EMAGAZINE
PRIL VOORJAAR € 4,50
EDITIE 71
FEBRUARI / MAART 2019
Broccolini GROENTE, FRUIT, KRUIDEN EN BLOEMEN
Eten uit je eigen
SMULTUIN B I OL OGIS CH
EN
D UU RZ A A M
Z A A I E N ,
ISSN 2211-4084
OO G S T EN
EN
®
S M UL L EN
| ONKRUID ETEN | LONGKRUID | SNEEUWKLOKJESFEEST | RECLAIM THE SEEDS | PRIL VOORJAAR 2019 EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN SMULTUIN © ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
1
INHOUD SMULTUIN PRILLE VOORJAARSEDITIE XX2 INHOUD XX3 INTRO XX4 CLAUDIA’S SMULTUIN
SmultuinLessen 23 25 29
4 CLAUDIA’S SMULTUIN PRILLE VOORJAARSPLANNING
36 SMULTUIN LESSEN
ONKRUID ALS GROENTE
WINTERTUINBONEN
SMULTUIN LESSEN ZAAIEN, POTEN, LEGGEN PRIL VOORJAAR 2019
PLATTE PETERSELIE
52
GROENE KUNST
62
100% Passie
100% PASSIE VOOR PULMONARIA"
XX52 XX54 XX55 XX56 XX57 XX58 XX62 XX63 XX67 XX68 XX69
26 BONEN LEGGEN
30
34 ZAAIEN
38 100% PASSIE VOOR BONEN
54
GROENMOESMARKT BOEKEL TUINMARKTHAL ZONDAG 17 MAART
65
EVENEMENT SNEEUWKLOKJESFEEST
55 RECLAIM THE SEEDS 69 BOEKEN 24 MAART AMSTERDAM
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN ©
FEBRUARI ZADEN LEVERANCIER MAART
ROMAN REISINGER GROENMOESMARKT RECLAIM THE SEEDS DE BOLSTER VREEKEN’S ZADEN DE NIEUWE TUIN LONGKRUID WINTERMAGIE HELLEBORUS TRUFFELGAARD BOEKEN
Adressen
191 TUIN SPULLEN 194 EDUCATIE 196 KWEKERIJEN 198 EVENEMENTEN 102 MOESTUIN 106 DESKUNDIGEN 104 MOESTUINBLOGGERS 105 ZELFPLUKADRESJES 106 ETEN UIT DE 110 MOESTUIN BIJ... 107 FRISSE LENTE EDITIE 108 COLOFON ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
2
FEBRUARI / MAART
SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN: PRILLE VOORJAARSEDITIE
Voorjaarseditie
BOEKEN
PRIL VOORJAAR Het jaar begint met dromen en plannen maken! De beste leverancier van biologische zaden, de Bolster, heeft een handige teeltplanner als download beschikbaar gesteld.
Een stapel tuin- en kookboeken heb ik gerecenseerd en de juweeltjes in de boekenrubriek besproken. Helemaal het prachtige boek Meer smaak uit eigen tuin van James Wong.
TUINEVENEMENTEN
INSPIRATIE
Op 2 februari geeft Harrie van Noort in de boomgaard van kwekerij de Vrolijke Noot een snoeidemonstratie. Hij weet je alles te vertellen over de snoei van appel- en perenbomen en bessenstruiken. Professionals delen hun inspiratie over hoe een duurzame wereld eruit ziet. Permades leert je hoe je permacultuur in je tuin toepast. Of laat je inspireren door kunstenares Anne ten Donkelaar en de botanische kunst van Carmen Almon. Mijn favoriete inspiratie webwinkel blijft ook dit jaar denieuwetuin.
PRIJSVERHOGING Producten die in 2018 nog met 6% BTW verkocht werden, daar wordt nu 9% BTW over geheven: zaden en
PRIL VOORJAAR 2019
boeken, groente, fruit, kruiden en bloemen.
In het voorjaar zijn er inspirerende tuinevenementen. Ga je mee naar het sneeuwklokjesfeest op kwekerij de Boschhoeve? Zie bladzijde 65.
PETERSELIE ERWT
Je kunt mij ontmoeten tijdens RECLAIM THE SEEDS op zondag 24 maart in Amsterdam Fruittuin van West en op zondag 17 maart bij GROENMOESMARKT in de Tuinmarkthallen in Boekel. Ik sta er samen met Deborah Megens. Wij nemen mee: onze boeken, bijna nieuwe tuinboeken en kookboeken en zaden. Fijn pril voorjaar en veel leesplezier. EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN LENTE EDITIE VERSCHIJNT UITERLIJK OP 1 APRIL.
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
Claudia Reina
SMULTUIN ©
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
3
Claudia’s Smultuin
Peterselie erwt
verhalen en recepten PRIL VOORJAAR 2019
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN ©
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
4
WINTER? OF AL EEN PRIL VOORJAAR? In deze nog koude maanden vraag ik mij regelmatig af: is het nu winterweer of voel ik al iets van het prille voorjaar? In februari ben ik helemaal in de stemming voor sneeuwklokjes. Sneeuwklokjes planten doe je in februari april. De reden dat Hoeve Vertrouwen sneeuwklokjes alleen ‘in ‘t groen’ verkopen, is het feit dat ‘droge’ sneeuwklokjes die in de herfst geplant zijn, vaak slecht aanslaan.’ In de handleiding lees ik dat de plantjes niet gewassen mogen worden als je ze wat modderig aankomen per post! ‘Dit is om zeker te zijn dat de micro-organismen die het sneeuwklokje nodig heeft, meeverhuizen naar de nieuwe standplaats.’
WINTERWANDELING Behalve een boswandeling maken, kan ik ook eens bij kwekerij de Kleine Plantage langs gaan om Helleborus te bekijken.
VIERKANTE METERS TUINOPPERVLAK Hoeveel tuinoppervlak heb ik eigenlijk nodig? En hoeveel efficiënter kan ik daarop produceren, om bijvoorbeeld ook eens wat extra voor de voedselbank te kunnen kweken? Op die gedachte kwam ik door dit filmpje.
PRIL VOORJAAR 2019
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
NIEUWE DINGEN VOOR 2019
Dragon is een kruid dat naar drop smaakt. De Russiche dragon kun je beter links laten staan, de Franse daarentegen is fantastisch. Om lang van de smaak te genieten, ga ik dit jaar dragon in zeezout bewaren.
SMULTUIN ©
Door alle seizoenen heen neemt Claudia Reina de lezer mee naar haar smultuin en keuken. Elk seizoen opent ze haar tuinhek om ons een kijkje te laten nemen in haar paradijselijke tuin, waar ook dieren een belangrijke rol spelen. Ze werkt volgens biologischdynamische principes, met als resultaat een gezondere oogst en meer smaak. Ze leidt je niet ‘om de tuin’, maar er doorheen, om vervolgens met een mand vol lekkers huiswaarts te keren. Daar wordt van de oogst een ongecompliceerd, smaakvol en gezond smulfeest bereid.
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
5
NIEUWSGIERIG BLIJVEN Altijd maar weer dezelfde succesvolle groente, fruit, kruiden en bloemen kweken gaat me te makkelijk af. Nou ja, er mislukt nog genoeg, maar er zijn zoveel soorten bonen, dat ik daar dit jaar mijn aandacht op richt. Mijn nieuwsgierigheid werd getrokken door iets bijzonders: zwarte knoflook. (Engels filmpje)
RECEPTEN ZOEKEN Je zou denken dat als je vaak kookt, wel uit je hoofd weet, waar dat recept wat je eerder gebruikte, in welk kookboek dat staat. Of had ik het op een blog gelezen? Nu is er iets handigs: een receptenzoekmachine die heerlijk alle recepten voor je zoekt.
BRANDNETEL EN VOGELMUUR
ONKRUID ETEN
In het prille voorjaar zijn er niet zoveel cultuurgewassen om te eten. Onkruid vergaat niet, ook na een strenge winter komen ze als de wiedeweerga weer boven de grond. En ze bevatten zóveel gezonde stoffen. Lees het Onkruidboek of het Handboek plantaardige en rauwe voeding er maar eens op na. Mevrouw onkruid schrijft op haar blog alles wat ze weet over brandnetel.
PRIL VOORJAAR 2019
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN ©
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
6
TUINBONEN
VOORGEWEEKT IN REGENWATER, SCHIETEN ZE NA EEN PAAR WEKEN AL DE GROND UIT.
Tuinbonen kun je al in februari leggen. Hoe eerder je dat doet, hoe minder kans op zwarte luis je hebt later in het seizoen. Tuinbonen zijn er in allerlei kleuren. Rood, geel, groen, bruin als zaad. Witbloeiend of roodbloeiend als plant.
ALS HET WEER MEEZIT HEB JE IN JUNI AL DE EERSTE OOGST TUINBONEN. HEB JE PECH, DAN IS HET AL JULI VOOR JE KUNT OOGSTEN.
PRIL VOORJAAR 2019
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN ©
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
7
STARTEN MAAR! Dit jaar ga ik een goed geordende wanorde maken van mijn smultuin, naar het principe uit permacultuur of natuurlijk tuinieren. In maart is het eindelijk tijd om de zorgvuldig voorbereide plannen uit te voeren. Direct begonnen met kruiden zaaien, die ik in een koude bak neerzet, zodat ze van ieder straaltje zon kunnen genieten en beschut staan tegen koude wind. Zakken zaaigrond staan klaar, om de vele potjes die ik heb te vullen. Zodat ik half april de tere zaailingen, zoals courgette, pompoen, sperziebonen en maĂŻs in warme grond (doordat ik ze in de koude bak achter glas zet) kan gaan voorzaaien. Dan hebben ze een maand de tijd om vier bladeren te ontwikkelen en zijn ze sterk genoeg om half mei echt naar buiten te gaan. Ik hou fleece en cloches bij de hand, mocht er toch nog een nachtje vorst komen. Dat kan zelfs tot in juni nog wel eens voorkomen. Op 1 Maart begint de meteorologische lente, maar het lijkt er op dat wij moestuinders nog een paar weken moeten wachten: op de 20ste is het pas astronomische lente. Ongeduldig? Jazeker! Mijn zaadmandje en de uienmand staan gevuld om mee naar de tuin te nemen, mijn Smultuinplan ligt ook klaar. Straks eerst maar de rode uien poten. En wat is die zandgrond al lekker te bewerken. In maart loopt mijn hoofd om. Er is zoveel te doen in deze eerste lentemaand: groente zaaien, uien en aardappelen poten, bonen leggen, zaailingen uitplanten, kleinfruit snoeien. Met manden vol zaden en pootgoed ga ik de tuin in. Tuinplan bij de hand, dagelijks in de agenda kijken welke dag het gunstigst is om wat dan ook te doen. In de koude bak staat al van alles gezaaid, wat lekker opschiet. De vroege doperwten en tuinbonen liggen gelukkig ook al in de volle grond. PRIL VOORJAAR 2019
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN Š
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
8
ALLES DRAAIT OM ZONLICHT In het prille voorjaar is zonlicht heel belangrijk voor de groei van vaste planten, zaden en zaailingen.
WINTERPOSTELEIN
PRIL VOORJAAR 2019
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN ©
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
9
VOORJAARSPASTA Voor 8-10 personen als voorafje IngrediĂŤnten 150 gram hazelnoten; 200 gram verse spinazie of sla of winterpostelein, wilde groene blaadjes van waterkers, zevenblad, vogelmuur, brandnetel, vrouwenmantel, duizendblad, winterpostelein, smeerwortel en een paar stengeltjes bieslook (alle blaadjes gewassen); 8 grote tenen knoflook fijngehakt ; 1,5 dl extra virgine olijfolie; 1 dl citroensap; 1/2 theelepel Himalayazout of Keltisch zeezout (naar smaak toevoegen) ; zwarte peper; 100 gram Hollandse harde schapenkaas, geraspt; 500 gram gekookte pasta van gisteren Bereiding: Pureer de hazelnoten, sla- en kruidenblaadjes en knoflook met de helft van de olijfolie met een staafmixer in een grote kom. Voeg geleidelijk de rest van de olijfolie, citroensap en zout en peper toe. Proef steeds. Voeg de geraspte kaas en voeg 1,5 tot 2 dl van deze pesto aan de pasta van gisteren toe. Laat 1 uur staan. Een heerlijk gerecht om van te voren te maken of mee te geven als koude lunch.
PRIL VOORJAAR 2019
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN Š
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
10
SMULTUIN LESSEN
FEBRUARI ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN UIT JE EIGEN SMULTUIN
SEIZOEN VERVROEGEN
PRIL VOORJAAR 2019
TUINBONEN LEGGEN
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
AARDPEREN OOGSTEN
SMULTUIN ©
TUINPLAN MAKEN
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
11
SMULTUIN
ZAAIEN,
OOGSTEN
EN
SMULLEN
Heb je alleen wat glasplaten en geen bak om ze op te leggen? Maak dan van een paar balen stro een snelle koude bak.
WILDE RUCOLA
SPROOKJES EN ZINNIGHEDEN OVER ZADEN
FOTO: FRANCESCA YORKE
PRIL VOORJAAR 2019
Via deze leuke website kun je met een ‘drag en drop actie’ je planning voor 2019 maken.
Op een laag snoeihout je groentebedden kweken? Het kan echt. Geen snoeihout weggooien of afvoeren dus. Het is prima te hergebruiken. Watervasthoudend en voedzaam voor lange termijn.
KRUIDENZADEN
HÜGELKULTUR
PERMACULTUUR
Is permacultuur een wetenschap of een ideologie? Dit artikel op Zeronaut legt het uit.
De meest dure groente verbouwen levert het meeste geld op. Een zakje verse rucola kost al gauw meer dan een zakje zaden voor een jaar lang rucola
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN
HÜGELKULTUR
Ton Vreeken legt uit waar het om gaat bij zaden. Laat je inspireren, als je toch op zijn website bent, door de nieuwigheden die in de collectie van Vreeken’s zaden staan! Zo vond ik hier ook eetbare hosta’s en een manier om de slakken via een slotgracht bij de hosta weg te houden.
DUUR KWEKEN!
TIP VAN TON VREEKEN
EIGEN
GOED PLANNEN
BODEM SNELLE KOUDE STROBAK
JE
uit eigen tuin. Dat geldt ook voor gemengde sla, verse dille, verse koriander, komkommer, basilicum, pompoen, radijsjes.
KOUDE BAK
Via deze link kun je 10 bodemtests doen.
UIT
PERMACULTUUR MAGAZINE
Lees hier over het 0 nummer.
SMULTUIN ©
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
12
TUINSPULLEN, ZADEN, POOTGOED, BOLLEN
ZADENLEVERANCIERS
DE NIEUWE TUIN Dit Belgisch bedrijf heeft een passie voor alles wat eetbaar is. Er staan dit jaar weer vele nieuwe, grappige, mooie en kleurrijke zaden en mengsels op de website. De zakjes zaad zijn erg mooi vormgegeven.
Carel en Angela Bouma verkopen BIOLOGISCH POOTGOED. Pootaardappelen, winterplantuien en herfstknoflook van hoogwaardige biologische kwaliteit en handige bewaarzakken van jute en plantaardige voeding zoals luzerne.
DE BOLSTER verkoopt uitsluitend biologische en biodynamische zaden met het EKO en/of Demeterkeurmerk. Dit is zijn de allerbeste!
MORGENSTER SEEDAHOLIC
Morgenster-Zaden wil bijdragen aan de verspreiding van wilde, inheemse planten, en met name de zeldzame soorten.
VAN DER PLANCKE
FLOBUS Biologische bloemenzaden.
KARMAZIJNTUINBONEN
VREEKEN’S ZADEN verkoopt
VAN DER WAL
ook biologische zaden, te zien aan het ikoontje EKO in de webshop.
Verkoopt een mooie collectie zaden die biologisch zijn gekweekt. Ook pootaardappelen, uien, knoflook.
MERGENMETZ Heeft een grote collectie pompoenzaden.
In zijn eetbare tuin kweekt Norbert ook bijzondere zaden voor verkoop: bonen, tomaat, maïs, komkommer.
VAN DER PLANCKE
DE ZADERIJ
JANSEN ZADEN
Vanderplancke verkoopt ook biologische zaden van de Bolster.
KOKOPELLI Association Kokopelli - Semences Biologiques, libres de droits et reproductibles PRIL VOORJAAR 2019
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
TESSGRUUN Hobbykweker Tess. SMULTUIN ©
VELT ZAAISITE
Gea kweekt zaden als hobby. ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
13
SMULTUIN LESSEN
MAART
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN UIT JE EIGEN SMULTUIN
ZAAIEN EN VOORZAAIEN
PRIL VOORJAAR 2019
TUINBONEN UITPLANTEN
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
UIEN EN AARDAPPELEN POTEN
SMULTUIN ©
LANDELIJKE COMPOSTDAG
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
14
M A A R T
‘ T O
D O ’ L I J S T
|
S M U L T U I N T A K E N
|
K L U S S E N L I J S T
MAART KLUSSEN Zaaien, poten, leggen, snoeien en wieden zijn dagelijkse werkzaamheden deze maand.
METEOROLOGISCHE LENTE
AARDAPPELEN EN UIEN POTEN
1 Maart is de start van de Meteorologische lente. Er zit lente in de lucht! Ruik je het? Hoor je het? Voel je de zon op je rug? In de kas is het al heel aangenaam! Voor de astronomische lente op het Noordelijke halfrond wachten we nog even tot 20 maart 5.30 uur.
REGENDAGEN
Wat kun je doen op regendagen? Is je gereedschap al scherp en schoon? Weet je niet hoe je dat doet? Bekijk dan deze video.
REGENWATER
Water bewaren in regentonnen is een belangrijke taak. Zeker als we weer zo’n droge, zonnige lente krijgen.
GROENTE KWEKEN IN KLEINE RUIMTE
COMPOSTDAG EN ZOMERTIJD
200 X SNOEIEN
Zaterdag 22 maart is de landelijke compostdag. Dat betekent gratis compost afhalen bij heel veel gemeenten in Nederland. De zomertijd gaat op de nacht van 29 en 30 maart in. Meer tijd voor je tuin door langere avonden!
LEGGEN Een rijtje tuinbonen, kapucijners, vroege doperwten en peultjes leggen.
SLA BLAADJES Hoe kweek je sla blaadjes? Via bovenstaande link kun je een filmpje bekijken.
PRIL VOORJAAR 2019
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN ©
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
15
M A A R T
‘ T O
D O ’ L I J S T
|
S M U L T U I N T A K E N
Maak van een grijze regendag nuttig gebruik om zaailingen van kolen, bloemkool, spruiten uit te planten. Plant diep tot het eerste blad de aarde raakt en druk de grond stevig aan. Dun de sla zaailingen en zorg dat de wortels niet beschadigen. Geef veel water en een plaatsje op het heetst van de dag in de schaduw.
BIESLOOK DELEN
Vierendeel een pol bieslook en zet die groeikrachtige pollen in rijke aarde voor frisse groene scheuten.
MUMMIE MUMMIE
TUINBONEN Controleer de zaaibakjes Rootrainer®. Vouw de module open als een boek, en kijk of het wortelstelsel goed is ontwikkeld. Als de wortelen van de zaailingen onder het zaaibakje uitkomen, dan is het hoog tijd om uit te planten.
Hangen er nog verrotte vruchten in je fruitbomen? Deze mummies kun je het best verwijderen. Ze zitten vaak vol ziektes, dus niet op de composthoop doen.
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
K L U S S E N L I J S T
WATERKERS Kweek eens een gezonde groente waar veel Omega 3 in zit. Je hebt er een stromend beekje voor nodig om goed resultaat te behalen. Vochtige grond werkt ook wel. Heb je alleen een plaatsje in de volle zon, zaai dan landkers.
WATERKERS
‘Ja, het is afzien’ schrijft Norbert. Hij gaat druk aan de slag: maartwerk.
DOORLEVENDE SPINAZIE Een erg makkelijke groente is doorlevende spinazie. Er is nu in maart zelfs nog van te oogsten. Zowel buiten als beschut in de koude bak.
DOORLEVENDE SPINAZIE
WORMENTOREN Geef je wormen steeds precies genoeg te eten. 2/3 groente en 1/3 gesnipperd blad of eierdoos, krant. TUINBONEN IN ROOTRAINER®
PRIL VOORJAAR 2019
|
SMULTUIN ©
WORMENTOREN FOTO PETRA OLGERS
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
16
100% PASSIE | RECLAIM THE SEEDS | GROENMOESMARKT | GROENE KUNST | SNEEUWKLOKJESFEEST | |
HELLEBORUS
PRIL VOORJAAR 2019
|
LONGKRUID
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
| BRANDNETEL | KOPEREN GEREEDSCHAP |
SMULTUIN ©
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
17
100% PASSIE VOOR GROENMOESMARKT
90 DEELNEMERS
SMULTUIN EN DEBORAH MEGENS. ZIJ NEEMT HAAR BOEK KRUIDEN KWEKEN & KOKEN MEE.
GROENMOESMARKT ZONDAG 17 MAART VAN 10.00 – 17.00 UUR BOEKEL TUINMARKTHALLEN BIOLOGISCH POOTGOED
PRIL VOORJAAR 2019
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN ©
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
18
100% PASSIE VOOR RECLAIM THE SEEDS
RECLAIM THE SEEDS AMSTERDAM Ik ben er op zondag 24 maart, samen met Deborah Megens. Zij neemt haar boek Kruiden kweken & koken mee. Kom jij ook naar Amsterdam? Locatie: de Fruittuin van West.
MAAK ZAADZAKJES Kom je zaden ruilen of kopen. Maak zelf origami zaadzakjes en neem ze mee.
Ben je niet zo handig, dan zijn deze zadenbewaarzakjes heel handig.
24 MAART AMSTERDAM
RECLAIM THE SEEDS
PRIL VOORJAAR 2019
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN ©
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
19
BOEKEN
PRIL VOORJAAR 2019
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN ©
‘If you have a garden and a library you have everything you need.’ Cicero
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
20
100% PASSIE VOOR SMULTUINBOEKEN Wie een paddenstoelenboek oppakt in een boekhandel, verwacht waarschijnlijk meer foto’s dan de paar bladzijden in dit boek. Zeker als je deze beschrijving leest: ‘In een tijd dat ik nog niet ‘aan paddenstoelen deed’ maar ze alleen af en toe fotografeerde, werd ik al getroffen door hun schoonheid en fraaie kleurenpalet. Zeker als ze net boven de grond zijn gekomen, stralen sommige soorten een bijna achteloze perfectie uit alsof ze zijn ontworpen door een briljant kunstenaar die zijn fantasie de vrije loop heeft gelaten. De kleuren kunnen brutaal zijn, de lijnvoering nogal apart en toch kijk je naar een vanzelfsprekende eenheid. De kunst is om daarvan te genieten, en je ook bij algemene soorten toch iedere keer weer te laten verrassen. Bijvoorbeeld door het schitterende rood van een Braakrussula of de kleurschakeringen van de Kopergroenzwam, die soms van een adembenemend turquoise kunnen zijn. In al die dertig jaar is het me nog nooit gelukt om deze tint blauw vast te leggen. Maar ik blijf het proberen. Samen met een vriend, die fotograaf bij Artis was, liep ik lang geleden gewapend met analoge camera’s, te struinen door een gemengd bos in het Gooi. Opeens stonden we als aan de grond genageld. Voor ons groeide een stel PRIL VOORJAAR 2019
zwammen die bijna licht leken te geven. Ze waren van een onwaarschijnlijke kleur blauw dat nog het dichtst in de buurt van turquoise kwam. We raakten als vanzelf in een lichte trance en met een mengeling van opwinding en verwondering zetten wij onze statieven in de juiste stand om een spectaculaire opname te kunnen maken.’ Paddenstoelengeluk is niet voor niets bij een literaire uitgever uitgegeven. Prachtig taalgebruik met lyrische beschrijvingen van zijn omgeving, zijn gevoelens, verwondering en oplaaiende passie en enthousiasme, zéér aanstekelijk. ‘Er zijn van die dagen, zo stralend en harmonieus dat je hart vanzelf opspringt en je voor even volkomen vrede hebt met het leven en met jezelf. Zo’n zeldzame dag beleefde ik een jaar of vijf geleden toen ik met een paar mycologen naar Zuid-Limburg reed om naar wasplaten te kijken.’ De favoriete top 10 van Rob Chrispijn met aan kop de Vliegenzwam: ‘Er gaat een lichte schok door me heen bij zien van het stralend rood in contrast met de witte stippen.’ ‘Vanaf een heuveltop heb ik zitten kijken naar de bomen in beginnende herfstkleuren, naar paarden in een wei en naar de menselijke bedrijvigheid beneden mij. En terwijl de zon langzaam onderging, werd het voor de zoveelste keer die dag allemaal weer te mooi om waar te zijn!’ Heel nuttig zijn de verklarende lijst van gebruikte begrippen en termen. Hoe algemeen een bepaalde soort in ons land is valt met een oogopslag te zien op de digitale verspreidingskaart.
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN ©
‘Wie geinteresseerd raakt in paddenstoelen hoeft zich nooit te vervelen!’ Paddenstoelengeluk Auteur Rob Chrispijn Nijgh & Van Ditmar ISBN 978 90 3880 614 3 Prijs € 20,99 eBook € 11,99 21,6 x 13,5 x 2,2 cm 248 pagina’s, gebonden
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
21
100% PASSIE VOOR SMULTUINBOEKEN Wie wil dat nou niet? Een moestuin waar niets in verloren gaat, onderhoudsarm èn milieuvriendelijk. Met zo weinig mogelijk inspanning maak je een zelfvoorzienende moestuin, duurzaam en heel natuurlijk. Veel of weinig grond, het principe blijft hetzelfde. Je kijkt waar zon en schaduw is gedurende de dag, waar het warmste en koelste plekje is. Weet welke grond je nodig hebt voor een moestuin: goed gevoed. Je kunt gaan besparen op water, werken met gerecyclede materialen, je eigen compost maken en de juiste samenstelling van planten voor jouw stukje aarde aanplanten. Kweek daar je lekkerste groente, eventueel op heuvelbedden (zie voorbeeld op volgende pagina) met winterharde planten. Een goed begin, daar gaat het om. Permacultuur is een revolutie in de tuin. Deze tuin bevat biodiversiteit, dieren kunnen zich ook voeden in deze manier van tuinieren. Maak optimaal gebruik van je tuin, ga ook de hoogte in met klimplanten, omhein de tuin met een natuurlijke heg van fruit: bramen, kornoelje, hazelnoot, duindoorn, appelbessen. Heuvelbedden verhogen je bruikbare oppervlakte met 15%. Dit principe wordt uitgebreid uitgelegd. Ik heb er al ervaring
PRIL VOORJAAR 2019
mee, het werkt perfect en je hoeft ook nog eens minder water te geven. Aardbeien groeien op die heuvelbedden en zijn er in veel verrassende soorten. Een onmisbare vaste winterharde plant, uit de eerste fase, in de permacultuur, een uitstekende bodembedekker. Van ‘Sonata’ tot ‘Reine des Vallées’. Ook frambozen en kruiden horen hierin thuis. Dit boek legt je precies uit hoe je de permacultuur methode voor elkaar krijgt, met vier fases: begin met de winterharde planten, voeg dan de toe die makkelijk als plantgoed verkocht worden. Daarna makkelijk te zaaien en te planten aardappelen, bonen, pompoenen en uien. En als laatste alles wat meteen in de volle grond gezaaid kan worden. Daarna hoef je alleen nog maar je tuin te onderhouden en de tuin ontwikkelt zichzelf.
Een natuurlijke moestuin met permacultuur Auteur Serge Schall Uitgeverij ISBN 978 90 4475 333 2 Prijs € 19,95 23,4 x 18,3 cm 128 pagina’s, paperback
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
‘Heuvelbedden verhogen je bruikbare oppervlakte met 15%.’
SMULTUIN ©
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
22
100% PASSIE VOOR SMULTUINBOEKEN
PRIL VOORJAAR 2019
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN ©
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
23
100% PASSIE VOOR SMULTUINBOEKEN Alle boeken van James Wong heb ik van voor naar achteren gelezen en raadpleeg ze meermaals om iets op te zoeken. Grow your own drugs, Een jaar met James Wong, James’ nieuwe eetbare tuin zijn allemaal fantastische boeken, boordevol ideeën om smakelijke en gezonde dingen te doen met groente, fruit, kruiden en bloemen. In zijn nieuwste boek Meer smaak uit eigen tuin worden vele mythes ‘Zelf geteelt smaakt altijd beter’ weerlegd en het boek staat vol tips om smaakvoller te telen. Een paar voorbeelden: als je teveel water geeft aan planten, worden ze waterig. De smaak verwaterd dus ook. Sla en andere bladgroente willen wèl veel water om malsheid te garanderen. Minder water geven aan wortelen en biet laat ze zoeter smaken en leidt tot hogere concentraties voedingsstoffen. Als je aardbeien op een rode ondergrond kweekt, smaakt de aardbei tot 20% zoeter. ‘Snow white’ is een aardbei die naar ananas smaakt en 70% meer fruitsuiker bevat, 30% meer zuur en minder vezels. ‘Mara des Bois’ aardbei bevat 35% meer aroma. Het gaat er dus ook om, het juiste ras te kiezen als je smaak wilt.
PRIL VOORJAAR 2019
En wat te denken van de voedingswaarde? Sommige groente werden gekweekt om eenvormig en kaarsrecht, makkelijk te vervoeren of lang houdbaar te zijn. Veel van de oorspronkelijke voedingswaarde is dan ook verdwenen. Aan smaak werd al helemaal niet gedacht toen. Nu wel weer gelukkig. Tips: dun appel en perenbomen uit na de junival. Er zit dan meer ‘vlees’ aan de vruchten die blijven hangen, er zitten minder pitten in en de smaak is zoeter. Pluk appels en aardbeien rijp en peren nèt niet rijp. Peren rijpen nog. Bewaar tomaten, aardbeien, perziken, meloen, uien en zoete aardappelen niet in de koelkast, maar bij kamertemperatuur. Eet een ‘Butternut’ pompoen pas 3 maanden na de oogst. Meer smaak uit eigen tuin Tips en trucs voor de lekkerste zelf gekweekte groente, fruit en kruiden Auteur James Wong Fotografie Jason Ingram Illustraties Toby Leigh Design, layout Octopus books ism RHS Fontaine uitgevers ISBN 978 90 5956 663 7 Prijs nù van €24,95 voor € 12,50 25,4 x 19,7 x 2,5 cm 224 pagina’s, gebonden
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN ©
Van Meer smaak uit eigen tuin wordt je een stuk wijzer en eet je smakelijker.
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
24
100% PASSIE VOOR SMULTUINBOEKEN COURGETTE Als je mensen met een volkstuin kent, weet je dat je hen tegen het eind van de zomer moet ontwijken, om niet te worden overstelpt met hun gigantische overschot aan waterige courgettes. Hoewel ze snel groeien, weinig verzorging vergen en enorm productief zijn, ligt het niet aan de groente zelf. Het probleem ligt volgens mij in de keuze van variëteiten. Vergeet de flauwe, moderne cultivars: die zijn gecreëerd voor een reusachtige opbrengst. Kies liever enkele lekkere oude of speciale rassen en laat je verrassen door de echte courgettesmaak!
‘verbeteringen’ op dit ras met vergelijkbare namen, maar die kleinere oogst smaakt duidelijk beter. Ga liever voor het echte werk.
RASSENGIDS ‘Costata Romanesco’ Dit oude ras uit Rome wordt veelal omschreven als de lekkerste courgette. De nootachtige, romige vruchten, met een uitzonderlijk dichte, niet-waterige textuur, kun je het best plukken als ze 15 cm lang zijn, met de bloemen er nog aan. Bak ze in hun geheel in olijfolie met knoflook. Over bloemen gesproken: deze variëteit vormt tientallen grote mannelijke bloemen, die zonder effect op de oogst kunnen worden geplukt. De planten produceren maar de helft van de opbrengst van moderne
‘Early Golden Crookneck’ Deze vroege, productieve gele courgette heeft een frisse citroensmaak en heerlijk zacht vruchtvlees. Hij is enorm populair in de VS en verschijnt nu ook bij ons in zaadcatalogi. Oogst de vrucht wanneer hij 15 cm lang en op zijn zachtst en sappigst is. Het ras is sterk en ziekte resistent, maar gedijt het best op een warme, beschutte plek.
PRIL VOORJAAR 2019
‘Costata Romanesco’
‘Tromboncino’ Deze grappige Italiaanse cultivar uit Ligurië is eigenlijk een variëteit van de muskuspompoen, die wordt geplukt als hij nog zacht en groen is. Naast zijn fraaie uiterlijk heeft dit ras als voordeel dat de vrucht zoeter smaakt dan de meeste gewone courgettes. De gegarandeerd zaadvrije, lange vrucht heeft een heerlijk milde artisjoksmaak.
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
‘Early Golden Crookneck’
‘Tromboncino’
FOTOGRAFIE JASON INGRAM
BLZ 82 EN 83 UIT MEER SMAAK UIT EIGEN TUIN
SMULTUIN ©
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
25
100% PASSIE VOOR SMULTUINBOEKEN ‘Parador’ AGM Dit ras is zacht en romig en smaakt als een kruising tussen kastanjechampignons en custardpudding. Het zijn extreem productieve planten, zodat twee planten ruim voldoende zijn voor een gemiddeld gezin. Deze courgette is buitengewoon lekker en buitengewoon ziekteresistent.
‘Sunburst’ AGM
‘Parador’ AGM
‘Peter Pan’ AGM
‘Sunburst’ AGM en ‘Peter Pan’ AGM Deze pompoenachtige vruchten (patissons) worden in het Nederlands ook wel ‘keizersmuts’ of ‘bisschopsmuts’ genoemd. Ze behoren tot mijn favorieten. Ik pluk ze zodra ze een diameter van 5 cm hebben, stoom ze in hun geheel en besprenkel ze met olijfolie en knoflook. Ze hebben een nootachtige smaak en smelten haast in de mond. Ze zijn boterzacht maar doordat ze relatief meer schil dan vruchtvlees hebben, zijn ze steviger dan de meeste courgettes. VERMIJD BITTERHEID De voorouders van de meeste pompoenachtigen, uit de wildernis van Zuid-Amerika, zaten vol bittere stoffen, zogenoemde cucurbitacines.
FOTOGRAFIE JASON INGRAM
Deze bittere en giftige stoffen beschermden het fruit tegen belagers. Door eeuwenlange veredeling heeft de mens deze stoffen grotendeels weten te verwijderen, met het lekkere resultaat dat we vandaag kennen tot gevolg. Onder stress – zoals wanneer de planten te maken hebben met zomerse hitte, droogte of grote temperatuurschommelingen – kunnen deze stoffen weer opduiken. Ze veroorzaken niet alleen een vieze, bittere smaak, maar de schadelijke effecten kunnen ook ernstige maagkrampen en misselijkheid veroorzaken. Niet fijn! Gelukkig kan dit gemakkelijk worden voorkomen door de planten buiten te telen in plaats van in een kas en ze bij warm weer regelmatig te bewateren. Als er een kruisbevruchting ontstaat met niet-eetbare soorten, zoals sierpompoenen, die rijk zijn aan cucurbitacines, kunnen de vruchten hiervan de stoffen ook bevatten, dus koop altijd nieuw zaad en gebruik geen zaad van zelfgekweekte vruchten.
BLZ 82 EN 83 UIT MEER SMAAK UIT EIGEN TUIN
PRIL VOORJAAR 2019
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN ©
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
26
100% PASSIE VOOR SMULTUINBOEKEN SMULTUIN EBOOKS Eten uit je eigen SMULTUIN. Droom je er wel eens van? Wat zit er straks in je oogstmand? Groente, fruit, bloemen en kruiden. Uitgaande van een oogstmand met de inhoud van jouw dromen, hoe pak je dat aan en wat moet je ervoor doen? Wil je weten hoe je dat het beste kunt aanpakken? En wat kun je voor lekkers met jouw oogst maken? Veel recepten met verleidelijk gezonde ingrediënten uit je eigen tuin.
Je kunt nù dit eBook bestellen voor € 20,- via de website of via de gebruikelijk weg, via email. Dan krijg je een factuur toegestuurd. Hierna volgen nog de eBooks uit de 4 delige serie Eten uit je eigen SMULTUIN: ZOMER oogst, HERFST oogst en WINTER oogst. Ook die gaan over het kweken van groente, fruit, bloemen en kruiden en staan vol inspiratie.
Laat je inspireren door de oogstmanden vol groente, fruit, kruiden en bloemen van Claudia Reina. Zij vertelt je hoe je dat eindresultaat voor elkaar krijgt in haar eerste eBook LENTE oogst.
INKIJKEXEMPLAAR
Groente, fruit, bloemen en kruiden Eten uit je eigen SMULTUIN LENTE oogst (deel 1 van 4) Auteur en fotograaf Claudia Reina Uitgeverij SMULTUIN® Prijs € € 20,- (incl 21% BTW) ongeveer 200 pagina’s, PDF, staand formaat Leesbaar op iPad, tablet, iMac, PC, laptop. PRIL VOORJAAR 2019
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN ©
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
27
100% PASSIE VOOR SMULTUINBOEKEN EBOOK SMULTUIN LESSEN Dit eBook is een verzameling van 12 maanden SMULTUIN LESSEN uit eMagazine SMULTUIN. Een jaar lang volg je stap voor stap wat er in je eigen smultuin te doen is. Van vensterbank binnentuin tot balkon potten, van moestuin tot volkstuin en van fruitkooi tot boomgaard. In deze Smultuinlessen worden voor alle seizoenen inspiratiebronnen aangereikt. Ik geef tips over hoe je het best op een biologische en duurzame manier kunt zaaien. Wat makkelijk is om te kweken en wat iets meer aandacht vraagt. Doel van deze tekst is dat jullie enthousiast worden van mijn verhalen en echt aan de slag gaan met al deze informatie. Uitgeverij SMULTUIN® liggend formaat PDF en dus makkelijk leesbaar op iPad, tablet, iMac, PC, laptop Nù is dit eBook € 20,(incl 21% BTW) Wil je gebruik maken van dit aanbod, dan gaat dat via de gebruikelijk weg, via email. Dan krijg je een factuur toegestuurd.
PRIL VOORJAAR 2019
Lezers over eMagazine SMULTUIN in 6 seizoenen: ‘Adembenemend. De foto's zijn prachtig van kleur. Om zo in te bijten.’ Kirstin Rozema: ‘Wat een juweeltje van een digitaal informatief blad! Mooie foto’s, mooie artikelen die ik met plezier heb gelezen en bekeken.’
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN ©
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
28
100% PASSIE VOOR SMULTUINBOEKEN
INKIJKEXEMPLAAR
Zaaien, oogsten en smullen uit je eigen SMULTUIN BLOEMEN oogst Auteur en fotograaf Claudia Reina Uitgeverij SMULTUIN® Prijs € 20,- (incl 21% BTW) 154 pagina’s, PDF, staand formaat Leesbaar op iPad, tablet, iMac, PC, laptop. PRIL VOORJAAR 2019
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN ©
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
29
ADRESSEN | KWEKERIJEN | ZADEN | TUINSPULLEN | EDUCATIE | TUINEVENEMENTEN |
| GROENE HUISJES | MOESTUINBLOGGERS | TUINEVENEMENTEN |
PRIL VOORJAAR 2019
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN ©
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
30
TUINSPULLEN, ZADEN, POOTGOED, BOLLEN
DE NIEUWE TUIN
DE BOLSTER
Is een Belgisch bedrijf met een passie voor alles wat eetbaar is. Een website waar je van gaat watertanden. Je krijgt direct trek in groente! Er staan dit jaar vele nieuwe, grappige, mooie en kleurrijke zaden en mengsels op de website. Laat je inspireren! Je kunt de zaden en boeken direct via de website bestellen en ze worden gezwind toegestuurd.
Verkoopt uitsluitend biologische en biodynamische zaden met het EKO en/of Demeter-keurmerk. Blader eens door de catalogus voor inspiratie of bekijk dit blog.
NATURALBULBS Het was even zoeken naar echte biologisch geteelde bloembollen, maar ik heb mijn favoriete voorjaarsbloeier Allium ‘Purple sensation’ hier gevonden.
VREEKEN’S ZADEN Bij Ton Vreeken vind je behalve nieuwe introducties zoals rode peultjes, Afrikaanse aubergine, alle mogelijke zaden, bollen, paddenstoelen en tuinhulpjes. Verkoopt ook biologische zaden, te zien aan het ikoontje EKO in de webshop.
DE GROENE LUWTE In de webshop erfgoedzaden, koperen gereedschap, boeken, ansichtkaarten en tuinaccessoires en zaaiagenda’s.
Land en Boschzigt In ‘s-Graveland. Zij verkopen, behalve groente en fruit van hun eigen tuinderij, ook de biologische zaden van de Bolster.
PRIL VOORJAAR 2019
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN ©
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
31
TUINSPULLEN, ZADEN, POOTGOED, BOLLEN
DE WILTFANG heeft duurzaam tuingereedschap, zodat je niet meedoet aan de wegwerpeconomie. Koop minder en beter! In dit seizoen zijn het zaaibakje de hoge kweektafel en potjes maker favoriet en duurzaam gereedschap. De workshop gereedschapsonderhoud is echt leuk en leerzaam!
BIO-KULTURA produceert en verkoopt biologische potgrond, tuinaarde en organische bemesting, biologisch èn gecertificeerd! Ook als bigbag.
Carel en Angela Bouma verkopen BIOLOGISCH POOTGOED. Pootaardappelen, winterplantuien en herfstknoflook van hoogwaardige biologische kwaliteit en handige bewaarzakken van jute en plantaardige voeding zoals luzerne.
ECOBULBS Van biologisch geteelde voorjaarsbloeiers en zomerbollen tot ‘sneeuwklokjes in ‘t groen’ bij Hoeve Vertrouwen.
LESSWATTS
ECO-LOGISCH
geeft adviezen om te besparen op de energierekening. Het nieuwe boek Het PPlan van Bert Pijnse van der Aa is grotendeels te lezen op Blurp.
is een web/winkel met milieuvriendelijke producten huis/tuin.
BIOZADEN LIJST VIA VELT INTERNATIONALE KWEKERIJDAGEN BINGERDEN (Filmpje) PRIL VOORJAAR 2019
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
BOERENGOED Met handleidingen en compleet moestuinpakket. SMULTUIN ©
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
32
eMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN: LENTE FRISSE EDITIE
CLAUDIA’S SMULTUIN LENTE FRISSE OOGST
SMULTUIN LESSEN ZAAIEN KRUIDEN
100% PASSIE EETBARE BLOEMEN
GROENTE PAARSE ASPERGES
EVENEMENTEN
WORKSHOP 6 APRIL EETBARE BLOEMEN GROEI & BLOEI
20 APRIL LENTEMARKT KWEKERIJ DE BOSCHHOEVE
PASSIE VOOR BONEN WARMTE MINNAARS
GROENE KUNST RACHEL DEIN
OPEN VOORJAARSWEEKENDEN BIJ KWEKERIJ DE BOSCHHOEVE: WELKOM IN DE TUIN IN APRIL OP ZATERDAG EN ZONDAG VAN 11.00 TOT 17.00 UUR, OP 2E PAASDAG I.P.V. 1E PAASDAG. EVENEMENTEN MEI IRISMAAND
100% PASSIE VOOR SMULTUINBOEKEN
FEESTELIJKE MEIMARKT ZATERDAG 25 MEI KWEKERIJ DE BOSCHHOEVE BESTAAT 30 JAAR PRIL VOORJAAR 2019
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN ©
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
33
COLOFON eMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN NIEUW CONCEPT: 6 SEIZOENEN
Een jaarabonnement met 6 edities per jaar koop je van € 27 voor € 19,95 in 2019, vanwege het 10 jarig bestaan van SMULTUIN. Dit jaarabonnement stopt vanzelf en bestellingen zijn altijd met betalingsverplichting.
WIE MAKEN TIJDSCHRIFT SMULTUIN? CLAUDIA REINA HOOFDREDACTIE CLAUDIAREINASMULTUIN@GMAIL.COM
Geheel onafhankelijk, van wat en wie dan ook, schrijft zij dit hele tijdschrift vol. Het is puur enthousiasme voor de producten en diensten die zij noemt. Geen advertenties.
NOOT VAN DE UITGEVER SMULTUINLESSEN
Voor Smultuincursussen en workshops kijk op de website WWW.SMULTUIN.NL bij Workshops voor actuele data, prijzen en aanmelden.
De meningen en adviezen die in dit eMagazine worden gegeven zijn bedoeld als richtlijnen. De uitgever, de auteurs en anderen die een bijdrage hebben geleverd zijn niet aansprakelijk voor eventuele verwondingen of andere schade als gevolg van het gebruik van dit eMagazine.
W(ETEN)S WAARDIGHEDEN SMULTUIN ® SMULTUIN IS ALS WOORD GEREGISTREERD BIJ MIJN EIGEN WOORD.NL SMULTUIN VERSCHEEN MAANDELIJKS VANAF JUNI 2010 OP LIGGEND FORMAAT. VANAF DECEMBER 2016 IEDER JAAR 6 EDITIES.
Niets uit deze uitgave van Smultuin mag op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd zonder voorafgaande toestemming van Claudia Reina. COPYRIGHT © ISSN 2211-4084
WAAROM IS SMULTUIN ALLEEN DIGITAAL VERKRIJGBAAR?
Drukwerk zou gefinancierd moeten worden door adverteerders. Duurzamer en milieuvriendelijker is deze PDF per eMail versturen. Nog een voordeel is de snelle manier van informatie verkrijgen door het klikken op een VETGEDRUKTE, GEKLEURDE NAAM, die je direct verbindt met een website waar nog meer interessants is te vinden. Je ziet het aan een ‘handje’ dat verschijnt als je met de cursor over een woord heen gaat. Het ‘liggende’ formaat, met speciaal lettertype, maakt lezen op je laptop, iMac, iPad of PC aangenamer. SMULTUIN is niet als App via de AppStore te koop en is dus 30% goedkoper voor alle lezers.
PRIL VOORJAAR 2019
EMAGAZINE SMULTUIN IN 6 SEIZOENEN
SMULTUIN ©
ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN
34