Solidariteit Tydskrif Uitgawe 4 - 2015 by Solidariteit

NOODPLAN: BEREI SÓ VOOR VIR KRAGKRISIS

SPESIALE BÊREGIDS BLADSY 12 & 13

AKADEMIA

TOON GOEIE GROEI & KRY KAMPUSKOMPLEKS

WEN!

Studiebeurse & eNuus-beurse bladsy 26 & 42

SOL-TECH OPLEIDING IN AMBAG MILJARDE WERD 04 • 2015 www.solidariteit.co.za

R16,95 (BTW ingesluit) Gratis aan lede I SSN 1683562 -X

9 771683 562000

Solidariteit Beweging

ILLEGAL MINING:

IMPACT & THREATS

SÓ BOU & BESKERM ONS SÉLF

KRISIS IN 2015 NA TOEKOMS IN 2020

VEELSYDIGE VROUE CELEBRATING VALUE OF WOMEN IN THE WORKPLACE

inhoud NOMMER 4 VAN 2015

ONS VIER VROUE IN DIE WERKPLEK

CELEBRATING WOMEN IN THE WORKPLACE NUUSWAARDIG 10 12 14 14 16 17 17 18 20 20 21 22 23 24 24 25 26

Solidariteit vat regstellendeaksievergrype VN toe Kragkrisis? Hier’s ons noodplan! Oudstudente dagvaar UV se rektor vir R6,15 miljoen Solidariteit wil keer dat Afrikaans by Kovsies waai Akademia: Kampuskompleks groot stap vorentoe Kumba sluit Thabazimbi-myn, herstruktureer Sishen, Kolomela Einde van afleggings, maar waak teen “Telkom-misleiding” Oorlewing 101: Werknemer van jaar word ma Life is about balance, not about competition Debunking myths about women in the workplace Anything you can do, I can do better Vroue steeds in mansklere in loopbaanresies Só klim vroue die werkleer Ons onthou: Vier vroueleiers van formaat Wees voluit vrou by die werk – en wees bewus van jou regte Wat beteken dit om regtig gelyk te wees? Bewaarheid studiedrome met Akademia en eNuus

BEDRYFSNUUS 28 29 30 31 32 33 34 36 37 40

Einde in sig vir Sasol-herstruktureringsprogram Regstellende aksie steeds ’n numeriese prioriteit Trade union declares a dispute with the MEIBC Marikana report fails to say tragedy could have been prevented Projek Ku-riha bring hoop vir duisende mynwerkers Vergoedingskantoor ondermyn grondwetlike regte – vakbond The impact and threat of illegal mining in SA Rasligte brand helderder as ooit by Eskom Strafregtelike ondersoek volg ná Aurora-uitspraak Gehoortoestelle ter waarde van R500 000 aan behoeftiges geskenk

IN BEWEGING 42 44 46 47 48 49 50 54 54 56 57 58 60 62 63 64 66 67 68 70 71 72

Wen een van drie studiebeurse by Akademia Skryf kind by Afrikaanse skool in – dis wêreldklas! Voedsame kos ’n basiese reg, sê Jak de Priester Snuffel só vir vraestelle, notas, opdragte op Die Markplein Demokrasie is nié meerderheidsoorheersing Jou slimfoon: Wees APPsoluut betyds, voorbereid Opleiding by Sol-Tech miljarde rand werd AfriForum veg vir kinderslagoffers se (taal)regte Veldtog gee erkenning aan ondernemings wat in Afrikaans bedien AfriForum lig in met gids oor grondgrype, besetting Kongresgangers in Perth geskok oor plaasmoorde Om te spaar, is ’n (goeie) gewoonte Beïndruk jou gesin met ’n bobaas-bobotie Working mothers: Find the ideal work-life balance Die vrou se rol in die huishouding se finansies Buckets full of benefits for our members Boomkastele ’n boek waar elke woord tel Balans is deel van vroue se DNS – ook as bestuurders Ons gaan ’n taal maak huldig verskeie vrouetaalpioniers Solidariteit-kantore: Diens op jou voorstoep Solidariteit groet vakbondlegende Peet Ungerer Familiestamboom: Begin jou soektog hier

GEREELD

Redakteursbrief

Augustus is Vrouemaand. Daarom dra ons dié uitgawe op aan ons vrouelede en dameswerkers. Soos talle vrouehelde uit die verlede, verdien die vroue van vandag om vereer en geëer te word. bladsy 6

Seepkis

Employers should acknowledge that being creative and innovative does not happen only during business hours between the four walls of an office, writes a researcher at the ARC. bladsy 7

SpreekBuys

Ons het tydens die Krisisberaad talle voorstelle en idees van regoor die land ontvang. Hierdie insette word nou in aksieplanne omskep wat tydens die Toekomsberaad voorgehou sal word. bladsy 8

jy & die Reg

Ofskoon navrae oor seksuele teistering in die werkplek minder algemeen is as (ander) onbillike arbeidspraktyke, is dit ŉ werklikheid. Maar hoe gemaak as jy seksueel geteister word? bladsy 52

in Retrospek

ŉ Mens is nooit te oud om... fiets te ry nie, skryf Marietha Malan in haar gewilde rubriek oor haar nuwe fiets, rooi pilletjies, rooi valhelm en om ná elke val weer op te staan en verder te ry. bladsy 73

Redakteursbrief

KYK UIT VIR DIÉ ARTIKELS OOR VROUE IN DIE WERKPLEK

Spesiale tydskrif vir spesiale vroue Augustus is vrouemaand. Dis daarom gepas dat ons hierdie uitgawe van Solidariteit Tydskrif opdra aan ons vrouelede en dameswerkers. Die wêreldgeskiedenis is immers vol MERKWAARDIGE VROUE met uitsonderlike verhale. Mense wat verdien om vereer en geëer te word!

Foto’s: Reint Dykema & iStockphoto.com

roue, gekies en toegerus vir ŉ bepaalde doel, loop soos ŉ goue draad deur die Bybel. Baie van ons is van kindsbeen af al bekend met Bybelse vroue soos Rut, Ester, Debora en natuurlik Maria, die moeder van ons Saligmaker, Jesus Christus. Dit is almal vroue wat sedert die vroegste tye onder moeilike en uitdagende omstandighede buitengewone dinge kon doen, prestasies kon behaal en struikelblokke kon oorkom. Dink gerus ook aan vroue in die meer onlangse geskiedenis wat ŉ verskil gemaak het – vroue soos Anne Frank, Marie Curie, Moeder Theresa, Margaret Thatcher, Emily Hobhouse, Golda Meir, M.E.R., Elizabeth Eybers en nog baie ander. Daar is vroue onder die geledere van skrywers, kunstenaars, digters, wetenskaplikes, entrepreneurs, dokters, akademici, regslui, politici, aktiviste, gemeenskapsleiers en selfs op militêre gebied. Op elke terrein van die lewe is daar vroue wat welslae behaal het en vandag steeds die verbeelding aangryp. Ons eie geskiedenis het natuurlik ook ŉ rykdom van soortgelyke vroue wat ŉ lewe saam met hul gesinne aan die suidpunt van Afrika kom uitkap het. Hulle was volksplanters, trekkervroue, bouers van die republieke, oorlogsweduwees, die moeders, vrouens en susters van pioniers en soldate en nog baie meer. Die geskiedenis het nou maar eenmaal die manier om helde en heldinne te onthou. In hierdie uitgawe salueer ons egter ook die onbesonge heldinne; vroue wat vandag steeds heldinne in hul eie kring is. Vroue wat dikwels die enigste een in die huishouding is wat

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

liggaam en siel bymekaar hou. Broodwinners, enkelouers, tuisteskeppers en so tussendeur nog ook eggenoot, ma, onderwyser en die huis se dokter en sielkundige. Elkeen op haar eie manier, en al te dikwels die gom wat miljoene huisgesinne deur die eeue aanmekaar gehou het. ŉ Mens is dikwels verstom om te sien hoe ŉ vrou die vermoë het om ŉ klomp dinge gelyk te doen en steeds ŉ sukses daarvan te maak, soos ŉ meesterlike dirigent wat ŉ simfonieorkes in harmonie saam kan laat speel. Vroue staan vandag ook hul plek vol in die werkplek. Die wêreld van werk en ons samelewing het sodanig verander dat vroue dikwels nie anders kan én wil as om hul eie beroep en loopbaan na te streef nie. Dit is bevrydend en bemagtigend vir vroue om vandag op gelyke voet te kan meeding en uitblink in die arbeidsmark. Daarom is ons trots op ons vrouelede wat hul plek in die arbeidsmark volstaan en ŉ bydrae tot ons gemeenskappe se welvaart en die land se ekonomie maak. Tog weet ons dat vroue in die werkplek steeds unieke behoeftes en uitdagings het. Ons moet hierdie behoeftes en uitdagings probeer verstaan en aanpak sodat die vrou in die werkplek ook kan gedy. Met hierdie uitgawe salueer Solidariteit dus die werkende vrou met al die unieke fasette, uitdagings en belonings wat deel is van haar lewe. Ons salueer Solidariteit se dameswerkers en -medewerkers in ons stukture, vanaf hoofraadsvlak dwarsdeur tot op verteenwoordigersvlak binne die onderskeie bedrywe. Ons is werklik geseënd met sulke mensemateriaal.

BETS HET FRIK GEVIND! In Solidariteit Tydskrif se tweede uitgawe van 2015 het die span gevra: Waar is Frik? Daar was groot pryse op die spel – ás jy Frik kon vind. Die gelukkige wenner was Bets Erasmus. Bets wen ’n week (Vrydag tot Vrydag) by Kokoriba vir vier mense, ŉ private wildrit asook een gratis aandete by Kokoriba se restaurant. Baie geluk! ŉ Beter tyd as nou om aan te kondig dat ek die redakteurstoel ná afloop van hierdie uitgawe oorgee aan Cilleste van Dyk, kon daar seker nie wees nie. Cilleste sal die eerste vroueredakteur van Solidariteit Tydskrif wees. Dit is gepas dat sy haar plek op hierdie stoel inneem ná al die jare wat sy reeds agter die skerms tot ŉ groot mate die maestro is wat die tydskrif se musiek laat speel. Ons wens haar alle sterkte toe! Dankie vir die voorreg en die geleentheid wat ek oor die afgelope paar jaar as redakteur gehad het om saam met ons lesers te kon gesels, dink en deel. Ek glo dat Solidariteit Tydskrif van krag tot krag sal gaan.

JOHAN KRUGER REDAKTEUR

Seepkis

Word deel van die gesprek by www.blog.solidariteit.co.za of op een van die sosiale netwerke. Of skryf aan: Seepkis, Posbus 11760, Centurion 0046; of stuur e-pos na tydskrif@solidariteit.co.za

“There’s more in a day’s work” Researcher Althea Grundling writes: “Nothing just happens – it is made to happen”. This saying, in my view, is the driving force behind the personal sacrifices that many Agricultural Research Council (ARC) researchers make to ensure the continuation of projects and important research activities. To overcome constraints, researchers need to be creative. This often requires them to make personal sacrifices that receive no or very little acknowledgement from the ARC’s management, even though it means that projects are successfully managed and yield positive outcomes. The reason is because the ARC’s management is either unaware of the sacrifices being made or they simply choose to ignore them. These are just some of the personal sacrifices made by researchers: • We use our own laptops and cell phones. • We use our own vehicles to attend project or ARC related meetings. • We bring our own milk, sugar, coffee and tea for use at meetings. • We use our own time on weekends, public holidays and during annual leave periods to meet with international collaborators, work on manuscripts and project proposals, or simply to catch up on work. • We show hospitality to overseas visitors – we collect them from the airport using our own vehicles, we put them up in our own homes to ensure continuous collaboration and networking for future funding.

Solidariteit Solidarity SOLIDARITEIT-HOOFKANTOOR SOLIDARITY HEAD OFFICE

• We pay for accommodation and travel costs out of our own pockets to ensure important project activities continue, as the ARC’s system does not function properly. • We forego S&T if the project’s budget is limited, for the greater good of client satisfaction and the sustainable management of South Africa’s natural resources. Nowadays, you should be self-sufficient and adaptable in order to survive project and research demands, and you often find yourself caught between a rock and a hard place. Employers should acknowledge that being creative and innovative does not happen only during business hours between the four walls of an office. Creativity is the magic that happens when you discuss proposals, projects and papers face to face with colleagues, local and abroad, while sharing a good cup of coffee.

ADVERTENSIES | ADVERTISEMENTS Denise Viljoen – tel: 082 352 7147 Adrie van Dyk – tel: 082 850 6784 ADVERTENSIE-ONTWERP | DESIGN Martie Maree INTEKENARE | SUBSCRIPTIONS Heleen Nortjé REKENINGE | ACCOUNTS Elna Botes MEDEWERKERS | CONTRIBUTORS Alana Bailey, Mariska Batt, Johan Böning, Danie Brink, Flip Buys, Gerhard Cloete, Jahni Cowley, Lindie de Beer, Chris du Plessis, Gibbs du Toit, Reint Dykema, Susan Lombaard, Marietha Malan, Koos Malan, Paul Mardon, Jacques Myburgh, Ilze Nieuwoudt, Appie Pienaar, Esmarie Prinsloo, Alet Rademeyer, Francois Redelinghuys, Ilze Salzwedel, Adriaan Smit, Francois Smit, Lizette Snyman, Inge Strydom, Cilleste van Dyk en Marlien van der Westhuizen UITLEG, ONTWERP, REDIGERING, REPRO | LAYOUT, DESIGN, EDITING, REPRODUCTION

MENINGSPEILING KAN GESLAGSGELYKHEID IN WERKPLEK VERBETER?

a Nee, ek dink vroue word nou juis bevoordeel. b Ek dink ŉ gesonde balans is behaal. c Ja, ek dink vroue trek steeds aan die kortste end.

Foto’s: iStockphoto.com

SMS “Tydskrif A”, “Tydskrif B” of “Tydskrif C” na 34388. Of stem by www.tydskrif.solidariteit.co.za

Tel: 082 445 4513 | aksentmedia@vodamail.co.za DRUKWERK | PRINTING Paarl Media Gauteng VERSPREIDING | DISTRIBUTION Prosort

HIER OM TE BLY EN HIER OM JOU BELANGE TE BESKERM! Sluit maklik by Solidariteit aan deur ’n SMS te stuur. Solidariteit se vriendelike dienssentrumagente sal jou terugskakel en jou vinnig help aansluit. Al wat jy hoef te doen, is om die woord “Lid” na 34802 te stuur. SMS’e kos R2. Ons beskerm nie net jou werk nie, maar maak ’n daadwerklike verskil sodat ons lede en hul geliefdes vry, veilig en voorspoedig kan wees – net hier aan die suidpunt van Afrika! Verander jou adres by diens@solidariteit.co.za.

Solidariteit Tydskrif is lid van die Ouditburo van Sirkulasie en word uitgegee deur die Solidariteit Beweging, Posbus 11760, Centurion, 0046. Geen deel van die inhoud mag sonder die toestemming van die redakteur elders gebruik word nie. Solidariteit of die tydskrif aanvaar geen verantwoordelikheid of aanspreeklikheid vir enige aansprake wat deur adverteerders gemaak word nie.

Issue 4 of 2015 • www.solidariteit.co.za

VAN KRISIS IN 2015 NA

Foto’s: Reint Dykema & iStockphoto.com

IN 2020

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

SpreekBuys

FLIP BUYS is voorsitter van die Solidariteit Beweging

Die Solidariteit Beweging het tydens ons Krisisberaad in Mei vanjaar ŉ ontleding van die grootste knelpunte in die land gedoen. Tydens en ná die beraad is duisende voorstelle en idees van regoor die land ontvang. Hierdie insette word nou verder deur die TAAKSPANNE wat aangewys is, in AKSIEPLANNE omskep. Dié planne sal by ‘n opvolgberaad, die TOEKOMSBERAAD, op 10 Oktober voorgelê word, skryf FLIP BUYS.

Vyfjaarplanne Die beoogde praktiese uitkomste van die vyfjaarplan is onder meer om die volgende te verseker: • Burgerlike en politieke vryheid, want dit is bepalend vir werkersregte • Goeie werk en gelyke geleenthede vir ons lede • Veiligheid van ons gemeenskappe • Gemeenskapsfederalisme, waar ons self besluit oor sake wat ons raak • Markekonomie en eiendomsreg, omdat sosialisme almal gaan verarm en verdruk • Die verskansing van die regsorde en grondwetlike demokrasie • Werkende stede, dorpe en openbare instellings • Die versekering van ŉ eerstewêreldse, Westerse leefwyse • Gesonde rassebetrekkinge en wedersydse erkenning en respek • Suksesvolle skole, universiteite en kolleges • Die suksesvolle sluit van nasionale skikkings met die regering oor knelpunte • ŉ Normale geskiedenis en respek vir ons erfenisse en ons taal. Beplanningsproses Daar is meer as twintig werkspanne aangestel om volstoom aan hierdie projekte te werk, sodat dit in Augustus aan ons lede voorgelê kan word vir kommentaar en insette. Daarna sal dit verder

verfyn word, sodat dit op 10 Oktober vanjaar by die Toekomsberaad voorgelê kan word. Ná die beraad gaan die verskillende organisasies in die Solidariteit Beweging die planne met mag en mening in werking stel, met die hulp van talle vennote en gemeenskappe landwyd. Die voordeel is dat ons nie van niks af begin nie. Ons Beweging het die probleme in die land lankal sien kom, en werk reeds jare aan knelpunte soos tegniese opleiding, studiehulp vir kinders, bystand aan skole, gelykheid in die werkplek, die bekamping van munisipale verval en die bevordering van Afrikaans. Die uitdaging is om hierdie planne te vergroot en te versnel, omdat die toenemende staatsverval dit nodig maak om nóg groter te dink en te doen. Tweedens raak dit al duideliker dat die regering al meer outokraties en sosialisties begin optree, en inmeng in die regspraak, vrye media, privaatsektor, skole en universiteite, en burgerlike samelewing. Ons word al meer soos politieke minderjariges behandel wat oor alles voorgeskryf word en nie ŉ sê het oor sake wat ons raak en die vermorsing van ons belastinggeld nie. Verantwoordelikheid Die regering neem nie verantwoordelikheid vir die verval in die land nie en blameer Afrikaners, apartheid en die verlede vir hul eie swak regering. Daarom kan ons nie bloot stilbly, agteroorsit en net ons belasting oorbetaal nie. Ons toekoms is te belangrik om aan die ANC oor te laat. Ons doel is egter nie om in ŉ politieke konflik met die regering betrokke te raak nie. Ons wil bloot sorg dat daar vir ons gemeenskap ŉ toekoms is waarin ons ook vry, veilig en voorspoedig kan wees. Dit is ons reg waarvoor ons vir niemand toestemming hoef te vra nie. Daarom is dit nie nodig om swartgallig of moedeloos te wees oor wat in die land aangaan nie. Moenie fokus op die probleme nie, maar help werk aan oplossings daarvoor. Net soos ons voorouers nie toegelaat het dat die krisisse van vroeëre eras hulle onderkry nie, gaan ons ook nie. Ons wil, mag, kan en sal verantwoordelikheid neem en self ŉ toekoms skep. Ons voorouers het dit gedoen, en ons kan ook! S

“

Ons wil, mag, kan en sal verantwoordelikheid neem en self ŉ TOEKOMS skep. Ons voorouers het dit gedoen, en ons kan ook!xxxxx

“

ie doel van die proses is om vanaf die opsomming en ontleding van die probleme by die Krisisberaad, te beweeg na praktiese oplossings by die Oktoberberaad. Dit kan egter nie net vae planne wees wat mooi klink, maar moeilik uitgevoer kan word nie. Daarom is die doel om al die planne te omskep in meetbare vyfjaarplanne wat daadwerklik deur toegewysde organisasies uitgevoer gaan word. Die doelwit van hierdie vyfjaarplanne is om ŉ vrye, veilige en voorspoedige toekoms vir Afrikaners en Suid-Afrika te help skep. Die rede hiervoor is dat ons toekoms bedreig word deur die toenemende staatsverval en tweedeklas burgerskap op grond van taal en ras.

Só bou ons saam aan die toekoms

“N

eem die goeie uit die verlede en bou daarop voort.” Hierdie woorde van oudpres. Paul Kruger eggo steeds 190 jaar ná sy geboortedag op 10 Oktober in die harte van Afrikaners wat net hier in Suid-Afrika wil bly en ŉ toekoms wil bou. Daarom het die Solidariteit Beweging besluit om op dié historiese dag ŉ opvolgberaad te hou waar die taakspan en werkkomitees van die Krisisberaad terugvoer sal gee oor hul aksieplanne om die mosies wat tydens dié beraad aanvaar is, uit te voer. Dié opvolgberaad sal as die Solidariteit Beweging Toekomsberaad – Helpmekaar 2020 bekend staan. Die uitkoms van die komitees se werk sal uiteindelik in ŉ vyfjaartoekomsplan vir die Afrikaner tot 2020 vervat word. Die beraad sal by die Heartfelt Arena in Centurion (oorkant die Voortrekkermonument) gehou word. Streng toegangsbeheer sal geld en registrasie is noodsaaklik. Registrasie kan van 10 September af elektronies gedoen word by www.toekomsberaad.co.za. Inligting oor die werkkomitees van die Krisisberaad sal ook op dié blad beskikbaar wees. Middagete sal te koop aangebied word ten bate van Solidariteit Helpende Hand en behoeftige skole in Pretoria. • Teken in op ons nuusbrief oor die beraad op ons webtuiste by www.solidariteit.co.za Issue 4 of 2015 • www.solidariteit.co.za

Nuuswaardig

Johan Kruger, adjunkhoof van Solidariteit; dr. Dirk Hermann, bestuurshoof; en Dirk Groenewald, hoof van Solidariteit se Sentrum vir Billike Arbeidspraktyke, buite die parlement.

Solidariteit vat regstellendeaksievergrype VN toe “Hierdie SKADUVERSLAG van Solidariteit is ’n allerbelangrike inisiatief.” Só het Herman Mashaba, suksesvolle sakeman, tydens ŉ onlangse insetkonferensie oor die vakbond se verslag aan die Verenigde Nasies (VN) se komitee vir die uitwissing van alle vorme van rassediskriminasie gesê.

Deur Inge Strydom

“

deur middel van ŉ skaduverslag wat voorgelê word in reaksie op die betrokke regering se eie verslag aan die CERD. Dr. Dirk Hermann, bestuurshoof van Solidariteit, meen die reuse-steun vir die vakbond se klag teen die Suid-Afrikaanse regering is tekenend van die publiek se misnoeë met die staat se vernietigende regstellendeaksiepraktyke. “Ons vertrou dat die publiek se insette ons klag teen die regering sal versterk. Ons is dankbaar vir elkeen wat hul steun gewys het en insette op ons verslag gelewer het. Ons is vol hoop dat ons verslag die omvang van die negatiewe uitwerking wat die regering se toepassing van regstellende aksie op almal in Suid-Afrika het, onder die VN se aandag sal bring,” het Hermann gesê. Boonop het Solidariteit in Junie ook namens duisende Suid-Afrikaners, insluitend die vakbond se lede, die speaker van die parlement versoek om ŉ parlementêre debat te hou oor die inhoud van die vakbond se verslag. S

Die grootste POLITIEKE BEDROG wat tot dusver ná apartheid gepleeg is, is die verordening van die regstellendeaksiebeleid waarna daar op eufemistiese manier verwys word as swart ekonomiese bemagtiging.

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

“

Foto’s: Reint Dykema

eer as 300 000 Suid-Afrikaners oor die hele ras- en politieke spektrum heen het die afgelope paar maande steun getoon vir Solidariteit se klag oor regstellende aksie by die VN. Die klag hou verband met die regering se verontagsaming van die VN-konvensie wat ten doel het om alle vorme van rassediskriminasie te elimineer. Verskeie meningsvormers het hul gewig by Solidariteit se veldtog ingegooi. Dit sluit in Theuns Eloff, voorsitter van die F.W. de Klerkstigting; Temba Nolutshungu, direkteur van die Vryemarkstigting; Tony Leon, voormalige leier van die DA; en dr. Danny Titus, uitvoerende direkteur van kultuur van die ATKV. Solidariteit se klag neem die vorm aan van ŉ skaduverslag wat die vakbond in Augustus vanjaar aan die VN se komitee vir die uitwissing van alle vorme van rassisme (CERD) gaan voorlê. Die CERD maak voorsiening daarvoor dat burgerlike organisasies ’n regering kan verkla

SÓ SÊ HULLE OOR VERSLAG Tony Leon, voormalige DA-leier: “As ’n land wat ’n ondertekenaar van die genoemde VN-konvensie is, is dit nie alleen reg nie, maar behoort dit ook so te wees dat ons nasionale optrede ingevolge die konvensie onder die loep geneem word. Ek wens Solidariteit derhalwe geluk dat hy hierdie belangrike en noodsaaklike proses aanpak.” Temba Nolutshungu, direkteur van die Vryemarkstigting: “Die grootste politieke bedrog wat tot dusver ná apartheid gepleeg is, is die verordening van die regstellendeaksiebeleid waarna daar op eufemistiese manier verwys word as swart ekonomiese bemagtiging. Dit is ’n bedrieëry, want die voorstanders van die beleid moes bewus gewees het van die empiriese bewyse dat ’n beleid van regstellende aksie, waar dit ook al in die wêreld nagestreef is, ten beste klaaglik misluk het, en op sy ergste teenproduktief was.” Herman Mashaba, sakeman: “Rassediskriminasie het oor die afgelope 300 jaar van ons opgetekende geskiedenis die lewe van elke mens in Suid-Afrika geraak, en dit is vandag steeds die geval.”

Nuuswaardig

Kragkrisis? Hier’s ons noodplan!

Solidariteit Solidarity

Twee weke sonder Eskom: Dít is waarvoor verskeie provinsiale en metropolitaanse owerhede gereed maak. Met hierdie noodplan help Solidariteit en KragDag jou om VOORBEREID te wees indien Eskom wel vir ŉ lang tyd geen krag lewer nie.

Tref dié voorbereidings AGTERGROND

Bykomend

Prioriteit

Elektrisiteit

Huishoudings is op krag aangewese. Hoe gaan jy sonder Eskom energie bekom vir beligting, kosmaak, warm water, verhitting, higiëne, sekuriteit, vermaak en kommunikasie?

Jou gesin

Ineenstorting kan onverwags gebeur. Ouers is dalk by die werk en die kinders by die skool, en almal nie bewus die onderbreking is erger as die gebruiklike beurtkrag.

Water

Munisipaliteite is dikwels op elektriese pompe aangewese om water na reservoirs te pomp vanwaar dit na huise versprei word. Sonder aanvulling kan reservoirs leegloop.

Voedsel

Dit is moontlik dat winkels slegs ŉ dag of twee se voorraad kos sal hê en nie nuwe voorraad kan bestel of afgelewer kry nie.Veral vars en bederfbare kos kan ŉ probleem wees.

Werk

Meeste werkplekke maak van elektroniese stelsels gebruik vir boekhouding, bestellings, voorraad, ens. Arbeidsaktiwiteite kan a.g.v. ŉ kragtekort tot stilstand gedwing word.

Vervoer

Brandstofmaatskappye hou ŉ redelike voorraad, maar verspreiding sal bemoeilik word. Sonder banke en rekenaarnetwerke kan aankope ŉ probleem wees.

DOEN HIERDIE Oorweeg alternatiewe soos ŉ kragopwekker, gasstoof, sonpanele, hout, en so meer. Bou ŉ voorraad brandstof op, soos hout, petrol en gas. Berg dit op ŉ veilige wyse. Verbruik brandstof uit jou ou voorraad, terwyl jy dit deurlopend aanvul. Bespreek die situasie met jou gesin. Besluit oor elkeen se eerste optrede en logistiek. Oorweeg die rol van jou familie en vriende, om tydelike tuiste aan mekaar te bied. Herinner jou gesin op ŉ gereelde grondslag aan die plan. Hou 5 liter water per dag per gesinslid. Dus: 5 liter x 4 gesinslede x 14 dae = 280 liter. Berg water in ŉ donker, koel plek. Vervang dit gereeld en oorweeg ŉ watertenk. Hou ŉ redelike voorraad watersuiweringstablette aan, ongeag die watervoorraad. Hou twee weke se niebederfbare voedsel, soos biltong, blikkieskos, lemoene, beskuit. Vul leë ruimtes in jou vrieskas met bottels water. Só bly jou vrieskas langer koud. Maak seker jou kosvoorraad kan sonder elektrisiteit vars bly en voorberei word. Bevestig jou werkgewer se plan: Moet jy tydens onderbreking gaan werk of nie? Oorweeg hoe jy tog sonder Eskom-krag sal kan werk, soos om van die huis af te werk. Bevestig hoe jou inkomste en rekeninge beïnvloed sal word indien jy nie werk nie. Hou benewens brandstof vir kragopwekking ook brandstof vir dringende voertuiggebruik. Verbruik brandstof uit jou voorraad en vul die brandstofvoorraad gereeld aan. Toets ŉ paar alternatiewe roetes tussen die werk, skool en huis uit. Bewaar ŉ goeie voorraad van jou chroniese medikasie en hou ŉ noodhulpkissie aan.

Medies

Sommige mediese geriewe mag kragopwekkers hê, maar heelwat gaan slegs ŉ paar dae of ure daarop kan loop. Mediesefondstransaksies kan ŉ probleem wees.

Raak betrokke by plaaslike buurtwag, vra uit na planne t.o.v. ŉ kragonderbreking.

Veiligheid

Huisalarmbatterye hou een tot drie dae. Elektriese heining sal af wees Polisie kan brandstoftekort en hoër werkdruk ervaar; kommunikasie met polisie sal moeilik wees.

Hou ŉ goeie voorraad toiletpapier, plastieksakke en ander higiëniese produkte aan.

Higiëne

Sien water hierbo. Bad, skottelgoed- en klerewas kan probleem wees. Berekening soos bo maak beperkte voorsiening vir higiëne. Ekstra water weeg sowat 1 kg per liter.

Riool

Soortgelyk aan water gebruik munisipaliteite elektriese pompe vir rioolbestuur. Sonder pompe kan jou rioolstelsel verstop of in lae gebiede selfs in jou huis in terugbeweeg.

Vullis

Vullisverwydering mag dalk voortgaan indien munisipaliteit brandstof het. Meer as ŉ week se nieverwydering kan stank en selfs gesondheidsgevaar meebring.

Kommunikasie

Jou foon se battery is dalk gelaai, maar netwerke kan binne dae af wees a.g.v. beperkte vermoë om sonder krag te funksioneer. Internet en selfoonseine sal geraak word.

Gemeenskap

Jou bure is dalk nie so goed voorbereid soos jy nie en kan binne ŉ paar dae om hulp by julle aanklop. Jy kan self dalk ook later hulp benodig. Saam is ons sterker!

Geld

Banke sal tydelik op steunkrag kan sake doen, maar as internet-, telefoon- en selfoonprobleme opduik, sal transaksies en toegang tot kontant bemoeilik word.

Vermaak

Twee weke sonder televisie, videospeletjies, Facebook en so meer kan vervelig wees. Dit is belangrik om die gesin besig te hou met werk en vermaak soos bordspeletjies.

Vind uit waar jou naaste hospitaal en apteek met noodkrag én ŉ goeie plan B is. Vra jou mediese fonds hoe hulle jou in ŉ noodgeval sonder krag kan ondersteun. As jy jou alarm wil behou, oorweeg ŉ spaarbattery en ŉ laaibron. Hou ŉ wapen aan. Dit kan wissel van ŉ vuurwapen tot pepersproei. Beplan watersuinige stortopsies, soos ŉ sakstort (beskikbaar by kampeerwinkels). Kweek gewoonte by gesinslede om nou reeds spaarsamig met water om te gaan. Oorweeg ŉ kamptoilet met chemiese rioolverwerking of ŉ puttoilet in die tuin. Beplan om toilette en dreine tydelik toe te stop indien nodig met byvoorbeeld gips. Skaf ŉ groot skottel of emmer aan vir die hou en hergebruik van opwaswater. Vind uit waarheen om vullis te neem en of hulle oop is tydens ŉ kragkrisis. Begin herwin – skei glas, papier, plastiek van bederfbare oorskiet soos kos. Hou ŉ ekstra voorraad swartsakke aan sodat jy self vullis kan verwyder sou dit ophoop. Kry ŉ batterygedrewe FM-radio (en ekstra batterye) om na radio-uitsendings te luister. Vind uit of daar enige amateur radio-operateurs in jou omgewing woon. Oorweeg ŉ tweerigtingradio om by jou plaaslike buurtwag te kan inskakel. Leer ken jou bure en ander inwoners in jou straat. Verskaf ŉ kopie van hierdie noodplan aan bure en vergelyk jul voorbereidheid. Skakel in by ŉ plaaslike gemeenskapstruktuur, soos ŉ AfriForum-tak of buurtwag. Bou ŉ voorraad kontant op (klein note) en bêre dit op ŉ veilige plek. Vind uit hoe jou diensverskaffers gaan reageer op die laat betaling van rekeninge. Omseil die gebruik van kontant – ruil items waarvan jy baie het vir noodsaaklikhede. Kry ŉ paar bordspeletjies waaraan die hele gesin kan deelneem. Pak algemene huishoudelike herstelwerk aan. Doen navorsing oor wat mense in jou familie in die ou dae saans gedoen het.

MERK AF!

Daar word verwag dat ’n netwerkineenstorting tot twee weke kan duur. Dié plan is op daardie tydsduur gegrond. Die onderbreking kan egter korter of langer wees, soos in die geval van byvoorbeeld kabeldiefstal. Dié plan, soos opgestel deur die Solidariteit Navorsingsinstituut, is nie ’n volledige noodplan nie en dien slegs as aansporing om eie beplanning te doen.

Tydens die onderbreking

Bykomend

Foto’s: Martie Maree & iStockphoto.com

Prioriteit

NUTTIGE WENKE

Elektrisiteit

Monitor jou kragverbruik deurgaans teen jou voorraad brandstof, gas, steenkool en hout. Prioritiseer en besluit wat om eerste uit te skakel, sou dit nodig wees.

Jou gesin

Rekenaar- en telefoonnetwerke mag vir ŉ paar ure of langer nog werk. Selfoonnetwerke kan egter gou oorlaai word, wat veroorsaak dat kommunikasie nie deurgaan nie.

WERK PLANMATIG Bevestig dat die kragbronne tot jou beskikking alles werk soos beplan. Vul jou voorraad brandstof dadelik aan – dit is dalk nie later moontlik nie. Prioritiseer kragverbruik volgens waarde – byvoorbeeld kook kom voor rekenaar. Bevestig dat krag vir meer as gebruiklike beurtkrag of a.g.v. tydelike probleem af is. Stel gesinslede se posisie vas en aktiveer jul noodplan oor wie waarheen gaan. Laat weet vriende en familie, byvoorbeeld indien hul kinders by julle is. Vul voorraad dadelik aan, voordat dit te laat is – selfs ŉ bad kan as ŉ houer dien. Maak seker water is veilig voordat dit gebruik of gedrink word en monitor voorraad.

Water

Drinkwater geniet voorkeur bo bad, was en kook. Gebruik eerste die water met die grootste kans om besmet te word, soos kraanwater of oop bottels water.

Gebruik goedere met kortste rakleeftyd eerste, byvoorbeeld uit yskas of vrieskas.

Voedsel

Gooi eerder weg as om siek te word. Moenie kanse waag met ontdooide kos wat moontlik bederf kan wees nie. Monitor verbruik deurgaans teen voorraad.

Werk

Hoewel die gesin eerste kom, is beide jou werk en gesin belangrik. Jy sal self tydens ŉ kragkrisis die balans tussen jou werk en die gesin moet bepaal.

Vervoer

Verkeer sal veral in stede stadig vloei soos almal probeer tuiskom te midde van verkeersligte wat buite werking is. Sommige roetes dalk onveilig, ontoeganklik.

Medies

Mediese diensverskaffers sal talle uitdagings ervaar – moet hulle nie onnodig pla nie. Dokters, verpleegsters het self gesinne; dalk van hulle in jou omgewing wat in nood kan help.

Veiligheid

Sekuriteitswerknemers kan dalk nie by die werk uitkom nie. Normale bedrywighede soos patrollies, bewaking, gewapende reaksie dalk ontwrig. Alarms, hekke werk dalk nie.

Higiëne

Met goeie, basiese higiëne kan talle siektes vermy word, wat belangrik is omdat mediese bystand beperk kan wees. Higiëne ook belangrik rondom kos, toilette, was-areas.

Riool

Dit neem 7 liter water om ŉ toilet te spoel. Minder water kan veroorsaak dat toilet verstop. Spoel eerste keer goed. Onthou 5 liter is een mens se rantsoen per dag!

Vullis

Groot hoeveelhede vullis is nie bederfbaar nie. Skei plastiek, glas, ens. van bederfbare vullis. Dit sal “probleemvullis” beperk. Onthou bure se vullis kan ook jou probleem word.

Verseker dat almal in die gesin genoeg het om te drink – moenie oorrantsoeneer nie. Vul voorraad dadelik aan – dit is dalk nie later moontlik nie. Doen moeite met gereelde warm maaltye of lekkernye om die moraal te verbeter. As jy nie gaan werk nie, probeer gereeld kontak maak met werkgewer en kliënte. As jy wel gaan werk, verseker dat die tyd daar produktief en nuttig is. Beplan solank hoe jy agterstallige werk gaan inhaal sodra die krag weer aan is. Brandstofaanvulling is belangrik, maar die beste is om eers naby jou huis te probeer kom. Vind uit watter roetes toeganklik en veilig is en maak voorsiening vir vertragings. Moenie onnodig rondry nie. Vul chroniese medikasie dadelik aan – dit is dalk nie later moontlik nie. Bevestig dat mediese hulp wel beskikbaar is waar jy vooraf gedink het dit sal wees. Prioritiseer die koel hou van hittegevoelige medikasie. Kontak jou plaaslike buurtwag en skakel in; koördineer minstens met jou bure. Hou noodbeligting, vuurwapens, pepersproei, en so meer byderhand en veilig. Maak seker waardevolle besittings is veilig toegesluit en buite sig. Doen moeite om eetgerei, kombuistoerusting, kos-areas deurlopend skoon te maak. Moenie waterreserwes (soos swembad) bederf deur daarin te bad, skeer, was nie. Maak seker almal in gesin bly skoon en borsel byvoorbeeld tande – goed vir moraal. Tap gebruikte water (soos waswater) in ŉ houer en gebruik om toilet mee te spoel. Blokkeer dreingate en toilette soos nodig, ooreenkomstig jou situasie. Indien gewone toilet nie werk nie, begrawe ontlasting, ens in ŉ puttoilet in tuin. Skei “skoon” vullis van oorskiet om spasie te beperk wat stink vullis opneem. Bied aan om jou bure met hul vullis te help, sou jou kapasiteit dit toelaat. Bestuur veral vrugte- en vleisafval goed – verseël of begrawe diep. Maak kontak met jou bure en kuier, maar moenie ŉ oorlas wees nie. Skakel vir nuus en ondersteuning by sosiale netwerke in jou omgewing in.

Kommunikasie

Kommunikasie per selfoon en e-pos dalk beperk. Indien beskikbaar, gebruik spaarsamig om netwerkoorlading te keer. Bly egter belangrik vir veiligheid, logistiek, sosialisering.

Om konflik op te los, gaan saam na ŉ gerespekteerde derde party en vra inspraak.

Gemeenskap

Gemeenskap vir voortuitgang op sy lede aangewese. Soveel te meer in ŉ noodsituasie. Krisisse gaan verby, maar jy sal onthou word vir jou optrede tydens die krisis.

Geld

Onthou geld nie die enigste manier van handeldryf. ŉ Mens kan ook leen, verpand, ruil, gee en alternatiewe ruilmiddels soos sigarette gebruik om handel mee te dryf.

Vermaak

Afwisseling is die wagwoord. Doel van vermaak is genot, nie net die verligting van verveling nie. Moenie mense dwing om te doen of speel waarvoor hulle nie lus is nie.

Luister radio om op die hoogte van gebeure te bly. Wees voorbereid op bure wat om hulp kan aanklop. Kyk hoe en waar jy kan help. Hou ná ŉ paar dae ŉ straatmark – iemand kan dalk iets nuttigs in surplus hê. Wees spaarsamig met kontant en trek ekstra kontant indien moontlik. Hou boek van goed wat jy leen, verpand, belowe – hou by ooreenkomste. Wees gewillig om met ander handel te dryf – dit sal albei partye tot voordeel strek. Bou ŉ roetine van werk en speel, veral as daar kinders in die huis is. Maak seker die gesin doen dinge wat lekker is en nie noodwendig altyd saam nie. Blaai deur ou foto-albums of pak bokse ou goed reg.

MERK AF!

Nuuswaardig

Oudstudente dagvaar UV se rektor vir R6,15 miljoen

friForum Jeug het ŉ dagvaarding teen prof. Jonathan Jansen, rektor van die Universiteit van die Vrystaat (UV), én die universiteit uitgereik vir twee oudstudente wat skadevergoeding van R6,15 miljoen eis. AfriForum Jeug staan Cobus Muller en Charl Blom by in ŉ saak van laster en prosedurele onbillikheid nadat hulle verlede jaar van poging tot moord en aanranding aangekla is. Dit het voortgespruit uit ’n voorval waar hulle op die UV-kampus bestuur het en ŉ sypaadjie en ŉ swart medestudent byna getref het. Dit het tot ŉ onderonsie tussen die onderskeie partye gelei. Albei studente is egter deur die hof asook die Suid-Afrikaanse Menseregtekommissie, wat dit as ŉ moontlike rassevoorval ondersoek het, onskuldig bevind. Die twee studente is sonder prosedure of verhoor van die kampus verban en geen geleentheid gegun om hul kant van die saak te stel nie. Hulle is ook as misdadigers uitgemaak en kon nie hul nagraadse studies voortsit óf hul gradeplegtigheid bywoon nie. Die twee het intussen werk gekry en suksesvolle loopbane begin. Henk Maree, nasionale voorsitter van AfriForum Jeug, het gesê dié saak kring egter veel wyer uit as net Muller en Blom. “Dit gaan oor ŉ tendens wat besig is om kop uit te steek by verskeie universiteite in Suid-Afrika waar die persone in leierskapsposisies hul mag misbruik.

Deur Esmarie Prinsloo

Prof. Jonathan Jansen

“Hulle volg nie reëls en regulasies nie en maak onverantwoordelike uitlatings. Dit is vir ons baie belangrik om hierdeur ŉ sterk boodskap uit te stuur dat hulle moet oplet na wat hulle sê en reëls en regulasies moet nakom.” Muller en Blom eis elk R500 000 vir die vermoënskade en injuria wat hulle gely het. Die dagvaarding sluit verkwiste uitgawes, vertraagde toetrede tot die arbeidsmark en ’n aantasting van hul menswaardigheid en reputasie in. AfriForum Jeug het die universiteit twee weke kans gegee om aan die eis te voldoen, maar nadat die UV en Jansen in ŉ prokureursbrief alle aanspreeklikheid ontken het, het die jeugorganisasie

besluit om die regsroete te volg. “Wanneer daar ŉ voorval by sekere universiteite is, word die optrede van die universiteit bepaal deur die ras van die slagoffer. As die slagoffer swart is, dan is die universiteit geneig om baie hard op te tree en baie uitsprake te maak, maar wanneer dit ŉ wit slagoffer is, is dit nie so ŉ ernstige saak nie. Ons meen hierdie dubbele standaarde moet uitgewis word. Elke saak moet op meriete beoordeel word,” het Maree gesê. Die UV het by navraag gesê hy gaan nie die skadevergoedingseis in die media bespreek nie, maar gaan dit teenstaan. S

Solidariteit wil keer dat Afrikaans by Kovsies waai

olidariteit het in Junie ’n omvattende veldtog vir die behoud van Afrikaans op die Universiteit van die Vrystaat (UV) van stapel gestuur. Die veldtog volg nadat prof. Jonathan Jansen, die UV-rektor, sy voorneme bekendgemaak het om weg te doen met Afrikaans as onderrigtaal by dié universiteit. Prof. Jansen het in ’n brief aan personeellede die wegdoening van Afrikaans by die universiteit aangeprys. As motivering verwys hy na die nadele van ’n dubbelmediumonderrigtaal vir studente en dosente. Daar is reeds vroeër tydens ’n raadsvergadering voorgestel dat die universiteit voortaan van Engels as ’n enkelmediumonderrigtaal gebruik moet maak. Tog erken die UV in sy eie strategiese plan,

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

Deur Inge Strydom wat vir die tydperk vanaf 2012 tot 2016 geld, dat Afrikaans nog altyd ’n belangrike rol op die kampus gespeel het. Hierin staan ook dat die universiteit sal aanhou om Engels asook Afrikaans as onderrigtale te gebruik. Volgens Johan Botha, hoof van die professionele bedryf van Solidariteit, sal die afskaffing van Afrikaans as onderrigtaal by Kovsies verreikende gevolge inhou. “Solidariteit meen die verwydering van Afrikaans op Kovsies sal nie net Afrikaans as akademiese taal marginaliseer nie, maar ook ons lede direk raak deurdat dit ’n kultuur van stoomrollertransformasie ten opsigte van die universiteit se personeel sal aanwakker,” het Botha gesê. Solidariteit het as deel van sy veldtog vir

Jansen formeel in kennis gestel van die vakbond se voorneme om insette aan die universiteit se taalkomitee voor te lê. Dié taalkomitee moet in November vanjaar ná wye oorlegpleging aanbevelings oor ’n taalbeleid aan die universiteitsraad voorlê. Solidariteit het daarom ook besluit om ’n platform te skep waar mense wat pro-Afrikaans is, hul stem kan uitbring oor die UV se taalbeleid. “Dit blyk uit Jansen se openbare, uitgesproke steun vir transformasie op tersiêre vlak dat die afskaffing van Afrikaans by Kovsies polities gemotiveerd is. Ons wil met dié veldtog keer dat hy deur middel van sy onverbiddelike transformasie-ideologie die Afrikaanse karakter van Kovsies verswelg,” het Botha gesê. S

Nuuswaardig

Akademia: Kampuskompleks groot stap vorentoe

Met die aankoop van ’n kampuskompleks in Centurion, het Solidariteit ’n groot stap vorentoe geneem met die uitbouing van Akademia tot ’n volwaardige AFRIKAANSE UNIVERSITEIT. INGE STRYDOM berig.

Foto: iStockphoto.com

kademia gaan van krag tot krag en verskeie nuwe programme word vir 2016 beplan. Dit sluit in opleiding in drie nuwe studierigtings, naamlik Verpleegkunde, B.Com Ekonomie en Regte, asook B.Com Finansiële Beplanning. Na verwagting sal Akademia in 2016 sowat 500 studente hê wat geregistreer sal wees vir een van agt kwalifikasies, waarvan vyf grade, twee hoër sertifikate en een ’n gevorderde diploma is. Volgens Flip Buys, voorsitter van die Solidariteit Beweging, word daar volstoom voortgegaan om Akademia uit te bou en dat die Beweging nie afgeskrik word deur leë dreigemente van randgroepe soos die sogenaamde “Higher Education Transformation Network” (HETN) nie. Die HETN het in Julie gedreig dat hy Akademia by die departement van hoër onderwys wil verkla omdat dié instelling kwansuis op rassegronde teen studente sou diskrimineer. “Akademia is ten volle geakkrediteer en by die departement van hoër onderwys geregistreer. Die departement en die Raad op Hoër Onderwys is nog elke jaar tevrede dat Akademia volledig voldoen aan die tersaaklike regulatoriese vereistes,” het Buys gesê. “Akademia is oop vir almal wat universiteitstoelating verwerf het en wat in Afrikaans wil studeer. Daar word nie op enige grond teen studente gediskrimineer nie.”

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

In beginsel is daar geen verskil tussen Akademia se Afrikaanse voertaalbeleid en ander universiteite wat in Engels klasgee nie. Die Grondwet maak in artikel 29 uitdruklik voorsiening vir privaat hoër instellings wat in enige landstaal klasgee. Die verengelsing van byna al die histories Afrikaanse universiteite het dit noodsaaklik gemaak dat privaat instellings soos Akademia vinniger uitgebou moet word. “Dít is nodig sodat Afrikaanse studente hul reg op moedertaalonderrig kan uitleef én toegang kan hê tot gehalte-opleiding op universiteitsvlak by ’n instelling waar hulle tuis en veilig voel,” het Buys gesê. Regstelling en insluiting Afrikaanssprekendes maak sowat 15% van alle jongmense met matriekvrystelling uit, terwyl daar vir minder as 5% van hulle ruimte is om in Afrikaans te studeer. “Dit beteken dat die studieruimte vir Afrikaanse studente nie verteenwoordigend is van die nasionale demografie nie.” Buys sê Akademia se doel is om hierdie tekort reg te stel deur te sorg dat die toenemende uitsluiting van Afrikaanse studente op grond van taal en ras gestop word deur voorsiening te maak dat hulle ingesluit word by studiegeleenthede. Suid-Afrika, met minder as 10% privaat studente, is ver agter die res van die wêreld as dit kom by privaat universiteitsopleiding, waar meer

as 70% van studente in lande soos die VSA byvoorbeeld aan privaat universiteite studeer. “Die tekort aan universiteite noodsaak die totstandkoming van meer privaat universiteite as deel van die oplossing vir die land se vaardigheidstekort. Daarom is Akademia bereid om ander taalgroepe by te staan met die oprigting van privaat ‘susterinstellings’, juis omdat moedertaalonderrig ’n bewese suksesresep is,” het Buys gesê. HETN se selektiewe rassisme Die HETN is ’n omstrede groep wat gereeld ondeurdagte hofsake aanhangig maak en dit aanhoudend verloor. Terwyl die HETN hoogheilig uitsprake maak teen sogenaamde rassistiese praktyke by Akademia, rep hulle nie ’n woord oor die rassistiese uitsluiting van wit studente by talle opleidingsinstellings in die land of wanneer selfs die armste wit student vanweë ras nie toegang tot studiebeurse kan kry nie. Solidariteit verwerp die selektiewe rassisme van skynheilige mikro-organisasies soos die HETN. “Hierdie rassisme beklemtoon die noodsaaklikheid dat Afrikaanssprekendes al meer self voorsiening sal moet maak vir studiegeleenthede en -fondse vir alle Afrikaanse en wit studente wat vanweë hul taal en ras nie toegang daartoe kan kry nie,” het Buys gesê. • Lees ook die artikels oor Akademia op bladsye 26, 42 en 43. S

Nuuswaardig

Einde van afleggings, maar waak teen “Telkom-misleiding”

Kumba sluit Thabazimbi-myn en herstruktureer Sishen, Kolomela

Foto’s: Martie Maree; iStockphoto.com

Deur Inge Strydom en Cilleste van Dyk

olidariteit het die beplande aflegging van 800 werknemers en 360 kontrakwerknemers weens die sluiting van Kumba Iron Ore se Thabazimbi-myn betreur, maar bevestig dat die mynmaatskappy nie veel kon doen om die afleggings te verhinder nie. Die vakbond het gesê dat hy egter steeds alles in sy vermoë gaan doen om die impak van die afleggings op sy lede tot die minimum te beperk. Die myn het die mynsluiting en afleggings aangekondig nadat die ineenstorting van ŉ grondwal by die myn verlede maand dit onmoontlik gemaak het om werksaamhede te hervat. “Die mynbedryf in Suid-Afrika gaan tans deur moeilike tye. Die sluiting van die spesifieke myn is die afgelope 15 jaar 6 keer suksesvol uitgestel, maar verlede maand se gebeure was die spreekwoordelike laaste spyker in die doodskis van die Thabazimbi-myn,” sê Moira Kloppers, woordvoerder van Solidariteit. Solidariteit hou vol dat werksekuriteit ten alle koste beskerm moet word. Kumba Iron Ore is ŉ sake-eenheid van die groter Anglo Americangroep en afleggings kan verminder word indien ondersoek ingestel word na die moontlikheid om die werknemers in Thabazimbi dalk elders in die groter organisasie te herontplooi. Kumba Iron Ore het vroeër ook in ’n artikel 189-kennisgewing aangekondig dat hy eersdaags

met ’n grootskaalse herstruktureringsproses by sy Sishen- en Kolomela-myne sal begin. Die maatskappy het Solidariteit genooi om aan die konsultasieproses rondom die herstrukturering deel te neem. Volgens Deon Reyneke, hoof van die energiebedryf van Solidariteit, beplan die maatskappy om sy ondersteuningsafdelings te herstruktureer. “Nagenoeg 190 werknemers word deur die proses geraak, insluitend 151 werknemers by die maatskappy se Sishen-myn. Die maatskappy sê die doel van die herstruktureringsproses is om beter doeltreffendheid te bewerkstellig en om die maatskappy se lopende koste te verminder,” het Reyneke gesê. Reyneke sê Solidariteit is bekommerd oor die hoë aantal afleggings in die mynbedryf. Die vakbond sal daarom tydens die konsultasieproses druk op die maatskappy uitoefen om ander alternatiewe te oorweeg. “Dit blyk dat maatskappye toenemend hul personeel wil verminder soos wat die ekonomie versleg. Ons doel is om met werkbare oplossings vorendag te kom wat die maatskappy weer op ŉ weg van winsgewendheid sal plaas sonder dat enige werknemer sy of haar werk hoef te verloor,” sê Reyneke. Solidariteit sal aan die konsultasieproses onder leiding van die Kommissie vir Versoening, Bemiddeling en Arbitrasie deelneem. S

Deur Inge Strydom

olidariteit het Telkom se besluit verwelkom om sy artikel 189-afleggingsproses te staak. Die vakbond het egter gewaarsku dat Telkom werknemers mislei deur vrywillige skeidingspakkette aan te bied. Marius Croucamp, hoof van die kommunikasiebedryf van Solidariteit, meen baie werknemers maak die fout om te dink dat ŉ vrywillige skeidingspakket ŉ aanloklike alternatief is, terwyl dit op die langtermyn nie noodwendig die beste uitweg is nie. “’n Vrywillige skeidingspakket bied ŉ tydelike uitweg vir diegene wat ander werk soek. Gegewe die onstuimige arbeidsmark, is dit boonop nie maklik om weer ander werk te kry nie,” verduidelik Croucamp. Croucamp sê Telkom is ingevolge ŉ kollektiewe ooreenkoms verplig om met vakbonde te konsulteer voordat hy enige korttyd mag instel of lone mag vries. Daarby moet Telkom, indien hy enige personeel wil uitkontrakteer, eers die kwessie op sy herstruktureringsforum met vakbonde bespreek. Die arbeidshof in Johannesburg het in Julie in Solidariteit se guns beslis dat Telkom se herstrukturerings- en afleggingsproses gestaak moet word. Telkom het teen druktyd aangedui dat hy die proses in geheel gaan staak en bied vrywillige skeidingspakkette aan nievakbondlede aan. Die hof het ook gelas dat vakbonde ŉ geskil na die Kommissie vir Versoening, Bemiddeling en Arbitrasie (KVBA) verwys. Die saak sal eersdaags deur die KVBA aangehoor word. • Lees die jongste nuus oor Telkom by www.solidariteit.co.za S Issue 4 of 2015 • www.solidariteit.co.za

Nuuswaardig VROUE IN DIE WERKPLEK WOMAN AT WORK

Oorlewing 101: Werknemer van jaar word ma

Foto’s: iStockphoto.com

k was pas terug van kraamverlof, nog besig om my voete te vind. Terug in die stoel, maar met ŉ kop vol gedagtes wat skielik die welstand van ’n klein babadogtertjie ingesluit het. Slaap was relatief min, klere het skielik baie anders gepas, en ek was sommer net anders in my binneste. Ek moes ’n vakbondlid met ’n baie hoër posvlak as my eie gaan adviseer oor ’n werkverwante tameletjie. In die hartjie van Sandton, in die mooiste kantoorblok wat ek nog gesien het. Ek was paraat aan die buitekant, maar wollerig binne-in.

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

Deur Jahni Cowley Sy was een van daardie vroue wat lyk of sy pas teruggekom het van drie weke by ’n eksotiese spa, al het sy eintlik die vorige aand net twee ure geslaap. Jy weet waarvan ek praat – elke kantoor het een of twee en hulle intimideer jou gewoonlik verskriklik. Ek volg haar in die raadsaal in en gaan sit by ’n tafel so groot soos my huis. Sy begin gemaklik gesels, en ek besef ek moet ’n pen kry. Ek grawe in my handsak, vat die swart pen vas, trek dit tussen ’n klompie los goed uit, en met ’n sierlike boog skiet daar ’n voorwerp uit. Dit land op die tafel en en gly seker nog ’n meter of wat teen ’n vaart wat Usain Bolt sou laat lyk of hy parkering soek. Gly, gly, kom tot stilstand: ’n Helderpienk fopspeen. Ek kyk met bloedrooi wange op, innerlik besig om myself te kasty omdat ek nie my handsak reggepak het nie, terwyl ek myself gereed maak om verskoning te vra vir my onprofessionele gedrag (want enigiets wat met ŉ baba te doene het, is mos onprofessioneel). Maar toe vang sy my oog en bars uit van die lag. Sy gryp my hand en uiter die mooiste woorde wat enige ma kan hoor: “Ag cute, man!

My seuntjie is nou 8 maande. Hoe oud is jou baba?”. Skielik besef ek hoe verkeerd ek hierdie vrou opgesom het: Hier is nog ’n ma, wat net so hard probeer om kop bo water te hou, net so hard probeer om haar loopbaan te laat vlerke kry, net so hard probeer balans hou! Ek het intussen ’n paar grys hare, nog ’n baba, en ’n klein handemmertjie vol wysheid bygekry. Ek weet ons is ’n menigte: Vroue wat balans gevind het in al ons rolle. Ons is vrou, werknemer, ma. Ons vang mekaar se oog, en ons knik vir mekaar, want ons weet hoe moeilik, uitdagend, uitputtend en hoe ongelooflik kosbaar dit is om die voorreg te hê om so ‘n multidimensionele lewe te lei. Ons is nie meer vasgevang in die donker dae waar ons moes kies nie – ons kan alles hê. My enigste wenk is dít: Weet dat jy nie alleen is nie, en pas jouself op. Ruim tyd in vir jouself, vind daardie een ding wat jou batterye herlaai en doen dit gereeld. Jy is uniek, jy is spesiaal, en met ’n tikkie humor gaan jy jou midde-in ’n baie interessante susterskap bevind wanneer jy dit die minste verwag. S

Newsworthy VROUE IN DIE WERKPLEK WOMAN AT WORK

Debunking myths about women in the workplace

E Life is about balance, not about competition

Photograph: iStockphoto.com

By Jahni Cowley

’m a trade unionist and a single mother. As part of my job, I am confronted on a daily basis by people with problems in their workplace. It repeatedly strikes me how easily women accept the way they are treated at work: It seems as if we believe we deserve to be second class employees. I don’t mean to perpetuate the stereotype of nurturing woman versus hunter man. I accept that this isn’t always the case, but the difference between masculinity and femininity reaches new heights in the workplace. It’s almost as if we retreat to our primal brain. Maybe it’s the desk… I don’t know. Why is it that we as women are so apologetic about our own skills and personality traits? I do believe in differences between people related to gender, and we can probably argue whether this is nature or nurture, innate or learned behaviour. But the fact is, we have certain qualities that make us women; different from men. I do not have a problem with the fact that I have a softer approach than my male colleagues, because different does not mean weak. I have deep empathy with other people, and it’s a trait more naturally associated with women than men. It’s also a trait that will garner you ridicule, if you allow it. It’s seen as an undesirable, negative thing to develop an emotional bond with your colleagues or clients or people you are helping, because it makes you less productive, a little slower, a little more human, and we don’t do human anymore. We are here to do a job and to get out, that’s it. Our immediate, natural reaction is an apologetic one. We will change our ways, we will surpress our caring. We will become artificially businesslike. Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

Why do we believe that we are wrong? Why do we subscribe to the belief that there is only one right way, which is the way we perceive a male colleague would handle a situation? We tolerate cultural differences in the workplace, but we do not tolerate gender differences. We do not accept the fact that a mother with a sick child cannot possibly concentrate fully on her work, no matter how good her childcare options are. We see her as weak. We would regard a father in the same situation as weak too, because caring and showing emotion are regarded as weak, feminine traits. None of this is news, we know it. It’s ingrained. What bothers me, is how women react to it: We accept the status quo, we don’t rock the boat. We try to change ourselves, creating so much inner conflict that we end up unable to do our work anyway. In that case, I would argue that we deserve the treatment we get; we deserve to be less than; because we don’t stand up for ourselves! Wouldn’t it be revolutionary if we said no? Wouldn’t it be wonderful if we spoke up instead of meekly accepting? We have come so far. We choose to have careers and children and love, but we are still so far behind in terms of the acceptance of ourselves as equal. I have stood up and rebelled. I am no longer apologising for my softer side. I do have empathy, I do get involved, so be it. I challenge every working woman to do the same. Life is not about competition, it’s about balance: To balance the male and female, the hard and the soft, the masculine and the feminine, in order to reach a goal. We may be different, but we are no less than men. S

By Inge Strydom

ven though it’s much easier for women nowadays to climb the career ladder than before, research indicates that women are still poorly represented on the higher managerial levels in companies. Several prevalent myths about women in the workplace might contribute to this phenomenon. The article “Factors Influencing Women Managers’ Success” published in 21st Century Management: A Reference Handbook discusses several factors that are preventing women from succeeding in the workplace. These factors point to a number of myths about women in the workplace, most of which are misleading. Tend to invest less in careers In the United States and many other countries, women now attain university degrees at higher rates than men do. In the case of bachelor’s degrees, this trend has been evident in the United States since 1981. Prefer feminine work cultures Recent studies show that male as well as female managers prefer work cultures that emphasise traditional male values such as competition, effort, and work pressure over feminine work cultures. More concerned with family Another myth holds that women’s focus is on raising a family instead of planning a career. It is generally believed that women are less likely to enrol for courses that will advance their careers further down the line. Considering the increasing number of women who enrol for MBA programmes and other types of business training courses, this belief is clearly devoid of any truth. Women are worse leaders Another myth holds that men are more natural and effective leaders. The article points out, however, that there is no empirical evidence to substantiate this assumption. Women can therefore be just as good, or even better, at leading people and companies effectively. In fact, according to Forbes.com, research shows that a larger percentage of companies that perform well financially are led by women than those who fail financially. S

Newsworthy VROUE IN DIE WERKPLEK WOMAN AT WORK

Anything you can do, I can do better It is a common belief that men and women possess different skillsets with which they complete a task. These different skillsets allegedly make certain jobs MORE SUITABLE for men than others, and vice versa. Is this the reality in the workplace? CILLESTE VAN DYK takes a closer look.

omen have to some extent overcome the career barrier over the last few decades and have proved that they can do any job as good as men can. According to IELTS practise.com, men and women may have the same intellectual capabilities, but they differ physically and emotionally, which explains why certain jobs are considered better suited to men than women.

Photograph: iStockphoto.com

Men: a stronger physique Men are more suitable for physically demanding jobs than women. For example, jobs in the mining and mechanics industries involve handling heavy machinery, and very few women have proved capable of coping with such jobs. As a result, the majority of workers employed in these sectors are men. The armed forces also recruit more men than women.

Distribution of employed women and men (%) aged 15–64 years by industry, 2011 Agriculture

3,5

Mining

5,5

0,6

Manufacturing

3,7

10,3

15,6 0,3

Utilities Construction Trade

0,9

2,0

12,6

2,5

8,2

24,4

21,1

Transport Finance

12,7

Community & social services

13,1

28,7

15,9

Private household 40

3,3

14,9 20

Distribution of employed women and men (%) aged 15–64 years by occupation, 2011 Manager

6,1

10,4

Professional

6,0

5,4

Technician

14,1

8,7

17,0

Clerk

5,7

Sales & services

14,8

14,5

Skilled agriculture

0,3

Craft & related trade

3,3

Plant & machinery operator

2,9

Elementary

0,6 19,1 12,7

20,8

22,2

Domestic worker

14,6 25

0,5 15

Source: QLFS 2011 – Gender stats in SA

Women: caring and patient These qualities make women excellent teachers and nurses. Women also possess better people skills and are considered more suitable for careers in hospitality and public relations. One cannot argue, therefore, that certain jobs are indeed better suited to people of a certain gender. While there are some women and men who have managed to conquer gender bias in employment, this is still the exception rather than the rule. IELTS practise.com believes a person’s physical and intellectual capabilities, rather than their gender, should determine their career choice. If a woman possesses sufficient physical strength and is determined enough to pursue a career in a male dominated sector, her gender should not prevent her from reaching her goal. The same principle applies to men. S

Issue 4 of 2015 • www.solidariteit.co.za

Nuuswaardig

Vroue steeds in mansklere in loopbaanresies Die manlike model van LOOPBAANONTWIKKELING en BEVORDERING word in Suid-Afrika en oorsee steeds as die norm en as rigtinggewend aanvaar. Volgens dié model word toewyding aan die werkgewer en persoonlike opoffering geëis om die resies na die topposisies te wen. Lang ure op kantoor en saam met kollegas of sakevennote op die gholfbaan is gewoonlik ’n bewys van toewyding en opoffering, en ’n toonbeeld van ’n waardige bestuurder of hoof. Die model is volgens veral mans die regte een om toe te pas, maar lewer dit noodwendig die beste resultate vir die organisasie? NICOLIEN WELTHAGEN, navorsingsielkundige by Solidariteit, verduidelik.

Foto: iStockphoto.com

B 22

aie getroude vroue en werkende ma’s se resies na die bopunt van die beroepsleer word reeds in die wegspringblokke kortgeknip. In ons kultuur word daar dikwels nog van vroue verwag om tradisionele vrouerolle te vervul en hulself daarvolgens te gedra. Daar word van vroue verwag om die huishouding te behartig asook die meeste take wat met die grootmaak van kinders verband hou. Tradisionele vrouerolle is dikwels in konflik met tradisionele bestuursrolle. Vroue glo soms self dat dit die regte ding is om aan sosiale verwagtinge te voldoen, naamlik om vroulik en aanvaarbaar te wees. Studies bewys dat vroue balans en sekuriteit nastreef eerder as om topposisies te wil bereik. Vroue in topposte ervaar dikwels meer werkdruk en spanning as mans. Hulle ervaar en worstel gereeld met vrees vir verwerping

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

en streef na aanvaarding deur die groep. Baie vroue ondervind die “indringersindroom”, waar hulle onseker is of hulle tussen topbestuur hoort en aanvaar gaan word. ’n Getroude vrou kan ook bekommerd wees oor die invloed van haar loopbaan op haar huwelik of oor die invloed wat dit op haar man sal hê as sy byvoorbeeld meer as hy verdien. Heelwat vroue gee bowendien nie soveel aandag aan loopbaanbeplanning nie en volg tradisionele vroueloopbane met kleiner salarisse en minder ontwikkelingsgeleenthede, wat hulle gefrustreerd, ontevrede en onvervuld kan laat. Vroue het ook nie altyd goed ontwikkelde sakenetwerke nie. Hulle beeld hulself nie so positief en sterk uit soos mans nie en onderbeklemtoon hul prestasies en vermoëns. Vroue is ook geneig om organisasiepolitiek te vermy en tree nie altyd as natuurlike leiers en

spreekbuise na vore nie. Vandag is daar talle moderne en polities korrekte mans en bestuurders wat in gelyke geleenthede vir mans en vroue glo en vroueregte ondersteun, maar in baie organisasies bly dit bloot leë beloftes. Daar word dikwels nie juis veel gedoen om gelyke loopbaangeleenthede te skep en die nodige ondersteuning te bied nie. Navorsing wys dat organisasies met ’n groter verteenwoordiging van vroue in topbestuur finansieel beter vaar as suiwer mansgedrewe organisasies. Diverse spanne met mans en vroue aan boord neem meer kreatiewe besluite, en met vroue in bestuur en deel van besluitneming word ’n groot mark van vrouekopers ook beter ontgin. ’n Suksesvolle sakeonderneming of organisasie het ongetwyfeld die insette en vermoëns van vroue nodig. S

Nuuswaardig VROUE IN DIE WERKPLEK WOMAN AT WORK

Só klim vroue die werkleer

Foto: iStockphoto.com

Deur Inge Strydom

ie rol van die vrou in die werkplek het oor die afgelope paar dekades merkwaardige veranderings ondergaan. In die moderne werkplek beklee vroue leiersposisies, en kwyt hulle uitstekend van hul taak. Trek vroue in 2015 egter steeds in sekere opsigte aan die kortste end? Die sogenaamde glasplafon is ŉ sosiologiese term wat verwys na ŉ denkbeeldige hindernis wat vroue of lede van minderheidsgroepe verhinder om die korporatiewe leer te klim. Daar is oor die algemeen geglo dat vroue, ongeag hul kundigheid en ervaring, doelbewus bevordering in die werkplek weerhou is. Hierdie idee het ontstaan toe vroue tydens die Eerste en Tweede Wêreldoorloë toenemend die mans, wat toe besig was om oorlog te voer, se skoene in die werkplek moes volstaan. Skielik moes vroue posisies beklee wat tradisioneel deur mans gevul is. Toe die mans ná die oorlog terugkeer, het hulle die vroue

stelselmatig weer uit hierdie posisies gedryf. Hoewel die situasie vandag plaaslik anders lyk, is daar steeds lande waar geslagsongelykheid aan die orde van die dag is. Statistiek wat onlangs deur The Economist bekendgemaak is, toon dat die bestuur van Japannese maatskappye in vergeleke met ander lande oor die kleinste persentasie vroue beskik. Daarteenoor toon Noorweë die hoogste persentasie van vroue wat aan die stuur van maatskappye is. Die navorsing dui verder aan dat vroue wêreldwyd steeds minder verdien as hul manlike eweknieë, terwyl die aantal vroue wat leierskapposisies beklee, aan die taan is. In Suid-Afrika blyk die situasie ten opsigte van vroue en die glasplafon in die werkplek ietwat beter te wees. Luidens ŉ verslag getiteld Women in Business and Management: Gaining Momentum wat in Januarie vanjaar deur ŉ internasionale arbeidsorganisasie bekendgestel is, beklee vroue sowat 31,3% van die land se bestuursposisies. Boonop word tussen 10%

en 20% van die posisies op Suid-Afrikaanse maatskappye se bestuursrade deur vroue gevul. Volgens 21st Century Management: A reference handbook het die aantal vroue in bestuursposisies oor die afgelope 30 jaar wêreldwyd verdubbel. Slegs 3% van die top 50 mees publiek aangehaalde maatskappye in die wêreld se uitvoerende hoofde is vroue. S

Nuuswaardig VROUE IN DIE WERKPLEK WOMAN AT WORK

Ons onthou: Vier vroueleiers van formaat

illie Jean King, sportheld. Jane Austen, skrywer. Helen Keller, aktivis. Angela Merkel, politikus. Deur die eeue heen het vroue diep spore in die geskiedenis van ons bestaan getrap. Tot so ver terug as Cleopatra en Maria Magdalena het vroue, met hul unieke aanslag en vasberadenheid, daarin geslaag om die wêreld wat ons vandag ken ’n beter plek te maak. Hier is vier sulke vroue:

Margaret Thatcher Margaret Thatcher, ook bekend as die Ystervrou, het geskiedenis gemaak toe sy as die leier van die konserwatiewe party in 1979 die eerste vroulike eerste minister van Brittanje geword het. In dié stadium het Brittanje in ’n finansiële krisis verkeer en was dit Thatcher se pro-korporatiewe strategieë wat gehelp het om die resessie af te weer. Thatcher, wat dikwels onder kritici se skerp tonge deurgeloop het

Deur Francois Redelinghuys weens haar harde, ongenaakbare aanslag, moet egter geprys word vir die welslae wat sy tydens moeilike omstandighede behaal het. Marie Curie Die fisikus Marie Curie is bekend as die eerste vrou wat die Nobelprys gewen het. Curie, wat ook twee nuwe elemente geïdentifiseer het, kan gesien word as een van die pioniers op die gebied van radioaktiwiteit. Curie se welslae het egter teen ’n duur prys gekom. Weens al die blootstelling aan radio-aktiewe materiale is sy in 1934 aan aplastiese anemie oorlede. Florence Nightingale Florence Nightingale, ’n verpleegster, het bekendheid verwerf toe sy in die Krimoorlog na gewonde soldate omgesien het, en ook vir die werk wat sy verrig het om die toestande in hospitale te verbeter. Nightingale, bekend as “die vrou met die lamp” omdat sy dikwels snags

haar pasiënte besoek het, het geglo God het haar tot ’n beroep as verpleegster geroep en dat sy deur hierdie roeping ander mense kan help. Ná die oorlog het Nightingale ’n heldeontvangs in Engeland gekry waarna sy ’n boek oor verpleging geskryf het en ’n opleidingsinstituut vir aspirantverpleërs op die been gebring het. Anne Frank Anne Frank, ’n Joodse meisie wat tydens die Tweede Wêreldoorlog haar vrese en gevoelens in ’n dagboek neergepen het terwyl sy en haar familie vir die Nazi’s weggekruip het, se storie is alombekend. Die 13-jarige se verhaal is in 67 tale vertaal en vertel die verhaal van die oorlog vanuit haar unieke oogpunt. Anne se storie het miljoene mense aangegryp en haar geloof in die goedheid van mense, ten spyte van haar omstandighede, dra ’n unieke boodskap oor. • Lees ook die artikel op bladsy 68 oor ons eie vrouetaalpioniers. S

Wees voluit vrou by die werk – en wees bewus van jou regte

ie gelyke geleenthede wat vroue deesdae in die werkplek geniet, is wonderlike nuus vir enige vrou wat ŉ professionele loopbaan wil volg. Dit beteken egter nie ŉ vrou hoef afstand te doen van haar vrouwees om op gelyke voet met haar manlike eweknieë mee te ding nie. Daar is sekere ervarings in die wêreld van werk wat slegs vroue beskore is, soos om swanger te wees terwyl jy werk.

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

Deur Lizette Snyman Sommige van die uitdagings van swangerskap kan ŉ vrou in haar werkomgewing beïnvloed, en hoewel daar al met rasse skrede gevorder is in die ondersteuning wat swanger vroue en werkende moeders in die werkplek kry, is daar steeds werkgewers wat ligjare agter is hiermee. Lig jouself in en maak seker jy is bewus van jou regte – nie net dié in die Arbeidswet nie, maar ook in jou maatskappy se interne beleide.

Die tweede belangrike stap is dat vroue mekaar moet ondersteun. Wees sensitief vir die behoeftes van jou vroulike kollegas en ondersteun mekaar deur goeie en slegte tye. Indien daar enigiets in jou werkplek plaasvind waaroor jy as vrou onseker of ongelukkig voel, spesifiek wanneer jy swanger is, kontak Solidariteit gerus vir raad en leiding. S

Nuuswaardig VROUE IN DIE WERKPLEK WOMAN AT WORK

Wat beteken dit om regtig gelyk te wees?

Foto: iStockphoto.com

Deur Jahni Cowley

nige mens wat toegang het tot sosiale media en nie met oogklappe aan leef nie, sal weet dat daar die afgelope paar maande baie interessante gesprekke oor vroue, vroueregte en gelykheid plaasgevind het. Bewegings soos GamerGate, wat deur die Amerikaanse akteur Adam Baldwin gedryf word, het sy oorsprong in die kamtige protes teen “partydigheid” onder joernaliste wat oor rekenaarspeletjies skryf. Dié beweging het intussen ’n gevaarlike medium geword vir die onophoudelike teistering – hetsy via sosiale media of in die regte lewe – van vroue wat uitgesproke is oor hul verteenwoordiging in, deelname aan en uitbeelding in rekenaaren videospeletjies. Manlike deelnemers aan aanlyndebatte word soortgelyk geteister indien dit blyk dat hulle ’n sweempie simpatie met die geteisterde vroue toon.

Dit klink dalk na ’n nietigheid, ver weg op die internet, maar die werklikheid word mooi saamgevat deur die joernalis Amanda Hess, in haar artikel “Why women aren’t welcome on the internet”. Volgens Hess word die internet al hoe meer ’n plek waar mans en vroue werk, kuier en die tyd verdryf, maar word vroue wat dit durf waag om ’n mening uit te spreek wat verskil van die hoofstroom, blootgestel aan die verskriklikste aanlyn teistering en dreigemente wat nie normaalweg vir mans geld nie.

Vroue word aanlyn gedreig met moord XXen verkragting bloot omdat hulle nie van ’n Xbepaalde fliek gehou het nie, soos in die geval van Alyssa Royse wat haar oor The Dark Knight Rises uitgespreek het. In Suid-Afrika is die aanmelding en hantering van hierdie soort dreigemente en teistering problematies, omdat die dringendheid en werklikheid van ’n dreigement bewysbaar moet wees. Dit is moeilik om te bewys dat iemand jou in die werklike lewe bedreig laat voel en nie net in die kuberruim nie. Die slotsom is duidelik: Hoewel vroue altyd bewus moet wees van sulke soort gedrag, het die samelewing ook ’n verantwoordelikheid en behoort seuns en mans van beter te weet, en tot verantwoording geroep te word indien hulle só optree. • Lees ook Jy & die Reg op bladsy 52. Ons kyk na seksuele teistering in die werkplek. S

Nuuswaardig

Die vyf verdienstelike deelnemers wat vir die 2014-beursprogram gekeur is, is almal vroue.

Bewaarheid studiedrome met Akademia en eNuus

m jou ná matriek verder te bekwaam deur ŉ ambag of naskoolse kwalifikasie te verwerf, is deesdae nie meer opsioneel nie, maar eerder ŉ noodsaaklikheid as jy ŉ goeie werk wil kry. Tog raak die realiteit van verdere studie, veral die bekostigbaarheid daarvan, ŉ al groter uitdaging. Die politieke druk om universiteite en naskoolse opleidingsinstansies te verengels, skep ŉ verdere probleem as jy opleiding in jou moedertaal wil ontvang. Dis presies waarom Akademia in 2012 tot stand gekom het: om die gebrekkige toeganklikheid tot universiteitswese in Afrikaans te oorkom. Die Akademia-span het oor die afgelope drie jaar met rasse skrede gevorder met hul doelwit om Afrikaanse studente toegang te gee tot bekostigbare graad- en ander universiteitskwalifikasies, deur die vestiging van nauurse klaskontaksessies in sewe sentra regoor Suid-Afrika. Te danke aan ŉ groot skenking het Akademia en eNuus, die Afrikaanse nuuskanaal op kykNET, saamgespan om nou vir die tweede jaar aan vyf studente die geleentheid te gee

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

om hul B.Com-graad in Ondernemingsbestuur nauurs te verwerf. Die vyf beurse, wat bekend staan as die Akademia en eNuus Elitebeursprogram, bied nie net finansiële beurshulp wat studente se studiekostes dek nie, maar gee hulle ook die geleentheid om terselfdertyd waardevolle, graaduitkomsgedrewe werkervaring op te doen. Ander voordele, soos jaarlikse persoonlike ontwikkelingskursusse, ŉ studiementorskap, blootstelling aan praktiese ervaringsleerkursusse soos die Akademia Sakeplankompetisie-werksessies en ŉ oorsese reis in hul derde jaar maak deel van hierdie opwindende beursprogram uit. Gedurende die eerste jaar word daar van deelnemers verwag om hulle in Pretoria te vestig, waar hulle binne die nagenoeg vyftien maatskappye van die Solidariteit Beweging die geleentheid kry om eerstehands te ervaar hoe dinge in ŉ maatskappy werk. Tydens hul tweede en derde jaar word studente uitgeplaas na een van sewe omgewings van hul keuse naby ŉ Akademia-studiesentrum, om praktiese ervaring in gekeurde skole en maatskappye op te doen. Tydens hul tweede jaar word daar gefokus op aspekte soos bemarking, menslikehulpbronbestuur, aankope en ondernemingsbestuur, terwyl die derde

jaar ŉ oorsese studiereis, blootstelling aan internasionale bestuurspraktyke en deelname aan ŉ projekbestuurspan insluit. Wie kwalifiseer vir beursprogram? Enige skoolverlater met ŉ gemiddeld van 70% en hoër in hul rekordeksamen, wat nauurs hul B.Com-graad in Ondernemingsbestuur by enige van Akademia se sewe studiesentrums in Gauteng en die Wes-Kaap wil doen, kwalifiseer om in te skryf. Dit is egter nie net akademie wat tel nie. Daar word ook gekyk na deelname aan skool- en buitemuurse aktiwiteite soos sport, kultuur en ander aktiwiteite, wat daarop dui dat die suksesvolle kandidate ŉ gebalanseerde leefstyl het. Die vyf verdienstelike deelnemers wat vir die 2014-beursprogram gekeur is, is almal vroue – drie Kapenaars uit Albertinia, Mosselbaai en Bellville, en twee uit Brits in die noorde. Hulle is reeds halfpad deur hul eerste jaar van studies en werkervaring. Jy kan ook dié gulde geleentheid aangryp – of jy in Koekenaap of Kampsbaai, Pofadder of Pretoria bly! • Inskrywings vir die beursprogram open in Augustus. Wil jy in 2016 by Akademia studeer? Registreer vandag by www.akademia.ac.za. S

Bedryfsnuus

Nuus oor al die bedrywe waarin die vakbond Solidariteit funksioneer asook kwessies wat jou in die wêreld van werk regstreeks raak.

Einde in sig vir Sasol-herstruktureringsprogram

Foto:’s iStockphoto.com – slegs ter illustrasie

Deur Gerhard Cloete

olidariteit het in 2013 verneem Sasol gaan ŉ herstruktureringsprogram van stapel stuur om stygende bedryfskoste (wat mededingendheid beïnvloed) en die kompleksiteit in Sasol aan te pak. Dié aankondiging is gemaak ondanks die feit dat oliepryse ten tye van die aankondiging konstant bo $110 per vat was en Sasol puik finansiële resultate aangekondig het. Dit was duidelik dat veral senior poste in gedrang sou wees. Sasol se bestuur het reeds vroeg in 2013 met groot vakbondgroepe vergader om die program se doelwit asook oorgangsprosesse in personeelstrukture te bespreek. Die vakbonde het duidelike vereistes gestel en oorgangsbeginsels in personeelstrukture is afgeteken. In die daaropvolgende onderhandelings het die vakbonde seker gemaak dat die maandsalarispersoneel (sogenaamde MSP’s) nie onderworpe sou wees aan arbeidsoorgang, veral niegedwonge afleggings, nie. ŉ Herontplooiingsplan is van stapel gestuur om hierdie personeel van hul voortgesette indiensneming te verseker. Teen die einde van 2014 het internasionale oliepryse so te sê oornag tot onder $50 per vat gedaal en verdere besparingsoorwegings het ŉ dringende prioriteit vir Sasol se bestuur geword. Danksy die vakbonde se toetrede tot gesprekvoering en insette tot die proses, is afleggings wat onmiddellike besparings tot gevolg kon hê, tot senior poste beperk. Minder as 50 vrywillige skeidingspakkette het uit die “laeolieprysplan” gerealiseer. Die Sasol-herstruktureringsprogram, wat bykans 27 000 Sasol-werknemers in Suid-Afrika geraak het, het nou tot ŉ einde gekom. Digby 2 400 werknemers het vrywillige vroeë aftrede en vrywillige skeidingspakkette aanvaar, waarvan twee derdes salarispersoneel was. Dit is verblydend dat die oorgangsproses van personeel nou tot ŉ einde gekom het en dat die nuwe strukture opnuut kan fokus op gesonde arbeidsverhoudinge. Sasol het ook reeds beduidende welslae aangekondig ná die herstruktureringsproses en daar is nuwe vertroue dat die maatskappy sterker sal wees om internasionale makro-ekonomiese uitdagings die hoof te kan bied. S

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

27 000 Sasol-werknemers in Suid-Afrika is deur die herstruktureringsprogram geraak.

werknemers het vrywillige vroeë aftrede en vrywillige skeidingspakkette aanvaar, waarvan twee derdes salarispersoneel was. INTERNASIONALE OLIEPRYS In Amerikaanse dollar per vat oor 10 jaar

2015 17 JULIE

$57,07

Bedryfsnuus

Free State officials get outrageous bonuses

M Regstellende aksie steeds ’n numeriese prioriteit As ’n mens deur die onlangse verslag van die STAATSDIENSKOMMISSIE (SDK) lees, tref die realiteit dat die nadelige uitwerking van die volgehoue implementering van regstellende aksie nog nie heeltemal by almal tuisgebring is nie, ’n mens tussen die oë, skryf FRANCOIS REDELINGHUYS.

Foto:’s iStockphoto.com

ie SDK-verslag handel oor werwing en seleksie in verskeie provinsiale en nasionale departemente en die uitwerking daarvan. Hoewel daar in die voorwoord van die verslag duidelik uiteengesit word dat die aanstelling van personeel op bekwaamheid, objektiwiteit en regverdigheid geskoei moet word, word daar direk hierna ook die versugting uitgespreek om die “wanbalanse” van die verlede reg te stel en om “wye verteenwoordiging” te bewerkstellig. Volgens Dirk Groenewald, hoof van Solidariteit se Sentrum vir Billike Arbeidspraktyke, verwys die verslag net kortliks na sommige van die kwessies rondom regstellende aksie, terwyl talle staatsdepartemente, soos die departement van korrektiewe dienste en die Suid-Afrikaanse Polisiediens, kragdadig besig is om regstellendeaksiemaatreëls te implementeer. Hy sê dit is dié regeringsorganisasies se blatante doelwit om ŉ arbeidsmag verteenwoordigend van die nasionale rassedemografie in Suid-Afrika te bereik, en dat hulle die poel toepaslik gekwalifiseerde individue waaruit werknemers moontlik aangestel en/of bevorder kan word, volkome ignoreer. Solidariteit verteenwoordig tans talle werknemers van die departement van korrektiewe dienste wat nie vir bevordering oorweeg word nie weens hul velkleur en die obsessie van die regering om regstellende aksie deur middel van numeriese berekenings toe te

pas. Dít terwyl die vaardighede van individue verlore gaan. “Hierdie praktyke vervreem nie net minderheidsgroepe nie; dit het ook ŉ enorme uittog van hoogs opgeleide en gekwalifiseerde individue uit die staatsektor tot gevolg,” sê Groenewald. “ŉ Studie wat deur Solidariteit gedoen is, toon dat die meeste staatsdepartemente reeds die grondwetlike doelwit van breë verteenwoordigendheid bereik het. Nogtans pas hierdie departemente steeds kragdadige regstellendeaksiemaatreëls toe met aanstellings en bevorderings. Verteenwoordigendheid geniet dus deurlopend voorrang bo belangrike faktore soos dienslewering,” sê hy. Volgens hom was Solidariteit vol hoop dat die SDK se verslag die irrasionele implementering van regstellendeaksiemaatreëls binne staatsdepartemente, asook die negatiewe uitwerking wat dit op dienslewering het, onder die loep sou neem. Dit is om hierdie rede dat Solidariteit ’n skaduverslag by die Verenigde Nasies gaan indien oor die implementering van regstellende aksie deur die Suid-Afrikaanse regering. Die verslag gaan juis die regering se beheptheid met verteenwoordigendheid uitwys en sodoende ook uitwys hoe regstellende aksie minderheidsgroepe vervreem, en ’n rassegedrewe samelewing in stand hou wat juis die mosie van nierassigheid teenwerk. (Lees meer hieroor op bladsy 10.) S

illions have been paid as so-called performance bonuses to several Free State municipal officials, despite the fact that the province owes Government millions in arrears utilities amounts. It was recently revealed that the Mangaung Municipality paid out nearly R3,5 million to fortunate officials whilst the struggling municipality owes Bloem Water in excess of R52 million. The Lejweleputswa District Municipality owes Eskom close to R500 million, but could afford to pay its officials R756 701 in bonuses. The National Treasury has meanwhile announced the implementation of “drastic measures” to recoup close to R9 billion owed to Eskom by municipalities in the province. This revelation has enraged many, who have stated that performance bonuses should only be paid out to reward exceptional performance by municipalities and their officials. S

Aanstelling van Kubaanse ingenieurs “is ’n skande”

ie aanstelling van 48 Kubaanse eerder as SuidAfrikaanse ingenieurs om dienslewering in die Vrystaat te verbeter, is ’n skande. Die ANC het dié ingenieurs onlangs by hul kantore in Bloemfontein verwelkom. Dirk Groenewald, hoof van Solidariteit se Sentrum vir Billike Arbeidspraktyke, meen dat die ANC hierdeur die boodskap oordra dat hulle eerder aan buitelanders as aan hul eie mense werk verskaf en boonop Suid-Afrikaners se belastinggeld inspan om vir dié aanstellings te betaal. Volgens Groenewald rus die blaam vir swak dienslewering op die staat se obsessie met ras en rasseverteenwoordiging en nie op ’n sogenaamde tekort aan bevoegde, opgeleide werkers in die land nie. “Hierdie aanstellings sal net verseker dat opgeleide Suid-Afrikaners wat tans werkloos is, nog verder vervreem word.” S Issue 4 of 2015 • www.solidariteit.co.za

Industry News

Driejaaraanbod op ArcelorMittal se tafel

N Trade union declares a dispute with the MEIBC

Photographs: iStockphoto.com

By Inge Strydom

he trade union Solidarity has officially declared a dispute with the Metal and Engineering Industries Bargaining Council (MEIBC). The trade union believes this bargaining council is taking unilateral and unlawful decisions that undermine its own constitution, labour legislation and sound collective bargaining to the detriment of the industry. Moreover, the MEIBC’s Manco resolved on 3 February this year that two collective agreements would be concluded with respect to bargaining levies payable to the council for costs concerning administration and dispute resolution. The collective agreements would then be submitted to the Minister of Labour for expansion within the industry. According to Solidarity, the collective agreements were not negotiated and were selectively signed only by certain parties in the bargaining council before they were submitted to the Minister. Bargaining council officials have not given Solidarity any opportunity to sign the agreements. Solidarity’s Metal and Engineering Industry Head Marius Croucamp explained that the Council’s constitution stipulates that all participating parties must consent to the submission of such applications and must sign collective agreements. “Solidarity is a full participating member of the MEIBC. It appears as if we have been

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

excluded from the decision on the application in an intentional and pernicious way,” he said. According to Croucamp, Solidarity is insisting that a special Manco meeting be held as a matter of urgency, at which Solidarity can raise its objections. “The bargaining council is supposed to act in the best interest of the industry. At the moment, there is discord among industry players and the council’s disregard for its own constitution is fuelling it. We want to prevent our members and the industry from suffering in the long term as a result, and we want to prevent such malpractices from further destroying sound collective bargaining,” Croucamp said. In December last year, the Minister of Labour expanded the wage agreement for 2014 to 2017 to non-participating parties in the industry, leading to major dissatisfaction among several industry players. According to Croucamp, the bargaining council submitted the wage agreement providing for increases of between 8% and 10% for workers in the industry to the Minister of Labour in the same unlawful manner. Many employers are now approaching the Labour Court in a bid to declare the agreement invalid. The Labour Court has recently declared the previous wage agreement (for 2012 to 2014 that was also expanded by the Minister) invalid on the grounds of similar irregularities. S

á verskeie rondtes van onderhandelings het die bestuur van ArcelorMittal op 27 Mei ’n driejaaraanbod vir 2015, 2016 en 2017 op die tafel geplaas. Dié aanbod sal aan lede voorgelê word: 2015 (vanaf 1 April): • J- en K-gradering sal met 6,5% verhoog, met toelae wat met dieselfde persentasie sal verhoog. • H- en I-gradering verhoog met 6,2%. Toelae verhoog ook met 6,2%. • Mediesefondssubsidie verhoog deur die bank met 6,5%. • ’n Eenmalige gewaarborgde bedrag van R2 000 (ná belasting) sal per werknemer uitbetaal word. 2016 en 2017: • Die formule VPI +1% sal vir die berekening van loonverhogings gebruik word, maar die minimumverhoging sal 7% wees. S

NBCCI: Loonverhoging van 5% aan lede gebied

ie tweede rondte van vanjaar se loononderhandelings in die Nywerheidschemikalieësektor van die Nasionale Bedingingsraad vir die Chemiese Bedryf (NBCCI) het afgesluit. Die werkgewers se huidige aanbod aan Solidariteit, Sacwu, Giwusa en Ceppwawu is 5,0%. Intussen is alle partye ingevolge die bepalings van die bedingingsraad se proses tans by ’n geskil betrokke. S

Erkenningsooreenkoms by Ooginstituut bereik

ie vakbond het ’n erkenningsooreenkoms by die Pretoria Ooginstituut bereik en daar sal voortaan kollektief hier beding word. S

News BIndustry EDRYFSNUUS

Marikana verhoging report fails Gesonde to say tragedybeding could by Mediclinic have been prevented

Deur Inge Strydom

olidariteit het onlangs By Inge Strydom ná drie rondes onderhandelings by he Farlam Commission recently onderskeidelik released a report on the Marikana Mediclinic Paarl en massacre that occurred in 2012. Mediclinic Emfuleni ’n loonoorTrade union Solidarity believes the eenkoms van tussen 7,1 en 7,5% Farlam Commission’s report on vir sy lede daar bereik. Solidariteit the Marikana incident doesn’t make the point verteenwoordig 122 lede by that the tragedy could have been prevented. Mediclinic Paarl en 116 lede by The Marikana massacre was preceded by Mediclinic Emfuleni. Die oorGideon du Plessis unruly gatherings at which protesters carried eenkoms, wat vroeg in Julie bereik dangerous weapons. The trade union is of the is, behels die volgende: opinion that protesters should therefore have been arrested at that • ’n Gemiddelde verhoging van stage already, something the report fails to mention. 7,5% vir verpleegpersoneel. Solidarity General Secretary Gideon du Plessis says while the trade • ’n Gemiddelde verhoging van 7,1% vir administratiewe personeel. union would still study the report in detail, it is clear at first glance that • ’n Verhoging van 9,4% vir die aankoop van uniforms. Die nuwe the report doesn’t elaborate on the origin of the conflict situation. toelaag is R1 630 om sodoende ook vir die aankoop van skoene “The Marikana massacre is the direct result of the way in which voorsiening te maak. law-breaking, be it serious or less serious, is dealt with in South Africa, • Die werkgewer se mediesefondsbydrae het met 9% verhoog, wat that is, to ignore it until a crisis situation develops. The protest action reeds geïmplementeer is. initially started in the form of a few hundred armed Lonmin marchers. • ’n Totaal van 12 studieverlofdae (18 skofte) sal toegestaan word No action was taken by the police at that stage to stop the illegal action aan werknemers wat deeltyds studeer om voor te berei vir despite there being legislation prohibiting the carrying of dangerous eksamens, take of projekte. weapons during gatherings,” Du Plessis said. • Verskeie forums is gestig waar lede se besware en enige ander “The result was an action that got out of control. Eventually, kwessies bespreek kan word. S thousands of demonstrators, a great many of them being neither Lonmin employees nor miners, became part of the protest action,” he said. Du Plessis expressed the hope that the report would correct the Werkplekforum by ATNS misconception that the massacre was theeerste result of avan wagesoort dispute between Lonmin miners and their employer. ie bestuur van Air Travel and “It was more a case Systems of a disorderly Navigation (ATNS)march het emanating from frustrated members ofonlangs the community. While there is compassion for and ingewillig om ’n werkplek empathy with the challenging social conditions forum vir werknemers by die maatskappy te so many families in mining communities arevan enduring, we isbelieve that in- the case of Marikana the stig. Die doel die forum om werkne community exploited and exacerbated mers ’n stem in die werkplek te bied the en labour dispute,” Du Plessis said. For Solidarity, the importance of the report actually lies in the groter deursigtigheid rakende werkaange emphasis placed on violence during strikes, the danger of singing leenthede en werkkwessies te verseker. seditious songsDerek and of carrying dangerousinweapons. Volgens Mans, organiseerder “Last year’s five month long platinum also as marked by die lugvaartbedryf by Solidariteit, is die strike forumwas anders normale unprecedented levels of violence and intimidation, which was also werkgewer- en vakbondkomitees.“Die doel van die forum is om indicative of the Marikana Thisen new spiral of die werkgewer te dwingincident. om beleide praktyke teunprecedented oorweeg in violence be forumlede, broken andwaarvan labour laws should be stringent so oorleg must met die Solidariteit eenmore is. Waar that such a dysfunctional strike could be declared unprotected future,” beleide, soos dié oor diensbillikheid, in die verlede bloot deurindie Dubestuur Plessis van said.die maatskappy geïmplementeer is, mag Solidariteit Du insae Plessisdaarin addedhêthat a tense is already present at this nou voordat ditundercurrent in werking tree. ” year’sDie goldforum, negotiations underway Boksburg, precisely waaroorcurrently daar in Junie 2014 inooreengekom is, sal due tonasionaal the singing of seditious songs during the negotiations. “The by al die takke van die maatskappy ingestel word. content of Solidariteit these songsverteenwoordig are mostly negative to people ofby other meerreferences as 1 000 werknemers die trade unions and racial maatskappy. S groups. The singing of these songs should not be permitted,” Du Plessis said. S

PFhotograph : Reint Dykema OTO’S: ISTOCKPHOTO .COM

Issue 4 of 2015 • www.solidariteit.co.za www.solidariteit.co.za • ISSUE 4 OF 2014

3731

Bedryfsnuus

Die aantal agterstallige eise van mynwerkers wat beroepslongsiektes opgedoen het.

Projek Ku-riha bring hoop vir duisende mynwerkers

Foto: iStockphoto.com

ie departement van gesondheid het Projek Ku-riha (die Tsonga-woord vir vergoeding) amptelik op 29 Mei 2015 by die Carletonville Hospitaal bekendgestel. Die doel van dié projek is om die agterstallige eise van sowat 103 000 mynwerkers wat beroepslongsiektes opgedoen het, uit te betaal. Dit geld spesifiek vir eisers wie se kontakbesonderhede bevestig is en wie se eise gereed is om uitbetaal te word. Die doel hiermee is om agterstallige eise so spoedig moontlik af te handel sodat bykomende eise die nodige aandag kan geniet. Die Wet op Bedryfsiektes in Myne en Bedrywe, Wet No. 78 van 1973 (“die Wet”), maak voorsiening vir die vergoeding van werkers wat bepaalde kardiorespiratoriese siektes opgedoen het terwyl hulle in die mynbedryf werksaam was. Hierdie wetgewing word deur die departement van gesondheid geïmplementeer, terwyl die werkers deur die Mediese Buro vir Bedryfsiektes ondersoek en gediagnoseer word. Eise word ná die sertifisering van die vergoedbare siektes na die vergoedingskommissaris vir bedryfsiektes verwys vir verdere hantering. Weens verskeie redes het die bestuur van en dienslewering deur die betrokke buro en vergoedingskommissaris die afgelope sowat 20 jaar stelselmatig agteruit gegaan. Dit het

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

Deur Paul Mardon veroorsaak dat ’n groot aantal van die eise opgehoop het. Die minister van gesondheid het egter in 2012 ’n nuwe vergoedingskommissaris, dr. Barry Kistnasamy, aangestel spesifiek om die buro en vergoedingsfonds reg te ruk. Kistnasamy het uitstekende werk verrig en baie goeie vordering is gemaak om die funksionering en dienslewering van sowel die buro as die vergoedingsfonds te verbeter. As deel van hierdie proses is daar gepoog om die groot aantal agterstallige eise uit te sorteer en af te handel. ’n Groot aantal oudmynwerkers is van die buiteland afkomstig, insluitend verskeie Afrikalande en selfs ook talle Europese en oud-Oosbloklande. Aangesien die meeste van dié oudmynwerkers ná hul aftrede weer na hul geboortelande terugkeer het, is dit moeilik om hul kontakbesonderhede op te spoor en om hul eise, wat reeds gefinaliseer is, aan hulle uit te betaal. Tans is daar ongeveer 500 000 agterstallige eise by die buro en vergoedingskommissaris. ’n Oudit van hierdie agterstallige eise het getoon dat ongeveer 200 000 eise gereed is vir betaling. Die vergoedingsfonds het met behulp van die Kamer van Mynwese, groot mynmaatskappye in die goudbedryf en die finansiële steun van die Global Fund ’n veldtog van stapel gestuur om die eisers in hierdie gevalle op te spoor. Altesaam 103 000 werkers se kontakbesonderhede is sodoende al opgespoor en bevestig.

Tydens die bekendstelling van Projek Ku-riha het die minister van mynbou en ander rolspelers in die mynbedryf, insluitend hoofde van mynmaatskappye en vakbonde, sertifikate ter bevestiging van betalings aan tien mynwerkers oorhandig. Daardeur is die erns beklemtoon om so spoedig moontlik alle agterstallige eise uit te betaal. Die vergoeding word gefinansier uit die vergoedingsfonds, wat reeds ingevolge die Wet bestaan. Intussen sal voortgegaan word om die ander agterstallige eise te hanteer en die eisers op te spoor. Die projek sal na verwagting gedurende Oktober 2015 afgehandel wees. Eise word ingevolge die Wet uitbetaal aan mynwerkers en voormalige mynwerkers wat die volgende beroepsiektes opgedoen het: • Pneumokoniose, silikose, asbestose • Tuberkulose • Chroniese obstruktiewe lugwegsiekte • Progressiewe sistemiese sklerose • Mangaanvergiftiging • Platinumsout-sensitiwiteit • Longkanker. • Solidariteit-lede wat wil uitvind of hulle ’n eis kan indien vir ’n longsiekte wat in ’n myn opgedoen is, of wil uitvind of hul eis gereed is vir uitbetaling, kan Solidariteit se afdeling vir beserings aan diens by 012 644 4346 of diens@solidariteit.co.za kontak. Adv. Paul Mardon is hoof van Solidariteit se afdeling vir beroepsgesondheid en -veiligheid. S

Bedryfsnuus

Vergoedingskantoor ondermyn grondwetlike regte – vakbond

olidariteit oorweeg verskeie stappe, insluitend om hom na die Menseregtekommissie (MRK) te wend. Die vergoedingsfonds se versuim om ’n behoorlike diens aan werkers wat beroepsbeserings of -siektes opgedoen het, te lewer, ondermyn hul fundamenteel grondwetlike regte, soos toegang tot sosiale sekerheid en waardigheid. Solidariteit gaan ook die Openbare Beskermer versoek om haar ondersoek na die funksionering van die vergoedingskantoor te versnel en ook ŉ aanbeveling aan die MRK te stuur. Dit volg nadat die Suid-Afrikaanse Mediese Vereniging (Sama), wat duisende dokters verteenwoordig, aangekondig het dat geen pasiënte met beroepsverwante siektes en beserings verder sonder voorafbetaling behandel sal word nie, tensy lewens- of ledemaatverlies behandeling noodsaak. Sama se besluit is gegrond op die wanbetaling van miljoene rande se mediese rekeninge wat uit doktersbesoeke

Deur Inge Strydom van pasiënte met beroepsbeserings en -siektes spruit en deur die vergoedingskantoor betaal behoort te word. “Ons grootste kommer is dat werknemers wat daagliks met die trauma van ernstige beroepsbeserings en -siektes moet saamleef, voortaan selfs meer weerloos gelaat gaan word. Hierdie mense het dikwels reeds hul vermoë verloor om ŉ inkomste te genereer,” sê adv. Paul Mardon, hoof van Solidariteit se afdeling vir beroepsgesondheid en -veiligheid, en beserings aan diens. “Die vergoedingskantoor se doel is om hierdie mense te ondersteun sodat hulle uiteindelik weer die arbeidsmark kan betree, of om mense wat nooit weer sal kan werk nie, te ondersteun. Omdat hierdie ondersteuningsproses weens ŉ totale ineenstorting van dienslewering deur die vergoedingskantoor nie plaasvind nie, versleg die mense se situasie daagliks. Hulle kry nie hul uitbetalings by die vergoedingskommissaris nie, raak dikwels agter met hul huishoude-

like rekeninge en kan nou ook nie eers meer die mediese behandeling bekostig wat nodig is om terug op hul voete te kom nie. Die gevolg is dat baie van hulle net dieper in ŉ kringloop van skuld verval,” het Mardon gesê. Intussen is die voormalige vergoedingskommissaris, Shadrack Mkhonto, tot ŉ uitvoerende beampte by die departement van arbeid “bevorder”, terwyl Vuyo Mafata, finansiële hoof van die Werkloosheidsversekeringsfonds, nou as vergoedingskommissaris waarneem. “”Mafata moes binne ŉ maand van sy aanstelling af ŉ omdraaistrategie vir die funksionering van die vergoedingskantoor voorlê en ŉ permanente aanstelling vir die pos van vergoedingskommissaris moet teen einde Augustus gefinaliseer word. Daar is steeds geen plan nie en die vergoedingskommissarispos is volgens ons inligting nie amptelik geadverteer nie. Ons is steeds bereid om ons insette te gee en sal die voorstelle wat ons herhaaldelik aan Mkhonto gegee het, ook aan Mafata voorsien,” het Mardon gesê. S

Uitgawe 4 van 2015 â&#x20AC;˘ www.solidariteit.co.za

Industry News

ILLEGAL MINING IN SA

e is just an ordinary skinny, softspoken 23-year-old wearing a shirt and khaki pants, but he’s had to take on another life just to make ends meet – digging for gold deep down in the bowels of the earth. It is dangerous and illegal work, searching for gold while he wanders through the labyrinth of mine tunnels closed years ago. Donning overalls

Photograph: iStockphoto.com

IMPACT OF ILLEGAL MINING

• Cost to taxpayers. The cost of illegal mining in South Africa is difficult to determine, but is estimated to be R6 billion ($550 million) per year. • Health and safety risks. Damage to infrastructure poses a serious risk, while legal miners’ safety is threatened by illegal gangs that are usually armed. Some legal miners sell or give their clock cards to illegal miners to gain access to mines, and there are even instances where legal miners provide food, equipment and mine property to illegal miners. Illegal mining can cause underground fires and fall of ground incidents. • Economic losses. This includes loss of tax revenue and loss of income for legal miners, as the illegal miners in effect compete with legal mining operations. Theft of machinery, diesel, tyres and other equipment is also a reality. The State and the mining sector lose approximately R7 billion per annum in revenue as a result of smuggling. In 2007, the loss in gold production due to stolen gold was estimated to be R5,6 billion. • Prostitution. According to reports, women go underground to work as prostitutes for illegal miners. • Environmental impact. Irresponsible mining practices cause irreparable harm to the environment and the ecology. • Loss of life due to fighting between gangs, amongst illegal miners and fatal accidents such as falls of ground. • Human trafficking is also a reality. Proceeds from illegal mining are used to finance other crimes.

By Johan Böning and a headlamp, he will risk cave-ins, ambushes and conflicts with gangs, and getting arrested by the police. This is the serious crime of illegal mining. The land around Johannesburg – known in Zulu as eGoli, or the City of Gold – is dotted with abandoned mine shafts which attract hundreds of unemployed people, locals as well as migrants from neighbouring countries such as Lesotho, Mozambique and

Zimbabwe. More than 80 illegal miners died at a Harmony gold mine in 2009 following an underground fire. In March 2012, at least 20 men were buried alive after a rock fall in a closed gold mine in Gauteng. According to the Department of Mineral Resources, South Africa is fast losing control of illegal mining, as an estimated 14 000 people are involved in this activity and the number is growing daily.

CHALLENGES

THE WAY FORWARD

• Attacks on the South African Police Service, the Department of Mineral Resources and mine officials, including security personnel. • Continuous reopening of sealed holes by illegal miners. • Increase in crime (murder and theft, including theft of water, copper cables, steel, diesel and tyres). • Most criminals involved are illegal immigrants from Mozambique, Lesotho and Zimbabwe.

ACHIEVEMENTS

• The Gauteng Illegal Mining Forum was established, where information is shared and coordinated, feedback from stakeholders is obtained and challenges are discussed. • Several major crime kingpins have been arrested and many more have been identified and are under investigation. • In one organised crime syndicate, 17 accused illegal miners were found guilty of 106 of the 113 charges against them. • Several old shafts and holes have been sealed. • Improved access control at mines. • Continuous efforts are made to ensure that security personnel undergo a proper vetting procedure, to enhance personal security. • Disruption operations, raids and arrests are taking place on an ongoing basis. • Mineworkers (even on more senior levels) who were involved in criminal activities and were part of syndicates have been arrested. Sources: Cecilia Jamasmie Mining.co, “Illegal mining expands in South Africa at Sky-high rates: report”; Illegal Mining Forum Reports and information from the Department of Mineral Resources (DMR) and several stakeholders such as the SAPS and mining houses.

• The Gauteng Illegal Mining Forum will continue to implement measures to eradicate illegal mining activities. • The rehabilitation and sealing of old shafts and holes will continue. • Support to law enforcement agencies will be increased. • The identification of small refineries will continue, which includes the investigation and validation of licences. • Continuous efforts will be made to promote legitimate mining. • The removal of exposed minerals will receive attention. • Legislation will be reviewed. • The involvement of the UN agencies specialising in global organised crime will continue. • Training interventions at border control security points will continue. • Workshops for prosecutors and members of the SAPS will be presented. • Access control and security at mines will be further improved. • The rehabilitation of mines will continue and areas where illegal mining sites were operated will be rehabilitated. • Efforts to identify organised crime bosses and syndicates will continue. • Methods for preventing access to underground areas will be reviewed and implemented. • Research will continue, as will efforts to identify any new modus operandi followed by illegal miners. • In view of the safety risks associated with illegal mining it is recommended that the Mine Health and Safety Council (MHSC) should evaluate the possibility of conducting research through the Safety In Mines Research Advisory Committee (SIMRAC). S Issue 4 of 2015 • www.solidariteit.co.za

Bedryfsnuus

Rasligte brand helderder as ooit by Eskom

adat dit onlangs aan die lig gekom het dat Eskom beoog om sy getal wit werknemers met nagenoeg 3 400 te verminder sodat sy werknemersprofiel teen 2020 die nasionale rassedemografie sal weerspieël, het Solidariteit hofstukke bekendgemaak waarin hy die arbeidshof onder meer vra om die nasionale kragvoorsiener se huidige regstellendeaksieplan ongeldig te verklaar. Die vakbond meen dié plan sal Eskom se vaardigheidskorps verder uitdun en die heersende kragkrisis vererger, wat alle mense in Suid-Afrika negatief sal raak. Solidariteit se hofaansoek is op prosedurele asook substantiewe besware gebaseer. In sy hofaansoek betoog die vakbond dat Eskom in gebreke gebly het om genoegsaam met die betrokke partye oor sy nuwe regstellendeaksieplan te konsulteer alvorens die plan gefinaliseer is. Daarby is die numeriese teikens wat in Eskom se regstellendeaksieplan vervat word, slegs op die nasionale rassedemografie geskoei en neem dit dus glad nie

Deur Francois Redelinghuys die rasseverspreiding van potensieel toepaslike kwalifikasies in ag nie. “Kwalifikasies is nie gelyk onder die verskillende bevolkingsgroepe versprei nie. Dit is gevolglik onredelik van Eskom om sonder meer te verwag dat posvlakke wat sekere kwalifikasies vereis, die rasseverspreiding van die bevolking moet weerspieël,” sê Johan Kruger, adjunkhoof van Solidariteit. Volgens ’n memorandum wat deur dr. Dirk Hermann, bestuurshoof van Solidariteit, opgestel is, het Eskom tussen 1994 en 2002 van meer as 10 000 wit werknemers ontslae geraak. Die memorandum wys daarop dat Eskom se fokus van kragopwekking en -verspreiding na rassetransformasie verskuif het. Die instelling het tussen 1994 en 2000 ’n obsessie ontwikkel om sy rasseprofiel te verander. Deur hierdie planne te implementeer, en in die proses waardevolle tegniese en bestuursvaardighede op te offer, het Eskom direk bygedra tot die kragvoorsieningskrisis wat tans beleef word. Kruger verduidelik dat Eskom oor die volgende jaar van 1 967 professioneel

gekwalifiseerde en vaardige werknemers ontslae wil raak as deel van sy planne. Die kragvoorsiener het reeds bekendgemaak dat die nasionale rassedemografie teen 31 Maart 2020 op alle vlakke in die maatskappy weerspieël moet word. Dit beteken dat Eskom van nóg mense met waardevolle vaardighede ontslae wil raak. Die hofsaak teen Eskom word geskoei op die regmatigheid van Eskom se nuwe diensbillikheidsplan. “Eskom se diensbillikheidsplan neem nie die kode vir beste praktyk in ag nie, maar bring slegs die ekonomies aktiewe bevolking in berekening by die stel van sy numeriese doelwitte,” het Dirk Groenewald, hoof van Solidariteit se Sentrum vir Billike Arbeidspraktyke, gesê. “Eskom se werknemers beskik oor gespesialiseerde kennis en ervaring wat nie sommer vervang kan word nie. Eskom boet dus noodsaaklike vaardighede in ten einde sy ideologie van nasionale rasseverteenwoordigendheid te verwesenlik. Dit is ’n verloor-verloor-situasie waardeur alle mense in Suid-Afrika negatief geraak sal word. Ons poog om hierdie vernietigende praktyk deur middel van ons hofaksie te stuit,” sê Kruger. S

Foto’s: iStockphoto.com

Gaan Eskom ’n ander (finansiële) deuntjie Singh?

Meer as 10 000 wit werknemers by Eskom het tussen 1994 en 2002 die trekpas gekry. Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

Anoj Singh, Transnet se finansiële hoof, is vir ses maande na die sukkelende Eskom gesekondeer. Hy sal verantwoordelik wees vir alle aspekte van Eskom se finansiële strategie, insluitende die finansieringsplan van R250 miljard. Die aanstelling kom nadat Brian Molefe, hoof van Transnet, in April as waarnemende hoof van Eskom aangestel is. Molefe se kontrak is in Julie met drie maande verleng. Singh, ’n geoktrooieerde rekenmeester, se aanstelling is vanaf 1 Augustus 2015. Singh is die afgelope ses jaar finansiële hoof van Transnet. Onder sy leiding het Transnet miljarde in finansiering gekry van beleggers in onder meer Kanada, die VSA, Duitsland en China, luidens ’n verklaring deur die kragreus.

Bedryfsnuus

Strafregtelike ondersoek volg ná Aurora-uitspraak

Foto: iStockphoto.com

Deur Lindie de Beer

olidariteit sal die Suid-Afrikaanse Polisiediens (SAPD) bystaan met ’n strafregtelike ondersoek na aanleiding van die uitspraak teenoor Aurora Empowerment Systems vroeg in Julie 2015. Hiervolgens kan die direkteure van Aurora strafregtelik aangekla word weens verskeie aanklagte van onder meer korrupsie en die wanbestuur van twee voormalige Pamodzi-myne. Die SAPD het aangekondig dat ŉ kriminele ondersoek van stapel gestuur gaan word en belanghebbende partye versoek om inligting wat met die ondersoek kan help aan die polisiediens te voorsien. Dit volg nadat die NoordGautengse hooggeregshof in Julie beslis het dat Khulubuse Zuma, Zondwa Mandela, Solly en Fazel Bhana, asook Thulani Ngubani, gesamentlik en afsonderlik vir honderde miljoene rande in skadevergoeding aanspreeklik is. Die uitspraak het dus die weg gebaan dat die genoemde

direkteure krimineel vervolg kan word. Volgens Gideon du Plessis, hoofsekretaris van Solidariteit, is die strafregtelike vervolging van die direkteure ŉ verdere stap na geregtigheid vir die voormalige Pamodzi-werknemers. “Ons sal die polisie so ver moontlik van inligting en bewyse voorsien om die proses te fasiliteer,” sê Du Plessis. Du Plessis het bygevoeg dat Khulubuse Zuma sy ware kleure gewys het deur te ontken dat hy Du Plessis ná die uitspraak telefonies gekontak het. “Hy (Zuma) was bekommerd dat hy gesekwestreer gaan word en het gehoop dat ek sy vrese sal besweer. Nou ontken hy dat hy my enigsins gekontak het. My selfoonrekord dien egter as ŉ bewys van die oproep,” sê Du Plessis. Intussen het die regverteenwoordigers van Mandela, Ngubani en die Bhana’s Solidariteit genader om ŉ skikking rondom die betaling van skadevergoeding te bereik. S

Advertorial

Making an impact protecting hearing The Protec Program – A customised, comprehensive solution to the battle against NIHL

oise-induced hearing loss (NIHL) has since been established as a major occupational and social concern for decades now. Efforts to reduce the incidence of NIHL in the workplace, particularly the mines, have been ineffective thus far – failing to completely eradicate the incidence of occupational NIHL cases. Currently statistics from the Department of Mineral Resources (DMR) indicate that, on average, 1 600 cases of new hearing loss cases are reported each year. In particular, NIHL in the mining sector appears to be most prominent. Suggestions are that this is a result of action plans that are perhaps not comprehensive, hence ineffective. There is therefore a need for far more comprehensive & integrated programs to establish successful efforts of combating NIHL – besides the generic fitment of custom hearing protection devices alone. Interesting to note is the role that social noise exposure plays in the whole battle against NIHL. While programs implemented in the workplace to combat incidence of occupational NIHL may be effective and thorough, these efforts are often fruitless as long as there is a chance of social noise exposure among employees. These included, but are not limited to, rock concerts, target shooting sports and hunting; loud music from car stereos and personal music players. It becomes a problem trying to separate NIHL from occupational or

social noise exposure as individuals are often exposed concurrently. As such, comprehensive hearing conservation programs must not only be aimed at occupational noise exposure, but should include efforts targeted at social noise exposure as well so the “risk” is addressed from all angles. Such efforts are often lacking in most hearing conservation programs as emphasis is mainly placed on the custom hearing protective devices, and not the social aspect. As long as efforts towards combating NIHL are centred on occupational noise exposure, but exclude social noise exposure, the battle against NIHL is one that may never be won. At Impact Noise Protection, our Protec program attempts to address the issue of NIHL from both the occupational and social perspective.

The protect program consists of five different aspects targeted at first identifying a possible risk – both occupationally and socially, then devising means to address and eliminate the risk.

How can Protec Program assist you?

Addressing of social risks of NIHL This aspect aims to address possible situations where employees may be exposed to hearing loss socially, so that their social behaviours do not counteract the employer’s efforts to ensure there is no incidence of NIHL in the workplace. This process will involve informative sessions, trainings, and distribution of brochures for all employees to raise awareness and promote better social behaviour. Each of the 5 aspects will be discussed in greater detail, allowing you, the employer, to have a more successful hearing conservation program for your employees.

Risk identification Risk for each employees will be identified through annual noise surveys and annual hearing screenings. Risk elimination Through careful selection, Impact Noise Protection will fit your employees with our Ukuthula custom hearing protective devices to attenuate the noise employees are exposed to a level that is not detrimental to their hearing. These devices are moulded on site, and made custom for each individual ear. The devices will be serviced annually.

FOR MORE INFORMATION, PLEASE CONTACT US ON: Tel: 012 348 9350 Fax: 012 348 9251 jane@noiseprotection.co.za

Photographs: iStockphoto.com

www.noiseprotection.co.za

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

Nuuswaardig

Gehoortoestelle ter waarde van R500 000 aan behoeftiges geskenk

Foto: iStockphoto.com

Deur Cilleste van Dyk

ehoor is ’n geskenk wat ons so dikwels as ’n gegewe beskou: Om die golwe se geruis te hoor, ’n kind se skaterlag, strelende musiek. ’n Projek waarmee Solidariteit reeds ’n geruime tyd besig is, het verseker dat nog ’n halfmiljoen rand se gehoortoestelle aan behoeftige gestremdes versprei is. Hierdie toestelle is landwyd versprei danksy ’n borgskap deur Impact Hearing Systems – ’n plaaslike maatskappy wat gehoortoestelle verskaf en versprei. Die passings wat onlangs plaasgevind het, was die tweede rondte waar gehoortoestelle aan behoeftige gehoorgestremdes geskenk is, en Solidariteit is nog lank nie klaar nie. Die projek lê die vakbond na aan die hart, eerstens omdat die welstand en gesondheid van lede van kardinale belang is en tweedens omdat die toestelle lede in staat stel om weer die arbeidsmark te betree. Die meeste van die lede is weens hul gehoorgestremdheid werkloos en is ook nie lid van ’n mediese fonds nie. Pieter Coetzee, uitvoerende hoof van Impact Hearing Systems, sê dit is vir die maatskappy ’n voorreg om ’n gehoortoestel te gee aan ’n persoon wat dit nie finansieel kan bekostig nie. “’n Mens besef nie aldag hoe afhanklik jy van jou gehoor is nie. By Impact Hearing Systems sien ons daagliks hoe ingrypend gehoorgestremdheid ’n persoon se lewe kan verander en daarom is ons dankbaar om hierdie mense te kan help,” het hy gesê. Ontvangers van die gehoortoestelle word deur middel van ’n behoeftebepaling geïdentifiseer. Hulle ervaar sonder uitsondering ’n gevoel van opwinding en dankbaarheid. Petrus du Preez (59) vertel dat hy baie dankbaar, verlig en in ekstase is oor die vooruitsig om te kan hoor wat mense sê. Cornelia van Dyk is van mening dat hierdie skenking net nóg ’n bewys van God se goedheid is. “Dit kom van Hom af en ek sê net dankie. Dankie ook aan Solidariteit en Impact Hearing Systems wat ’n instrument in Sy hand is”. Volgens Annatjie Buys gaan die gehoorapparaat haar lewensgehalte drasties verbeter. “Ek werk met gestremdes en hoor nie altyd as hulle met my praat nie.” SMS Elfrieda Weitsz vertel dit sal ’n totale omwenteling in haar “Hoor” lewe bring. “Dis nie moontlik om te beskryf hoe dit voel as & e-posmense praat en jou eie afleiding van hul gesprek is totaal van adres na die onderwerp af nie.” 34802 “Ek’s vol vertroue dat my lewe baie sal verander en dat ek weer normaal aan gesprekke sal kan deelneem en geluide sal kan hoor wat ek jare laas gehoor het,” vertel Herman Cloete. • Is jy ’n gehoorgestremde Solidariteit-lid wat nie ’n gehoortoestel kan bekostig nie? Jy kwalifiseer dalk vir ’n gratis toestel. SMS die woord “Hoor” gevolg deur jou e-posadres na 34802 vir besonderhede. (R2 per SMS.) S

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

Owning a firearm legally and without the hassle IRASLAâ&#x20AC;&#x2122;s online service ensures that applications are lodged in the manner prescribed by the authorities. Visit www.irasla.co.za to start the application process. IRASLA will help you every step of the way. IRASLA will even facilitate the training at your nearest accredited training provider. The members of the team that manage the process and applications are well equipped to answer any questions.

STEP 1

STEP 2

STEP 3

Proficiency training is compulsory and valid for life. The new act requires that firearm training is provided by and undergone at an accredited (non-governmental) training facility. This covers knowledge of the Firearms Control Act and practical firearm type training of your choice, namely: handgun, shotgun, rifle, carbine. Further proficiency can be taken at a later date to cover more firearm types.

The competency certificate and further competency, like the proficiency training, is aligned to the firearm type. But unlike the proficiency training the validity is finite, your handgun competency and handgun licence is valid for 5 years and your competency and firearm licence for a rifle, shotgun and carbine is valid for 10 years.

Applying for a firearm license requires a proficiency certificate and a competency certificate of valid type together with the serial number of the firearm and firearm safe. Applying for a competency certificate at the same time as the firearm license is possible but not assured for first time applicants. Firearm licenses are typically valid 5 years for handguns and 10 years for rifles, shotguns and carbines.

SAPS PROCESS Dedicated Firearm Officer (DFO) found at all SAPS stations The DFO is the public interface and first step in the application process responsible for accepting your application, completing the official requirements including interviews, fingerprints, basic criminal record check, recommendations and legality of the firearm. A pass will see your application submitted to the provincial office.

Self-defence licence valid for 5 years.

Competency and licence for handgun valid for 5 years.

Provincial Office The provincial office receives the application, verifying what has been done so far. The provincial office will either refer the application back to the DFO for amendments or forward the application to the central firearms registry for consideration. Renewals are only processed by the provincial office.

Competency for rifle, shotgun and carbine valid for 10 years.

Central firearms registry in Pretoria The central firearms registry receives and registers applications on the system. A panel of senior officers consider applications based on motivation, supporting documents as well as the results from the criminal record centre based on fingerprints. Once approved, applications are processed and returned to the SAPS station that started the process.

Licence for rifle, shotgun and carbine valid for 10 years.

IRASLA WILL HELP YOU EVERY STEP OF THE WAY! Visit www.irasla.co.za today to start the application process.

Renewals should be made 90 days before expiry. Late renewals may incur extra costs and or warnings from the SAPS.

in Beweging

Nuus oor al die organisasies wat deel van die Solidariteit Beweging vorm.

Wen een van drie studiebeurse by Akademia

Foto: iStockphoto.com

olidariteit bied aan al sy lede toegang tot gehalte-opleiding, terwyl lede (van enige ouderdom) en hul afhanklike kinders tot op die ouderdom van 21 jaar boonop kwalifiseer om deel te neem aan die Solidariteit-beurskompetisie vir 2016. Hierdie inisiatief bewys weer dat Solidariteit soveel méér as net ’n gewone vakbond is – ons beskerm ons lede se werk deur hulle reg op te lei! Kwalifikasies wat tans deur Akademia aangebied word, sluit in ’n B.Com-graad in Ondernemingsbestuur, ’n B.Com-graad in Bestuursrekeningkunde en twee hoër sertifikate in Rekeningkunde en Kantooradministrasie. Akademia het ook onlangs sy eerste ten volle Afrikaanse spesialisgraadkwalifikasie bekendgestel. Die inhoud van hierdie kwalifikasie is belyn met die internasionale program wat deur die Chartered Institute of Management Accountants (CIMA) aangebied word. CIMA is die grootste professionele liggaam ter wêreld vir bestuursrekenmeesters. Volgens Appie Pienaar, lid van CIMA se Afrika-streeksraad, verdien lede van CIMA uiters mededingende salarisse en geniet hulle internasionaal erkenning as geoktrooieerde bestuursrekenmeesters. Indien Akademia se nuwe graad deur CIMA erken word, sal dit die roete na die verwerwing van ’n volwaardige CIMA-kwalifikasie aansienlik vergemaklik en verkort.

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

BEURSWENNER VERTEL Sean Walton was een van verlede jaar se beurswenners, en hy was baie ingenome met sy ervaring by Akademia. Hy sê groot ondernemings wil ’n mens “inhok” en is bang dat jy jou vlerke sal sprei, maar hy het eerstehands by Akademia ervaar dat daar ’n groot wêreld met lekker uitdagings daarbuite wag. “Om ná soveel jaar weer in Afrikaans te studeer, is nogal moeilik en jy moet jou taal weer van vooraf aanleer. Maar ek begryp baie dinge wat ek deur die jare geleer het nou beter. Ek wil weer dankie sê vir die kans wat ek gegun is om vir ’n graad te studeer. Die werk wat julle doen om Afrikaanse kinders gegradueer te kry, is uitstekend en daar moet baie meer gedoen word, want die kinders het dit baie nodig,” vertel Walton. Wat word by die beurs ingesluit? 1. Alle klasse aangebied deur Akademia ter voltooiing van jou studies. Sou jy ’n vak druip, is jy egter self verantwoordelik vir die koste om die spesifieke vak te herhaal. Sou jy die hele jaar druip, verval jou beurs en is jy as beursnemer verantwoordelik om die studiebeurs se uitstaande bedrag vir die spesifieke jaar terug te betaal.

2. Alle studiegidse en handboeke wat Akademia verskaf vir jou studies. Hierdie bepaling sluit egter handboeke vir die graadkursusse uit. 3. ’n Tabletrekenaar waardeur jy toegang tot die e-studenteondersteuningstelsel, die aanlyn biblioteek en al jou toetse en werkopdragte asook ondersteunende studiemateriaal kry. Een tabletrekenaar word uitgereik vir elke kwalifikasie waarvoor jy inskryf en sal vir die standaardduur van die betrokke studies (een of drie jaar onderskeidelik) hou. Sou jy jou studietydperk verleng, is Akademia nie aanspreeklik vir verouderde tegnologie as gevolg van jou langer studietydperk nie. Let wel: Daar sal van beurswenners verwag word om ’n skuldbewys by Akademia te onderteken voordat die beurs bekragtig word. Hoe kan ek inskryf? • Die kompetisie open op 1 Julie 2015 en sluit op 9 Oktober 2015. Voltooi daarom vandag nog jou beursaansoekvorm aanlyn op die webtuiste www.solidariteit.co.za. • Die beurs is onderhewig aan die algemene beursvoorwaardes wat op Solidariteit Helpende Hand se webtuiste gelees kan word (www.helpendehand.co.za). • Die wenner sal in die sesde uitgawe van Solidariteit Tydskrif bekendgemaak word en sal ook telefonies in kennis gestel word. S

In Beweging Solidariteit Helpende Hand

Skryf kind by Afrikaanse skool in – dis wêreldklas! AFRIKAANSE SKOLE behaal gereeld ’n 100%-matriekslaagsyfer en hul graad 8’s behaal volgens prof. Gerrit Stols van die Universiteit van Pretoria die tiende beste prestasie in wiskunde in die internasionale TIMSS-toetse (Trends in International Mathematics and Science Study), skryf DR. DANIE BRINK, uitvoerende direkteur van Helpende Hand.

Foto: iStockphoto.com

ierdie suksesvolle skole het onderwysers wie se toewyding ongekend is – wat sonder om twee keer te dink nie net akademiese opleiding van wêreldgehalte aan die leerlinge van hul skole bied nie, maar ook ’n uitgebreide buitemuurse program, sonder om oor werkure of kontrakte of vakbonde te dink. Dit is skole waar die ouers nooit terugstaan vir uitdagings nie en geld insamel vir gehalteonderrig, sodat bykomende onderwysers aangestel en behoeftige kinders by die skool ondersteun kan word. Hierdie prestasies van Afrikaanse skole staan in skrille kontras met die meeste ander skole in ons land. Nieteenstaande die feit dat die departement van basiese onderwys se begroting in die afgelope vyf jaar verdubbel het, slaag hulle nie daarin om ’n sukses van onderwys te maak nie en word miljoene kinders in die steek gelaat. In die meeste dele van die land deel elke 100 leerlinge een toilet. Meer as 80% van ons land se skole is disfunksioneel. Minder as die helfte van die kinders wat vir graad 1 inskryf, voltooi hul skoolloopbaan met ’n graad 12-kwalifikasie. Slegs 35% van kinders kan behoorlik lees. Stakings, hoofsaaklik deur SADOU-lede, eis ten minste tien skooldae per jaar – dit is ’n verlies van minstens 5% van die skooljaar. Volgens ’n studie van die WNNR is ongeveer 20% van alle onderwysers afwesig op ’n Maandag of ’n Vrydag. Die studie wys verder dat onderwysers van swart skole slegs 3,5 ure per dag skoolhou teenoor hul kollegas in skole wat voorheen wit was wat 6,5 ure lank per dag skoolhou. Skole het ’n reusedwelmprobleem – 85% van skoolkinders sê hulle weet waar om dagga te koop, terwyl 29% sê dat iemand al dagga aan hulle probeer verkoop het. Afrikaners kan met reg baie trots wees op dit wat Afrikaanse skole vermag, en kan met hernude vertroue hul kinders by die naaste Afrikaanse skool inskryf. Solidariteit Helpende Hand ondersteun hierdie skole graag met ons 25 projekte wat help om Afrikaanse skole opvoedingsinstellings van wêreldgehalte te hou. • Lees ook die brokkie op bladsy 56 oor die minister van basiese onderwys se plan om teen 2017 ’n skoolverlatersertifikaat aan graad 9-leerlinge te gee. S

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

SES SKOKKENDE SYFERS

20%

van alle onderwysers is op Maandae en Vrydae afwesig.

van kinders weet waar om dagga in die hande te kry.

35% 80% 3,5

van kinders kan behoorlik lees.

van skole is disfunksioneel.

Die aantal ure per dag wat daar by swart skole skoolgehou word.

Die aantal kinders wat by talle skole een toilet deel.

Finansiële Dienste

REGSHULPVERSEKERING

KRAG Kry die KRAGVAN van die DIE WET KRY VANDAG NOG ’N PROKUREUR AAN JOU KANT! WET aan jou kant!

Solidariteit Dienste Dienste bied regshulpversekering in samewerking met Legal X. Daarom biedFinansiële Solidariteit Finansiële regshulpversekering samewerking metprokureur in jou diens teen Kryinvandag nog ’n Legal X om jou te help om die krag van dieR97 wet per maand.* slegs aan jou kant te kry. Kry vandag nog ’n prokureur in jou diens teen slegs R82 per maand.*

• Telefoniese regshulp – 24 uur per dag. • Regsverteenwoordiging ter waarde vanTelefoniese R45 000 per jaar. regshulptoegang – • Onbeperkte tot regsdokumentasie. 24 uur per op dageiendomsoordragte. • Afslagtariewe

• Skakel 0861 765 734 of besoek www.legalx.co.za

Regsverteenwoordiging ter waarde van R45 000 per jaar

0861 765 734 www.legalex.co.za

Solidariteit Beweging Solidariteit Beweging

Skakel ons vandag nog by Solidariteit Finansiële Dienste

0861 10 10 05

Solidariteit Finansiële Dienste is ’n gemagtigde verskaffer Solidariteit Finansiële Dienste is ’n gemagtigde verskaffer van finansiële dienste van finansiële dienste • FSP-nommer: 15556 FSP-nommer: 15556

Afslag op eiendomsoordragte

Onbeperkte toegang tot regsdokumentasie

* Bepalings en voorwaardes geld

Legal X is ’n gemagtigde verskaffer van Legal X is ’n gemagtigde verskaffer van finansiële dienste • FSP-nommer: 5277 finansiële dienste • FSP-nommer: 5277

In Beweging

Jak de Priester het die kleuters tydens ’n onlangse besoek aan ’n kleuterskool in Rayton, oos van Pretoria, oor die noodsaaklikheid van gesonde voeding ingelig.

Voedsame kos ’n basiese reg, sê Jak de Priester

Foto’s: Ilze Nieuwoudt

Deur Marlien van der Westhuizen

ter harte geneem het. Almal was oortuig dat ie bekende Afrikaanse sanger Jak vis, pampoen, ertjies en lemoene baie gesond is, de Priester het ’n droom vir ons maar of dit noodwendig lekker is, is ’n heel ander land se kinders, en toe Solidariteit vraag. Helpende Hand weer op sy Annemarie Visser en Desirée Karstens is die knoppie druk, was hy meer as mede-eienaars van Kleuterland-kleuterskool in gewillig om saam besoek af te lê by Kleuterland Rayton. Hoewel Kleuterland-kleuterskool eers in Rayton – een van Helpende Hand se in 2009 begin is, werk die twee vroue al 29 jaar Kosblikkieprojek-skole. De Priester, bygestaan lank saam by kleuterskole in dié dorp. Albei van deur Helpende Hand se gelukbringer, Lappies die hulle het ’n passie vir kinders en stap al ’n lang Leeu, het vir die skool se meer as 150 kleuters pad saam met die gemeenskap. Baie van ’n les oor die belangrikheid van gesonde die kleuters in hul skool se ouers was voeding aangebied. SMS self ook by hulle in die kleuterskool. Die sanger het self twee kleuters, “bord” “Ons is soos die ouers se ma’s Jamie (5) en Mija (4), en is dus na 36930 en die kleuters se oumas. Ons goed bekend met die uitdaging om en skenk raas soms hard met die ouers oor kleuters sover te kry om gesond te R5! gesonde voeding,” sê Visser. “Dit is ’n eet. Jak en sy vrou, Michelle, se derde opvoedingsproses vir die ouers, want kind, Mika, is op 13 Julie gebore. as ’n mens nie oppas nie, word dit ’n bose “My droom vir ons land se kinders kringloop van swak voeding. Sommige ouers kan is dat hulle almal lekker sal kan eet. Omdat ek egter nie bekostig om iets meer voedsaam as self ’n pa van klein kindertjies is, weet ek hoe brood te gee nie. Dis hoekom ons so dankbaar belangrik dit is dat kinders voedsame kos moet is vir Helpende Hand se Kosblikkieprojek. Nou eet,” verduidelik De Priester. “Voeding en is ons daarvan verseker dat die kleuters genoeg voedsame kos is bepalend vir kinders se groeivoedsame kos kry en kan ons fokus op ander en leerprosesse. Om die waarheid te sê, dit is ’n dinge. Die regte voeding en aanvullings maak basiese reg.” regtig ’n groot verskil. Ek kan sien dat hulle beter Ná afloop van die aanbieding het De Priester kan konsentreer en minder loopneusies het.” en die Kleuterland-kleuters ’n gesonde ete Volgens Michelle Burger, projekorganiseerder geniet. Dit was duidelik dat die kleuters sy les

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

van Helpende Hand se Kosblikkieprojek, vervul die maaltye wat by skole aangebied word ’n belangrike funksie, aangesien ’n studie deur Helpende Hand bevind het dat een uit elke tien kleuters slegs by die skool eet. Die visie van die projek is om genoegsame ondersteuning ten opsigte van voeding aan kleuterskole te bied en om sodoende armoede reeds in die vroegste stadium te takel. Sonder genoegsame voeding kan kleuters vinnig ’n agterstand ontwikkel, aangesien dit leer- en konsentrasieprobleme tot gevolg kan hê. Helpende Hand se Kosblikkieprojek verskaf kos aan meer as 4 500 kleuters by 63 skole regoor die land. Kleuters wat deel vorm van die projek ontvang nou ook vitamienaanvullings. Deur hierdie projek kan Helpende Hand verseker dat kleuters minstens twee gesonde etes per dag en genoegsame versnaperings by die skool ontvang. Dit help kleuters met ontwikkeling en groei. Die vitamiene dra grootliks by om hul immuunstelsels te versterk. Die projek word voortdurend gemonitor om seker te maak dat daar optimaal in kinders se behoeftes voorsien word. Die publiek word aangemoedig om die projek te ondersteun. • SMS die woord “bord” na 36930 om R5 te skenk en só ’n bydrae te maak om ’n gesonde bord kos vir ’n behoeftige kleuter te bied. S

In Beweging

GeRAT

Solidariteit ® Helpende Hand

genootskap vir regte

afrikaanse taalonderwysers www.gerat.co.za

’n Inisiatief van Solidariteit Helpende Hand

GeRAT vir Afrikaans

Markplein Die

’n Inisiatief van Solidariteit Helpende Hand

Solidariteit ® Helpende Hand

www.diemarkplein.co.za

Snuffel só vir vraestelle, notas, opdragte op Die Markplein

Foto: iStockphoto.com

Deur Jacques Myburgh en Ilze Nieuwoudt

nderwysers én leerlinge wat in ’n koue sweet uitbreek wanneer die eksamen naderkruip, kan eersdaags ou vraestelle aankoop en sodoende help om die eksamenmonster en -stres in die kiem te smoor. Solidariteit Helpende Hand stel binnekort ’n nuwe platform vir die koop en verkoop van onder meer ou vraestelle bekend. Volgens Ruan Kapp, projekorganiseerder van dié platform wat as Die Markplein bekend staan, is die doel van dié webblad veelvuldig en sal ou vraestelle vir toetse en eksamens, asook werkkaarte, notas en selfs opdragte, gekoop en verkoop word. “Die Markplein sal dien as ’n hulpmiddel vir onderwysers wat aan die een kant munt wil slaan uit die verkope van ou vraestelle en ander soortgelyke dokumente, en aan die ander kant hierdie items wil aankoop met die doel om vrae daaruit te herformuleer of selfs net so in volgende toetse of eksamens te gebruik.

Boonop sal dit ’n waardevolle hulpmiddel wees vir leerlinge wat oefenvraestelle sal kan aankoop om vir toetse en eksamens voor te berei,” verduidelik Kapp. Helpende Hand het besluit om Die Markplein op die been te bring op grond van die groot behoefte wat by ouers en leerlinge geïdentifiseer is. “Ouers en onderwysers het gereeld kom vra waar hulle ou vraestelle in die hande kan kry vir hul kinders om te oefen voor eksamentyd. Onderwysers sukkel ook soms om hul eie vraestelle op te stel en hulle kan die ou vraestelle as ’n raamwerk daarvoor gebruik.” Die webblad sal op ’n vryemarkstelsel werk waar die onderwysers hul eie prys vir die dokumente kan bepaal. Hoewel Die Markplein in die eerste fase net op wiskundedokumente sal fokus, sal dit binnekort ook uitgebrei word om vraestelle, notas, opdragte en breinkaarte vir die vak Afrikaans in te sluit. • Besoek www.diemarkplein.co.za vir inligting. S

nderwysers wat Afrikaans as vak aanbied, kan nou behoorlik in rat kom danksy die stigting van ’n splinternuwe beroepsvereniging wat spesifiek na hul unieke behoeftes sal omsien. Die Genootskap vir Regte Afrikaanse Taalonderwysers (oftewel GeRAT) hoop om ’n multidimensionele beroepsorganisasie vir Afrikaanse onderwysers te wees wat onder meer professionele ontwikkeling sal bevorder, onderwysers aan die nuutste tendense in onderwys bekend sal stel en dienste en produkte sal lewer wat die gehalte van onderwys in die klaskamer na ’n nuwe vlak sal neem. Dié vereniging het onlangs sy eerste kongres aangebied en talle ander opwindende aksies word reeds vir die res van die jaar beplan. • Besoek www.gerat.co.za vir meer inligting of om by dié vereniging in te skakel. S

VAW

Solidariteit ® Helpende Hand

vereniging vir afrikaanse wiskunde-onderwysers

’n Inisiatief van Solidariteit Helpende Hand

www.skoolwiskunde.co.za

Word wiskunde-wys

ie Vereniging vir Afrikaanse Wiskunde-onderwysers (VAW) is dié tuiste waar Afrikaanse wiskunde-onderwysers met mening wiskunde-wys word. Dié vereniging, met sy meer as 850 lede, bied reeds die afgelope paar jaar ondersteuning aan onderwysers deur middel van onder meer die aanbieding van topgehalte kongresse en die ontwikkeling van e-wiskundeboeke. Twee driedagkongresse is gedurende die afgelope wintervakansie vir lede van die VAW by Buffelspoort (buite Rustenburg) en Stellenbosch aangebied. Meer as 200 onderwysers het hierdie suksesvolle kongresse bygewoon. • Vir meer inligting oor die VAW of om by hierdie vereniging in te skakel, besoek www.vaw.co.za. S Issue 4 of 2015 • www.solidariteit.co.za

In Beweging

Demokrasie is nié meerderheidsoorheersing SELFDOEN, SELFSTANDIGHEID en SELFREGERING: Dit was drie van die belangrikste “selwe” wat herhaaldelik vroeër vanjaar op die Krisisberaad van die Solidariteit Beweging weerklink het, skryf PROF. KOOS MALAN.

Foto: Reint Dykema

ns Afrikaners is hier om te bly, maar om hier in Suid-Afrika te bly, sal Afrikaners ten minste ’n minimumgraad van hierdie drie “selwe” moet verwesenlik. Hulle – ons – sal ’n hele aantal dinge self moet doen, selfstandigheid met betrekking tot ’n klomp sake moet verwerf en heelwat aangeleenthede self moet regeer. Ons het in werklikheid geen keuse nie. Hierdie dinge sal om twee redes gedoen moet word: Eerstens omdat die staat in vryval aan die verval is en gevolglik in afnemende mate in staat is om sy verpligtinge na te kom, en tweedens omdat dit abnormaal en kwetsend is om oor volwasse individue en ’n gemeenskap van volwasse mense te regeer asof hulle handelingsonbevoegde minderjariges – kinders – is. Basiese menswaardigheid vereis dat hulle self moet kan besluit. Hoe demokraties is hierdie aandrang op selfdoen, selfstandigheid en selfregering? Demokrasie beteken per slot van sake meerderheidsregering. Derhalwe behoort die minderheid, in hierdie geval die Afrikanerminderheid, hulle by die meerderheid se besluite – se voorskrifte – neer te lê, want die demokratiese beginsel van meerderheidsbesluitneming vereis dit, lui die argument. Die argument is egter verkeerd, want demokrasie gaan allermins net oor die wil van die meerderheid. Demokrasie beteken nie meerderheidsoorheersing nie; inteendeel, meerderheidsoorheersing is juis die korrumpering van demokrasie, dit is nié demokrasie nié maar staan direk teenoor demokrasie. Demokrasie – egte demokrasie – is gebaseer op drie beginsels waaraan daar gelyktydig voldoen moet word alvorens demokrasie werklik in plek is. Een van die beginsels is die meerderheidsbeginsel. Die ander twee wat dikwels ewe gerieflik en soms moedswillig vergeet word, is die beginsel van selfregering en die beginsel van gelykheid. Sonder selfregering is demokrasie ondenkbaar. Trouens, demokrasie wil juis verhoed dat ’n enkeling – ’n vors, diktator of dergelike alleenheerser – oor die burgery regeer. Net so verwerp demokrasie ook regering deur slegs ’n sektor van die burgery – ’n aristokrasie, ’n geslote klas van welgesteldes,

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

Prof. Koos Malan

’n burokrasie of ’n dergelike geslote kring van regeerders. Demokrasie vereis presies die teendeel, naamlik selfregering. Die burgery moet self regeer. Die hele burgery moet egter selfregerend wees, nie net ’n gedeelte nie en bepaald ook nie net ’n meerderheid nie. Daar is twee redes hiervoor. Die eerste is dat die beginsel van selfregering konsekwent geld. Almal, meer bepaald elke segment van die burgery, is daarop geregtig, nie net die meerderheid nie. Trouens, as dit slegs vir die meerderheid geld, maar nie vir minderhede nie, beteken dit dat die minderhede net soveel aan outokratiese regering onderdanig is as wat die burgery in die geheel in ’n diktatuur aan ’n diktator onderdanig is. In só ’n situasie is die meerderheid in die posisie van ’n (kollektiewe) diktatuur teenoor die minderheid – ’n minderheid wat nie self regeer nie en derhalwe van demokrasie uitgesluit is.

Die tweede rede is gesetel in die beginsel van gelykheid. Daarvolgens is die uitgangspunt dat alle mense en gemeenskappe in beginsel gelykwaardig is en gelyke aansprake het, wat in hierdie konteks daarop neerkom dat almal op gelyke selfregering geregtig is. Die verskynsel van regering deur een oor ’n ander en meer bepaald van regering deur een gemeenskap oor ’n ander is derhalwe een van die kruuste en kwetsendste skendings van die demokratiese idee. Dit is verwoestend vir sowel die beginsel van selfregering as van gelykheid. Natuurlik kan demokrasie nie sonder die meerderheidsbeginsel klaarkom nie. Die meerderheidsbeginsel behoort in ’n egte demokrasie egter slegs te geld met betrekking tot aangeleenthede wat werklik gemeenskaplik aan almal is. Moderne demokrasie het reeds ’n lang geskiedenis wat oor meer as twee eeue strek. Ons beleef as’t ware reeds ’n lang tydperk van demokratiese emansipasie. Dekolonisasie kan gesien word as deel daarvan. Die beëindiging van die blanke minderheidsbewind in 1994 in Suid-Afrika was eweneens deel daarvan. Daarmee is demokrasie se geskiedenis egter nie voltooi nie – nie elders in die wêreld nie en klaarblyklik ook nie in Suid-Afrika nie; trouens, dit het eintlik maar pas begin. Om dié rede is die opbreek van eertydse multi-etniese state soos die Sowjetunie en Joego-Slawië en die vervanging daarvan met ’n veelheid van kleiner state waarin die betrokke gemeenskappe selfregering verwerf het, deel van die pad waarop demokrasie vorder. Dit is ook die rede waarom Skotte, Walliesers, Katalane, Baske en talle ander kleiner kultuurgemeenskappe – volkere – suksesvol vorder in die rigting van toenemende selfregering en derhalwe gelyktydig in die rigting van meer egte demokrasie. Wanneer Afrikaners te midde van ’n groeiende krisis van staatsverval en totalitêre politiek, hulle ywer betuig vir selfdoen, selfstandigheid en groeiende selfregering, getuig dit derhalwe nie van verset teen demokrasie nie. Inteendeel, hiermee beywer Afrikaners hulle juis vir die verwerkliking van ware demokrasie en sluit Afrikaners hulself juis aan by die kragte van demokratiese emansipasie wat op talle plekke in die wêreld aan die gang is. • Prof. Koos Malan is ’n dosent in publiekreg aan die Universiteit van Pretoria. S

In Beweging

Jou slimfoon: Wees APPsoluut betyds, voorbereid Slimfone maak dit vir ŉ vrou baie maklik om al haar administrasie met haar selfoon te bestuur – om nie eens te praat van die GERIEF van selfoonbankdienste nie. Hier is ŉ paar gunsteling apps wat jou op hoogte sal hou met alles wat jy moet weet, jou administrasie sal vergemaklik en jou op die regte tyd op die regte plek sal kry, skryf LINDIE DE BEER. Regte plek, regte tyd • Google Calendar: Die Googlekalender laat jou toe om al jou afsprake vooraf in te tik en te beplan. Dit sinchroniseer met jou e-posbus en hou jou op hoogte van enige afspraak wat jy moet nakom. Die verskillende kleurskemas wat jy kan gebruik, maak dit maklik om te onderskei tussen jou werk- en persoonlike afsprake.

Foto: iStockphoto.com

• Google Maps: Google se pad kaarte (“maps”) is ŉ eenvoudige app wat jy kan gebruik om vir jou padaanwysings te gee. Jy tik bloot die adres in waar jy wil wees en die toepassing werk jou roete uit van waar jy is tot waar jy wil wees. Dit bied verskillende roetes en dui aan hoe lank elke roete jou sal neem. Indien jy op die pad wil konsentreer, kan jy die stem aktiveer wat vir jou aanwysings gee soos jy ry. Wees fiks en gesond • My Fitness Pal: Dié app deel nie net gesondheidswenke met jou nie, maar maak jou bewus van die soort kos wat jy eet en hoe gesond daardie kos werklik is. My Fitness Pal laat jou toe om te kies of jy gewig wil optel, verloor of

handhaaf. Dit werk vir jou uit hoeveel jy kan en mag eet om jou doelwit te bereik, met jou aktiwiteitvlakke in ag genome. Jy sleutel slegs die kos wat jy deur die dag eet in of kies dit uit die volledige Suid-Afrikaanse databasis. Die app dui dan vir jou aan hoeveel suiker, sodium, vet en kalorieë in elke kossoort is. Op dié manier kan jy sien hoe gesond is jou peuselhappies werklik en hoeveel jy mag inneem om by jou doelwit te bly. My Fitness Pal fokus op ŉ gesonde leefwyse en sê ook vir jou as jy te min eet. Kosmaaktyd! • Shopping List: Hou jy daarvan om jou lysies in ŉ notaboekie te skryf en dood te krap soos jy deur die winkel stap? Soms is dit moeilik om die sakrekenaar, notaboekie, pen en jou handsak op die inkopiewaentjie se handvatsel te balanseer. Shopping List is ŉ app wat jy op jou slimfoon kan aflaai en waarop jy al jou lysies kan maak en doodtrek soos jy aankope doen. • Eskom se push notifications: Dié app sê vir jou wanneer dit jou beurt vir beurtkrag is, sodat jy weet of jy in die aand sal krag hê vir kosmaak en of jy dalk liefs moet stop vir wegneemetes. Dié app laat jou toe om die omgewing waar

jy woon in te sleutel, en sal jou op hoogte hou van wanneer jy kragonderbrekings in jou omgewing kan verwag. Die presiese dag en tyd word vir jou aangedui. Bemagtig deur kennis • Solidariteit Wêreld: Die Solidariteit Wêreld-webblad is op jou slimfoon beskikbaar. Kry al jou vakbondnuus op een plek. Die platform stel jou in staat om enige inligting rakende jou werk, loopbaan, geld, gesin, welstand, die reg en ŉ gesonde werkplek in ŉ japtrap op te spoor. Jy kan aanlyn met kenners gesels en raad vra. Hoe meer jy weet oor die verskillende aspekte van jou lewe, hoe makliker is dit om jouself met kennis te bemagtig, sodat jy jouself kan help. • Maroela Media: Weet wat in die land en die wêreld aangaan deur deurlopend die jongste nuus op jou slimfoon te ontvang met Maroela Media se app. Maroela is ŉ aanlyn kuierplek en deel daagliks nuus, menings, debatte en ŉ verskeidenheid ander inligting en stories wat vir jou leefwêreld relevant is. Die verstellings stel jou in staat om te kies of jy kennisgewings van nuwe stories wil ontvang. En die beste? Dis gratis. S Issue 4 of 2015 • www.solidariteit.co.za

In Beweging

Philip Minnaar, hoof van Sol-Tech.

Nagenoeg 160 sertifikate is tydens Sol-Tech se prysuitdeling aan studente oorhandig wat 75% of hoër in hul teoretiese vakke en praktiese modules behaal het.

Opleiding by Sol-Tech miljarde rand werd Sol-Tech het onlangs ŉ studie onderneem om vas te stel wat die IMPAK EN TOEGEVOEGDE WAARDE van sy opleiding onder studente en die gemeenskap is. Dit is vir Sol-Tech noodsaaklik om ’n sterk ekonomiese impak te hê om sodoende by te dra tot die gemeenskap se lewensgehalte en wel tot so ’n mate dat lede van die gemeenskap vry, veilig en voorspoedig kan lewe, skryf CILLESTE VAN DYK.

Foto’s: Reint Dykema

ndien die gemiddelde salaris van gekwalifiseerde studente, wat hul opleiding by SolTech ontvang het, vermenigvuldig word met die getal studente wat sedert 2008 suksesvol by Sol-Tech afgestudeer het, kom die toegevoegde welvaart in die Afrikaanse gemeenskap van individue wat tot 2015 by SolTech studeer het, op R231,8 miljoen te staan. Sou hierdie inkomste tot 2020 geprojekteer word (in ag genome dat die beplande aantal studente wel by Sol-Tech studeer) is die kwantum R1 841,9 miljoen (inflasie teen 6%). Teen 2020 sal die totale impak op die Afrikaanse gemeenskap ongeveer R2 073,7 miljoen beloop. Met ’n R30 miljoen-belegging in Sol-Tech deur die Solidariteit Boufonds sal die opbrengs vir die Afrikaanse gemeenskap teen 2020 na raming dus R2 miljard beloop. Die verwagte inkomste van ŉ nuut gekwalifiseerde ambagspersoon is welbekend. Hierdie inkomste is bestendig van aard en dit kan dus

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

die waarde van hierdie kwalifikasie statisties kwantifiseer. So ŉ berekening bring die huidige waarde van ŉ perpetuele inkomste van ongeveer R22 000 per maand op R2,85 miljoen te staan. Dit is dus moontlik om ’n waarde van ten minste R2,85 miljoen te heg aan ŉ Sol-Techambagskwalifikasie, gebaseer op die potensiële inkomste wat daaruit verdien kan word. Philip Minnaar, Sol-Tech se hoof, het in Julie by die kollege se jaarlikse prysuitdeling in Pretoria gesê Sol-Tech, wat jaarliks sowat 275 gekwalifiseerde studente aan die bedryf lewer, is ŉ baken van hoop vir duisende jongmense. “Ons navorsing toon dat heelwat opleidingsinstellings in Suid-Afrika nie daarin slaag om die land se jaarlikse teikens te bereik nie. Boonop sukkel ’n groot aantal jongmense weens ontoereikende opleiding om werk te kry,” het Minnaar gesê. ’n Werkgewer wat reeds verskeie Sol-Techstudente in diens geneem het, het studente

ook tydens die seremonie toegespreek. “Die samewerking tussen student, opleidingsinstelling en werkgewer is van kardinale belang om vaardige beroepslui aan die industrie en die ekonomie te lewer. Dit is die wenresep wat Sol-Tech volg en wat sy studente van die res onderskei,” het Melanie Farrar, menslikehulpbronbestuurder van Multinet Systems, gesê. Sol-Tech vereer jaarliks studente wat in hul kursusse uitgeblink tydens ŉ spoggerige sertifikaatseremonie. Slegs studente wat 75% of hoër in hul teoretiese vakke en praktiese modules behaal het, kom vir ’n toekenning in aanmerking. Nagenoeg 160 sertifikate is tydens hierdie glansgeleentheid aan studente oorhandig. Trotse ouers het van heinde en ver gekom om in die sukses van hul kinders te deel. Sol-Tech het tydens die geleentheid ook ’n eervolle vermelding ontvang vir die groot bydrae wat die kollege reeds tot die volhoubaarheid van goed geskoolde ambagslui gemaak het. S

Sol

INBEWEGING

Gehalte ambagsopleiding in

AFRIKAANS Sol-Tech is ’n tegniese opleidingskollege en inisiatief van die Solidariteit Beweging. Die kollege is op Christelike waardes gefundeer en gebruik Afrikaans as onderrigmedium. Sol-Tech bied formele opleiding in die volgende ambagte: elektrisiën, meulmaker, motorwerktuigkundige en dieselwerktuigkundige, passer en draaier, sweiser, gereedskapmaker en passer. Die kollege beoog om mettertyd nog kursusse in ander skaars vaardighede aan te bied. Die hoofkampus is in Kirkney, Pretoria-Wes geleë. Die kollege fasiliteer formele onderrig in N1 en N2 op die perseel van HTS Tuine en bied ook remediërende klasse in wiskunde vir studente wat nie die nodige onderbou in wiskunde het nie. Hierdie diens word eksklusief aan Sol-Tech se studente gebied. Sol-Tech se studente is outomaties meer aanstelbaar omdat hulle in skaars vaardighede opgelei is. Daardeur help die kollege om die groeiende vaardigheidskrisis in die land hok te slaan. Sol-Tech spog met ’n slaagsyfer van 96% en bied reeds kortkursusse aan in onder meer gespesialiseerde opleiding in PLC. Gekwalifiseerde ambagslui kan ook vir die geakkrediteerde PLC-kursus by Sol-Tech inskryf.

ISLOOP NIE! M G A D E P O S N O IE MOEN 12 13 September September 2015 2014 8:30 vir 9:00 Sol-Tech-kampus, Kirkney Maliestraat 1662, Kirkney, 0182 Koördinate: 25O 42’ 52” S 26O 06’ 26” E Bring saam: Vier gewaarmerkte afskrifte van aansoeker se ID, vier gewaarmerkte afskrifte van hoogste kwalifikasie en amptelike graad 9-rapport RSVP by: yolandie@sol-tech.co.za Datum: Tyd: Plek:

Sukses Opleiding Loopbaan Toekoms Ekonomiese bemagtiging Christelik Hoop Kontak ons vandag nog!

Solidariteit Beweging

0861 25 24 23 www.sol-tech.co.za

Sol-Tech

jy & die Reg

Stuur jou regsvrae na: Jy & die reg, Posbus 11760, Centurion, 0046; stuur ‘n e-pos na diens@solidariteit.co.za; of faks na 012 664 1102.

Steek só ŉ stokkie voor seksuele teistering Navrae oor seksuele teistering in die werkplek is baie minder algemeen as navrae oor onbillike ontslag en onregverdige arbeidspraktyke. Ongelukkig kom dié soort ONGEWENSTE OPTREDE binne die werkplek redelik algemeen voor, hoewel dit minder gerapporteer word, skryf GIBBS DU TOIT.

Foto: iStockphoto.com

Wat is seksuele teistering? Seksuele teistering kan beskryf word as ongewenste optrede van ŉ seksuele aard. Dit kan geklassifiseer word as seksuele teistering indien dit aan die volgende voldoen: • Die optrede duur vir ŉ geruime tyd voort, hoewel ŉ enkele optrede van dié aard ook op ongewenste gedrag kan neerkom; • Die persoon wat aan die ontvangkant van die gedrag staan, het dit duidelik gemaak dat die betrokke gedrag ongewens of onaanvaarbaar is; en • Daar kon redelikerwys van die oortreder verwag word om daarvan bewus te wees dat die gedrag nie as aanvaarbaar beskou word nie. Al drie dié elemente hoef nie noodwendig ter sprake te wees vir ŉ oortreder om hom aan seksuele teistering skuldig te maak nie. Dit is wel belangrik dat die optrede teen die wil van die geaffekteerde party moes plaasvind om aan die definisie van seksuele teistering te voldoen.

Hoe weet ek dis seksuele teistering? Seksuele teistering kan ŉ fisieke aksie van seksuele aard wees, maar dit kan ook verbale of nieverbale teistering wees. Voorbeelde is: • Fisiek: Ongewenste kontak of aanraking van ŉ seksuele aard, wat kan wissel van fisieke aanraking tot uiterste gevalle waar verkragting en aanranding van ŉ seksuele aard plaasvind. Fisieke teistering kan ook gevalle insluit waar ŉ werknemer deur ŉ sekuriteitsbeampte van die teenoorgestelde geslag deursoek word. • Verbaal: Ongewenste grappe of beledigings van ŉ seksuele aard, en enige direkte of indirekte voorstelle van ŉ soortgelyke aard. • Nieverbaal: Ongewenste blootstelling aan gebare en ander nieverbale gedrag van ŉ seksuele aard, en ongewenste blootstelling aan grafiese of elektroniese uitbeeldings van ’n soortgelyke aard. Benewens bogenoemde voorbeelde kan seksuele teistering ook die volgende insluit: • Quid pro quo-seksuele teistering: Dit vind plaas waar ŉ persoon in ŉ magsposisie (soos ŉ lid van bestuur) of ŉ medewerknemer poog om Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

werkprosesse te beïnvloed in ruil vir seksuele gunste. Werkprosesse kan byvoorbeeld aanstellings, posverlagings, dissiplinêre verhore, bevorderings, opleiding, salarisaanpassings of salarisverhogings insluit. • Seksuele voortrekkery: Dié vorm van seksuele teistering kom voor waar ŉ individu in ŉ gesagsposisie binne die werkplek voordele bied aan werknemers wat toegee aan sy of haar pogings tot ongewenste gedrag, terwyl werknemers wat nie hieraan toegee nie, nie dieselfde voordele geniet nie. Om binne die konteks van seksuele teistering bevoordeling te ontvang, is soortgelyk aan die voorbeelde waar werkprosesse beïnvloed word, soos dit hierbo onder quid pro quoseksuele teistering beskryf is. Ek word geteister deur kliënt of kontrakteur... Wat nou? Seksuele teistering vind nie net plaas binne ŉ werkgewer-werknemer-verhouding nie. Dit kan ook binne ander diensverhoudings voorkom, soos dié met die eienaar van ŉ onderneming, kliënte, verskaffers of kontrakteurs. Jou werkgewer het nie die outoriteit om dissiplinêre aksie te neem teen ŉ individu wat nie ŉ werknemer van die onderneming is nie. In gevalle waar die ongewenste gedrag voorkom buite die onderneming waarvoor jy werk, kan jy ŉ grief by die oortreder se werkgewer indien.

Gestel my baas vertel my kollegas? Dit is die werkgewer se verantwoordelikheid om seker te maak dat alle inligting oor die oortreding vertroulik hanteer word deur almal wat by die proses betrokke is. Die wet stel die volgende vereistes: • Werkgewers en werknemers moet seker maak ŉ grief van hierdie aard word só hanteer en ondersoek dat die identiteit van die betrokke partye nie bekend gemaak word nie. • In gevalle van seksuele teistering waar dissiplinêre optrede plaasvind, moet die werkgewer asook alle betrokke partye alles in hul vermoë doen om vertroulikheid te verseker. Dié partye kan die voorsitter, vakbondverteenwoordiger, slagoffer, oortreder en getuies insluit. • Die werkgewer is verplig om enige inligting wat die betrokke partye kan help om vir die verhoor voor te berei, tot hulle beskikking te stel. Die beskikbaarstelling van inligting is wel onderhewig aan artikel 16 van die Wet op Arbeidsverhoudinge (no. 66 van 1995). Watter proses moet ek volg? Jy kan een van twee roetes volg indien jy seksuele teistering in jou werkplek wil aanpak: • Formele roete: Die meeste werkgewers het formele prosedures in plek om seksuele teistering te hanteer. Maak seker jy is bewus van jou werkgewer se beleid aangaande seksuele teistering, asook die voorgestelde prosedure wat daarin vervat is. Só ŉ beleid sal somtyds ŉ spesifieke persoon of pos uitwys wat met gevalle van dié aard werk, en ook opgelei is om dit te doen. • Informele roete: Jy kan ook besluit om die gedrag deur middel van ŉ informele roete op te los, byvoorbeeld deur duidelik aan die oortreder te kommunikeer dat die gedrag ongewens en onaanvaarbaar is. Indien ŉ informele roete nie die ongewenste gedrag beëindig nie, kan jy terugval op ŉ formele roete. Werknemers mag nie gedwing word om spesifiek een van bogenoemde roetes te volg nie. S

CHIETA funded apprentice on his way to Brazil!

he World Skills South Africa (WSSA) competition took place from 28 to 31 January 2015 in Cape Town. This event was spearheaded by the Department of Higher Education and Training (DHET) with participants from industry being trained through SETA interventions and participants from some TVET Colleges. More than 10 000 people visited the competition. The event was held under the custodianship of the Deputy Minister of the DHET, Mr Mduduzi Manana, with the support from the SETA CEO Forum Artisan Development Sub Committee. The competition was run at both regional and national levels to prepare the winners to participate in the World Skills International Competition in Brazil in August 2015. In the electrical trade category the winner was Jeandré van der Watt, a CHIETA funded apprentice working at Nampak Glass, a CHIETA affiliated company. Jeandré is now on his way to Brazil. Internationally, the World Skills Competition is supported by more than 70 countries. Meet our winner Jeandré van der Watt (22) is a young electrical apprentice artisan from Vereeniging who works at Nampak Glass in Roodekop, as an apprentice on a CHIETA funded project. In preparation

for the World Skills competition to be held in Sao Paulo Brazil from 11 to 16 August 2015, Jeandré is honing his skills with the assistance from Mr Nick du Plessis, a CHIETA Stakeholder Support Team member who is an electrical installation expert. Jeandré won the Electrical Installations’ category at the WSSA competition in Cape Town, beating eight other contestants in this category. Nick du Plessis is a managing director for P&T Technology and is currently Jeandré’s mentor. Part of the mentorship involves him exposing Jeandré to similar tasks that he will be exposed to at the competition in Brazil. As the lead SETA looking after the Electrical & Welding trades, the CHIETA is instrumental in the preparation of the candidates going to Brazil. The South African leg of the competition held in Cape Town gave learners and delegates the opportunity to gather information about CHIETA and also what various other institutions have to offer with regard to career development and employment creation in South Africa. Visiting learners and members of the public gathered information about alternative training interventions available with regard to their careers; subjects that needed to be taken for a specific profession; the level of performance needed in order to get access to courses and

the financial support or bursaries available. Above all, through this event, learners and members of the public got an opportunity to find out about the critical or scarce skills and the availability of jobs in the chemical and manufacturing sector. World Skills Competition in Brazil The South African finalists, representing 19 skills areas of 47, will travel to Brazil on 7 August to compete against contestants from 72 countries in trades such as electrical, welding and plumbing as well as multi-skilled technology careers that include IT software solutions and graphic design, landscaping etc. The benefits for competition entrants are considerable and qualifying for the international competition affords each participant a highly experienced mentor in his or her field, and the opportunity to benchmark their own skills internationally. Participating in the international competition is equivalent to four or five years of professional training with all the benefits of that experience: confidence and character building and many networking opportunities for the competitors. CHIETA does not offer training. However CHIETA supports companies in the chemical industry to offer apprentice training.

Website: www.chieta.org.za • Email: info@chieta.org.za

In Beweging

AfriForum

AfriForum veg vir kinderslagoffers se (taal)regte

“

Die kinders word slagoffers van misdadigers én van ŉ wanbestuurde, hartelose stelsel wat letterlik ŉ DOWE OOR na hulle draai.

“

friForum het in Julie op ŉ berig in Rapport gereageer deur opnuut hulp aan te bied aan twee kinders wat slagoffers van verkragting was. In die een geval kon ŉ vierjarige seuntjie se verkragter nie gevonnis word nie, weens die gebrek aan ŉ Afrikaanse proefbeampte wat die kind moes assesseer. In die ander geval kon ŉ vyfjarige meisie vir die derde keer nie teen haar vermeende verkragter in dieselfde hof getuig nie omdat daar nie ’n Afrikaanssprekende tussenganger was om die kind se getuienis te fasiliteer nie. Alana Bailey, adjunk uitvoerende hoof van AfriForum verantwoordelik vir taalkwessies, sê dit is ŉ skreiende voorbeeld van die wyse waarop onreg gedy wanneer taalregte ontken word. “Die kinders word slagoffers van beide misdadigers en van ŉ wanbestuurde, hartelose stelsel wat letterlik ŉ dowe oor na hulle draai.”

Deur Mariska Batt

In 2013 het AfriForum vir die assessering van die een slagoffer betaal en sedertdien het Nantes Kelder, hoof van AfriForum se ondersoekeenheid, betrokke by die saak gebly. Daar is toe al inligting van die nasionale polisiekommissaris gevra oor die beskikbaarheid van forensiese maatskaplike werkers in die Suid-Afrikaanse Polisiediens. “Ongelukkig strek die probleem veel wyer as

net Afrikaanssprekendes se taalregte,” sê Bailey. “Daar is ŉ tekort aan kundige maatskaplike werkers en proefbeamptes regoor die taalspektrum. Meer kundiges moet opgelei word en bereid wees om ŉ loopbaan in die staatsdiens te volg. Met uitdagende werkomstandighede, regstellende aksie wat by vele vrae oor die langtermynvolhoubaarheid van so ŉ loopbaan laat en geen sigbare veldtog om gekwalifiseerdes te lok nie, is die tekort nie verrassend nie.” “Die enigste verloorders in die hele proses is ons kinders, veral dié kinders wat in arm omstandighede grootword,” sê Kelder. “Dit is weer ’n bevestiging dat die polisie en die regering nie die belange van kinderslagoffers op die hart dra nie.” Benewens die hulp wat aan die twee kinders gebied is, sal AfriForum voortgaan om druk op die betrokke owerhede uit te oefen om volhoubare oplossings vir die krisis te vind. S

Veldtog gee erkenning aan sakeondernemings wat in Afrikaans bedien

Foto’s: iStockphoto.com

Deur Mariska Batt

friForum het onlangs sy Afrikaansvriendelik-veldtog van stapel gestuur. Dié nasionale veldtog beoog om ’n verbruikersgids soortgelyk aan die Geelbladsye bekend te stel waarin Afrikaanse ondernemings hul dienste gratis kan adverteer. “AfriForum wil erkenning gee aan sakeondernemings wat Afrikaans in hul alledaagse dienste gebruik, en wil ook die deurlopende gebruik daarvan bevorder. Dit sal nie net tot voordeel van die ondernemings wees nie, maar ook van ons lede en die publiek,” het Margarete Malan, hoof van die Afrikaans-vriendelik-veldtog, gesê. Die doel van die verbruikersgids is volgens Malan hoofsaaklik om sakeondernemings wat tans in Afrikaans handel dryf of Afrikaans as

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

a frikaans

’n medium van kommunikasie gebruik, aan te moedig om dié diens voort te sit en om ander sakeondernemings te motiveer om ook Afrikaans in hul ondernemings te gebruik. “Sowat ’n derde van alle Suid-Afrikaners met koopkrag is primêr Afrikaanssprekend. Ons het baie lede met ondernemings aan wie ons graag gratis blootstelling wil gee en nog meer lede wat sterk voel oor Afrikaanse diens wat ons ook graag wil help om in hul moedertaal bedien

te word. Die Afrikaans-vriendelik-veldtog is ’n positiewe manier om besighede tot Afrikaanse dienslewering aan te moedig en vir kopers en verkopers ’n wen-wen-geleentheid te skep,” het Alana Bailey, adjunk uitvoerende hoof van AfriForum, bygevoeg. • Vir meer besonderhede en om betrokke te raak, bel Margarete Malan by 012 644 3970 of stuur e-pos na margarete@afriforum.co.za of afr.vriendelik@afriforum.co.za. S

In Beweging

AfriForum lig in met gids oor grondgrype, besetting AfriForum het vroeër vanjaar ’n BLITSGIDS oor grondvergrype en grondbesetting bekend gestel waarin grondeienaars gewaarsku word om nie op die regering te vertrou om hul grond te beskerm nie. Die burgerregteorganisasie se standpunt is dat mense proaktief moet optree om hul eiendom te beskerm, skryf ALET RADEMEYER.

Ben Freeth, ’n boer van n sy voorlegging het AfriForum Zimbabwe wat ’n slagoffer van Ian Cameron, hoof van dié regering se grondgrype gemeenskapsveiligheid by was, het gesê die sogenaamde AfriForum, gesê daar moet grondhervorming onder leiding rekord gehou word van elke van pres. Robert Mugabe vorm van kommunikasie met was bloot die sistematiese owerhede, sekuriteitsmaatskappye, en gewelddadige diefstal van oortreders, die publiek en/of duisende huise en plase sonder buurtwagte. dat mense ’n sent vergoeding “Grondeienaars moet gekry het. “Dit is ’n misdaad teen paraat wees en toegang tot die mensdom wat ná 15 jaar hul eiendom beperk, sorg dat steeds voortduur.” deurgange gewettig is en streng Sy boodskap was dat grondtoegangsbeheer toepas. hervorming in Suid-Afrika nie “Waar daar wel okkupeerders gestuit kan word nie. Dit moet egter bestuur is, moet daar ’n behoorlike kontrak in plek wees word sonder dat eiendomsreg in die proses wat onder meer stipuleer wie daar mag bly, wat vernietig word. die tydperk van okkupasie is en wat die oprigting Freeth het gesê waar regerings toegelaat van strukture behels.” het dat individuele eiendomsreg vernietig word, In gevalle waar daar dreigemente van het lande arm geword en hongersnood gedy. besetting is, moet die polisie dadelik in kennis In Afrika het dit in land ná land gebeur, en dis gestel word. Voorts moet eienaars hul eiendom die rede waarom sowel wit as swart inwoners nooit heeltemal alleen laat nie. toenemend die vasteland verlaat. Cameron het daarop gewys dat buurtwagVolgens Freeth is daar in slegs ’n paar plekke strukture die eerste verdedigingslyn teen in Afrika pogings om individuele eiendomsreg grondbesetting is en daarom is dit belangrik dat terug te bring. “Ongelukkig wil Afrika-leiers hul gemeenskappe die inisiatief moet neem om mense afhanklik hou, terwyl eiendomsreg hulle buurtwagte te stig. onafhanklik maak.” Willie Spies, direkteur van Hurter Spies Hy het verwys na ’n plaas in Zimbabwe wat Ingelyf, het tydens die bekendstelling van die die regering 30 jaar gelede oorgeneem het. Daar blitsgids gesê daar is verskillende stelle wetgewing was aanvanklik 300 ha onder besproeiing en in die pyplyn wat fokus op gemeenskappe 9 300 ha waarop vee en wild gewei het. Etlike se regte en eiendomreg sal ondermyn. Dit is honderde mense was in diens. Nou word geen byvoorbeeld die Onteieningswetsontwerp, gewasse op die 300 ha verbou nie en slegs ’n die Wetsontwerp oor die Regulering van skamele 140 beeste het oorleef. Die wildlewe is Grondbesit en die Raamwerk vir die Bewaring en geheel en al uitgewis. Ontwikkeling van Landbougrond. Freeth se boodskap was dat die stryd nie net “Eiendomsreg is ongetwyfeld in gevaar en oor eiendomsreg handel nie, maar oor wat reg hoewel die Grondwet wel bruikbaar is, het die is. Hy het afgesluit deur te noem dat mense die staat die mag om dit te vertolk soos hy wil. Die wapens wat tot hul beskikking is, moet gebruik regering sien grond as ’n magsmiddel eerder as ’n om die probleem die hoof te bied, naamlik God produksiefaktor. se woord, plaaslike en internasionale howe, die “Mense moet voorbereid wees en verseker media en behoorlike navorsing. S dat hulle hul grond kan beheer,” het Spies gesê. BLITSGIDS OOR GRONDBESETTING VIR GRONDEIENAARS

Foto’s: iStockphoto.com

www.afriforum.co.za • 086 10 200 30

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

Vroue leer verdedig

at gaan in jou kop aan wanneer jy die huis verlaat, in die straat beweeg of in jou motor ry? Dié vraag is aan sowat 75 Pretorianers gevra tydens AfriForum se teenverkragtingsopleiding om vroue te bemagtig om hulself te verdedig. Die opleiding is deur Riaan Coetzee van Fortis Proactive Defence Solutions by die AfriForum-takke in Pretoria-Wes, Pretoria-Oos en Centurion aangebied. “AfriForum wil vroue bemagtig om hulself te beskerm. Vroue vorm ŉ groot deel van die AfriForum-buurtwag in Pretoria en neem onder meer aan patrollies deel om misdaad in die gebied te bekamp,” sê Tarien Cooks, AfriForum se provinsiale koördineerder vir Gauteng-Noord. Cooks sê verder dat die terugvoer wat hulle van die vroue ontvang het baie positief was. S

Kommer oor plan vir gr. 9-sertifikaat

friForum het met kommer kennis geneem van die minister van basiese onderwys, Angie Motshekga, se plan om teen 2017 ŉ skoolverlatersertifikaat aan graad 9-leerlinge te gee. Leerlinge wat op 15-jarige ouderdom die skool verlaat, het nie noodwendig die geleentheid om by ŉ ander instansie verder te studeer nie en daar is ernstige kommer oor die standaard van onderrig by kolleges vir verdere onderwys en opleiding (VOO-kolleges). “Werkloosheid is reeds ŉ groot probleem in Suid-Afrika – baie jongmense met ŉ matrieksertifikaat sukkel om werk te kry. Hoeveel te meer gaan ŉ 15-jarige graad 9-leerling nie sukkel nie?” meen Carien Bloem, projekkoördineerder vir onderwys by AfriForum. Bloem sê dat ŉ hoërskoolloopbaan ŉ baie belangrike rol speel in die akademiese en sosiale ontwikkeling van leerlinge. S

In Beweging

Kongresgangers in Perth geskok oor plaasmoorde

rnst Roets, adjunk uitvoerende hoof van AfriForum, en Lorraine Claasen, navorser by dié burgerregte-organisasie, het onlangs die 15de internasionale simposium van die World Society of Victimology in Perth, Australië, bygewoon waar hulle die internasionale gemeenskap Provinsies oor die omvang en erns van plaasmoorde ingelig het. Roets het gesê hulle het ook ’n groep Suid-Afrikaners ontmoet wat aangedui het dat misdaad een van die grootste redes was waarom hulle die land verlaat het. Volgens Roets was die Suid-Afrikaners diep geskok toe hulle ingelig is hoe gewelddadig van die aanvalle is en met watter brutaliteit en mishandeling die moorde gepaard gaan. “Die

Deur Alet Rademeyer

Suid-Afrikaners is met afgryse gevul en baie emosioneel oor plaasmoorde.” Roets het gesê heelparty Suid-Afrikaners het aangedui dat hulle graag wil help om die boodskap oor plaasmoorde uit te dra. “Een konferensie is egter nie genoeg om die wêreld bewus te maak van die aanvalle en moorde in die land nie. Daarom sal AfriForum

voortgaan om ander internasionale platforms te gebruik en bewusmakingsaksies te hou.” As deel van dié strategie het die internasionale TV-kanaal France24 onlangs ’n dokumentêre program by AfriForum oor plaasmoorde gemaak wat na verwagting binnekort uitgesaai sal word. AfriForum se siening is dat plaasmoorde tot prioriteitsmisdaad verklaar moet word en dat die regering meer moet doen om ’n einde daaraan te bring. AfriForum en TLU SA het onlangs die halfjaarsyfers vir plaasmoorde en -aanvalle bekend gemaak. Sedert die begin van die jaar was daar altesame 27 moorde en 116 aanvalle. Die aantal plaasmoorde van 1990 tot Junie 2015 is 1 747 en die aantal aanvalle 3 541. S

Issue 4 of 2015 • www.solidariteit.co.za

In Beweging

51%

van alle mense het op die een of ander tyd hul spaargeld in kontant omgesit en dit gebruik om korttermynskuld soos kredietkaarte en persoonlike lenings mee te betaal.

van kredietaktiewe verbruikers kan nie hul kredietterugbetalings volhou nie, luidens statistieke van die Nasionale Kredietreguleerder.

45%

van afgetredenes ervaar ’n tekort tussen hul maandelikse inkomste en uitgawes.

Om te spaar, is ŉ (goeie) gewoonte Juliemaand is deur die Vereniging vir Spaar en Beleggings in Suid-Afrika (ASISA) afgekondig as SPAARMAAND. Ons wil dié onderwerp aanraak deur ŉ filosofiese benadering, skryf FRANCOIS SMIT, besturende direkteur van Solidariteit Finansiële Dienste.

Foto: iStockphoto.com

E 58

en van Napoleon Hill, filosoof en skrywer in die vroeë twintigste eeu, se bekendste werke was The Law of Success. In dié boek omskryf hy 15 wette wat noodsaaklik is vir sukses. Een van die wette is die gewoonte om te spaar. Hill begin die hoofstuk só: “’n Mens is ’n kombinasie van vlees, bloed, bene, hare en breinselle. Dit is die boumateriale wat die mens gebruik om deur middel van die wet van gewoontes sy of haar persoonlikheid te vorm.” Om ’n gewoonte van spaar te kweek, moet ’n mens eers die “wet van gewoonte” verstaan, sê hy. Enige aksie word met gereelde herhaling ’n gewoonte. Hill maak die stelling dat dit wil voorkom of die verstand ’n massa motiverende kragte is wat gevorm word deur ons daaglikse gewoontes. As ’n gewoonte eers in die verstand gevestig is, veroorsaak dit dat ’n mens vrywillig en outomaties tot aksie aangespoor word. Die maklikste manier om dié stelling te verstaan, is om in die oggend vroeër op te staan. Dit is aanvanklik moeilik, die wekker word ’n

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

paar keer doodgedruk, en daarna begin ’n mens opstaan as dit lui, maar dit is steeds moeilik. Kort voor lank is ’n mens egter uit gewoonte voor die wekker wakker. Klink dit bekend? Hill beweer miljoene mense gaan deur die lewe in armoede en gebrek omdat hulle op ’n vernietigende wyse van die wet van gewoonte gebruik gemaak het. Mense besef selde dat hulle deur hul eie toedoen is waar hulle is. Indien jy jouself wysmaak dat jy net ŉ bepaalde inkomste kan verdien, niks méér nie, sal jy nooit meer as juis dít verdien nie. Jou onderbewussyn aanvaar die beperking. Die gevolg daarvan is dat jy begin vrees dat jy in armoede kan lewe en dan sien jy nie meer geleenthede raak nie. Jy bekwaam jou ook nie beter om geleenthede te kan aangryp nie. Dieselfde beginsel geld vir spaar. Indien jy in ’n gewoonte verval om alles wat jy kry uit te gee, gaan jy glo dat jou vermoë om te spaar baie beperk is. Die gewoonte van spaar beteken nie jy gaan jou vermoë om te verdien beperk nie. Inteendeel, dit beteken dat jy die wet (van

gewoonte) sal toepas om dit wat jy verdien, planmatig te bewaar. Dit gaan jou op ’n pad na groter geleenthede plaas, en jou die visie, selfvertroue, geesdrif, inisiatief en leierskap gee om jou vermoë te verbeter om meer te verdien. Begin deur vir jouself ’n noukeurig omskrewe doelwit te ontwikkel. Jy moet in jou kop ’n akkurate beskrywing hê van wat jy wil bereik, ook wat jou vermoë om te verdien en te spaar betref. Jou onderbewussyn gebruik hierdie prentjie as ’n bloudruk wat jou gedagtes en aksies omsit in praktiese planne om by jou hoofdoelwit uit te kom. Deur die wet van gewoonte word die gedagtes en aksies inderwaarheid verewig. Jy bestuur dan jou negatiewe gedagtes en vrees om in armoede te leef weg. Soveel mense sê gereeld: “Ek sukkel so om kop bo water te hou. Waar moet ek nog geld kry om te spaar en te belê?” Die antwoord lê in ŉ teenvraag: “Hoe lyk jou gewoontes?” S

aksent media • 082 445 4513

Solidariteit Finansiële Dienste > doelgerigte beleggings > spaar vir aftrede > inkomste ná aftrede > brand > diefstal > ongelukskade > lewens > ongeskiktheid > inkomstebeskerming

BELEGGINGS

> hulpbronne > ontledings > oplossings

MOTOR- EN HUISINHOUDVERSEKERING

RISIKODEKKING

IS U: > bates beskerm teen brand, diefstal of ongelukskade? > lewe verseker om uself en u gesin te versorg in die geval van ’n lewensveranderende gebeurtenis? > seker u kan eendag onafhanklik aftree?

PROFESSIONELE FINANSIËLE ADVIES

Solidariteit Finansiële Dienste sal antwoorde op al u vrae kan verskaf, ontledings doen, aanbevelings maak en dit rugsteun met die regte produkte wat u sak en profiel sal pas. Skakel ons vandag nog!

Solidariteit Beweging

0861 10 10 05 www.solidariteit.co.za

In Beweging

Beïndruk jou gesin met ’n bobaas-bobotie Deur Adriaan Smit

BESTANDDELE 20 ml fyn gemmer 30 ml sagte bruinsuiker 10 ml kerriepoeier 15 ml borrie 10 ml sout 1 ml peper 60 ml margarien 5 middelslaguie, gekap 2 snye witbrood, geweek 1 kg maer maalvleis 150 ml pitlose rosyne 60 ml blatjang 30 ml fyn appelkooskonfyt 30 ml asyn 30 ml worcestersous 30 ml tamatiepasta 375 ml melk 2 eiers Suurlemoen- of lourierblare

} }

METODE

Foto: Gallo Images; iStockphoto.com

1. Verhit die margarien en uie in ’n swaarboomkastrol, voeg al die droë bestanddele van Groep A by en braai totdat die uie sag is. 2. Voorverhit die oond tot 180 °C/350 °F. 3. Druk die water uit die brood en roer dan al die bestanddele van Groep B by die uiemengsel in. 4. Kook vir 20 minute oor ’n lae hitte en roer so af en toe. Skep dan die mengsel in ’n gesmeerde oondbraaipan. 5. Klits die melk en eiers saam en gooi oor die vleis. Druk hier en daar ’n suurlemoen- of lourierblaar in die vleismengsel en bak vir 45 minute teen 180 °C/350 °F. Sit warm voor.

Stomende beker vol goeie nuus vir koffieliefhebbers

aste Holdings het onlangs aangekondig dat hy die eksklusiewe lisensie vir 25 jaar bekom het om Starbuckstakke in Suid-Afrika en ander lande in Suider-Afrika te open. Volgens Kris Engskov, Starbucks-president: Europa, die Midde-Ooste en Afrika, is die koffiemark in Suid-Afrika sterk en groei dit vinnig. Die eerste tak sal na verwagting in 2016 in Johannesburg open. Starbucks is in 1971 in die VSA op die been gebring en spog met meer as 22 000 takke regoor die wêreld. Die meerderheid van Starbucks se werknemers is tussen die ouderdom van 17 en 25 jaar. Taste besit ook wegneem-eetplekke soos Scooters, Domino’s Pizza en The Fish & Chip Co. asook juwelierswarewinkels soos NWJ en Arthur Kaplan. S

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

In Beweging

The stress ranking of South African working women out of 21 nations surveyed.

of working mothers in South Africa are single.

Working mothers: Find the ideal work-life balance

As a permanently employed woman, it can sometimes be a daunting task to MAINTAIN A BALANCE between your family life and your responsibilities at work. Many successful working moms are struggling with exactly these challenges, writes FRANCOIS REDELINGHUYS.

Illustration: iStockphoto.com

T 62

he 2011 World of Tomorrow Study by Nielsen ranked South African working women as the seventh most stressed out of 21 nations surveyed. According to the Old Mutual Savings and Investment Monitor, 53% of working mothers in South Africa are single, which only adds to the stress they already experience. Research indicates, though, that more employers are starting to make provision for working mothers. The Top Employers Institute’s Top Employers Index, which certifies choice employers via the International HR Policy and Practice Research, certified 69 companies in South Africa as Top Employers in 2011. Despite this, finding a balance between their work and personal lives remains challenging Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

for women. Here are a few tips to help you achieve a better work-life balance: Find quality childcare Find a quality childcare establishment that employs professional, educated personnel to care for your child while you are at work. Make a list of criteria that you deem important and make sure your child’s needs are important to them. Make mornings easier You can make it much easier to get ready for the day by getting organised the night before. Packing lunches, laying out clothes, planning for breakfast and repacking the diaper bag before you go to sleep can save you a lot of time the next morning.

Talk to your employer Make sure you communicate your needs to your employer and that he understands your situation. If you know where you stand with each other, you can avoid possible problems in future. Limit distractions Draw up a schedule so you won’t need to work in the evenings. This will allow you time to spend with your family. Create special activities Plan fun activities for you and your kids during the week and weekend. It’s important to make time for fun activities to do with your children. This will give them something to look forward to. S

In Beweging

Die vrou se rol in die huishouding se finansies

Foto: iStockphoto.com

Deur Appie Pienaar

ugustus is vrouemaand. Terwyl die klem deesdae dikwels op die vrou se rol in die werkplek val, bespreek ons in hierdie artikel spesifiek die rol van die vrou in ’n huishouding se finansies. Die twintigste eeu het ’n groot omwenteling in die rol van die vrou as finansiële besluitnemer en broodwinner gesien. Vanaf die draai van die vorige eeu tot ongeveer 1930 was dit gewoonlik slegs jong, ongetroude vroue wat tot die werkmag toegetree het. Hul werk was meestal administratief van aard. ’n Huwelik en die eise van ’n gesin het dikwels die einde van die vrou se loopbaan beteken. Tydens die twee dekades tussen 1930 en 1950 het die persentasie vroue in die werkplek egter gegroei van sowat 10% tot 25% van die totale arbeidsmag. Al meer vroue het aanhou werk nadat hulle in die huwelik getree het. Van 1950 af tot in die helfte van die 1970’s was daar ’n groot toename in die aantal vroue wat ná skool verder studeer. Hierdie tendens het gedurende die afgelope vier dekades voortgeduur, en vroue maak tans wêreldwyd meer as die helfte van alle tersiêre studente uit en is ewe tuis in die tradisioneel “manlike” beroepe soos medies en ingenieurswese as hul manlike eweknieë. Saam met haar groeiende rol as broodwinner, het vroue begin om toenemend meer verantwoordelikheid te aanvaar vir finansiële besluite binne die gesin en huishouding. Finansiële raadgewers sê die tradisionele rolle binne gesinsverband het omgeruil en dit is deesdae vroue wat gesprekke oor aftreebeplanning kom voer. Vroue speel inderdaad ’n bepalende rol in die huishouding se finansies, en hul diskresie oor die besteding van geld is deurslaggewend in die bepaling van die spaarbedrag beskikbaar vir belegging en uiteindelike rykdom. Hiervan is daar talle voorbeelde waarvan ’n paar hieronder genoem word: • In die meeste gevalle aanvaar die vrou verantwoordelikheid vir die aankoop van voedsel en kruideniersware, een van die groot diskresionêre uitgawes in ’n huishouding. • Vroue bepaal dikwels hoeveel aan ’n huiswerker bestee word, veral waar dié persoon nie voltyds in diens is nie. Waar ’n gesin verkies om sonder ’n huiswerker oor die weg te kom, is dit dikwels die vrou wat verantwoordelikheid vir die ordelikheid en netheid van die woning moet aanvaar, selfs al werk sy voltyds. • Dit is dikwels die vrou wat bepaal hoeveel geld bestee word aan huisverbeterings en opknapping, veral in die badkamer en kombuis wat tradisioneel as deel van die vrou se ”domein” gesien word. • Die vrou as primêre versorger van die kinders kan dikwels beheer uitoefen oor die aankoop van klere en speelgoed, en kan op dié gebied dus ook besparings verseker. Elke huwelik en elke huishouding bepaal sy eie reëls vir die bestuur van finansies. Vroue moet besef dat hulle ’n deurslaggewende rol in die bestuur van die huishouding se finansies speel en moet verantwoordelikheid aanvaar vir die gesin se finansiële gesondheid en vooruitgang. S Issue 4 of 2015 • www.solidariteit.co.za

In Beweging

Buckets full of benefits for our members This is a summary of the BENEFITS attached to Solidarity membership. The benefits are subject to the constitution and policies of the union as well as the rules as contained in the rule book, and may be amended by the Executive Council of Solidarity without prior notice. New members who can provide proof that they belonged to another trade union in a collective company immediately prior to joining Solidarity will immediately be entitled to benefits, on the understanding that in instances where such members are, upon acceptance by Solidarity, engaged in litigation or a dispute, benefit limits may be imposed by the Executive Council at its discretion.

Uitgawe 4 van 2015 â&#x20AC;˘ www.solidariteit.co.za

In Beweging

R97

Independent Financial Advice Solidarity Financial Services has an independent financial advice department who can assist clients with various financial advice topics. This include basic budgeting and tax planning, risk and retirement planning as well as investment planning in general. The department has trained professionals that will assist with all your needs. â&#x20AC;˘ Phone 0861 101 005

Issue 4 of 2015 â&#x20AC;˘ www.solidariteit.co.za

In Beweging

mar ela media

Boomkastele ’n boek waar elke woord tel Dis Sondagmaaltye wat met liefde en fyn beplanning voorberei is wat ’n mens lank ná die laaste hap onthou. As boeke kos was, sou Schalk Schoombie se UITSTEKENDE DEBUUT, Boomkastele, beslis ’n ete met lamsboud, soetpatats en groenboontjies wees – en poeding! meen ILZE SALZWEDEL.

Foto: iStockphoto.com

oomkastele is fyn beplan en met liefde geskryf, en elke woord dra by tot die genot. Schalk Schoombie is immers ’n man wat sy woorde ken, ’n bekroonde dramaturg, veteraanjoernalis én akteur wat weet hoe woorde kan skilder. Moet my nie verkeerd verstaan nie – ek is mal oor ontspanningsfiksie, daardie soort boeke wat ’n mens binne ’n dag verslind bloot omdat jy van jou eie saai lewe wil ontsnap. Maar dan en wan kort ’n mens iets met ’n bietjie meer vleis, en dít is Boomkastele gewis. Dit vertel die verhaal van ’n navorser (hy bly tot feitlik reg aan die einde naamloos) en sy klein obsessies en geite. Daar is al die koerantberigte oor interessante ditjies en datjies wat hy deur die jare versamel het en wat hy ná sy aftrede wil liasseer, en ’n kleintydse droom van ’n eie boomhuis. En dan, sentraal tot die verhaal, is daar sy voorstedelike sonde met die bure wat begin die dag toe hulle twee bome afkap wat halfpad op sy erf staan sonder om hom daaroor te raadpleeg. Die woede wat hy hieroor ervaar, rig uiteindelik die res van sy lewe. Parallel met hierdie storie is daar die verhaal

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

van die misdaadjoernalis by ’n dagblad. Sy het haar eie obsessie: om uit te vind wie is die Sirkelman, die graffitikunstenaar wat Da Vinci se Vitruviaanse Man op stadsmure verf. ’n Deel van die genot van hierdie boek lê daarin om uit te vind hoe – en of – hierdie twee stories hoegenaamd met mekaar verband hou, en hoe die skrywer dit gaan laat saamloop. Schoombie se vernuf met die woord is al met verskeie pryse bekroon – die mees onlangse toekennings is ’n ATKVeertjie (vir drukmedia) en die gesogte AngloGold Ashanti Smeltkroes vir die beste nuwe drama by Aardklop. In Boomkastele waag hy sy hand vir die eerste keer aan ’n roman, en reeds in die proloog weet die leser hier gaan elke woord tel – ’n vaardigheid waaraan hy duidelik al oor die jare geskaaf het met al sy werke in verskillende genres. Die gestrooptheid van die taalgebruik en die manier waarop bekende woorde op aweregse maniere ingespan word om die verhaal te vertel, wil-wil herinner aan die werk van Etienne van Heerden, maar dis duidelik dat hier ’n vars, nuwe stem aan die woord is. Ander interessanthede wat Boomkastele (uitgegee deur Human & Rousseau) nog meer kleur gee, is die

gebruik van volledige koerantberigte en e-posse uit die navorser se vreemde versameling, met hier en daar selfs ’n foto om die leser by die storie te betrek. As ’n mens die verhaal op ’n dieper vlak sou wou ontleed, is daar baie temas wat tot die moderne mens spreek: die invloed van tegnologie op ons lewens, die anonimiteit van lewens agter hoë voorstedelike mure, misverstande wat spruit uit ’n tekort aan inligting, en veral die hunkering om van geweet te wees, soos wat dit so treffend in P.G. du Plessis se Siener in die Suburbs deur die karakter Tiemie gestel word. Maar selfs op intreevlak, waar dit suiwer om die storie gaan, is Boomkastele ’n lekkerleesboek. Daar is genoeg intrige, deurlopende spanning en slim humor om ’n mens aan die lees te hou. Boomkastele is ’n waardevolle bydrae tot die Afrikaanse prosa. Ek wil selfs waag om te voorspel dat ons dit na alle waarskynlikheid volgende jaar op die kortlys vir menige letterkundige prys gaan sien. Ek kan dit beslis aanbeveel, veral (maar nie net nie) vir lesers wat hou van fynproe-Afrikaans. Moenie spookasem verwag nie, eerder donker, romerige sjokolade. S

In Beweging

MILO®-KOEKIES

Balans is deel van vroue se DNS – ook as bestuurders ’n Studie wat onlangs deur die navorsingsmaatskappy Gallup gedoen is, het interessante bevindings oor VROUE AS BESTUURDERS gehad. Die studie het tot die slotsom gekom dat vroue beter is daarmee om hul werknemers by prosesse in die werkomgewing te betrek, skryf SUSAN LOMBAARD.

Foto: iStockphoto.com

ie studie deur Gallup het boonop bevind dat vrouebestuurders self baie meer betrokke is by wat in hul afdelings of maatskappye aangaan as mans in bestuursposisies. Respondente wat aan die studie deelgeneem het, het voorts gesê hulle ervaar dat vrouebestuurders hulle meer gereeld positiewe terugvoer gee oor hul prestasies in die werkplek, en ook meer gereeld met hulle gesels oor hul professionele doelwitte, ontwikkeling en vordering. Luidens ’n artikel oor dié navorsing wat in April vanjaar op die webwerf Business Insider gepubliseer is, is een moontlike verklaring hiervoor dat vrouebestuurders harder moet werk om hul natuurlike talente in die werkplek aan te wend, omdat leierskaps- en bestuursposisies steeds oorwegend deur mans beklee word. Hoewel inklusiewe en empatiese leierskap dus vir vroue skynbaar natuurliker is as vir mans, moet hulle harder daaraan werk om hulself as bestuurders te bewys. ’n Mens kan egter nie die sterk punte wat mansbestuurders na die werkplek bring, misken nie. Manlike bestuurders se taakgerigtheid en hul vermoë om te fokus op die doelwitte wat bereik moet word, ongeag die hindernisse in hul pad daarheen, is alombekend. En volgens dieselfde studie deur Gallup verkies 33% van die

respondente steeds mansbestuurders, teenoor 22% wat vrouebestuurders verkies. Oor die redes hiervoor kan ’n mens maar net bespiegel. Ek is persoonlik van mening dat vroue se natuurlike vermoë om alle aspekte van hul lewe te integreer, ’n deurslaggewende faktor vir hul welslae in bestuursposisies is. Ons kan e-posse lees terwyl ons netbal kyk, wasgoed ophang terwyl ons ’n werkverwante oproep maak, en ’n oog op spelende kleuters hou terwyl ons ’n Skypevergadering inpas. Dis deel van ons DNS. Boonop kan die meeste vrouebestuurders, veral dié wat ma’s is, waarskynlik getuig dat ’n goeie skeut nederigheid hul voete plat op die grond hou. As jy saans, ná ’n besige dag op kantoor, spook om jou tiener se wiskundehuiswerk te ontsyfer, of as jou vyfjarige seuntjie sê dat jou toebroodjies vandag regtig sleg was, of jou tienjarige dogter jou vroegoggend taktvol vertel dat jy dalk liewer iets anders moet aantrek, begin jy maar weer elke oggend om 08:00 van voor af om jouself te bewys. Uiteindelik is die sleutel tot sukses om ’n gesonde balans tussen mans- en vrouebestuurders in ’n organisasie te hê sodat ’n verskeidenheid natuurlike talente en sterk eienskappe beskikbaar is wat mekaar aanvul. • Susan Lombaard is uitvoerende hoof van Maroela Media. S

Resep: Vicky Swart van Hartbeespoort Uit: Leserskring Spogresepte saamgestel deur Christelle Erasmus (R295,00) Uitgewer: Human & Rousseau Lewer ongeveer 60 gevulde koekies. Bestanddele 300 ml witsuiker 300 ml bruinsuiker 3 eiers 350 g sagte margarien 1 liter bruismeel 375 ml Milo® 5 ml vanieljegeursel Vulsel 250 ml suiker 115 g margarien 75 ml melk 30 ml Milo® 30 ml kookwater Metode 1. Voorverhit die oond tot 180 °C. Smeer ’n bakplaat. 2. Klits die wit- en bruinsuiker en die eiers saam. Roer die margarien by en meng goed. 3. Voeg die bruismeel, Milo® en vanieljegeursel by en meng baie goed tot dit ’n sagte deeg vorm. 4. Rol in klein balletjies en plaas op die voorbereide bakplaat, nie te na aan mekaar nie. Druk effe plat en bak vir 10-15 minute. Laat afkoel. Om die vulsel te maak: Giet die suiker, margarien en melk in ’n kastrol. Meng die Milo® met die kookwater en voeg by. Meng goed en kook vinnig vir 5 minute. Haal van die stoof af en klop tot styf en koud. Smeer die vulsel op die Milo®-koekie en plak opmekaar. S Issue 4 of 2015 • www.solidariteit.co.za

In Beweging

Ons gaan ’n taal maak huldig verskeie vrouetaalpioniers Die eerste oplaag van prof. Jaap Steyn se boek Ons gaan ’n taal maak – Afrikaans sedert die Patriot-jare is reeds uitverkoop en die tweede oplaag vlieg van KRAAL UITGEWERS se rakke af, skryf ALANA BAILEY, uitvoerende hoof van Kraal.

ierdie monumentale boek vertel die verhaal van ons taal, maar ook van die mense wat dit help skep en bevorder het. Dit sluit vrouetaalpioniers soos M.E.R., prof. Elize Botha en Dalene Matthee in. Maria Elizabeth Rothmann, beter bekend as M.E.R. (1875–1975) word beskryf as “een van die grootste Afrikaners van die vorige eeu, een van die uitnemendste Afrikaanse prosaïste, pleitbesorger vir armes en eensames, vurige stryder vir die bemagtiging van die vrou, ’n diep denker vir wie menseverhoudinge bo alles kosbaar was”. Prof. Steyn het ook ’n biografie oor haar, getiteld Die 100 jaar van MER, gepubliseer. In Ons gaan ’n taal maak vertel hy hoe sy aanvanklik deur die oorheersende Engelse taal en kultuur beïnvloed is om Afrikaans as minderwaardig te beskou. Toe kom die keerpunt in haar lewe – die Jamesoninval van 1895–1896 in die ZAR. “Dit het soos ’n weerligskeurslag gewys waarheen ons gelei word – tot ontkenning van ons eie aard en wese, en om dit te vervang deur ’n namaaksel van die aard en wese van ŉ ander volk, om iets vals en nutteloos te word. Verskrik, maar nog behoue, het ons die tyd van dwaasheid oorleef,” het sy vertel. Nog ’n baanbreker was prof. Elize Botha (1930–2007). Sy was die eerste vroulike voorsitter van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns. Verder was sy ’n direksielid van onder andere Nasionale Pers en Media24, asook kansellier van die Universiteit van Stellenbosch. Sy sal veral as letterkundige en kritikus onthou word. Toe daar in 1990 gevra is of Afrikaans as amptelike taal moet voortbestaan, was sy een van die vurigste verdedigers van die taal se status. Sy het tot haar dood bepleit dat Afrikaans nie met verdrukking geassosieer moet word nie, maar gebruik moet word om onderlinge begrip te skep. Dalene Matthee (1938-2005) is nog een van die “formidabele vroue” van wie prof. Steyn meer vertel. Vreemd genoeg was sy aanvanklik ook liewer daarvoor om in Engels te skryf, maar toe “... kom ek agter dis net die potlood

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

Ons vier vroue met Vrouemaandaanbod

wat skryf. Iets is weg. En toe het ek begin besef – en ek moet dit in vandag se taal sê – dat op die een of ander manier die kern van my wese ingeprogrammeer is in Afrikaans”. Sy is veral bekend vir haar sogenaamde bosromans Kringe in ’n bos (1984), Fiela se kind (1985) en Moerbeibos (1987). Binne slegs vyf jaar is sowat ’n halfmiljoen eksemplare van dié boeke gedruk – ’n merkwaardige prestasie in Afrikaans. Onder die jeug van die 1980’s het dit ’n passie vir Afrikaanse boeke ontketen. Vandag is daar vele mense wat soos M.E.R. en Matthee onder die druk van Engelse onderrig begin glo dat Afrikaans minderwaardig is. Die taalverskuiwing wat M.E.R. meer as ’n eeu gelede ervaar het, is vandag weer ’n realiteit. Die lewensverhale van hierdie drie vroue herinner ons dat ons ware identiteit in Afrikaans lê en inspireer ons om opnuut die uitnemendheid van ons taal te vier. • Ons gaan ’n taal maak – Afrikaans sedert die Patriot-jare is by Kraal Uitgewers beskikbaar teen R395 (R80-posgeld uitgesluit). Kontak Kraal by www.kraaluitgewers.co.za of skakel 012 644 4329. S

Deur Alana Bailey

ie Anglo-Boereoorlog bly ’n tema wat Suid-Afrikaanse historici, skrywers en lesers boei. Op 23 Junie 2015 het Antjie Krog ’n lesing by die Universiteit van die Vrystaat gelewer waarin sy uitgebrei het oor ’n minder bekende aspek van die oorlog – die seksuele geweld waaraan Boervroue onderwerp was. Destyds was onderwerpe soos verkragting en seksuele teistering taboe. Gevolglik het die nageslag die idee gekry dat voorvalle van dié aard glad nie tydens die oorlog voorgekom het nie. Verslae waarin inligting hieroor aangeteken is, was ook aan tydsgebonde verbodsbepalings onderworpe en kon eers dekades ná die oorlog bekend word. So kom nog meer tragiese besonderhede oor die lot van vroue en kinders tydens die oorlog aan die lig. Vroue moet egter nie as passiewe slagoffers gesien word nie. In Heilbron moes die kampsuperintendent byvoorbeeld uit moedeloosheid ’n vrou uit die kamp laat omdat sy so ’n passievolle aktivis was en die ander vroue kragdadig besiel het. In sy verslag skryf hy só oor die naamlose vuurvreter: “... on the morning she left she told the Asst Supt that we could send her through h-ll [sic] and she would still come out a true Afrikaner at the other end”. Om in hierdie vroue se verhale van moed en deursettingsvermoë onder die moeilikste omstandighede denkbaar te deel, bied Kraal Uitgewers ons spogpublikasie Onthou! Kronieke van vroue- en kinderlyding, 18991902 aan teen die spesiale prys van R400 (R60-posgeld uitgesluit). Vir voorwaardes en inligting, besoek www.kraaluitgewers.co.za of skakel 012 644 4329. Marthinus van Bart se boek Die Nasionale Vrouemonument is ook by Kraal Uitgewers beskikbaar teen R300 (R50posgeld uitgesluit). S

In Beweging

Solidariteit-kantore: Diens op jou voorstoep BELLVILLE Ettienne Pio (litigant), Deon de Jager (junior litigant), Anton Gerretsen, Raymond Holland-Chapman, Bennie Harmse • Administratiewe beampte: Nicole Harmse • Tel: 021 946 4440/4418 • Faks: 021 949 4259 • E-pos: bellville@solidariteit.co.za • Adres: Du Toitstraat 18, Bellville

KATHU Adele Rossouw • Administratiewe beampte: Jaatjé Sherman • Tel: 053 723 1604 • Faks: 053 723 1407 • E-pos: kathu@solidariteit.co.za • Adres: Winkel 1B, Prosperitasgebou, Rietbokstraat, Kathu

BLOEMFONTEIN Pieter Burger • Administratiewe beampte: Ingrid Papenfus • Tel: 051 430 6152/3 • Faks: 051 430 6163 • E-pos: bloemfontein@solidariteit.co.za • Adres: Kellnerstraat 58C, Westdene, Bloemfontein

LYDENBURG Quintus Sliep • Administratiewe beampte: Bianka Broodryk • Tel: 013 235 3698 / 013 235 4985 • Faks: 013 235 1814 • E-pos: lydenburg@solidariteit.co.za • Adres: Versekeringsforumgebou, H.v. Viljoen- en Maasdorpstraat, Lydenburg

BOKSBURG Francois van Heerden, Zirk Gouws, Hennie Vosloo, Amanda Hattingh, Fanie Vosloo, Derek Mans, Herman de Jongh, Dana Viljoen (litigant), Le Roy Fritz (litigant), Thinus Jacobs • Administratiewe beamptes: Marlindie Booyens, Natasha van Heerden en Elize Pohlman • Tel: 011 913 0783/1101/1105 • Faks: 011 913 3850 • E-pos: boksburg@solidariteit.co.za • Adres: Rondebultweg 232, Libradene, Boksburg

NEWCASTLE • • • • •

CARLETONVILLE Riaan Visser • Administratiewe beampte: Petro Watson • Tel: 018 788 4861/018 786 2785 • Faks: 011 388 9854/018 788 5102 • E-pos: carlton@solidariteit.co.za • Adres: Van Zyl Smitstraat 74, Oberholzer, Carletonville

ELLISRAS Deon Viviers • Administratiewe beampte: Mariaan Pretorius • Tel: 014 763 1174 • Faks: 014 763 1264 • E-pos: ellisras@solidariteit.co.za • Adres: Winkel 4, Marula Mile Winkelsentrum, Louis Bothaweg 35, Ellisras

KLERKSDORP Coenie Rheeder, Danny Schutte • Administratiewe beampte: Nicoline Crafford • Tel: 018 468 8533 • Faks: 018 468 8563 • E-pos: klerksdorp@solidariteit.co.za • Adres: Buffelspark, Kantoor 2, Buffeldoornlaan 48, Flamwood, Klerksdorp

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

Administratiewe beampte: Elize Bronkhorst Tel: 034 312 9711/9917 Faks: 034 312 5170 E-pos: newcastle@solidariteit.co.za Adres: Hardingstraat 79, Sanlampark, Blok B, Newcastle

PIETERSBURG • • • • •

RICHARDSBAAI John Smith • Administratiewe beampte: Chantelle van der Merwe • Tel: 035 753 1935 / 035 753 1936 • Faks: 035 753 1937 • E-pos: richardsbaai@solidariteit.co.za • Adres: Anglers Rodstraat 12, Meerensee, Richardsbaai

RUSTENBURG Eric Schoeman, Tommy Wedderspoon, Johan Nell (litigant), Lucindi Pretorius (litigant) • Administratiewe beampte: Carisma Breet • Tel: 014 592 4336 • Faks: 014 592 4371 • E-pos: rustenburg@solidariteit.co.za • Adres: H.v. President Mbeki- en Heystekstraat, Total Garage, Kantoor 4, Rustenburg

SECUNDA Andy O’Toole • Administratiewe beampte: Sandra Scheepers • Tel: 017 634 5296 • Faks: 017 634 5297 • E-pos: secunda@solidariteit.co.za • Adres: Eerste vloer, h.v. Joe Slovo- en Moorstraat, Uitbreiding 22, Secunda

VAALDRIEHOEK

Administratiewe beampte: Arlene Lourens Tel: 015 296 0335 Faks: 015 296 0335 E-pos: polokwane@solidariteit.co.za Posadres: Posbus 849, Faunapark, Polokwane, 0787

Jaco van den Berg, Johan Venter, Francois Calldo, Gerhard Cloete, JJ Fernandes, Lee Coetzee, Nadia Coetzee, Le Roy Fritz (litigant) • Administratiewe beamptes: Saretha Jacobs en Chanell van Gent • Tel: 016 931 3160 • Faks: 016 931 3171 / 016 981 6718 • E-pos: vaaldriehoek@solidariteit.co.za • Adres: Rossini-boulevard 130

PORT ELIZABETH

WELKOM

Wynand Strydom • Administratiewe beampte: Yvette Stroebel • Tel: 041 364 3219 / 2925 / 3225 • Faks: 041 364 2927 • E-pos: pe@solidariteit.co.za • Posadres: Posbus 63788, Greenacres, Port Elizabeth, 6057 • Adres: Sesdelaan 52, Newton Park, Port Elizabeth

PRETORIA Chris Roodt, Schalk de Bruin, Willie Venter, Jahni Cowley, Louis Pretorius, Helgard Cronje, Inge Labuschagne, Sta-Sia Engelbrecht • Administratiewe beamptes: Christa Louw, Anke Cloete • Tel: 012 335 9051/2 • Faks: 012 335 9002 • E-pos: pretoria@solidariteit.co.za • Adres: H.v. Lambert Lee- en Van Rensburgstraat, Mayville, Pretoria

Hennie Kommer • Administratiewe beampte: Sue Nel • Tel: 057 352 6839 • Faks: 057 357 2072 • E-pos: welkom@solidariteit.co.za • Adres: Winkel nr. 5, Eerste vloer, The Strip, Metro Village, Staatsweg 312, Welkom

WITBANK Cornelius van Leeuwen, Jan du Plessis • Administratiewe beamptes: Irma Oberholzer, Sonja Bekker • Tel: 013 656 3871 • Faks: 013 656 6846 • E-pos: witbank@solidariteit.co.za • Adres: Bureau de Paul 2B, Corridorsingel, Route N4 Business Park, Ben Fleur X11

In Beweging

Solidariteit groet vakbondlegende Peet Ungerer

Foto’s: Verskaf

eet Ungerer, ’n man wat diep spore in Solidariteit en die voormalige Mynwerkersunie (MWU) getrap het en ’n eertydse hoofsekretaris van die MWU, is onlangs op die ouderdom van 78 jaar aan orgaanversaking oorlede. Hy word oorleef deur sy vrou Anette, twee kinders, vier kleinkinders en twee agterkleinseuns. Ungerer se familie was aan sy sy toe hy op 27 Mei in sy slaap oorlede is. Flip Buys, voorsitter van die Solidariteit Beweging, het gesê Ungerer was ’n sterk leier met ’n sagte hart wat werklik vir sy lede omgegee het. Ungerer, wat in 1956 op die kopermyne by Tsumeb in die destydse Suidwes-Afrika begin werk het, het tydens die historiese stroomversnellings toe hy van 1987 tot 1997 die vakbond se hoof was, ’n groot rol gespeel om die vakbond se lede te beskerm. Buys het bygevoeg dat Ungerer ’n hoogs intelligente mens en ’n formidabele onderhandelaar was. “Hy het met groot wilskrag en volharding daarin geslaag om die

Deur Cilleste van Dyk

Peet Ungerer, die sterk vakbondleier met die sagte hart. Foto regs: Peet en Anette was 55 jaar getroud. diensvoorwaardes en werkomstandighede van lede te verbeter.” Die arbeidshistorikus prof. Wessel Visser het Ungerer beskryf as ’n reguit man met sterk standpunte wat respek by sy teenstanders afgedwing het. Sy bydrae en rol moet ook beoordeel word aan die hand van die tye

waarin hy geleef het. Sy voorspellings dat arbeidshervormings tot landsveranderings sou lei, is uiteindelik bewaarheid. Sy leierskap was gekenmerk deur skoon administrasie en sy persoonlike reputasie was volgens Visser “totaal en al ontdaan van enige vorm van administratiewe of finansiële wanpraktyke”. S

In Beweging

Familiestamboom: Begin jou soektog hier! Daar steek ’n lewenswaarheid in die gesegde dat hy wat nie weet waarvandaan hy kom nie, nie sal weet waarheen hy op pad is nie. Dié woorde kan op verskeie terreine van toepassing wees, maar dit geld veral vir ’n mens se FAMILIEGESKIEDENIS, skryf ILZE NIEUWOUDT.

ie familiestamboom met sy wortels wat met elke geslag dieper en dieper strek, vertel die unieke verhaal van elke familie. Maar hoe gemaak om jou stamboom op te teken? Hier is vyf nuttige wenke wat jy kan volg. Vra jou familie Familienavorsing kan uitdagend voorkom, maar die eerste wenk is om bloot te begin werk met die inligting tot jou beskikking. Vra jou ouers, grootouers en ander familielede om soveel moontlik inligting oor jul voorsate aan jou te verskaf. Kry sover moontlik volle name, vanne, nooiensvanne, inligting oor ’n direkte voorouer se broers en susters en inligting oor dorpe of stede waar die persone gebly het by familielede wat nog leef. Dit is dikwels fyn besonderhede soos ’n persoon se volle voornaam wat help om die legkaart te voltooi. Jy sal moontlik verbaas wees oor hoeveel inligting jy reeds tot jou beskikking het om met die opstelling van jou stamboom te begin.

Foto: iStockphoto.com

Oorweeg variasies Onthou dat name en vanne in die verlede nie noodwendig korrek of eenvormig gespel is nie. Indien jy dus met familienavorsing begin, oorweeg alternatiewe spelling van vanne en name. Kenners stel voor dat jy soek volgens die huidige spelling, fonetiese spelling en ander onkonvensionele spelwyses. Probeer byvoorbeeld om die “s” aan die einde van ’n van soos Kloppers weg te laat. Jy kan ook moontlik die letters wat nie noodwendig uitgespreek word nie, weglaat uit jou soektog – soos byvoorbeeld die “u” of “t” in Nieuwoudt.

Gaan soek die grafte Grafstene bevat dikwels baie waardevolle inligting wat help met die samestelling van ’n familie se stamboom. Die Genealogiese Genootskap van Suid-Afrika (GGSA) se grafsteneprojek (eGGSA Gravestone Photograph Library) maak hierdie soektogte maklik. Hul aanlyn platform bevat foto’s van grafstene in bykans elke begraafplaas in die land. Die biblioteek word deurlopend deur lede van die publiek uitgebrei. Soektogte kan volgens name, vanne of dorpe gedoen word. Besoek www.eggsa.org vir meer inligting. Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

Deursoek kerkregisters Kerkregisters is van onskatbare waarde. Dit sluit dikwels doopregisters, lidmaatregisters en huweliksregisters in – elkeen met ’n magdom familiefeite. Indien jy nie weet in watter kerk of gemeente jou voorouers was nie, kan dit uitdagend wees. Danksy die internasionale platform www.familysearch.org is duisende kerkregisters van Suid-Afrikaanse kerke aanlyn én gratis beskikbaar. Die stelsel bied onder meer inligting oor meer as 220 000 NG Kerklidmate en 390 000 lidmate van plaaslike Engelse kerke. Selfs meer inligting is hier beskikbaar, maar aangesien dit nog nie getranskribeer is nie, vereis dit in hierdie gevalle dat die navorser deur foto’s van registers moet blaai – daar kan dus nie in alle gevalle op ’n van of naam ’n elektroniese soektog gedoen word nie.

Praat met die kenners Genealogiese verenigings is die eenstopsentrums vir ’n ieder en ’n elk wat familienavorsing doen. Hier sal kenners jou bystaan met die proses, moontlike probleme uitwys en jou in die regte rigting stuur. Klop by jou naaste vereniging aan vir raad. Die GGSA beskik oor takke regoor die land. Daar is ook familiegroepe waarby aangeklop kan word vir raad – veral in die geval van bekende families soos die Kruger- en Van der Merwe-families wat albei aktiewe webtuistes het waarop al die jongste navorsing oor dié families aangeteken word. In baie gevalle het hierdie families reeds goedgedokumenteerde registers beskikbaar en kan jou eie familie se lyn hierin opgesoek word. S

in Retrospek

MARIETHA MALAN is ’n onderwyser by Alma-skool, ’n skool vir gestremdes, en is ‘n ma van vyf.

’n Voet, ’n fiets en ’n snaakse rooi hoed Dit het alles by my seer voet begin. Eers was dit net ’n klein brandkolletjie reg bo-op my voet. Later was ek so mank dat die ent motor toe van die klas af smiddae soos ’n martel-marathon gevoel het. Eindelik is ek dokter toe en dié neem X-strale. “Degeneratiewe veranderings,” lui die verslag. Overgeset synde: ARTRITIS.

my huisgenote tou almal agter my aan en gaan staan by die hek om die spulletjie gade te slaan. Ek wag totdat al die motors verby is voor ek die fiets onseker bestyg. My gesin se gejil en geklap help nie veel vir my selfvertroue nie. Die eerste entjie ry ek maar effe waggelend, maar dan begin ek op dreef kom. Alles verloop glad tot by die stopstraat, waar ek gedwing word om vir ’n motor te stop. Tot my ontsteltenis ontdek ek dat my voet nie lekker by die pad kan bykom nie. Ek sukkel so dat ek my balans verloor en ten aanskoue van die verbaasde motoris met die teerpad kennis maak. Ek loer gou terug of die spul by die huis my gesien het, maar hulle is gelukkig nie meer by die hek nie. Voor jy kan sê knipmes is ek terug op die fiets. Ek hou my nooiensvaart maar kort en kom ietwat uitasem weer by die huis aan. Die kinders help my om die saal laer te stel. Dit help sommer baie. Elke rit word ’n bietjie beter en makliker, maar ek voel nog skrikkerig vir die verkeer wat soms baie naby my verbyflits. Een keer kom ’n bus baie naby my verby en toeter boonop nog hard ook sodat ek van skrik byna weer my balans verloor. Op afdraandes raak ek benoud as die bome en huise al vinniger verbykom en begin dan liewer rem. Maar elke keer kom ek darem heelhuids by

die huis aan. “Weerlose, weerlose mense,” draai die Koos du Plessis-liedjie in my kop rond terwyl ek laatmiddag ritmies die opdraande uit trap. My weerloosheid strek verder as my artritisvoet. Ek is ’n bietjie stadiger, my veerkrag en balans is nie meer soos ’n twintigjare s’n nie. Ek is bang om te waag. Ek kan maklik voor ’n voertuig val en doodgery word. Ja, ek haat dit om dit te erken, maar ek word tog ouer. Binne ’n paar jaar sal ek nog weerloser wees; gryser; moeiliker loop. Ps. 103:15: “Die mens, sy lewensduur is soos dié van gras, soos dié van ’n veldblom wat oopgaan: as die woestynwind daaroor waai, is dit weg en sy plek vir altyd leeg.” En dan in die volgende vers: “Maar onverganklik is die liefde van die Here vir dié wat Hom dien …” “Ouma se hoed lyk snaaks,” sê my kleinkindjie toe ek by die huis inkom. “Ja, maar hy hou Ouma se kop mooi veilig,” sê ek. Net soos my valhelm om my kop, só is God se hande om my wese, my lewe. By Hom kan ek skuil. Hy is my rots. In my weerloosheid kan ek sterk wees – sterk in Hom. Ek bêre die rooi valhelm bo-op my kas vir volgende keer. Oumas mag snaakse hoede dra en fietsry. Oud se voet! S

Foto: iStockphoto.com

ie dokter gee rooi pilletjies wat nogal goed werk, maar nes ek hulle ophou drink, begin die knaende pyn weer. Die ellendige voet gee my soveel opdraande dat ek nie meer kan gaan draf of stap nie. Die vetrolletjies begin stilletjies om my midderif versamel. My klere begin stywer sit. Nee, ’n plan moet gemaak word. Die ekstra kilogramme is in elk geval nie goed vir my voet nie. “Hoekom ry Ma nie fiets nie?” wil Thinus weet. Hmm, dit klink of dit kan werk. Net: Ek het nie ’n fiets nie! Dan maar wag vir my bonusmaand. Dit is al hoe ek een sal kan bekostig. So gesê, so gemaak. Die eerste Saterdag ná my bonusmaand se betaaldag stap ek kordaat die fietswinkel binne waar Thinus sy fiets vir die Ysterman gekoop het. Dit ruik na nuwe rubber. Pragtige nuwe fietse met indrukwekkende pryskaartjies staan ingeryg. ’n Lenige jong man kom nader. Hy help my baie vriendelik. Kort voor lank word ’n spoggerige nuwe fiets agter in my bakkie gelaai. Daardie selfde middag trek ek my fietsrymondering aan. “Gaan Ouma fietsry?” vra my blonde kleindogtertjie toe ek uit die kamer kom. En voor ek nog kan antwoord: “Kan Ouma fietsry? Is Ouma nie te oud nie?” Ek lag net, maar

Issue 4 of 2015 • www.solidariteit.co.za

Promosieartikel

Bike & Tekkie Challenge: Fiks en viets vir ’n goeie doel

ie jaarlikse Medihelp Bike & Tekkie Challenge vind vanjaar op Saterdag, 5 September soos oudergewoonte by die Jan Kriel Skool in Kuilsrivier in die Wes-Kaap plaas. Verlede jaar se Medihelp Bike & Tekkie Challenge het ’n bergfietswedren bo en behalwe die gewilde padwedlope ingesluit en was ’n groot sukses. Vanjaar beloof om selfs nog groter en beter te wees. Hierdie prettige geleentheid is ideaal vir die hele gesin en is net die regte manier om die lente te verwelkom. Die Medihelp Bike & Tekkie Challenge bevorder nie net deelnemers se goeie gesondheid nie, maar ondersteun ook ’n verdienstelike saak deur geld in te samel wat ’n verskil maak in die lewens van kinders met spesiale opvoedkundige behoeftes wat die Jan Kriel Skool bywoon.

Foto’s: Verskaf

Lede van Medihelp se MultiSport-klub kan gratis vir die wedlope inskryf! Heyn van Rooyen, Medihelp se hoofbeampte, sê die borgskap van die geleentheid is in ooreenstemming met die Skema se strategie om ’n gesonde leefstyl aan te moedig. “Die Bike & Tekkie Challenge bevorder ’n gesonde leefstyl en gaan daaroor om gehaltetyd saam met geliefdes in die vars lug deur te bring, terwyl julle die lewe voluit leef.” Die geleentheid sluit ’n 10 km-padwedloop en ’n 5 km-pretdraf in. Die 4Paws-wedloop oor 5 km is ideaal vir drawwers en hul vierpotige vriende. Daar is ook ’n Nappy- en Kiddieswedloop vir die heel jongste lede van die gesin. Twee bergfietswedlope oor ±20 km en ±47 km word aangebied, met roetes deur die beeldskone Bottelary Heuwels Bewaargebied en Zevenwacht Landgoed. Die geld wat danksy die Medihelp Bike & Tekkie Challenge ingesamel word, sal gebruik word om die skool se sportgeriewe te help ontwikkel. Een só ’n fasiliteit is die ten volle funksionele Brent’s Place-gimnasium, wat verlede jaar amptelik geopen is en die allernuutste toerusting het, soos gewigte, roeiapparaat en fietse – wat alles bydra tot die ontwikkeling van die skool se leerlinge.

Uitgawe 4 van 2015 • www.solidariteit.co.za

Gaan groen en wen! Die Gaan Groen-kompetisie is reeds ’n tradisie by die Medihelp Bike & Tekkie Challenge en sal weer ’n kenmerk van vanjaar se wedloop wees. Die Medihelpspan sal op die dag van die wedloop die deelnemers beoordeel en pryse toeken aan dié met die heel beste groen uitrustings – R1 000 aan ’n individu, R2 500 aan ’n gesin en R250 elk aan twee gelukkige honde.

HealthPrint is Medihelp se gratis aanlyn welstandsprogram. Deur HealthPrint kan jy jou gesondheidsaktiwiteite monitor, toegang kry tot gesondheids- en voordeledata en voordeel trek uit die waarde wat ons talle vennote bied. Registreer vandag nog by www.medihelp.co.za as jy nog nie lid is nie!