Werk geluk is een kunst by Sociogroep

Leiderschap

Vdqjfdktj hr ddm Niet eerder zat de wereld zó te wachten op uw unieke bijdrage. Zoek niet langer naar een baan. Maak uw eigen werk en verras uzelf – en iedereen. DOOR MARCO VISSCHER

bent een kunstenaar. Zo ziet u zichzelf misschien niet, maar u bent het toch. Ubent allicht geen excentrieke dichter of schilder op de rand van krankzinnigheid. Dat hoeft ook niet. Kunst is iets heel anders: kunst is een houding, kunst is het unieke werk van een mens die doet wat zij wil doen, die iets maakt of doet dat een ander inspireert. Die kunst hebben we nodig, want het verbindt ons met zowel ons hart en ziel als met anderen. Kunst is wat we doen en wie we zijn. Het wordt nog mooier. Nooit eerder heeft de wereld zó op uw kunst zitten wachten. Ga maar na. Het internet heeft geleid tot een economie van verbinding, die alledaagse zaken heeft veranderd: hoe we met elkaar communiceren, hoe we naar muziek luisteren, welke boeken we lezen, hoe we een restaurant uitkiezen. We zijn niet langer veroordeeld tot middelmatige massaproducten. We beschikken over een enorm keuzeaanbod, een schat aan informatie en een immens netwerk. Als er ooit een tijd was om de wereld iets van uzelf te brengen – een nieuw idee, iets wat u zelf maakt, iets wat u zelf ráákt – dan is het nu. In zijn nieuwste boek The Icarus deception: How high ZLOO \RX À\" stelt Seth Godin het mooi: wat eens veilig was – een diploma, een vaste baan – is dat niet langer. We denken of hopen misschien dat het na de crisis terugkomt, maar allerlei sociale en technologische trends wijzen erop dat de wereld nooit meer dezelfde zal zijn. Grote bedrijven zijn niet meer dominant. Ze kunnen niet langer van wieg tot graf werk ‘geven’; de ‘nemers’ zullen het zelf moeten maken. En dat is nog leuk ook. Want in de nieuwe werkelijkheid is er hoge waardering voor kunst, innovatie en persoonlijk leiderschap. Sterker nog: die kwaliteiten worden verlangd, zelfs vereist. We zien deze kunstenaars al om ons heen. Het zijn knutselaars en hobbyisten die T-shirts bedrukken of mutsjes breien. Ze bouwen websites of maken een app. Ze ontwerpen nieuwe producten die ze zelf fabriceren. Ze beginnen voor zichzelf, werkend aan een droomproject. Voor hen is de stap naar het ondernemerschap nog nooit zo klein geweest. Er zijn websites waarop je via crowdfunding kleine beetjes geld bij elkaar kunt sprokkelen voor een goed idee. Er zijn websites voor open source design, waarmee je samen met anderen een steeds beter ontwerp

maakt. Dan is het nog maar een kleine stap om online een fabriek in China of Vietnam te vinden, waar ze na betaling via je creditcard jouw gedroomde nicheproduct in een bescheiden oplage kunnen maken en toesturen. En dan dus verkopen op je eigen website – uiteraard gemaakt via het doodeenvoudige WordPress – die je via search engine optimization en sociale media bij precies het juiste publiek kunt aanprijzen. Alles van de bank tot de marketingafdeling kan ertussenuit. Alles wat je zelf niet kunt, is eenvoudig te leren via handleidingen op het internet. Een voorbeeld. Veel jongens zijn dol op lego. Ook maken ze doorgaans een fase door dat ze gevechten naspelen. Lego maakt geen machinegeweren of raketwerpers; dat vindt de Deense fabrikant ongepast. Dan kun je de legodoos op Marktplaats.nl zetten en speelgoedsoldaten aanschaffen. Of je doet als Will Chapman, een Amerikaanse vader van drie zoons, die in zijn kelder wat gereedschap had staan. Hij ontwierp met CAD-software een driedimensioneel M1-infanteriegeweer, verkleinde dat met een paar muisklikken tot legoformaat en stuurde de bestanden naar zijn computergestuurde freesmachine. Deze maakte de twee helften van de matrijs uit aluminium, waarop hij deze in zijn spuitgietmachine plaatste, waarin het plastic met propaangas werd gesmolten en in de mal werd geperst. Zijn zoons vonden het fantastisch! Chapman maakte een website om zijn ontwerpen te verkopen en zijn zoons bleken niet de enige liefhebbers. Met zijn bedrijf BrickArms ontwerpt en verkoopt hij alles van AK-47’s tot fragmentatiegranaten. De oplage is te klein om voor lego zelf interessant te zijn en groot genoeg voor Chapman om er geld mee te verdienen. Sterker, hij verdient meer dan in zijn voormalige beroep als software-ontwikkelaar. Godin noemt het de weg van de ‘kunstenaar’, anderen spreken van ‘makers’. Zoals Chris Anderson, tot voor kort hoofdredacteur van Wired. In zijn jongste boek Makers (onlangs verschenen bij uitgeverij Nieuw Amsterdam) beschrijft hij hoe deze kunstenaars steeds vaker ondernemers worden dankzij internet en dankzij toegang tot steeds beter en steeds goedkoper wordende productietechnieken als 3D-printers en lasersnijders. Die mogelijkheden, voorspelt Anderson, gaan leiden tot een opleving van de economie. Vandaar de ondertitel: De nieuwe industriële revolutie. Die omwenteling komt niets te laat. In welvarende

landen zit de economie al jaren in het slop. Nederland telt meer dan een half miljoen werklozen, hard op weg naar het diepterecord uit de jaren tachtig. Dat is voor de samenleving niet al te best. Langdurige werkloosheid kan gepaard gaan met onrust, zoals in de afgelopen maanden bleek bij gewelddadige demonstraties in Spanje en Griekenland. Wie zonder baan zit, kan er ongelukkig en depressief van worden, weten psychologen. De afwezigheid van een dwingende invulling van hun dagen kan leiden tot een onbestemd, minderwaardig gevoel. Bij veel werklozen ontstaat precies het beeld dat de overheid hen onbedoeld opdringt: dat ze niet voor zichzelf kunnen zorgen. De politiek heeft intussen geen passend antwoord. Hooguit is er een pleister hier en daar. Typerend is het besluit van de Britse overheid om duizenden therapeuten en specialisten op te leiden om de mentale schade van werkloosheid te ondervangen. Dat klinkt nobel. Maar het wekt ook irritatie. Hebben we therapeutische hulp nodig of een inspirerende visie op de toekomst? Moeten we deze crisis aangrijpen om ermee leren om te gaan, of moeten we juist een betere economische realiteit afdwingen? Zijn we willoze slachtoffers of creatieve oplossers, in staat ons aan te passen? Bovendien: werkloosheid leidt dan wel tot onrust, maar werkgelegenheid doet dat ook. Burn-out is een volksziekte geworden, bijna een onvermijdelijk noodlot, dat je op een nare dag overvalt. Een derde van de Nederlanders gaat met tegenzin naar zijn werk, becijferde carrièresite Monsterboard.nl al eens. Uitzendbureau Unique gaf aan dat 41 procent van de Nederlanders direct op zoek gaat

T H E O P T I M I S T. N L Z AT E R D A G 18 M E I 2 013

naar een nieuwe baan ‘zodra de economie aantrekt’. Zou het komen doordat het werk niet uitdagend genoeg is? Niet betekenisvol? Niet meer past bij deze tijd? Eindeloos overleggen. Rapporten schrijven. E-mails beantwoorden. Documenten kopiëren. Wachten op toestemming. Nog meer overleggen… Is het al vijf uur? tap eruit! Dat is de uitweg. Nederland telt ruim een miljoen zelfstandigen, het aantal zzp’ers (zelfstandigen zonder personeel) is in de afgelopen tien jaar met bijna 40 procent gestegen. Zij werken niet langer omdat hun baas dat nu eenmaal van hen eist, maar voor hun eigen plezier en ontwikkeling. Toegegeven, voor meer dan een enkeling is de keuze voor zelfstandigheid ingegeven door bittere noodzaak. Ze werken hard en verdienen soms weinig. Ze balen ervan dat de overheid veel minder voor hen regelt dan voor mensen die gewoon blijven zitten waar ze zitten. Ze verlangen wel eens naar de luxe van een salarisstrookje of de gezelligheid van collega’s.

En toch... Ze merken ook dat je met wat minder geld nog best gelukkig kunt zijn. Ze doen wat ze leuk en belangrijk vinden. (Wat deels hun lange werkweek verklaart.) Plus: ze genieten ervan niet langer voor een baas te werken. Een onderzoek van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gaf aan dat liefst 87 procent niet terug naar een dienstverband zou willen, mocht dat al op miraculeuze wijze ineens binnen handbereik komen. Stel nu eens voor dat voor moedige gelukzoekers de mogelijkheid bestond om – in de woorden van Anderson – ‘klein te zijn en toch te globaliseren, om zowel ambachtelijk als innovatief te zijn, om hightech te zijn en toch weinig kosten te maken, om klein te beginnen en groot te eindigen, en het allerbelangrijkste: om producten te maken waar potentieel vraag naar is, maar die nu niet worden gemaakt, omdat ze niet naadloos in het oude model van de massaproductie passen’. Nou, die mogelijkheid is er dus. Vroeger was het moeilijk om ondernemer te zijn. Aanvankelijk waren het vaak uitvinders (James Watt,

Werk waarbij ons wordt verteld wat we moeten doen en hoe, druist in tegen de menselijke natuur. ‘Moderne slavernij!’, roepen sommigen.

T H E O P T I M I S T. N L FOTO: MICHELE BECKWITH/MICHELEBECKWITH.COM

Z AT E R D A G 18 M E I 2 013

Leiderschap

Column Harry Starren Spreker, dagvoorzitter en publicist rond thema’s als strategie, leiderschap en

Internet heeft ervoor gezorgd dat zelfs een puber met een idee en een computer een grote onderneming kan opzetten. Matthew Boulton) die een patent hadden aangevraagd. Zij waren niet alleen erg slim, maar ze kwamen ook uit een bevoorrecht milieu. Daarna werd het ietsje democratischer. Ondernemerschap betekende ook een eigen winkeltje of bureau, vaak met grote risico’s en zonder al te veel kans echt door te groeien. Maar Karl Marx had lange tijd gelijk: de macht ligt bij hen die de productiemiddelen in handen hebben. Je kon dan wel iets uitvinden aan je tekentafel of werkbank, maar als je geen megaconcern met een fabriek kon vinden die miljoenen exemplaren van je ontwerp ging maken, was al je creativiteit voor niets geweest. Hoe anders is dat vandaag! Internet heeft ervoor gezorgd dat zelfs een puber met een idee en een computer een grote onderneming kan opzetten. Dat lukt zeker niet altijd, maar de schade bestaat dan hooguit uit achterstallige betalingen op de creditcard, wat nog valt te overzien. ‘De schoonheid van het internet schuilt in het feit dat het zowel de hulpmiddelen van de uitvinding als die van de productie heeft gedemocratiseerd’, betoogt Anderson. Hij meent dat het pad van uitvinder naar ondernemer ‘zo veel korter is geworden, dat het nog nauwelijks bestaat’. Dat is geen dagdromerij. Drie jaar na oprichting van crowdfundersite Kickstarter waren bijna 50 duizend projecten gestart, waarvan bijna de helft is geslaagd, die samen 175 miljoen dollar hebben opgehaald: van muziekHQ ¿OPSURMHFWHQ WRW FXULHX]H XLWYLQGLQJHQ DOV HHQ NZDOlenaquarium. Of neem Etsy, de onlinemarktplaats (met Nederlandse zustersite) waar bijna een miljoen creatievelingen hun handgemaakte spullen verkopen. In 2012 verkochten ze samen voor bijna 900 miljoen dollar.

Die trend is niet louter online. Wereldwijd zijn er zo’n duizend werkplaatsen, zoals TechShop en FabLab, waar de leden gebruik kunnen maken van gereedschap als industriële naaimachines. Tienduizenden makers ontmoeten elkaar bij zogeheten MakerFaires, die op allerlei plekken worden georganiseerd. En de overheid let ook op. De Amerikaanse regering heeft toegezegd op duizend scholen werkplaatsen te bouwen die zijn voorzien van moderne tools als 3D-printers om jongeren voor te bereiden op de nieuwe economie. Dit is nog maar het begin. ‘Baanbrekende veranderingen,’ schrijft Anderson, ‘vinden plaats wanneer industrieën democratischer worden, wanneer ze niet langer het exclusieve domein zijn van grote bedrijven, regeringen en andere instituties en aan de gewone man worden overgedragen.’ Marx zou glimlachend toekijken. Eigenlijk is het vreemd dat het allemaal zo lang heeft geduurd. Het werknemerschap botst namelijk met onze fundamentele behoefte aan vrijheid. Werk waarbij ons wordt verteld wat we moeten doen en hoe, druist in tegen de menselijke natuur. ‘Moderne slavernij!’, roepen sommigen. Een salaris is volgens hen een schadevergoeding. Het kostte de fabriekseigenaren in de vroege Industriële Revolutie niet voor niets de grootste moeite om hun arbeiders te disciplineren: ze kwamen te laat, ze waren dronken, of ze kwamen gewoon niet opdagen. Vanaf het begin was er fel verzet tegen het arbeidsethos van het kapitalisme. Die tijden herleven, zij het in een beschaafdere variant. Werknemers zitten niet te spijbelen in de kroeg, maar voeren overleg bij een caffè macchiato in een naburige kof¿H]DDN 'DW KHHW µKHW QLHXZH ZHUNHQ¶ 2S VWHHGV PHHU kantoren wordt tegemoetgekomen aan de wens naar meer autonomie. Steeds meer organisaties begrijpen ook waarom het beter is om te sturen op resultaat dan op aanwezigheid. Onderzoekers ontdekten: thuiswerken vergroot de arbeidsvreugde, vermindert stress, verhoogt de productiviteit, verbetert de relatie met leidinggevenden op het ZHUN HQ YHUPLQGHUW FRQÀLFWHQ WXVVHQ ZHUN HQ JH]LQ Daniel Pink – die al vijf populaire boeken schreef over trends in onze werkcultuur – verbaast zich niet over de positieve impact van een grotere autonomie. In Drive: De verrassende waarheid over wat ons motiveert hekelde

hij de managementcultuur waarin iedereen van bovenaf wordt aangestuurd en gecontroleerd. ‘Als we de wereld betreden,’ schreef hij, ‘zijn we dan afgesteld op passiviteit en inertie of zijn we afgesteld op activiteit en betrokkenheid?’ Pink is overtuigd van het laatste. Wie lamlendig en lijdzaam is, heeft zijn ware, nieuwsgierige aard verloren. Bij hem of haar is de standaardinstelling ontregeld, meent Pink, misschien wel door de manier waarop we op ons werk worden behandeld. Flexibiliteit gaat volgens Pink niet ver genoeg; hij bepleit radicale zelfsturing. e zijn beland in een volgende stap in de evolutie van de werkende mens. We dachten altijd dat we veiligheid moesten kiezen. We dachten dat we gehoorzaam moesten zijn. Inschikkelijk. Bekwaam. Dat deden we. Zo werden we beloond. En nu de wereld eindelijk zo is geëvolueerd dat kunst wordt gewaardeerd en dat het mogelijk is om die te delen met meer mensen dan ooit tevoren, is het tijd om kunst te maken. Godin noemt het µRQYHUJHHÀLMN¶ DOV ZH QRJ ODQJHU ZDFKWHQ Het is natuurlijk eng om zo’n stap te maken. Een onzekere toekomst lonkt en de hypotheek moet worden betaald. Onze angst om iets te verliezen is nu eenmaal groter dan ons vertrouwen dat iets nieuws ons gelukkiger zal maken. Bovendien: een helder stappenplan naar succes in deze nieuwe wereld ontbreekt. Wie durft? Maar draai het eens om. Is het niet ook eng om zo’n stap níet te maken? Wie in zijn comfortzone blijft, terwijl de omgeving verandert waarin hij zich veilig waant, blijft hopeloos achter. Die kan zich wel in slaap laten sussen en zichzelf wijsmaken dat hij tenminste niet de pijn en onzekerheid van een werkmaker hoeft door te maken, maar dat levert andere schade op: de pijn van iemand die zich op een nare dag realiseert dat zijn zijn dromen niet zullen uitkomen. U bent zelf de enige die uw dromen kan laten uitkomen. Ontdek uw passie. Maak er werk van. Inspireer andeUHQ =HW KHW RQOLQH 0DDN HU HHQ ¿OPSMH YDQ 6WXXU KHW naar vrienden. Ontmoet bondgenoten. Ga samenwerken. Lanceer iets. Begin een industrie. Begin een beweging. Goed werk wordt herkend. Een goed idee wordt beloond. U bent aan de beurt. U bent een kunstenaar. In de puntige proza van Seth Godin: ‘Go.’

ondernemerschap. www.harrystarren.nl

(Niet) klagen ONZE LEEF- EN WERKPATRONEN VERANDEREN.

Alles is gemakkelijk geworden. Ik kan bijna alles alleen. Ik ben een one-man band geworden.

We nemen ons werk mee naar een plek die ons bevalt. De leegstand van kantoren zal nog verder toenemen en de groei van Coffee Corners en Starbucks zal exploderen. Het nieuwe werken is gemeengoed geworden. Als het me hier op het terras te druk wordt, of als de zonnestand is veranderd, dan verplaats ik mijn werkplek naar elders. De huur is een fruitsapje of een kopje thee, op het einde van de werkdag een glaasje wijn. U hoort mij niet klagen. Tussendoor doe ik mijn boodschappen, wip HYHQ WKXLV DDQ HQ ¿HWV HHQ VWXNMH DOV KHW ZHUN om inspiratie vraagt. U hoort mij niet klagen. Op mijn telefoon kan ik zien wat het uitgaansleven biedt. Wat er draait en wat er speelt. Ik betaal niet voor mijn verbindingen, omdat PLMQ WHOHIRRQ XLW ]LFK]HOI GH ZL¿ ]RHNW ,N NLMN

alleen nog naar de tv-programma’s die me werkelijk interesseren en doe dat waar en wanneer ik wil. Als ik iets niet begrijp van mijn laptop, GRH LN WLMGHQV GH ¿HWVWRFKW GH *HQLXV %DU YDQ de Apple Store aan. Leuke jongens die mijn problemen glimlachend oplossen. Ik geef ze er een vaderlijke glimlach voor terug. U hoort mij niet klagen. De auto heb ik weggedaan, omdat rond mijn huis op loopafstand alweer twaalf (!) huurauto’s klaarstaan waar ik alleen voor betaal als ik ze gebruik. Er is een kaart waarmee ik langs de poortjes van het openbaar vervoer kan strijken. Een kaartje kopen hoeft niet meer. Het reisschema verschijnt op de telefoon. Wachten doe ik nog zelden. Een enkele keer op een taxi. U hoort mij niet klagen. Als ik naar mijn huis in Nice ga, check ik met

mijn telefoon in en loop met mijn Privium Card langs de rij onwetenden bij de paspoortcontrole. ,Q )UDQNULMN DDQJHNRPHQ SDN LN GH GHHO¿HWV XLW het rek door simpelweg met een kaart langs de scanner te strijken. U hoort mij niet klagen. Het is haast onbegrijpelijk hoe ik mij vroeger door het leven sloeg. Alles is gemakkelijk geworden. Ik kan bijna alles alleen. Ik ben een one-man band geworden: een soort Spinvis in de studio, een soort Kyteman met een mengpaneel. Ik snap ze wel hoor, Spinvis en Kyteman. Na een almachtige periode in de studio (‘u hoort mij niet klagen’) gaan ze toch weer met anderen op het toneel. Het is een stuk lastiger, met anderen. Niets gaat vanzelf en het kan net zo goed alleen. Maar soms is het leuker om iets te klagen hebben.

FOTO: RAYMOND DE VRIES

@qadhc dm fdktj Ddm nmkhmdbtqrtr9 gnd uhmc hj lddq yhm hm lhim vdqj> Zoekt u meer geluk in uw werk? Wellicht heeft u een baan, maar misschien ook niet. Zoekt u meer verdieping in uw eigen baan? Overweegt u wel eens een eigen bedrijfje te beginnen? Als er iets knaagt, als u voelt dat u uw dromen niet volgt of uw talenten verspilt, is deze cursus voor u. Vier topexperts bieden u houvast. AVOND

DINJA VAN GESTEL

AVOND

Ontdek uw drijfveren. Wat wilt u eigenlijk in uw leven? Wat is uw unieke

Omzeil de obstakels. Hoe gaat u om met de stemmetjes in uw hoofd

bijdrage in de samenleving? Hoe komt u daarachter? Waarom is het

die u ontraden te doen wat u eigenlijk wilt doen? Hoe ga je om met

zo belangrijk om dat te doen waar je warm van wordt? Op deze avond

je twijfels en met de kritiek? U leert hoe u uw eigen belemmerende

leert u waarom het belangrijk is dromen serieus te nemen en ernaar

overtuigingen kunt omdenken tot mogelijkheden, zodat ze vóór je

te luisteren. Cursusleider: Dinja van Gestel, consulent bij Van Ede &

BERTHOLD GUNSTER

Partners, voorloper en autoriteit op het gebied van loopbaanadvies,

kunnen werken. Cursusleider: Berthold Gunster, die in boeken en bijeenkomsten zijn publiek van ‘ja-maar’ laat omdenken tot ‘ja-en’.

geboden met diepgang en met aandacht voor zingeving.

AVOND

Wat nu? Nu weet u wat u wilt, wat u kan en hoe u kunt blijven Ontdek uw kwaliteiten. Waar liggen uw talenten? Hoe herkent u die?

vasthouden aan uw droom. En dan? Wat betekent dat voor hoe u

Hoe kunt u die versterken? U leert uw eigen talenten te herkennen

gaat netwerken? Hoe verzamelt u medestanders? Hoe gaat u een gesprek aan met uw leidinggevende over de veranderingen die u

en in te zetten voor het najagen van uw droom. Cursusleider: Linda Dubois, Dubois Coaching, al tien jaar een zeer gewaardeerde coach LINDA DUBOIS

HARRY STARREN

wilt voorstellen? Op deze avond krijgt u handvatten om concreet en directeur van De Baak en al jaren columnist van The Optimist.

Tijd: 20.00 tot 21.30 uur

Meer informatie: www.theoptimist.nl/evenementen

T H E O P T I M I S T. N L Z AT E R D A G 18 M E I 2 013

Dat is duurzaamheid anno nu.

praktisch verder te gaan. Cursusleider: Harry Starren, de voormalige

voor ‘business & personal’ in Rotterdam.

Datum: woensdag 29 mei, 5, 12 en 19 juni*

SPAARGELD OP HET DAK LEVERT SOMS MEER OP

Kosten: 195 euro

Moderator: Marco Visscher, hoofdredacteur van The Optimist * U krijgt een link, waarmee u de delen op elk gewenst tijdstip kunt terugkijken.

Nu de rente zo laag staat, is het het overwegen waard om uw spaargeld in zonnepanelen te investeren. De energie die u daarmee bespaart kan soms meer geld opleveren dan sparen bij de bank. Misschien een ongewoon advies voor een bank, maar zowel de wereld als onze klanten worden hier beter van. Dat is duurzaamheid anno nu. Meer weten? Kijk op abnamro.com/duurzaamheid