ނ ރދު ް މަހާ ަ
ސިރީ ކުލަރަން މީބަ ކައްތިރި ބަވަނަ މަހާރަދުން
ނ ދ ް ހރަ ު ނ މަ ާ ބވަ ަ ތރި ަ މބަ ކައް ި ރން ީ ކޮލީ ނަންފުޅު :ސިރީ ކުލަ ަ ފނު މނިކު ާ ރ ަ ފމުލަދޭ ި ދ ާ މ ު މޙައް ަ ވޒީރު ު ބައްޕާފުޅު :އަލް ަ ފނު. މނާ ާ ކޑަ އާ ި ގ ު މދު ެ ޙއް ަ ޠބު މު ަ ލ ޚަ ީ ޅ މު ީ މަންމާފުޅު :މުލަކުއަތޮ ު މދު ހއް ަ ލޠާނު މު ަ އއްސު ް ނ ަ ނ )ފަހު ް މނިކުފާ ު ދ ަ ބޭފުޅުން :މުޙައްމަ ު ނ ފހު ް ނކުފާނު ) ަ މ ި ލ ަ ކފާނު ،ޢަ ީ ހމް މަނި ު ދން( ،އިބްރާ ީ ޒއް ީ މުޢިއް ު ދ ް ރއް ީ ޠ ު އައްސުލް ާ ނ ( ޙސަން ނޫ ަ ނ ަ ރަސްކަންކުރެއްވީ1173 :ހ
1180ހ،
-
)1759މ
-
ރ ދތު 7އަހަ ު އ ަ 1767މ( ،މު ް ޒ ޠނުލްޣާ ީ އައްސުލް ާ ނކީ، ނ ަ ރއި ް ބންޑާ ަ ދޮން ަ ނގެ ފނު ް ރތަކުރު ާ ދަހަ ާ
ސން ޙަ ަ
ޅ އތޮ ު މާލެ ަ
އދީނު، ޢއްޒު ް ި
ރ ހު ާ
ރ ލވަޒީ ު އަ ް
ވޒީރު އަލް ަ ދ މ ު ޙއް ަ މު ަ
ތ ނވަ ަ ު ނ ސއި ް ޙު ަ ރ ލދޭ ި ފާމު ަ
ނ ނ ޙަސަ ް ވތަ ދޮ ް ނ ަ ނކުފާނު ު ސން މަ ި ދން ޙަ ަ ނގެ ޮ ފނު ް މަނިކު ާ ކވެ. މަނި ެ
ތކޮޅު މ ި ަ
ޅނީ ގު ެ
ހުރާ
ދރު ރ ު ނމަ ު ދޮ ް
އތް ފަޑި ަ
ށ ފ ީ ނނަކީ ފެން ު ގ އަނބިކަނބަލު ް ނ ެ ރއި ް ބންޑާ ަ ނއެވެ .ދޮން ަ ތަކުރުފާ ާ ހން ނމެފަ ު އ އެ ް ގ ި އޖޭ ަ ފނެވެ .ރާ ް މނާ ާ ނގެ އާ ި ފނު ް ކަކާ ޢަލީތަކުރު ާ ނވެ. ށ ަ ގ ފެ ު ކޅު ެ ރ ދަރި ޮ ނ ެ ރދު ް މކީ މި ަ ރ ހު ާ ރަސްކަންކު ި ނ ރއި ް ހިޖު ަ
981
ނ ވަ ަ
އހަރު ަ
ރފާނު ކ ު ބޮޑުތަ ު
ވތާ 185 ނ ކުރެއް ި ވ ް އޖެ މިނި ަ ހރާ ް ދވެ ި ި އން ގ ކިބަ ި ޒން ެ ޕޯޗުގީ ު ޖ އ ެ ކރެއް މިރާ ް ގ( ލަޝް ަ ހޅީން ެ ނގެ ) ޮ ހން ،މަލާބާރީ ް އަހަރު ފަ ު އައިސް 13 ،ޞަފަރު 20) 1166ޑިސެމްބަރ (1752ގައި އޭރު
އ ތގަ ި ތޚު ު ަ
ވ ނނެ ި އި ް
ރދުން ަ
ޠނު އސުލް ާ އަ ް
ކ ި މވީ ށ ދި ާ ގމަ ް ނ ހިނ ު ކ ް ރއެވެ .މި ަ ނ ޤާއިމު ު ވރިކަ ް ގ ެ ނ ެ މހު ް އެބައި ީ ނ ސ ް ޙަ ަ
ޑށް ރށް ބޮ ަ ނށް ވަ ަ ޅން ަ ދ ބޭފު ު އ މި ެ ނ ި މނިކުފާ ާ ޠބު ަ ނ ޚަ ީ ދ ް ޔއް ީ މުޙު ި
ވ ނ ި ހން ެ އ ު މލޭގަ ި ރ ާ އއި ު ވ ެ ގއި ާ މ ަ ލންކަ ު ދ ދަރިކަ ު ގ ެ ދނު ެ އ ީ ތާޖު ް
ކމަށް ޤަތުލުކުރީ ަ
ވ ރ ި ނތްތެ ި ޚޔާ ާ ި
ޔރު ފަނޑި ާ
ވނަ( ދން )ަ 1 އ ީ ޒ ް ޙސަން ޢިއް ު ޒ ަ އައްސުލްޠާނުލްޣާ ީ
މ ކއްރަ ް މު ަ
ތ ނ ކީރި ި ރން ަ ނވަ ަ ަ ނ( ސިރީ ނވަ ަ ދން )ތި ް ދއް ީ މ ު ދ ޢި ާ އމަ ު މުޙަ ް
ނއެވެ. ފެށު ީ
ގއި، ތެރޭ ަ
ދ މ ު ދނާއި އަޙް ަ ސއް ީ އމަދު ޝަމް ު ޙ ް ޤޟީ މު ަ ދއްވި ާ ހވެ ެ މގައި އެ ީ ހިފު ު
ށ ޤައުމަ ް
އައްސުލްޠާނުލްޣާޒީ ޙަސަން ޢިއްޒުއްދީން ) 1ވަނަ(
ނަންފުޅު:
ގން ތލައި ެ އ ު ަ
ރށް ނންނޫ ަ ކން ަ ަ
ގސް، ގން ޮ ެ
އ ގ ި މާލޭ ަ
އގެ ކު ަ ކޅެ ް ޑދުވަސް ޮ
ނށް ހން ަ މ ު އެ ީ
މާލެ
ނ ލގެފާ ު ކަ ޭ
ދ ެ
ވހިން، ދި ެ
މދު އ ަ މުޙަ ް
ޤޟީ އަލް ާ
އ ދނާ ި އ ީ ސ ް ޝަމް ު
ނގެ އ ާ ޭ
އ ފ ި ނޔާކޮށް ަ އަ ި
ތއި އ ަ ކަނޑުފަ ް
ނ ޅ ް އެބޭފު ު
ވއެވެ. ބުނެ ެ
ދނު ،ކަން ަ އ ީ ޙޔި ް މދު މު ް ބފާ ،ޚަޠީބު އަޙް ަ ށ ރ ް ނންނޫ ަ އއް ަ އެއްބަނޑު ެ
ކމު ް ޅވެތި ަ މިއަ ު ނ ވ ދޮ ް ރއް ީ ތ ސަލާމަތްކު ެ މ ް އން ަ ހ ު ވ ި ނ ދި ެ
ކން އޖޭގެ ވެރި ަ ރ ް ާ ހ ދވެ ި ި އށް ރޖާ ަ އވައި ،އަލީ ާ ނ ް އ ފޮ ު ސިޓީއެ ް
ދން، ޒއް ީ ސން ޢިއް ު ޒ ޙަ ަ ހން އަލްޣާ ީ ފ ު އދެ! ަ ފނެވެާ . މނިކު ާ ނ ަ ޙަސަ ް
ނނެވެ. ގ ް ޅވެ ެ ވދާ ު ނ ި ވ ް ދއް ަ ވއި ެ ދ ަ ހޯއް ަ
ލ ލއާޚިރު 7) 1166އެޕްރީ ް މދަ ް ނވެ 3 .ޖު ާ ނ ެ ރއި ް ބންޑާ ަ ދޮން ަ
ރ ދ އޮޑި )ބޭ ު ފރެއް ެ ު ދ ެ ކއި މށް ނަވަ ާ މާލެ ހިފު ަ
މގެ ވރިކަ ު ގ ެ ރން ެ ބ ީ ދމު ،މަލާ ާ މން ަ ގ ެ ރ ެ ދއްތަ ވިލޭ ޭ އ ީ (1753ވީ ާ
ނގެ ބރީ ް އ މަލާ ާ ޗ ި ގ ތަކެއް ާ އ ެ ރމަ ި ގ ާ ށ ހަނ ު އ ް ކރާ އޮޑި( ަ ދަތުރު ު
ނ ށ ދޮން ޙަސަ ް ރ ް ޔދޮށު ގަނޑުވަ ަ އވާ ވެ ޮ އފަ ި މށް ހަދަ ި މަރުކަޒު ކަ ަ
މހު ެ ނ ް ޖ ފޮ ު ލރާ ާ އ އަ ީ ލފަ ި މީހުން ާ ގ ޞފަރު ަ ަ ސ އއި ް ނ ަ ހ ް އމީ ު މއިެ ، އވީ ަ
ފނު، މަނިކު ާ
ނ ޙސަ ް ަ
ހއިރު( ވ 3ޖެ ި ލ ެ ނ އަ ި މ ް ނދަ ު އ )މެ ް ގ ި ގތު ަ ވ ު ގ ަ ފޅީ ެ ރ ު 9 13ވިލޭ ޭ
ނއި، މނިކުފާ ާ ދ ަ އ ި ހމަ ި ގދަ ަ އން ަ ނއި ،ޙުސަ ި ދ ކަލޭގެފާ ާ އ ި ހމަ ި ހިރި ަ
ގ ލ ެ އވެ .މާ ޭ ވނީ ެ ށ ަ އޓާ ބަނދަރަ ް އ ހު ް ޅނުލަ ި މ ތަ ު ޑން ާ ގ ކަނ ި މާލޭ ެ
މރު ޢު ަ
ނމެން އެ ް
އރުތިބީ އެ ި
ގ މ ެ ރަސްކަ ު
އވެ. ފ ެ ނދާ ަ ި
ރ ކޮއިލުތެ ެ
ގ އނާ ެ ޭ
މޭނާބަނޑޭރި އ، މަނިކާ ި
ށވާ ކަމަ ް
ނ ރ ް ކވެ ި އެ ު
ނއި، ރފާ ާ ފޑިއަތްތަކު ު ަ ށ ނނަ ް ބފުޅު ް މި ޭ
ބަނޑޭރި
އ ނއާ ި އޭ ާ
ވ ތބަޢަ ީ ަ
އބަފާ އ ް ެ
ނ ރއި ް ތެ ެ
ނގެ ހ ް މީ ު
ނގެ ރ ް އވެ .މަލާބާ ީ ނދާފަ ެ ބ ި ސ ތި ީ ނވެ ް ހ ް ލހައްޓާ މީ ު ޑވަރު( ބަ ަ )ގަނ ު
އ ،ހޮ ީ ނ ތ ް ޅން އަ ު ކދައްކަ ި ހން ވާހަ ަ ދ މީ ު ގ ަ ވރު ަ އހާ ހިތް ަ ތއެ ް ސއް ަ ދުއި ަ
ލ ބ ކޮއި ު ށ ފައި ާ ލއަ ް ސ މާ ެ އއި ް އ ަ ގ ި ދނީ ަ ގ ޯ ގ ދި ު ނ ެ މހު ް ނ އެ ީ މީހު ް
ށ ޔދޮ ު ބރީން ވެ ޮ ވއެވެ .ދެން މަލާ ާ ސ ި އއްބަ ް ކރަން ެ ސލާމަތް ު ަ ރާއްޖެ
މން، ހދު ު ހ ެ ޑޖަ ާ ރ ބަ ި ނ މަ ާ ބ މީހު ް އ ތި ި ގ ި ނވެ .އެތާނ ަ ވ ެ ށ ަ އ ް ތެރެ ަ
ނޖާ ގއި ،މު ާ ގތު ަ ގ ވަ ު ޅ ެ ވ ފު ީ ތއްބައި ،ނު ަ އ ި ގގަ ި ށ ޭ ރ އަ ި ޑވަ ު ގަނ ު
ގ ފނު ެ އމަނިކު ާ ރދުންެ ، މށްޓަކައިަ ، ގތު ަ ޑއި ަ ދރަށް ވަ ަ ނ ު ނން ާ ޝމަ ު ދު ް
ވފައި، ގއް ާ ނޖާ ޮ މ ާ ވއި ު ހ ލައް ަ މ ާ ގވާ ީ ޖ ޮ ވނީސް މުނާ ާ ނ ަ ގތު ު ވަ ު
ގ ރން ެ އ ލަސްކަ ީ ނނާ ި ޒރު ް ތވެ .ވަ ީ ގ ެ އ ަ ށ ވަޑަ ި ޑވަރަ ް ނ ގަނ ު ނ ު މާފަ ް
ވރުގެ ށ ގަނޑު ަ ދ ު ޔ ޮ ވއި ވެ ޮ ކ ލައް ަ ޅ މީހަ ު އ އު ޭ ގ ި ތ ަ ނގެ ގާ ު ހޮޅީ ް
މން، އވު ު ނރު ް ނ ެ ތރޭ ް ރ ެ ޑވަ ު ނ ގަނ ު ބރީ ް ނ މަލާ ާ ފނު ް ނ ޮ މީހު ް އގެ ް އވަ ި
ށ ވރަ ް ގަނޑު ަ
އ ގ ި ޚނާ ަ ނާބަތު ާ
ނ ހ ް އެމީ ު
އވެ. ށލައިފި ެ ރޯކޮ ް
އ ޑގަ ި މހުޅުގަނ ު ި
ށ ދޮރޯ ި
އވެ. އވި ެ ޅ ް ހު ު
ނ ގ ް އ ެ ދވަޑަ ި ވެ ެ
ނ ދެ ް
ބފުޅުން އެ ޭ
ނ ނ ާ މަލާބާރީ ް
ށ ދ ު ވޔޮ ޮ ެ
މ ގރާ ަ ހަނ ު
އ އވަ ި ރ ް ކު ަ
ހން އެމީ ު
ލގެ ފރަމާ ޭ އ އަދި ު ކ ި ރށިތަ ާ ތކާއި ދޮ ާ ރހާ ގެ ަ ކއިލު ަ ގއި ހުރި ހު ި އެތެރެ ޮ
އގެ ް ފލަ ި ބޔަކު ި ނ ަ އ ް ތރެ ި ގ ެ އވެ .އޭ ެ ސ މވެ ް ޔ ނަ ަ ނ ދި ަ ވ ެ ބަލިކުރެއް ި
ނ ސގެފާ ު ދން ރަ ް އވެެ . ދޔަ ެ އގެން ި ދ ި ބއި ގެތަކާއި އަނ ަ ޅއެއް ަ ދެބައިކު ަ
ވހި ދ ެ ި
ގ ތާރީޚު ެ
ފހަރު އތަކެއް ަ އން ެ ދ ި ފަ ަ
ތން މަ ި
އށް ޞުލްޙަ ަ
އފިއެވެ. ވ ި ނނަ ަ ގ ް ޑއި ަ އދިވަ ަ ެ
ނނަށް ވހީ ް ދި ެ
ނ ރ ް މަލާބާ ީ
ކން ޞަފްޙާތަ ު
އެނގޭ
ނ ނ ީ ނ ޫ ގތުމު ް ޑއި ަ ށ ވަ ަ ތ ް ގ ގާ ަ ނ ެ މހު ް ނ އެ ީ ދ ް ދ ރަ ު ވ ޚު ު ނނެ ީ ދެ ް
ށ މއަ ް ހަނގުރާ ަ
އ އ ި ަ
ނ ބަ ް ހން ާ އމީ ު ދނެ ކަމަށެވެެ . ނ ދ ް ވން ރަ ު ރއް ަ އދަލުކު ަ މން ނު ޭ އަ ާ
އވެ. ވ ެ ނން ބަލިކުރެއް ި ޝމި ު އ ދު ް ވ ި ލއް ަ ނ ކުރިމަތި ަ ރއި ް ބންޑާ ަ ދޮން ަ
ދ މ ު މޙައް ަ ު ހދު ލ ޢަ ު ގ ވަ ީ ދން ެ ރ ު ަ ނއި ދން ާ ތމުން ،ރަ ު އގަ ު ވަޑަ ި
އދި ނ 1166ހ1753) .މ1755) 1168 ،(.މަ ،(. ރއި ް ހިޖު ަ
އވެ. އޑިއަށް ލީ ެ ނގެ ޮ ހ ް ސ އެމީ ު ގންގޮ ް ެ އގެން ފ ި ފނު ހި ަ މަނިކު ާ
ރ ނންނޫ ު ނ ަ މ އަހަރަކު ،ކަ ް ކން ެ ޮ ނ އ ް 1761) 1174މ (.މި ި
ތވެ. އގަ ެ ވަޑަ ި
ނ ދރު ް ލގެ ބަނ ަ ގރާބުތަކާއި ،މާ ޭ އ ު ގން އަ ި ވއި ެ އ ަ ފނު ް ޖ ޮ އަލީރާ ާ
އ ޖގަ ި ރއް ޭ ާ
ކންމެ ޮ
ގ ނ ެ މިބޭފުޅު ް
އ ގ ި އރިހު ަ ަ
ބން މިހިސާ ު
ނގެ މލާބާރީ ް ަ
އ އ ް ބަ ެ
ވސް ނމަ ެ ަ
އތީ ޮ
ނޞްރު ަ
ލިބިފައެވެ.
ސ ރންވެ ް ވަޒީ ު
ވރި ނޔާ ެ އަ ި
ނ ކ ް ވެރި ަ
ނ ގ ް ފެށި ެ
ލ ު ތި ަ ތ ދންމަ ީ
ގ ނ ެ ބރީ ް މަލާ ާ
ޅއާ ދނަކު ި ޮ
ދ ދމެ ު ެ
ތކާއި ލަޝްކަރު ަ
ގ ހިނ ި
ނމުމަކީ، ި
ގ އ ެ މއެ ް ހަނގުރާ ަ
ނ މނު ް ދޝް ި ު
ބރި އެނ ު
ގން ލވެ ެ ބަ ި
ޔމެވެ. ދި ު
ނ ފ ު ސގެ ާ ރަ ް
އ ަ އށް ނެރު ް ތރެ ަ އޖެ ެ އ ރާ ް ލއާ ި އ މާ ެ ރތަ ް ފަތްތޫ ަ އ ތ ް ވއި ،މިސްކިތް ަ
ޠނު މު ަ އައްސުލް ާ އ ޔގަ ި ނ ޭ އއިރު ދު ި ނ ެ އދީ ު މދު ް ދ ޢި ާ މ ު ޙއް ަ މ މު ަ ކއްރަ ް
ޓނެ ބެލެހެއް ޭ
އ އވަ ި ކުރަ ް
ތންތާނގެ އެ ަ
ދ މ ު މޙައް ަ ު
ތއް ފަތްކޮޅު ަ
ތ ލ ް ދައު ަ
ވ ނ ީ ނގަ ް ހި ް
ވ ނ ި ގން ެ ޑއި ެ ދެކެވަ ަ
ގއި، ތ ަ ގޮ ު
ވއެވެ. ނ ި ހުން ެ
މލާބާރީން ަ
ނ ދ ް ދން ީ ޢިމާ ު
މށް ދޔު ަ ގން ި ެ
ޖގެ ރއް ޭ ދވެހި ާ ި
ސލްޠާނު އ ު އަ ް ފހު، ަ
ރމް މުކައް ަ
ރ ރަންނަބަނޑޭ ި
ނ ޙަސަ ް
ލ މގި ީ ދޔަ ި ވނީ ި ފއި ަ ދވާ ަ ގން ަ މން ެ ނ ަ ސކަން ހި ް ފނު ރަ ް މަނިކު ާ ގވަ ު ނ މ ާ އާ ި
ގ ނ ެ ކަނބާފާ ު
ޠނު އއްސުލް ާ ަ
ދ މ ު ޙއް ަ މު ަ
ލ ސދާނު ީ ގއެވެ .ފަ ް ރ ަ (1767 ރއަ ީ ނ 1) 1180ފެބް ު ޟ ް ރަމަ ާ
ރނި ކި ެ ގ ނ ެ ލގެފާ ު ނ ަ މ ާ ބލުން އާ ި ޅ ދަރިކަނ ަ ތއްޕު ު ނގެ ު ދ ު ދއް ީ ޢިމާ ު
ގ މާލޭ ެ
ހމް ބރާ ީ އި ް
ގއެވެ. ފޅު ަ ނަން ު
އވެ. ގ ެ ޔރަތު ަ ޒ ާ ނގެ ި ފ ު ރަސްގެ ާ
ދެ
ޅއްގެ ފ ެ ބޭ ު
ނގެ ސގެފާ ު ރަ ް
ގއެވެ. ޅ ަ ނންފު ު ަ
ދަރިކަނބަލުން ހން ފަ ު
އޭގެ
އ އގަ ި މ ި ހަނގުރާ ަ
ށ ނނަ ް ދވެހީ ް ި
ފނު އމަނިކު ާ ެ
އ ނނާ ި މހު ް ނ އެބައި ީ ގ ް ވ ެ އ ބޮޑު ެ ގތަ ް ދ ޫ ގ އުނ ަ ނ ެ މތަކީ ،ހޮޅީ ް އ ޙިކު ަ އެ ް
ދއް ި ވއި ެ ދ ަ ހޯއް ަ އވެ. ވ ެ
ކ ބޔަ ު ނގެ ަ ރންސޭސީ ް މށްޓަކައި ،ފަ ަ އވު ަ މ ކުރެ ް ސފައި ް ނގެ ި ހަނގުރާ ަ
އ ނފަ ި އގެ ް ލިބިވަޑަ ި
ނ މހު ް ބއި ީ އ އެ ަ އގަ ި ރއެ ް އވާ މުސާ ަ ދ ް ނ ެ ރ ް ހ ސަރުކާ ު ދވެ ި ވއިި ، ނނަ ަ ގެ ް
އވެ. ވ އިރު ެ ނ ި ގން ެ ޑއި ެ އ ވަ ަ ތގަ ި އގެ ގޮ ު އ ް ވެރި ެ
ގ ޒ ެ އަލްޣާ ީ ވަނީ
ޖގެ އ ޭ ވހިރާ ް ދި ެ
ހ ް ދވެ ި ނނާއި ި ފއި ް ސ ަ ފރަންސޭސި ި މވެަ . ދގައި މ ު ނނާއި ދެ ެ ބވު ެ ބޭތިއް ެ
ލަޤަބާއި
ނނާ ޅ ް ހޮ ީ ނއި، ދން ާ ރަ ު
އވި ކުރެ ް ލ ވަ ީ
އށް، ރމަ ަ މިހަނގު ާ ޙދު އަ ު
ދ އމަ ު ޙ ް މު ަ
ބ އދަ ު ރކާރުން ަ ނގެ ަ މހު ް ހ ސަ ު ނމަ ،ދިވެ ި ކށްފި ަ ފރާތުން ޮ އެބައި ީ
ރ ފަހަ ު
ރ ރަންނަބަނޑޭ ި
މަނިކު ާ ފނު
ލޔެ ނ ި ދއި ް އއްބަސްވެ ،އެފަ ަ ނ ެ ރންސޭސީ ް ށ ފަ ަ މ ް ނ ކަ ަ އވާ ެ ދެ ް ޖގަ ި އ ޭ ނ ރާ ް ސ ް ރންސޭ ީ އ ފަ ަ މގަ ި ސވު ު މއެއްބަ ް އވެި . ސޮއިކުރި ެ އ 4
ށވެ. ރ ަ ނ ފަހަ ު ވ ަ އށެވެ .ދެ ަ ނރަ ެ ނން ޫ ކން ަ ތ ަ ދރޯ ު އން ު އ ަ ޓއާ ި ކަވަރައް ީ
އ ޒގަ ި ބރު ު ދދަ ނާނޭ ު ނގެ ި އމީހު ް އރު ެ މށާއި ،އެތިބޭ ި ރ ތިބު ަ އަހަ ު
ނ ހ ރަސްކަ ް ދވެ ި ވއެވެި . މޔާބު ީ ސ ނާކާ ި ފހަރުވެ ް މވެސް ދެ ަ ނަ ަ
ވމާ ސ ު އއްބަ ް މި ެ
އވީ، ބލުފުޅުކުރެ ް ނ ޤަ ޫ ފ ު ރ ކިލެގެ ާ ރންނަބަނޑޭ ި ނ ަ ޒ ޙަސަ ް އަލްޣާ ީ
ނ ހ ް އގެފަ ު ޭ
ކުރެއް ު ވމުން،
ވހި ދި ެ
ވަލީ
މތް ލ ަ ސަ ާ
ލޣާޒީ އ ް ަ
ނ ޙަސަ ް
ޠނު އައްސުލް ާ
ބވި ކރިއަށް ތިއް ެ ގއި ު އޖޭ ަ ދ މިރާ ް ތމާއެކު ،އެހިނ ު ނ ު ރަސްކަލެއް ެ އ ނނާ ި ވރި ް ޢިލްމު ެ
އ ނނާ ި ށ ް ކަމުވޮ ީ
ވހި ދި ެ
ނ އދު ީ ެ
މކައްރަމް ު
މދު އ ަ މުޙަ ް
ނ ދ ް އ ީ މދު ް ޢި ާ
ގއި މަލިކު ަ
އވެ. ހގަ ެ ށ ފަ ު ރވުމަ ް ވހާ ަ އަ ަ ސކަމާ ނ ރަ ް ި ނ ޣޒީ ޙަސަ ް ާ ޠން އައްސުލް ާ އދީ ް ޢއްޒު ް
ގއި ތ ަ ދވެހި ތަޚު ު އރު ި އވެޭ . އޤުވި ެ ފނަށް ޙަ ް ރ މަނިކު ާ ރަންނަބަނޑޭ ި ތން އޔި ު ރ ް ަ
ނ ބފުޅު ް އެ ޭ
ފއި ތއްބައި ަ ބައި ި
ވ ތއްބެ ި ި
ފޅު މހާނަ ު ގ ަ ދން ެ ޒއް ީ ޢއް ު ނ ި ޣޒީ ޙަސަ ް ޠނުލް ާ އައްސުލް ާ
މހު އވާލު ަ ގ ޝަ ް ހރު ެ ނ އަ ަ ނ 1757) 1170މ( ވަ ަ ހިޖު ަ ރއި ް
ވއެވެ. ލއް ީ ވއި ެ ނއް ަ ބރާ ފޮ ު ހން އަނ ު އބައިމީ ު ެ މން، ޚިލާފުވު ު އޖެ ވހިރާ ް ދި ެ
ލރާޖާ އަ ީ
އވެ. އވި ެ ފޮނު ް
ފރަތަމަ ު
އވީ، ފޮނު ް
ތގެ ނމަ ު އ ް ު
ރ ކ ު ހު ު
ނ ރންނަބަނޑޭރިކަ ް ަ
އ މ ް ދ ކަ ެ ފ ަ ަ ވ ލން ާ ށ ގެއް ު ޖއަ ް ރއް ެ ާ މގައި، ސވު ު އއްބަ ް ެ ނ ވ ު ވެ ު
ގ ނ ެ މަލާބާރީ ް
ތ މސްކި ު ި
ވ އ ާ ނގަ ި ޤަބުރުސްތާ ު
ބ މޔާ ީ ކާ ި
ޙސަން ތން ަ މ ި ރ ަ ފހަ ު މށް ،ދެ ަ އވު ަ ތ ކުރެ ް ލމަ ް ސ ާ ަ ފނު މަނިކު ާ
ށން ތދަ ު އަ ް
ވއެވެ. ނމެ ި ނި ް
ޖގެ ރއް ޭ ދވެހި ާ ި
އސާގެ ފ ި ަ
އ އ ު ަ
ރއްވި ނ ކު ެ ނ ާ ހޅީ ް ހރު ޮ އ ަ ނ ަ 1167ހ1754) .މ( ވަ ަ
މ ނ ު ނގެ މުހި ް މނިކުފާ ު ރ ަ ސން ރަންނަބަނޑޭ ި އަލްޣާޒީ ޙަ ަ
ށ ގމަ ް ނެ ު
ސވައި ޖއް ަ ހަމަ ަ
ނ ޖއި ް ރއް ެ ާ
ނ ގތު ް ބޭރާބެހޭ ޮ
ރ ހު ި
ރވީ 2 ވހާ ަ ނ އަ ަ ރދު ް ސކަލެކެވެ .މި ަ އވި ،ރަ ް އށް ކޮށްދެ ް އޖެ ަ ވހިރާ ް ދި ެ
ހން އަން ެ
ގއެވެ. ފޅު ަ ނަން ު
ދ އ ަ ހު ް
ކއި، ތޒާމުތަ ާ އިން ި
ނ ކަންކަ ް
ތމަ ފރަ ަ ު
ހމް އިބްރާ ީ
ވއެވެ. ދއް ި ެ
ވއެވެ. ރއް ި އައުކު ެ
އ މތްތަކެ ް ޚދު ަ ނ ި ނގު ަ ގ ަ ކ ި ދންނަ ީ މރަ ު ވއެވެި . ރއް ި އ ނެ ު ސިއްކައެ ް
ގ ޢާއިލާ ެ
ޒ ރ ު ނާނޭބު ު
އ ގތްތަ ް ޮ
ރ ދވެ ި މ ު ެ
ޙަވާލު
ލ އންދާ ި އރު ަ ފ ި ތމާއެކު ،މަލާބާރީން މާލެ ހި ި އގަ ު ވވަޑަ ި ެ
ގ ރަސްކަމު ެ
ގ ވރު ެ ގަނޑު ަ
ނ ނތަ ް ތަ ް
ނ ލ ް އަ ު
އވައި، ބިނާކުރަ ް
ނ މނިކުފާ ު ވސް އެ ަ މ ެ ނ ނަ ަ އހެ ް މށެވެެ . ގތު ަ ޑއި ަ ސވެވަ ަ ށ އި ް ރަސްކަމަ ް
ލ ނ ބަދަ ު ގވު ް ނ ެ ތނަށް ރަސްކަން ހި ް ވރުން އެ ަ ޑ ަ ށ ގަނ ު ޔދޮ ު ވެ ޮ
ނ މނިކުފާ ު ރންނަބަނޑޭރި ަ ޙސަން ަ ރވެަ . ވ އިންކާ ެ އ ީ ކރެ ް އެކަމަށް ު
ގ މ ެ ގވު ު ހން ެ ި ފ ސ ު ޢދުލު އިން ާ ަ އ ޢރޫފާ ި އމުރުމަ ު ަ ވއެވެ. ކުރެއް ި
އ ޖގަ ި ރާއް ޭ
ރ ފާހަގަކު ާ
ވ ހުރަ ީ
ވސް ދު ަ
އށެވެ. ރވީ ަ ލ ހު ަ އދީނު ް އޒު ް ސން ޢި ް ޣޒީ ޙަ ަ ވނީ އަލް ާ ނ ަ ގ ް ތވެ ެ ނިސްބަ ް ވ ި އ ި ސދެ ް ގނެ ް ލ ެ އެބަޠަ ު ގ މ ެ ހއްޓު ު ތ ދެމެ ެ އޔަ ު އމި ް އ ޤަ ު ކމާ ި ވން ަ މނި ަ އ ބާރާ ި
ޝ ޖ ް ޯ
ވހި ދ ެ ި
އ ތތަކުގަ ި ހި ް
ވއި ރ ަ ދި ު
މގެ ޓ ު މހެއް ު ދެ ެ
ނވެ. ތން ެ ގޮ ު ޖ2005 .މ. ވހިރާއް ެ ދ ެ އމީ މަރުކަޒު ،މާލެި ، ޤ ު ތރީޚަށް ޚިދުމަތްކުރާ ަ ހބަހާއި ާ ދވެ ި ި