Solidariteit Tydskrif Uitgawe 3 van 2019 by Solidariteit

SOLIDARITEIT

tydskrif

SOLIDARITY

magazine

Veranderende tye vra vernuwende denke

Uitgawe 3 van 2019 w ww . s ol id a r i te i t. co. za R16,95 (BTW ingesluit) Gratis aan lede I SSN 1683562 -X

9 771683 562000

DINK NUUT Solidariteit NetWerk omskep uitdagings in geleenthede

Deel van die Solidariteit Beweging

03/2019

Nuuswaardig 10

Solidariteit NetWerk

Nasionale verkiesing 2019

Maak ‘n kopskuif

Federalisme in Europa

Geleentheid sonder gelyke

Vernuwe jouself

Vierde industriële revolusie

Gemeenskap van geborgenheid

{

Blitsnuus

ank Grootkoppe bed

Nuuswaardig

Verander jou ingesteldheid & dink nuut!

Ons stuur span op feitesending

Só bewaarheid studiebeurse drome

Pas aan in snelveranderende wêreld

Verkiesing 2019 SINGS VERRAS

IE MULD ER DEUR CONN

’n verkieit is selde dat tegelykersing so min, en verander tyd tog so veel, se nasiosoos die onlang Aan die nale verkiesing. die twee een kant het Vir die albei gekrimp. grootste partye dekades ná te verwag te ANC was dit maar vir en korrupsie, van wanbestuur gewees. ’n groot skok die DA was dit ander partye die onder Sterk groei tog die dat ’n koalisie ander skep die hoop el, maar aan die vir ANC kan ontset ANC steeds alleen sing kant regeer die e verkie vyf jaar. Hierdi frika se die volgende daarop dat Suid-A idense uitslag dui van grond op kiesers veel eerder id as op en persoonlikhe titeit, lojaliteit stem. grond van beleid

& FEITE g.

gewaa groei, het teorieë IVP en EFF se eers te kyk belangrik om Daarom is dit r het nie. na wat nie gebeu

Teorie 1

ing na die swart bevolk op ’n deurbraak n nie. nie swakker gedoe Ook het die DA In ersentasies nie. leni en weens lae stemp Ekurhu ia, Pretor Johannesburg, DA gewen wyke wat die Kaapstad is die s hoër as ersentasie telken ige plekhet se stemp somm deld, gemid die metro se ke tot 10% hoër. nele minderheidsDie DA se tradisio aag om te gaan opged kiesers het dus partye net vir ander stem, maar het ondervang e steun is nie gestem. Hierdi kiesers nie. swart met groei onder

ALISTE DIE RASNASION DIE DA HET M ONDER MAAR DARE AFGESKUD, GEGROEI BEVOLKING e verDIE SWART 460 000 stemm Die DA het amper die regering letterlik waar nege loor. In ’n land aanhou nie, waar die het nie die krag kan ite korrup is, uit 10 munisipalite gekrimp. isie amptelike oppos gemaak groot gewag Hoewel daar uis gegroei DA wat kwans word van die soos wat ing bevolk swart die het onder die teun afskud, vertel hy minderheids storie. leni syfers ’n ander rg, Pretoria, Ekurhu r In Johannesbu of minde het die DA 8% ANC en Kaapstad in wyke wat die gebeur nie? die steun gekry spesifiek van eit, meer Wat het niefaktore daar identit er , naamlik en Langa gewen het. Wanne speel Al vier hierdie lodi, Nyanga id en beleid, Mame o, nlikhe na Sowet konstant lojaliteit, persoo singsuitdie DA-steun vir ons ’n verkie gekyk word, is Langa in saam ’n rol om wagte In Nyanga en grotendeels te naby aan 5%. jaar lank reslag te gee wat neem. Verdie DA al 15 faktore in ag e dui nie Kaapstad waar betrap was, as jy al die aan 3%. Hierdi rs wat onkant geer, is dit nader skeie kommentato die VF+, se krimping en is met die DA

03 / 2019

www.solidaritei

Teorie 2

EN DIE HET GEHOU DIE MIDDEL S HET NIE AFRIKANER MEESTE SUIDNIE TOE BEWEEG waar. NA DIE RAND k fundamenteel agt uit Hierdie is sekerli word saam deur Die DA en ANC maak die Tog steun. uit, en 10 kiesers onder daardie agt kiesers ses van ses ANC 25 jaar die afgelope het die ANC aak. Die uitgem kiesers van daardie 10 ANC wat is dus net die middel wat hou, steun kry. meer as 50%

’n toonbeeld van ’n Die IVP is die ’n leier wat graag erwa’n sosiaal-kons streeksparty met wil wees. Die IVP kon Suid-Afrika is ler frikaanse wat die Suid-A nasionale rolspe sies staan peiling tiewe land, soos die nege provin erhoudinge se nie in ses van aan steun verlies , geen Survey Instituut vir Rassev nie, en sou basies die World Values jaarliks, asook te partye nie. het groots (EFF, twee het ervaar wat gegroei toon. Tog is die linkerkant Die drie partye eerder as of dan aan die op identiteit albei liberaal, er dat die VF+, IVP), is almal um. Dit implise is groepsvan die spektr es of beei. In Suid-Afrika onde, nie op waard beleid gesko net die kultureel of rasgeb middel wat hou, identiteit, hetsy is nie, maar eerder feit dat Die rik. leid gebaseer Suidbelang steeds uiters werklikheid van met partye demografiese lf vereenselwig ekiesers hullese ieël. Afrika weersp sidentiteite versinn dié siening voer wat hulle groep dat Suid-Afrika aan Proponente van nie ste ten minste beeld, dui daarop identiteit. aan dat die populi neem het nie. Dit is is op grond van die federeer oorge soos Suid-Afrika die regering skandaal, In ’n land so divers dat groepe op want die wapen ding effe kortsigtig, rag, demie, beurtk is dit nie ’n slegte nwoordig word nie. eni, die MIV/vigs-pan vertee ting, Life Esidim politieke vlak forums waar die Marikana-slag weinig ander daal, staatskaping, Daar bestaan vraagstuk die Nkandla-skan vergoeding, en nog se burgers die rr Suid-Afrikaan ika, veral op kultuu onteiening sonde rag het alles gebeur oor groepsdinam r. so ’n bietjie beurtk het. Die vlak, kan hantee frika el” wat gehou Suid-A verdat met die “midd ook geen of Dit beteken are hou, bied min “middel” wat nog vir die afsienb te ke beleid sings politie le verkie se radika skansing teen soos sensusresulta die toekoms meer groei van die met of korrupsie nie. taal- of gaan lees, maar dalk eerder soos as ’n ur? VF+ en die IVP gaan lees, eerder Wat het gebevraag dan: Wat het ná kultuurresultate ensus. die r? Vervolgens is eenvoudige rasses verkiesing gebeu afloop van die het sterk steun g Die meeste partye steun in en bitter min Gevolgtrekkin ydelik in onverm is dat in sekere streke tuk Identiteitspolitiek Hierdie dui daarop in vereeue-oue vraags ander streke. Suid-Afrika. Die is hoe verkiesingsuitslag dié van Suid-Afrika se frikaanse stelsel van die Suid-A veel eerder soos e bestuur verskeie gebiede tussen groep Tog het ons nog verhoudings meer die ’n federasie lees. Parlement wat nasionaal ’n gaan word. ’n wat veel eerder aard van skeie politici gebonde federalistiese gemeenskaps om slegs streek hopelik na ’n lei ieël, rol wil speel as Suid-Afrika weersp as ’n gemeenskap Lille te wees. meer van Patricia de – en Suid-Afrika wat Die GOOD-party uit die e funksioneer 77% van sy steun van gemeenskapp udige wit-swart het byvoorbeeld -Kaap eenvo aap en Noord minder as ’n staat. Wes-Kaap, Oos-K gebiede gekry. Dit asie, rasnasionalistiese bruin ende kultuurfeder in tradisioneel -kiesers Hierdie ontluik uit vier GOOD e, bied groep en tale woon. beteken dat drie e alle met ’n plek vir ou Kaapprovinsi s en geleenthede realisties in die n, met landwyd gestaa hoop vir die toekom thede wat ons met Tog het GOOD Mpumageleen in Noordwes, vir die hede – p. aangry feitlik geen steun die Vrystaat nie. As en albei hande moet is hoof van die r langa, Limpopo sies gestaan t. • Connie Mulde hierdie provin singsinstituu op GOOD nie in Solidariteit Navor basies geen impak het nie, sou dit het nie. 13 03 / 2019 hulle uitslag gehad lidariteit.co.za HOTO.COM

Al die verrassings & feite

ie uitvoerende hoof van die SAL, Vuyani Jarana, het tuig by die Hy besluit om die ns neer te lê. sukkelende lugdie ber 2017 in die was sedert Novem lugdiens weer die warm stoel om Met baar te maak. finansieel volhou was die SAL sowat sy aanstelling se Jarana die rooi. die R9,2 miljard in op die rug van bedanking kom ende nóg ‘n sukkel bedanking van g se e ondernemin staatsbeheerd mani Phaka hoof, uitvoerende . aas van Eskom Hadebe, grootb

FOTO’S: ISTOCKP

Ons oplossings is groter as probleme

dalk Anglo verkoop

myn

olidariteit het gesê dat Anglose Gold Ashanti dat aankondiging ng, sy hy moontlik Mpone myn in Suidwende enigste oorbly al sy ander mynAfrika, saam met nie ‘n gaan verkoop, ighede bedryw Die vakbond meen verrassing is nie. teleurstellend egter dat dit steeds bring nie net diging is. “Dié aankon nie, in die gedrang werksekuriteit rheid onseke ige maar gaan geweld mers teweegbring,” onder die werkne kretaris Plessis, hoofse het Gideon du gesê. van Solidariteit,

rnet Toegang tot inte

legs 10,4% van rs Suid-Afrikane het volgens Statistieke tSuid-Afrika interne As toegang huis. toegang by die werk of by die by e, lyk op selfon s bygereken word, internetkafee 2017 er op 65%. In dié syfer skaflik ng 3% laer. In Gaute was die syfer toegang tot die het 74,6% mense te persentasie hoogs internet – die 16,2% mense sies. provin die van al werk. ttoegang by die geniet interne e is ook getel, Die dae van landlyn frikaners wat slegs met 89,5% Suid-A oproepe. k vir selfone gebrui

www.so

t.co.za

Omskep vrees in begeerte om te leer

Bou saam met Solidariteit aan toekoms

“Die Solidariteit NetWerk stuur ’n sterk boodskap uit dat ’n toekoms hier gebou gaan word. Die deelnemers daaraan sê: Ons gaan nêrens heen nie!”

~ DR. DIRK HERMANN ~

Bedryfsnuus

Beroepsgilde vir Onderwysers

Hoekom moet ek ‘n lid word?

Aanneming

Ruling on CemAir welcomed

Kantoorpraktisyns

Is jy ‘n kantoorkampioen?

Kry krag in die klaskamer Waghond in werkplek aan jóú kant Kinderplasings gekniehalter

Airline’s grounding unfair

Direkteure van eerste indrukke

Opwindende kompetisie vir staatmakers

Beroepsgesondheid en -veiligheid

Devastating strike comes to an end

Sibanye-Stillwater

Blaas nuwe asem in jou loopbaan

Beroepsgilde vir die Kunste

Verpleegtekorte

Uit met OHSAS 18001, in met ISO 45001 Amcu accepts same deal as other unions Groenlig vir Lonmin-oorname

Bereik suksesstatus in jou werk

Kunstenaars se belange beskerm

Drastiese ingryping nou nodig

Solidariteit Finansiële Dienste

Kundige raad met jou rande

Natuurwetenskappe en landbou

Padkaart na finansiële vryheid Kry onafhanklike advies by SFD

g in Bewegin

Skoleondersteuningsentrum

Helpende Hand

#HelpJag 2019-mikpunt

WolkskooEIEl ONNIE BY DIE HUIS

Wolkskool jou eie onnie by die huis

JOU

NE DEUR ELAI

KRIG E

van die ie Wolkskool ningsenrsteu Skoleonde ar ) doen vanja trum (SOS e navorsing omvattend rwysers en onder onde twee skole leerders aan , wat navorsing d-Kaap. Die ten doel om het in die Noor p, aand afsko is doelvandeesm Die Wolkskool optiseker te maak rsteun leerders e onde treffend en soos Wiskunde, Fisies . maal in vakke en Rekeningkunde pe Wetenskap

Driedubbele tou breek nie maklik nie 20 ton vleis om 12 000 kleuters te voed

•

Sol-Tech

Plaasmoorde

AfriForum mobiliseer teen misdaad

Tinteltong Toekennings

Só bou ons opleidingstoekoms

Vlagskip te midde van verandering

Fonds vir kinderslagoffers begin

Duisende neem deel aan massapatrollie

Dié ondernemings blink uit in Afrikaans

56 58

Kraal Uitgewers

Maroela Media

Tegnologiese wonderwêreld

S-Leer

ISTOCKPHOTO

Akademia

Akademia-dosente aan voorpunt

Verbind, maar tog alleen

•

FOTO’S:

Wêreldklas & innoverend

die Wat behels

Tyd om te gesels én om te luister

“

Kom smul, lees en leer saam!

ool? Die Wolksk

Verbeter jou emosionele intelligensie

FLIP BUYS, VOORS ITTER VAN DIE SOLIDARITEIT BEWEGING.

My rights

Solidarity-voordele

My geld

My gesin

My work

Webwys

Dis tyd om nuut te dink & te doen Medical examinations and contracts Só dien en beskerm Solidariteit lede

Dis tyd om

NUUT TE DIN

lbert Einstein het gesê dat dit die toppun t dwaasheid is om van dieselfde ding herhaaldelik te doen en dan ’n ander uitkoms te verwag. Hierdie is baie toepas lik op Suid-Afrika. wysheid Miljoene kiesers het pas in die sesde verkies sedert 1994 vir ing dieself onder wie se bewind de regering gestem werkloosheid Stats SA opnuu volgens t rekordhoogte s bereik het. Daar’s tans ’n skrikwe mense van werken kkende 20 miljoen de loos is of nie besig ouderdom wat werkmet studies is nie!

DOEN

DEUR FLIP BUYS

Dit is ongelukkig die gesaghebben nie al nie. Volgens de ekonomiese Bloomberg het kanaal Suid-Afrika die afgelo jaar meer agteru itgegaan as enige pe 12 land wat nie in ’n oorlog gewikk ander el was nie. Die jongste verslag van Eunomix Busine & Economics ss wat Bloomberg aanhaal, toon dat Suid-A frika volgens ’n wye reeks aanwysers van 31ste in 2006 na die 88ste posisie uit 178 lande Bloomberg verwag teruggesak het. ook dat die agteru gang sal voortd ituur vanweë die gevolge van die Zumaera en die versuim noodsaaklike beleidsverandering om s te maak. 03 / 2019

www.solidariteit

Ten spyte daarva n het die meeste kiesers weer vir die waarskynlik omdat ANC gestem. Dit is hulle glo dat pres. Ramaphosa die Cyril enigste persoo n is wat die skade van die Zuma-era kan herstel hulle lewens kan verbeter. Die proble en dat die ANC nou em is wel ’n nuwe leier het, maar dat gekry dit nog dieself de ANC met dieselfde beleid is. Daarom sê die wetenskaplike dr. James Mybur politieke gh nie moontlik is om uit die huidig dat dit e krisis te kom met dieself de ideologie en beleid wat die land tot op die rand van die afgrond gesleep het nie.

.co.za

Hoe lyk jou skuld? Verander jou manier van dink oor kos

Stay sharp in evolving industry

Tel jou woorde op sosiale media

Daarom is dit nou tyd vir nuut dink en nuut doen. Die uitdaging is dat ANC landsbeleid die bepaal, en dat verkiesing weere die ens bewys het meerderheid dat die vir “hulle” party se identiteit eerder as sy beleid stem. Natuurlik hoop almal dat pres. Ramaphosa beter sal regeer wel , grootskaalse korrupsie gaan beveg, en weer sakeve rtroue sal laat verbeter. Dit kan as “Plan A” beskryf word. Daar is gelukkig tekens dat die president wel begin optree teen korrupsie, soos gesien kan word in die van verskeie werk kommissies van ondersoek, waaronder die Zondo-komm issie staatskaping wat ondersoek. Die groot leemte dat daar nie genoe in Plan A is egter g tekens is dat ingrypende beleid sverandering s aangebring gaan word wat noodsaaklik is om land weer reg te ruk nie. Eskom die beste voorbe bly die eld. Ten spyte van hierdie grootskaalse krisis word vanselfsprek wat die land bedreig, ende beleidsveran derings soos privatisering, onafhanklike kragopwekkin g of drakoniese rasseb die aanpassing van eleidsrigtings aangebring nie. nie Dit voorspel niks vir die sukses goed van Plan A nie, en dit lyk of “meer van dieselfde” die beste is wat hiervan verwag kan word.

Plan C is oors

Gegewe die geweldige risiko’s Plan A en die van ewe groot bedrei ging van Plan C, is dit noodsaaklik dat die Solidariteit Beweg ing se Plan B uitgevoer moet in snelrat word. Dit sal verseker dat ons topme nse en ons kinder landuit stroom s nie, omdat daar nie ’n vry, veilige vir hulle en voorspoedige toekoms hier sal wees. Dit sal ook Plan A se kanse op sukses verbeter, deurda ekonomie en t dit die die regsorde sal help werk. Ons moet dus help nie die land inmek om te sorg dat Plan A aar laat stort die polisie te nie, deur help ping deur buurtw met misdaadbekamagte, deur korrup te ontbloot en sie deur paaie en munisipale dienste in stand te probeer hou.

Indien dinge nie gou verbet er nie, gaan die stroom kundig es wat landui t vloei al groter groei totdat dit ’n stortvl word. Plan C oed is oorsee. Dit lei tot ’n bose sirkel, want hoe Plan B meer kundiges trek, hoe moeili landuit ker gaan dit wees moderne land om ’n Die risiko om aan die gang net op die staat te hou. Dis hoekom die skrywe se Plan A staat te maak, r RW Johnson is net het dat Suid-A gesê we het die misluk te groot. In Zimbabfrika ’n ANC-r king van die staat egering of ’n moderne werkloosheid tot ’n ekonomie kan skoers van sowat hê, maar nie albei nie. 90% gelei, en is duisende Sy stelling spruit mense se pensio uit die groeiende demod ene uitgewis deur die ernisering van hiperinflasie van vervalle dorpe talle persent. Genad miljoene , staatshospita ig is le, polisiestasies van daardie nagme Suid-Afrika nog ver , openbare onder skole, rrie, maar ons nemings soos Eskom en reeds sit self staatsd met ’n krimpe Die wêreldbeken epartemente. poste net volgen nde werkmag waar de Amerikaanse s ras herverdeel politieke weten sonder dat daar word skaplike, prof. naastenby genoe Fukuyama, het reeds in 1993 poste geskep g nuwe die volgende word. rike standpunt belangDie werklikheid hieroor gestel : is dat die staat verswak en nie meer goeie, betrou bare www.solidariteit

Histories gesproke

in Retrospek

Solidariteit-kantore

Melaatses: Verstoot, verban, verlate

Hayo matata: Moenie bekommer nie!

Ons is landwyd tot jou diens!

“

The main modernization obstacle to black social dienste aan die in bevolking kan the belief in socialithe future may well be lewer soos veiligheid, ANC and its commsm on the part of the gesondheid, elektrisiteit en behoorlike munisipale dienst has always presen unist allies. Socialism Die verswakkend e nie. and more progre ted itself as a higher e staat het oor gelope sewe ssive form of social jaar sowat 1 miljoe die aforganization than vernietig, terwyl n poste capitalism. But contemporary miljoene ander world, socialism in the geskep kon word nooit has been revealed to be nie. Daarom het an privaat sektor die oor die afgelo economic moder obstacle to social and pe meer 25 nization – the jaar al privaat dienst hallmark of a certain kind e begin lewer, privaat medie soos se behandeling needs to be overcoof backwardness that , privaat sekuriteit en selfs cy and superstition.me, just like illiteraprivaat dorpe betroubare dienst met The countries Eastern Europ e. Hierdie privati e are now movin of het waarskynlik sering reeds voorko g rapidly backward into m dat die the future, undoin staat heeltemal verval legacy of forty g the years Die voortdurende het. and socialist planni of dictatorship aanvalle op Afrikaanse skole wys South Africa, as ng. Let us hope that reeds dat die toekoms van Afrikaanse it skole privaat is, transition to democmakes the necessary hoewel openbare skole so lank as moont forward into the racy, does not move lik aan die gang gehou moet past.

“

SpreekBuys – Flip Buys

m het ningsentru Die ondersteu genaamd Die Skole udiewinkel telle, ’n eenstopst jy onder meer vraes waar ngs, t-aanbiedi Markplein koop , Powerpoin werkkaarte selfs breinkaarte kan van en k ’n wêreld oefeninge oordKom ontde antw op. en verko telle én estelde vraes jou vakgebied. voorafopg iges op kund rs diestelle deur r onderwyse hoe ande benader, Om te sien vraestelle . rwerpe in vars idees selfde onde bron van erlike a wond is ’n .co.z markplein • Besoek

teit.co.za

~ FLIP BUYS ~

SpreekBuys

Plan A

www.solidari

Het jy geweet?

Albert Einstein het gesê dat dit die toppunt van dwaasheid is om dieselfde ding herhaaldelik te doen en dan ’n ander uitkoms te verwag.

Innoverende media gee pas aan

Gereeld

skool. s op Die Wolk assessering inhoud en - en RekeningWetenskap dan kies hoe Wiskunde-, erwysers kan by hul kunde-ond Wolkskool d van Die poreer. om die inhou ee te inkor klasg byge d van open manier rs sal deurl ook Onderwyse span en kry deur die SOS- Vereniging vir staan word die atskap tot (VAW). gratis lidma nderwysers Wiskunde-o reniging van Afrikaanse oudste vakve (werkkaardie is ronne Die VAW verskaf hulpb onderwysers. aan die SOS en en eksamens) -geakkredi te, toetse af ook SARO Die VAW versk aan sy lede. ding teerde oplei

Die skole wat Afrikaanse Leerders in benut as ’n bekostig. wil Wolkskool vir ekstra klasse ende opsie ng bare, verryk tuisonderrig ontva wat as hul Leerders l gebruik Wolkskoo vakke en wat Die tor vir die . voorkeurtu ool neem enigste of ndsk by hul afsta l wil wat hulle Wolkskoo rs wat Die g te rwyse rvarin leere • Onde leerders se of egte leer benut om r deur vervl el. optimalisee amer-mod keerde klask aal wil onderdie omge optim rwysers wat l se aanlyn • Onde Wolkskoo Dié rig deur Die te gebruik. gsmetode ers se assesserin ddellik leerd uit. onmi kerhede metode wys inge en onse tekortkom 03 / 2019

Historikus wen gesogte toekenning

? navorsing

ers r 100 leerd en word onde die Laerskool Die navorsing drwysers van en ses onde op in die Noor Groblersho ’n vervlegteleerHoërskool ls en, en behe waartydens net l, Kaap gedo ningsmode ers en ondersteu s baie leerd edkundige ’n paar opvo n deur middel van Die rwy. Dié onde kan ondersteu se tegnologie navorsingspan Wolkskool SOSers en die eie leermosers, leerd om die versk aliseer. sal saamwerk en te optim wat delle te toets ers en onderwysers Al die leerd deelneem, sal vir ’n sing aarte, navor t tot werkk aan die toegang genie jaar gratis

Vir wie is .COM

Akademia bevorder bewusmaking

.co.za

03 / 2019

word. Geprivatiseer dienste waarvo de or werknemers reeds belasting betaal, is egter vir die meeste mense onbek ostigbaar, en dis hoekom ons plan op bekost igbare gegrond is. Hierdie gemeenskapsdienste dienste kan in werking met die sameprivaat sektor geskied, terwyl daar ook waar staat saamgewerk moontlik met die kan word.

Solidariteit NetW erk

Die Solidariteit Beweging se Plan in kort om ons B behels afhanklikheid van die staat te verminder en om ganisasies groeie deur sterk selfhelpornde selfstandighei bewerkstellig. d te In die praktyk het ons ver gevorder, en bied ons Beweg reeds ’n kern van voltyds ing met e personeel en die hulp van duisen met de vrywilligers, spektrum dienste ’n wye aan. in veiligheid, munisi Dit sluit onder meer pale diensv erbetering, tegniese opleid ing, ’n univers iteit, Afrikaanse media , maatskaplike versorging, studiehulp, regsby stand, buitelandse steunwerwing en steundienste aan skole. Die uitdaging bly om staatsd ienste sonder staatsin komste of ’n staatst te lewer, midde ruktuur -in ’n en onder ’n negati verswakkende staat ewe regering. Daarom sal ons nuut moet dink en nuut moet Ons oplossings doen. moet groter as die probleem wees. Ons kan nie wag op toestemming nie, maar sal eerder vooraftyd erkenning ná die vra vir dít wat in die praktyk opgebou is. Ons toekoms is te belangrik om aan die ANC oor te laat!

“

in Beweging

Redakteursbrief

Twee koppe E

MOS BETER AS EEN

“

Toe sê hy wat op die troon sit: ‘Kyk, Ek maak alles nuut.’ En daarna sê hy: ‘Skryf hierdie woorde op, want hulle is betroubaar en waar.’ ~ OPENBARING 21:5 ~

k het nou die dag lekker vir ’n kollega van my gelag. Dit was ’n moeilike dag by die werk, want die sperdatum van ’n projek was op hande terwyl daar nog ’n miljoen goed gedoen moes word. Sy kan soos ’n tornado deur die kantoor waai as sy só ’n dag beleef en so waai die tornado toe ook by my kantoor in en sê: “Kan ek net vir jou sê, mense hoef darem net in kantoorure hierdie te beleef, maar ek moet dit saam met my huis toe vat.” Dit het my laat dink dat wat in jou kop aan die gang is, is wat jy elke dag en nag met jou saamdra. Stel jou voor hoe destruktief jou gedagtes kan wees as jy jouself nie teen jouself beskerm nie! Die teendeel is natuurlik ook waar: Dink net wat jy alles kan bereik as jou ingesteldheid, hoe jy dink oor die lewe, positief is. Dit is die punt wat ek wil beklemtoon. Ons het in Suid-Afrika broodnodig om positief te dink en ’n goeie ingesteldheid te hê teenoor situasies, geleenthede en verandering. Verandering is nie altyd maklik nie en om nuut te dink, is werklik ’n uitdaging vir sommige mense. Dit is egter ongelukkig iets waarmee niemand, behalwe jyself, jou kan help nie. Jy moet ’n daadwerklike besluit maak – ’n kopskuif – om nuut te dink. Solidariteit was nog altyd aan die voorpunt van die veranderende omgewing, en om aan te pas by verandering is dit noodsaaklik om nuut te dink. Ons staan voor die deur van unieke uitdagings waarvoor ons unieke antwoorde moet gee. Solidariteit het heelwat 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

antwoorde op hierdie uitdagings, maar daarvoor moet ons gemeenskap saam met ons nuut kan dink. Vir Solidariteit is nuut dink ’n vereiste, maar dis selfs belangriker dat ons lede en die gemeenskap saam met ons nuut sal dink sodat ons werkbare oplossings kan vind en tot uitvoer bring. Een van hierdie uitdagings is die vierde industriële revolusie. Om ’n goeie werk in die era van die vierde industriële revolusie te kan hê, is kennis noodsaaklik. Die wapentuig in hierdie oorlog is kennisinstellings en die ammunisie is kennis. Daarom fokus Solidariteit daarop om ’n NetWerk van werk vir sy lede en die gemeenskap te skep. Dink saam met Solidariteit nuut met die NetWerk van werk. Die stelsel se doel is om die verskillende werkinstellings wat Solidariteit die afgelope 20 jaar gebou het, só aan mekaar te koppel dat Solidariteit die volle werkspektrum dek – van skool tot met aftrede. Sit dus agteroor met ’n koppie warm koffie en lees in hierdie uitgawe hoe elk van die verskillende instellings van die Solidariteit Beweging saam nuut dink om die beste vir die toekoms te bied. Solidariteit daag jou uit om saam met ons nuut te dink. Twee koppe is immers beter as een!

Cilleste CILLESTE VAN DYK REDAKTEUR

Solidariteit-hoofkantoor | Head Office H.v. DF Malan- & Eendrachtstraat, Kloofsig Tel: 012 644 4300 • 0861 25 24 23 www.solidariteit.co.za Redakteur | Editor Cilleste van Dyk Webredakteur | Online Editor Lindie de Beer Advertensies | Advertisements Denise Viljoen – denise@solidariteit.co.za Advertensie-ontwerp | Advertisement design Martie Maree

MOOIPRAATJIES OOR MEERTALIGHEID

Rekeninge | Accounts Jaco Bisschoff & Azelle Coetzee

Gespreksgenote “Ek wil ’n vreemde ding doen en vir u dankie sê, mnr. Lesufi. Dankie dat u aan ons wys dat die ANC nie omgee vir meertaligheid nie. Dankie dat u ons vrese bevestig: Die mooipraatjies oor meertaligheid was altyd net ’n rookskerm. Dankie dat u die oogklappe van ons oë kom afruk het – ons kan nou sien dat ons skouer aan die wiel moet sit en so gou as moontlik alle verantwoordelikheid vir ons kinders se onderrig uit die staat se hande moet neem,” skryf Paul Maritz, koördineerder van Solidariteit Jeug, aan Panyaza Lesufi, Gautengse LUR vir onderwys.

Só het Solidariteit se Facebook-vriende gereageer: Ons moet oral onafhanklik wees

“Hierdie is net weer ’n bewys dat ons in alle fasette onafhanklik moet wees. Ek glo die voortbestaan van ons jeug is op die spel. Dankie vir julle goeie werk!” ~ Toelie Volschenk

FOTO’S: LIZE-MARI LABUSCHAGNE & ISTOCKPHOTO.COM

Gee ons belastinggeld terug!

“Dit is baie goed dat ouers self verantwoordelikheid neem. Die staat moet nie ons kinders vat en maak asof dit hulle kinders is nie. Nou moet ons nog net ons belastinggeld (onderwysdeel) terugkry.”~ Francois van Deventer

Eie skole die oplossing

Niemand gaan niemand verstaan

“Wonder of mnr. Lesufi Xhosa- en Sothoen Zwasi-onderwysers gaan voorsien. Hulle wil net ons skole volmaak met nie-Afrikaanssprekende kinders. Arme onderwysers, niemand gaan niemand verstaan nie.” ~ Tilla Janssen

Medewerkers | Contributors Dawid Botha, Wilmarie Brits, Flip Buys, Ian Cameron, dr. Dirk Hermann, Esté Meyer Jansen, Inge Janse van Rensburg, Reon Janse van Rensburg, Elaine Krige, Lize-Mari Labuschagne, Marietha Malan, Jaco Mostert, Connie Mulder, Monica Mynhardt, Ilze Nieuwoudt, Hannes Noëth, Melissa Peyper, Appie Pienaar, Ettienne Pio, Morné Prinsloo, Nikki Prinsloo, Brigitte Raath, Alet Rademeyer, prof. Hannes Rautenbach, Francois Redelinghuys, René Roux, Mia Slabbert, Rochelle Snyman, Mandy-Michelle Thackwray, dr. Juran van den Heever, Zydelia Venter, Ernst Vorster en Jhua-Nine Wyrley-Birch Ontwerp & redigering | Design & editing

www.aksentmedia.co.za Drukwerk | Printing

Dankie vir wat julle doen

“Solidariteit, baie dankie vir dit wat julle doen vir ons Afrikaanse kinders. Ek is baie trots op wat julle doen. Ek het nie meer kinders op skool nie, maar ek het vier kleinkinders op skool.” ~ Claudette de Koker

“Wat keer ons Afrikaanssprekendes? Begin weer ons eie skole met godsdiens terug. Met óns geskiedenis en niks verdraai nie!” ~ Melanie du Plessis

Lesufi baie gevaarlik

Privaat skool in elke dorp

“Julle Afrikaanse ope briewe beteken niks, want hierdie vent sal dit nie lees nie. Dit is myns insiens net ‘n mors van tyd.” ~ Petrie Mouton

“Ons moet eenvoudig in elke dorp ons eie privaat skole in Afrikaans oprig.” ~ Charmaine Bessenger Grove

Intekenare | Subscriptions Heleen Nortjé

“Lesufi is die grootste rassis in die land. En die gevaarlikste!” ~ Lani Swanepoel

Briewe net mors van tyd

www.solidariteit.co.za

03 / 2019

Verspreiding | Distribution Prosort

Solidariteit Tydskrif is lid van die Ouditburo van Sirkulasie (ABC) en word uitgegee deur Solidariteit, Posbus 11760, Centurion, 0046. Geen deel van die inhoud mag sonder die toestemming van die redakteur elders gebruik word nie. Solidariteit of die tydskrif aanvaar geen verantwoordelikheid of aanspreeklikheid vir aansprake deur adverteerders nie.

SpreekBuys

Dis tyd om

NUUT TE DINK

lbert Einstein het gesê dat dit die toppunt van dwaasheid is om dieselfde ding herhaaldelik te doen en dan ’n ander uitkoms te verwag. Hierdie wysheid is baie toepaslik op Suid-Afrika. Miljoene kiesers het pas in die sesde verkiesing sedert 1994 vir dieselfde regering gestem onder wie se bewind werkloosheid volgens Stats SA opnuut rekordhoogtes bereik het. Daar’s tans ’n skrikwekkende 20 miljoen mense van werkende ouderdom wat werkloos is of nie besig met studies is nie!

DOEN

DEUR FLIP BUYS

Dit is ongelukkig nie al nie. Volgens die gesaghebbende ekonomiese kanaal Bloomberg het Suid-Afrika die afgelope 12 jaar meer agteruitgegaan as enige ander land wat nie in ’n oorlog gewikkel was nie. Die jongste verslag van Eunomix Business & Economics wat Bloomberg aanhaal, toon dat Suid-Afrika volgens ’n wye reeks aanwysers van 31ste in 2006 na die 88ste posisie uit 178 lande teruggesak het. Bloomberg verwag ook dat die agteruitgang sal voortduur vanweë die gevolge van die Zuma-era en die versuim om noodsaaklike beleidsveranderings te maak. 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

Ten spyte daarvan het die meeste kiesers weer vir die ANC gestem. Dit is waarskynlik omdat hulle glo dat pres. Cyril Ramaphosa die enigste persoon is wat die skade van die Zuma-era kan herstel en hulle lewens kan verbeter. Die probleem is dat die ANC nou wel ’n nuwe leier gekry het, maar dat dit nog dieselfde ANC met dieselfde beleid is. Daarom sê die politieke wetenskaplike dr. James Myburgh dat dit nie moontlik is om uit die huidige krisis te kom met dieselfde ideologie en beleid wat die land tot op die rand van die afgrond gesleep het nie.

Daarom is dit nou tyd vir nuut dink en nuut doen. Die uitdaging is dat die ANC landsbeleid bepaal, en dat die verkiesing weereens bewys het dat die meerderheid vir “hulle” party se identiteit eerder as sy beleid stem. Natuurlik hoop almal dat pres. Ramaphosa wel beter sal regeer, grootskaalse korrupsie gaan beveg, en weer sakevertroue sal laat verbeter. Dit kan as “Plan A” beskryf word. Daar is gelukkig tekens dat die president wel begin optree teen korrupsie, soos gesien kan word in die werk van verskeie kommissies van ondersoek, waaronder die Zondo-kommissie wat staatskaping ondersoek. Die groot leemte in Plan A is egter dat daar nie genoeg tekens is dat ingrypende beleidsveranderings aangebring gaan word wat noodsaaklik is om die land weer reg te ruk nie. Eskom bly die beste voorbeeld. Ten spyte van hierdie grootskaalse krisis wat die land bedreig, word vanselfsprekende beleidsveranderings soos privatisering, onafhanklike kragopwekking of die aanpassing van drakoniese rassebeleidsrigtings nie aangebring nie. Dit voorspel niks goed vir die sukses van Plan A nie, en dit lyk of “meer van dieselfde” die beste is wat hiervan verwag kan word.

Plan C is oorsee Indien dinge nie gou verbeter nie, gaan die stroom kundiges wat landuit vloei al groter groei totdat dit ’n stortvloed word. Plan C is oorsee. Dit lei tot ’n bose sirkel, want hoe meer kundiges landuit trek, hoe moeiliker gaan dit wees om ’n moderne land aan die gang te hou. Dis hoekom die skrywer RW Johnson gesê het dat Suid-Afrika ’n ANC-regering of ’n moderne ekonomie kan hê, maar nie albei nie. Sy stelling spruit uit die groeiende demodernisering van talle vervalle dorpe, staatshospitale, skole, polisiestasies, openbare ondernemings soos Eskom en staatsdepartemente. Die wêreldbekende Amerikaanse politieke wetenskaplike, prof. Fukuyama, het reeds in 1993 die volgende belangrike standpunt hieroor gestel:

“

The main obstacle to black social modernization in the future may well be the belief in socialism on the part of the ANC and its communist allies. Socialism has always presented itself as a higher and more progressive form of social organization than capitalism. But in the contemporary world, socialism has been revealed to be an obstacle to social and economic modernization – the hallmark of a certain kind of backwardness that needs to be overcome, just like illiteracy and superstition. The countries of Eastern Europe are now moving rapidly backward into the future, undoing the legacy of forty years of dictatorship and socialist planning. Let us hope that South Africa, as it makes the necessary transition to democracy, does not move forward into the past.

“

Plan A

Gegewe die geweldige risiko’s van Plan A en die ewe groot bedreiging van Plan C, is dit noodsaaklik dat die Solidariteit Beweging se Plan B in snelrat uitgevoer moet word. Dit sal verseker dat ons topmense en ons kinders nie landuit stroom nie, omdat daar vir hulle ’n vry, veilige en voorspoedige toekoms hier sal wees. Dit sal ook Plan A se kanse op sukses verbeter, deurdat dit die ekonomie en die regsorde sal help werk. Ons moet dus help om te sorg dat Plan A nie die land inmekaar laat stort nie, deur die polisie te help met misdaadbekamping deur buurtwagte, deur korrupsie te ontbloot en deur paaie en munisipale dienste in stand te probeer hou.

Plan B Die risiko om net op die staat se Plan A staat te maak, is net te groot. In Zimbabwe het die mislukking van die staat tot ’n werkloosheidskoers van sowat 90% gelei, en is duisende mense se pensioene uitgewis deur die hiperinflasie van miljoene persent. Genadig is Suid-Afrika nog ver van daardie nagmerrie, maar ons sit self reeds met ’n krimpende werkmag waar poste net volgens ras herverdeel word sonder dat daar naastenby genoeg nuwe poste geskep word. Die werklikheid is dat die staat verswak en nie meer goeie, betroubare www.solidariteit.co.za

03 / 2019

dienste aan die bevolking kan lewer soos veiligheid, gesondheid, elektrisiteit en behoorlike munisipale dienste nie. Die verswakkende staat het oor die afgelope sewe jaar sowat 1 miljoen poste vernietig, terwyl miljoene ander nooit geskep kon word nie. Daarom het die privaat sektor oor die afgelope 25 jaar al meer privaat dienste begin lewer, soos privaat mediese behandeling, privaat sekuriteit en selfs privaat dorpe met betroubare dienste. Hierdie privatisering het waarskynlik reeds voorkom dat die staat heeltemal verval het. Die voortdurende aanvalle op Afrikaanse skole wys reeds dat die toekoms van Afrikaanse skole privaat is, hoewel openbare skole so lank as moontlik aan die gang gehou moet word. Geprivatiseerde dienste waarvoor werknemers reeds belasting betaal, is egter vir die meeste mense onbekostigbaar, en dis hoekom ons plan op bekostigbare gemeenskapsdienste gegrond is. Hierdie dienste kan in samewerking met die privaat sektor geskied, terwyl daar ook waar moontlik met die staat saamgewerk kan word.

Gemeenskapsdienste Die Solidariteit Beweging se Plan B behels in kort om ons afhanklikheid van die staat te verminder en om deur sterk selfhelporganisasies groeiende selfstandigheid te bewerkstellig. In die praktyk het ons reeds ver gevorder, en bied ons Beweging met ’n kern van voltydse personeel en met die hulp van duisende vrywilligers, ’n wye spektrum dienste aan. Dit sluit onder meer in veiligheid, munisipale diensverbetering, tegniese opleiding, ’n universiteit, Afrikaanse media, maatskaplike versorging, studiehulp, regsbystand, buitelandse steunwerwing en steundienste aan skole. Die uitdaging bly om staatsdienste sonder staatsinkomste of ’n staatstruktuur te lewer, midde-in ’n verswakkende staat en onder ’n negatiewe regering. Daarom sal ons nuut moet dink en nuut moet doen. Ons oplossings moet groter as die probleem wees. Ons kan nie wag op vooraftoestemming nie, maar sal eerder ná die tyd erkenning vra vir dít wat in die praktyk opgebou is. Ons toekoms is te belangrik om aan die ANC oor te laat!

Nuuswaardig

Solidariteit NetWerk

OPLOSSINGS GROTER AS PROBLEME

ie wêreld verander vinniger as ooit vantevore. Twee groot veranderlikes tref ons lede: Die eerste is die vierde industriële revolusie en die tweede is ’n onvriendelike staat wat verswak.

Vierde industriële revolusie

Die vierde industriële revolusie is op almal se lippe. Klaus Schwab, uitvoerende voorsitter van die Wêreld Ekonomiese Forum, het die begrip in sy boek The Fourth Industrial Revolution aan die wêreld bekend gestel. Die belangrikste tema in die vierde industriële revolusie is ontwrigtende kennis. Ontwrigtende kennis verander die ou struktuur van die arbeidsmark onherroeplik en bring nuwe konsepte en oplossings na vore wat nog nie eers aan ons bekend is nie. Dit ontwrig die werkplek met nuwe tegnologie en kennis, maar skep ook nuwe geleenthede.

Die verswakkende staat

Die tweede groot uitdaging waarmee ons in 2019 gekonfronteer word, is ’n verswakkende en onvriendelike staat. Die staat verswak op feitlik elke terrein, wat op sy beurt die ekonomie onder ongelooflike druk plaas. Infrastruktuur stort in duie en diensstelsels wat verswak,

DEUR DR. DIRK HERMANN

verleng enige proses waar die staat betrokke is. Die teenstelling is dat terwyl die staat verswak, versterk die regering. Die regering sentraliseer al meer, wat die uitwerking van staatsverswakking net nóg groter maak. Die staat raak egter ook al meer onvriendelik teenoor minderhede. Die regerende party raak fanaties oor die ideologie van verteenwoordigendheid. Waar groot besigheid as magsentrum die ideologie van die staat kan balanseer, omhels hulle dit eerder.

Nuwe tye, nuwe oplossings

vakbond. In ’n werkende staat met goeie onderwysinstellings, sonder diskriminasie en met erkenning van minderhede, met ’n bestendige arbeidsmark en ’n groeiende ekonomie, kan die tradisionele vakbondfunksie van kollektiewe bedinging, werkbeskerming en verbetering van diensvoorwaardes werk. Die vierde industriële revolusie en verswakkende en onvriendelike staat laat dit egter nie toe nie. Solidariteit se antwoord lê in die skep van ’n totale netwerk van werk – kortliks, die Solidariteit NetWerk.

Solidariteit se lede word in 2019 gekonfronteer met reuseuitdagings, maar saam met dié reuseuitdagings kom ook reusegeleenthede. Die vierde industriële revolusie is ontwrigtend en selfs die nasionale staat word wêreldwyd ontwrig. Die koppeling oor grense heen en die krag van sosiale netwerke erodeer die verstikkende gesag van die sentrale staat. Die staat kan nie meer alles beheer nie. Binne hierdie vinnig veranderende omstandighede lê antwoorde vir die staat wat verswak, wat nog nie eers aan ons bekend is nie. Nuwe kennis gaan antwoorde bied vir uitdagings wat ons nou dink onoorkombaar is.

NetWerk-fokusareas

Solidariteit NetWerk

STUDIEHULP Helpende Hand se Studiefondssentrum stel studente in staat om te kan studeer.

Die antwoorde wat Solidariteit bied, moet groter wees as net die tradisionele 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

WÊRELDKLASSKOLE Die Skoleondersteuningsentrum (SOS) ontwikkel ’n stelsel wat openbare skole ondersteun om uitnemend te bly en ’n wêreldklas- Afrikaanse privaat antwoord bied. JEUG Solidariteit Jeug moet jongmense help om voor te berei vir die arbeidsmark, moet vir hulle belang opstaan en moet hulle by die groter NetWerk laat inskakel. ’n Instrument om jongmense te help met loopbaankeuses is ontwikkel.

UNIVERSITEITSTUDIE Akademia moet ’n antwoord vir die wêreldklas- privaat universiteitswese bied met studiesentrums landwyd en ’n groot kampus met koshuise, sportvelde en ’n studentelewe. BEROEPSOPLEIDING Sol-Tech bied ’n wye reeks ambagte en gaan sy aanbod uitbrei by ’n splinternuwe kampus wat gebou word. Bo-Karoo is ’n nuwe inisiatief wat verantwoordelikheid neem vir bou-opleiding. VOORTGESETTE LEER S-leer bied voortgesette beroepsopleiding wat punte vir voortgesette leer vir professionele beroepslui aanbied. WERKPLASING ’n Werkplasingsplatform gaan op die Solidariteit NetWerk geplaas word. Ajani plaas Sol-Tech-studente en gildes gaan verantwoordelikheid neem om jongmense in beroepe te plaas. ARBEIDSVERHOUDINGE Solidariteit se taak is steeds om belange in

die werkplek te beskerm, wat erkenning op grond van belang en beskerming teen die staat se rasse-ideologie insluit. ARBEIDSREG Arbeidsreg bly ’n belangrike wapen om lede se regte te beskerm. Klem word gelê op die regte van minderheidsvakbonde en litigasie teen onbillike rassediskriminasie. BEROEPSGILDES Solidariteit-lede gaan nie net volgens werkplek georganiseer word nie, maar ook volgens beroepsgildes. Gildes help jongmense om tot die werkplek toe te tree, vorm netwerke, fasiliteer verdere opleiding en tree as waghond op. KAPITAALMOBILISERING Kanton is ’n eiendomsbeleggingsmaatskappy wat deur ’n vennootskap tussen kultuur en kapitaal leefruimtes vir Afrikaans skep. ’n Voorbeeld is die bou van die Akademia-kampus. Instellings soos die Solidariteit Beleggingsmaatskappy en Solidariteit Finansiële Dienste speel ook ’n groot rol.

OPENBARE BELANG Solidariteit gaan steeds aktief intree vir die openbare belang met ’n spesifieke fokus op belastingmisbruik, die staat se ras-ideologie, en onderwys en opleiding. WERKVERWANTE PRODUKTE Solidariteit Finansiële Dienste ontwikkel werkverwante produkte soos mediese versekering, pensioen en beleggingsbeplanning. NORMALISERING VAN ARBEIDSMARK Solidariteit het ’n loodsprojek in Orania waardeur toegang vir jongmense op intreeposvlakke gegee word met die oog om hulle toe te rus om vinnig opwaarts te beweeg. Die Solidariteit NetWerk gaan die totale loopbaanpad saam met sy lede stap – van hul skooldae, tydens hul studiejare, tot in die werkplek, en selfs met aftrede. Dit is die omvattendste werkdiens van enige vakbond ter wêreld. Die Solidariteit NetWerk stuur ’n sterk boodskap uit dat ’n toekoms hier gebou gaan word. Die deelnemers daaraan sê: “Ons gaan nêrens heen nie!”

Nuuswaardig

Verkiesing 2019

VERRASSINGS

it is selde dat ’n verkiesing so min, en tegelykertyd tog so veel, verander soos die onlangse nasionale verkiesing. Aan die een kant het die twee grootste partye albei gekrimp. Vir die ANC was dit te verwagte ná dekades van wanbestuur en korrupsie, maar vir die DA was dit ’n groot skok gewees. Sterk groei onder die ander partye skep die hoop dat ’n koalisie tog die ANC kan ontsetel, maar aan die ander kant regeer die ANC steeds alleen vir die volgende vyf jaar. Hierdie verkiesing se uitslag dui daarop dat Suid-Afrika se kiesers veel eerder op grond van identiteit, lojaliteit en persoonlikheid as op grond van beleid stem.

Wat het nie gebeur nie?

Al vier hierdie faktore, naamlik identiteit, lojaliteit, persoonlikheid en beleid, speel saam ’n rol om vir ons ’n verkiesingsuitslag te gee wat grotendeels te wagte was, as jy al die faktore in ag neem. Verskeie kommentators wat onkant betrap is met die DA se krimping en die VF+,

DEUR CONNIE MULDER

& FEITE

IVP en EFF se groei, het teorieë gewaag. Daarom is dit belangrik om eers te kyk na wat nie gebeur het nie.

Teorie 1

DIE DA HET DIE RASNASIONALISTE AFGESKUD, MAAR DAREM ONDER DIE SWART BEVOLKING GEGROEI Die DA het amper 460 000 stemme verloor. In ’n land waar die regering letterlik nie die krag kan aanhou nie, waar nege uit 10 munisipaliteite korrup is, het die amptelike opposisie gekrimp. Hoewel daar groot gewag gemaak word van die DA wat kwansuis gegroei het onder die swart bevolking soos wat hy minderheidsteun afskud, vertel die syfers ’n ander storie. In Johannesburg, Pretoria, Ekurhuleni en Kaapstad het die DA 8% of minder van die steun gekry in wyke wat die ANC gewen het. Wanneer daar meer spesifiek na Soweto, Mamelodi, Nyanga en Langa gekyk word, is die DA-steun konstant naby aan 5%. In Nyanga en Langa in Kaapstad waar die DA al 15 jaar lank regeer, is dit nader aan 3%. Hierdie dui nie

03 / 2019

www.solidariteit.co.za

op ’n deurbraak na die swart bevolking nie. Ook het die DA nie swakker gedoen weens lae stempersentasies nie. In Johannesburg, Pretoria, Ekurhuleni en Kaapstad is die wyke wat die DA gewen het se stempersentasie telkens hoër as die metro se gemiddeld, sommige plekke tot 10% hoër. Die DA se tradisionele minderheidskiesers het dus opgedaag om te gaan stem, maar het net vir ander partye gestem. Hierdie steun is nie ondervang met groei onder swart kiesers nie.

Teorie 2

DIE MIDDEL HET GEHOU EN DIE MEESTE SUID-AFRIKANERS HET NIE NA DIE RAND TOE BEWEEG NIE Hierdie is sekerlik fundamenteel waar. Die DA en ANC word saam deur agt uit 10 kiesers ondersteun. Tog maak die ANC ses van daardie agt kiesers uit, en het die ANC die afgelope 25 jaar ses van daardie 10 kiesers uitgemaak. Die middel wat hou, is dus net die ANC wat meer as 50% steun kry.

Blitsnuus Grootkoppe bedank

D Suid-Afrika is ’n sosiaal-konserwatiewe land, soos wat die Suid-Afrikaanse Instituut vir Rasseverhoudinge se peiling jaarliks, asook die World Values Survey, toon. Tog is die twee grootste partye albei liberaal, of dan aan die linkerkant van die spektrum. Dit impliseer dat die middel wat hou, nie op waardes of beleid gebaseer is nie, maar eerder net die demografiese werklikheid van SuidAfrika weerspieël. Proponente van dié siening voer aan dat die populiste ten minste nie die regering oorgeneem het nie. Dit is effe kortsigtig, want die wapenskandaal, die MIV/vigs-pandemie, beurtkrag, die Marikana-slagting, Life Esidimeni, die Nkandla-skandaal, staatskaping, onteiening sonder vergoeding, en nog so ’n bietjie beurtkrag het alles gebeur met die “middel” wat gehou het. Die “middel” wat hou, bied min of geen verskansing teen radikale politieke beleid of korrupsie nie.

FOTO’S: ISTOCKPHOTO.COM

Wat het gebeur?

Vervolgens is die vraag dan: Wat het ná afloop van die verkiesing gebeur? Die meeste partye het sterk steun in sekere streke en bitter min steun in ander streke. Hierdie dui daarop dat Suid-Afrika se verkiesingsuitslag in verskeie gebiede veel eerder soos dié van ’n federasie lees. Tog het ons nog verskeie politici wat veel eerder nasionaal ’n rol wil speel as om slegs streekgebonde te wees. Die GOOD-party van Patricia de Lille het byvoorbeeld 77% van sy steun uit die Wes-Kaap, Oos-Kaap en Noord-Kaap in tradisioneel bruin gebiede gekry. Dit beteken dat drie uit vier GOOD-kiesers realisties in die ou Kaapprovinsie woon. Tog het GOOD landwyd gestaan, met feitlik geen steun in Noordwes, Mpumalanga, Limpopo en die Vrystaat nie. As GOOD nie in hierdie provinsies gestaan het nie, sou dit basies geen impak op hulle uitslag gehad het nie.

Die IVP is die toonbeeld van ’n streeksparty met ’n leier wat graag ’n nasionale rolspeler wil wees. Die IVP kon nie in ses van die nege provinsies staan nie, en sou basies geen verlies aan steun ervaar het nie. Die drie partye wat gegroei het (EFF, VF+, IVP), is almal op identiteit eerder as beleid geskoei. In Suid-Afrika is groepsidentiteit, hetsy kultureel of rasgebonde, steeds uiters belangrik. Die feit dat kiesers hulleself vereenselwig met partye wat hulle groepsidentiteite versinnebeeld, dui daarop dat Suid-Afrika aan die federeer is op grond van identiteit. In ’n land so divers soos Suid-Afrika is dit nie ’n slegte ding dat groepe op politieke vlak verteenwoordig word nie. Daar bestaan weinig ander forums waar Suid-Afrikaanse burgers die vraagstuk oor groepsdinamika, veral op kultuurvlak, kan hanteer. Dit beteken ook dat Suid-Afrika se verkiesings nog vir die afsienbare toekoms meer soos sensusresultate gaan lees, maar met die groei van die VF+ en die IVP dalk eerder soos taal- of kultuurresultate gaan lees, eerder as ’n eenvoudige rassesensus.

Gevolgtrekking

Identiteitspolitiek is onvermydelik in Suid-Afrika. Die eeue-oue vraagstuk van die Suid-Afrikaanse stelsel is hoe verhoudings tussen groepe bestuur gaan word. ’n Parlement wat meer die gemeenskapsfederalistiese aard van Suid-Afrika weerspieël, lei hopelik na ’n Suid-Afrika wat meer as ’n gemeenskap van gemeenskappe funksioneer – en minder as ’n eenvoudige wit-swart rasnasionalistiese staat. Hierdie ontluikende kultuurfederasie, met ’n plek vir alle tale en groepe, bied hoop vir die toekoms en geleenthede vir die hede – geleenthede wat ons met albei hande moet aangryp. • Connie Mulder is hoof van die Solidariteit Navorsingsinstituut. www.solidariteit.co.za

03 / 2019

ie uitvoerende hoof van die SAL, Vuyani Jarana, het besluit om die tuig by die sukkelende lugdiens neer te lê. Hy was sedert November 2017 in die warm stoel om die lugdiens weer finansieel volhoubaar te maak. Met sy aanstelling was die SAL sowat R9,2 miljard in die rooi. Jarana se bedanking kom op die rug van die bedanking van nóg ‘n sukkelende staatsbeheerde onderneming se uitvoerende hoof, Phakamani Hadebe, grootbaas van Eskom.

Anglo verkoop dalk myn

olidariteit het gesê dat AngloGold Ashanti se aankondiging dat hy moontlik Mponeng, sy enigste oorblywende myn in SuidAfrika, saam met al sy ander mynbedrywighede gaan verkoop, nie ‘n verrassing is nie. Solidariteit meen egter dat dit steeds teleurstellend is. “Dié aankondiging bring nie net werksekuriteit in die gedrang nie, maar gaan geweldige onsekerheid onder die werknemers teweegbring,” het Gideon du Plessis, hoofsekretaris van Solidariteit, gesê.

Toegang tot internet

legs 10,4% van Suid-Afrikaners het volgens Statistieke Suid-Afrika internettoegang by die huis. As toegang op selfone, by die werk of by internetkafees bygereken word, lyk dié syfer skafliker op 65%. In 2017 was die syfer 3% laer. In Gauteng het 74,6% mense toegang tot die internet – die hoogste persentasie van al die provinsies. 16,2% mense geniet internettoegang by die werk. Die dae van landlyne is ook getel, met 89,5% Suid-Afrikaners wat slegs selfone gebruik vir oproepe.

Nuuswaardig

Maak 'n kopskuif

DINK NUUT!

DEUR CILLESTE VAN DYK

FOTO’S: ISTOCKPHOTO.COM

oel jy soms vasgevang in dieselfde tipe probleme, of dink jy oor en oor aan ’n slegte situasie sonder die hoop dat dit ooit sal kan verander? Al wat jy nodig het om uit hierdie negatiewe groef te kom, is om nuut te dink oor jou situasie, jou omgewing en wat jy kan vermag. Dit is dalk makliker gesê as gedaan, maar ek glo vas dat as jy jou ingesteldheid verander, sal die meeste dinge in jou lewe daarmee saam verander. Sukses en geluk hang baie af van jou ingesteldheid. Om jou doelwitte te bereik, moet jou ingesteldheid jou aspirasie ondersteun, anders hou jy jouself terug. Nou wonder jy seker wat is ingesteldheid dan werklik? Dit is jou houding teenoor iets, die manier waarop jy oor dinge dink. As jy vanuit die staanspoor negatief oor ’n situasie, uitdaging of geleentheid gaan dink, kan jy jouself maar gereed maak om geen sukses te behaal nie. Niemand van ons wil faal nog voordat ons begin het nie, daarom moet ons ingesteldheid reg wees. As jy jouself in ’n situasie plaas wat jou uitdaag, het jy geen ander keuse nie as om uit te reik en die uitdaging aan te gryp, want dit is noodsaaklik vir jou om te “oorleef”. Die idee is om jou omgewing te ontwerp om jou brein te oefen. Hier is vier maniere hoe jy jou ingesteldheid kan verander en verbeter.

Verander jou ingesteldheid

Kies die doelwit wat jy wil bereik en vra jouself af watter soort ingesteldheid jy nodig het om dit te bereik, of watter ingesteldheid mense gevolg het wat reeds suksesvol met hierdie doelwit was. Byvoorbeeld: Mense wat gesondheidsbewus is, se ingesteldheid is dat hulle lief is daarvoor om na hulle liggame te kyk deur dit met voedsame kos en oefening op te pas. As jy gesondheidsbewus wil wees, maak asof jy reeds lief is daarvoor om jou liggaam op te pas. Jy flous basies jou brein om by ’n nuwe ingesteldheid aan te pas.

oe jy Verander h praat met jouself met jouself

k wat jy Die gespre estelded jou ing lo v ïn e b t, e h sê dat vir jouself heid. As jy is nie of d genoeg jy nie goe erk nie, oit gaan w dat iets no realiteit ié d s edagte g u jo p e sk heid u ingesteld waaraan jo dag efen elke vasklou. O at daar d self te sê om vir jou ok goeie o r a is, ma uitdagings daarvoor. oplossings

Verander jou taal Nadat jy verander het hoe jy met jouself praat, moet jy ook die manier verander waarop jy met ander praat. Probeer om sinne soos “ag, dis maar net hoe ek is” of “sulke goed gebeur altyd met my” te verander. Praat eerder oor dinge wat goed gaan in jou lewe pleks daarvan om oor jou probleme te kla. Dit sal ’n ingesteldheid van oorvloed aanmoedig eerder as vrees of ’n gevoel van tekort in jou lewe.

Omring jou met enersdenkende mense Dit is makliker om jou ingesteldheid te verander as jy kan sien dit werk reeds vir ander mense, maar dan moet dit die regte mense wees. Kies mense met dieselfde doelwitte as jy wat reeds sukses behaal het.

03 / 2019

www.solidariteit.co.za

Nuuswaardig

Federalisme

FEITESENDING NA EUROPA

FOTO’S: ISTOCKPHOTO.COM & VERSKAF

‘N

Groep senior bestuurspersoneel uit agt filiale van die Solidariteit Beweging het pas teruggekeer van ’n tien dae lange toer in vyf Europese lande waartydens hulle ’n uitgebreide ondersoek gedoen het na regeringsmodelle waarbinne kultuurvryheid en die regte van verskillende gemeenskappe seëvier. Die Solidariteit Beweging het reeds sterk bande in talle Europese lande en streke en hierdie bande is ook tydens die toer versterk. Die Beweging se fokus op internasionale skakeling het onlangs ’n hernieude hupstoot gekry met die aanstelling van Jaco Kleynhans as hoof van internasionale skakeling. “Ek is ongelooflik opgewonde oor hierdie nuwe avontuur. Die Beweging doen reeds internasionale skakeling en dit is reeds baie suksesvol, maar ons het agtergekom dat daar ’n behoefte is na spesifiek ’n gefokusde strategie wat al hierdie verhoudings opvang, koördineer en na ’n hele nuwe vlak neem,” het hy gesê. Die toergroep – wat verteenwoordi-

DEUR MIA SLABBERT

DIE GROEP VAN DIE BEWEGING WAT VYF EUROPESE LANDE BESOEK HET WAARTYDENS HULLE ’N UITGEBREIDE ONDERSOEK GEDOEN HET NA REGERINGSMODELLE WAARBINNE KULTUURVRYHEID EN DIE REGTE VAN VERSKILLENDE GEMEENSKAPPE SEËVIER.

gers van Solidariteit, AfriForum, Helpende Hand, die FAK, Pretoria FM, Maroela Media, Akademia en Sakeliga ingesluit het – het hul toer in Nederland afgeskop. Hulle het die Nederlandse parlement besoek en samesprekings met politici en ander gemeenskapsleiers gevoer. “Ons het ’n besonder interessante besoek gebring aan die Friese Instituut

AMSTERDAM

BERLYN

03 / 2019

www.solidariteit.co.za

in Leeuwarden in Friesland, waar ons kon kennis neem van die unieke posisie wat die Friese taal en kultuur in Friesland inneem en hoe alle Friese onderwys en kultuurbevordering deur die Nederlandse regering gefinansier word,” het Kleynhans gesê. In België het die toergroep ’n lesing deur een van die voorste Vlaamse

juriste, Frank Judo, bygewoon. Hulle het ook die Grondwethof van België besoek. “België is ’n uitstekende voorbeeld van federalisme in Europa en die verskillende gemeenskappe in België geniet ’n hoë vlak van eie regering,” het Kleynhans bygevoeg. Ná ’n kort besoek aan Brussel is die Duitse hoofstad Berlyn besoek en kon die groep ’n begeleide toer deur die Duitse parlement, die Bundestag, meemaak. “Ons het ook ’n interessante besoek gebring aan München, die hoofstad van die Duitse deelstaat Beiere. Duitsland is ’n federale staat en veral die inwoners van Beiere voel sterk oor hul staat se eie kultuur en karakter. Net soos Duitsland het Oostenryk ook ’n federale karakter, en die provinsie Tirool in die suide van Oostenryk onderhou sy eie karakter met ’n sterk gevestigde regering in Innsbruck. Die toergroep het die Tiroolse parlement in Innsbruck besoek,” het Kleynhans gesê. Die laaste deel van die toer was in Suid-Tirool, waar dié semi-outonome Duitstalige streek in die Italiaanse Alpe bestudeer is as ’n gevallestudie van hoe minderheidsgroepe unieke regte kan beding. “Die Suid-Tirolers wat tot die Eerste Wêreldoorlog deel van die Oostenryk-Hongaarse Ryk was, het 400 000 Duitstalige burgers wat unieke regte geniet, insluitend hul eie skole, museums en regering. Die regering in Suid-Tirool ontvang sowat 80% van hul belastinggeld terug van die Italiaanse regering in Rome,” het Kleynhans gesê. Volgens Flip Buys, voorsitter van die

Solidariteit Beweging, behels ’n sinvolle federale stelsel ’n gedesentraliseerde regering waar die state so onafhanklik as moontlik van die federale regering funksioneer. “In die VSA met sy 50 state het mense die reg om, indien hulle nie van ’n staat se wetgewing oor belasting, gesondheidsorg, onderwys, die doodstraf of watter kwessie ook al hou nie, na ’n ander staat te verhuis. Dit is waarom Amerikaners meer as mense in die meeste ander lande rondtrek. Dit het natuurlik weer ekonomiese voordele en skep gesonde mededinging tussen state, wat tot laer belasting en beter ekonomiese groei aanleiding gee,” het Buys gesê. “Die probleem bly egter die strewe na mag. Nasionale regerings wil altyd meer mag hê en daarom sien ons ongelukkig dat werklike federalisme, waar die mag gedesentraliseer is, al meer aan die uitsterf is. Daar is nog net enkele lande in Europa waar federalisme werklik tot sy reg kom. Indien politici ernstig is oor regering vir die mense, deur die mense, sal federalisme baie meer as regeringsvorm gebruik word. Suid-Afrika is vir seker ’n land waar ’n federale stelsel baie doeltreffend kan wees.” Die groep se Europese toer is afgesluit met ’n dag lange fietstoer deur Amsterdam waar die Afrikaner se band met hierdie stad herontdek is. Die Solidariteit Beweging beplan om later vanjaar verskeie projekte in Europa bekend te stel as deel van ’n verhoogde internasionale skakelingsprojek.

INNSBRUCK

www.solidariteit.co.za

03 / 2019

Voel onbeskaamd tuis by Solidariteit DEUR MONICA MYNHARDT

ie Afrikaner het nog altyd beskutting en hoop in die gemeenskap gevind. Waar ons in die verlede toevlug tot mekaar geneem het, was ons byna onstuitbaar. Eerder as om van ander afhanklik te wees, kon ons sélf moeilike omstandighede te bowe kom. Ons vermoë om in die aangesig van ’n klemmende werklikheid geborgenheid in ons gemeenskap te vind, het ons deur die jare sterk gemaak. Die Afrikaner-gemeenskap is soos ’n laslappiekombers. Dit bevat verskillende los stukkies wat met gare saamgebind word. Die gare is van deurslaggewende belang, want dís wat die flentertjies lap saambind. Dit is die gare wat iets warm en kosbaar en noemenswaardig vorm gee. Soos ’n kombers dié gare benodig, het die Afrikaner ook iets nodig om ons saam te bind – iets wat ons gevoel van geborgenheid in mekaar bewaar. Om beskutting in mekaar te vind, moet ons ’n sterk gemeenskap uitbou. Die Solidariteit Beweging doen presies dít. Dit bied aan verskillende mense die geleentheid om sáám te droom en te bou deur afsonderlike stukke en mense van ons gemeenskap aanmekaar te werk. Bewegingsinstellings versterk diegene wat aan ons taal, kultuur, geloof, gemeenskapsverhoudinge, ekonomie, onderriginstellings, drome en moraal wil bou – dit versterk gemeenskapsgeborgenheid. Geborgenheid is meer as die blote wete dat jou veiligheid en voortbestaan deur jou gemeenskap verseker word. Dit is die merkwaardige ontdekking van stukke van jouself in ander – omdat julle uit dieselfde lap gesny is. Dit is die stille eenstemmigheid onder ’n volk oor dit wat belangrik is in die lewe en wat bewaar moet word. Geborgenheid is om onbeskaamd tuis te voel in ’n vreemdeling se bekende glimlag en hartlike ontvangs – net soos by Solidariteit!

Nuuswaardig

Beursstudente

GELEENTHEID SONDER GELYKE

FOTO’S: MIA SLABBERT & ISTOCKPHOTO.COM

“D

ie dag toe ek graad vang, het my 94-jarige oupa in die gehoor gesit en hy het met groot trots vir my hande geklap, want ek is die eerste lid van ons familie wat graad gevang het. Hierdie gevoel kan ek vir niemand beskryf nie, want ek weet ek sou dit nooit kon behaal as dit nie vir die Solidariteit-beurskompetisie was nie. Ek is vir die eerste keer werklik opgewonde oor my toekoms.” Só vertel ’n borrelende Alicia Groenewald (22), een van drie studente wat in 2015 as wenners van die jaarlike Solidariteit-beurskompetisie aangewys is. Sy het onlangs haar graad in BCom Ondernemingsbestuur by Akademia behaal. Die opwinding op haar gesig en op dié van Elisha Pienaar (22), ’n beursstudent wat ook hierdie graad ontvang het, is aansteeklik waar hulle in ’n koffiewinkel in Pretoria gesels. Hulle albei het ná skool in DVD-winkels in die Moot gewerk, maar nou wink ‘n blink toekoms. “Ek was nog altyd ’n persoon wat op skool alles gegee het en ek was gereeld een van die toptienleerders. Ek weet egter as dit van my ma en pa se finansies afgehang het, sou ek nooit in my lewe die kans gekry het om te gaan studeer nie, al is hulle ongelooflik lief vir my. Ek is so dankbaar vir die geleentheid. Nou, met my graad, lê die wêreld vir my oop en ek kan eenvoudig nie my opwinding beheer nie,” het Pienaar gesê. Die twee vriendinne loop al ’n lang pad saam van hul laerskooldae af en het mekaar op hoërskool verantwoordbaar gehou, asook deur hulle studies by Akademia. “Ek het so baie geleer. Die feit dat Engelse begrippe in Afrikaans vir ons verduidelik is, het die wêreld se verskil gemaak en die praktiese ervaring by ’n regte maatskappy het my die moed gegee om te begin droom oor my eie

DEUR MIA SLABBERT

ALICIA GROENEWALD EN ELISHA PIENAAR

vermoëns as ’n bekwame, professionele werknemer. Ek weet dat dit wat ek die afgelope paar jaar by Akademia geleer het, my in staat gaan stel om eendag merkwaardig tot die ekonomie by te dra en dis moeilik om my dankbaarheid in woorde vir mense te verduidelik,” het Groenewald bygevoeg. Volgens Groenewald het sy op skool baie aande huilend aan die slaap geraak omdat sy geweet het haar ouers sal nie vir verdere onderrig op universiteit kon betaal nie. “Dit was regtig ’n hartseer tyd, want jy hoor van jou vriende en vriendinne wat plek kry by ’n universiteit en dit was regtig hartseer. Hierdie beurs was ’n baie groot geleentheid vir my.” Vir Pienaar hou die volgende vyf jaar reis in en beplan sy om met haar graad Engels vir studente reg oor die wêreld te leer. “Vir die eerste keer kan ek werklik droom oor geleenthede buite Pretoria en hoewel ek nog nooit eers in die Kaap of oorsee was nie, is daar nou niks wat my keer nie. Ek kan net vir Solidariteit baie dankie sê daarvoor.” Solidariteit het besluit om die beurskompetisie van stapel te stuur sodat studente by ’n veilige tersiêre instelling kan 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

studeer. ’n Beurs word aan drie gelukkige voornemende studente toegeken en Solidariteit-lede sowel as hul afhanklike kinders tot op die ouderdom van 21 jaar kan daarvoor kwalifiseer. Die beurs dek alle klasse aangebied deur Akademia ter voltooiing van jou studies. Sou jy ’n vak druip, is jy egter self verantwoordelik vir die koste om die spesifieke vak te herhaal. Sou jy die hele jaar druip, verval jou beurs en is jy as beursnemer verantwoordelik om die studiebeurs se uitstaande bedrag vir die spesifieke jaar terug te betaal. Die beurs dek alle studiegidse en handboeke wat Akademia vir jou studies verskaf. Hierdie bepaling sluit handboeke vir die graadkursus wat nie deur Akademia verskaf word nie, uit. Jy ontvang ook ’n tabletrekenaar waardeur jy toegang kry tot die e-studente-ondersteuningstelsel, die aanlyn biblioteek, al jou toetse en werkopdragte asook ondersteunende studiemateriaal. Een tabletrekenaar word uitgereik vir elke kwalifikasie waarvoor jy inskryf en sal vir die standaardtydperk van die betrokke studie (een of drie jaar onderskeidelik) hou.

Nuuswaardig DEUR LIZE-MARI LABUSCHAGNE

FOTO’S: ISTOCKPHOTO.COM

iks bly vir ewig dieselfde nie. In ’n wêreld waar dinge altyd aan die verander is, moet jy soms nadink oor wie jy is en waar jy jouself bevind om uit te vind of dit tyd is vir vernuwing en vir ’n totale verandering van rigting. Soms gebeur hierdie vernuwing vanself en soms volg dit op ’n bewustelike besluit wat jy neem om jouself te herskep en vorentoe te beweeg as gevolg van die omstandighede waarin jy jouself bevind. Hier is vyf wenke vir mense wat op soek is na vernuwing in hul persoonlike of professionele lewens.

Omring jouself met die regte mense

Dit is vandag makliker as ooit om met mense van reg oor die wêreld te skakel. Sosiale netwerke is nie net daar om nuwe vriende te ontmoet en werkgeleenthede te kry nie, maar bring jou ook in kontak met mense wat jou kan verander, inspireer en motiveer. Daar was ’n tyd toe mense afgesonderd geleef het, toe ons net interaksie met ’n klein kring van familie en medewerkers gehad het. Nou kan ons met feitlik enigiemand op enige plek kommunikeer. Gebruik tegnologie tot jou voordeel en omring jouself met gespreksgenote wat jou op die regte pad na vernuwing kan plaas.

Uit jou gemaksone Dr. Elizabeth Lombardo, terapeut en skrywer van Better Than Perfect, sê om van jou eie gewoontes weg te breek, sal jou sterker en meer selfversekerd maak sodat jy hoër hoogtes in jou professionele en persoonlike lewe kan bereik. Lombardo meen as ons meer kreatief wil wees, moet ons nuwe dinge probeer, dinge nuut sien, en op ’n nuwe manier saamwerk.

Goeie tydsbestuur Maak ’n lys van al jou doelwitte en take en besluit watter moet eerste aandag geniet. Sorg dat jy goeie tydsbestuur toepas. Staan ’n bietjie vroeër op en doen die dinge waarvoor jy nooit tyd kry nie. Sodoende kom jy by belangrike take uit wat jy andersins sou afstel of uitstel. Probeer ook om werktyd en tyd by die huis en jou mense van mekaar te skei. 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

Leer uit mislukkings

Vernuwing verg harde werk en baie geduld. Jy moet aanvaar dat jy êrens langs die pad gaan misluk. Wees bedag daarop en leer daaruit. “Dit is belangrik om te erken dat herontdekking, hetsy persoonlik of professioneel, skrikwekkend kan wees. Mense dink dikwels dat dit oornag sal gebeur. Laat ek jou vertel, dit gebeur oor baie slapelose nagte,” het Erger O’Brien, stigter en ontwerper van Commando, gesê.

Pak nuwe projekte aan Probeer nuwe dinge en eksperimenteer met prettige projekte. Wat eintlik belangrik is, is dat jy nie bang moet wees om te probeer nie. Doen wat jy geniet en dit sal jou help om uit te vind waarheen jy op pad is of waar jy wil wees.

Die grootste en lekkerste boer-maak-’n-plan-ekspo om die draai!

SAKELIGA KRAGDAG 2019

FOTO: ISTOCKPHOTO.COM

m selfstandig en staatsbestand te word, het jy ’n-boer-maak-’n-planingesteldheid nodig. Dit is in hierdie opgewonde atmosfeer wat Sakeliga KragDag 2019, met sy “Doen jou eie ding!”-leuse, weer op 8 tot 10 Augustus 2019 plaasvind om elkeen wat dit bywoon te inspireer en te bemagtig. In aanloop tot die Sakeliga KragDag staan jy boonop die kans om van beurtkrag ontslae te raak deur ’n sonkraginstallasie ter waarde van R192 000 op die webtuiste www.beurtkrag.co.za te wen. Die KragDag-ekspo, wat verlede jaar deur 15 700 mense besoek is, se opelug-uitstalterrein is ingerig vir ’n leersame dag in ’n karnavalatmosfeer. Op die ekspoterrein van vyf hektaar is daar 475 uitstallers wat sowat 4 km se winkelfront bied. Benewens energieselfstandigheid strek die KragDag-tema ook oor verskeie

ander terreine soos opvoedkunde, veiligheid, tegnologie, water, voedselproduksie, gesondheid, ekonomie, finansies, die bevordering van vervaardiging en entrepreneurskap. Vanjaar word daar vir die eerste keer ook ’n volwaardige landbou-subekspo by KragDag aangebied en vandaar ook vanjaar se tema “’n boer maak ’n plan”. Die landbou-subekspo bied ’n uitgebreide ervaring vir besoekers, met talle diere, perdevertonings, ’n arenapro-

gram, landbou-implemente, ’n slaglamkompetisie, die Toyota Junior Afslaers Streekskampioenskappe, landbou-aanbiedings in die twee lesinglokale, nuwe landboutegnologie en selfs boerderymoonlikhede vir ’n klein area, intensiewe en nuwe boere. Ander aktiwiteite sluit in kettingsaagkompetisies, ’n Junior Entrepreneurkompetisie waar die wenner met prysgeld van R10 000 kan wegstap, ’n KragDag Raadsaal met leersame en aktuele onderwerpe, ’n groot verskeidenheid eet- en drinkgoed, ’n snuffelmark met hoofsaaklik duursame en handgemaakte items, en vermaak bestaande uit enigiets van ossewaritte tot helikopterritte. Die toegangsfooi is R90 per volwassene (kinders tot 18 jaar is gratis), maar jy kan ook die ekspo gratis bywoon deur vooraf op KragDag se webtuiste te registreer. • Vir meer besonderhede, besoek www.kragdag.co.za.

Nuuswaardig

revolusie

VIERDE INDUSTRIËLE Die vierde industriële revolusie (4IR) is die nuwe gonswoord op almal se lippe. Dit maak sommige mense benoud en ander weer kinderlik opgewonde. Om dié konsep te verstaan, is dit belangrik om te onthou dat ons voortdurend evolueer en dat 4IR dus niks nuut is nie, maar wel talle NUWE UITDAGINGS inhou. DEUR DR. JURAN VAN DEN HEEVER

FOTO’S: ISTOCKPHOTO.COM

ydens die eerste drie industriële revolusies is sekere beroepe deur masjiene of rekenaars vervang en dit gaan weer met 4IR gebeur. Revolusies ontstaan telkens wanneer die mens nuwe maniere uitdink en ontwerp om stelsels en sisteme makliker en meer produktief te maak. Dit is nie ’n kwessie van mens vs. masjien nie, maar eerder mense wat hul eie lewens met behulp van masjiene vergemaklik. Dit was die geval met stoomkrag en meganisasie in 1IR, massaproduksie en elektrisiteit in 2IR asook outomatisasie en rekenaars in 3IR. Vandag se 4IR word gekenmerk deur die internet van dinge, digitalisering, kunsmatige intelligensie, robotika en netwerke met massadata. Ons sien dit reeds oral om ons. Dink maar aan ondernemings soos Uber, AirBnB en takealot om maar ’n paar te noem. Mense is gekoppel aan die internet, het hoë verwagtinge en gebruik hul internetkoppeling en die digitale mag tot hul beskikking om hul daaglikse behoeftes vinnig te vervul deur die druk van ’n knoppie. Ons moet nog die volle omvang van 4IR begryp, maar dit is reeds duidelik dat daar oneindige moontlikhede is deurdat miljoene mense met mekaar

verbind is deur middel van tegnologie. Dit gee hulle groter mag wat betref verbruik en sosiaal verkeer. Klaus Schwab, die stigter en uitvoerende voorsitter van die Wêreld Ekonomiese Forum, glo dat ons reeds in ’n 4IR-samelewing leef. Hy skryf dit toe aan drie kenmerke: die spoed waarteen alles beweeg, die diepte en breedte van die impak hiervan op alle fasette van die samelewing, en die impak hiervan op sisteme. 4IR gaan op die kort termyn ’n negatiewe impak op indiensneming hê, maar mense se vrese hieroor sal soos met al die vorige revolusies besweer kan word danksy die mensdom se vermoë om aan te pas. Rekenaars sal beslis sekere soorte werk oorneem, maar dié nuwe tegnologie bring ook nuwe moontlikhede. Een ding is seker en dit is dat die nuwe tegnologie die aard van werk soos ons dit nou ken, drasties gaan verander. Wat wel nog onseker is, is in watter mate outomatisasie arbeid sal vervang. Hoe lank sal dit neem en hoe ver sal dit strek? Tegnologie het twee effekte op indiensneming: 1 Dit het ’n vernietigende uitwerking indien arbeid vervang word deur tegnologiesgedrewe ontwrigters en outomatisasie. 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

Die vernietigende uitwerking word vergesel van kapitalisasie, waar die vraag na nuwe goedere en dienste toeneem en lei tot nuwe ondernemings en industrieë. Tydsberekening sal deurslaggewend wees, asook die mate waartoe die kapitalisasie-effek die vernietigende effek gaan vervang en hoe vinnig die vervanging sal neem. Tegnologiese innovasie het nog altyd sekere soorte werk oorbodig gemaak en vervang met nuwe soorte aktiwiteite. Boerdery is ’n goeie voorbeeld, met boere wat vandag meer op tegnologie staatmaak as op arbeid. Dit het deur die dekades gepaard gegaan met relatief min sosiale ontwrigting en endemiese werkloosheid. Die ingebruikneming van apps is ook ’n goeie voorbeeld hiervan. Heelwat meganiese of herhalende take en presisiewerk is al geoutomatiseer en heelwat gaan nog volg soos wat rekenaars slimmer raak. Talle poste of beroepe sal ook in die toekoms vervang word. Dit is wel waar dat 4IR minder nuwe werke gaan skep as die ander revolusies. Teen 2020 (ja, reeds volgende jaar!) gaan sekere vaardighede nodig wees vir alle werknemers. Die poste wat nie deur 4IR geraak word nie, gaan ekstra

it is not the big fish which eats the “Insmallthe fish,new itworld, is the fast fish which eats the slow fish. vaardighede van mense vereis. Meer maatskappye en industrieë maak deesdae gebruik van die “human cloud” om dinge gedoen te kry. Dit is die “in aanvraag”-ekonomie. Die verskaffers van dienste of arbeid is nie meer werknemers nie, maar onafhanklike werkers wat spesifieke take met hulle spesifieke vaardighede verrig. Jy kan enige persoon kry om iets vir jou te doen – waar jy wil, hoe jy wil, wanneer jy wil, wie jy wil – en hulle is nie jou werknemers nie. Mense moet hulle kommer oor 4IR omskep in ’n begeerte om te leer. Waar ons kan, moet ons leer. Begin sommer by S-leer en besoek www.s-leer.co.za vandag nog. • Dr. Juran van den Heever is uitvoerende hoof van S-Leer.

“

~ KLAUS SCHWAB, STIGTER EN UITVOERENDE VOORSITTER VAN DIE WEF. ~

Kritieke vaardighede Volgens die Wêreld Ekonomiese Forum is die volgende 10 vaardighede kritiek:

• Probleemoplossing • Besluitneming en oordeel • Emosionele intelligensie • Kliëntediens • Bestuur en motivering • Interpersoonlike vaardighede • Kreatiwiteit • Kritiese denke • Kognitiewe buigsaamheid • Onderhandelingsvaardighede.

Het jy geweet? In die 1950’s was die “leeftyd” van wat jy op universiteit geleer het, 30 jaar. Vandag is dit minder as 5 jaar. Om indiensneembaar en relevant te bly, moet jy aanhou leer.

Nuuswaardig

GEMEENSKAP VAN

geborgenheid

FOTO: ISTOCKPHOTO.COM

or die afgelope 20 jaar het die gebruik van nuwe tegnologie veroorsaak dat sommige rolle in die werkplek verdwyn het, terwyl daar ook nuwe, voorheen onbekende beroepe geskep is. Sal hierdie veranderings ons toekoms van werk en ons huidige lewenstandaard verbeter of belemmer? Die impak van die vierde industriële revolusie (4IR) word reeds deur miljoene mense reg oor die wêreld gevoel en dit versnel meedoënloos en onvermydelik. Twee van die hoofkomponente van 4IR, naamlik kunsmatige intelligensie (KI) en die internet van dinge, is besig om die manier waarop en deur wie werk gedoen word, fundamenteel te verander. By Solidariteit verkies ons om te dink dat 4IR ‘n positiewe uitwerking op die toekoms van werk sal hê. Dit sal ons in staat stel om te fokus op meer betekenisvolle take en om mense in elke bedryf te help om hoër werkstandaarde te handhaaf. Ons is opgewonde oor die komende veranderings en ons onder-

DEUR LIZE-MARI LABUSCHAGNE

soek deurlopend maniere om tegnologie in die werkplek te integreer. Solidariteit spits hom toe op werkgeleenthede – en watter edele werk is dit nie! Werk bepaal identiteit; dit gee betekenis en waarde. Volgens Jim Clifton, die voorsitter en uitvoerende hoof van Gallup, is ’n goeie werk die grootste behoefte van mense reg oor die wêreld. Ons uitdagings word groter, dus moet ons planne nóg groter word. Die Solidariteit NetWerk – vorm ’n gemeenskap van geborgenheid in jou beroep. In 2016 was ons etiketwoord #OnsBou en in 2017 was dit #BouSaam. Baie van die bouwerk gaan oor werk, van jongmens-wees tot aftrede. Die Solidariteit NetWerk bestaan onder meer uit: • Opleidingsinstellings – Akademia, Sol-Tech, S-leer, die Skoleondersteuningsentrum, Studiefondssentrum en meer • Jongmense in die werkplek – Solidariteit Jeug • Solidariteit Beroepsgildes – Gildes om mense op grond van hul werkplek en hul beroep te organiseer 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

• Beskerming en litigasie – Kollektiewe bedinging, beskerming en die verbetering van diensvoorwaardes • Beroepsgesondheid en -veiligheid • Toerus van verteenwoordigers • Die wêreld van werk op die Solidariteit Wêreld-webtuiste • Werketiek, werktrots en arbeid adel • Roeping, werk en verantwoordelikheid. Ons het 20 jaar gelede reeds gesien dat die beroepswêreld en die politiek radikaal gaan verander. Ons het toe al begin bou aan ’n groter Solidariteit NetWerk. Ons wil op elke vlak en in elke stadium van ons lede se werk en lewe betrokke wees. Ons beskou ’n goed betaalde, produktiewe en goed opgeleide werkmag as ’n voorvereiste vir ’n suksesvolle gemeenskap en land. Om dit te bereik, fokus ons strategie daarop om deur middel van werkbeskerming, loopbaanontwikkeling, werkverskaffing en die bevordering van gelyke geleenthede ons lede te help om ’n goeie werk te kry. • Lees ook dr. Dirk Hermann se artikel op bladsy 10.

Bedryfsnuus

Solidariteit bied

KRAG IN DIE KLASKAMER

FOTO’S: ISTOCKPHOTO.COM

nderwys is een van die beroepe wat die grootste impak op ’n gemeenskap kan hê. Om jongmense op te lei en te vorm vir die wêreld daarbuite raak nie net die leerders nie, maar betrek hulle hele huishouding en al die skool se personeel. Solidariteit het begrip vir hierdie belangrike taak wat van onderwysers verwag word en wil hulle daarom ondersteun op alle moontlike vlakke. Solidariteit is ’n plek van geborgenheid in ’n omgewing wat soms troebel kan lyk, veral met aanslae op die beroep se taal, etiek en manier van doen. ’n Gewone vakbond sal nie die mas kan opkom om die ondersteuning wat nodig is te bied aan onderwysers wat waarlik hul roeping wil uitleef nie. Solidariteit het egter die wenresep vir verandering, juis wanneer dit die nodigste is. Solidariteit is in 1902 gebore en sedertdien is dit ons werk om seker te maak dat ons lede gelukkig kan werk. 1902 was net ná die Anglo-Boereoorlog toe baie jong seuns van hul plase na die myne moes skuif om werk te soek. Uit hierdie omstandighede is ons vakbond gebore. Die vakbond was ‘n unieke antwoord op die uitdaging van werk in ‘n unieke tyd. Dit is nou 2019 en Solidariteit se missie is nog presies dieselfde. Ons werk is om seker te maak dat mense ‘n goeie

DEUR CILLESTE VAN DYK

werk het. Hoewel Solidariteit se missie dieselfde is, is die uitdagings uniek. Ons antwoord moet dus ook weer uniek wees. Solidariteit moet werksekerheid in ‘n veranderde arbeidsmark bied, moet as gemeenskapsinstelling staatsdienste lewer, moet opstaan teen rasseboelies en moet geborgenheid aan sy lede bied. Die tradisionele vakbondstruktuur is nie meer voldoende nie. Solidariteit het as antwoord iets veel groter gevestig – ‘n netwerk van werk wat ons die Solidariteit NetWerk noem. Die omvattende Solidariteit NetWerk loop die volle loopbaanpad, van jongmens-wees tot aftrede, saam met Solidariteit-lede. Die NetWerk is ‘n unieke antwoord vir ‘n unieke tyd. As deel van hierdie NetWerk is die Solidariteit Beroepsgildes in die lewe geroep. Die verskillende gildes bied ’n tuiste aan professionele mense waar hulle saam kan werk en saam kan leer. Die Solidariteit Beroepsgilde vir Onderwysers het ten doel om ‘n beroepsgemeenskap te vorm vir onderwysers waardeur die beroep beskerm en bevorder word. Dié gilde poog om kollektief as waghond vir lede op te tree, om die beroep te beskerm, en om jongmense ‘n kans op ‘n loopbaan binne die onderwyssektor te gee, asook om brandpunte te hanteer. ’n Onderwysstelsel is immers net so goed soos die gehalte van sy onderwysers! 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

Hoekom moet jy aan Solidariteit behoort?

ense betaal honderde rande per maand vir korttermynversekering. Dit is ingeval hulle ’n ongeluk oorkom of beroof word. ’n Mens benodig dit nie elke dag nie en tog het ons dit, want ons kan nie bekostig om daarsonder te wees nie. Daar is baie dinge wat elke dag in die werkplek gebeur waarvoor werknemers skielik arbeidsregsadvies benodig. Solidariteit het die grootste arbeidsregspraktyk in Suid-Afrika met drie gespesialiseerde afdelings. Solidariteit se algemene litigasie- en arbeidshofafdelings hanteer op enige gegewe tydstip tot soveel as 2 500 sake namens individuele en kollektiewe lede. Die algemeenste navrae en sake waarby die vakbond betrokke raak, is sake van regstellende aksie en diskriminasie, dissiplinêre verhore, onbillike ontslag, afleggings en die verskaffing van arbeidsregsadvies oor diensvoorwaardes. • Solidariteit staan op vir onnies! Om aan te sluit, SMS “onnie” na 34802 (R1/SMS).

Bedryfsnuus

Aanneming

wetswysiging sal kinderplasings kniehalter

DEUR LIZE-MARI LABUSCHAGNE

FOTO’S: ISTOCKPHOTO.COM

ie departement van maatskaplike ontwikkeling het op 10 Januarie in ’n mediaverklaring gesê dat daar met aannemingsfooie weggedoen moet word omdat aannemingsdienste, soos alle ander kinderbeskermingsdienste, nie as ’n sakeonderneming bestuur moet word nie. Nog ’n rede vir hierdie wysiging, volgens die departement, is dat persone wat daarin belangstel om ’n kind aan te neem, verhinder word om dit te doen omdat hulle dit nie kan bekostig nie. Annelise de Vries, ’n navorser verbonde aan die Solidariteit Navorsingsinstituut (SNI), het met kundiges gesels oor die voorgestelde wysigings aan die Kinderwet, Wet 38 van 2005, wat wyd opspraak wek. In die SNI se Blitsverslag oor die beoogde wysigings aan artikel 249 van die Kinderwet word die huidige stand van aannemings in Suid-Afrika en die invloed van die wysigings bespreek. Volgens kenners sal hierdie wysigings nie hoër getalle aannemings tot gevolg hê nie, maar eerder ’n drastiese afname in die getal aannemings beteken. Sedert die aankondiging van die wysigings aan artikel 249 van die Kinderwet het talle gemeenskapsorganisasies en aannemingspesialiste hulle na die media gewend om hul bekommernis uit te spreek indien hierdie wysigings deur die parlement goedgekeur sou word luidens ‘n kennisgewing wat op 25 Februarie 2019 in die Staatskoerant verskyn het. Aanneming in Suid-Afrika is baie

ingewikkeld en tegnies en word streng deur die departement en ander staatsinstellings gereguleer sodat daar in die beste belang van die kind opgetree word. Sommige kenners meen dat aannemings in Suid-Afrika oorgereguleer word deur die departement. Ten spyte van die aannemingsnood en hoë saakladings waarmee aannemingspesialiste elke dag gekonfronteer word, het die getal aannemings per jaar drasties verminder van 2 840 geregistreerde aannemings in 2004 tot slegs 1 186 in 2017 – ’n afname van 58%. In die artikel “Why adoption is a problem in South Africa” wat in Januarie 2019 in The Daily Maverick verskyn het, skryf Dee Blackie die afname in geregistreerde aannemings toe aan die departement se onvermoë om die sake effektief te hanteer. Hoewel privaat geakkrediteerde maatskaplike werkers en organisasies sonder winsoogmerk tans die proses grotendeels fasiliteer, is die departement by talle fases in die aannemingsproses betrokke, en volgens Blackie is dit juis die stappe waar die departement betrokke is, wat maatskaplike werkers frustreer. Die stappe waar die departement betrokke is, sluit die volgende in: • Akkreditasie van maatskaplike werkers wat aannemings doen; • Die bestuur van die nasionale aannemingsregister; • Formele verwysingsbriewe wat van provinsiale verteenwoordigers van die departement verlang word; en • Finalisering van ’n aanneming nadat ’n formele hofprosedure afgehandel is. 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

Hieruit blyk dit duidelik dat die departement in verskeie stadiums kan ingryp indien daar ongerymdhede by ’n aanneming voorkom, volgens Blackie. In ’n artikel getiteld “The state of adoption in South Africa” deur Robyn Wolfson Vorster wat in 2018 op die webblad www.adoptioncoalition.org verskyn het, voer sy aan dat verdere vertragings ondervind word wanneer ’n “Vorm 30” by die departement verkry moet word. Verder is die prosesse om ’n kind as verlaat te verklaar en om ouerskapregte te herroep sodat ’n kind aangeneem kan word, baie omslagtig. Wolfson Vorster skryf voorts dat staatsamptenare baie lank vat met sake soos geboorteregistrasie en die finalisering van hofdatums. Selfs wanneer verlate kinders uiteindelik op die register vir aanneembare kinders en voornemende ouers geplaas word, word die tyd wat hierdie kinders op die lys deurbring, eksponensieel meer: In 2010 was daar slegs drie kinders wat vir meer as 60 dae op hierdie lys gewag het, maar in 2017 het 240 kinders vir meer as 60 dae op hierdie lys gebly. Dié vertragings in die departement se betrokkenheid by die aannemingsproses kan ook toegeskryf word aan die enorme hoeveelheid kinderbeskermingdienstesake waarmee die departement werk. Wolfson Vorster skryf in ’n artikel wat in 2019 in The Daily Maverick verskyn het dat departementele maatskaplike werkers op enige gegewe tydstip 100 tot 300 sake het waaraan hulle moet aandag gee (hierdie sake sluit nie aannemings in nie), terwyl die

Het jy geweet? 153 miljoen

Die beraamde aantal wesies wêreldwyd.

kinders in Suid-Afrika was in 2014 volgens Statistieke Suid-Afrika se syfers geklassifiseer as dubbel-weeskinders (kinders wie se ouers albei oorlede is).

1 186

Die min geregistreerde aannemings wat in 2017 in Suid-Afrika plaasgevind het.

departement ook nog ’n enorme personeeltekort beleef. Bongani Nkosi het in Maart 2018 op IOL News berig dat 8 600 maatskaplike werkers in 2018 sou gradueer. Die departement het hierdie graduandi se studies befonds, maar as gevolg van begrotingsbeperkings kon net 566 van hierdie graduandi deur die departement in diens geneem word, danksy ’n bedrag van R181 miljoen wat deur die Nasionale Tesourie beskikbaar gestel is. In ’n onlangse radio-onderhoud voer die departement se woordvoerder aan dat die departement tans 889 maatskaplike werkers laat oplei om aannemings te fasiliteer, maar die departement het self nog nie regulasies daargestel oor die kwalifikasies waaroor maatskaplike werkers wat vir die staat werk, moet beskik om ook aannemings te kan fasiliteer nie. Verder het die tweede wysiging van die Kinderwet in 2016 reeds maatskaplike werkers wat vir die staat werk, gemagtig om aannemings te fasiliteer. Staatsamptenare het dus reeds twee jaar lank kans gehad om aannemings te fasiliteer, maar volgens aanduidings het die departement sedert 2017 slegs enkele aannemings afgehandel. Volgens insette deur die Christelike Maatskaplike Raad (CMR) word dit toegeskryf aan die departement se onkundigheid oor die spesialisveld van aannemings. Verder het die jongste kwartaallikse arbeidsmagopname aangedui dat daar in die laaste kwartaal van 2018 ongeveer 51 000 werkverliese op die gebied van maatskaplike dienste was.

CEMAIR RULING WELCOMED

Airline’s grounding unfair, says appeals committee BY CILLESTE VAN DYK

olidarity welcomed the ruling handed down by the Civil Aviation Appeals Committee (CAAC) that the decision by the South African Civil Aviation Authority (SACAA) to ground CemAir was arbitrary, unreasonable and procedurally unfair. Solidarity said there was no reasonable or legal basis to ground CemAir’s entire fleet, and it strongly felt that justice should prevail for the more than 60% of CemAir’s staff who had been retrenched as a result of the grounding. The SACAA grounded CemAir’s entire fleet without any valid explanation on 11 January 2019. According to Solidarity Deputy General Secretary Johan Botha, the actions taken by the SACAA clearly indicated that it was dead set on closing down CemAir. “Due to their actions and lack of response to Solidarity’s many attempts to correspond with them, CemAir had no choice but to issue a section 189A notice of possible retrenchments on 31 January,” Botha said. The CAAC found there was no basis to suspend the Air Operator’s Certificate

www.solidariteit.co.za

03 / 2019

(AOC) which led to the grounding of the entire fleet. “This is particularly true in this case where there was no factual basis for concluding that there was a systemic failure on the part of CemAir, which amounted to grossly unfair administrative conduct, both substantively and procedurally, and falls to be set aside,” Botha said. Botha furthermore said the SACAA was in breach of its regulatory obligation to act reasonably and to give a reasonable opportunity to the appellant to rectify complaints. “In fact, where the statute gives a 30-day appeal timeframe, the SACAA only gave 24 hours. Therefore, we agree with the CAAC’s view and we believe that the SACAA was inherently biased toward CemAir,” Botha said. Solidarity has the best interests of its members in the aviation industry at heart and therefore it has since requested the acting Director General of the Department of Transport, Mr Christopher Hlabisa, to carry out a full investigation into the conduct of the SACAA. Solidarity has also reached out to other airlines within the industry to assist in placing the CemAir employees who have been retrenched.

Bedryfsnuus

Kantoorpraktisyns

DIREKTEURE VAN EERSTE INDRUKKE

ie Solidariteit Beroepsgilde vir Kantoorpraktisyns is vroeër vanjaar op die been gebring om ’n beroepstuiste vir kantoorpraktisyns te wees. Kantoorpraktisyns speel ’n kardinale rol in die operasionele bedrywighede van ’n maatskappy. Hulle hou baie balle in die lug en doen soms ondankbare werk, maar hulle is absolute spesialiste in die rol wat hulle vervul. Die Beroepsgilde vir Kantoorpraktisyns is ’n netwerk waar alle kantoorpraktisyns, ontvangsdames, sekreta-

DEUR MANDY-MICHELLE THACKWRAY

resses, datavasleggers, administratiewe personeellede en kantoorbestuurders, om maar enkeles te noem, by mekaar kan leer, mekaar kan ondersteun en erkenning aan mekaar kan gee. Deur die gilde moedig ons ons lede aan om hulself in die gemak van hul eie kantoor te ontwikkel deur persoonlike ontwikkelingsprogramme, wat deur S-leer aangebied word (www.s-leer.co.za), te volg. Wanneer dit kom by die vorm van eerste indrukke, is kantoorpraktisyns voorwaar die direkteure van die maatskappy, firma of organisasie. Húlle is die mense wat die eerste punt van kontak

met die organisasie is, of hulle ontvangsdienste behartig of met kliënte en verskaffers te doen het. Hierdie werk moet hulle met ywer en passie doen. Daarom bied die gilde nou ’n kompetisie aan om die Kantoorkampioen van 2019 aan te wys. Die wenner gaan by ’n spoggeleentheid aangewys word en gaan erkenning op ons muur van statuur kry. Indien jy so ’n persoon ken, nomineer hom of haar en vertel ons waarom jy dink dié persoon die titel Kantoorkampioen 2019 verdien. • Lees alles oor dié opwindende kompetisie op bladsy 31.

FOTO: ISTOCKPHOTO.COM

Staatmaker se storie Hier is een van die nominasies wat ons ontvang het: “Ons is ’n nieregeringsorganisasie en behartig ’n tehuis vir bejaardes, dienssentrum vir bejaardes, ’n kleuterskool, asook maatskaplike dienste. Johanna Viljoen doen al die administratiewe en boekhoudingswerk. Johanna is toegegooi onder die werk en sy verdien R8 000 per maand. Daar is nie geld om groter salarisse te betaal nie. Ons is byna 60 personeellede en sy hanteer almal se salarisse, verlof, betalings en vele meer. Johanna is baie pligsgetrou, hardwerkend en vriendelik. Dit sal my hart bly maak as ek deur die nominasie ’n bydrae tot haar lewe kan maak en haar op dié manier vergoed.” 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

Opwindende kompetisie vir staatmakers in die werkplek

IS JY ‘N KANTOORKAMPIOEN?

ie Solidariteit Beroepsgilde vir Kantoorpraktisyns het op 1 April die opwindende Kantoorkampioen van 2019-kompetisie aangekondig om dankie te sê aan elke onderwaardeerde kantoorpraktisyn wat daagliks met moeilike persoonlikhede werk, al die balle in die lug moet hou, 24 uur per dag beskikbaar moet wees, selde of nooit bedank word nie, ’n ellelange doenlysie het, en kleingeld verdien. Die wenner gaan by ’n spoggeleentheid aangewys word en daar is heerlike pryse op die spel. Die wenner sal ook ’n trofee, ’n persoonlike onderhoud en ’n ereplekkie op ons webtuiste se muur van statuur kry. Indien jy só ’n persoon ken, nomineer hom of haar en vertel ons waarom jy dink dié persoon moet die Kantoorkampioen van 2019 wees.

DEUR BRIGITTE RAATH

Sodra jy iemand nomineer, staan jy ’n kans om ’n Takealot-koepon van R250 te wen. Trekkings hiervoor vind maandeliks plaas.

Hoe werk die nominasies?

• Enige persoon wat in ’n administratiewe kapasiteit by ’n maatskappy of organisasie werksaam is, insluitend kantoorbestuurders, ontvangsdames en persoonlike assistente, kan genomineer word. • Die nomineerder én die genomineerde moet Solidariteit-lede wees.

Wat kry die wenner?

• EERSTE PRYS: Een week se gratis verblyf vir vier mense by die Santana Vakansieoord in Margate. • TWEEDE PRYS: ’n Gratis S-leer kursus van jou keuse.

Die sluitingsdatum vir die kompetisie is 30 Augustus 2019 en die wenner sal by ons glansgeleentheid op 5 September aangekondig word. Nominasies kan op die webtuiste https://gildes.solidariteit. co.za/kantoorpraktisyns/ gedoen word. Indien jy graag wil inteken op ons lekkerleesnuusbrief, KitsKlets, stuur ’n e-pos na eneore@solidariteit.co.za om op die verspreidingslys geplaas te word. In dié nuusbrief deel ons elke maand blogs, artikels, video’s, opleidingsgeleenthede en vele meer wat jou in jou beroep sal verryk asook die nodige pitkos verskaf om jou te help met die uitdagings wat kantoorpraktisyns elke dag ondervind. Dis gratis om vir die Kantoorkampioenkompetisie in te skryf en alle nominasies bly anoniem. Dit kan dus net tot jou voordeel wees om deel te neem.

Bedryfsnuus

STERFTES BY SA MYNE Vyf mynwerkers is in die eerste drie maande vanjaar in die land se myne dood. Dit is 69% minder as die 14 werkers wat in dieselfde tydperk verlede jaar hul lewe verloor het. Altesaam 81 werkers (10%-daling) is in 2018 in mynverwante voorvalle dood. 12% minder beserings is ook verlede jaar by myne aangemeld (2 350).

Beroepsgesondheid en veiligheid

UIT MET OHSAS 18001, IN MET ISO 45001

FOTO: ISTOCKPHOTO.COM

ie vierde industriële revolusie hou verreikende gevolge vir werkende mense in. Digitalisering en kunsmatige intelligensie sal ’n wesenlike uitwerking op veral arbeidsintensiewe bedrywe hê. Die ontwikkeling van nuwe tegnologie behels dat integrasieprosesse omskryf word om werknemers voor te berei vir nuwe tegnologiese omstandighede wat hul alledaagse manier van werk direk sal beïnvloed. So ook word internasionale standaarde kort-kort verander om internasionale samewerking tussen lande te verbeter en te bevorder. Die Internasionale Standaardeorganisasie (ISO) is die grootste nieregeringsorganisasie ter wêreld wat as gespesialiseerde agentskap op die gebied van internasionale standaardisering funksioneer. Die missie van die ISO is om standaardisering en verwante aktiwiteite wêreldwyd te bevorder. ’n Voorbeeld van ’n standaard wat onlangs verander het, is die globale OHSAS 18001-standaard wat met ’n beroepsgesondheiden -veiligheidbestuurstelsel verband hou. Dit was hoofsaaklik ’n Britse

DEUR NIKKI PRINSLOO

standaard wat organisasies wêreldwyd in staat gestel het om bewys te lewer dat daar voldoen word aan internasionale sertifisering vir ’n beroepsgesondheiden -veiligheidbestuurstelsel. Hierdie sertifisering het enorme ekonomiese voordele vir enige organisasie wat internasionaal handel dryf. Die nuwe standaard wat OHSAS 18001 vervang, is ISO 45001. Organisasies wat sertifisering vir ’n erkende internasionale beroepsgesondheiden -veiligheidbestuurstelsel wil behou, het drie jaar tyd om na die nuwe ISO 45001-standaard te migreer. Die finale migrasie-afsnydatum is Maart 2021. Hoewel hierdie standaard nie ’n wettig bindende dokument is nie, is Solidariteit ten gunste daarvan omdat dit soveel positiewe voorstelle insluit wat ’n wesenlike verskil sal maak om vir werknemers ’n gesonder en veiliger werkplek te verseker. Veranderings in hierdie standaard sluit in dat topbestuur aanspreeklikheid sal aanvaar om te verseker dat ’n funksionerende beroepsgesondheiden -veiligheidbestuurstelsel ingestel word. Werknemers sal van die begin af betrokke wees by die identifisering van 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

risiko’s in die werkplek, maar ook by die ontwikkeling en bedryf van ’n operasionele beroepsgesondheiden -veiligheidbestuurstelsel. Beplanning ten aansien van die onmiddellike en langtermynimpak van risiko’s sal onder die vergrootglas geplaas word om die gevolge van risiko’s en die beste risikobestuurspraktyke te identifiseer. Die nuwe standaard is baie meer strategies oor die integrasie van ’n veiligheidskultuur in ’n organisasie, waar OHSAS 18001 dit glad nie aangepak het nie. Solidariteit het nog altyd beklemtoon dat topbestuur die voorbeeld moet stel om ’n gesonde en veiligheidskultuur te bewerkstellig. Werknemers wat geïnspireerd voel deur hulle werkgewer se optrede en houding, is gemotiveer om op ’n positiewe wyse hulle werk veilig en gesond te verrig. Dit is tyd om nuut te dink oor metodes om risiko’s aan te pak. Ons moet kreatiewe wyses vind om risiko’s te verminder en uit te skakel, en moet standaarde inkorporeer wat sal bydra om ’n gesonde en veilige werkplek te bied, sodat ons almal vry, veilig en voorspoedig kan werk.

DEVASTATING STRIKE Briefly COMES TO AN END No appeal for Molefe Amcu accepts same deal as other unions after five-month, unpaid and unproductive strike

PHOTOGRAPHS: BUSINESSLIVE, EWN & ISTOCKPHOTO.COM

BY WILMARIE BRITS

fter their five-month, unpaid and unproductive strike, the Association of Mineworkers & Construction Union (Amcu) accepted the same deal negotiated by Solidarity, the National Union of Mineworkers (NUM) and Uasa in November 2018. “We are grateful that the strike has come to an end and that Sibanye-Stillwater was able to reach a fair and reasonable outcome with Amcu representatives. We are also grateful that in this agreement with Amcu, the company has lived up to its promise not to undermine the rights and position of the trade unions that signed the wage agreement during the initial negotiations,” said Solidarity General Secretary, Gideon du Plessis. According to Du Plessis, the Amcu employees achieved nothing with this strike except suffer a loss of income. “Amcu president Joseph Mathunjwa cultivated false hopes among its members and now the employees are paying the price. About 1 600 Amcu members have already applied for voluntary severance packages in an attempt to make up for their losses,” said du Plessis. The initial three-year agreement allowed for increases of R700 a month in each of the first two years, and R825 per month in the third year. Housing allowances and medical benefits were also

lifted. “These wage increases are significantly above inflation and the average basic pay for category 4-8 employees.” The settlement is definitely a step in the right direction to bring stability in the gold mining sector. “The strike has severely damaged Amcu’s reputation, which means members are discouraged and careful not to strike again soon,” Du Plessis added. The strike had profound effects on the entire workforce of Sibanye and their families. Solidarity called on the company to provide financial, emotional or any other support to the dozens of families whose homes were burned during the strike, workers whose cars were damaged, workers who suffered serious injuries. Part of the agreement that Amcu signed includes a R4 000 ex gratia payment to non-striking employees for the loss of income suffered during the Amcu strike. “We welcome this payment, even though our members have lost more than the payment amount in income, but at least they are recognised for the commitment to a sustainable company and mining industry that they had shown by working under difficult circumstances during the strike,” Du Plessis said. “It is important that the various trade unions and the company should immediately start rebuilding their relationships and put processes in place to prevent similar events in future,” he concluded.

Sibanye-Stillwater: Groenlig vir Lonmin-oorname

ie meerderheid aandeelhouers van beide Sibanye-Stillwater en Lonmin het in Mei ten gunste daarvan gestem dat Lonmin deur Sibanye-Stillwater verkry word. Sibanye sal ná die verkryging die wêreld se grootste platinumprodusent

en die tweede grootste palladiumprodusent word. Volgens Neal Froneman, uitvoerende hoof van Sibanye, sal die transaksie ‘n meer volhoubare, positiewe toekoms vir al die bates verseker. Lonmin-aandeelhouers sal in Sibanye-aandele betaal word.

www.solidariteit.co.za

03 / 2019

ormer Eskom CEO Brian Molefe’s application for leave to appeal was dismissed for the third time in April with a punitive cost order. This followed after Molefe submitted a review application on 1 November. On 5 October 2018, the Supreme Court of Appeal in Bloemfontein dismissed with costs Molefe’s application to appeal against the earlier High Court ruling. Deon Reyneke, Deputy General Secretary of the Energy Industry at Solidarity, said the fact that Molefe’s applications to appeal have failed every time is proof that he has no chance of success. “Molefe is painting himself into a corner in an attempt to circumvent the law, but one can only hide behind court processes for so long,” Reyneke said.

Ramos to join Anglo

ormer Absa CEO Maria Ramos is to join the board of AngloGold Ashanti as a non-executive director, the gold producer said in an announcement. “I’m delighted to welcome Maria to the AngloGold Ashanti board,” the firm’s chairman, Sipho Pityana, said. “Maria’s diverse background and extensive experience will add further depth to the board’s financial and strategic capabilities.” Ramos was until February CEO of Absa Group. She was previously CEO of Transnet and director-general of the National Treasury. AngloGold Ashanti recently announced its intention to divest from its remaining South African assets in Mponeng mine, an underground operation and its surface miner, Mine Waste Solutions. The Mponeng mine potentially had 20 years of mining left, but requires significant fresh capital in order to extend its current life. The mining right ran until 2037.

Bedryfsnuus

Blitsnuus Fiat, Renault saam?

F BLAAS NUWE ASEM IN JOU LOOPBAAN

FOTO’S: ISTOCKPHOTO.COM

DEUR ROCHELLE SNYMAN

s jy opgewonde oor jou werk, of “snoer” jy jou wekker 10 keer voor jy soggens opstaan? Wanneer ’n mens vir ’n lang ruk dieselfde werk doen, kan dit dikwels voel of jy versmoor in die roetine en verveligheid daarvan. Jy vergeet dan waarom jy nou weer in daardie loopbaan beland het. Volgens Forbes belê net 13% van werknemers reg oor die wêreld in hulle loopbaan, terwyl die ander 87% vasgevang voel in ’n moedelose bestaan. Elke mens verdien om werk tot die beste van hul vermoëns te doen, elke dag! Om in ’n kantoor te sit van 08:00 tot 17:00 en dit nie te geniet nie, is ’n straf vir jou menswees. Hier is vier wenke om jou loopbaan interessant en opwindend te hou: 1 Vra jouself af waarom jy in hierdie loopbaan is. Dit gaan jou dwing om te dink aan die redes waarom jy eens op ’n tyd van die rigting begin hou het, wat jy al alles daaruit geleer het, en watter doel jy in jou loopbaan wil bereik. Hierdie vrae kan jou motiveer om jou beste te lewer en jou volle potensiaal in die werkplek uit te leef. 2 Leer nuwe vaardighede aan. In vandag se werkomgewing is daar soveel dinge wat verander. Tegnologie verbeter, werknemers raak al hoe jonger en prosesse word by die minuut vinniger en meer ingewikkeld. Jy kan verhoed dat jy “net nog ’n werker” by die kantoor is en verseker dat jy werklik uitstaan deur jouself gereeld te toets met alledaagse uitdagings, deur kursusse by

te woon en deur navorsing te doen oor die nuutste dinge in jou beroep. 3 Kry terugvoer oor jou dienslewering. Mense is dikwels te bang om te vra wat hul bestuurders of lynhoofde van hulle werk dink, maar dit is iets wat gereeld gedoen moet word! Erkenning in die werkplek dien vir menige van ons as dryfveer. Jou bestuurders sal jou belangstelling waardeer asook die feit dat jy wil verbeter in sekere aspekte. Sorg dat jy en jou bestuurder saamstem oor jou werkstandaard en tevrede daarmee is. 4 Straal positiwiteit uit. Begin elke dag met ’n lekker roetine. Luister musiek, drink koffie of maak ’n smaaklike ontbyt – maak rustig gereed vir die dag en dink aan al die dinge in jou lewe waarvoor jy dankbaar is, asook hoe hierdie dag wonderlike seëninge gaan bring. Hou aan om positief te wees wanneer jy by die werk aankom en jou eerste krisis van die dag moet hanteer. Positiwiteit en vriendelikheid lok mense en geleenthede na jou kant toe. Om te kan sê jy het ’n loopbaan in ’n gesonde werkomgewing is deesdae ’n besonderse voorreg! Gebruik elke dag om jouself en jou vaardighede te verbeter, en straal ’n positiewe lig in die werkplek uit. Onthou gerus hierdie wyse woorde: ’n Mens se denke kan jou grootste bate maar ook jou grootste vyand wees. Maak dus seker jou denkwyse is reg, en bereik die suksesstatus waarvan ander droom! 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

iat Chrysler en Renault gaan dalk saamsmelt. Indien dit gebeur, sal die nuwe groep Hyundai en General Motors uit die derde posisie knikker. Toyota en Volkswagen beklee die twee topposisies. Fiat en Renault se gekombineerde markwaarde word op €32,6 miljard geraam en ‘n huwelik tussen die twee groepe sal na verwagting besparings van sowat €5 miljard per jaar meebring. Die twee groepe vervaardig sowat 8,7 miljoen voertuie per jaar.

Sasol hoes vir aanleg

asol het in Mei gesê hy het reeds nuwe projekleiers in plek en oorweeg tugstappe teen senior werknemers. Dit kom nadat die groep gesê het sy nuwe chemiese aanleg naby Lake Charles in die Amerikaanse staat Louisiana gaan ‘n enorme $12,9 miljard kos om te voltooi. Dit is aansienlik meer as die $8,9 miljard wat vier jaar gelede met die aanvang van die projek in die vooruitsig gestel is. Die Lake Charles-projek is Sasol se eerste megaprojek in sowat drie dekades.

Likwidasies styg

ie getal likwidasies was in April vanjaar 53% hoër as dieselfde tydperk in 2018, berig Netwerk24. Volgens Statistieke Suid-Afrika was die grootste styging in likwidasies in die sektor handel, spyseniering en akkommodasie – 41 teenoor die 21 likwidasies ‘n jaar gelede. Sedert begin vanjaar was daar 152 likwidasies in dié sektor. Die getal individue en vennootskappe onder finale sekwestrasie het ook drasties met 30% in Maart gestyg (altesaam 229 sekwestrasies teenoor 176 in Maart 2018).

Bedryfsnuus

Hoekom deel word van ’n beroepsgilde?

BEROEPSGILDE VIR DIE KUNSTE

FOTO: ISTOCKPHOTO.COM

“D

DEUR WILMARIE BRITS

ie Beroepsgilde vir die Kunste is ’n gemeenskap wat saamstaan en saamwerk om kunstenaars te beskerm teen die onnodige geboelie en manipulasie in die kuns- en vermaaklikheidsbedryf. Ons kunstenaars moet geensins beperk word nie, anders word hul kreatiwiteit beperk,” het Hennie Bierman, hoof van gildes by Solidariteit, oor die bekendstelling van die nuwe Beroepsgilde vir die Kunste gesê. Dit volg nadat MultiChoice as borg van die Ghoema-musiektoekennings geëis het dat die benoeming van die lied “Die Land” van vanjaar se toekennings onttrek moet word. MultiChoice het daarna aangekondig dat hulle nie meer enige blootstelling aan die kunstenaar Steve Hofmeyr sal gee nie en ook nie meer enige inhoud waarin hy verskyn, sal uitsaai nie. Volgens Bierman beïnvloed hierdie besluite deur MultiChoice nie net die

land se kunstenaars nie. “Die gevolge van dié besluit is legio en ontneem soveel mense se vryheid tot kreatiwiteit, insluitend vervaardigers en produksiespanne,” het Bierman gesê. Gildes se tradisionele rol was om beroepe te beskerm en te beding, om mense op te lei en ambagte se integriteit te behou deur die daarstel van standaarde, maar bo alles om geborgenheid te gee. Dit is presies wat loopbaangedrewe mense by Solidariteit se beroepsgildes beleef – ’n baie sterk gevoel van geborgenheid. Die Solidariteit Beroepsgilde vir die Kunste doen ’n beroep op alle kunstenaars om hul steun vir hierdie kwessie te toon deur deel te word van die gilde sodat ons saam kan werk om mekaar te versterk. “Ons gildes se boodskap is: Ons gaan hier bly, maar ons gaan nie stilbly nie. Ons gaan nog lank hier bly en ons wys dit deur ons belegging in die volgende geslag,” het dr. Dirk Hermann, bestuurshoof van Solidariteit, gesê.

Die burgerregtegroep AfriForum het intussen ook ’n dispuut met MultiChoice verklaar na aanleiding van die inkonsekwente toepassing van dié televisiemaatskappy se politieke beleid. 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

• Jy is deel van ’n beroepsnetwerk waar mense van ’n spesifieke beroep met mekaar kan skakel, mekaar kan verryk, werk aan mekaar kan gee en beste praktyke uitruil. • Die gilde tree as waghond op vir die professie, en neem standpunt in oor kwessies wat die beroep raak. • Die jeug is ons toekoms en daarom wil ons graag aan gildelede die geleentheid bied om ondersteuning te ontvang deur internskappe en mentorskap programme. • Gildelede ontvang tot 50%-afslag by S-Leer vir voortgesette opleiding en persoonlike ontwikkeling. Brei jou kennis en vaardighede uit deur seminare, webinare en e-leer. • Lede het toegang tot toepaslike inligting en hulpbronne. • Ons gildes gaan alternatiewe beroepsinstellings skep waar nodig. • Solidariteit gaan deur Solidariteit Helpende Hand ook na gildes uitreik wat spesifieke behoeftes het. • Solidariteit se gildes voorsien ook inligting oor arbeidsreg en arbeids verhoudinge – iets wat ander beroepsverenigings nie bied nie.

Sluit vandag aan by een van dié gildes • Verpleegkundiges • Gesondheidspraktisyns • Kantoorpraktisyns • Kommunikasiepraktisyns • Maatskaplike werkers • Lugvaart • Onderwys • Arbeidsverhoudinge Kunste.

VERPLEEGTEKORTE:

INGRYPING NOU NODIG “Impak op goeie gesondheidsorg vir miljoene Suid-Afrikaners is byna ondenkbaar”

“V

DEUR WILMARIE BRITS

erpleegkunde as beroep in Suid-Afrika is vir seker in gevaar, en die impak daarvan op goeie gesondheidsorg vir miljoene Suid-Afrikaners is byna ondenkbaar,” het Hennie Bierman, hoof van Solidariteit Beroepsgildes, gesê. In die eerste uitgawe van Solidariteit Tydskrif vir 2019 is die ingewikkelde en uitdagende situasies wat die verpleegkundeberoep in Suid-Afrika lamlê, deeglik bespreek. Min en ontoereikende ondersteuning, die tekort aan finansies, toerusting en onderhoud asook probleme met opleiding is enkele van die kwessies wat dié beroep oor die afgelope dekade tot by die rand van die afgrond gebring het. Die Solidariteit Navorsingsinstituut (SNI) het omvattende navorsing gedoen oor die belangrikste aspekte en standaarde wat internasionaal vir dié edele beroep neergelê word, en het na aanleiding daarvan drie aanbevelings vir die Suid-Afrikaanse verpleegsektor gemaak in ’n opvolgverslag, Internasionale standaarde vir verpleging. Hierdie voorstelle kan met die nodige wilskrag maklik geïmplementeer word en sal ’n groot bydrae lewer tot die verbetering van standaarde en praktyke in die beroep.

FOTO: ISTOCKPHOTO.COM

Handves van regte

Elke verpleegkundige het die reg op sekere basiese beginsels en verwagtinge met betrekking tot die werkplek, opleiding en ondersteuning. ’n Handves van regte sal as ’n raamwerk dien waarvolgens verpleegkundiges hul reg kan uitoefen. Volgens Bierman ervaar Suid-Afrika kritieke probleme met die opleiding van verpleegkundiges en is daar in die laaste drie jaar geen nuwe private instelling geakkrediteer om verpleegkundiges op te lei nie. In sekere van die verpleegsterskategorieë het akkreditasie by bestaande instansies reeds verval. “As gevolg van dié sloering word minder verpleegsters

opgelei, wat ekstra druk op die bestaande verpleegsters in die beroep plaas. Dit druis direk in teen die reg wat verpleegpersoneel het om goed opgelei en voorberei te word vir hul beroepe,” het Bierman benadruk.

IT en databestuur

Die navorsing maak dit duidelik dat die Suid-Afrikaanse Raad op Verpleging (SARV) die bestuur van inligting en data beter moet koördineer. Volgens Nicolien Welthagen, ’n senior navorsingsielkundige van die Solidariteit Navorsingsinstituut, is daar ontsaglike waarde in effektiewe databestuur opgesluit. “Betroubare data vorm die basis van strategiese besluitneming en beplanning, proaktiewe optrede, toekomsgereedheid en multidissiplinêre samewerking asook goeie gesondheidsorgbestuur,” het Welthagen gesê.

Arbeidsmagmodel

Die ontwikkeling van ’n gesonde, produktiewe en effektief bestuurde werkomgewing moet altyd die hoogste prioriteit geniet. Daarom is die arbeidsmagekosisteemmodel wat die Amerikaanse Verpleegstersvereniging (ANA) ontwikkel en geïmplementeer het, so suksesvol. Volgens Welthagen bevat dié model elemente wat by strategiese beplanning ingesluit moet wees om ’n gesonder en meer doeltreffende werkomgewing en werkmag te skep. “Daar kan bewysgebaseerde oplossings en sterk instrumente binne elke element van die model ontwikkel word om werkplekuitdagings te navigeer, pasiëntuitkomste te verbeter en loopbaanvoordele te optimaliseer,” het Welthagen bygevoeg. “Intensiewe beplanning en voorbereiding vir die toekoms moet gedoen word om die druk op verpleegpersoneel te verlig en die beroep tot wêreldklasstandaard te ontwikkel. Daarom is dit belangrik om standaarde wêreldwyd te bestudeer en lesse te leer wat hier toegepas kan word,” het Welthagen saamgevat. www.solidariteit.co.za

03 / 2019

Corruption at HPCSA symptom of Goverment’s incompetence BY LIZE-MARI LABUSCHAGNE

he Health Professions Council of South Africa (HPCSA) ombud, Munyadziwa Kwinda, recently revealed allegations that HPCSA employees may have taken bribes in exchange for medical registrations and board exam passes. Kwinda spoke about the alleged corruption at a symposium held by the Wits Students’ Bioethics Society. The Solidarity Occupational Guild for Health Practitioners strongly condemned the alleged corruption at the HPCSA, stating that this could lead to unqualified doctors and nurses being unlawfully accredited. The occupational guild added that corruption and inefficiency seemed to be endemic to all state-related institutions, and that uncertainty regarding qualifications would continue until private medical training and accreditation became possible. The communications head of the Special Investigating Unit (SIU), Nazreen Pandor, confirmed that the unit had applied to the Office of the Presidency to begin investigating the beleaguered health regulator. The SIU is awaiting the President’s go-ahead to investigate allegations that HPCSA employees may have taken bribes in exchange for medical registrations and board exam passes. According to Hennie Bierman, Head of Guilds at Solidarity, such investigations do not go far enough to completely eliminate this undesirable behaviour. “More is necessary to cure the cause of the behaviour. The fact is that the current system in which the state is almost exclusively responsible for training and accreditation, simply does not provide the necessary incentives and liabilities to stop such misconduct even before it happens. We must therefore take precaution rather than aftercare.”

in Beweging

finansies

VRY, VEILIG & VOORSPOEDIG MET DEUR REON JANSE VAN RENSBURG & CILLESTE VAN DYK

oordat ’n padkaart na finansiële vryheid opgestel kan word, is dit belangrik om eers te weet wat finansiële vryheid is. Dan kan ons kyk wat alles verander het en die pad nou moeiliker laat word het, sodat ons ons eie padkaart vir die toekoms kan opstel. Finansiële vryheid ontstaan wanneer die inkomste uit jou bates meer is as jou uitgawes. Dis ’n moeilike, opdraande pad om daar uit te kom, en die meeste mense is gelukkig as hulle dit teen aftrede bereik. Maar met ’n goeie padkaart wat noukeurig gevolg word, is dit moontlik. Solidariteit Finansiële Dienste (SFD) bied aan Solidariteit-lede en nielede onafhanklike en eerlike finansiële advies, oftewel ’n betroubare finansiële padkaart. SFD het gesertifiseerde finansiële adviseurs wat spesialiseer in beleggings, aftreebeplanning, die hantering van afleggings/bedankings, lewens- en ongeskiktheidsversekering, belastingbeplanning vir individue, mediese beplanning en dekking, asook basiese boedelbeplanning. SFD se diens is adviesgedrewe en nie verkope-gedrewe nie, wat hom in baie opsigte van die norm in die bedryf onderskei. Kliënte kry hulp aangaande die basiese pilare van finansiële bestuur in die huishouding. Daaruit word sekere risiko’s geïdentifiseer en ’n verskeidenheid oplossings voorgestel. SFD is ’n volfiliaal van die Solidariteit Beleggingsmaatskappy en lewer deur sy inkomste ’n baie belangrike bydrae tot die Solidariteit Beweging. SFD se struktuur onderskei hom ook van die norm in die bedryf. SFD se inkomste is gegrond op modelle wat volhoubaarheid en langtermynkliënteverhoudings as basis gebruik. Dit is dus vir SFD belangrik dat kliënte waarde vir geld kry ten opsigte van die diens en produkte wat gebied word.

Aan die stuur van die SFD-skip DAWID BOTHA is Solidariteit Finansiële Dienste (SFD) se nuwe besturende direkteur. Hy neem die voortou om SFD in sy nuwe fase in te lei. Hy het in 2008 sy honneursgraad in Bemarkingsbestuur aan die Universiteit van Pretoria behaal, en ook ’n meestersgraad in e-handel aan die Universiteit van Pretoria voltooi.

SFD aan die voorpunt van verandering

As deel van die Solidariteit Beweging is SFD altyd aan die voorpunt van verandering in ’n onvoorspelbare mark wat voortdurend verander en fluktueer binne ’n onstuimige politieke landskap en ekonomie. SFD gaan deur die loop van vanjaar ’n groot gedaanteverwisseling ondergaan en die persoon wat die maatskappy in sy volgende fase gaan inlei, is Dawid Botha, SFD se nuwe besturende direkteur.

Uitgesoekte finansiële dienste en produkte

• Beleggingsadvies • Korttermynversekering • Lewensversekering (langtermyn) • Kredietversekering • Mediese dekking • Regsversekering • Skuldberading • Groepskemas 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

Diepgaande begrip van kliënt • SFD lewer aan die kliënt ’n portefeulje van uitgesoekte finansiële dienste in sy eie taal, wat finansiële sekuriteit vir die kliënt en sy/haar familie verskaf; • SFD verstaan die kliënt se kultuur.

Pasgemaak vir jou behoeftes

• SFD vergestalt Afrikaner-waardes en -karakter in sy diens, gebou op harde werk en integriteit, met ’n verantwoordelike blik op toekomsvolhoubaarheid. • SFD wil vir kliënte welstand en finansiële sekerheid help verseker. • SFD wil Afrikaanse sakebestaansreg en volhoubaarheid bevorder en verseker. • SFD wil waarde toevoeg wat individue en besighede se toekoms beskerm deur sekerheidsbelang en gemeenskapsondersteuning. • SFD wil vir kliënte toegang bied tot ’n finansiële spesialis wat hulle in hul eie taal kan bedien.

rande

KUNDIGE RAAD MET JOU Onafhanklike advies onontbeerlik vir finansiële gemoedsrus

DEUR JACO MOSTERT

n ‘n vorige artikel het ons geskryf oor begrotings en dat ’n begroting die grondslag is van enige finansiële beplanning. Die volgende stap behels drie vrae wat elke persoon homself moet vra wanneer dit by finansiële beplanning kom: 1 1. Wat gebeur as ek aftree? 2. Wat gebeur as ek die vermoë verloor 2 om ’n inkomste te genereer? 3 3. Waar kan ek die regte advies inwin vir my behoeftes?

FOTO’S: MARTIE MAREE, ANSIE VAN NIEKERK & ISTOCKPHOTO.COM

Wat gebeur as ek aftree?

Die vooruitsig van aftrede is ’n realiteit wat deur ons almal in die gesig gestaar word. Die eerste dag wat ons met ons werkloopbaan begin, word ons blootgestel aan produkte soos ’n pensioenfonds en ’n voorsorgfonds. Soos wat ons loopbaan vorder, ontstaan die behoefte om bykomende voorsiening vir ons oudag te maak. Ons soek graag ’n beleggingsvoertuig wat vir ons ’n belastingvoordeel kan bied en goeie opsies gee vir groei teen ’n lae koste. Verder moet ons in beheer kan wees van die bydraes tot die beleggingsvoertuig. Dus maak ons kennis met ’n aftree-annuïteit. Die drie beleggingsvoertuie, naamlik ’n pensioenfonds, voorsorgfonds en aftree-annuïteit, vorm die basis van die aftreeprodukte tot ons beskikking en waarop ons ’n belastingvoordeel kan geniet. Volgens wet kan ons tot 27,5% van ons bruto inkomste of vergoeding in dié voertuie spaar, tot ’n maksimum van R350 000 vir die belastingjaar. Voor ons egter ons oë kan uitvee, is ons verby die ouderdom van 55 en is aftrede om die draai. Die laaste paar jaar voor aftrede het aangebreek en nou is die belangrikste vraag tot dusver: het ek genoeg gespaar vir my oudag?

Wat gebeur as ek nie meer ‘n inkomste kan genereer nie?

Die grootste bate wat ons as werknemers het, is die vermoë om ’n inkomste te genereer. As ons die vermoë verloor weens ’n gebeurtenis soos mediese ongeskikt-

heid, kan ons nie ons eie begroting finansier nie. Maar tog bly inkomstebeskerming een van die mees onderverkoopte produkte in die mark. Die hoofdoel van inkomstebeskerming is om die risiko te skuif vanaf ons as die werknemers na ’n versekeringsfirma. As ons dus die vermoë verloor om ’n inkomste te kan verdien, tree die versekeringsfirma in om die versekerde bedrag op ’n maandelikse basis aan ons uit te betaal. Dit kan gebeur dat ’n mens jouself oorverseker deur ’n inkomstebeskermingsvoordeel te hê by die werk en dan ook jou eie inkomstebeskerming by ’n eksterne lewensversekeraar uit te neem. As ’n mens dan ongeskik verklaar sou word vir werk, kom die twee lewensversekeraars bymekaar en sit die voordele saam. Dit kan gebeur dat die dekkingsbedrag dan hoër as jou netto salaris is en dan is jy oorverseker. Dit beteken jy het geld in die water gegooi, want die versekeraars sal nie meer uitbetaal as wat jy verdien het nie. www.solidariteit.co.za

03 / 2019

JACO MOSTERT is ‘n finansiële adviseur by Solidariteit Finansiële Dienste. Hy spesialiseer in persoonlike finansiële beplanning met ŉ fokus op beleggings en persoonlike risiko’s. Hy het sy BCom Entrepreneursgraad in 2011 aan die Universiteit van Pretoria behaal, en in 2016 sy Nagraadse Diploma in Finansiële Beplanning aan die Universiteit van die Vrystaat voltooi.

Waar kan ek die regte advies vir my behoeftes inwin?

Ons almal se finansiële behoeftes verskil en die advies om die behoeftes aan te pak, moet relevant wees tot ons huidige finansiële posisie. Die ideaal is om ’n onafhanklike adviseur oor ons behoeftes te raadpleeg. Omdat so ’n adviseur toegang het tot meer as een produkverskaffer, kan hulle vir ons as kliënte meer opsies op die tafel plaas. Solidariteit Finansiële Dienste bied onafhanklike advies oor behoeftes soos aftreebeplanning, inkomstebeskerming en boedelbeplanning. • Vir meer inligting, stuur ‘n e-pos na advies@sfdienste.co.za of skakel 086 110 10 05

in Beweging

DIE AKADEMIA-SPAN BY GRAAN SUID-AFRIKA SE NAMPO OESDAG. VAN LINKS IS TAP DU PLESSIS, PROF. HANNES RAUTENBACH, PAUL VOGEL, ZYDÈLIA VENTER, LIZÀN MAREE, PIETER JORDAAN EN HENRY VAN ZYL.

Natuurwetenskappe se rol in landbou AKADEMIA BEVORDER BEWUSMAKING

raan Suid-Afrika se Nampo Oesdag het vanjaar tussen 14 en 17 Mei in Bothaville plaasgevind, en het soos in die verlede wye belangstelling uit alle oorde van die landbougemeenskap geniet. Akademia het vanjaar weer aan Nampo deelgeneem. Landbou in Suid-Afrika het ontwikkel van die pioniersboerderypraktyke wat in die vorige eeue toegepas is tot die hoogs gesofistikeerde landbouproduksiemetodes wat vandag gebruik word. Moderne landbouproduksie steun veral swaar op die natuurwetenskappe. Akademia se uitstalling in 2019 het gepoog om bewusmaking van natuurwetenskappe se rol in die landbou te bevorder, veral aangesien Akademia hard aan die werk is om ’n uitnemende Fakulteit Natuurwetenskappe daar te stel. Daar is verskeie faktore wat tot sukses-

DEUR PROF. HANNES RAUTENBACH

volle landbouproduksie en -uitsette kan bydra, waarvan klimaat seker een van die belangrikste is. Akademia het daarom besluit om klimaat as tema te gebruik om te demonstreer hoe verskillende natuurwetenskapdissiplines ingespan kan word sodat landbouproduksie en -uitsette verhoog word. Vir hierdie doel het Akademia, in noue samewerking met die SuidAfrikaanse Weerdiens, ’n omvattende inligtingsplakkaat saamgestel wat nie net inligting oor die gemiddelde reënval in Suid-Afrika oor die afgelope 30 jaar weergee nie, maar ook kaarte bevat wat die droë en nat maande vir 94 reënvaldistrikte oor die afgelope 30 jaar uitbeeld. Hierdie plakkaat, wat gedurende Nampo 2019 uitgedeel is, illustreer hoe goeie klimaatwaarnemings, wetenskaplik gefundeerde data-ontleding, die korrekte gebruik van weer- en klimaatvoorspellings asook die identifisering van klimaatinvloedsfaktore ’n rol 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

kan speel in landboubeplanning. Elk van hierdie aspekte pas reeds verskillende natuurwetenskapmetodes toe en nuwe natuurwetenskapgebaseerde innovasies kan in die toekoms ontwikkel word om landbou verder te ondersteun. Akademia het reeds voorgraadse akademiese programme vir die wiskundige en rekenaarwetenskappe by die Departement van Hoër Onderwys ingedien vir goedkeuring, en beplan om in die nabye toekoms ook programme in die fisiese wetenskappe (chemie en fisika), biologiese wetenskappe (plantkunde en dierkunde) en landbouwetenskappe te ontwikkel. Akademia se nuutgevonde Fakulteit Natuurwetenskappe streef nie net daarna om onderrig van hoogstaande gehalte te verskaf nie, maar lê ook klem op gesonde wetenskapopvoeding wat ten doel het om goedvoorbereide wetenskaplikes op te lei wat gereed sal wees om die vele natuurwetenskaplike uitdagings wat Suid-Afrika in die gesig staar, in die toekoms met vertroue aan te pak.

in Beweging AKADEMIA SPOG MET ENERGIEKE EN KUNDIGE DOSENTE WAT INNOVEREND OPLOSSINGS VIND OM GEHALTEONDERRIG AAN STUDENTE TE VERSEKER.

WÊRELDKLAS, INNOVEREND

Onderrig- en Leersentrum hou Akademia-dosente aan voorpunt

FOTO: CAROLIEN AND BEN PHOTOGRAPHY

it is alombekend dat Akademia reeds sedert 2011 topstudente oplewer, maar dié hoëronderwysinstelling se dosente blink ook uit op die gebied van onderrig en opvoeding. Akademia bied opleiding van wêreldklasgehalte danksy die afronding van haar dosente. Akademia volg ’n afstandsonderrigmodel waar studente slegs 12 keer deur die loop van die jaar in ’n klaskamer hoef te wees. Die platform waar studente en dosente mekaar ontmoet, ’n onderrigbestuurstelsel bekend as die Spens, maak dit moontlik om kommunikasie, lesings en hulpmiddels makliker van dosent na student oor te dra. Baie van die leer gebeur dus op hierdie platform. Dosente moet weet watter aktiwiteite gelaai moet word om spesifieke leer te stimuleer. Hulle moet ook ingestel wees op kreatiewe onderrigmetodes gegewe die beskikbare tegnologie. Vir dosente wat nuut by Akademia instap, is hierdie tipe onderwys asook die Spens, die tegnologie en die afstand alles onbekend. Dosente begin by Akademia met

DEUR LIZE-MARI LABUSCHAGNE

baie kennis van hul vakgebiede, maar beskik nie noodwendig oor die regte tegnieke om studente te akkommodeer nie. Anders as in die verlede waar inligting net in die klas oorgedra word, volg Akademia ’n omgekeerde stelsel. Voordat studente die klas bywoon, werk hulle self deur die materiaal en die inligting sodat die lesing interaktief kan wees. Die lesing sluit dan gesprekvoering, debatvoering en groepwerk in. Dosente tree eerder op as fasiliteerders tydens die lesing. Lesings word dan opgevolg deur aanlyn toetse en opdragte. Akademia moedig op hierdie manier aktiewe leer by studente aan. Volgens Elzette le Roux, ’n koördineerder by Akademia se Onderrig- en Leersentrum, het Akademia ’n droom gehad om studente se potensiaal optimaal te ontgin, maar dit kan slegs gebeur indien dosente se potensiaal optimaal ontgin word. Dit gebeur egter nie vanself nie, en daarom is die Onderrigen Leersentrum ingestel om die nodige ondersteuning te bied. By die Onderrig- en Leersentum word dosente bygestaan met persoonlike en leierskapontwikkeling sodat hulle 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

bemagtig word in hulle posisies by Akademia. Dosente ontvang opleiding wanneer hulle roepinggedrewe by Akademia begin en daarna deurlopend tydens hulle dosering. Die opleidingsprogram leer hulle onder andere hoe om assesserings op te stel, hoe om te modereer, wat hulle moet weet van onderrig en leer, hoe hulle lesse moet beplan en hoe om hulle leeruitkomste te skryf. Volgens Le Roux is die nuutste tegnologie nie noodwendig die enigste manier om te verseker dat Akademia aan die voorpunt van gehalteonderrig sal wees nie. “Tegnologie beweeg so vinnig dat dit ons altyd vooruit sal wees. Om aan die voorpunt te wees, moet ons ’n innoverende benadering tot onderrig en leer asook ons skakeling met studente volg.” Akademia is bevoorreg om jong, energieke en kundige dosente as deel van die span te hê. “Dit beteken dat ons nie uitgediende prosesse, stelsels of maniere van doen volg nie, maar kreatief kan omgaan om oplossings te vind vir die deurlopende verbetering van ons gehalte-onderrig aan studente,” het Le Roux bygevoeg.

SÓ BOU ONS OPLEIDINGSTOEKOMS

FOTO’S: CAROLIEN AND BEN PHOTOGRAPHY & ISTOCKPHOTO

lip Buys, voorsitter van die Solidariteit Beweging, sê die vraag wat hy die meeste deur Solidariteit-lede gevra word, is of daar ’n toekoms vir hulle kinders in Suid-Afrika is. Dit is ’n gewigtige vraag wat nie sommer net met “ja” of “nee” beantwoord kan word nie. Solidariteit se strategie is daarop gemik om vir ons kinders en kleinkinders ’n toekoms te bou waar hulle vry, veilig en voorspoedig kan leef. Buys sê hy is oortuig dat ons nie afhanklik van die staat sal kan bly nie, maar ’n sterk helpmekaarbeweging moet aanhou bou om selfstandig vir onsself te kan sorg. Daar is tans talle faktore wat die toekoms van bestaande opleidingsinstansies bedreig en dus ’n onseker prentjie vir die jongmense van vandag skilder. Die Boufonds wat deur Solidariteit begin is, het hoofsaaklik ten doel om na die behoeftes van sy mense en hul toekoms om te sien deur instansies te bou wat goeie gehalte tersiêre opleiding asook opleiding in skaars vaardighede aan studente kan bied. Die 2020-toekomsplan van die Solidariteit Beweging sluit groot ontwikkelings vir onderwys in, van laerskool- tot universiteitsvlak. As deel van dié beplanning sal ’n nuwe opleidingskampus gebou word wat die tuiste van verskeie opleidingsinstellings sal wees.

DEUR REON JANSE VAN RENSBURG

Akademia is tans besig met finale beplanning aan ’n residensiële kampus. Die proses word vanuit ’n omvattende opvoedkundige perspektief benader. Akademia gaan ongeveer sewe fakulteite oprig. Dié kampus word gebou as ’n moderne, lewende monument vir onderrig in Afrikaans en gaan een van die belangrikste produksiemasjiene vir Afrikaanse opleiding in Suid-Afrika word. Mense oor ’n breë spektrum van die samelewing gaan gevra word om te help bou aan dié groot projek. Om ’n universiteit op die been te bring, vereis talle hulpbronne, waarvan kapitaal sekerlik die grootste is. Donateurs wat in baie onseker tye in die saak geglo het en steeds daarin glo, het reeds groot bydraes gemaak om die projek se kapitale uitdagings die hoof te bied. Die afsonderlike bydraes wat elke Solidariteit-lid maak, verdien egter ook vermelding. Al die bydraes saam maak ’n deurslaggewende verskil en maak van Akademia waarlik ’n instelling uit die gemeenskap, vir die gemeenskap. “Akademia beoog nie om bloot die universiteitswese wat baie van ons en ons ouers geken het, weer te laat herleef nie, maar wil selfs meer as dít bereik. Ons voorsien ’n universiteit wat nie net wêreldklasopleiding aan ons gemeenskap bied nie, maar wat ook die klassieke rol van die universiteitswese

www.solidariteit.co.za

03 / 2019

vervul – om jongmense tot intellektuele, emosionele en lewensbeskoulike volwassenheid te bring. Dit skep vir generasies van jongmense geleenthede om vir hulself ’n volhoubare toekoms in Suid-Afrika te bou. “Ons is reeds besig met die finale beplanning van ’n groot kampus waar sowat 6 000 studente in ongeveer 40 kwalifikasies voltyds sal kan studeer. Hierdie kwalifikasies sal wees in sewe fakulteite, naamlik Ekonomiese Bestuurswetenskap, Natuurwetenskappe, Geesteswetenskappe, Opvoedkundige Wetenskappe, Regte, Gesondheidswetenskappe en Ingenieurswetenskappe,” het Martinus Visser, bestuurshoof van Akademia, gesê. Opleiding gaan toenemend ’n lewenslange proses word. Die belangrikste is dat mense nie net kursusse moet voltooi nie, maar ’n leeringesteldheid moet kweek en hulself voortdurend moet ontwikkel. Dit beteken nie dat ’n mens deurentyd grade en kwalifikasies moet verwerf nie – jy moet net deurlopend bly leer en nie stagneer nie. Dit gaan meebring dat die swaartepunt van opleiding gaan verskuif. Akademia is besig om saam te bou aan die toekoms – kom bou saam aan joune! • Besoek www.akademia.ac.za vir meer inligting.

in Beweging

Vlagskip IN VERANDERENDE

OPLEIDINGSLANDSKAP

ol-Tech is trots op sy goeie reputasie die afgelope 10 jaar en dra sorg om altyd aan die voorpunt van verandering te wees. Die tyd het weer aangebreek om die nodige stappe te doen wat sal verseker dat dié tegniese opleidingsinstelling aan daardie voorpunt bly, aangesien die ou tradisionele vakleerlingstelsel gestaak gaan word en binnekort deur nuwe beroepskwalifikasies vervang sal word. Sol-Tech het reeds twee jaar gelede verskeie voorbereidings begin tref vir hierdie groot verandering in die veld van opleiding van ambagslui. In hierdie artikel word daar verduidelik wat die verandering behels en hoe Sol-Tech daarop voorberei het. Om hierdie nuwe fase te verstaan, moet ’n mens eers weer na die agtergrond van ambagsopleiding in Suid-Afrika kyk.

Die agtergrond Sedert die laat 80’s en 90’s is Suid-Afrika se deurwinterde vakleerlingopleidingstelsel tot so ’n mate afgeskeep dat selfs groot rolspelers soos Eskom, Transnet en Sasol kwalik in hul eie ambagsbehoeftes opleiding kon bied. Die politieke veranderings ná 1994 het die situasie verder verswak totdat dit feitlik tot stilstand gebring is, en ’n groot vraag na goed opgeleide ambagslui het daarna landwyd ontstaan. Die vakleerlingstelsel onder die mannekragwetgewing (Manpower Training Act) van vroeër het nie meer die nodige politieke erkenning geniet nie en is vervang deur die Wet op Vaardigheidsopleiding (Skills Development Act).

DEUR CILLESTE VAN DYK

Daar is toe ’n nuwe leerlingskapstelsel om en by 2008 geïmplementeer – sonder dat dit werklik vooraf voldoende in die bedryf getoets was. Hierdie stelsel is met groot negatiwiteit in die bedryf ontvang aangesien daar ernstige leemtes was, onder andere die gebrek aan behoorlike, formele teoretiese onderbou toe die N1- tot N3-kursusse ook in aanloop tot die leerlingskappe afgeskaf was. Die teenkanting vanuit bedryfsgeledere was egter groot genoeg en die tradisionele vakleerlingstelsel is weer vanaf 2011 saam met N1 tot N3 as formele ambagsopleiding parallel met leerlingskappe erken, hoewel laasgenoemde in die tyd ná 2011 tot nou toe min erkenning in die bedryf met betrekking tot effektiewe vakleerlingopleiding geniet het.

Sol-Tech het die afgelope 10 jaar groot welslae met die opleiding van studente onder die Vaardigheidsontwikkelingswet behaal, tot so ’n mate dat werkgewers steeds toustaan om die kollege se goed opgeleide studente in diens te neem.

Weer tyd vir verandering Die QCTO, verantwoordelik vir gehaltebeheer van onder andere ambagsopleiding in Suid-Afrika, het reeds gedurende 2013 aangedui dat die ou tradisionele vakleerlingstelsel wel uiteindelik gestaak gaan word en deur nuwe beroepskwalifikasies vervang sal word. Daar was gedurende die eerste paar jaar baie groeipyne met betrekking tot die

“Sol-Tech het die afgelope 10 jaar groot welslae met die opleiding van studente onder die Vaardigheidsontwikkelingswet behaal, tot so ’n mate dat werkgewers steeds toustaan om die kollege se goed opgeleide studente in diens te neem.” Onder die mannekragwetgewing van ouds was daar twee roetes tot sertifisering, naamlik formele opleiding (artikel 13opleiding) en informele opleiding (artikel 28-opleiding, beter bekend as erkenning van vorige leer of RPL) maar dit is later gedurende 2013 deur die Raad op Gehaltebeheer vir Beroepsopleiding (Quality Council for Trades and Occupations – QCTO) tot slegs een artikel 26(d) kragtens die Vaardigheidsontwikkelingswet gekonsolideer en alle rooiseëlkwalifikasies word sedertdien deur die QCTO uitgereik. 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

ontwikkeling van die nuwe beroepskwalifikasies, en aanvanklike keerdatums, wat nie deur die regulatoriese liggame bereik kon word nie, is telkens uitgestel. Hierdie proses is intussen nou grootliks afgehandel en bring mee dat die nuwe beroepskwalifikasies wel oor die volgende vyf jaar geïmplementeer moet word. Uitfaseringsdatums vir die tradisionele vakleerlingstelsel is reeds gepubliseer en opleidingsinstellings moes noodgedwonge weer akkreditasie by die QCTO bekom.

FOTO’S: MARTIE MAREE & ISTOCKPHOTO.COM

Sol-Tech se voorbereiding Sol-Tech was een van die eerste instansies in Suid-Afrika wat geakkrediteer is om die nuwe beroepskwalifikasies aan te bied. Sol-Tech is reeds die afgelope twee jaar hard besig om vir die aanbieding daarvan voor te berei en het reeds baie energie en aansienlike uitgawes aan die ontwikkeling van nuwe leermateriaal spandeer. Hoëvlakamptenare van die QCTO is ná verskeie gesprekke en besoeke baie positief oor wat Sol-Tech doen en koester hoë verwagtinge van dit wat die kollege in terme van die nuwe beroepskwalifikasies sal bied. Sol-Tech is by verskeie geleenthede deur onder andere die uitvoerende hoof van die QCTO voorgehou as ’n leier op die gebied en die wens is uitgespreek dat Sol-Tech as voorbeeld vir ander instansies in SuidAfrika gebruik behoort te word. Sol-Tech se bestuur is positief dat die nuwe beroepskwalifikasies daadwerklik daartoe sal bydra dat alle vakleerlinge in Suid-Afrika algeheel beter opleiding in die toekoms sal ontvang indien fasiliteerders die voorgeskrewe kurrikulum nougeset toepas. Die minimumopleidingstydperk is ook ooreenkomstig die kredietwaarde van die kwalifikasies verleng en studente sal, behalwe vir die teoretiese en praktiese opleidingstyd, ook ’n verdere ongeveer 18 maande tot twee jaar by ’n werkgewer moet deurbring voordat ’n finale vaktoets aangepak sal kan word. Sol-Tech se strategie, wat tot dusver baie suksesvol was, geld steeds. Dit is om op ’n baie hoër vlak en standaard op te lei as die minimumvereistes. Op daardie manier word die sukses van Sol-Tech se studente steeds gewaarborg en hul aanvraag in die bedryf bly styg.

Hoe lyk nuwe kwalifikasies? Die nuwe beroepskwalifikasies bestaan uit drie modulêre komponente wat voorsiening maak vir voorgeskrewe teoretiese opleiding (kennis), praktiese opleiding (vaardigheid) en werkplekgeïntegreerde opleiding. Studente moet die volle kwalifikasie voltooi en geen kortpaaie bestaan om enige van die vasgestelde leertydperke te systap nie. Dit is ongelukkig ’n bewese feit dat die N1 tot N3 nie meer deel van die nuwe kwalifikasies is nie en deur die teoretiese komponent van die nuwe beroepskwalifikasie vervang word. Sol-Tech het egter met die herbelyning en ontwikkeling van die nuwe leermateriaal baie seker gemaak dat die leeruitkomste van byvoorbeeld wiskunde en ingenieurswetenskap steeds tot by N3-vlak baie goed aangespreek word. Sol-Tech sal ook ’n nuwe onderrigen opleidingsmodel implementeer waar studente groter verantwoordelikheid vir hul opleiding, tot hul eie voordeel, sal neem. Die klem sal ook baie groter op praktykverwante situasies geplaas word om gesimuleerde opleiding tot die minimum te beperk. Tegnologie sal voorts ingespan word waar studente byvoorbeeld vooraf sekere video’s moet bestudeer voordat hulle enige praktiese inoefening sal kan doen. Hulle sal ook bepaalde assesserings en toetse moet voltooi en as voorvereiste moet slaag om toelating tot verdere praktiese lesse te verkry.

Die pad vorentoe Sol-Tech het reeds ver gevorder met die herbelyning van die bestaande opleidingsprogramme vir die infasering van QCTO se beroepskwalifikasies. Op uitnodiging

van die QCTO het Sol-Tech die unieke programbenadering en implementeringsmodel op 14 Mei 2019 aan ’n paneel van afgevaardigdes van hierdie beheerliggaam voorgelê. Sol-Tech se opleidingsmodel is positief ontvang deur die QCTO en SolTech word deur die gehaltebeheerliggaam beskou as ’n vlagskip-opleidingsorganisasie onder hulle mandaat. Dit is ook uit gesprekvoering duidelik dat Sol-Tech weer die voortou neem met die implementering van die nuwe kwalifikasies onder privaat en selfs publieke diensverskaffers. Sol-Tech het ook reeds die beroepskwalifikasie vir beroepsopleiers – met spesialisering in tegniese opleiding (Occupational Certificate: Occupational Trainer – Technical) – as deel van hulle programaanbod ontwikkel. Dié kwalifikasie sal Sol-Tech se opleidingspersoneel asook mentors/toesighouers en fasiliteerders in die werkplek toerus met die nodige vaardighede om studente suksesvol in die nuwe kwalifikasies op te lei. Gegewe ’n splinternuwe onderrigen opleidingsbenadering met ’n sterk fokus op probleemgebaseerde leer en tegnologie-ondersteunde onderrig, sal die infasering van die QCTO-kwalifikasies waarskynlik in Januarie 2020 begin. Studente sal met die nuwe beroepskwalifikasies steeds ’n artikel 26(d)-rooiseëlsertifikaat ná suksesvolle voltooiing ontvang. Die oorgang na die nuwe kwalifikasies sal uiteraard gepaard gaan met die uitfasering van ou opleidingsprogramme en infasering van nuwe programme, maar geen student wat tans in die stelsel is, sal deur die proses benadeel word nie. Voornemende studente kan, soos in die verlede, steeds met groot gemoedsrus by Sol-Tech kom studeer wanneer die kollege die nuwe beroepskwalifikasies implementeer en weet dat ons gehalteopleiding hulle van ’n goeie werk in die toekoms sal bly verseker.

FOTO’S: VERSKAF & ISTOCKPHOTO.COM

gegee moet word, is talle kinders ook inderslagoffers van plaasskielik sonder finansiële sekerheid en moorde ervaar dikwels standvastigheid indien die gesin se ondenkbare vlakke van broodwinner vermoor word. trauma en lyding. Omdat Slagoffers van plaasmoorde se hulle baie keer klein is en wêreld stort in duie. Die oorlewendes nog nie oor die vermoë verlaat dikwels die plaas beskik om hul gevoelens te en hulle weet nie hoe verwoord nie, treur hulle in hulle in die toekoms gaan stilte en praat hulle nie oor oorleef nie. Kinders se hul vrese nie. skoolgeld kan skielik nie ’n Kliniese sielkundige meer betaal word nie en met wie AfriForum gepraat ouer kinders kan nie verder het, meen die algemene gaan studeer nie. “Dit is ’n publiek sal skrik as hulle verskriklike bose kringloop sien waardeur kinders gaan en slagoffers is geweldig wat slagoffers van plaasuitgelewer en kwesbaar,” moorde en -aanvalle is. meen die sielkundige. Elke kind hanteer die Om dié rede het situasie of gebeure anders, AfriForum besluit om die maar in die meeste gevalle WILMIEN POTGIETER Wilmien Potgieter-fonds, het hulle dringend be’n ondersteuningsfonds rading nodig omdat hulle vir kinderslagoffers van plaasmoorde, skielik aan slaaploosheid, angstigheid van stapel te stuur. Haar familielede en selfs depressie begin ly. Van hierdie het toestemming gegee dat die fonds kinders moet noodgedwonge medikasie gestig word. neem om hulle te help om te oorleef. Wilmien en haar ouers, Wilna en Benewens hul geestelike en emoAttie, se verhaal het die land in Desemsionele gebrokenheid waaraan aandag 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

ber 2010 tot stilstand geruk. Die tweejarige Wilmientjie en haar ouers is wreed op hul plaas naby Lindley in die Vrystaat vermoor. Wilmientjie is met ’n skerp voorwerp op haar kop geslaan voordat sy geskiet is. Attie het 151 steek- en ander wonde aan sy liggaam gehad. Wilna is soos hy ook brutaal gemartel voordat sy in die nek geskiet is. Die sanger Adam Tas het in Februarie gratis ’n konsert by Cowhouse Market in Hazeldean, Pretoria aangebied om die fonds af te skop. Ander borge is die Efficient-groep, wat die fonds se geld sal belê, Pretoria FM, Cowhouse Market en Live Now. AfriForum sal die fonds administreer.

Raak betrokke! Stuur e-pos na fonds@afriforum.co.za of SMS “Fonds” na 38312 (R10) om ’n finansiële bydrae tot die fonds te maak.

AfriForum

MOBILISEER TEEN

FOTO’S: VERSKAF

DEUR IAN CAMERON

n Mei vanjaar is ’n 17-jarige tiener naby Fochville verkrag en ernstig beseer. ’n Man is met ’n strykyster gebrand, en Liezel Wessels is met kookwater gebrand en met ’n mes gesteek kort voordat haar man, Tool Wessels, vermoor is. Verder het Suid-Afrika gesteier onder die nuus van twee jongmense, Johanco Fleischman en Jessica Kuhn, wat langs die N12 naby die Putfontein- afrit in Benoni doodge- skiet is. Vermoedelik deur “oppassers” van onwettige mynwerkers (zama-zama’s) wat gedink het hulle wil skelm goudstof koop. In werklikheid was hulle doodonskuldige slagoffers van die misdaadkrisis in die land nadat hulle sonder brandstof gaan staan het. Die skoknuus oor die twee jongmense se dood volg ook kort ná die nuus van Annette Kennealy (50), IAN CAMERON ’n kampvegter teen plaasmoorde, wat wreed op haar hoewe buite Louis Trichardt vermoor is. Al dié skokkende gebeure, wat beswaarlik die nuus haal, in net een maand! Daar was teen einde Mei reeds 184 aanvalle en 20 plaasmoorde. Hoewel die probleem nie oornag opgelos kan word nie, is daar enkele stappe wat gedoen kan word om weerbaarheid te verbeter: • Ons moet gemeenskappe binne die raamwerk van die wet in strukture organiseer; • Ons moet wetstoepassingsowerhede se oë en ore wees;

• Ons moet gemeenskappe van regsopleiding voorsien en hulle sodoende bemagtig om te alle tye regmatig tydens veiligheidsinisiatiewe op te tree; • Ons moet proaktief optree; en • Ons moet te alle tye die morele hoë grond behou. Om slegs vir privaat sekuriteit of die polisie te wag om in te gryp, gaan nie die vlaag aanvalle wat tans ervaar word stopsit nie. Die antwoord lê lankal nie meer elders nie. Die gebrek aan grondvlakorganisering in sekere gebiede veroorsaak dat privaat sekuriteit en die polisie die dekmantel vir ondoeltreffende oplossings word. Om self te organiseer, is die bepalende faktor vir gemeenskapsweerbaarheid en om dit onder die bevel van die staat te doen, kan eenvoudig nie die antwoord wees nie, wel, beslis nie in Suid-Afrika nie. AfriForum se nasionale voetspoor het ’n onstuitbare netwerk van gemeenskapstrukture geword en die organisasie se nasionale kommunikasiestelsel is enig in sy soort, wat tans beteken dat duisende gemeenskapslede in die land met mekaar kan kommunikeer om gemeenskapsweerbaarheid te verseker. AfriForum het in Mei derduisende mense teen misdaad gemobiliseer tydens die organisasie se jaarlikse nasionale patrollie. Sowat 135 AfriForum-buurt- en plaaswagte, meer as 125 polisiekantore,

www.solidariteit.co.za

03 / 2019

misdaad Suksessyfers Altesame 276 veiligheidstrukture, wat buurt- en plaaswagte, polisiekantore, gemeenskappolisiëringsforums en metro- en verkeerspolisie insluit, het aan AfriForum se jaarlikse nasionale patrollie deelgeneem. • Sowat 5 500 mense was deel van die patrollies. • Sowat 75 000 km is in 3 397 voertuie afgelê. • Altesame 96 voorvalle is hanteer wat tot die konfiskering van dwelms, wapens en gesteelde goedere gelei het.

talle gemeenskappolisieringsforums, sekuriteitsmaatskappye en ander liggame het aan dié massa-misdaadsvoorkomingsaksie deelgeneem. Só ‘n inisiatief is nie die enigste antwoord nie, maar wel ‘n goeie geleentheid om samehorigheid en samewerking onder gemeenskappe teen misdaad en vir weerbaarheid te bewerkstellig. Die polisie kan nie alleen die geveg teen misdaad wen nie. Die gemeenskap en privaat sektor speel ’n kernrol om veiligheid te bevorder. Bestaande wetgewing maak voorsiening vir gemeenskappe om misdaad binne die raamwerk van die wet te help beveg. • Ian Cameron is hoof van gemeenskapsveiligheid by AfriForum. Raak vandag nog by jou plaaslike AfriForum-tak betrokke en help ons om ons mense se veiligheid te verseker!

in Beweging

DIE GEWILDE GROEP ADAM HET DIE GASTE GOU AAN DIE DANS GEHAD.

Tinteltong Toekennings

AFRIKAANSE ONDERNEMINGS VEREER

FOTO’S: VERSKAF

ntrepreneurs, kunstenaars, taalkenners, aktiviste en akademici het onlangs bymekaar gekom om Afrikaans as saketaal te vier by die vierde jaarlikse Tinteltong Toekennings. Die geleentheid, wat by Moonshot Café in Pretoria gehou is, is deur AfriVriendelik aangebied. Die doel is om ondernemings of mense wat dienste in Afrikaans lewer of Afrikaans bevorder deur kreatief met die taal om te gaan, te vereer. In 2016 was daar slegs vier kategorieë waarin ondernemings benoem kon word. Vanjaar het die Tinteltong Toekennings met 12 kategorieë gespog. Die Binnelanders-akteurs Je-ani Swiegelaar en Germandt Geldenhuys het as gasheer en gasvrou opgetree en die bekende musiekgroep Adam het die gaste kort voor lank aan’t sokkie gehad. “AfriForum het in 2016 vasgestel dat 30% van die Suid-Afrikaanse mark Afrikaans is en ons wil voortgaan om ondernemings wat dienste in Afrikaans aanbied, te beloon. AfriForum hoop dat die wenners ander ondernemings en mense sal aanspoor en inspireer om in die taal van hul hart sake te doen,” het Sanderien van der Walt, projek-

DEUR JHUA-NINE WYRLEY-BIRCH

koördineerder van AfriVriendelik, gesê. Sy sê voorts dat daar baie entrepreneurs is wat werklik hard werk om kop bo water te hou in die moeilike ekonomiese omstandighede van vandag. “Ons sien hierdie ondernemings en die verskil wat hulle maak, beslis raak.” Kinna van der Westhuizen se onderneming Ai-Ai Events Styling het die toekenning vir beste diens ontvang. “Ek is baie bly en dankbaar dat mense die moeite wat ek en my span insit, raaksien en waardeer. My raad aan ander entrepreneurs is om nooit fokus te verloor of té vinnig té groot wil gaan nie. Elke kliënt is belangrik en wil spesiaal voel.” Rina Lombard, eienaar van Is Moz Bos, en voormalige Tinteltong-wenner, het vanjaar die Tinteltong Toekenning gewen vir die beste foto wat Afrikaans praat met haar nostalgiese foto van eg Suid-Afrikaanse vellies. “AfriVriendelik en Tinteltong het ’n groot verskil in my lewe gemaak. Die toekenning gee my onderneming so ’n lekker hupstoot – ek gebruik dit by al my uitstallings en as mense dit sien, dan kom hulle nader en sê: ‘Kyk, hulle het ’n Tinteltong gewen!’ Ek wil vir AfriVriendelik baie dankie sê vir die rol wat hulle speel in kleinsakeeienaars se lewens.” 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

Die wenners

• Tinteltong Toekenning vir oulikste Afrikaanse naam: Bril • Tinteltong Toekenning vir mooiste logo: The Wooden Spoon • Tinteltong Toekenning vir lekkerste kos: Boervrou Deli • Tinteltong Toekenning vir gehaltediens: Ai-Ai Event Styling • Tinteltong vir oulikste e-kopie (aanlyn winkel): Lieflappies • Tinteltong Toekenning vir fraaiste produk of diens gemik op kinders: Poppie Lief • Tinteltong Toekenning vir oulike produkte: Jana Nel Designs • Tinteltong Toekenning vir beste gebruik van sosiale media: Bril • Tinteltong Toekenning vir uitgewer wat Afrikaans bevorder: LAPA Uitgewers • Tinteltong Toekenning vir skaterlag uit jou maag: Korrelkou • Tinteltong Toekenning vir foto’s wat Afrikaans praat: Rina Lombard • Tinteltong Toekenning vir die beste nuweling: Klerekas.com

in Beweging

Wolkskool

JOU EIE ONNIE BY DIE HUIS DEUR ELAINE KRIGE

D FOTO’S: ISTOCKPHOTO.COM

ie Wolkskool van die Skoleondersteuningsentrum (SOS) doen vanjaar omvattende navorsing onder onderwysers en leerders aan twee skole in die Noord-Kaap. Die navorsing, wat vandeesmaand afskop, het ten doel om seker te maak Die Wolkskool is doeltreffend en ondersteun leerders optimaal in vakke soos Wiskunde, Fisiese Wetenskappe en Rekeningkunde.

Wat behels die navorsing? Die navorsing word onder 100 leerders en ses onderwysers van die Laerskool en Hoërskool Groblershoop in die NoordKaap gedoen, en behels ’n vervlegteleeren ondersteuningsmodel, waartydens net ’n paar opvoedkundiges baie leerders kan ondersteun deur middel van Die Wolkskool se tegnologie. Dié onderwysers, leerders en die SOS-navorsingspan sal saamwerk om die verskeie leermodelle te toets en te optimaliseer. Al die leerders en onderwysers wat aan die navorsing deelneem, sal vir ’n jaar gratis toegang geniet tot werkkaarte,

inhoud en assesserings op Die Wolkskool. Wiskunde-, Wetenskap- en Rekeningkunde-onderwysers kan dan kies hoe om die inhoud van Die Wolkskool by hul manier van klasgee te inkorporeer. Onderwysers sal deurlopend bygestaan word deur die SOS-span en kry ook gratis lidmaatskap tot die Vereniging vir Afrikaanse Wiskunde-onderwysers (VAW). Die VAW is die oudste vakvereniging van die SOS en verskaf hulpbronne (werkkaarte, toetse en eksamens) aan onderwysers. Die VAW verskaf ook SARO-geakkrediteerde opleiding aan sy lede.

Vir wie is Die Wolkskool? • Leerders in Afrikaanse skole wat Die Wolkskool wil benut as ’n bekostigbare, verrykende opsie vir ekstra klasse. • Leerders wat tuisonderrig ontvang en wat Die Wolkskool gebruik as hul enigste of voorkeurtutor vir die vakke wat hulle by hul afstandskool neem. • Onderwysers wat Die Wolkskool wil benut om leerders se leerervaring te optimaliseer deur vervlegte leer of die omgekeerde klaskamer-model. • Onderwysers wat optimaal wil onderrig deur Die Wolkskool se aanlyn assesseringsmetode te gebruik. Dié metode wys onmiddellik leerders se tekortkominge en onsekerhede uit. 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

Het jy geweet? Die Skoleondersteuningsentrum het ’n eenstopstudiewinkel genaamd Die Markplein waar jy onder meer vraestelle, werkkaarte, Powerpoint-aanbiedings, oefeninge en selfs breinkaarte kan koop én verkoop. Kom ontdek ’n wêreld van voorafopgestelde vraestelle en antwoordstelle deur kundiges op jou vakgebied. Om te sien hoe ander onderwysers dieselfde onderwerpe in vraestelle benader, is ’n wonderlike bron van vars idees. • Besoek markplein.co.za

SLEGS R95

(PER VAK PER MAAND)

Deel van die Solidariteit Beweging

in Beweging

Helpende Hand DRIEDUBBELE TOU BREEK NIE MAKLIK

FOTO: ISTOCKPHOTO.COM

olidariteit Helpende Hand se gemeenskapstrukture is ’n sprekende voorbeeld van die krag van eenheid, samehorigheid, samewerking en die waarde van ’n gemeenskap wat saam dinge doen om armoede in hul geledere aan te pak. Saam kan ons baie doen en saam kan ons baie doen. Helpende Hand se struktuur bestaan uit die personeel by ’n hoofkantoor wat strategies leiding en rigting gee deur nasionale projekte asook personeel in streke wat dié leiding en rigting koördineer en vrywilligers by takke wat die projekte implementeer en uitleef om ’n verskil in hul gemeenskap te maak. Hierdie struktuur vorm ’n driedubbele tou. Hoe so? Eerstens, doen Helpende Hand se gemeenskapstrukture, en tweedens doen ons dit saam. Dus is daar ’n dubbele doeltreffendheid in hierdie gemeenskapsinisiatief – streke, takke en ’n hoofkantoor wat saam doen, vorm die driedubbele tou waarvan ons in die Woord van ons Here lees in Prediker 4:8-12. God skep die eenheid wat ’n gemeen-

DEUR ERNST VORSTER

skap saambind om goeie werk te doen en om mekaar geborge te laat voel. Dus is daar geborgenheid en beloning in saamdoen. Wanneer die een val, tel die ander hom op; wanneer die een bedreig word, beskut die ander. Wanneer ons saamwerk, word die moeitevolle arbeid ook ligter en dra dit vrug indien dit vir die behoud van ’n gemeenskap aangewend word. Verskillende mense het verskillende gawes en voorregte, maar in 1 Korintiërs 12 lees ons die bekende waarheid dat hoewel die liggaam baie dele het, bly dit steeds een liggaam. Dit bly dus ’n geborge eenheid, voortreflik in die uitvoering van take, en ’n driedubbele tou. Hierdie driedubbele tou is hoe die meeste van ons ’n tou ken en is ’n voorbeeld van hoe eenheid in ’n gemeenskap druk kan hanteer, ondersteuning kan bied, mekaar se geringe pogings ’n groot sukses kan maak en vir die enkeling se tekortkomings kan vergoed. Hierdie tou is sterk en is ’n eenheid. Helpende Hand se driedubbele tou poog om die armoede van ons mense gestruktureerd aan te pak deur aan elke lid van ons gemeenskap die kans te bied om betrokke te raak. Ons nasionale pro03 / 2019

www.solidariteit.co.za

jekte pak op verskeie vlakke die swaarkry van kwesbare kleuters, bejaardes, studente en gestremdes aan. Hierdie inisiatiewe groei jaarliks #metkrag deur die gewillige hande van ons vrywilligers reg oor die land. Vrywilligers is hartsmense en smag daarna om hul gemeenskappe op te bou. Dit verg baie moeite, maar die moeite word lig wanneer almal vir mekaar ’n Helpende Hand bied en mekaar se laste dra, sodat hulle meer saamgedoen kry. Hulle is ook geborge in die goeie werk wat hulle vir die kwesbare lede van hul gemeenskap doen. Vir wie vermoei jy jou? Sluit aan by ’n Helpende Hand-tak en maak ’n verskil in jou gemeenskap. Jy word ondersteun deur ’n passievolle hoofkantoor, ’n kragtige streek en ywerige vrywilligers. Jou moeitevolle arbeid sal egter lig wees saam met jou gemeenskap, en die kwesbares wat hulself nie kan help nie, sal geborge wees. ’n Driedubbele tou breek nie maklik nie. • Ernst Vorster is die adjunk uitvoerende hoof: gemeenskapontwikkeling en kommunikasie van Solidariteit Helpende Hand.

#HELPJAG-MIKPUNT: 20 TON VLEIS

FOTO’S: VERSKAF & ISTOCKPHOTO.COM

ie bosveldson sak sag, goud en ligpienk op die jagveld, terwyl ek na geluide luister wat ek nooit in die besige stad hoor nie. Ek ruik die sekelboshout wat lekker warm brand om ’n gesellige atmosfeer te skep en stadig maar seker begin kole maak vir die bosveldbraai wat vanaand vir ons voorlê. Ons sit in goeie geselskap saam met Bakkies Botha en Adam Tas. Langs my sit Solidariteit Helpende Hand se uitvoerende hoof, Hannes Noëth, en vertel vir ons kampvuurstaaltjies wat almal uit die maag uit laat lag. My gees is rustig, want ek weet ek is hier vir ’n rede; vanaand is ek hier geplaas met een doel voor oë. Dan hoor ek die skoot knal deur die stilte en ek besef dat nog 80 honger kleuters vir ’n maand lank gevoed kan word – want hier op Buisdoorens Jagplaas val net groot wild. Ons het saamgekom op die plaas met die doel om die #HelpJag-inisiatief vanjaar te verbeter en nog groter en gewilder te maak as in 2018. Verlede jaar het die projek afgeskop en ’n enorme hoeveelheid wildsvleis ingesamel. Daar is altesaam 12 ton wildsvleis geskenk in die projek se eerste jaar. 2019 het met nuwe uitdagings gekom en die behoefte het net groter geword, dus wil ons in 2019 ’n allemintige 20 ton wildsvleis insamel vir 12 000 honger kleuters. Daar is vir ons ’n duidelike roeping na die jagveld, om uit die gemeenskap vir die gemeenskap te gee. #HelpJag is van stapel gestuur met vrouens aan die stuur wat niks weet van die jagterswêreld nie. Ons het baie geleer, soos wat bokkoors is, wat die verskil tussen ’n .303 en ’n .306 is. Ons het geleer van etiese jag, van die hoër proteïenwaarde van wildsvleis. Ons het geleer wat ’n professionele jagter (PH) is en

DEUR RENE ROUX

hoe om spoor te sny. Ons het geleer van biltongjagters en beroepsjagters. Ons het ook geleer dat nie almal by HuntEx jag nie. Ons beïndruk ons vriende deur bokke myle ver raak te sien en uit te ken. Behalwe dat ons nou meer weet oor die jagveld, jagters en die jagbedryf, het ons soveel meer bereik in 2018 as wat ons ooit sou kon droom. Buiten dat 12 ton vleis geskenk is, het ons ook talle vennootskappe gesluit met slaghuise reg oor die land en instansies wat ons hande sterker maak, soos PHASA en Wild & Jag. Wat ons harte ook warm maak, is wanneer ons die kleuterskole besoek wat die vleisskenkings ontvang het en sien dat die kombuis lekker wildpastei vir die honger kleuters gemaak het. Dit is hartroerend om te sien hoe die kinders dit geniet. Hierdie projek maak werklik ’n groot verskil in ons streke, en ons ondersteuners staan bankvas agter ons met die inisiatief. Helpende Hand het ’n uitstekende netwerk wat hierdie sukses moontlik maak. Dis vennootskappe wat ons sedert Maart 2018 gevorm het met mense wat vanaand hier langs die hardekole saam met ons sit as vriende. • Ons mediavennoot is Wild & Jag, en Hennie van der Walt en sy span het ons van meet af aan bygestaan. Ons vennootskap werk omrede Wild & Jag ook glo in wat ons doen en saam met ons die teiken van 20 ton vleis wil bereik. Hulle glo in Solidariteit Helpende Hand en in die goeie werk wat ons elke dag doen. Ons netwerke glo nie net nie, hulle sien ook die resultate en die verskil wat hulle toevoeging maak binne die fokus van Solidariteit Helpende Hand asook die Solidariteit Beweging. Wild & Jag het ons onder hulle vlerk geneem en vir ons deure oopgemaak wat ons nie op ons eie sou kon doen www.solidariteit.co.za

03 / 2019

•

• •

•

nie. #HelpJag pronk elke maand in elke Wild & Jag-tydskrif. Ons gesels saam op hulle programme en reël funksies saam waar ons #Helpjag bevorder en versterk. Ons droom saam, braai saam en ons maak saam honger magies vol. Ons slaghuisvennote soos Uitkyk Vleismark doen ’n groot gedeelte van die vleisverwerking vir ons gratis en die res teen ’n uitsonderlike goeie prys. Die slaghuise wat reeds deel is van die projek, maak ons hande sterker. Ná ’n naweek se jag weet ons dat die slaghuis naaste aan die jagter bereid sal wees om die vleis vir ons teen ’n billike prys te verwerk. Ons het ook wonderlike borge wat ons elke jaar bystaan. Op Buisdoorens waar ons elke jaar ons jagtog aanpak, word ons met ope arms en harte verwelkom. KarooOutdoor maak seker dat ons jag-gereed is deur vir ons klere te voorsien en te sorg dat ons gemaklik kan buk en bekruip. HuntEx het weer vanjaar vir ons ’n stalletjie voorsien wat ons vir bemarking kon benut. Berchtesgaden-jagplaas het ’n wonderlike jagnaweek geskenk wat ons kon gebruik as die prys in ’n kompetisie om geld in te samel vir die jagters wat HuntEx bygewoon het. PHASA het ’n groot skenking aan #HelpJag gemaak en ons is in gesprek met hulle om die projek selfs nog groter te maak. Numzaan Venison stoor en verwerk die vleis wat geskenk word en ons versprei dan van daar af die vleis reg oor die land. Ons sien ook uit daarna om in een van die episodes van die reeks Byt & Buskruit te wees waarmee Dapper Media besig is.

RIGHTS Send your legal questions to diens@solidariteit.co.za or fax it to 012 664 1102.

Medical examinations AND EMPLOYMENT CONTRACTS BY ETTIENNE PIO

PHOTOGRAPH: ISTOCKPHOTO.COM

“

The employee will, whenever the company deems necessary, undergo a specialist medical examination at the expense of the company, by a medical practitioner nominated and appointed by the company. The employee gives his/her irrevocable consent to any such medical practitioner making the results and record of any medical examination available to the company and to discuss same with such medical practitioner. The above shall include and apply to psychological evaluations.

“

mployers often include provisions in their employment contracts which require employees to agree in writing and explicitly that they would undergo medical examinations if so required by the employer. Solidarity regularly receives enquiries from members whose employers require them to consult a doctor for a diagnosis or a report to assess whether they are fit for work, without sufficient reason. In some cases, employees are threatened with disciplinary action which could even result in dismissal should they fail to comply. In this article we discuss an example where the Labour Court dealt with the issue. In EWN v Pharmaco Distribution (Pty) Ltd (2016) 377 ILJ 449 (LC) the employee disclosed her medical condition, bipolar disorder, to her managers during a disciplinary process. Bipolar mood disorder is characterised by mood swings that range from extreme depression to extreme mania. Her employer then insisted that she should consult a psychiatrist to assess her fitness for her work. In her contract of employment, the employee agreed to undergo a medical examination should the employer deem it necessary:

Despite the contractual provision, the employee refused to submit herself to a medical assessment on the grounds that the instruction was unlawful. The employer subsequently dismissed her on the grounds of grave and repeated refusal to obey an alleged lawful instruction. In terms of section 7(1) of the Employment Equity Act 55 of 1998 (the “EEA”) medical testing of employees is prohibited unless permitted or required by law, or unless it could be justified in light of medical facts, working conditions, social policy, the equitable sharing of benefits, or the inherent requirements of a job. This section makes no provision whatsoever for an exception based on the em03 / 2019

www.solidariteit.co.za

ployee’s consent. The onus rests on the employer to prove the circumstances that would justify examination, failing which examination would be inadmissible. The court ruled that the employee’s dismissal was automatically unfair under section 187(1)(f) of the Labour Relations Act 66 of 1995 and that the employee’s contractual provision was inconsistent with section 7 of the EEA and was thus not valid and lawful. The court also ruled that the instruction to undergo an assessment by a psychiatrist because of her condition unfairly discriminated against the employee. It is clear from the foregoing that no agreement in respect of medical assessment that is inconsistent with legislation is valid. Employees must take note of the fact that they may not be subjected to a medical examination by their employer unless there is compliance with very specific requirements. Employers should also be aware that such actions are unfair and could have serious consequences for them. Thank you to our members who submit legal enquiries. Your questions hone, test and broaden the knowledge of Solidarity’s legal division, enabling us to provide top quality legal advice to our members on an ongoing basis. In this way, we can ensure that our members stay informed of their rights in the workplace.

ALLEEN DEUR DR. JURAN VAN DEN HEEVER

FOTO: ISTOCKPHOTO.COM

ns verwag so baie van tegnologie, maar verwag ons dan minder van mense? Laat ons toe dat ons tegnologiese en elektroniese toestelle en aanlyn personasies ons as mense se konneksie en kommunikasie herdefinieer? Die wêreldbevolking is byna almal aanlyn verbind – sommiges vorm deel van ’n paar WhatsApp-gemeenskappe, ander het profiele op Instagram en Facebook. Ons poets daardie personasies en meet die waarde daarvan aan die hoeveelheid “hou hiervan”-regmerkies wat ons kry, maar in ons diepste wese is die mens alleen en hunker ons heimlik na iets groter as onsself en om aan iets te behoort. Selfone het nie net verander hoe ons dinge doen nie, maar ook wie ons is. Mense is amper konstant besig op hulle fone en ons raak gewoond daaraan om alleen saam te wees, verbind met al die

“

ander plekke behalwe dáár waar ons tans is. Afgesluit van die pyn of die geselskap waarin ons onsself op ’n spesifieke oomblik bevind, kruip ons weg vir mekaar selfs al is ons almal verbind aan mekaar. Ons wil verhoudings met ander mense bou, maar nie te naby nie en ook nie te ver nie. Ons wil dit kontroleer, maar wat modelleer ons in die proses vir ons kinders wat moet leer hoe om verhoudings te bou en sinvolle gesprekke te voer? Hoe sal 18-jariges wat wil weet hoe om ’n regte gesprek te voer dit kan leer as die grootmense self wegkruip agter hulle fone? Wat is fout met regte gesprekvoering? Dalk is dit die feit dat dit intyds gebeur en nie geredigeer of uitgevee kan word nie. Ons kan dit dus nie kontroleer nie. Menseverhoudinge kan verrykend maar ook soms morsig en geweldig veeleisend wees, daarom wil ons dit suiwer met behulp van tegnologie. Ons offer gesprekke op ter wille van konneksie. Ons moet gesprekke voer om mekaar te

kan verstaan, daarom is dit die vlug van ’n gesprek wat saak maak, veral vir ’n kind wat gesprekvoering moet aanleer. Ons leef in ’n tyd waar almal voel dat niemand na hulle luister nie, en daarom skep ons aanlyn profiele wat ons outomatiese luisteraars word. Ons ontwikkel sosiale robotte wat ons metgeselle is en verloor só vertroue in onsself en in die mensdom. Ons verwag meer van tegnologie en minder van mekaar. Die oomblik wat mense alleen is, raak hulle angstig en probeer hulle die probleem oplos deur konneksie te soek. Dit is eerder ’n simptoom as ’n oplossing. Ons konnekteer al hoe meer, maar isoleer onsself ook al hoe meer. Ons glo deur altyd in verbinding te wees, sal ons minder alleen wees. Ons moet ons kinders leer hoe om sonder vrees alleen te wees, anders gaan hulle net weet hoe om eensaam te wees. Dit is tyd om te gesels en dit is tyd om na mekaar te luister.

Texting is a brilliant way to miscommunicate how you feel, and misinterpret what other people mean.

03 / 2019

www.solidariteit.co.za

“

in Beweging

Verbind, maar tog

in Beweging DIE KRAAL-SPAN EN DR. JACKIE GROBLER TYDENS DIE BEKENDSTELLING VAN DIE EERSTE VRYHEIDSOORLOG, 1880-1881. VAN LINKS IS LUAN VAN SCHALKWYK, ILZE NIEUWOUDT, DR. GROBLER, ALANA BAILEY, HANNELIE DU PREEZ EN KARIN HEYDENRYCH.

HISTORIKUS WEN TOEKENNING

are se harde werk het in April vanjaar vir die historikus dr. Jackie Grobler vrugte afgewerp. Dit volg nadat Grobler se nuutste publikasie, Die Eerste Vryheidsoorlog, 1880-1881, wat aan die einde van 2018 by Kraal Uitgewers gepubliseer is, met ’n gesogte toekenning van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns (SAAWK) vereer is. Dié prys, die Protea Boekhuisprys, word jaarliks toegeken vir ’n Afrikaanse geskiedeniswerk. Die toekenning roteer tussen ’n gepubliseerde werk, beste M-verhandeling en beste D-proefskrif in Afrikaans. Die vorige toekenning vir ’n gepubliseerde werk is in 2016 vir Carel van der Merwe se Donker stroom: Eugène Marais en die Anglo-Boereoorlog (uitgegee deur Tafelberg) gemaak. “Ek is natuurlik uit my kassie van blydskap en terselfdertyd dankbaar op verskeie vlakke,” het Grobler kort ná die aankondiging gesê. “Ek is dankbaar vir die erkenning vir jare se harde werk asook vir Kraal wat so ’n groot bydrae gelewer het om die boek suksesvol te maak.” Die Protea Boekhuisprys is Grobler se eerste Akademieprys.

DEUR ILZE NIEUWOUDT

Alana Bailey, uitvoerende hoof van Kraal Uitgewers, het die toekenning beskryf as ’n “geweldige groot eer vir Kraal” en haar dankbaarheid vir die erkenning uitgespreek. Dr. Jackie Grobler was vir bykans 40 jaar as dosent verbonde aan die departement van historiese en erfenisstudies by die Universiteit van Pretoria. Hy is ’n gerekende kenner van die negentiende-eeuse SuidAfrikaanse geskiedenis. Verskeie boeke en akademiese artikels het al uit sy pen verskyn. Dit sluit in The war reporter: The Anglo-Boer War through the eyes of the burghers en Groot Trek-dagboek van Louis Tregardt. Grobler werk tans aan ’n boek met ’n omvattende geskiedenis van die Groot Trek. Intussen is die redakteur van die Kraal Histories-reeks, prof. Fransjohan Pretorius, ook onlangs aangewys as vanjaar se ontvanger van die Jan H. Marais-toekenning. Dié toekenning word jaarliks gemaak vir ’n uitstaande bydrae tot Afrikaans as wetenskapstaal. Die nuutste Kraal Histories-publikasie, Bondgenote en dwarstrekkers: Die Transvaalse en Vrystaatse regerings in die Anglo-Boereoorlog, 1899-1902, deur Leopold Scholtz, is in April bekend gestel. 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

ABO-kitsgids

LEES OOK

ie Anglo-Boereoorlog (ABO), wat 120 jaar gelede uitgebreek het, word vanjaar weer gedenk en ‘n gids uit die pen van dr. Jackie Grobler dien as ’n waardevolle hulpmiddel vir geskiedenisliefhebbers. Anglo-Boer War: Historical guide to memorials and sites in South Africa (uitgegee deur 30º South Publishers) is die volledigste gids tot gedenktekens, -terreine, -monumente, slagveld- en konsentrasiekampterreine oor die ABO nog. Meer as 1 200 inskrywings word binne die konteks van die oorlog geplaas en is ’n onontbeerlike gids vir diegene met ’n vurige belangstelling in die oorlog.

Bestel jou eksemplaar Dié boeke is albei beskikbaar by www.kraaluitgewers.co.za

Die voordele wat aan Solidariteit-lidmaatskap gekoppel is, word hieronder opgesom. Dit is onderworpe aan Solidariteit se grondwet en beleid asook aan die reëls wat in die Reëlboek vervat is, en kan sonder vooraf kennisgewing deur Solidariteit se Hoofraad gewysig word. Nuwe lede wat kan bewys dat hulle tot op die datum van hul aansluiting by Solidariteit lid van ’n ander vakbond in ’n kollektiewe maatskappy was, sal onmiddellik op voordele geregtig wees, met dien verstande dat waar ’n persoon met aanvaarding as lid van Solidariteit reeds in litigasie of ’n geskil betrokke is, mag die Hoofraad sy diskresie uitoefen om die betrokke lid se voordele te beperk.

LIDMAATSKAPKATEGORIEË KOLLEKTIEWE LEDE

INDIVIDUELE LEDE

Kollektiewe lede is werksaam by ’n maatskappy waarmee Solidariteit ’n erkenningsooreenkoms het, of by ’n werkplek wat deur Solidariteit by die kollektiewe afdeling geïnkorporeer is. Die meeste lede val in hierdie kategorie. Kollektiewe lede kwalifiseer vir alle voordele, ongeag hul ouderdom.

Individuele lede van Solidariteit is

Nog nie ‘n lid nie? Skakel 0861 25 24 23 en kry die beskerming in die werkplek wat jy verdien. Besoek https://solidariteit.co.za

individuele lid. Individuele lede kwalifiseer

lede wat met aansluiting jonger as 50 is en wat werksaam is by ’n werkplek waar daar nie ’n erkenningsooreenkoms bestaan nie en wat nie deur Solidariteit as kollektief beskou word nie. ’n Individuele lid wat ná aansluiting 50 jaar oud word, bly ’n vir alle Solidariteit-voordele.*

03 / 2019

www.solidariteit.co.za

ONDERSTEUNINGSLEDE

Dié kategorie van lidmaatskap is ingestel in reaksie op versoeke van persone wat Solidariteit se visie ondersteun, maar wat nie vir een van die ander kategorieë van lidmaatskap kwalifiseer nie, byvoorbeeld individue wat met aansluiting 50 jaar of ouer is. Ondersteuningslede geniet sekere voordele, met die uitsondering van voordele soos kollektiewe bedinging, permanente ongeskiktheid, bevallingsvoordele en die sterftevoordeel.

IN DIE WERKPLEK

ANDER DIENSTE

Arbeidsake Gratis regshulp: Arbeidsake

Lede word van advies bedien deur kenners op die gebied van alle arbeidsake, bv. dissiplinêre ondersoeke, beserings aan diens en arbeidskwessies. Gratis regsverteenwoordiging word voorsien vir arbeidsake wat na die KVBA of die arbeidshof verwys is.

Sterftevoordeel *

Motor- & huisinhoudversekering

Begrafnisvoordeel (Martin’s of Avbob)

’n Waardige begrafnis word verskaf aan kwalifiserende lede en hul huweliksmaats. Dit sluit ’n kis asook die begrafnisdiens in. • Vir verassings word ’n kis en die gewone begrafnisondernemerdienste Bystand met ondersoeke voorsien. Bystand word verleen met ondersoeke • ’n Begrafnis van dieselfde gehalte deur die Mediese Buro vir Beroepsiek as vir volwassenes is ingesluit vir ’n tes en met navrae oor voordele by die kwalifiserende lid se kinders onder die Vergoedingskommissaris en Rand Mutual, Solidariteit Solidariteit Finansiële Dienste is ’n gemagtigde ouderdom van verskaffer 21 jaar. asookBeweging met werkverwante ongeskiktheidsvan finansiële dienste • FSP-nommer: 15556 • Ná die lid se afsterwe mag sy of haar eise. Alle eise moet binne ses maande huweliksmaat aansoek doen om steeds ingedien word. lid van Solidariteit te bly. • Die swaar las van begrafnisreëlings Kollektiewe bedinging word verlig deurdat Solidariteit en Bekwame en ervare Solidariteit-personeel Martin’s of Avbob al die reëlings sal tref. beding kollektief vir beter diensvoor• Solidariteit het 10% korting op die waardes en salarisse vir lede. koste van grafstene met Martin’s en Avbob beding. • Die begrafnisdienste word slegs deur Martin’s of Avbob verskaf. Indien ’n Lede met 12 maande ononderbroke lidmaatander begrafnisondernemer vir die skap wat verslae van spesialiste en bewyse van begrafnis gebruik word, sal Solidariteit die werkgewer indien dat hulle permanent meslegs R500 tot die begrafniskoste bydies ongeskik is om in die arbeidsmark te werk, dra. (Bepalings en voorwaardes geld.) ontvang ’n eenmalige bedrag van R1 900. Eise •

Skakel ons vandag nog by

0861 10 10 05

Permanente ongeskiktheid * moet binne ses maande ingedien word.

Bevallingsvoordeel *

’n Bevallingsvoordeel van R1 600 word met elke bevalling aan ’n vroulike lid met 12 maande ononderbroke lidmaatskap betaal. Aansoeke moet binne ses maande ná die bevalling ingedien word.

Studievoordeel *

FOTO’S: ISTOCKPHOTO.COM

Lede van Solidariteit en hul afhanklike kinders (tot op die ouderdom van 21 jaar) ontvang 20% afslag op studies by Akademia. Besoek www.solidariteit.co.za vir die volledige bepalings en voorwaardes.

Solidariteit Tydskrif

Lede ontvang ses uitgawes per jaar. Daarin word arbeidskwessies en verwikkelinge in die arbeidsmark bespreek. Die Beweging se aktiwiteite word ook daarin gepubliseer.

Bykomende kontantuitbetalings

• Met die afsterwe van ’n opbetaalde lid word ’n kontantbedrag van R3 800 aan die oorlewende huweliksmaat of afhanklike kinders uitbetaal. • Met die afsterwe van die huweliksmaat van ’n opbetaalde lid wat volle ledegeld betaal, word ’n bedrag van R2 550 aan die lid uitbetaal. • Kontantbetalings aan volle lede met die afsterwe van ’n kind is soos volg: • ’n Kind ouer as 14 jaar maar jonger as 20 jaar – R1 900; • ’n Kind van 14 jaar en jonger – R1 300; • ’n Gestremde kind (20+) – R1 900.

Vakansievoordeel *

Solidariteit-lede (asook lede van Solidariteit Helpende Hand en AfriForum) ontvang 20% afslag op akkommodasie by die Kokoriba Natuurreservaat (Brits) en Santana-strandvakansieoord (Margate). Besoek die webtuiste www.vakansievoordeel.co.za vir die bepalings en voorwaardes van dié voordeel.

* BEPALINGS EN VOORWAARDES GELD. VIR MEER INLIGTING, SKAKEL 0861 25 24 23. www.solidariteit.co.za

03 / 2019

Dié groepskema bied aan lede uitstekende premies by Virseker. ’n Deel van lede se premies word deur Virseker oorgedra aan die Virseker Trust * Bepalings en voorwaardes geld wat in Afrikaanse onderwys en opleiding belê. • Skakel 0860 101 005, SMS “Virseker” na 47552 of besoek www.virseker.co.za

Regsversekering

Legal X is ’n gemagtigde verskaffer van finansiële dienste • FSP-nommer: 5277 Lede en hul afhanklikes kan regsversekering buite die arbeidskonteks bekom teen ’n addisionele premie van R125* per maand. Dit gee 24-uur-toegang tot telefoniese regsadvies asook regsverteenwoordiging tot ’n bedrag van R100 000 per jaar (beperk tot R30 000 per saak). * Premies is vir ‘n jaar gewaarborg. Legalex (Pty) Ltd (FSP 5277), onderskryf deur Guardrisk Insurance Company Ltd (FSP 75) • Skakel 0861 765 734 of besoek die webtuiste www.legalex.co.za

Solidariteit Solidariteit Finansiële Dienste Dienste Finansiële

Onafhanklike finansiele advies Solidariteit

Solidariteit Finansiële Dienste beskik oor ’n Finansiële Dienste afdeling wat kliënte op verskeie terreine van finansiële advies kan bedien. Dit sluit in die Solidariteit opstel van ’n basiese begroting en belastingFinansiële Dienste beplanning, risiko- en aftredebeplanning asook algemene beleggingsadvies. Dié afdeling beskik oor opgeleide professionele adviseurs. • Skakel 0861 101 005

Mediese gapingsdekking

Mediese fondse bied dikwels beperkte voordele vir mediese dienste en jy moet self vir die gapings betaal. Tenda Health bied Admedgapingsdekking wat deur Guardrisk onderskryf word en wat die verskil dek tussen wat mediese fondse betaal en wat diensverskaffers vra. • E-pos – gapcover@solidarity.co.za

Testamente & boedeladministrasie Jy kan jou testament gratis laat opstel. Die lid se boedel kan teen ’n markverwante bedrag geadministreer word. • Skakel 012 644 4300

Kom sit gerus! Het jy al die lekkerste Afrikaanse kuierplek op die internet ontdek? Maroela Media is jou gratis aanlyn tuiste waar jy kopstukke kan gesels, om die kombuistafel kan kuier, in die koöperasie kan snuffel en jou kennis oor Afrikaans kan opskerp. Maroela het ’n stoel vir jou. So skop uit jou skoene en maak jou tuis in dié unieke Afrikaanse mediahuis.

NIKS IS SOOS DIT OP DIE OOG AF LYK NIE

n die somer van 1838 vertrek die Voortrekkerleier Piet Retief en sowat honderd man na die Zoeloekoning Dingaan om oor LEES grond vir die DIÉ trekkers te onderhandel. In die laer by Doornkop wag sy vrou Magdalena op hulle terugkeer. Byna 180 jaar later gaan Hanna en haar man soek na wat ook al Magdalena nagelaat het. Vroeg-vroeg in die soektog loop Hanna haar vas in ’n plaasmoord waarvoor sy nie antwoorde het nie. Hierdie roman bewys dat geskiedenis ’n storie is wat elke mens anders vertel en dat niks is soos dit op die oog af lyk nie. Bloedlelie deur Jeanette Ferreira word uitgegee deur LAPA Uitgewers en kos R295.

FOTO’S: ISTOCKPHOTO.COM

TAAL WYS

Sondebolle ’n Smullekker warm sjokoladeen-kaneelbol wat jou mond sal laat water! Dié resep lewer sowat 12 bolle.

Bestanddele –

> 500 g brooddeeg

Papelellekoors

> ½ k (50 g) botter, sag

Denkbeeldige siekte of skynsiekte. Dit is waarskynlik ’n samestelling van die verouderde Nederlandse woord papelarden (huigelary) en koors; dalk via Oudfrans uit die Latynse papelardia (skynheiligheid).

> ½ k klam bruinsuiker

> 1½ e kaneel

> ½ k gewone bruinsuiker

> ½ k (100 g) sjokoladekrummels > ½ k room 03 / 2019

Metode

MAAK SELF

1. Rol die deeg uit tot dun op ’n meelbestrooide oppervlakte. Sny die kante van die deeg af sodat dit ’n reghoek vorm. 2. Smeer die botter oor die deeg. 3. Meng die kaneel, klam bruinsuiker en gewone bruinsuiker en sprinkel dit oor die deeg. Sprinkel die sjokoladekrummels oor. 4. Rol die deeg op en sny dit in skywe. 5. Pak die skywe in ’n oondbak wat met botter uitgevoer is. 6. Gooi room oor elke bolletjie en bak dit vir 25 minute teen 180 °C. 7. Bedien louwarm.

www.solidariteit.co.za

Tegnologiese wonderwereld van

INNOVERENDE MEDIA

FOTO’S: ISTOCKPHOTO.COM

aar word gereeld getob oor die toekoms van die media en veral die droewige vooruitsigte vir die gedrukte media. Dit is waar dat nuuskantore toenemend kleiner word en dat gedrukte titels wêreldwyd sukkel om kop bo water te hou. Boonop stoei mediahuise om hul inkomste in die digitale wêreld te laat styg. Dit is alles feite wat ’n mens nie kan ignoreer nie, daarom moet daar innoverend gedink word oor maniere om jou nuus te kry. Mense is nou maar eenmaal nuuskierig. Hulle hou van stories, hulle wil ingelig word en hulle soek vermaak – dit het oor die eeue heen nog nie verander nie. Al wat vandag anders is, is die platform waarop hulle nuus, inligting en vermaak soek. By Maroela Media staan ons middein ’n tegnologiese wonderwêreld wat 20 jaar terug ’n tradisionele koerant sou wees. Hierdie “koerant” is egter vir die afgelope agt jaar uitsluitlik ’n internetpublikasie. Ons lesers kan hier gehalteberigte oor ’n wye verskeidenheid van aktuele sake lees. Boonop het hulle die opsie om na video’s van nuusgebeure te kyk, na onderhoude met vermaaklikheidsterre te luister of te sien hoe om vinnig ’n resep aanmekaar te slaan wat enige smulpaap se honger sal stil. Die “koerant” vervaardig en versprei ook Afrikaanse radio-inhoud aan 57 gemeenskapradiostasies. Ons gebruik reeds die afgelope twee jaar Maroela Media se eie ateljees om radiovervolgverhale op te neem wat aan hierdie radiostasies verskaf word. Indien jy ’n episode misgeloop het, kan jy op Maroela daarna luister of dit aflaai as

DEUR ESTÉ MEYER JANSEN

podsendings op iono.FM. Maroela Media het in Mei die eerste keer regstreeks uitgesaai: eers ’n debat oor die beskerming van taalregte tussen die DA en die VF+ net voor die verkiesing, en daarna om die Solidariteit Beweging se standpunte oor die verkiesing te dek. Albei hierdie uitsendings is vanuit Forum Films se ateljee in Kloofsig, Centurion gedoen en regstreeks op Maroela Media se Facebook-blad uitgesaai. Maroela Media het met hierdie twee uitsendings onmiddellik sowat 33 000 mense bereik. Facebook-statistiek het bevestig dat 8 500 kykers ingeskakel het om die debat te volg, terwyl nog 4 800 kykers die mediakonferensie regstreeks bygewoon het. Een van Maroela Media se lesers het ná die regstreekse uitsending tereg gevra: Wie het MultiChoice nodig as jy nou só na ’n regstreekse uitsending kan kyk? Nog ’n ligpunt in die mediawêreld is die onlangse aankondiging dat The Guardian, ’n Britse koerant, vir die eerste keer in 20 jaar weer ’n wins toon. Dié mediahuis skryf dit toe aan ’n driejaarplan waar uitgawes met 20% gesny is. Die koerant het ook besluit om nie ’n betaalmuur op te rig

nie, maar het eerder hul lesers gevra om hul joernalistiek te ondersteun met ’n maandelikse donasie. Die sukses van dié koerant met ’n geskiedenis wat vanaf 1821 strek, laat Maroela Media se hart sommer vinniger klop. Dit beklemtoon nóg ’n waarheid wat vir Maroela Media net so belangrik is: Ons gehoor het ’n behoefte aan gehalteberiggewing en lesers vertrou ’n mediahandelsmerk wat by sy beginsels staan. In vandag se wêreld waar mense al hoe meer hul nuus op verskillende sosialemediaplatforms kry, staan ons nader aan ons gehoor as ooit te vore – ons is in werklikheid net die druk van ’n knoppie weg. Die uitdaging vir ons by Maroela is om aan ’n Afrikaanse en Suid-Afrikaanse gehoor die nuus te bring – gebalanseerd en betroubaar. Hoewel die formaat waarin jy die nuus lees of die plek waar jy dit lees verander het, bly ons onwrikbaar verbind tot gehaltejoernalistiek. Trouens, Maroela Media se passie vir Afrikaans en uitmuntende joernalistiek lê hom baie na aan die hart. En die kersie op die koek? Dit is gratis en verniet!

maroelamedia.co.za

www.solidariteit.co.za

03 / 2019

MY GELD

“ Hy wat leen, is 'n slaaf van

“

die man wat uitleen. SPREUKE 22:7

HOE LYK JOU

SKULD

“H

y wat leen, is ‘n slaaf van die man wat uitleen.” Dit is nie sonder rede dat koning Salomo hierdie wysheid kwytgeraak het nie. ’n Mens is nooit in ‘n gelyke verhouding tot iemand vir wie jy geld skuld nie. Hierdie waarheid het in die Bybelse tyd gegeld, en dit geld vandag nog. In hierdie artikel kyk ons na drie soorte skuld: goeie skuld, noodsaaklike skuld en slegte skuld. Goeie skuld is skuld wat ’n mens met vrymoedigheid kan aangaan omdat dit jou finansiële posisie verbeter. Noodsaaklike skuld is skuld wat nie noodwendig jou finansiële posisie verbeter nie, maar waar ’n mens nie juis ‘n keuse het of jy dit wil aangaan of nie. Slegte skuld is skuld wat ten alle koste vermy moet word.

FOTO: ISTOCKPHOTO.COM

Goeie skuld

Hoewel dit moontlik is om totaal sonder skuld te lewe, is dit nie noodwendig so slim nie, en veral nie wanneer ’n mens jonk is nie. Sommige soorte skuld het die eienskap dat dit jou finansiële vermoë ‘n hupstoot kan gee. Die eerste voorbeeld is studieskuld, mits ’n mens natuurlik jou studies deurkom. Waar iemand nie ‘n keuse het nie, is dit steeds beter om skuld aan te gaan ten einde ‘n kwalifikasie te ver-

DEUR APPIE PIENAAR

werf, as om glad nie verder te studeer nie. Die kwalifikasie wat ’n mens deur verdere studie bereik, stel jou vir die res van jou lewe in ‘n beter finansiële posisie. ‘n Tweede voorbeeld van goeie skuld is die skuld wat ’n mens aangaan om ‘n bate wat oor tyd in waarde toeneem, aan te skaf. ‘n Woonplek of beleggingseiendom is ‘n goeie voorbeeld. Solank as wat rentekoerse konstant bly, sal die maandelikse paaiement op ‘n eiendomsverband ook konstant bly. Weens die impak van inflasie en die feit dat ’n mens se salaris saam met inflasie en werksbevordering styg, is ’n mens geneig om uit jou skuld te “groei”. Die huispaaiement wat vandag ‘n baie groot hap uit jou maandelikse inkomste neem, sal waarskynlik oor vier of vyf jaar veel meer bekostigbaar wees. ’n Mens plaas jouself dus in ‘n posisie waar jou skuld met tyd daal terwyl die waarde van die bate konstant bly styg. Dit plaas jou toenemend in ‘n beter finansiële posisie. Goeie skuld is gewoonlik ook die goedkoopste vorm van skuld omdat die bank wat die finansiering verskaf, se risiko beperk word deur die sekuriteit van die bate wat aangekoop word.

Noodsaaklike skuld

’n Mens het nie juis ‘n keuse as dit by die aangaan van noodsaaklike skuld kom nie, hoewel die omvang daarvan dikwels self bepaal kan word. Die beste voor03 / 2019

www.solidariteit.co.za

beeld is skuld wat aangegaan word by die aankoop van ‘n voertuig. Bitter min mense kan kontant betaal vir ‘n behoorlike voertuig, maar dit is ‘n noodsaaklikheid. Die nuutste, duurste sportmodel is wel nie noodsaaklik nie, maar ’n mens het tog ‘n betroubare ryding nodig. Die verskil tussen goeie skuld en noodsaaklike skuld is dat die onderliggende waarde van die bate wat aangeskaf word, in die geval van noodsaaklike skuld waarskynlik sal daal. ‘n Voertuig is geneig om sy waarde oor tyd te verloor.

Slegte skuld

Slegte skuld is daardie skuld wat met selfdissipline vermy kan word. Dit is skuld wat aangegaan word met die aankoop van luukse, nienoodsaaklike items soos meubels, vakansies, klere en die tipe items wat mense met kredietkaarte en kontantlenings aankoop. Die items wat aangekoop word, is gewoonlik items wat hul waarde vinnig verloor, soos klere wat nie ‘n tweedehandse waarde het nie. Omdat die bank wat die finansiering verskaf geen sekuriteit oor die bate het nie, is die rentekoerse geneig om buite verhouding hoog te wees, en die terugbetalingstydperk redelik kort. Dit plaas gevolglik baie druk op ‘n huishouding. Kredietkaartskuld en korttermynlenings is baie duur en moet ten alle koste vermy word.

MY GESIN

Verander jou manier van dink oor kos

GESONDE EETGEWOONTES DEUR MELISSA PEYPER

FOTO’S: ISTOCKPHOTO.COM

m gesond te eet hoef nie vervelig of baie moeite te wees nie. Om nuut te dink oor kos is nie meer so moeilik soos wat dit altyd was nie. Ons kan nou op die internet die nuutste resepte lees of ons vriende wêreldwyd vra vir idees. Daar sal wel altyd plek vir rys, vleis en aartappels op die spyskaart wees, maar dis tyd om nuut te dink oor kos! “Mindful eating” is ’n leefstyl wat die manier hoe ons kos sien, kan verander. Dit is nie een of ander wonderdieet wat al die vetjies gaan afskud nie, maar eerder ’n denkwyse wat jou meer bewus gaan maak van jou eetgewoontes. Die gejaag van die lewe maak dat ons dikwels sommer voor die televisie ons kos afsluk of wegneemetes bestel, maar ons moet hierdie slegte gewoontes afleer. Maxine Smith, ’n geregistreerde dieetkundige, gee die volgende wenke oor hoe jy dit kan doen: • Gee aandag aan jou GEDAGTES: Wees bewus van al die positiewe veranderinge wat sekere kossoorte in jou lewe maak en wat jou beter laat voel.

• Gebruik al jou SINTUIE: Deur al vyf jou sintuie te gebruik wanneer jy kos kies en voorberei, sal die proses baie minder vervelig wees. • Moenie jouself OORDEEL nie: Moenie skuldig voel as jy lus is vir sjokolade of nie van sekere kos hou nie! Elke mens is anders en dit is belangrik om vir jou liggaam te luister. • Let op na WANNEER JY HONGER IS: Om te eet wanneer jy verveeld is, is een van die grootste dieetsondes wat daar is. Leer om te eet wanneer jy werklik honger is en weet wanneer jy genoeg gehad het. • Wees ONTSPANNE wanneer jy eet: Word rustig voordat jy begin eet. Haal eers diep asem, neem dan die kos wat jy eet in en gebruik jou sintuie om die kos te identifiseer. • Moenie MEER AS EEN DING doen wanneer jy eet nie: Dit is ’n slegte gewoonte om voor jou rekenaar, by jou lessenaar of voor die televisie te eet. Skakel alle afleidings uit en fokus net op jou kos. Neem ten minste 20 minute om jou kos te eet. • Hou op om aan kos te dink as SLEG OF GOED: Hou op om vir jouself te www.solidariteit.co.za

03 / 2019

sê dat dit wat jy eet, goed of sleg is vir jou. Dit beperk jou keuses. • GEEN LEKKERS op die tafel: Ons is geneig om ’n soet eetding op ons lessenaar te hou waaraan ons kan peusel wanneer ons gespanne voel, maar wat die oog nie sien nie, maak die liggaam nie lus nie. Hou eerder die lekkers in jou laai waar dit minder sigbaar is. Onthou, daar is ’n wêreld van moontlikhede en resepte om te probeer! Dink nuut en sien die verskil wat dit in jou eetgewoontes kan maak.

MY WORK

Stay sharp in a constantly

EVOLVING INDUSTRY BY WILMARIE BRITS

PHOTOGRAPHS: ISTOCKPHOTO.COM

Be flexible and adaptable A rigid and unbending tree won’t survive the raging winds of the storm. You need to be flexible in order to exist in a rapidly changing environment. When you are flexible in the workplace, you will be able to plan for and not react to changing circumstances. According to ASAP, flexibility and adaptability will be sought-after attributes in employees at all levels in the future.

Did you know? 60% of occupations could see a third of tasks automated.

Relevant & informed

Staying at the forefront of your career is not a one-time, oneoff activity. You have to make it part of your daily routine. According to Jacky Carter, Digital Engagement Director at Hays, you need to train yourself to stay aware of and alert to anything that might need further investigation. If there is something you don’t know, make it your priority to push yourself out of your comfort zone and increase your knowledge, no matter how daunting that might feel. 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

Upskill continuously In order to stay employable you will need to continuously upskill yourself. A study by Hays shows that 96% of the 1 253 professionals they surveyed regard upskilling as very important or important. “Employers are looking for employees who are willing to develop the skills needed to solve new problems and who are able to collaborate with their peers to exchange knowledge and ideas,” said Carter.

your skills, “ Build not your resume.

“

Iith technology advancing faster than ever, it goes without saying that your work environment and the nature of your work would have drastically changed over the last 10 years. The American Society of Administrative Professionals (ASAP) estimates that technology will advance 32 times from where it is now over the next five years. This rapid change means that digital transformation is no longer a choice but a necessity to stay relevant and at the forefront in your career. Futurists predict that 35% of the skills that are currently considered important will change in the next five years and that about 60% of occupations could see at least a third of their job tasks automated. If this makes you wonder what the workplace of the future will look like and if there will still be a place for you in it, you are on the right track, because it means you are curious and concerned about your future and this can motivate you to take action in sharpening your skills so that you can stay relevant in your career. The digital revolution is changing the scope of work and will place a higher value on skills and capabilities, rather than jobs. Focus on the opportunities at hand and embrace them, and remember that nothing remains static, so neither should you. Here are three ways to stay relevant and employable.

Finansiële Dienste REGSHULPVERSEKERING

REGSHULPVERSEKERING

Kry die KRAGVAN van die DIE WET KRAG WET aan jou kant! KRY VANDAG NOG ’N PROKUREUR AAN JOU KANT! Daarom bied Finansiële Solidariteit Finansiële Dienste Solidariteit Dienste bied regshulpversekering in samewerking met Legalex. regshulpversekering in samewerking met Kry vandag nog ’n prokureur in jou diens teen Legal X om jou te help om die krag van die wet R125 per maand* aan jou kant te kry. Kry vandag nog slegs ’n prokureur in jou diens teen slegs R82 per maand.*

• Telefoniese regshulp – 24 uur per dag. • Regsverteenwoordiging ter waarde van R45 000 per jaar. Telefoniese • Onbeperkte toegang tot regsdokumentasie. regshulp – • Afslagtariewe op eiendomsoordragte.

Prokureurs landwyd

aksentmedia.co.za

24 uur per dag

• Skakel 0861 765 734 of besoek www.legalx.co.za

Regsverteenwoordiging ter waarde van R100 000 per jaar

Onbeperkte toegang tot regsdokumentasie

0861 765 734 www.legalex.co.za

* Bepalings en voorwaardes geld

Bepalings en voorwaardes geld en is op aanvraag beskikbaar. * Premie is gewaarborg vir een jaar.

Skakel ons vandag nog by

0861 10 10 05

Solidariteit Finansiële Dienste

Solidariteit X is dienste, ’n gemagtigde verskaffer5277 van Solidariteit Finansiële verskaffer Dienste is ’n gemagtigde Solidariteit Finansiële Dienste is ’n gemagtigde Legalexverskaffer (Edms) Bpk is ’n gemagtigde verskaffer van Legal finansiële FSP-nommer: Beweging finansiële dienste FSP-nommer:755277 finansiële dienste • FSP-nommer: 15556 van finansiële dienste van • FSP-nommer: 15556. Onderskryf deur Guardrisk Versekeringsmaatskappy Beperk,•FSP-nommer:

WEB WYS

–

Kommentaar op sosiale media

TEL JOU WOORDE

FOTO: ISTOCKPHOTO.COM

ommentaar. Dit het begin met ’n brief wat jy aan die koerant kon stuur wat dan mettertyd gepubliseer sou word, sou die redakteur meen jou kommentaar is van toepassing. Later kon jy dit met tydskrifte doen en vandag kan jy baie maklik op enige platform oor enigiets kommentaar lewer en jou mening lug. Al die sosialemediaplatforms bied hierdie opsie en mense gebruik dit na hartelus om hul gevoelens oor alles en nog wat uit te pak. Só kry jy ’n kans om nie net te sê wat jy wil nie, maar dit ook onder ’n skuilnaam te doen. Wat begin het as ’n platform vir mense om meer interaktief te wees, is vinnig besig om te ontaard in ’n plek waar naamskending, haatspraak, jaloesie, veroordeling en soveel meer aan die orde van die dag is. Boonop laat mense se kommentaar jou besef dat min gebruikers van sosiale media werklik kan spel en in hulle haas om ’n venynige opmerking te maak nie eers hul sinne in die regte volgorde kan plaas nie. Dan praat ons nie eers van

DEUR INGE JANSE VAN RENSBURG

die skuilname wat sommige gebruik nie. Name soos “Van die stoep af”, “Wyse man”, “Ek sê maar net” en “Fyngevoelig” is maar net ’n paar name wat my al in verwondering gehad het. Dit is egter belangrik om te besef dat ander gebruikers van platforms soos Facebook en Instagram jou kommentaar kan lees, wat jou baie blootstel. Voordat jy dus kommentaar op sosiale media lewer, dink eers goed na. Oorweeg hoe nodig dit is, wie dit gaan sien, hoe dit op jou gaan reflekteer en of dit iemand in die gesig gaan vat, want as dit eers gepubliseer is, kan jy dit nie terugtrek nie. Daar is verskeie gevalle waar regstappe gedoen is teen sosialemediagebruikers oor die kommentaar wat hulle geplaas het. Sommige mense het selfs hul werk verloor of is geskors as studente aan akademiese instellings sodat hulle nie hul studies kon voltooi nie. Weeg jou woorde daarom baie versigtig. Onthou dat kommentaar wat jy op sosiale media geplaas het, nie teruggeneem kan word nie – dit is in die kuberruim vir almal om te sien. 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

Vyf nuttige wenke

1 2 3 4 5

HOU BY DIE PUNT. Moenie afwyk van die onderwerp of advertensies en ander materiaal by jou kommentaar plaas nie. RAADPLEEG ‘N WOORDEBOEK. Maak seker daar is geen spel- en taalfoute in jou plasing nie. LET OP JOU TAALGEBRUIK. Vermy kru taal of aanstootlike woorde, want dit sal tot gevolg hê dat jou kommentaar verwyder word. TOON RESPEK. Moenie ander se menswees aanval nie, dit sê niks goeds van jou nie. Boonop stel jy jou bloot aan regsaksie en moontlike naamskendingseise. KRY JOU FEITE REG. Maak eers seker van jou saak voor jy kommentaar lewer om te keer dat jy verkeerdelik iets plaas.

EMOSIONELE INTELLIGENSIE KERNBELANGRIK

FOTO: ISTOCKPHOTO.COM

ie nuutste neiging in die nuwe era van werk is dat werknemers oor emosionele intelligensie (EI) moet beskik. Min mense weet egter wat dit beteken en hoe hulle daarby kan baat om dié vaardigheid aan te leer. In die vierde industriële revolusie gaan die werkplek verander om groter klem op EI te lê. Daarom sê die Wêreld Ekonomiese Forum dat EI een van die kritieke vaardighede is waaroor werknemers teen 2030 moet beskik. Emosionele intelligensie is die vermoë om jou emosies te identifiseer en te beheer en om die emosies van ander op te som en te hanteer. Dit bepaal jou gedrag en jou interaksie met mense en het ’n invloed op jou verhoudings en welslae in die werkplek. Dit verg harde werk om jou emosies te bemeester. Die hedendaagse werkplek is baie meer veeleisend en mededingend as

DEUR DR. JURAN VAN DEN HEEVER

ooit tevore. Daar is feitlik geen waarborg van sekuriteit en volhoubaarheid nie. Om in die wêreldmark mee te ding, word daar dikwels van mense verwag om soos masjiene te werk. Hoewel daar hoë vereistes met betrekking tot tegniese kundigheid en vaardighede aan werkers gestel word, is dit ook waar dat jy nie na die beste van jou vermoë kan presteer as jy jouself nie doeltreffend kan bestuur nie, of as jy sukkel om goeie interpersoonlike verhoudings te handhaaf. Ons dink graag dat

ons rasioneel is, veral wanneer ons besluite moet neem en op situasies reageer, maar dit is dikwels ons emosies wat ons optrede en besluitneming beïnvloed. Al het ons nie altyd beheer oor alles in die werkplek nie, kan ons leer hoe om uitdagings doeltreffend te hanteer, en hoe om ander rondom ons te beïnvloed. Emosionele intelligensie het ’n deurslaggewende aandeel in suksesvolle werkomgewings. Individue met ’n hoë mate van emosionele intelligensie is ingestel op hul eie en ander se emosies. Pleks daarvan om die impak van hul eie en ander se emosies te ignoreer, kan hulle hierdie inligting gebruik om beter te kommunikeer, beter besluite te neem en stresvolle situasies beter te hanteer. Dit lei op sy beurt tot doeltreffende leierskap, spanwerk, prestasie en hoër winste of uitsette. • Leer EI by S-leer aan! E-pos navrae na navrae@s-leer.co.za

Histories gesproke

BO: ’N ONBEKENDE GEBOU BY DIE VOORMALIGE WESTFORD-HOSPITAAL. TALLE BEHOEFTIGES HET JARE GELEDE REEDS HULLE INTREK IN DIE VERLATE HISTORIESE GEBOUE GENEEM. FOTO REGS: DIE HONDERDE SANDERIGE GRAFTE VIR MELAATSES OP ROBBENEILAND.

Woonplek van melaatses VERSTOOT, VERBAN, VERLATE

FOTO’S: ILZE NIEUWOUDT & ISTOCKPHOTO.COM

rogbeelde van misvormde mense met septiese wonde en liggame oortrek met pynlike en aansteeklike sere is oor generasies heen aan mense voorgehou wanneer melaatsheid ter sprake was. Dié persepsies kom reeds van die Bybelse tye, maar min het nog verander aan hoe mense hierdie siekte oordeel. Verskeie leprose-inrigtings is sedert die laat-1800’s eers in die Kaap en later in ander streke van Suid-Afrika gevestig. Die afgesonderdheid van dié inrigtings het grootliks bygedra tot die geheimsinnige atmosfeer wat dit omhul het. Plekke soos Robbeneiland en Westford in Pretoria vertel steeds ’n aangrypende verhaal van mense wat as’t ware uitgespoeg en verban is uit die samelewing. In die 1840’s is melaatses oorspronklik buite Hermanus by die Hemel-enAarde-inrigting gehuisves. Later is bevind dat die ligging ongeskik was en is besluit om alle pasiënte na die klein eiland in Tafelbaai te verskuif. Robbeneiland het sodoende vir bykans ’n eeu lank ’n tuiste vir melaatse pasiënte (én pasiënte met sielkundige en ander chroniese siektes) geword. Hier, is gereken, kon dié pasiënte uitgeskuif aan die rand van die samelewing funksioneer. Teen 1931 is die leprose-inrigting op die eiland gesluit en is alle inwoners na Pretoria verskuif. Volgens die Robbeneiland-museum het baie min van dié era van die eiland se geskiedenis behoue gebly. Vandag is die sir Herbert Baker-klipkerk (gebou in

DEUR ILZE NIEUWOUDT

1895) en die honderde sanderige grafte van melaatses wat hier gesterf het, die enigste herinnering aan die eiland se melaatse-verlede. Nagenoeg 1 500 km noord van die eiland is ’n ander inrigting, geskik vir die behandeling van melaatses, reeds in 1888 gevestig. Die Daspoort-hospitaal, in die weste van Pretoria, is oorspronklik ingerig as ’n sentrum vir die behandeling van pokke, maar die behoefte aan ’n inrigting vir die behandeling van melaatses het vinnig duidelik geword. Die eerste geboue van die hospitaal wat later as die Westford-hospitaal bekend sou staan, is in 1898 voltooi. Volgens dr. A. van Zyl, superintendent van Westford gedurende die 1980’s, is die nuwe hospitaal oorspronklik die New Pretoria Leprosy Asylum genoem. Teen die 1920’s het dit as die Westfort Leper Institution bekend gestaan, voor die finale naamsverandering in 1979 plaasgevind het. In Van Zyl se beskrywing van die geskiedenis van die hospitaal wat in 1989 in die tydskrif Pretoriana verskyn het, voer hy aan dat pres. Paul Kruger na die opening van die hospitaal genooi is, maar hy het nie die verrigtinge bygewoon nie. Die staatsekretaris, dr. W.J. Leyds, het na bewering op die uitnodiging gereageer deur te sê dat die opening van die leprose-inrigting nie die tipe funksie was wat die president moet bywoon nie. Teen 1902 is nagenoeg 330 pasiënte in vier afsonderlike gedeeltes (een vir Europeërs, een vir swart mans, een vir swart vroue en een vir mense van Asiatiese 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

afkoms) gehuisves. Later het die inrigting soos ’n selfstandige gemeenskap gefunksioneer met ’n werkende plaas, ’n winkel, poskantoor, polisiestasie, tronk, kerke en ’n skool. Vir ontspanningsdoeleindes is ’n bioskoop, konsertlokaal en biblioteek ingerig. “Hulle het selfs hulle eie strandoord gehad waarheen pasiënte vervoer is,” skryf Van Zyl. Ontsnappings is bekamp deur die oprigting van agt uitkyktorings in 1917. In 1914 het die sluiting van alle ander leprose-inrigtings tot ’n aansienlike toename in pasiëntgetalle by Westford gelei, terwyl die sluiting van Robbeneiland se inrigting in 1931 verdere toenames tot gevolg gehad het. Teen die vroeë 1930’s is meer as 2 000 pasiënte hier aangehou. Teen 1997 het ook Westford, met sy treffende rooibaksteengeboue (ontwerp deur die staatsargitek Sytze Wierda), sy deure gesluit. In die meer as 150 jaar waarin melaatses uitgesluit, afgesonder en eenkant ’n bestaan moes maak, het duisende mense nooit weer vryheid buite die inrigtings geken nie. Hiervan getuig ook Westford se begraafplaas. Hoewel die siekte vandag nog voorkom, is die behandeling meer menslik. Die voorkoms is ook baie laer as in die verlede en volgens die internasionale niewinsgewende organisasie Leprosy Mission is nagenoeg 95% van die wêreldbevolking immuun teen die siekte. Die voormalige melaatsedorp by Westford is in ’n treurige toestand van verval en die tientalle historiese geboue op die terrein word nou deur ’n nuwe gemeenskap van verstotelinge bewoon.

in Retrospek

Hayo matata: Moenie bekommer nie!

FOTO’S: ISTOCKPHOTO.COM

va Mtshwene het nie in die Paradys gewoon soos haar Bybelse naamgenoot in die verre begindae van die aarde nie. Haar tuiste was ’n townshiphuisie waar ek eenmaal, lank terug, by haar netjiese eetkamertafel ’n gekookte maaltyd geëet het nadat Eva, net soos die Bybelse Eva, haar seun moes begrawe. In die township-Eva se geval is haar mooi, sterk seun met ’n mes doodgesteek. My gesig was die enigste wit een in die see van singende begrafnisgangers daardie Saterdag. Eva het die dag fier en traanloos deurstaan, en het selfs van die liedere by die graf met haar klokhelder stem gelei. Een lied bly my nou nog by: Hayo matata, was die herhalende woorde, wat beteken: Moenie bekommer nie. Soos die Bybelse Eva, het die township-Eva haar naam, wat “moeder” beteken, daagliks uitgelewe. Sy was ’n ma vir haar dogter, Surprise, wat soms gesukkel het met haar gesondheid, maar wat baie goed gevaar het op skool. Sy was ook ’n ma vir ons skool se gestremde kinders, wat sy soos haar eie versorg en opgevoed het. Eva was ’n klas-assistent by ons skool. Sy het die kinders vir wie sy verantwoordelik was soos ’n hen onder haar vleuels geneem. Sy kon die klas in orde hou, doeke ruil, stimuleer, vermaan – alles met ’n ferm, maar liefdevolle hand. As Eva jou klas-assistent was, was dit nooit nodig om jou te bekommer oor die kinders as jy die dag nie by die skool was nie. Eva was so betroubaar soos ’n rots. Sy was elke dag op haar pos en

DEUR MARIETHA MALAN

was nooit laat nie, al moes sy soggens vieruur al op die bus klim om by die werk te kom. Hayo matata. Eva was daar om dinge vas te vat. Eva kon heerlik kook. Wanneer ons skoolkonsert hou, slaap ’n groot groep kinders wat nie vervoer het nie, gewoonlik oor. Dan slaap ’n groep assistente ook by die skool om met die kinders se versorging te help. Eva was altyd die oorslaap-assistente se kok. Groot potte geurig gekookte kos het die aand ná die konsert stomend op die moeg gewerkte assistente gewag. Almal het heerlik gekuier rondom die kospotte nadat die kinders in die bed gesit is. Elke keer as ek met die konsert se beplanning besig was, was Eva se naam vanselfsprekend langs die item “Assistentekos”. Ek hoef my nie daaroor te bekommer het nie. Hayo matata. Eva sou sorg vir die kos. So ’n bietjie meer as ’n week gelede sit ek langs Eva in die intensiewe eenheid. Sy is skielik platgetrek deur ’n ernstige siekte en lê nou met longontsteking in ’n kritieke toestand aan ’n ventilator gekoppel. Ek vryf saggies aan haar skouer, voel aan die hand wat so hard kon werk. Die ventilator sis ritmies. Metertjies biep dan en wan. Die suster sit en skryf in haar kaarte. Eva, sterk Eva, flukse Eva, betroubare Eva is in ’n diep koma. Ek sing saggies langs haar kop: Hayo matata, hayo matata … Moenie bekommer nie, Eva, jou Vader kyk na jou. Moedersdag word ek wakker met die nuus dat Eva na haar Vader toe is. Surprise moet op Moedersdag hoor dat haar sterk ma vir ander diens opgeroep 03 / 2019

www.solidariteit.co.za

is. Eva Mtshwene is Paradys toe. Haar township-huisie is stil en leeg. Maar … hayo matata: Moenie bekommer nie. Daar is troos: • Ons ma’s, Evas, is feilbaar, soos die paradys-Eva, wat in versoeking geval het. Maar ons hemelse Vader is onfeilbaar, altyd daar, getrou, ewig. • Ons ma’s se hande raak oud, hul bene krom. En eindelik is daardie hande wat hard kon werk, leweloos. Maar ons hemelse Vader se hande word nooit oud of slap nie. Hy omvou ons, beskerm ons, dra ons. • Ons worstel deur hartseer tye en wonder hoe om ons mense teen boosheid en pyn te beskerm. Maar God het Sy Seun vir ons geoffer sodat ons eendag vir altyd by Hom kan wees en die trane van ons oë afgevee kan word. Op hierdie herfsdag, ek is seker, sing die hemelkoor ’n nuwe lied, een wat Eva vir hulle geleer het: Hayo matata. Moenie bekommer nie. Rus in vrede, Eva. Jou bekommernisse is oor.

Solidariteit kantore

LANDWYD TOT JOU DIENS Bellville

Raymond Holland-Chapman, Chantal van der Merwe (junior litigant), Anton Gerretsen, Bennie Harmse, Ettienne Pio (litigant), Ronel Stander en Deon Jenkins • Administratiewe beamptes: Nicole Harmse en Yvette Erasmus • Tel: 021 946 4440/4418 • Faks: 021 949 4259 • E-pos: bellville@solidariteit.co.za • Adres: Tweede vloer, Eenheid 39, Imperial Terraces, Tyger Waterfront, Tygervallei

Bloemfontein

Pieter Burger • Administratiewe beampte: Ingrid Papenfus • Tel: 051 430 6152/3 • Faks: 051 430 6163 • E-pos: bloemfontein@solidariteit.co.za • Adres: Kellnerstraat 58C, Westdene, Bloemfontein

Boksburg

Gibbs du Toit, Amanda Hattingh, Thinus Jacobs, Derek Mans, Francois van Heerden, Danie van Graan (litigant), Mariëtte Redelinghuys (litigant), Lee Coetzee en Jannem Goussard • Administratiewe beamptes: Marlindie Booyens, Natasha van Heerden en Veruchka Whitehead • Tel: 011 913 0783/1101 • Faks: 011 913 3850 • E-pos: boksburg@solidariteit.co.za • Adres: Rondebultweg 232, Libradene, Boksburg

Carletonville

André Jansen van Rensburg • Administratiewe beampte: Petro Watson • Tel: 018 788 4861 of 018 786 2785 • Faks: 011 388 9854 of 018 788 5102 • E-pos: carlton@solidariteit.co.za • Adres: Van Zyl Smitstraat 74, Oberholzer, Carletonville

Ellisras

Deon Viviers • Administratiewe beampte: Helen Kay • Tel: 014 763 1174 • Faks: 014 763 1264 • E-pos: ellisras@solidariteit.co.za • Adres: Winkel 4C, Marula Mile-winkelsentrum, Louis Bothaweg 35, Ellisras

Kathu

Adele Rossouw • Administratiewe beampte: Jaatjé Sherman • Tel: 053 723 1604 • Faks: 053 723 1407 • E-pos: kathu@solidariteit.co.za • Adres: Winkel 1B, Prosperitasgebou, Rietbokstraat, Kathu

Richardsbaai Klerksdorp

Coenie Rheeder, Danny Schutte Administratiewe beampte: Leanne Meyer Tel: 018 468 8533/9 of 018 468 8547 Faks: 018 468 8563 E-pos: klerksdorp@solidariteit.co.za Adres: Buffelspark, Eenheid 2, Buffeldoornlaan 48, Flamwood, Klerksdorp Posadres: Posbus 14550, Flamwood, 2572

Lydenburg Clifford Smith Administratiewe beampte: Bianka Broodryk Tel: 013 235 3698 of 013 235 4985 Faks: 013 235 1814 E-pos: lydenburg@solidariteit.co.za Adres: Versekeringsforumgebou, H.v. Viljoen- en Maasdorpstraat, Lydenburg

Newcastle

Administratiewe beampte: Elize Bronkhorst Tel: 034 312 9711/9917 Faks: 034 312 5170 E-pos: newcastle@solidariteit.co.za Adres: Hardingstraat 79, Sanlampark, Blok B, Newcastle

Port Elizabeth Ivan Smith Administratiewe beampte: Yris du Plessis Tel: 041 364 3219 / 2925 / 3225 Faks: 041 364 2927 E-pos: pe@solidariteit.co.za Posadres: Posbus 63788, Greenacres, Port Elizabeth, 6057 Adres: Sesdelaan 52, Newton Park, Port Elizabeth

Pretoria (Centurion)

Etienne Janse van Vuuren, Renate Barnard, Zirk Gouws, Fanus Maritz, Helgard Cronje, Johan Botha, Inge Labuschagne, Danielle van Heerden, Marike Pitzer, Sanri Stone, Linda Senekal, Nadine Botha, Henco Breytenbach en Johan Roos Administratiewe beamptes: Christa Louw en Anke Cloete Tel: 012 644 4442/8 Faks: 012 335 9002 E-pos: centurion@solidariteit.co.za Adres: H.v. DF Malanrylaan & Eendrachtstraat, Kloofsig, Centurion

WWW.SOLIDARITEIT.CO.ZA • 0861 25 24 23

Peter Mcbeath Administratiewe beampte: Karin van der Watt Tel: 035 753 1935 / 035 753 1936 Faks: 035 753 1937 E-pos: richardsbaai@solidariteit.co.za Adres: Anglers Rodstraat 12, Meerensee, Richardsbaai

Rustenburg

Johan Nell (litigant), Lucindi van Zyl (litigant), Eugene Prinsloo en Tommy Wedderspoon Administratiewe beamptes: Carisma Breet en Jumarie Palm Tel: 014 592 4336/1090 Faks: 014 592 4371 E-pos: rustenburg@solidariteit.co.za Adres: H.v. President Mbeki- en Heystekstraat, Total Garage, Kantoor 4, Rustenburg

Secunda

Andy O’Toole Administratiewe beampte: Henda van Deventer Tel: 017 634 5296 Faks: 017 634 5297 E-pos: secunda@solidariteit.co.za Adres: Eerste vloer, h.v. Joe Slovo- en Moorstraat, Uitbreiding 22, Secunda

Vaaldriehoek

Francois Calldo, Gerhard Cloete, Nadia Coetzee, JJ Fernandes en Johan Venter Administratiewe beamptes: Saretha Jacobs en Chanell van Gent Tel: 016 931 3160 Faks: 016 981 6718 E-pos: vaaldriehoek@solidariteit.co.za Adres: Rossini-boulevard 130, Vanderbijlpark

Welkom

Coenie Rheeder Administratiewe beampte: Candice Gerber Tel: 057 352 6839 Faks: 057 357 2072 E-pos: welkom@solidariteit.co.za Adres: Winkel nr. 5, Eerste vloer, The Strip, Metro Village, Staatsweg 312, Welkom

Witbank Cornelius van Leeuwen, Toit Roux, Pieter van Zijl • Administratiewe beamptes: Irma Oberholzer en Sonja Bekker • Tel: 013 656 3871 • Faks: 013 656 6846 • E-pos: witbank@solidariteit.co.za • Adres: Bureau de Paul 2B, Corridorsingel, Route N4 Business Park, Ben Fleur X11