Opdrachtgever in Beeld

1

Dit is de digitale uitgave van de interviews uit het boek Opdrachtgever in Beeld

Auteur: Sonja van Driel Vormgeving: Egbert Clement Augustus 2012 www.sonjavandriel.nl

Copyright Š Sonja van Driel Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieÍn, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Ondanks alle aan de samenstelling van dit boek bestede zorg kan noch de auteur, noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor schade die het gevolg is van enige fout en/of onvolkomenheid in deze uitgave.

2

Van de auteur

Interviews  Charly Lammers van Toorenburg, directeur van LVTPR  Stefan Claessens, beeldredacteur bij Natuurmonumenten  Muk Swart, creatief directeur Media Partners Group  SNV ontwikkelingsorganisatie  Lesley Kooman, fotoredacteur bij Panorama  Jeroen van Zwam, creative director van reclamebureau Publicis  Veronique Nolens, coördinator van Het Nieuwsblad Magazine  Eduard Planting, eigenaar van Eduard Planting Gallery  Laurens Boelens, manager external communications & brand bij TNT  Anita Vlaar, beeldcoördinator bij 3

weekblad Libelle  Vivian ter Huurne, weddingplanner en eigenaar van Het Bruidsmeisje  Danny Ellinger, eigenaar van Foto Natura  Louis Zaal, algemeen directeur van Hollandse Hoogte Nawoord  Wat kun je uit de interviews concluderen?  Specialisten hebben altijd werk  Voorkom een mismatch  Zichtbaarheid op het World Wide Web  Het valt allemaal wel mee met de concurrentie  Er is werk voor zowel nieuwkomers als gevestigde fotografen  Mentaliteit is een bepalende factor  Werk aan de winkel 4

Van de auteur

5

Dit boek is geschreven voor fotografen maar gaat niet over fotografie. Woorden als diafragma, sluitertijd en witbalans zal je hier niet in lezen. Er komen geheel andere technieken aan bod, namelijk die van het ondernemen. En dan specifiek gericht op het ondernemen als fotograaf.

Dit boek geeft antwoorden op essentiële vragen als waar beginnen opdrachtgevers hun zoektocht naar een geschikte fotograaf, hoe kom ik ‘binnen’, hoe krijg ik vervolgopdrachten, wat verwacht de klant van mij? Het kennen van de antwoorden op deze vragen maakt de benadering van de markt een stuk eenvoudiger.

Het is als het ware een ontdekkingsreis door de gedachten en gevoelens van opdrachtgevers.

Het kennen van hun motieven om te kiezen voor een bepaalde fotograaf, of juist niet, geeft waardevolle inzichten. Het begrijpen wat opdrachtgevers willen en 6

verwachten helpt fotografen om zich voor te bereiden bij het presenteren van hun fotografische diensten aan diegenen die voor brood op de plank zorgen.

Het hart van dit boek wordt gevormd door de interviews met inkopers. De geïnterviewden zijn opdrachtgevers van uiteenlopende aard; van reclamebureau tot stockbureau, van multinational tot bruidspaar, van weekblad tot ontwikkelingsorganisatie. Bij ieder interview en elke vraag die ik stelde heb ik ‘de fotograaf als zelfstandig ondernemer’ in gedachten gehouden. De vragen worden namens hem of haar gesteld.

Al lezende zal je er achter komen dat succes als fotograaf geen kwestie van geluk of vriendjespolitiek is. Het heeft alles te maken met kennis over wat klanten écht van ons verwachten. Luisteren naar onze opdrachtgevers, daar leren we niet alleen 7

veel van maar het opent letterlijk en figuurlijk deuren.

Wie dit boek gelezen heeft kan weloverwogen een carrière als fotograaf uitstippelen. Maar het kan je ook doen besluiten om toch liever te kiezen voor een baan bij een werkgever. Want het wordt wel duidelijk dat het opbouwen en onderhouden van een klantenkring veel meer inhoudt dan alleen maar kwalitatief goede foto’s maken. Alleen degenen die goed fotograferen én in staat zijn om zichzelf op de kaart te zetten redden het.

Dat is niet alleen mijn stellige overtuiging maar ook die van de geïnterviewden.

Vanuit dit perspectief wordt in het nawoord de kern toegelicht van hetgeen opdrachtgevers belangrijk vinden en zodoende direct verband houdt met het ondernemerschap. Er worden enkele belangrijke thema’s besproken die door alle klanten essentieel worden gevonden.

8

OK, nu aan de slag met lezen. Neem, tijdelijk, afstand van alle fototechnieken en focus op ondernemerstechnieken.

Sonja van Driel

9

Interviews

10

Charly Lammers van Toorenburg directeur van LVTPR LVTPR (Lammers van Toorenburg Benelux PR) is een pr- en communicatiebureau waar veertig communicatieprofessionals werken. Zij ondersteunen bedrijven en organisaties bij succesvolle communicatie, evenementen en public relations. Het bedrijf is in 1994 opgericht door Charly Lammers van Toorenburg en heeft drie vestigingen, in Bunnik, Amsterdam en Brussel. LVTPR profileert zichzelf als een ‘bureau voor veelkleurige pr en communicatie’. Vanzelfsprekend spelen beelden daarbij een belangrijke rol.

Wanneer je een bepaalde fotografieopdracht hebt, waar begint dan je zoektocht naar een geschikte fotograaf?

11

We hebben een shortlist van fotografen, een vast groepje dat we regelmatig inhuren. Daar doen we in eerste instantie een beroep op. We weten wat ze kosten en we weten dat ze kwaliteit leveren; ze komen vrijwel altijd met goede beelden terug.

Vroeger huurden we nog wel eens fotografen in via een persbureau. Maar het nadeel daarvan is dat je nooit weet welke fotograaf er naar je klant gaat. En de fotograaf is toch ook ons visitekaartje.

Daarom gaan we liever in zee met fotografen die we kennen.

Waar moet een fotograaf aan voldoen om op jullie shortlist te komen?

Als een fotograaf goede kwaliteit levert, is dat een eerste motivatie. Ook moeten we er blindelings op kunnen vertrouwen dat hij een goed ‘visitekaartje’ voor ons is.

Daarnaast moet de fotograaf begrijpen wat 12

we willen met de foto, wat de essentie is.

Als onze klant tevreden is over onze fotograaf, dan zullen we hem zeker benaderen voor vervolgopdrachten.

Er moet dus een grote mate van afstemming en begrip zijn tussen jullie als opdrachtgever en de fotografen die ingehuurd worden?

Voor ons is het belangrijk dat een fotograaf het vermogen heeft om kritisch mee te brainstormen. Het moet voor de fotograaf helder zijn wat de bedoeling van de foto is, wat het beeld moet uitstralen. Hoe zorg je bijvoorbeeld dat in een portretfoto van de directeur ook het bedrijf terug te vinden is?

Laat je ergens in de foto het logo te zien, of een bedrijfspand, of kies je voor een hele andere manier?

Sla je daarbij de plank mis, dan heb je de essentie van de opdracht niet begrepen. Zo 13

hebben we ooit eens een persfotograaf opdracht gegeven voor een portretfoto voor een jaarverslag. Op de foto die hij aanleverde, zat de geportretteerde achter een bureau waarop allerlei paperassen verspreid lagen, het zag er rommelig uit.

Het is een detail, kan je denken, maar wel een belangrijk detail. Zorg dat zo’n bureau er netjes uit ziet. Het gaat om een jaarverslag, dus het portret moet zakelijkheid en efficiëntie uitstralen.

Zelf heb ik ervan geleerd dat ik geen fotojournalist naar een bedrijf moet sturen en in zo’n geval beter kan kiezen voor een bedrijfsfotograaf. Die gaat polijsten, die begrijpt de essentie van de foto en snapt dat ieder detail moet kloppen.

Ik begrijp daaruit dat het de kunst is voor elke klus de juiste fotograaf te kiezen.

Absoluut. Ik heb bewondering voor fotografen die op basis van een simpele 14

ingeving enorm veel waarde kunnen toevoegen. Een voorbeeld: als pr-man was ik verantwoordelijk voor het slotdebat van de Tweede Kamerverkiezingen eind jaren 80. Terwijl veel persfotografen stonden te dringen om de nieuwe premier te fotograferen, was het frappant om te zien hoe fotograaf Bert Verhoef te werk ging.

Hij liep rustig kijkend door de gangen in het gebouw van de studio, kijkt een kamer in, schiet en heeft dĂŠ foto: Wim Kok die met een veelzeggende blik in de schminkstoel zit. Een veelzeggende opname die dan ook op de voorpagina van de kranten stond. Ik heb veel respect voor fotografen die in nieuwsfotografie zo abstraherend kunnen waarnemen.

Moet een fotograaf generalist zijn of juist specialist?

Wat ik zeker niet wil, is een manusje-vanalles. Ik zoek specialisten. Iedere fotograaf 15

zou zich moeten specialiseren in een bepaald vakgebied. Want zo weten klanten waar hij of zij goed in is en wat zijn of haar toegevoegde waarde is. Bij fotografen die zwalken, krijg ik niet het gevoel dat hun hart ligt bij wat ze doen. Kom op, durf te kiezen!

Het is echt niet zo dat je daarmee eeuwig vast zit aan het onderwerp. Neem het voorbeeld Janusz Szpakowski. Die had ik ingehuurd voor mijn huwelijksreportage, achttien jaar geleden. Naast zijn fotografiestijl was het vooral de chemie met de fotograaf die de totstandkoming van de reportage zo bijzonder maakte. Zijn charmes deden niet alleen de dames maar ook de heren smelten. Die goede sfeer reflecteert zich in de foto’s. Zijn persoonlijkheid was dan ook een belangrijke reden dat ik hem daarna inhuurde voor portretfoto’s van mijn klanten. Ik was ervan overtuigd dat hij dat goed zou kunnen. Toen Janusz verhuisde 16

naar Barcelona moest ik helaas op zoek naar een vervanger. Dit staat overigens haaks op een sportfotograaf die zich aanbood en die we last-minute hadden gevraagd om een evenement vast te leggen. Hij had geen enkel gevoel voor de omgeving. Liep steeds in de weg en uiteindelijk had hij alleen maar strakke gezichten gefotografeerd. Voor mij een goede les dus.

Waar haal je nieuwe fotografen voor je shortlist vandaan?

Wat ik nĂ­et doe, is exposities of academies aflopen op zoek naar nieuw talent. Ik geloof dat je als vanzelf de juiste mensen tegenkomt. Overigens kijk ik of vraag ik ook vaak welke fotograaf een bepaald shot dat ik mooi vind heeft gemaakt. Zo heb ik in ieder geval ook een paar fotografen op mijn lijstje waar ik op terug kan vallen.

Belangrijk dus om consequent te zorgen dat de credits worden genoemd. Daarnaast 17

zijn je verschijning en sociale vaardigheden minimaal zo belangrijk. Ruik fris, kleed je goed en geef aandacht aan de mensen om je heen. Neem het voorbeeld van Janusz.

Naast zijn fotografische oog waren het vooral zijn sociale kwaliteiten die ervoor zorgden dat ik hem op mijn shortlist wilde.

Wanneer ik fotografen op een andere wijze ontmoet en nog niet eerder met ze heb gewerkt, dan zijn ook referenties van doorslaggevend belang.

Zoek en vind je soms fotografen via Twitter?

Ik niet, maar fotografen kunnen op Twitter wèl nieuwe klanten vinden. Hier liggen echt kansen. Veel pr-bureaus zijn, net als ik, actief op Twitter. Zo maak ik bijvoorbeeld melding van bepaalde opdrachten of stuur tweets naar klanten.

Wij doen de PR voor de Utrechtse Heuvelrug. Stel dat je als fotograaf actief bent in deze regio, dan had je ons als 18

opdrachtgever met het steekwoord Heuvelrug kunnen vinden. Door op bepaalde termen te zoeken kun je bedrijven vinden die voor jou als fotograaf interessant zijn. Vervolgens kun je die dan benaderen en je diensten aanbieden.

En internet, is dat voor jou een plek waar je fotografen zoekt?

Niet vaak maar als ik bijvoorbeeld een prklus in Drenthe heb, zoek ik naar een bedrijfsfotograaf die werkzaam is in die regio. Als ik op internet een goede fotograaf vind, is de kans groot dat ik hem benader. Fotografen zouden zich dan ook bewust moeten zijn van de regionale importantie. Ze moeten er sowieso voor zorgen dat ze goed vindbaar zijn op internet. Bedenk daarbij dat als een website in flash is gebouwd, deze niet geĂŻndexeerd wordt door Google. Zo word je website niet in de zoekresultaten 19

getoond en bereik je als fotograaf je potentiële klanten bij voorbaat al niet.

Wat zijn de do’s en dont’s als het gaat om de website van een fotograaf?

Je moet de website niet volproppen met te veel verschillende foto’s. Laat niet alles zien wat je doet en kan. Know what you say and don’t say everything you know. Als ik een bedrijfsfotograaf zoek ben ik niet geïnteresseerd in een ‘hobbyhoek’ met bijvoorbeeld onderwater foto’s. En mocht je dan toch meerdere disciplines vervullen in de fotografie, maak dan liever voor iedere discipline een verschillende site, bijvoorbeeld één voor bedrijfs- en één voor bruidsfotografie.

Word je vaak benaderd door fotografen die hun diensten aanbieden?

20

Nee, gek hè? Ik krijg wel regelmatig een mailing van vertalers of tekstschrijvers maar als ik eenmaal per maand van een fotograaf iets ontvang, is dat veel.

Wanneer er zo’n mail binnenkomt, is de toonzetting en relevantie het allereerste beslismoment. Als het niveau slecht is dan delete ik het bericht meteen.

Wat een goed niveau is? Goed taalgebruik.

En er moet relevante informatie in de mail staan zoals welke klussen je zoal gedaan hebt. Ook zie ik graag quotes van klanten.

Dat zijn referenties die mij meer zeggen dan je eigen verhaal over hoe goed je wel niet bent. Ook heel belangrijk: ik wil direct zien dat de mailing voor ons relevant is, dus dat je gespecialiseerd bent in bedrijfsfotografie. Dan is je kans veel groter dat je bij mij binnenkomt.

Ik zal je een voorbeeld geven van hoe het níet moet. Ik kreeg laatst een e-mail van een fotograaf waar een foto bij zat van een 6-jarig Aboriginal meisje in de outback van 21

Australië. Echt een bericht in het kader van ‘kijk eens hoe goed ik ben’. Wat moet ik daar nou mee als pr-bureau? En dan heb ik het nog niet over de ongevraagde 12Mb van de mail. Ik ben niet de juiste persoon om zo’n bericht aan te richten. Dit is typisch een geval van inside-out en niet van outside-in.

Wat bedoel je met inside-out en outside-in?

Het is het verschil tussen van binnen naar buiten en van buiten naar binnen.

Wanneer je inside-out je klant benadert, redeneer je teveel vanuit jezelf. ‘Ik kan dit en liep vroeger al met een camera rond, heb deze opleiding gedaan’, in die trant.

Als je outside- in redeneert, dan vertel je mij over hoe jij aansluit bij mijn behoeften.

Dat je bijvoorbeeld snel levert, dat je inzicht hebt in wat een goede bedrijfsfoto inhoudt. Dan vertel je me: ‘ik ben voor jou en vooral jouw business de ideale 22

man/vrouw’. Als iemand zo naar mij kan communiceren dan weet ik dat hij of zij dat ook in onze briefings kan. Zo iemand heeft een kritisch vermogen, een half woord is genoeg. Kortom, dat is een fotograaf die bij mij past.

Je moet je boodschap dus aanpassen aan je doelgroep. Beseffen wat je verkoopwaarde is, waar je kracht ligt. Een voorbeeld: stel je hebt enkele transportbedrijven gefotografeerd. Dan kun je je in feite als expert op logistiek gebied presenteren. Als je dan uitzoekt welke logistieke bedrijven er zijn en je maakt een mailing met passende foto’s van de transportsector, dan sluit dat aan bij je doelgroep. Een ander voorbeeld: je hebt vijf bedrijfsfeesten gefotografeerd. De ervaring die je daar hebt opgedaan is zeer waardevol. Voor wie ben je dan interessant?

Inderdaad, voor evenementen-bureaus. Dan schrijf je alle bureaus aan. De klant denkt dan: als je het 23

goed doet voor hen doe je dat ook vast wel voor mij. Waarmee ik maar wil zeggen: al je ervaring in de fotografie kun je waardevol maken voor nieuwe klanten.

Is het voor jou belangrijk dat de fotograaf een fotografieopleiding heeft genoten of mag deze autodidact zijn?

Voor mij is een opleiding niet echt een issue, ik heb in ieder geval nog nooit naar een diploma gevraagd. In eerste instantie moet het werk van een fotograaf uitstekend zijn. Als dat zo is, kijk ik ook - of eigenlijk vooral - naar de fotograaf als communicerend persoon. Volwassenheid, uitstraling, common sense, dat zijn eigenschappen die er wat mij betreft toe doen. De houding van de fotograaf is veel belangrijker dan een fotografie-opleiding.

24

Wat doet je besluiten om een fotograaf niet meer in te huren?

Iedereen maakt wel eens een fout dus fotografen liggen er heus niet gelijk uit als er iets mis gaat. Maar als ik drie keer wordt teleurgesteld dan is het over en uit.

Overigens, ik ben erg trouw aan mijn fotografen. Net als aan mijn andere leveranciers. Met sommigen werk ik al meer dan veertien jaar. En ook mijn personeel blijft lange tijd bij mij in dienst.

Kun je iets vertellen over budgetten en copyright als het gaat om fotografie?

De tarieven liggen op circa 450 euro per dagdeel. Hiervoor willen we wel graag dat de fotograaf flexibel met het copyright omgaat. We werken vaak onder tijdsdruk.

Wat we dus beslist niet willen, is dat we eerst nog toestemming moeten vragen - en daar dan op moeten wachten - of we een 25

foto wellicht ook mogen gebruiken voor publicatie op een website of in een brochure in het buitenland. Dat is teveel hoofdpijn voor ons en onze klanten. We betalen de fotograaf zijn uren en dat is het.

Met een fotograaf die angstvallig vasthoudt aan copyright doe ik geen zaken.

Vroeger was het copyright veel meer een issue waar expliciete afspraken over werden gemaakt. Maar we leven in een ander tijdperk, het is geen inkomensmodel meer zoals vroeger.

Kopen jullie ook van stockbureaus?

Af en toe kopen we foto’s bij iStockphoto.

De beelden hebben een Amerikaanse uitstraling maar we werken dan ook veel voor Amerikaanse bedrijven. Soms gebruiken we zelfs details uit de stockfoto’s zodat het ook weer een eigen beeld gaat vormen.

26

Stockfoto’s zijn vele malen goedkoper dan het inhuren van een fotograaf. Wij werken met een totaalbudget waarvan de hoogte weer afhankelijk is van onze klant. Dan moeten we soms afwegen of we kiezen voor stock of voor het inhuren van een fotograaf.

Onder fotografen heerst de gedachte dat er teveel concurrentie is. Wat is jouw gedachte hierover?

Iedereen vindt tegenwoordig dat hij kan fotograferen. Maar als ik zaken met je doe, wil ik meer dan dat. Je moet jezelf goed presenteren, me blijven verrassen zodat ik niet naar een ander ga. Je moet acquisitie plegen, zorgen dat je in ieders kaartenbakje komt te staan. MĂŠt duidelijkheid over je specialisatie.

Het ondernemerschap is niet los te zien van het fotograafschap. Je moet je 27

realiseren dat je jezelf vertegenwoordigt.

Als mens ben je de bepalende factor, uiteraard ervan uitgaande dat je foto’s dik in orde zijn. Als je goed kunt fotograferen én ondernemen, dan wordt de concurrentie een stuk kleiner.

Heb je nog een advies voor fotografen?

Je moet nooit stil blijven staan in je ontwikkeling. Met de tijd meegaan, je verdiepen in alles wat aanpalend is in de fotografie en op de hoogte blijven van nieuwe technieken. Iedere markt is steeds in beweging en als fotograaf moet je meebewegen. Misschien ben je in de toekomst wel videograaf. Video is sterk in opkomst, ook in onze branche. De onlinevideomarkt is een miljardenmarkt. Er gaan bij ons nu persberichten uit waarbij video de boventoon voert. Maar ook Motion stock, foto’s die een beeldverhaal vormen, zien we steeds meer. Ik zie dat bedrijven 28

op hun webpagina’s combinaties van fotografie en videografie willen.

Uiteindelijk gaat het allemaal om storytelling in een beeldverhaal.

Ook aan de ondernemerskant geldt dat je je moet blijven ontwikkelen. Ga mee met de nieuwe marketingtechnieken anders word je door je concullega’s ingehaald.

Terug naar het overzicht met interviews

29

Stefan Claessens beeldredacteur Natuurmonumenten Natuurmonumenten is een vereniging met meer dan 730.000 leden, met een gezamenlijk doel: behoud van en zorgen voor natuur in Nederland. Daarom verwerven en beheren zij natuurgebieden.

Dat zijn er inmiddels 355 met een gezamenlijke oppervlakte van ruim 100.000 hectare.

Waar hebben jullie zoal foto’s voor nodig?

Wij gebruiken fotografie ten behoeve van onze website, gedrukte media zoals ons kwartaalmagazine, kalenders en agenda’s, informatiepanelen in onze natuurgebieden en recreatiefolders. Onze beeldredactie bezit een eigen beeldbank met 40 duizend foto’s die in de loop der jaren voor ons zijn gemaakt. Die beelden kunnen we binnen 30

onze organisatie rechtenvrij gebruiken.

Daarnaast kopen we ook beeld aan van onder meer Foto Natura, Kina, Buitenbeeld, Vilda en andere stockbureaus.

Of we huren een fotograaf in.

Dus jullie kijken eerst of een bepaald beeld al voorhanden is in jullie eigen beeldbank of bij een stockbureau?

Dat klopt. Als het puur gaat om een beeld van de natuurgebieden dan is het vaak zo dat we met stockbureaus uit de voeten kunnen. Er zijn veel natuurfotografen van stockbureaus die in onze gebieden al foto’s hebben gemaakt van bepaalde dier- of plantsoorten, dus die foto’s vinden we wel.

31

In welke gevallen huren jullie een fotograaf in?

Wat moeilijk te vinden is in stock, zijn beelden van onze gebieden met mensen die daar recreëren. En dan ook nog gefotografeerd op een manier die past bij ons beeldconcept. Een fotograaf inhuren doen we dus vooral als het gaat om het in beeld brengen van de beleving van en fascinatie voor de natuur van mensen die onze gebieden bezoeken. Mensen die wandelen, fietsen, kanoën, die in de natuur bezig zijn. Als we bijvoorbeeld voor ons blad ‘Puur Natuur’ een artikel willen over een bepaald gebied en we willen de beleving van mensen laten zien, dan laten we daar een fotoreportage bij maken.

We zijn wat dat betreft in de loop der jaren wel veranderd. Van origine waren we vooral gericht op natuurfotografie. Maar nu kiezen we toch meer de richting van lifestyle fotografie. Niet dat we heel gelikte modieuze plaatjes willen. Het moet wel 32

geloofwaardig zijn en het moet gaan over echte mensen in onze gebieden, gekleed in normale kleding en met wandelschoenen aan.

Krijgt de fotograaf expliciete instructies mee over het te fotograferen beeld?

Er zit een briefing aan vast, waarbij we duidelijk maken wat we qua sfeer willen.

Voor zo’n reportage zoeken we een fotograaf die er echt lol in heeft om samen met mensen, met gezinnen, mooie foto’s te maken in de buitenlucht. Samen genieten van de natuur, dat moet ervan af spatten.

Meestal komen ze terug met rond de honderd foto’s, sommigen zelfs met vierhonderd, anderen houden het op vijftig. In feite hebben we liever die vijftig.

Iemand die honderden foto’s aanlevert tikken we regelmatig op de vingers. Het is voor ons veel prettiger als de fotograaf 33

alvast een goede selectie maakt, want als wij door die hele map heen moeten kost ons dat ontzettend veel werk en tijd.

Waar begint je zoektocht naar een fotograaf?

Er is een aantal fotografen waar we al langer mee werken. Daar putten we eerst uit. Als de fotograaf bij de opdracht past, zetten we hem of haar op de klus.

Hoe bepaal je welke fotograaf je voor een bepaalde klus kiest?

Laat ik een voorbeeld geven. Voor het komende winternummer hebben we afgelopen winter foto’s laten maken om een gebied in beeld te brengen dat is ontstaan in de ijstijd. We wilden foto’s van het gebied op een moment dat er sneeuw lag. En we wilden een fotograaf die in staat zou zijn om die winterse omstandigheden 34

‘gevoel’ te geven. Wie de foto’s ziet moet kunnen voelen hoe de ijstijd en die krachten uit het verleden dat gebied hebben gevormd. Dan heb je een natuurfotograaf nodig die niet alleen kennis heeft van natuur maar ook van de geologie in Nederland, Gelukkig hebben we er een paar die goed thuis zijn in ecologie én veel weten van de opbouw van landschappen.

Om nog een voorbeeld te geven, zo hebben we een fotograaf op pad gestuurd met de boswachter. De fotograaf kreeg opdracht om beelden te maken die de lezer de indruk geven dat de boswachter hen meeneemt in de natuur en markante dingen in het gebied laat zien. Dat is een heel andere manier van fotograferen en dan heb je dus een ander soort fotograaf nodig. Geen pure natuurfotograaf maar iemand die goed is met mensen en kan regisseren.

35

Als je nieuwe fotografen nodig hebt, hoe zoek je die dan?

Wat we onlangs hebben gedaan, is een heleboel tijdschriften doornemen, lifestylemagazines als Seasons en Happinez, en daar artikelen uitscheuren die eruit springen door mooie en opvallende fotografie. Op die manier hebben we toch weer een aantal nieuwe fotografen gevonden. Die hebben we uitgenodigd hun werk te presenteren.

Soms vinden we ook fotografen via via. We werken hier met twee beeldredacteuren en zitten in het wereldje. Dan hoor je wel tips van mensen die geschikt zijn.

Internet is ook een bron voor het vinden van nieuwe fotografen.

Google je een nieuwe fotograaf eerst?

Ik bezoek wel diens website en zoek op het internet naar publicaties van de 36

betreffende fotograaf. Maar ik ga niet de social media afstruinen om te zien of ik ergens iets raars vind.

Gebeurt het wel eens fotografen zich aanbieden?

dat

We krijgen regelmatig e-mails van fotografen die voor ons willen werken. Ze sturen dan een link naar hun website of account op Flickr. Dat zijn erg vaak amateuristische fotografen waar we weinig mee kunnen. Het gebeurt daarom bijna nooit dat we op die manier in contact komen met fotografen die er toe doen, waarvan wij zeggen ‘die zouden we graag hebben’.

Eigenlijk bevreemdt dat me; als je een fotograaf bent die in onze richting zit, dan kan ik me voorstellen dat het leuk is om voor Natuurmonumenten te werken. Ik zou zeker contact met ons opnemen, we hebben nog wel plek voor een of twee goede lifestyle fotografen.

37

Maar voordat je dat doet zou ik je toch aanraden om realistisch naar je werk te kijken en te bepalen of je bij ons past. Je moet niet alleen oog hebben voor kwaliteit maar ook voor wat wij willen. Daarbij moet je vooral kijken naar de fotografie die we nu publiceren, niet naar de bladen van tien jaar geleden. Dat was totaal anders dan wat we nu doen.

Verder is het essentieel dat je een website hebt die een goede indruk van je werk geeft. Want we willen wel een uitgebreid beeld van iemand hebben voordat we hem uitnodigen. Als een fotograaf zegt ‘ik wil graag langs komen om mijn werk te laten zien’, gaan we daar nooit op in. Zo’n uitnodiging daar komen we zelf wel mee als het zover is.

Je vindt de website van de fotograaf dus heel belangrijk.

Wanneer is een website in jouw 38

ogen een afknapper? En hoe moet het wel?

Een absolute misser is een website die onsamenhangend in elkaar zit, of met een ingewikkelde navigatiestructuur. Dat geeft je al meteen het idee ‘het lijkt me sterk dat dit wat wordt’.

Het helpt als de binnenkomer goed is, maar beelden zijn natuurlijk het belangrijkst. Met name de selectie. Ik moet me niet afvragen waarom de fotograaf juist díe foto’s op zijn website heeft gezet, als deze niet interessant zijn.

Aan een algemeen plaatje, zo’n registratiebeeld dat uitstraalt ‘ik ben hier toch toevallig met mijn camera’, heb je ook niks. We zoeken niet de recht-toe-rechtaan foto’s, midden op de dag gemaakt bij een hoog zonnetje. Wat we willen zien zijn verschillende standpunten, mooi licht in vroege ochtend of late middag, sfeervolle foto’s met een bijzondere compositie, originele beelden. Het moet in onze 39

nieuwe communicatie passen.

Verwondering en fascinatie, dat zijn voor ons twee toverwoorden geworden.

Wat voor persoonlijke eigenschappen zoek je in een fotograaf?

Fotografen die we inzetten voor ‘mensenfotografie’, bijvoorbeeld bij excursies met de boswachter, moeten een goede omgang met mensen hebben.

Daarnaast zien we graag enig organisatietalent. Als er mensen op de foto komen, moet het portretrecht geregeld worden. Onderdeel van de opdracht aan de fotograaf is dan om een model release te laten invullen en tekenen. Zonder dat hebben de foto’s namelijk geen waarde, dan kunnen we er niets mee.

Onze fotografen moeten ook kunnen omgaan met deadlines.

Er zijn nieuwsmomenten die je heel snel moet hebben en die dezelfde dag al op de 40

website moeten staan en naar andere pers worden gestuurd. De foto’s moeten dan op tijd bij ons binnenkomen.

Verder moet een fotograaf goed met ons communiceren en in staat zijn de briefing te begrijpen.

Tot slot is enthousiasme erg belangrijk. Een enthousiaste fotograaf levert de beste beelden. Als een fotograaf het te druk heeft en niet genoeg tijd in een opdracht steekt, zie je dat eraan af.

Wat zijn redenen voor jullie om een fotograaf vervolgopdrachten te geven?

We hebben vijftien tot twintig fotografen die regelmatig wat voor ons doen.

Sommigen wat vaker dan anderen. Soms krijg je van een fotograaf toch een teleurstellende serie. Dan word je voorzichtiger om die in te huren. Bij andere fotografen is het altijd goed. Dat zijn enthousiaste mensen die werkelijk blij zijn 41

om de opdracht uit te voeren en er veel tijd en liefde in steken. Dat levert altijd kwalitatief goede en mooie beelden op.

Zulke fotografen huren we graag en vaak in.

Heeft een fotograaf het wel eens verprutst bij jullie?

Nou, dat is wel eens voorgekomen. We hebben eens iemand gehad die aanbood om vrijwillig een reportage te maken. Op no cure no pay basis. We hebben toen afgesproken dat als zijn foto’s bevielen, hij later betaalde opdrachten kon doen. De eerste serie die hij aanleverde was super, daar waren we heel blij mee. Hij liet previews zien, hartstikke mooie beelden.

Maar toen bleek dat hij zijn high res beelden was kwijtgeraakt. Dat betekende dat we er niets mee konden. Hij maakte hele mooie foto’s maar uiteindelijk zijn we niet met hem verder gegaan. Heel zonde, hij had het wel in zich.

42

Kan je wat vertellen over tarieven en auteursrechten?

Toevallig hebben we laatst een bijeenkomst georganiseerd voor alle fotografen. Om ze up to date te houden en te informeren over ons huidige beeldconcept en waar we naar op zoek zijn.

Ook zijn er juridisch wat aanpassingen over het gebruiksrecht die we met ze wilden bespreken. Wij huren fotografen in voor een halve, hele of twee dagen, daar zit een vaste prijs aan. Wat we van ze vragen is een fotoserie die we rechtenvrij mogen gebruiken binnen de organisatie. Maar de laatste tijd krijgen we bij fondsenwerving verzoeken voor samenwerking met bedrijven waarbij het auteursrecht een probleem begon te worden. Het is dan nodig om net iets verder te gaan dan de beschrijving die we in onze contracten met fotografen hadden. Daarom hebben we de 43

voorwaarden wat aangepast, zodat we meer rechten hebben om beeld ook te publiceren buiten onze organisatie. Daar staat tegenover dat we de dagprijs iets verhoogd hebben. De reacties van de fotografen waren goed, niemand die er moeite mee had.

Om je een voorbeeld te geven van de uitgebreidere gebruiksrechten: we hebben een samenwerking met HEMA. Vorig jaar hebben we samen met hen een collectie van veertig producten op de markt gebracht, spullen als verrekijkertjes, loepjes en zoekkaarten waarmee kinderen de natuur in kunnen gaan. Die producten werden en worden via de HEMA gepromoot, onder meer met foto’s die wij hen hadden aangeboden. Met zo’n gezamenlijke campagne betekent het wel dat we de beelden ook buiten onze organisatie willen gebruiken. Dan moeten we niet beperkt worden door auteursrechten.

44

Heeft een fotograaf die voor Natuurmonumenten wil werken te maken met veel concurrentie?

Er is inderdaad een groot aantal fotografen maar daaronder zijn er ook heel veel die niet maken wat wij willen. Als je werk echt past bij ons beeldconcept en je snapt wat wij willen, denk ik dat er helemaal niet zo veel concurrentie is. Vandaar ook dat ik eerder al zei dat je alleen op ons af moet stappen als je beelden aansluiten bij ons beeldconcept. Daar moet je echt kritisch op zijn en niet denken ‘nou ik probeer het maar want wie weet …’.

Wil je er bij ons tussen komen, dan moet je beeld laten zien dat bij ons past. Misschien moet je dan je website even aanpassen, met life style beelden zoals wij die willen.

Wij krijgen vaak te horen: ‘ ja maar m’n website is al heel lang niet bijgewerkt. Ik heb het wel maar de betreffende foto’s staan er niet op’. Maar waarom heb je het 45

er dan niet opgezet voordat je ons contacteert? Ik ga je dan echt niet uitnodigen om het alsnog te komen laten zien. Dan ben je niet goed voorbereid en gaat het niet door.

Dat maakt de weg vrij voor degenen die het wel goed aanpakken. Ben je goed voorbereid en kan je leveren wat wij willen? Dan ben je zeker welkom. Dus zo bezien valt het mee met de concurrentie.

Terug naar het overzicht met interviews

46

Muk Swart creatief Group

directeur

Media

Partners

Media Partners bestaat uit een team van toegewijde specialisten op het gebied van strategie, art en copy, redactionele content, dtp, accounten projectmanagement. Klanten schakelen hen in voor onder meer sponsored magazines, webdesign, DM, winkelcommunicatie, advertising en loyaliteitsprogramma’s voor zowel in- als externe doelgroepen. Tot hun klantenkring behoren grote bedrijven als KLM, Albert Heijn, Etos, Heineken en Shell.

Hoe vinden jullie de juiste fotograaf voor een bepaalde opdracht?

47

Voor elke opdracht worden beeldplannen ontworpen door onze art directors.

Vervolgens wordt in nauwe samenspraak met de beeldredactie bepaald welke fotografen we hiervoor willen gaan gebruiken. We hebben een groot netwerk van fotografen. Naast de fotografen zelf hebben we deals met toeleveranciers van beeld zoals Hollandse Hoogte, Getty Images, Hillcreek en ANP. Hier in huis hebben we ook een kleine fotostudio; daar maken we packshots zelf.

Worden jullie wel eens benaderd door fotografen die voor Media Partners willen werken?

Natuurlijk, bijna dagelijks. We worden benaderd per e-mail, telefoon of mensen sturen ons beeldmateriaal op. We kijken er altijd naar, maar eerlijk is eerlijk, er zijn maar weinig mensen die opvallen door hun oorspronkelijke kijk! Het merendeel is standaard. Daar is natuurlijk niks mis mee 48

en ook bruikbaar. Maar de concurrentie is dan een stuk groter en dus gaat prijs weer een veel grotere rol spelen.

Gaan jullie zelf ook wel eens op zoek naar nieuwe fotografen?

Absoluut, we werken zeker niet alleen met gevestigde namen. We zoeken altijd actief naar vernieuwing en vinden het leuk met jonge mensen te werken. We houden goed in de gaten wat er gebeurt en wie prijzen winnen. Persoonlijk heb ik een grote liefde voor de fotografie en ga graag naar tentoonstellingen. Als het goed werk is en alles klikt en klopt, huren we nieuw talent in. Maar we kiezen ook regelmatig voor gevestigde namen als we die heel goed vinden passen bij een bepaald concept.

Vind je ook wel eens foto’s of fotografen via internet en de social media platforms?

49

Jazeker. We zoeken regelmatig beeld via internet. Als ik bijvoorbeeld een beeld zoek van Chantal Janszen en google op ‘portret Chantal Janszen’ dan wil ik gelijk bij die fotograaf terecht komen. Voor fotografen is het zaak ervoor te zorgen dat hun werk te zien is op internet. Alle platforms moet je als fotograaf gebruiken: Facebook, LinkedIn, Twitter en dergelijke.

Ikzelf volg bijvoorbeeld op Twitter Martijn Kleppe, docent en promovendus fotografische iconen aan de Erasmus Universiteit. Ik ben altijd weer nieuwsgierig naar wat hij te melden heeft. Het is voor fotografen de moeite waard als dit soort mensen je kennen, op wat voor manier dan ook.

Waar moet de website van een fotograaf aan voldoen?

De website moet vooral een toegankelijke portfolio hebben. Je moet snel kunnen vinden wat je zoekt, weten wie het is, 50

wanneer en waarvoor het beeld gebruikt is en bij voorkeur het beeld groot kunnen maken. Als je naar specifieke beelden zoekt is het snel vinden van de juiste info heel belangrijk.

Heb je liever een generalist of een specialist?

Moeilijk te benoemen. Hangt erg van de opdracht af. Persoonlijk ben ik een liefhebber van fotografen met een herkenbare signatuur. Maar dat is natuurlijk lang niet altijd nodig.

Hoe briefen jullie een fotograaf voor een opdracht en is de briefing wel eens bron van conflict?

Wij briefen een fotograaf bij voorkeur persoonlijk. Bovendien gaat iedere opdracht gepaard met een schriftelijke briefing waarin ook alle ins en outs van de 51

opdracht zijn benoemd. Als fotografen echt totaal iets anders aanleveren dan wij hebben gebrieft, hebben we echt een probleem. Meestal komen we daar wel uit door bijvoorbeeld iets over te laten schieten. Maar er zijn natuurlijk voorbeelden waarbij dit dramatisch afloopt. Je kunt wel stellen dat dit het einde van onze relatie met deze fotograaf betekent.

Welke eigenschappen zoek je in een fotograaf?

Afspraken nakomen, goed weten wat je moet doen, op tijd komen en zorgen dat je spullen in orde zijn. Stel, we hebben een portret nodig van een CEO. Die mensen zijn druk bezet, hebben soms maar een kwartier de tijd. Dat betekent dat de fotograaf op tijd moet zijn en alles bij zich moet hebben wat hij mogelijkerwijs nodig heeft, van belichting tot achtergronddoek.

52

Fotografen moeten ook voorbereid zijn op onvoorziene situaties en vindingrijk zijn. Als iets niet helemaal lukt, bijvoorbeeld omdat het regent en stormt, verwachten we dat de fotograaf zelf het oplossend vermogen heeft om het toch binnen de kaders op te lossen.

Kortom, fotografen met professionele instelling.

Qua gedrag verwachten we dat een fotograaf zich natuurlijk correct opstelt.

Weten in welke setting je bent en hoe je je daarin moet gedragen. Je moet dus beschikken over goede sociale vaardigheiden en een redelijk ontwikkeld communicatief vermogen hebben. Dat is helaas niet iedereen gegeven. Maar als je beschikt over het vermogen om in een heel beperkte tijd mensen op hun gemak te stellen of zelfs uit hun comfortzone te halen, kan er een unieke foto ontstaan. Dat is vaak ook het surplus van de topfotograaf.

53

Kan je iets vertellen over jullie tarieven voor fotografen?

CommerciĂŤle fotografen in Nederland verdienen goed als je het vergelijkt met de rest van Europa. In Engeland bijvoorbeeld liggen de bedragen veel lager. Voor nieuwsfotografie is dat beduidend lager, ook in Nederland. Als je bijvoorbeeld voor een Nederlands dagblad fotografeert is het als fotograaf niet eenvoudig om een bestaan op te bouwen.

De dagprijzen die wij aan onze fotografen betalen verschillen enorm en zijn afhankelijk van hun expertise, naam en faam. We werken trouwens lang niet altijd met dagprijzen, regelmatig spreken we een fixed fee af voor een opdracht welke dan inclusief de afkoop voor internetgebruik bevat.

Is de dagprijs van een fotograaf een bepalende factor voor het al 54

dan niet fotograaf?

kiezen

van

die

Over het algemeen hebben we deals met onze klanten over paginaprijs of wat bijvoorbeeld een internetsite mag kosten.

Die budgetten zijn soms erg strak en dan is inderdaad de prijs van de fotograaf belangrijk. Maar het is zeker niet altijd de bepalende factor. Een productie kan veel geld kosten en dan moet je op voorhand weten dat de fotograaf de klus kan organiseren. Soms heb je een specialist nodig zoals bijvoorbeeld voor Allerhande.

Daarin zit veel foodfotografie. Dat is echt een aparte tak van sport. Goede foodfotografen zijn in Nederland schaars dus dat bepaalt natuurlijk ook voor een deel hun prijs.

Hoe belangrijk is het dat een fotograaf een fotografieopleiding heeft gehad?

55

Niet relevant. Uiteindelijk gaat het erom dat de fotograaf levert wat we vragen. Of hij daarvoor geleerd heeft, maakt niet uit.

Ik vraag ook nooit naar een CV maar beoordeel fotografen alleen op hun werk.

Kopen jullie weleens foto’s bij stockbureaus?

Ja, heel veel. En ook via Flickr en dergelijke.

Internet zorgt voor een andere manier van verkoop van fotografie. Daar maken wij dankbaar gebruik van. Als we een goede foto voor een euro kunnen aanschaffen, doen we dat graag.

Is er een moordende concurrentie onder fotografen?

Ik denk wel dat er veel concurrentie is en het een hele uitdaging kan zijn om je plek te veroveren in de fotografiewereld. Naast je kwaliteiten als fotograaf zijn een beetje 56

geluk en netwerken belangrijke factoren als starter.

Heb je nog een tip voor startende fotografen?

Kies welke stijl je ‘handtekening’ is zodat je daarop gekozen wordt. En zorg vervolgens dat je naam bij de juiste bureaus ligt!

Terug naar het overzicht met interviews

57

SNV ontwikkelingsorganisatie SNV is een internationale non-profit ontwikkelingsorganisatie, opgericht in 1965.

De gebieden waar de organisatie actief is liggen in Afrika, AziĂŤ, Latijns Amerika en de Balkanlanden.

Hoe belangrijk acht SNV fotografie ten behoeve van publicaties binnen of buiten de organisatie?

Fotografie is een communicatiemiddel en daarom extreem belangrijk. Woorden alleen zijn niet voldoende. Maar in combinatie met foto’s wordt een completer beeld geschetst. Juist ook omdat het over ontwikkelingslanden gaat. Het is voor velen onbekend terrein en daarom moet er gebruik worden gemaakt van 58

beeldmateriaal. Dit om het juiste gevoel weer te geven.

Op dit moment lijkt er een trend gaande waarbij foto’s niet zo gestileerd zijn. Foto’s mogen tegenwoordig op snapshots lijken.

Zo’n beeld versterkt het gevoel van echtheid.

Hoe gaan jullie op zoek naar een geschikte fotograaf?

Omdat foto’s al snel gedateerd lijken is het noodzakelijk om up to date te blijven met ons beeldmateriaal. Daarom moeten er steeds nieuwe foto’s worden gemaakt.

Vaak start onze zoektocht binnen het eigen netwerk. Wij hebben enkele vaste fotografen waar wij mee werken. Die huren wij in en sturen we op pad naar het desbetreffende land.

De fotograaf ontvangt dan een vast bedrag per dag en de onkosten worden vergoed.

Maar ook door de regionale kantoren in de ontwikkelingslanden wordt gezocht naar 59

fotografen. Zij zijn vrij om zelf te beslissen wie zij inhuren.

Echter, ongeacht welk kantoor de fotograaf benadert, niet iedere fotograaf wordt zomaar aangenomen. Het kost veel tijd en werk om het uitvoeren van een fotografieopdracht te organiseren. SNV moet zaken regelen zoals transport, begeleider, hotel en allerlei afspraken maken omtrent de te fotograferen projecten.

Zo moest er eens een fotoserie gemaakt worden van een honingboer in Vietnam.

Deze boer had hulp van SNV gekregen ten behoeve van de werkverbetering. De serie moest foto’s bevatten van de imker in zijn specifieke kleding, zijn korven, het hele verwerkingsproces, de honing in het potje, de SNV adviseur bij de imker en dan natuurlijk het resultaat dat wij wilden bereiken: namelijk de honingboer bij zijn succesvolle bedrijf tezamen met zijn familie.

60

Halen jullie ook fotoarchieven?

foto’s

uit

Wij bezitten een eigen archief van relevant beeldmateriaal. In dit archief bevindt zich enerzijds materiaal dat eerder is aangekocht van fotografen die wij naar het buitenland hadden uitgezonden. Daarbij is SNV eigenaar van het fotomateriaal geworden.

Anderzijds hebben wij fotomateriaal dat door fotografen aan ons is aangeboden om in het archief te bewaren. Op het moment dat wij een passende foto vinden, gebruiken wij deze voor publicatie en betalen dan de betreffende fotograaf uit.

Het komt ook voor dat wij foto’s aanschaffen bij fotobureaus zoals Hollandse Hoogte of Linearfoto. Zij hebben een goed doorzoekbare website met een uitgebreide portfolio. Het aankoopbedrag hangt af van de grootte van een foto en het doel waarvoor deze gebruikt wordt.

61

In sommige gevallen hebben wij heel specifieke foto’s nodig en speuren dan bij de afbeeldingen in Google. Laatst nog zochten wij een foto van een Boliviaanse boer die kippen houdt. In het huidige digitale tijdperk, vinden wij uiteindelijk altijd de juiste foto.

Hoe vaak wordt SNV benaderd door fotografen die hun diensten aanbieden en hoe gaan jullie met deze verzoeken om?

Fotografen bieden zich over het algemeen minder vaak aan dan verwacht. Op het moment dat dit gebeurd zullen wij in eerste instantie bekijken of zij voldoende ervaring hebben met de soort fotografie die voor SNV relevant is. Daarnaast is het van belang dat de fotograaf in kwestie al regelmatig heeft gepubliceerd. Pas nadat wij het portfolio digitaal hebben bekeken 62

gaan wij eventueel een kennismakingsgesprek aan.

Verder worden wij soms benaderd door professionele fotografen die op eigen gelegenheid naar een ontwikkelingsland vertrekken. Wij kunnen dan aangeven welk soort foto’s wij mogelijk zouden willen afnemen. SNV heeft dan geen verplichting tot afname maar we kunnen foto’s die voor ons bruikbaar zijn aanschaffen. Anders dan bij het inhuren van een fotograaf, verkrijgen wij niet het copyright. De fotograaf behoudt het recht om dezelfde foto aan meerdere organisaties aan te bieden.

Wat zijn de richtlijnen met betrekking tot wat jullie betalen aan fotografie?

Als wij foto’s aanschaffen bij fotobureaus, zijn wij gebonden aan hun tarieven. Het copyright blijft dan in bezit van het bureau.

63

Wanneer wij echter een fotograaf voor een aantal dagen inhuren om hem uit te zenden naar een ontwikkelingsland, betalen wij een vaste dagprijs en vergoeden wij alle onkosten van de reis en het verblijf. Daarbij is het van belang te weten dat SNV voor dat bedrag de foto’s mét het copyright in bezit wil krijgen. Niet alle foto’s worden direct gepubliceerd maar gaan dan ons fotoarchief in om later voor andere publicaties te worden gebruikt.

Welke andere competenties moet een fotograaf bezitten, naast de primair vereiste fotografische vaardigheden?

Wij zijn een internationale organisatie.

Daarom vinden wij het vanzelfsprekend dat een fotograaf voldoende vreemde talen beheerst. Maar nog belangrijker is het dat de fotograaf correct en respectvol met 64

mensen om kan gaan. Onze klanten in ontwikkelingslanden zijn vaak kwetsbaar en afhankelijk van onze steun. Dan mag de fotograaf niet opdringerig zijn, moet geduld hebben en respect tonen; de menselijke grens moet duidelijk zijn. Het kennen van het aanvaardbare is slechts gedeeltelijk uit te leggen aan een fotograaf.

Dit is meer een kwestie van aanvoelen.

Fotografen die vaker in ontwikkelingslanden hebben gewerkt, begrijpen dat.

De algemene gedachte onder fotografen is dat er veel concurrentie is. Wat is jullie mening hierover?

Er is veel concurrentie onder fotografen die naar het buitenland af willen reizen. Om een opdracht binnen te halen is het niet alleen van belang om gedreven te zijn maar je moet jezelf en je werk verkopen. Je 65

zakelijkheid ontwikkelen, kenbaar maken, contacten onderhouden. Het online netwerken zijn mijns inziens fotografen meer aandacht kunnen besteden.

je diensten aangaan en en offline punten waar aan zouden

Terug naar het overzicht met interviews

66

Lesley Kooman fotoredacteur bij Panorama Panorama is een mannenblad, gericht op actualiteit, seks, sport en misdaad. De eerste uitgave van het blad was in 1913.

Het blad verschijnt eenmaal per week en wordt uitgegeven door de Finse uitgeverij Sanoma.

Wanneer je een bepaalde fotografieopdracht hebt, waar begint dan je zoektocht naar een geschikte fotograaf?

Bij ons vaste rijtje van fotografen die we al kennen. Zo werken we al meer dan twintig jaar met Paul Toolenaar en Goffe Struiksma, twee nog immer gepassioneerde fotografen. Ze zijn dus niet bij ons in dienst, wij huren ze per klus in.

Behalve voor ons doen ze ook commerciĂŤle opdrachten voor anderen.

67

In onze fotografenpoule zitten uiteraard veel meer namen, allen met hun eigen specialisatie. Wij zullen niet elke willekeurige fotograaf op een fotoshoot zetten. Je kunt je vast wel voorstellen dat het geen goed idee is om een erotisch of glamourfotograaf twee dagen het bos in te sturen met het leger voor een reportage.

Bij iedere opdracht kijk ik welke fotograaf het beste bij het onderwerp past. Maar ook wie het meest passievol is over dat onderwerp. Goffe is bijvoorbeeld een voetbalfreak dus als het om voetbal gaat is hij een logische keus.

Passie is dus erg belangrijk. Ik zie soms bij fotografen dat ze te lang bezig zijn en alleen nog maar fotograferen om hun brood te verdienen. Maar zonder die gedrevenheid kun je beter iets anders gaan doen.

Sanoma is een grote uitgeverij met meerdere bladen. Kijk je ook 68

of bepaalde fotografen die bij andere bladen fotograferen voor jullie kunnen werken?

Nee. Fotografen werken voor specifieke bladen want ieder blad heeft zijn eigen stijl en vorm. Wij kiezen fotografen die bij ons passen. Het zou voor ons niet voor de hand liggen om een fotograaf van bijvoorbeeld Elle in te huren. Die heeft een andere invalshoek en dat komt tot uiting in de fotografie.

Scout je voor nieuw talent op fotoacademies?

Nee, ik denk niet dat daar het soort fotografen vandaan komt dat bij Panorama past. Ik zoek reportagefotografen terwijl op de academies de studenten vaak worden opgeleid tot mode- of reclamefotograaf.

Een heel ander genre.

69

Hoe komen nieuwe fotografen bij jullie ‘binnen’?

Daar is geen eenduidig antwoord op te geven. Nieuwe mensen komen bijna als vanzelf naar ons toe. Soms dragen journalisten een fotograaf aan die zij kennen. Hoewel we met een vaste groep fotografen werken, wil dat niet zeggen dat we nooit plek hebben voor nieuw talent.

Een goed voorbeeld is Sander Boer die we nu regelmatig inhuren.

Hoe is hij bij jullie gekomen?

Ik zag hem fotograferen op de bruiloft van vrienden van me. Een bruidsreportage maken is een enorm verantwoordelijke klus. Het was duidelijk dat hij dat aankon qua techniek en omgang met de mensen.

Het resultaat van zijn reportage was indrukwekkend. Kraakhelder en knap gefotografeerd. Daarnaast is hij ook een leuke, bescheiden kerel.

70

Ik wou het met hem proberen en heb hem benaderd voor een klus op basis van no cure no pay. Toen we zijn beelden kregen, was iedereen op de redactie enthousiast.

En nu zit hij tien dagen voor Panorama in Zuid-Afrika. Hij heeft een kans gekregen en genomen.

Heb je nog een voorbeeld?

Dan noem ik Max Dereta. Hij is al 37 jaar werkzaam als fotograaf. Bij ons was hij niet bekend maar hij benaderde de redactie en bood een schitterende industriĂŤle foto aan die qua stijl goed in ons blad zou passen.

Gemaakt vanaf de hijskraan op een bouwterrein. Hij heeft bewust gezocht naar bladen waarvoor die foto interessant zou kunnen zijn en een daarvan was dus Panorama. Niet dat we die foto gelijk konden plaatsen maar toen ik een fotograaf zocht voor een industriĂŤle foto, wist ik dat ik juist hem moest benaderen vanwege zijn stijl en specialisatie.

71

Google je een nieuwe fotograaf eerst? En kan het daar al mis gaan?

Jazeker. Als ik niks kan vinden over de fotograaf dan denk ik al snel dat het een leek is. En wanneer bijvoorbeeld een fotograaf die vrouwen sexy fotografeert zich aanbiedt, willen we wel weten of hij integere bedoelingen heeft. Wanneer we op internet zien dat het een machoman is die er ranzige ideeĂŤn op na houdt of oneerbare voorstellen aan dames doet, komt hij er bij ons niet in. Een erotisch fotograaf moet oprechte passie hebben voor het erotische beeld en het creatieve aspect ervan uitbeelden. Een schaars geklede of naakte vrouw voor de camera bevindt zich bij voorbaat in een kwetsbare positie. Als regel nemen deze vrouwen hun modellenwerk serieus en het kan niet zo zijn dat een mafkees daar misbruik van maakt. De onderliggende intenties van de 72

fotograaf moeten goed zijn, wij voelen dat ook als onze verantwoordelijkheid.

Een positief voorbeeld is Ingo Caly, die series maakt voor Playboy. Hij is niet alleen fotografisch en technisch heel goed bezig maar ook in de omgang met de modellen.

Hij geeft vertrouwen. Vrouwen voelen zich op hun gemak voor zijn camera, ze voelen dat er geen misbruik van ze wordt gemaakt. Ook dat is een factor voor het maken van een succesvolle fotoserie.

Word je wel eens benaderd door onbekende fotografen die hun portfolio willen tonen? En hoe ga je met die verzoeken om?

Wij gaan wel in op fotografen zoals Max, die weten dat ze ons iets interessants te bieden hebben. Maar als je me mailt met de vraag ‘wat kun je mij adviseren’ dan zit je eigenlijk al fout. Panorama fotografen 73

moeten een actieve houding hebben. Zoals Max.

Om op dat laatste door te gaan: welke persoonlijke eigenschappen moet een fotograaf volgens jou nog meer bezitten?

Het ligt er een beetje aan wat voor soort fotografie je bedrijft. Zo is Govert de Roos een geweldige portretfotograaf mede omdat hij zo’n mensenmens is. Een lieve man bij wie je je gelijk op je gemak voelt.

Verder moet je heel zelfstandig kunnen werken. Je moet in staat zijn zelf een productie op te zetten en te runnen. Dat zijn soms grote klussen waarbij veel mensen meespelen zoals modellen, visagisten en stylisten. Als je tijdens zo’n shoot niet met het team kunt samenwerken, niet tegen de spanning kan of er als een chagrijn rondloopt, zal je je klant niet behouden. Ik ben zelf model 74

geweest en weet hoe het is om met een gestresste fotograaf te moeten werken. De mooiste resultaten worden toch behaald met fotografen die het proces goed kunnen begeleiden en zorgen voor een ontspannen sfeer in de studio. Dat reflecteert zich in de foto’s, in de gezichtsuitdrukking van de modellen.

Daarnaast moet je ook wel zakelijk zijn want je moet toch aan opdrachten zien te komen. Ik snap wel dat een fotograaf niet alle kwaliteiten in zich kan hebben en dat is ook niet erg. Maar dan moet je assistentie zoeken om je zwakkere punten te compenseren.

Bijvoorbeeld iemand die in het zakelijke gedeelte veel sterker is.

En tot slot: je moet met een deadline kunnen werken.

Hoe kan een fotograaf het bij je verprutsen?

75

OK, wat voorbeelden: zoals eerder genoemd, erotische fotografen die niet integer zijn, zeuren over geld (we betalen wat we kunnen betalen maar ook wij zijn gebonden aan een budget), te laat komen op een klus, slecht beeldmateriaal afleveren, afspraken niet nakomen. Het klinkt als een hele waslijst maar gelukkig komt het bijna nooit voor bij onze vaste groep fotografen.

Je zegt dat je gebonden bent aan een budget voor fotografieopdrachten. Kan je daar meer over vertellen?

Ons budget per uitgave is circa 9.000 euro.

Daaruit worden fotografen ingehuurd en foto’s aangekocht van fotografen of stockbureaus. Soms klagen fotografen die al lang meelopen dat de betaling vroeger beter was. Maar dankzij de huidige lage 76

beeldprijzen bij stockbureaus blijft er meer geld over voor goede klussen.

Wanneer we een fotograaf inhuren, betalen we voor een dagklus en dat is inclusief beeldbewerking. Ook wanneer ze de klus binnen een halve dag klaren blijft de prijs hetzelfde. Aan de andere kant wordt ook niet méér betaald als een klus langer duurt. Sommige fotografen gaan gerust, zonder dit in rekening te brengen, een volgende dag terug als het licht dan beter is. En dat waarderen wij enorm.

Wanneer we een door een fotograaf aangeboden foto plaatsen, hangt de prijs af van hoe groot hij wordt afgedrukt. De prijs voor een spreadsheet – dus een foto over twee pagina’s - ligt het hoogst, hoe kleiner de foto des te lager de prijs.

Kopen jullie foto’s van fotobureaus?

Ja, regelmatig. Circa 40 procent van het werk dat we gebruiken wordt aangekocht, 77

de rest wordt uitbesteed aan fotografen.

We maken behalve van ons eigen archief ook gebruik van de Nationale Beeldbank, Reuters, ANP, Getty en Hollandse Hoogte.

Onder fotografen heerst de gedachte dat er teveel concurrentie is. Hoe denk jij hierover?

Velen willen fotograaf zijn - logisch, het is een mooi en afwisselend beroep – maar het lukt lang niet iedereen het te worden.

Wanneer iedereen met een digitale spiegelreflexcamera zich uitgeeft voor fotograaf dan lijkt het alsof er veel concurrentie is. Maar eigenlijk valt dat wel mee. Wie echt wil en zelf initiatieven neemt, wie uit de massa komt qua stijl en ondernemingszin, die komt er wel.

Fotograaf is een zelfstandig beroep wat betekent dat je je eigen obstakels moet 78

weghalen. Zelf zoeken, zelf op mensen afstappen. Talent alleen is niet genoeg. Als je jezelf niet kenbaar kan maken, kom je nergens. Het is een constant proces om jezelf in de markt te houden. Als je verslapt of niet met je tijd meegaat, streven anderen, nieuwe fotografen, je voorbij.

Ik denk dat je het kunt vergelijken met Idols. Je ziet dat sommigen het zingen en optreden niet echt serieus genoeg nemen of zich niet ontwikkelen. Waarschijnlijk werkt dat bij fotografen ook zo. Als je niet gepassioneerd bent over fotografie en het alleen voor de status doet, dan val je door de mand bij serieuze foto-inkopers. Dan red je het echt niet.

Welk advies kan je geven aan fotografen die voor een blad als Panorama willen werken?

Laat zien dat je een goede fotograaf bent.

Dat is veel effectiever dan ons vertellen hoeveel cursussen je wel niet hebt gevolgd.

79

Wij hebben liever dat je de sprong hebt gewaagd om bijvoorbeeld Parijs-Dakar op eigen initiatief te fotograferen. Dan zien we wat je drijfveer is. Als je werkelijk de ambitie hebt om reportagefotograaf te worden voor opdrachtgevers zoals wij, neem dan initiatieven. Je moet eerst investeren in je fotografie. Eerst zaaien dan oogsten.

Terug naar het overzicht met interviews

80

Jeroen van Zwam creative director van reclamebureau Publicis Publicis is het bureau achter bekende reclamecampagnes zoals die voor de Stichting ALS, Koninklijke Landmacht, van A naar Beter, Edet, PostNL en het Oranjefonds.

Wanneer je een bepaalde fotografieopdracht hebt, waar begint dan je zoektocht naar een geschikte fotograaf?

Wij zitten in de luxe positie dat we een art buyer hebben. Hij heeft kennis van de fotografiemarkt, kent veel fotografen en kan goed inschatten welke fotograaf past bij de klus. Wij hebben bij elke campagne een concreet beeld van welke kant het op moet qua fotografie en geven hem dan een opdracht in de trant van ‘die of die stijl 81

zoeken wij’. De art buyer gaat vervolgens op zoek. Echter, niet iedere fotograaf wordt via hem gevonden, de creatieven op ons bureau zoeken zelf ook in hun bestaande netwerk van nationale en internationale fotografen.

Scouten jullie op nieuw talent?

Ja, we houden tentoonstellingen en examenwerk bij de academies in de gaten.

We zijn soms gedwongen om jonge fotografen in te huren in verband met het budget. Vroeger kon je een pak geld uitgeven en was je gegarandeerd van goed werk van topfotografen. Maar zo werkt het niet meer. In de huidige economische tijden moet je goedkoper produceren en dan is het werken met onbekende fotografen soms de enige optie om Ăźberhaupt een klus gedaan te krijgen.

Wij kijken ook veel naar de fotografie in bijvoorbeeld de zaterdagmagazines van dagbladen. Het type fotografie dat hierin 82

gebruikt wordt - realisme, reportage, slice of life journalistiek – is momenteel een trend. Dus die fotografen benaderen we ook.

Worden jullie vaak benaderd door fotografen die hun diensten aanbieden?

Elke dag worden we via LinkedIn of per email benaderd door Nederlandse fotografen. Soms ook door fotografen uit Groot Brittannië of Duitsland. Het is onthutsend hoeveel verzoeken ik wel niet krijg om een kijkje te gaan nemen op hun website. Ik kan me niet herinneren dat ik ooit direct doorgeklikt heb. Dat heeft niets te maken met de kwaliteit van het werk maar ik heb er simpelweg de tijd niet voor.

Fotografen worden door óns gevonden, via galeries, fotoacademies, publicaties, via een aanbeveling of omdat ze een belangrijke fotografieprijs hebben gewonnen.

83

Heb je eerst een kennismakingsgesprek met de fotograaf voordat je deze inhuurt?

Meestal wel maar niet altijd. Als we een aantal mogelijke kandidaten hebben, bekijken we eerst hun websites om te zien wat ze zoal gemaakt hebben. Van degenen met wie we verder willen, vragen we de portfolio op. De foto’s fysiek bekijken, dat is toch anders dan de digitale beelden. Dat merkte ik vorige week ook weer, toen was ik in Foam en zag de foto’s van Joel Sternfeld. Het werk kende ik al, maar ik was helemaal flabbergasted toen ik de foto’s in het echt zag, als afdruk.

Wanneer je de website van een nieuwe fotograaf bezoekt, waar moet deze dan aan voldoen?

Iedere fotograaf moet een goed werkende en functionele website hebben, zonder 84

toeters en bellen, eentje die snel geladen is. Het formaat van de foto’s moet niet te klein zijn anders kun je niet alles goed zien.

Dus liever 15x21cm dan 10x15cm.

Bovendien geeft een groter formaat meer gevoel en emotie. Maak de foto’s clickable met kleine thumbnails zodat ik weet welke foto ik vergroot.

De websites die ik de moeite waard vind, bookmark ik direct. Ik heb allerlei mappen met favoriete galeries, agentschappen en fotografen. Deze houd ik consequent bij en dit is een belangrijke bron om op terug te vallen wanneer ik een fotograaf zoek.

Google je de nieuwe fotograaf?

Nee, ik kijk alleen naar zijn werk. Is dat gedegen, expressief, briljant; dat is wat me interesseert. Niet wat hij uitspookt op Facebook of in zijn privéleven; al loopt hij in een konijnenpak.

85

Wat verwacht je van een fotograaf wanneer het aankomt op een eigen fotografiestijl en authenticiteit?

Dingen doen die oorspronkelijk zijn, dat is het allerbelangrijkste. Als het op elkaar gaat lijken, zijn fotografen hetzelfde en dat is niet goed. Degenen die voor ons opvallen hebben bijvoorbeeld een hele goede onderwerpkeuze, thematiek of belichting. Het gaat erom je eigen talent en visie op de wereld tot ontwikkeling te brengen. Het beste verkoop je jezelf met het werk waarmee je het meest oorspronkelijk bent. Ongeacht of dit vrij werk of een ‘broodklus’ is geweest. In je portfolio moet alleen dat oorspronkelijke beeld zitten, het werk waar je ziel in ligt, want zo herkennen wij jouw authenticiteit.

Zo ken ik bijvoorbeeld een regisseur uit Nederland die in Duitsland klussen doet puur en alleen voor het geld. Geen bijster 86

inspirerend werk voor hem en hij zet dat dan ook niet op zijn site. Ondertussen blijft hij wel werken aan zijn artistieke ontwikkeling.

Mijn advies is: zoek als fotograaf de balans in broodklussen en vergeet niet om je eigen werk te ontwikkelen.

Is het belangrijk dat een fotograaf een officiĂŤle fotografie opleiding heeft gevolgd?

Geen idee. Ik kan me voorstellen dat het belangrijk is maar ik heb nooit naar opleiding gevraagd en heb het verschil dus ook nooit gemerkt.

Werk je alleen met gevestigde namen of fotografen die veel praktijkervaring hebben?

Dat hangt ervan af. Bepaalde klussen zijn productioneel heel ingewikkeld. Heb je een fotograaf van naam, dan weet je dat die 87

het meestal wel kan klaren. Met een jonge en enigszins onervaren fotograaf wordt dat een ingewikkelder verhaal. Toch betekent dat niet dat we nieuwelingen buiten sluiten. Als het een goede fotograaf is, prima. Graag word ik verrast door nieuw talent.

Kun je een mismatch voorkomen?

Voordat we iemand daadwerkelijk inhuren voor een bepaalde klus, willen we zoveel mogelijk zekerheid inbouwen dat het gaat werken. Snapt hij het idee? Wat is zijn interpretatie van het concept? Daar kan het misgaan als blijkt dat er gewoon geen klik is. Dat gebeurt trouwens niet zo vaak met fotografen, want het zijn meestal wel hele toffe figuren.

Die ‘klik’ is de ene keer belangrijker dan de andere keer. Als je een strak reclame-idee hebt, waarbij elk detail moet kloppen, dan kun je als bureau dwingend zijn en is de klik minder relevant. Het risico op een 88

mismatch is groter bij opdrachten waarbij de fotograaf meer vrijheid krijgt om het onderwerp of idee mede vorm te geven.

Dan moet je een deel van de autoriteit uit handen geven en moet je er op kunnen vertrouwen dat die fotograaf die vrijheid aan kan of niet al te afwijkende ideeĂŤn heeft.

Welke eigenschappen moet een fotograaf hebben, naast goed fotograferen?

Dat is afhankelijk van het type klus. Ik heb wel eens een stills productie gedaan met een fotograaf die amper wat zei maar wel heel goed was. Hij maakte beschouwende platen en zijn zwijgzaamheid was geen enkel probleem. Maar als een opdracht productief ingewikkeld is dan heb je een fotograaf nodig die communicatief en organisatorisch heel goed is. Je hebt dan met modellen, assistenten, visagisten en belichtingspersoneel te maken. Dan moet 89

je erop kunnen vertrouwen dat de fotograaf het aankan, ook wanneer de fotoshoot niet van een leien dakje verloopt.

Kun je iets vertellen budgetten en betalingen?

over

Financieel is het nu allemaal wat lastiger.

Sommige klanten hebben in vergelijking met vroeger hun budget gehalveerd. Maar er zijn ook genoeg klanten, de grote spelers in de markt, die begrijpen dat je niet op het reclamebudget moet bezuinigen. Ze kennen het klappen van de zweep en verlangen een grote mate van professionaliteit bij de totstandkoming van de productie. Dat betekent dat je met de experts moet werken om alle risico’s af te dekken; goede visagie, styling, lichtmensen. Het is logisch dat daar een prijskaartje aan hangt.

Maar als er minder geld is, moet je wel met jonge fotografen werken en zelf een deel 90

van de productie doen. Je neemt dan meer risico en dat zeggen we ook tegen onze klant. Maar toch, het is bij ons nooit echt fout gegaan.

Werken jullie stockbureaus?

vaak

met

Ja en nee. Als regel gebruiken we alleen foto’s van stockbureaus in de schetsfase.

Wanneer we het conceptidee aan de klant aanbieden kan deze verliefd worden op het beeld en wordt de stockfoto uiteindelijk in het eindproduct gebruikt.

Over de hele linie genomen volgen Amerikaanse stockbureaus de smaak van de grote gemene deler, het moet mooier dan mooi. Dit is niet het soort werk dat past bij wat wij maken. Wij gaan voor meer realistisch. Om die reden werken we graag met Hollandse Hoogte. Als het type opdracht een redactioneel beeld vereist, vinden we daar perfect materiaal. Maar 91

ook bij bijvoorbeeld Foto Natura vinden we prachtig fotomateriaal.

En wat betreft de prijs, kopen via stockbureaus lijkt wel goedkoop maar is uiteindelijk net zo duur als het inhuren van een fotograaf. Het zoeken naar de juiste foto kost veel tijd. Bovendien, als je de foto wilt verspreiden in meerdere landen en daardoor rechten moet afkopen, gaat de meter lopen.

Zoeken jullie wel eens op Flickr?

We nemen vaak een kijkje op Flickr. Deze foto’s hebben een alledaagsheid, dat maakt het beeld interessanter. Het is een goede inspiratiebron en je kan met de foto’s prima een moodboard maken. In het verleden hebben we daar foto’s gevonden die zo goed waren dat we die wel wilden gebruiken. Dan achterhaalden we de maker en kreeg die een vergoeding.

Hetzelfde geldt voor Woophy.com, die brengt foto’s van over de hele wereld 92

letterlijk naar je toe. Het is een site met beelden van steden en natuur, gemaakt door amateurfotografen.

Heerst er naar jouw mening veel concurrentie onder fotografen?

Waarschijnlijk zijn er meer fotografen dan vroeger dus moet je nu net iets meer je best doen. Competitie is er altijd geweest en zal er altijd zijn. Het kan een lange weg zijn en je kan pech hebben. Maar als je het echt wil, red je het heus wel. Fotografie is heel breed, daarom is het zo belangrijk te weten wat je wil. Je moet je richten op het onderwerp waar je passie voor hebt.

Heb je tot slot nog een tip voor beginnende fotografen?

Ontdek wat je echte motivatie is en blijf dicht bij jezelf. Kies een richting en ga recht op je doel af. Als je vastberaden bent, lukt het. Daar ben ik van overtuigd.

93

Veronique Nolens coรถrdinator van Het Nieuwsblad Magazine Veronique Nolens is begonnen als fotoredacteur voor de sportredactie van dagblad Het Nieuwsblad en was jarenlang fotoredacteur voor het dagblad De Standaard. Sinds 2008 is ze coรถrdinator van het wekelijkse magazine Het Nieuwsblad Magazine, dat ieder weekend wordt bijgesloten in het populaire Vlaamse dagblad Het Nieuwsblad. Dit magazine werd door haar uit de grond gestampt. Het magazine is gericht op human interest, interviews met BV's (Bekende Vlamingen), mode en beauty. Het wordt uitgegeven door de mediagroep Corelio in GrootBijgaarden.

Werken jullie met fotografen in vaste dienst of met freelancers?

94

Ons magazine wordt volledig gemaakt door freelance fotografen. Bij ons dagblad zijn nog wel twee vaste fotografen in dienst, daarnaast worden ook hier freelancers ingezet. Al jaren is het de tendens om geen nieuwe fotografen aan te nemen maar te werken met freelancers.

Wanneer je een bepaalde fotografieopdracht hebt, waar begint dan je zoektocht naar een geschikte fotograaf?

In eerste instantie put ik uit de poule van vaste freelancers waarmee ik werk. Je ontdekt gaandeweg de kwaliteiten van de verschillende fotografen en ik probeer altijd de fotograaf te krijgen met precies die kwaliteiten die nodig zijn voor de opdracht. Voorheen werkte ik als fotoredacteur bij dagblad De Standaard.

Als ik dan iemand naar het Parlement moest sturen, wilde ik een fotograaf die 95

niet zozeer voor de mooie beelden ging maar die echt de gezichtsuitdrukkingen en het moment kon vangen, die heel sterk journalistiek meedacht. Maar als het bijvoorbeeld ging om een artikel over literatuur waar een beeld van een auteur bij moest, koos ik voor een fotograaf die sterk was in het maken van prachtige portretten. De keuze voor een fotograaf hing dus van het soort artikel af.

Voor het Nieuwsblad Magazine bekijk ik per artikel welke fotograaf daar het beste bij past. Echter, ik verander bewust wel eens van fotograaf. Ik vind het leuk om iets verrassends te doen. De afwisseling is goed want als je altijd dezelfde fotograaf op dezelfde soort opdrachten zet, dan vernieuw je niet. Dan kan er moeheid ontstaan, ook bij de fotograaf zelf. Ik hoor van fotografen wel dat ze die onderlinge concurrentie niet storend vinden. ‘Dat houdt mij scherp’, zeggen ze.

96

Maar fotografen voelen zich toch het best als hun opdracht past bij hun kennis en ervaring, hun eigen vorm van fotografie?

Het is inderdaad zo dat ze wat onzekerder zijn bij klussen die ze niet gewend zijn. In mijn job bij het dagblad heb ik ook wel ervaren dat zelfs topfotografen onzekerheid behielden voor bepaalde opdrachten. Maar dat betekent niet dat ze het niet kunnen. Onze toenmalige topfotograaf bij De Standaard was gespecialiseerd in portretten en het betere reportagewerk. Als je dan zegt ‘er is crisis bij de VLD, ga daarheen’, dan is hij even in paniek maar je kan erop vertrouwen dat hij met een schitterend beeld terug komt. Als de regering valt en hij staat hij daar tussen honderd fotografen, dan is hij in staat om daar het beeld van de dag uit te halen. Dat maakt hem een sterk fotograaf. Dat zijn gewoon topfotografen. Daar kun je alles 97

mee aan. Ze komen altijd terug met beelden die op je netvlies blijven staan.

Vind je binnen je vaste poule van freelancers altijd de fotograaf die je zoekt?

Soms niet. Het gebeurt wel eens dat niemand tijd heeft. Dan probeer ik een nieuwe fotograaf te ontdekken.

Hoewel ik erg loyaal ben naar mijn freelancers, kijk ik altijd naar wat er in andere bladen verschijnt van andere fotografen en sta ik steeds open voor nieuw werk. Als mijn oog valt op iemand nieuw en hun werk past bij het Nieuwsblad Magazine, dan benader ik ze voor een kennismaking. Afwisseling is verrijkend voor het magazine.

Zijn er nog andere manieren waarop je nieuwe fotografen vindt?

98

Ik krijg ook wel tips. Stylistes of make-up mensen raden me wel eens aan om een bepaalde fotograaf te benaderen. Het gaat dan om mensen waar zij graag mee werken. Dan ga ik zo’n fotograaf wel opzoeken en bekijk zijn werk. Dat is eigenlijk een wereldje dat aan elkaar hangt; make-up man, stylist en fotograaf houden een pleidooi voor mekaar als ze fijn samenwerken.

Word je vaak benaderd per email?

Circa tweemaal per maand krijg ik e-mails van kandidaten die zich aanbieden. Ik kijk dan naar foto’s op hun website en ik antwoord altijd beleefd. Als ze me bevallen, vertel ik ze dat ik al een team heb waar ik mee werk maar dat ik ze eventueel zal benaderen mocht er een gat vallen.

99

Waar moet een goede website aan voldoen?

De vormgeving en de navigatiestructuur moeten goed zijn, maar dat is meestal wel in orde. Heel belangrijk is de keuze van foto’s die ze erop zetten. Daarop is mijn eerste selectie gebaseerd. Ik kijk vooral naar portretten. Gewoon een modeportret van een mooie man of vrouw zegt me niet zoveel.

‘Look-good-foto’s’, zoals modefotografen die maken, zijn voor kledingfabrikanten, die inspireren mij minder. Ik ben veel meer geprikkeld wanneer er iets gebeurt in het beeld, wanneer het beeld iets vertelt.

De foto’s in een portfolio op websites kunnen ook te kunstzinnig zijn voor mijn doeleinden. Ik denk altijd aan mijn lezers, de gewone man en vrouw in de straat hebben weinig boodschap aan allerlei bijzondere technieken of belichtingen. Een barometer voor mij is ook dat er niet teveel 100

afstand moet zijn. Het beeld moet me grijpen op een directe manier.

Wat doe je als de portfolio op de website je aanspreekt?

Dan vragen we de fotograaf om langs te komen. Het eerste contact vind ik zeer belangrijk. Uit het gesprek met de fotograaf kan je afleiden of je op dezelfde golflengte zit. Als mijn gevoel me zegt dat hij uit het juiste hout is gesneden, geef ik een eerste opdracht. Eigenlijk ben ik er nog nooit verkeerd mee gegaan.

Google je de nieuwe fotograaf eerst?

Nee, ik voel in het kennismakingsgesprek aan of we bij elkaar passen.

Waar moet een fotograaf die komt kennismaken op letten?

101

Het eerste wat hij moet doen, is zich verdiepen in ons product. Een fotograaf moet voelen wat we hier willen maken. Ik heb er een hekel aan als iemand zijn portfolio komt laten zien en eigenlijk niet weet waarvoor wij staan. Als een fotograaf mij benadert, ga ik ervan uit dat hij het blad kent. Is dat niet het geval dan is hij voor mij niet de geschikte persoon. Als een fotograaf niet eens de moeite neemt om pakweg vijf magazines te bekijken, dan doe ik geen moeite voor hem. Zo simpel is het.

Ook ga ik steeds polsen naar zijn grote voorbeelden of inspiratiebronnen. Dat is vaak een referentie voor mij.

In welke vorm wil je de portfolio van een nieuwe fotograaf bij voorkeur zien?

Ik sta open voor alles, ook voor foto’s op iPad. Als ik het maar goed kan zien en als de foto’s maar tot hun recht komen. iPhone is bijvoorbeeld niet duidelijk 102

genoeg. Het geeft wel een meerwaarde als een fotograaf een mooie portfolio in gedrukte vorm meeneemt. Dit hoeft niet per se duur en luxe te zijn maar als het een zooitje is, denk ik wel: ‘oei, hoe gaat deze chaoot zijn werk doen en materiaal aan ons afleveren?’

Een fotograaf moet natuurlijk goed kunnen fotograferen maar welke eigenschappen zoek je daarnaast?

Deadlines respecteren en goed kunnen samenwerken, dat is belangrijk. Een fotograaf moet ook goed luisteren naar wat wij wensen maar moet wel in staat zijn een stukje eigen visie en initiatief toe te voegen. Ik vind het niet fijn als ik alles moet voorkauwen maar ook niet als er niet geluisterd wordt.

Verder moeten onze fotografen mensen aanvoelen. Bekende Vlamingen zijn het 103

gewend om door fotografen te worden vastgelegd maar ‘gewone mensen’ gaan niet altijd graag op de foto. Een fotograaf moet daarmee om kunnen gaan, het beste uit ieder mens halen. Menslievend zijn, zachtaardig. Als een model erg stil is, moet de fotograaf een sfeer creëren waardoor het aangenaam wordt. Hij moet niet opdringerig maar ook niet te verlegen zijn.

Zorg ervoor dat de ander op zijn gemak is, geef het gevoel dat je het in de hand hebt.

Het is ook prettig als een fotograaf positief en enthousiast is. Als ik bel voor een opdracht en eerst een zucht krijg, is dat niet fijn voor mij. Ik hoor liever ‘oh leuk, tof’ dan ‘ik weet niet of ik dat erbij kan nemen’. Als een fotograaf enthousiasme toont, werkt dat motiverend voor mij. Dat geldt ook voor de mensen die ze moeten fotograferen, een negatieve houding werkt ook niet in het voordeel voor het maken van goede foto’s.

104

Moeten nieuwe ervaring hebben?

fotografen

Vroeger dacht ik van wel, maar tegenwoordig ben ik soms aangenaam verrast door jonge fotografen die nog niet zoveel ervaring hebben. Die durven iets.

Die zorgen voor een nieuwe kijk, een frisse wind.

Heb je favoriete fotografen waar je graag herhaalopdrachten aan geeft?

Het is heel prettig werken met fotografen die onze briefing goed begrijpen. Ik geef richting en wil dat ze zelf meedenken. De kunst is de balans te vinden tussen onze wensen en de interpretatie van de fotograaf. Zo had ik recentelijk foto’s nodig van de vrouwen achter vijf bekende Vlaamse komieken. Aanvankelijk had ik een van onze freelance fotografen in gedachten om deze shoot te doen, maar die had in 105

extremis afgehaakt om persoonlijke redenen. Toen heb ik een andere freelancer gebeld. Hij had het druk en de deadline was al in zicht maar hij heeft het uitstekend gedaan. Hij leverde snel en elke foto is prachtig. Er zit humor in de beelden.

Ik wordt daar blij van, deze fotograaf heeft perfect bevat wat ik wilde. Dan krijgt zo’n fotograaf heel veel krediet.

De betreffende fotograaf werkt voor verschillende opdrachtgevers en is iemand met naam in BelgiĂŤ. Hij is vasthoudend aan zijn eigen stijl en photoshopt nauwelijks zijn beelden. Je kunt niet zonder beeldbewerking maar het siert een fotograaf als hij zulke krachtige beelden kan maken waar amper enige Photoshop aan te pas komt.

Overigens zijn alle fotografen met wie ik werk aangename mensen. Ik heb altijd fotografen aangestuurd en ken ze dus goed. Het is een ras apart, passievol en 106

gedreven in hun vak. Dat maakt hen interessant.

Wat zou een reden kunnen zijn om een fotograaf niet meer in te huren?

Last minute afbellen met een knullig excuus, dat kan echt niet. Als je een belangrijke fotoshoot hebt, kan je je niet zomaar terugtrekken. Ik heb dan een set geregeld, de studio, styliste, make-up. Er zijn dus veel mensen bij betrokken. Als de job dan niet kan doorgaan, betekent het dat die allemaal hun geld niet krijgen. Dat vind ik onaanvaardbaar. Een week op voorhand afzeggen is okĂŠ, maar niet zo kort van tevoren.

Als een fotograaf een keer een slechte foto aflevert, is dat voor mij geen reden om met hem te stoppen. Ik maak ook fouten dus ik zal een fotograaf heus niet zomaar bedanken voor zijn diensten.

107

Kun je iets meer vertellen over jullie budgetten?

De dagbladpers in zijn algemeenheid is niet de grootste betaler. Daarom doen de meeste persfotografen daarnaast ook commerciële opdrachten. Voor foto’s voor het magazine betalen we mooie tarieven, dat hoor ik ook van de meeste fotografen.

Het zijn geen tarieven zoals in de commerciële sector maar ze zijn er tevreden mee. Bovendien wil ik mijn mensen niet onderbetalen. Dat is niet fair en bovendien krijg ik dan niet de grote namen die ik hebben wil.

Het tarief wisselt per opdracht. Als er meer werk aan is, is prijs uiteraard hoger. Als de fotograaf ver moet reizen, krijgt hij ook meer.

De fotograaf blijft eigenaar van de foto. Ik betaal eenmalig voor een opdracht en verder kan hij met de foto’s doen wat hij wil. Als wij een foto in een andere editie 108

nog eens plaatsen, dan betalen we het archieftarief.

Overigens, in Vlaanderen liggen de tarieven lager dan in Nederland. We hebben een veel kleiner afzetgebied. Nederland is groter en alles is Nederlandstalig. Bij ons niet, in België hebben we ook Franse en Duitse taalgebieden.

Kopen jullie voor het magazine wel eens foto’s van pers- en stockbureaus?

Wij publiceren in het magazine voornamelijk foto’s die we zelf laten maken. We kopen slechts af en toe een foto van een stockbureau om te plaatsen bij een artikel over beauty. Van persagentschappen kopen we ook wel eens. Stel je hebt een artikel over ‘bolle buiken in Hollywood die gezien mogen worden’ en daar wil je een foto bij hebben van Angelina Jolie, dan sturen we uiteraard 109

geen fotograaf vanuit BelgiÍ. Zo’n foto halen we bij een persagentschap.

Het is wel zo dat ze bij de kranten veel vaker van persbureaus kopen dan wij.

Onder fotografen heerst de gedachte dat er teveel concurrentie is. Hoe denk jij daarover?

Fotografie is iets wat iedereen doet en velen voelen zich geroepen om fotograaf te worden. Maar kiekjes maken is niet genoeg. Behalve talent moet je gedreven zijn, je moet het ĂŠcht willen. En dan moet je de juiste stappen zetten. Met talent, gedrevenheid en doorzettingsvermogen kom je er wel. Talent en inzet drijven altijd boven. Met alles is dat zo.

Heb je tot slot nog een tip voor fotografen?

110

Wees volhardend. Als je weet: ‘ik hoor daar en ik kan het’, presenteer jezelf dan goed.

Zorg dat je ontdekt wordt, gezien wordt.

Wat ik opvallend vind, is dat fotografen me zelden voor een tweede maal benaderen om zich aan te bieden. Maar als je zo graag iets wilt, blijf dan volhouden. De ene keer zeg ik ‘nee’, maar contacteer me dan een half jaar later weer eens. Of zeg: ‘ik wil eens een opdracht voor u doen. Kosteloos, en het hoeft niet te verschijnen’. Kom daar zelf mee. Ik sta altijd open voor mensen die volhardend en doelgericht zijn omdat ik zelf ook zo ben. Altijd maar braaf zijn is niet nodig. Eigen initiatief tonen is juist belangrijk. Dat laat zien dat je zelfstandig bent, iemand die zijn eigen plan trekt. En dat kun je alleen maar zelf doen.

Terug naar het overzicht met interviews

111

Eduard Planting eigenaar van Eduard Planting Gallery Eduard Planting Gallery | Fine Art Photographs is gespecialiseerd in 20e eeuwse en hedendaagse fotografie. Zowel van (inter)nationaal bekende fotografen als van opkomend talent. Deze mix van beroemd en onbekend zorgt voor spannende contrasten.

Hoe zou je de term galeriehouder omschrijven?

Een galeriehouder is een tussenpersoon die foto’s van kunstenaars in consignatie heeft. Dat betekent dat pas wanneer een werk wordt verkocht er een transactie tot stand komt tussen de galeriehouder en de kunstenaar. Als galeriehouder koop je dus geen werken in. Zou je dat wel doen, dan ben je geen galerie maar een kunsthandel.

De werken die te koop zijn in een kunsthandel zijn trouwens vaak 112

‘tweedehands’: niet rechtstreeks van de kunstenaar gekocht, maar op veilingen en dergelijke. Mijn fotogalerie is in feite een marktplaats; daar worden foto’s verkocht die de fotograaf niet zelf aan de man brengt.

Loopt de verkoop alleen via je galerie of gaat dat ook op andere manieren?

Het gaat zeker niet alleen via de galerie. Ik sta ook op beurzen. En soms kom ik fotografie tegen waarvan ik denk dat het geschikt is voor een van mijn klanten en dan geef ik een seintje.

Overigens, ik verkoop vaak aan mensen die voor het eerst een kunstfoto aanschaffen.

Meestal hebben zij al schilderijen aangekocht. Wanneer ik hen dan kunstfoto’s laat zien kunnen zij daar zeer verrast over zijn en kan deze vorm van kunst een waar virus voor hen worden, in de goede zin des woords.

113

Zijn jouw klanten particulieren of bedrijven?

Het merendeel bestaat uit particulieren.

Bedrijven hebben hun kunstaankopen grotendeels op hold gezet dus wat dat betreft ligt die doelgroep momenteel behoorlijk stil. Dat is inherent aan de huidige tijd. Neem bijvoorbeeld de banken, die hebben miljarden staatssteun gekregen en moeten bezuinigen. Dan ga je niet voor tienduizenden aan kunst uitgeven en roepen dat je zulke mooie foto’s hebt gekocht. Dat wordt niet geaccepteerd door het personeel en zeker niet door het publiek.

Koopt men kunstfoto’s uit liefde of uit beleggingsmotieven?

Hopelijk uit liefde, anders kom je van een koude kermis thuis. Speculeren met kunstfoto’s en gokken dat de prijs hoger 114

wordt is niet handig. Je mag blij zijn als ze hun waarde houden en het is meegenomen als ze in waarde stijgen. Er zijn natuurlijk uitzonderingen en dat woord geeft het goed aan.

Is de verkoop van fotografie als kunstvorm in Nederland makkelijker of moeilijker in vergelijking met het buitenland?

Kunstfotografie wordt al langere tijd meer gewaardeerd en geaccepteerd in bijvoorbeeld Duitsland en de Verenigde Staten; er zijn daar meer verzamelaars. In Nederland zijn er sowieso niet veel kunstverzamelaars en het aantal kunstfotoverzamelaars daaronder is nog veel kleiner.

Nederlanders vinden kunstfoto’s vaak ook duur. Als ik werk ophang van een beroemde fotograaf, schrikt men soms van het prijskaartje. In het buitenland is het 115

normaal voor een kunstfoto 30.000 euro te betalen. In Nederland ligt dat moeilijker, fotografie wordt minder serieus genomen dan schilderijen. Maar men begint er nu wel aan te wennen. Op kunstbeurzen zie je een steeds groter aanbod aan fotografie.

Moet je verkoopmogelijkheid zien in bepaald werk voordat je het in je ‘stal’ opneemt?

Ik moet het in ieder geval aantrekkelijk vinden, daar begint het mee. Mijn uitgangspunt is dat ik de foto’s die ik verkoop zelf aan de muur zou willen hebben. Daarnaast moet ik het idee hebben dat een ander het misschien ook mooi zou kunnen vinden. Het gebeurt wel eens dat ik verkeerd gok, dat ik het werk fantastisch vind maar dat het niet lukt het te verkopen.

Je bouwt een clientèle op die gewend is aan een bepaalde stijl en daar moet je rekening mee houden. Soms neem ik een zijspoor, om eens te kijken of ik kan 116

verbreden, maar daar loop je risico mee.

Begin dit jaar had ik prachtige abstracte landschapsfoto’s, een andere categorie dan men gewend is van mij. Dan krijg je meteen opmerkingen als ‘goh, zulk werk had ik niet verwacht’. Het blijft een spanningsveld waarin ik de grenzen moet opzoeken. Een uitstapje af en toe is prima, maar het moet niet te afwijkend worden; als ik over de grenzen ga, vervreemden mijn klanten misschien van me.

Hoe vinden fotografen de weg naar jou?

Via verschillende methodes en wegen.

Dagelijks krijg ik één of twee verzoeken per e-mail van fotografen van over de hele wereld die zichzelf geweldig vinden en denken dat ze bij mij moeten exposeren.

Soms komen ze gewoon de galerie binnenwandelen. Als ik toevallig tijd heb dan kijk ik wel naar hun portfolio maar meestal is dat niet slim om te doen.

117

Soms kom je ze op beurzen tegen. Op dat moment moeten ze je ook niet van alles willen laten zien want dan heb je zéker geen tijd om naar hun werk te kijken.

Soms vind je ze zelf, doordat je werk van ze hebt zien hangen in Parijs of New York. Dan trek je de stoute schoenen aan en vraag je of ze ook eens in Amsterdam willen exposeren. Dan is het je eigen idee, smaak en wens.

En soms komen ze gewoon aanwaaien. Zo is Terry O’Neill ook binnen gekomen. Zijn assistente zocht een galerie in Amsterdam en vrienden van haar zeiden ‘dan moet je naar Eduard'.

Terry O’Neill is een gevestigde naam, maar werk je ook met nieuw talent?

Heel af en toe. Dat ga ik dan eerst uitproberen; ik plaats werk van beginners in de bladerbak in de galerie of neem het 118

mee naar een beurs en toon de foto’s aan het publiek om te kijken hoe men daarop reageert. Want met beginnelingen doe je niet meteen een soloshow. Dat zouden ze wel graag willen, maar het gebeurt bijna nooit. Ze hebben ook nog niet zo’n groot oeuvre. Soms heeft zo’n beginner één ‘lucky shot’ of één goede serie en dat is niet genoeg.

Kan je aan nieuw maar onbekend talent zien of ze ‘het’ gaan maken?

Het zou handig zijn als ik dat van tevoren zou weten! Soms heb je talent waarvan je denkt ‘dat moet een keer gaan scoren’.

Maar het is altijd lastig om dat in te schatten. Ook voor een galeriehouder blijft het vooral uitproberen, hoe lang je ook bezig bent en hoe goed je ook bent. Er zijn zat voorbeelden van beroemde galeries die iemand proberen te introduceren maar daar toch niet in slagen, dus dat is geen 119

garantie voor de fotograaf om bekend te worden. Als galeriehouder heb je niet alle wijsheid in pacht. Hoe langer je bezig bent des te beter je het kunt inschatten maar dan nog kun je je gruwelijk vergissen.

Zowel de ene kant op als de andere kant.

Kortom, het is niet te voorspellen. Je kunt het vergelijken met beroemde schrijvers met klinkende namen. Van tevoren ben je ervan overtuigd dat het een hit wordt maar of dat ook echt gebeurd wordt uiteindelijk bepaald door het publiek. Het manuscript van het eerste Harry Potter boek van J.K. Rowling werd door iedereen afgewezen totdat ineens iemand ‘ja’ zei. Al die andere uitgevers hebben daar nu natuurlijk enorm veel spijt van. Zoiets kan mij ook overkomen. Gelukkig is het nog niet gebeurd dat iemand bij mij kwam waarvan ik dacht ‘dat wordt helemaal niks’, die vervolgens naar een ander gaat en een gigantisch succes wordt. Dat lijkt me vreselijk om mee te maken.

120

Wat raad je mensen aan die hun portfolio onder jouw aandacht willen brengen?

Voordat je me benadert, check eerst of je werk past bij mijn galerie en wat ik vertegenwoordig. Wanneer dit niet het geval is kan dat zowel de fotograaf als mij een hoop tijd en frustratie schelen. Zomaar binnenwandelen is niet handig. Stuur eerst maar eens een e-mail met een link naar je online portfolio. Het is belangrijk voor elke fotograaf om een goede website te hebben waar een en ander op staat. Er zijn er die een linkje naar Flickr sturen maar hoe professioneel ben je als je niet eens een eenvoudige website voor jezelf kunt bouwen? Zo moeilijk is dat nou ook weer niet.

Waar moet de website van een fotograaf wat jou betreft aan voldoen?

121

Het ontwerp van de site moet niet ingewikkeld zijn. Alsjeblieft geen fancy flash animaties of diashows die eerst een poos moeten laden. Daar ga ik niet op zitten wachten. Ik wil de portfolio en het cv van de fotograaf zien zodat ik snel kan beoordelen of het wat voor mij is. En ik wil zeker niet eerst moeten zoeken waar de portfolio is of hoe de website in elkaar zit.

En als de site en het werk bevallen, wat dan?

Dan nodig ik de fotograaf uit om langs te komen zodat ik de portfolio in het echt kan zien. Een print is in het algemeen toch mooier dan wat je op een beeldscherm ziet.

Google eerst?

je

nieuwe

contacten

Ja natuurlijk. En ook op Facebook kijk ik.

Even kijken wat ik kan vinden: zitten ze al 122

bij een galerie, hebben ze al geĂŤxposeerd?

Je krijgt zo ook een indicatie van wat ze doen en of ze een beetje sociaal zijn of niet. Je komt digitaal wel eens mensen tegen die zo arrogant zijn en zichzelf zo geweldig vinden dat ik denk ‘sorry, maar jij past niet bij mij.

Is het voor jou van belang dat een fotograaf een fotografieopleiding heeft genoten?

Wat mij betreft is de opleiding niet zo heel belangrijk. Je ziet wel dat een fotografieopleiding de fotograaf leert kijken, maar autodidacten kunnen net zo goed zijn. Uiteindelijk gaat het om het gevoel in de foto. Een fotograaf die kan kijken, die weet hoe het werkt met licht, compositie en die originele onderwerpen weet te bedenken; die kan ook zonder opleiding en zelfs met een simpele camera mooi werk maken.

123

Op fotoacademies zie je trouwens maar enkelen die er bovenuit steken. Er wordt relatief veel goed en net werk geleverd maar het heeft lang niet altijd dat beetje extra waar je naar zoekt als galeriehouder.

Ik ben blij dat ik zelf geen fotograaf ben; het lijkt me erg moeilijk je te onderscheiden.

Zie je een toename photoshop artiesten?

van

Ja absoluut, daarvan krijg ik heel veel aangeboden. Ik heb niets tegen photoshoppen, in het analoge tijdperk werden de foto’s ook gemanipuleerd. Dat hoort bij fotografie. Je moet het wel weten toe te passen. Photoshoppen om het photoshopppen heeft geen toegevoegde waarde. Een voorbeeld van hoe het wÊl moet is het werk van Lisa Holden. Zij maakt haar kunst helemaal met photoshop, dat is hier geen trucje maar het middel. Het is 124

verweven met haar werk en het resultaat is prachtig.

Hoe komt de verkoopprijs van een kunstfoto tot stand?

Dat hangt af van de fotograaf. Als het iemand is die al een markt heeft, dan bepaal je de prijs samen. Gaat het om een beginner, dan is het natte-vinger-werk. Je gaat dan uitproberen hoe de marktwaarde van het werk is. Als iemand aanslaat kan je de prijs laten stijgen, anders moet je zakken. En dat is het moeilijkste wat er is, zeker als iemand net begint.

Hoe wordt het geld dat een foto opbrengt verdeeld?

Als regel is het 50-50, soms 60-40 of 40-60.

Het lijkt misschien alsof de fotograaf weinig krijgt maar de galerie heeft veel kosten. Sta je op een beurs zoals de PAN Amsterdam, dan ben je zomaar 125

tienduizenden euro’s verder. PR kost geld, je pand, BTW,…. o ja, en dan moet ik nog eten ook. Als je het allemaal bij elkaar optelt hou je soms verdraaid weinig over.

De meeste fotografen kunnen niet alleen van kunstfotografie leven. Soms hebben ze er een andere baan naast, maar het is ook heel gebruikelijk om naast kunst ook andere opdrachten te doen. Dat kan elkaar zelfs versterken.

In tegenstelling tot een schilderij kan je van een foto in principe een ongelimiteerd aantal afdrukken maken. Is het bepalen van de grootte van de oplage van een foto een onderwerp van discussie tussen galeriehouder en fotograaf?

Nee hoor, het merendeel snapt wel dat je kunstfoto’s niet ongelimiteerd moet 126

afdrukken. Je moet accepteren dat de markt een beperkte oplage wil. Heb je daar moeite mee, ga dan niet in de kunst. Hoe lager de oplage des te beter. Althans, dat vinden de collectioneurs. Ook geldt: hoe lager de oplage des te hoger de prijs, en andersom.

Je verwacht natuurlijk dat een fotograaf kundig is en artistieke kwaliteiten heeft.

Welke persoonlijke eigenschappen zijn daarnaast belangrijk voor een fotograaf die aan de top wil komen?

Ik heb het liefst fotografen met een aardige persoonlijkheid, niet te ingewikkeld.

Mensen die openstaan voor anderen. En hoewel het goed is als een fotograaf artistiek eigenwijs is, moet je wel kunnen samenwerken. We gaan toch een soort 127

werkrelatie met elkaar aan. De klik, het gevoel dat je kunt communiceren is dus belangrijk. Er is weliswaar geen gezagsverhouding tussen galeriehouder en fotograaf, maar je moet wel door ĂŠĂŠn deur kunnen en afspraken kunnen maken.

Artiesten zijn vaak prettig gestoord en dat is alleen maar leuk. Dan doe ik de zakelijke kant en zij richten zich op de artistieke kant. Het is belangrijk dat van elkaar te accepteren en ieder in zijn waarde te laten.

Onder fotografen heerst de algemene gedachte dat er moordende concurrentie is. Vind jij dat er een overvloedig aanbod is aan fotografen?

Er is inderdaad veel concurrentie. Maar een groot deel van het aanbod is puin.

Degenen die echt goed zijn, komen wel aan de bak. Het gaat erom dat je boven komt drijven. Niet opgeven, blijven proberen je 128

werk te laten zien. Is dat echt bijzonder en niet nagemaakt van een ander, dan zal iedereen dat herkennen als nieuw. Je moet er op de een of andere manier uitspringen, op gebied van techniek, van artisticiteit of een combinatie daarvan. Jouw foto’s moeten meer zijn dan doorsnee plaatjes.

Wat nu precies het verschil maakt, dat kun je niet altijd zeggen. Het kan een onderwerp zijn dat al drieduizend keer is gefotografeerd door anderen maar dat jij weet vast te leggen op een manier waardoor het raakt. Dus ja, er is veel concurrentie, maar toch…

Heb je tot slot nog tips voor fotografen?

Jezelf blijven is belangrijk. Je eigen pad volgen. Met name op artistiek vlak. Vraag niet aan mij wat de markt wil en of jij dat soort werk moet gaan maken. Daar antwoord ik niet op. Jíj bent de fotograaf en jíj moet je richting bepalen. Als je dat 129

niet kan, dan moet je naar een stockbureau gaan. Daar is niets mis mee, maar een andere tak van sport. Als je artistiek onafhankelijk bent, je eigen weg gaat en in jezelf blijft geloven heb je de meeste kans op succes. Zelfs al zegt de wereld dat het niets word. Soms heeft de wereld gelijk, soms niet. Hoe het ook zij, als kunstenaar blijf je achter je vak en je uitingen staan.

Ook heel belangrijk is dat je weet wat er speelt, je moet ondergedompeld zijn in de fotografie. Van een fotograaf verwacht ik dat hij op de hoogte is van wat er in de fotografiegeschiedenis is gebeurd. Als ik bijvoorbeeld tegen een fotograaf zeg dat ik vind dat zijn werk wel heel erg lijkt op dat van bijvoorbeeld Mapplethorpe, is het vreemd als hij die naam niet kent.

Ik herhaal het nog maar eens: wees origineel. Je mag je best laten inspireren door anderen, dat doet iedereen, maar je moet geen kloon worden van Rineke Dijkstra of Erwin Olaf.

130

Laurens Boelens manager external communications & brand bij TNT TNT is een dienstverlener voor de zakelijke en particuliere markt en biedt wereldwijd een scala aan diensten aan met betrekking tot postbezorging, pakketservice en ecommerce.

Hoe belangrijk acht TNT de fotografie ten behoeve van interne en externe publicaties?

Fotografie vinden wij zeer belangrijk. Wij maken geen producten maar leveren diensten. Deze diensten worden verricht door mensen, voor mensen. Ons bedrijf telt wereldwijd 155.000 medewerkers. Het enthousiasme en de motivatie van onze medewerkers is de sleutel voor ons succes.

Daarom maken we graag gebruik van portretfotografie, die onze medewerkers centraal stelt.

131

Onze CEO is een verwoed amateurfotograaf en daarnaast een grote fan van U2. Hij heeft grote bewondering voor de foto’s die Anton Corbijn van deze rockband maakte. Hij zag in hem dan ook dé fotograaf om foto’s voor ons jaarverslag te maken. Toen hij voor deze opdracht benaderd werd, twijfelde Corbijn omdat dit buiten de lijn van zijn gebruikelijke werk viel. In een restaurant in London wisten wij hem toch over te halen. Daarna heeft Corbijn een aantal jaren voor ons gefotografeerd, met veel succes. In die periode heeft TNT tweemaal de Sijthoffprijs gewonnen, de belangrijkste jaarverslagprijs in Nederland.

TNT sponsort ook World Press Photo in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Wij bekommeren ons om wat er in de wereld gebeurt. De foto’s die World Press Photo bij elkaar brengt maken de kijker ervan bewust hoe de wereld er voor staat.

132

Hoe gaan jullie op zoek naar een geschikte fotograaf?

Dat ligt eraan. Soms benaderen wij een fotograaf direct. In andere gevallen doen de vormgevers met wie wij werken dit voor ons. Als wij zelf op zoek gaan naar een fotograaf vinden wij die vrijwel altijd in ons eigen netwerk. Dit zijn fotografen die al vaker voor ons hebben gefotografeerd.

Ieder bedrijf kiest leveranciers voor vervolgopdrachten als deze al goede diensten hebben bewezen en daar zijn wij geen uitzondering op. Dus als wij eenmaal een goede relatie hebben opgebouwd met een fotograaf komt deze altijd weer bij ons terug.

Wanneer wij een vormgever benaderen voor een van onze producties, maakt deze al een voorselectie van fotografen in wie zij de juiste fotograaf zien voor de opdracht.

Dan bekijken wij hun portfolio om te beoordelen of de fotografiestijl bij onze 133

opdracht past. In dit proces geven wij er de voorkeur aan om hun foto’s fysiek op ons bureau te hebben. Het vergelijken van foto’s op een beeldscherm werkt nu eenmaal minder prettig.

Hoe vaak wordt TNT benaderd door fotografen die hun diensten aanbieden en hoe gaan jullie met deze verzoeken om?

Niet vaak, maar het komt soms voor dat een ons onbekende fotograaf zich aanbiedt en een DVD met zijn of haar portfolio stuurt. Dit is een goed initiatief en wij bekijken het portfolio dan ook altijd. Maar het blijft voor ons uitermate belangrijk dat de fotograaf goede referenties heeft. Hij of zij moet zich al hebben bewezen in het vak, zowel op fotografisch als op organisatorisch gebied. Wij trekken dit te allen tijde na door te praten met eerdere 134

opdrachtgevers voordat wij een nieuwe fotograaf inhuren.

Welke andere competenties moet een fotograaf bezitten, naast de primair vereiste fotografische vaardigheden?

Voor een deel hangt dat ervan af over wat voor soort fotograaf we het hebben. Neem bijvoorbeeld portretfotografen, omdat wij veel met hen samenwerken. Anton Corbijn, Vincent Mentzel en Bert Nienhuis, zijn voorbeelden van portretfotografen die hun vak verstaan. Zij zijn sociaal vaardig, kunnen goed met mensen omgaan en weten hun model in korte tijd te laten ontspannen voor de camera. Dat is een voorwaarde om een interessante portretfoto te maken.

Daarnaast is het voor alle fotografen belangrijk dat zij goed bereikbaar zijn en flexibel inzetbaar. Het kan voorkomen dat 135

wij de volgende dag al een fotograaf nodig hebben, dan moet deze natuurlijk wel beschikbaar zijn.

Ook moet een fotograaf niet de ‘artiest’ uithangen, die alleen zijn eigen creatieve ideeën wil uitvoeren. Wij hebben een bepaalde voorstelling van de uiteindelijke foto die we met de fotograaf bespreken.

Met zo’n briefing zal hij moeten kunnen omgaan.

Zelfstandigheid en praktisch handelen zijn eveneens belangrijke eigenschappen. Zo hadden wij ooit eens een fotograaf ingehuurd die werkzaam was bij een vooraanstaand internationaal fotoagentschap. Het portfolio zag er indrukwekkend uit en na een eerste kennismaking was er een goede ‘klik’ met de fotograaf. Maar tijdens de buitenlandse opdracht van enige weken bleek deze fotograaf heel veel ondersteuning nodig te hebben. Zo bleek hij niet in staat zijn eigen tickets en hotelreserveringen te regelen.

136

Belde hij vanuit Bangkok op of wij een taxi voor hem konden regelen. Dat soort dingen moet een fotograaf die voor ons werkt zelf kunnen regelen.

Tot slot moet een fotograaf servicegericht zijn. Een goed voorbeeld hiervan is de fotograaf die veel voor ons werkt. De dag na de opnames maakt hij een grove selectie van de foto’s en zet deze online op een afgeschermde webpagina. Hieruit kunnen wij dan een keus maken. Die bestanden bewerkt hij voor ons en maakt ze direct downloadbaar zodat we na uiterlijk twee dagen over onze foto’s kunnen beschikken.

Moet een fotograaf een officiële fotografie opleiding hebben gevolgd of mag deze autodidact zijn?

Dat vinden wij totaal niet relevant. Wij kijken alleen naar het talent en de 137

bewezen zakelijke kwaliteiten van de fotograaf.

Is de uitstraling van websites van fotografen belangrijk?

De fotografen met wie wij werken zijn professionals. Uiteraard hebben zij hun website goed op orde. Dus het hebben van een functionele en goede website vind ik eigenlijk een vanzelfsprekendheid.

Kopen jullie regelmatig van stock bureaus?

Tegenwoordig gebruiken we meer stockfoto’s dan voorheen. Het zoeken naar de juiste foto’s is een tijdrovende klus, zelfs met treffende tags en steekwoorden. We vinden deze foto’s niet alleen bij stockbureaus, maar evengoed op sites als Flickr.com.

Verder hebben wij een eigen beeldbank.

Een archief met foto’s die specifiek 138

betrekking hebben op TNT, zoals bijvoorbeeld postbodes, vrachtwagens of vliegtuigen.

Kun je iets vertellen budgetten en betalingen?

over

Wij betalen onze fotografen de vergoedingen die gangbaar zijn in de markt. Vaak staan we er wel op de rechten af te kopen. Dit is voor ons een belangrijk punt. Wij brengen wereldwijd veel publicaties uit, zowel vanuit het hoofdkantoor als via de business units in het buitenland. Het is onpraktisch en duur om voor ieder gebruik van een foto toestemming te moeten vragen aan de betreffende fotograaf.

De algemene gedachte onder fotografen is dat er veel concurrentie is. Wat is jullie mening hierover?

139

Ik vermoed dat sommige fotografen veel werk zullen hebben en anderen juist niet.

Dit zal voor een deel afhangen van de inzet van de fotograaf. Het is niet zo eenvoudig om op shortlists van opdrachtgevers te komen. Maar als je er eenmaal op staat, is de kans groot dat je daar wel blijft. Alle ondernemers weten dat als je klant tevreden is, hij altijd bij je terugkomt.

Terug naar het overzicht met interviews

140

Anita Vlaar beeldcoördinator weekblad Libelle Libelle is een vrouwentijdschrift, gericht op human interest, mode, beauty, gezondheid, culinair en uitgaan. De eerste uitgave van het blad was in 1934. Het blad verschijnt eenmaal per week en wordt uitgegeven door de Finse uitgeverij Sanoma.

Een journalist heeft foto’s nodig voor bij een artikel. Die vraag komt terecht bij jou, als beeldcoördinator. Waar begint je zoektocht?

Die begint bij onze vaste poule van pakweg vijftien fotografen. Daaruit selecteer ik een fotograaf die past bij het onderwerp. De foto’s zijn voor ons erg belangrijk want aan de hand van het beeld gaan onze lezers het artikel lezen.

141

Het gaat er dus om de juiste persoon bij de klus te kiezen?

Dat klopt. Ik kijk niet alleen naar de fotografiestijl maar ook naar de persoonlijkheid van de fotograaf. Zo hadden we een tijdje terug een interview met een bekende Nederlander. Ik kende hem niet persoonlijk maar had het idee dat hij wat introvert zou zijn. Dan stuur ik een fotograaf op hem af die er heel sterk in is om mensen op een subtiele wijze open te stellen voor de lens.

Aan de andere kant, als we een foto van Pierce Brosnan nodig hebben, ga ik voor een leuke vrouwelijke fotograaf.

Bij interviews met mensen die hun levensverhaal vertellen, moet je weer op andere dingen letten. Het gaat soms om dramatische verhalen met verloren kinderen of verkrachting. Dan zoek ik in mijn vaste poule naar iemand die geen kinderen heeft en lief en respectvol in de 142

omgang is. Ik stuur in zo’n geval zeker geen fotografe die zelf kinderen heeft. Moeders zijn te betrokken bij dit onderwerp, het ligt voor hen te gevoelig.

Kan je wat meer vertellen over de persoonlijke eigenschappen die je zoekt in een fotograaf?

Fotografen moeten representatief en sociaal zijn. Wij sturen ze op pad naar bekende of onbekende mensen. Ze vertegenwoordigen daar niet alleen zichzelf maar ook Libelle. Verder wil ik graag dat ze een open houding hebben, meedenken, flexibel zijn.

Een fotograaf die heel verlegen is, dat wordt een lastig verhaal. Durven en kunnen, dat is belangrijk. Verder: tactisch zijn en geduld hebben. Als fotograaf moet je je modellen alle aandacht geven. Wat niet wil zeggen dat een fotograaf per se extrovert moet zijn. Je hebt ook de wat stillere types. Die vinden het te gek om 143

rustig en alleen in de studio te werken en krijgen hun kick van net die ene glinstering in een productfoto, of dat ijsje wat zo mooi wordt uitgelicht.

Wat verwacht je verder van fotografen?

Beschikbaarheid. We werken regelmatig onder tijdsdruk en huren dan fotografen in voor een spoedeisende klus. Bijvoorbeeld als het gaat om een interview met iemand die alleen die volgende dag in het land is.

Dat moet kunnen. Ik ben loyaal naar mijn fotografen en daarom verwacht ik dat ze voor mij ook zonder morren hun best doen om op zo’n korte termijn klaar te staan.

Zelfs als dat betekent dat ze een andere afspraak moeten verschuiven. Als ik bij een fotograaf viermaal nul op het rekest krijg, gaat hij in mijn hoofd een paar plekjes naar beneden. Je belt nu eenmaal liever iemand van wie je denkt dat het gaat lukken qua tijd.

144

Een fotograaf moet ook snel leveren, ik moet niet steeds hoeven zeuren waar het beeld nou toch blijft. Als ik een opdracht geef, verwacht ik de foto binnen afzienbare tijd te krijgen.

Verder wil ik teamgeest zien. Wanneer je primadonna neigingen vertoont en rustig achterover leunt terwijl de anderen van het team met spullen sjouwen om de goede foto te kunnen te maken, is dat een minpunt. Het hoort wellicht niet tot je takenpakket maar als fotograaf ben je deel van een team en daarin is iedereen even belangrijk. De opstelling van de fotograaf heeft zeker invloed op mijn besluit om hem of haar een volgende keer nogmaals in te huren.

Tot slot is het belangrijk dat de fotograaf goed om kan gaan met de briefing.

Vertel eens wat meer over die briefing.

145

Bij een opdracht geef ik een moodboard, kleuren en kaders mee. Daarbinnen heeft de fotograaf enige vrijheid om het beeld zelf in te vullen. Ik krijg zeker niet altijd het plaatje dat ik in gedachten heb maar dat is niet erg. Iedereen beschrijft beeld op een eigen manier, als ik het uitleg zit het anders in mijn hoofd dan in de jouwe.

Eigen initiatief van de fotograaf waardeer ik, het is heel leuk voor ons als de fotograaf meedenkt.

Bijvoorbeeld door het voorstellen van locaties of door het meenemen van props of extra kleding voor de shoot. Zo bood een fotografe van ons laatst haar eigen jasje aan een model aan, want dat was mooier op de foto. Dat zijn de stapjes extra die wij zo waarderen.

Heb je een voorkeur voor fotografen met een eigen studio?

Dat is inderdaad een pre waarbij ik wel meteen wil toevoegen dat die studio niet armoedig mag zijn. Ik ben wel in studio’s 146

geweest met vochtplekken en waar het stonk. Dat kan natuurlijk niet, de plek moet wel representatief zijn. We hebben vaak lezeressen die we op de foto zetten. Ze komen uit het hele land en we willen er voor hen een gezellige dag van maken.

Daarom kiezen we dan een toffe studio.

Daarnaast zorgen we voor een taartje bij de koffie en kiezen een vriendelijke, menselijke fotograaf waarbij het model zich op haar gemak voelt.

Hoe komen nieuwe fotografen binnen bij Libelle?

Ik word twee- of driemaal per maand attent gemaakt op mogelijke fotografen.

Meestal via collega’s, we tippen elkaar. Ik krijg dan een e-mail met een link naar de website van de fotograaf. Als dat een slechte site blijkt te zijn, is mijn interesse meteen weg; ik ben niet op zoek naar semi-amateurs. Een fotograaf die op zijn site alleen maar familiekiekjes heeft staan 147

is niet geschikt voor Libelle. Hetzelfde geldt als de belichting of de compositie niet goed of ronduit oninteressant is. Wij willen foto’s met sfeer.

Prettig is als bij de foto’s op de website staat vermeld waarvoor of voor wie ze zijn gemaakt en waar ze zijn gepubliceerd. Vrij werk is toch anders dan werk in opdracht.

Daarnaast moet de fotograaf een specialist zijn. Als een fotograaf zegt ‘ik kan alles maken zoals je het wil’, dan haak ik af. Dan geef je geen richting aan datgene waar je werkelijk goed in bent. Je huurt iemand in voor zijn specialisme.

Een nieuwe fotograaf die op gesprek komt moet een portfolio meenemen. Op iPad of in gedrukte vorm, dat maakt me niet uit.

Maar alsjeblieft geen USB stick waar ik zelf nog een computer bij moet zoeken om het beeld te bekijken. Het is ook suf als je geen visitekaartje bij je heb of er niet verzorgd uitziet. Wat ook echt niet kan is als je zegt: ‘ik heb al drie jaar niets aan mijn site 148

gedaan.’ Zorg nou toch dat het in orde is voordat je je presenteert. Een website is duur maar wel heel belangrijk. Je komt jezelf presenteren, dan moet je goed voorbereid zijn. Het is toch een soort sollicitatie.

Van een fotograaf die ik binnenhaal, verwacht ik dat ze niet werken voor onze meest concurrerende bladen. Fotografen hebben hun eigen ‘handtekening’, hun eigen uitstraling in de fotografie. Als een fotograaf voor meerdere bladen in onze branche werkt, gaan die allemaal op elkaar lijken. Dat lijkt me geen goede zaak.

Word je vaak benaderd door jou onbekende fotografen?

Dat valt wel mee, circa één à twee keer per maand bieden fotografen zich aan.

149

Wanneer zou een fotograaf het bij je verprutsen?

Dat gebeurt niet zo snel, ik ben erg loyaal naar mijn fotografen. Als het goed gaat is er geen reden om onze samenwerking te verbreken. Het is prettiger voor ons om met een vaste poule te werken. Onze fotografen kennen ons en weten wat we willen. Natuurlijk, soms valt een fotoserie tegen. Ik geloof in het geven van een tweede kans, zelfs een derde. Iedereen maakt wel eens een fout, dat geldt ook voor mij. Maar als je het na drie keer nog niet goed doet, dan houdt het op.

Daarnaast moet je eerlijk met elkaar omgaan, dat vind ik niet meer dan logisch.

Ik heb een keer gewerkt met een stotterende fotograaf. Dus het is niet dat je perfect hoeft te zijn, ik vond het wel aandoenlijk. Uiteindelijk is het toch fout gegaan, dat had niets met zijn stotteren te maken maar met de manier waarop hij met anderen omging. Terwijl hij namens Libelle 150

een opdracht deed, probeerde hij tijdens dezelfde fotoshoot ook zijn eigen handel te drijven. Als je extra foto’s maakt zodat het model ook nog even foto’s voor eigen gebruik kan aanschaffen, dan doe je dat toch niet in onze tijd? Je verdient dan aan die portretfoto’s omdat wij je betalen, en dan ga je ze ook nog eens verkopen aan het model. Dat is niet fair en zo is de werkrelatie niet zuiver en eerlijk. Als ik merk dat fotografen er achter mijn rug om een eigen agenda op nahouden, vind ik dat niet chique. En zoiets komt altijd uit.

Kan je wat vertellen over de tarieven die jullie hanteren?

Ik betaal in hele of halve dagen, ook al heeft de fotograaf maar een uur nodig voor een opdracht. We maken daar hele duidelijke afspraken over en daardoor hebben we nooit gezeur over geld.

Iedereen krijgt hetzelfde, zowel de beginnende als de gevorderde fotograaf.

151

We hebben een bepaald budget voor foto’s en hoewel we niet slecht betalen, zal je er ook niet rijk van worden.

Kopen jullie wel stockbureaus?

eens

van

We gebruiken alleen stock bij artikelen over beauty, toerisme en algemene onderwerpen. Bij interviews zoeken we altijd een fotograaf.

Heb je tot slot nog tips voor fotografen?

Probeer opdrachten binnen te halen bij bedrijven die persfoto’s nodig hebben. Wij krijgen vaak persberichten waar een foto bij zit, en die is soms bedroevend slecht.

Dat is een gemiste kans voor een bedrijf want slecht beeld plaatsen we niet. Dat zou alleen maar afbreuk doen aan de uitstraling van ons blad. Dus daar ligt voor fotografen een kans: help bedrijven met 152

goede begeleidende foto’s bij hun persberichten. Daar is werk te halen.

Een tweede tip: zorg dat je bij je afnemers in de kaartenbak blijft. Mijn fotografen blijven met mij in contact, zonder pusherig te worden. Met allen heb ik een goede band. Als het een tijdje stil is geweest mailen ze soms en vragen: ‘goh, ik heb al een tijd niets van je gehoord, hoe zit dat?

Zal ik een kop thee komen drinken?’

Terug naar het overzicht met interviews

153

Vivian ter Huurne wedding-planner en eigenaar van Het Bruidsmeisje Het Bruidsmeisje is een weddingplannerbureau gespecialiseerd in bruiloften die anders dan anders zijn.

Bruiloften met de signatuur van het Bruidsmeisje zijn persoonlijk, creatief en bijzonder. Naast A tot Z weddingplanner, is Vivian ook professioneel ceremoniemeester, geeft ze trouwadvies en verzorgt ze de styling van bruiloften, zowel in binnen- als in buitenland.

Waar begint de zoektocht naar een geschikte fotograaf alvorens deze aan te bieden aan het bruidspaar?

Door middel van het tonen van websites van verschillende fotografen laat ik bruidsparen eerst allerlei stijlen van 154

fotografie zien. Gaandeweg merk ik goed wat hen aanspreekt en draag ik nog meer fotografen aan die binnen die stijl passen.

De meeste van mijn bruidsparen kiezen voor een fotojournalistieke, ongedwongen, romantische of moderne stijl.

Komt het ook voor dat bruidsparen al een fotograaf hebben ingehuurd voordat ze van je diensten gebruik maken?

De meeste bruidsparen hebben nog geen fotograaf gevonden als ze bij mij terecht komen. Het belangrijkste middel voor de zoektocht naar een fotograaf is toch wel het internet. Of dat ze een fotograaf hebben zien schieten op een bruiloft van vrienden. ‘Van een bruiloft komt een bruiloft’, zegt men wel eens.

155

Kun je nog iets meer over websites van fotografen vertellen?

Belangrijk is dat de website niet alleen zichtbaar is op computerschermen maar ook op mobile devices. Dan is een site die in Flash is gebouwd geen goede optie.

Daarnaast is het van belang dat de mooiste foto’s meteen groot in beeld worden getoond. Zo zet je gelijk de toon en kunnen mensen in een ‘split second’ de stijl van de fotograaf beoordelen. Tevens denk ik dat het verstandig is dat je prijzen op je website zet en dat je een korte biografie met foto van jezelf plaatst. Dat maakt het eerste digitale contact wat persoonlijker.

Het kiezen van een bruidsfotograaf is immers nauw verbonden aan de persoon, deze staat de hele dag dicht bij het bruidspaar, letterlijk en figuurlijk. Het plaatsen van referenties van andere bruidsparen komt ook goed over op 156

websites, bovendien houdt het je portfolio up to date.

Het is bepaald geen overbodige luxe om serieuze aandacht aan het ontwerp van je website te besteden. Het is niet alleen je visitekaartje maar ook de eerste indruk die je maakt. Stellen bepalen op zo’n moment al of ze je wel of niet zullen benaderen.

Vergooi die kans niet!

Word je vaak benaderd door onbekende fotografen die hun diensten als bruidsfotograaf aanbieden?

Ja, ik krijg per e-mail wekelijks verzoeken van fotografen om met mij als weddingplanner samen te werken. Als de mail persoonlijk aan mij gericht is zal ik deze altijd beantwoorden. Tevens bekijk ik de websites van de fotografen. Mochten deze passen binnen mijn persoonlijke stijl dan zal ik zeker en met enthousiasme 157

reageren. Op dit moment heb ik in mijn portfolio echter zulke schitterende fotografen die topkwaliteit bieden, dat ik wel kritisch ben.

Behalve goed kunnen fotograferen, welke persoonlijke eigenschappen zou een goede bruidsfotograaf moeten bezitten?

Wees niet laks, zorg dat je snel reageert op mailtjes van stellen, daarmee laat je zien dat je betrouwbaar bent. Daarnaast is het van groot belang dat je als fotograaf vriendelijk en sociaal bent. Voor bruidsparen is dit zo’n bijzondere en emotionele dag dat een chagrijnige fotograaf de bruiloft zelfs zou kunnen verpesten. Ook stressbestendigheid is essentieel en je moet goed kunnen communiceren, zowel voor, tijdens als na de bruiloft.

158

Zie je nieuwe trends in het aanbieden van andere presentaties dan alleen een trouwalbum?

Nee niet echt. Trouwalbums blijven populair. Daarnaast wordt er vaak een filmpje gemaakt waarin muziek wordt gecombineerd met fotografie.

Kun je iets meer vertellen over tarieven en betalingen?

Zowel betalingen als tarieven verschillen van fotograaf tot fotograaf.

Sommige fotografen vragen een aanbetaling terwijl anderen de factuur pas na de trouwdag sturen. Persoonlijk zou ik altijd aanraden om een percentage van het totaalbedrag al te facturen bij ondertekening van het contract. Dit zorgt er voor dat klanten echt bewust voor jou kiezen en niet ineens naar een andere fotograaf gaan ‘hoppen’.

159

Voor wat betreft de tarieven: dat ligt nogal uiteen. Je hebt fotografen die zich via Marktplaats aanbieden voor €=400 maar je hebt ook zeer professionele fotografen die voor een reportage €=8000 vragen. Wil je een goede fotograaf dan liggen de gemiddelde prijzen tussen de €=1500 en €=3250 voor een reportage van een hele dag inclusief het trouwalbum.

Onder een aantal fotografen heerst de gedachte dat er (te)veel concurrentie is. Wat is jouw gedachte hierover?

Als je je onderscheidt dan hoeft er niet per se concurrentie te zijn. Iedere fotograaf is uniek als mens en in zijn of haar stijl van fotografie. Wat ik belangrijk vind is dat men de markt niet stuk moet gaan maken door te lage prijzen te vragen. Het is toch onmogelijk dat je serieus wordt genomen als je €=400 vraagt voor 12 uur fotografie.

160

Dan kost het de fotograaf ook nog eens 8 uur aan nabewerking en zo’n 4 uur aan klantcontact zoals het kennismakingsgesprek en de afstemming van het draaiboek. Van dat bedrag moeten dan nog alle onkosten Ên de BTW afgetrokken worden. Zo hou je niets over en positioneer je jezelf als hobbyfotograaf.

Wat verwachten bruidsparen van de houding van de fotograaf tijdens de trouwdag?

Bruidsparen vinden het een pluspunt als de fotograaf zich aan het begin van de dag netjes aan de daggasten voorstelt. Ook is het prettig als de fotograaf rustig en op de achtergrond aanwezig is en de naaste familie en vrienden goed worden gefotografeerd. De daggasten organiseren meestal verrassingen voor het pasgetrouwde stel. Van het vastleggen van zulke onverwachte momenten smullen de 161

stellen. Zij zien deze emotie graag terug in de gemaakte foto’s.

Een bruidspaar verwoordt hun ervaring als volgt: “Wij vonden de aanwezigheid van de twee trouwfotografen zeer positief.

Tijdens de fotosessie in de ochtend hadden zij een passende informele houding. Zij stelden ons erg op ons gemak en gaven goede aanwijzingen voor eventuele poses. Tijdens de ceremonie en de rest van de dag waren zij niet nadrukkelijk aanwezig, terwijl alle belangrijke momenten goed zijn vastgelegd. Daarnaast was het ook erg fijn dat ze zich konden mengen tussen de gasten. Er kwam makkelijk een praatje vanaf en zij waren duidelijk zelf ook aan het genieten.”

Je hebt aan enkele bruidsparen gevraagd of zij hun fotograaf 162

zouden aanbevelen aan anderen.

Wat waren de reacties?

Bruidspaar 1: “We zouden onze fotografen beslist aanbevelen aan anderen. Zij waren rustig en vriendelijk en wisten tijdens de trouwdag de belangrijkste momenten te vangen. De mooiste foto’s stonden de dag na de trouwdag al online. Zo konden we met vrienden en familie gelijk nagenieten.”

Bruidspaar 2: “Ja, we zullen deze fotografen iedereen aanbevelen. We denken er zelfs aan om na een aantal jaar nog eens een fotoserie door hen te laten maken. We waren zo tevreden over het werk én de samenwerking dat we nog steeds via sociale media contact hebben met de fotografen.”

Bruidspaar 3: “Ondanks de uiterst prettige houding van de fotograaf tijdens de trouwdag en het mooie werk dat hij heeft 163

gemaakt, zouden we deze toch niet zomaar aanbevelen. We zijn erg teleurgesteld in de wijze waarop hij de ‘after sales’ heeft aangepakt. De fotograaf zou het album persoonlijk bij ons komen afleveren. We hadden voor de speciale gelegenheid wat lekkers in huis gehaald en vol verwachting zaten wij om 8 uur ’s avonds klaar. Het werd half 9, 9 uur, half 10, maar geen fotograaf te bekennen. Zelfs niet na diverse telefoontjes die niet opgenomen werden.

De volgende dag ontvingen we per SMS excuses van de fotograaf: hij was het vergeten. Heel vervelend en pech voor ons, maar dat kan gebeuren. Er werd opnieuw een afspraak gemaakt. Weer kwam hij niet opdagen. Na de derde afspraak keken wij met scepsis uit naar zijn komst. Maar gelukkig, dit keer kwam hij. Het album en de foto’s zagen er werkelijk prachtig uit. Het enige dat ontbrak was de omslaghoes. Na de nodige 164

verzoeken hebben wij deze een jaar na dato nog steeds niet ontvangen. We hebben er een hard hoofd in dat deze ooit nog geleverd zal worden.

Alhoewel we tevreden waren over zijn werk, zullen we hem niet zomaar aan anderen aanbevelen. We hebben hem behoorlijk achter z'n broek aan moeten zitten. Qua nazorg vonden we hem niet erg professioneel. Hoe moeilijk is het nou om je afspraken na te komen?”

Bruidspaar 4: “De belangrijkste reden waarom we gekozen hebben om onze trouwdag te laten vastleggen door de twee fotografen is natuurlijk de prachtige fotografie, met ongekunstelde, persoonlijke beelden, die tegelijkertijd een vleugje ‘Amerikaanse glamour’ uitstralen.

Zij konden perfect alle spontane emoties tijdens mooie momenten vastleggen en de persoonlijke sfeer van de bruiloft overbrengen, terwijl de uiteindelijke foto’s 165

ook net uit een tijdschrift leken te komen!

Maar een minstens zo belangrijke en fijne ‘bijkomstigheid’ was de aangename communicatie en vooral hun rustige aanwezigheid tijdens onze trouwdag. Van het fotograferen van de voorbereidingen ’s ochtends tot de fotoshoot in de tuin, elk moment was er een ontspannen en ongedwongen stemming, precies zoals wij dat graag wilden op die onvergetelijke dag!”

Terug naar het overzicht met interviews

166

Danny Ellinger eigenaar Foto Natura (tegenwoordig Buiten Beeld) Foto Natura is een Nederlands fotostockbureau gespecialiseerd in natuurfotografie. Het archief bestaat uit meer dan een miljoen foto's van meer dan tweehonderd zeer getalenteerde fotografen uit binnen- en buitenland.

Zowel professionele als ‘expert’ amateurfotografen zijn vertegenwoordigd.

Foto Natura levert fotomateriaal ten behoeve van magazines, websites, fotokalenders, boekconcepten of andere producties. Daarnaast brengt zij het materiaal onder bij buitenlandse agentschappen.

Wat zijn de selectiecriteria als het gaat om het aannemen van 167

nieuwe fotografen die voor jullie willen werken?

We worden regelmatig benaderd door fotografen die hun werk aanbieden. Onze belangrijkste selectiecriteria zijn de technische kwaliteit van de foto’s, de creativiteit van het werk en de onderwerpkeuze. Daarnaast speelt de verkoopbaarheid een rol. Uiteindelijk is het doel van ons bureau om foto’s te verkopen. Als het hele plaatje klopt, gaan we in gesprek met de fotograaf. Dan beoordelen we de totale fotocollectie en bekijken of het potentie heeft voor ons aanbod. Dat is ook het moment waarop we kunnen aanvoelen of iemand doorzettingsvermogen heeft, geen eendagsvlieg is.

Omdat we een samenwerkingsverband aangaan, hechten we grote waarde aan de persoonlijkheid van de fotograaf. Er moet een klik, een onderling vertrouwen zijn. Soms ben je 168

gewoon elkaars bloedgroep niet, dan gaat het niet lukken.

Waarop stranden fotografen in de eerste ronde?

Het hoort eigenlijk niet te gebeuren, maar voor een deel is het een kwestie van timing. Als we het erg druk hebben of veel fotografen bieden tegelijkertijd werk aan, dan hebben we daar minder aandacht voor. Je moet op het juiste moment binnen komen. Zelf heb ik dat ook ervaren in de tijd dat ik voor kranten en tijdschriften fotografeerde. Als ik vroeger met mijn portfolio naar redacties ging en aanvoelde dat het te druk was, dat ze tegen een deadline aan zaten, ging ik weg en kwam een andere keer terug. Maar dat terzijde.

Fotografen die er bij de eerste ronde uitliggen, zijn de ‘papegaaien’, de na-apers.

Daarnaast moet je binnen de natuurfotografie een specialisatie hebben.

‘Algemeen natuurfotograaf’, daar kom je 169

niet mee weg. Als je goed wil zijn, moet je je richten op een bepaald thema, bijvoorbeeld vogels, of nog specifieker, roofvogels.

Hoe kies je als fotograaf een specialisatie?

In ieder geval niet door een onderwerp te kiezen waarvan je denkt dat daar veel geld mee valt te verdienen. Dan word je niet gelukkig. Als je ‘s morgens in de spiegel kijkt, moet je je eerst afvragen: wat wil ik.

Wil ik echt fotograaf zijn? Het ‘heilige moeten’ is een voorwaarde. De volgende stap is: wat vind ik leuk? Je moet dicht bij je gevoel blijven. Zoek uit waar je passie ligt. Als je van lijnen houdt, ga je architectuur fotograferen. Als je van actie houdt, word je reportage- of persfotograaf.

Ben je introvert, een einzelgänger, of ben je juist een mensenbinder, krijg je dingen gedaan? Kortom, bepaal je passie en interessegebied en ga je daarin 170

specialiseren. Dan is fotograferen verder slechts een kwestie van kijken, kijken, kijken.

Zit je altijd aan een eenmaal gekozen specialisme vast?

Nee hoor, ik ben daar zelf het levende bewijs van. Ik heb allerlei disciplines gedaan; reclame- en bedrijfsfotografie, verschillende magazines, heb zelfs zeshonderd bruidsreportages gemaakt in mijn studententijd. Daar heb ik zoveel van geleerd. Want fotograferen is een kwestie van observeren. Daarom is mijn nieuwe project, een fotografieboek over het leven van Ellen ten Damme, logisch. De overgang vanuit natuurfotografie lijkt groot maar eigenlijk maakt het niet uit. Of je nu mensen of dieren fotografeert, het gaat om goed kijken en wachten op het beslissende moment.

171

Kunnen fotografen leven van stockfotografie?

Vergeet het maar. Vroeger kon je er wel je brood mee verdienen. Op reis gaan, fotograferen en je foto’s in stock doen.

Maar nu niet meer. Stock is niet meer dan een neveninkomen. Het is ook geen realistische veronderstelling dat het je pensioen zou kunnen zijn. De meeste fotografen doen stock dan ook niet fulltime maar hebben een andere bron van inkomsten ernaast. Al dan niet in de fotografie.

Kan je iets vertellen over prijzen?

Wij bepalen de prijs met onze klant en proberen daar het beste uit te slepen. Foto Natura houdt een vast percentage in op de verkoopprijs. Wij betalen uit aan de fotograaf nadat het geld van onze klanten is ontvangen. De verdeling is fifty-fifty. We hebben ooit gestreefd naar een hoger percentage voor de fotograaf maar dat is 172

niet haalbaar. Distributie is duur. Als bureau heb je zoveel kosten: website onderhouden, de marketing, personeel, pand. De fotografen komen er bij ons zeker niet slecht van af. Als je Getty Images neemt, krijg je als fotograaf maar 10 of 20 procent.

Sluiten jullie exclusieve contracten af met de fotografen, bijvoorbeeld voor de Benelux of Europa?

Ja, soms zelfs wereldwijd aangezien we ook aan wereldwijde distributie doen. Maar wereldwijd is niet altijd af te dwingen bij de fotograaf. Voor Nederland wil ik absoluut de exclusiviteit anders doe ik er geen moeite meer voor. En hoe meer exclusiviteit ik heb des te meer moeite ik ervoor zal doen. Dat is ook in mijn belang.

Wel is het zo dat die exclusiviteit alleen gericht is op de natuurfotografie. Als een 173

fotograaf op meer terreinen fotografeert, bijvoorbeeld in de sportfotografie, dan maak ik daar geen aanspraak op. Dat vang je op in een contract.

Wanneer verprutst een fotograaf het bij jou?

Tussen agent en fotograaf is altijd een tweestrijd geweest en die zal er altijd zijn.

Net zoals die er is tussen fotograaf en uitgever.

Het is het natuurlijke wantrouwen tussen de creatieveling en de zakelijke. Daar moet je als fotograaf overheen stappen. Je bent als fotograaf immers ook ondernemer, in de brede zin van het woord. Maar daar kom je bij het essentiÍle probleem: fotografen snappen niet altijd dat ze ondernemers zijn. En daardoor kan het fout gaan. Een fotograaf voor wie ik agent was kreeg eens van TNT Post het voorstel om een van zijn foto’s te gebruiken voor een postzegel. Deze moest dan vierkant worden terwijl het originele 174

beeld rechthoekig was. Het was eenvoudig aan te passen maar dat weigerde de fotograaf. Toen is de deal niet doorgegaan.

En geloof me, het was financieel gezien een uitstekende deal. Deze eens zo succesvolle fotograaf is in de vergetelheid geraakt. Hij heeft een te stringent beleid gevoerd. Dat bedoel ik dus, foute houding.

Je moet als fotograaf ook kunnen denken als ondernemer.

Wat voor eigenschappen zoek je in een fotograaf?

Het begint met de drang dat je niets anders wil dan fotograaf zijn. Dat straalt uit in je houding en zorgt voor passie en enthousiasme; opdrachtgevers hebben er een sensor voor om dat te herkennen. Ook moet je iets eigens hebben, je eigen creativiteit. Geen anderen nadoen maar authentiek en uniek werk leveren. Dat is geen maniertje, het zit ‘m niet in de techniek maar heeft te maken met het 175

totaal verhaal. En ken je eigen tekortkomingen en zwakheden. Als je bijvoorbeeld introvert bent, kom je nergens binnen.

Overigens zie je momenteel een inhaalslag van vrouwen in de fotografie. De barrière van de techniek is weg. Vrouwen hebben beter gevoel voor intuïtief fotograferen.

Hun probleem is dat ze gevoeliger zijn voor kritiek, je kunt ze compleet uit het veld slaan. Daar moeten ze van af, gooi naast je neer, die gevoeligheid. Dat hoort ook bij ondernemen. De grootsten, degenen met charisma, zijn ook groots in hun gedrag.

Pretentieloos en ze kunnen tegen kritiek.

Heb je tot slot nog tips voor fotografen?

Het hebben van passie voor het vak is uitermate belangrijk maar dat is niet het enige om naam te maken. Voor veel fotografen is acquireren een barrière, een mission impossible. Mijn raad is: wees 176

ondernemer, altijd. Wat voor kunstenaar je ook bent. Zelfs Rembrandt van Rijn begreep dat. Hij schilderde niet alleen maar hij runde ook een werkplaats waar leerlingen en assistenten portretten vervaardigden die hij dan weer verkocht.

Hij had inkomsten uit jaargelden van zijn leerlingen en verhuurde delen van zijn pand als opslagplaats voor tabak.

Rembrandt was een zakenman. Dat deed hij zonder blikken of blozen. Gevolg was dat, in tegenstelling tot veel arme bohemienkunstenaars, Van Rijn al genoot van zijn beroemdheid en geld tijdens zijn leven. Van Gogh werd pas beroemd na zijn dood, daar heb je geen moer aan. Dus wees ondernemer als fotograaf. En als je ondernemen moeilijk vindt, leer het dan.

Terug naar het overzicht met interviews

177

Louis Zaal v/m directeur van Hollandse Hoogte Hollandse Hoogte is een van de grootste fotobureaus van Nederland.

Het vertegenwoordigt driehonderd Nederlandse fotografen en zo’n honderd internationale fotobureaus. Hollandse Hoogte, gevestigd in Amsterdam, is opgericht in 1985.

Wat voor soort fotobureau is Hollandse Hoogte en wat is jullie aanbod?

Je kunt ons aanbod onderverdelen in foto’s uit archief en foto’s die in opdracht worden gemaakt. Het soort fotografie ligt in de journalistieke sfeer, zowel voor wat betreft ons archief als voor de opdrachtfoto’s.

Wij hebben een aantal fotografen die amper nog fotograferen en wiens werk we alleen nog maar in ons archief hebben voor 178

de verkoop. Anderen leveren wekelijks of maandelijks nieuwe foto’s aan voor ons archief.

Ook hebben we een groot aantal fotografen die foto-opdrachten van ons krijgen. Zij fotograferen niet alleen voor ons maar ook voor andere opdrachtgevers.

We zijn dus niet hun exclusieve agent maar functioneren als tussenpersoon tussen onze klanten en de fotografen. De foto’s die zij maken, worden door onze klanten gekocht maar komen ook in ons archief.

Herplaatsing van die foto’s geschiedt via Hollandse Hoogte. Alle archieffoto’s die wij van fotografen hebben mogen alleen via ons verkocht worden. Hierin vragen wij wel exclusiviteit.

Wie zijn zoal jullie klanten?

Buitenlandse journalistieke bladen maar vooral bedrijven en communicatiebureaus.

Aan bedrijven leveren we fotografie in opdracht voor onder meer bedrijfsbladen 179

en websites.

Communicatiebureaus benaderen ons vaak als ze een foto nodig hebben om mee te sturen bij een persbericht. Zij kiezen voor een bureau als het onze vanwege de continuĂŻteit en kwaliteitszorg. Het is aan ons ervoor te zorgen dat we bij elke opdracht de juiste fotograaf zoeken, daar ligt onze expertise.

Kan je iets meer vertellen over jullie connecties met de buitenlandse markt?

Wij leveren aan zowel de Nederlandse als de internationale gebruiker. Werk van onze Nederlandse fotografen wordt dus ook in het buitenland verkocht, via bureaus die ons daar vertegenwoordigen. Andersom leveren wij ook werk van buitenlandse bureaus aan de Nederlandse markt. In ons archief herbergen wij zo’n 10 miljoen beelden. Daarvan is circa 1,5 miljoen afkomstig van Nederlandse fotografen en de rest van buitenlandse bureaus.

180

Wat voor soort fotografie maken jullie in opdracht?

Dat is heel divers. Portretfotografie, reportages, (achtergrond)nieuws en life style maar ook bedrijfsprocessen. Zo verzorgen wij bijvoorbeeld in opdracht van een projectbureau de hele verslaglegging van de bouw van de Noord-Zuidlijn.

In de fotojournalistiek is een groeiende vraag te bespeuren naar foto’s die worden gebruikt voor multimediaproducties; foto’s die gemixt worden met geluid.

Signaleren jullie deze trend ook?

Steeds meer fotografen zijn hiermee bezig.

Ik denk dat het een goede ontwikkeling is.

Wij krijgen nu nog niet veel aanvragen voor dit soort producties maar hopen er wel meer mee te gaan doen in de toekomst.

181

Je zei dat jullie expertise ligt in het vinden van de juiste fotograaf voor elke opdrachtgever. Hoe gaan jullie daarbij te werk?

Wanneer we een aanvraag krijgen, bekijken we eerst wat voor soort opdracht het is. We herkennen heel goed welke fotograaf we moeten aanbieden. In onze poule van fotografen zitten verschillende specialisten. We sturen uiteraard geen architectuurfotograaf op pad voor een portretfoto. Al is het niet zo dat we altijd de gebaande paden volgen. Soms werkt het juist goed om een journalistieke fotograaf op een commerciĂŤle klus te zetten. En een portretfotograaf die sterk is in ensceneren en snel goede relaties opbouwt met zijn modellen, kan ook wel een ander soort opdrachten aan.

In de keuze voor een fotograaf is daarnaast de regio waar de foto gemaakt moet 182

worden van belang. Als het gaat om een of enkele foto’s – een kleine opdracht dus – die in Groningen gemaakt moeten worden, dezelfde dag nog, dan zoeken we daarvoor een fotograaf uit Groningen. Maar als het gaat om een grote opdracht die pas over een week plaats moet vinden, selecteren we verschillende portfolio’s. We brengen bewust spreiding in ons aanbod aan zodat de klant iets te kiezen heeft.

Ook het menselijke aspect speelt daarbij een rol; wat voor iemand is de fotograaf.

Dat kan variëren van een brave portretfotograaf tot iemand die experimenteert. We maken het verschil altijd duidelijk aan de klant: ‘bij die fotograaf krijg je precies wat je wil, terwijl de experimentele fotograaf misschien wat lastiger is maar het resultaat wel boeiend kan zijn’. Uiteindelijk is het aan de klant om te kiezen voor een eigenwijze of een behoudende fotograaf. Soms selecteren we bewust een vrouwelijke of juist een 183

mannelijke fotograaf omdat je denkt dat dat op dat moment het beste gaat werken.

Waar moet een fotograaf aan voldoen om hoog op je bellijst te komen? En wat kan een reden zijn om een bepaalde fotograaf van je lijst te schrappen?

De fotografen waar ik het liefst mee werk zijn degenen die goed en professioneel met klanten om kunnen gaan. Ze weten hoe ze zich moeten gedragen, zijn meevoelend, maken waar wat ze beloven.

Belangrijk is ook dat we niet achteraf gelazer over geld krijgen. Je zou zeggen ‘dat spreek je toch af?’, en dat is ook zo, maar toch blijkt dat in de praktijk niet altijd goed te gaan. Een extreem voorbeeld: in de VS hadden we eens afspraken gemaakt met een fotograaf over het honorarium.

We wisten dat er technische kosten bij zouden komen en daar had hij ook een 184

raming voor gegeven. Maar het bedrag bleek op de declaratie driemaal zo hoog uit te vallen. Daarnaast had hij ook nog eens de oppas voor de hond gedeclareerd. Je zult begrijpen dat we met hem geen zaken meer hebben gedaan.

De financiĂŤle kant moet je dus als fotograaf goed regelen; je moet duidelijk maken wat je gaat factureren op basis van de gegevens die je hebt. Als dat niet netjes afgekaart is, krijg je gezeur en dat wil je niet. Zo scoor je misschien die ene keer maar het zorgt niet voor continuĂŻteit in het krijgen van opdrachten. Je raakt je vertrouwenspositie bij de opdrachtgever kwijt. En het bekende principe geldt ook hier; het is moeilijker om nieuwe klanten te vinden dan de oude te behouden.

Waarop kan de samenwerking met de fotograaf nog meer mislopen?

185

Bij briefings gaat het vaak mis. De briefing bepaalt of het goed gaat tussen klant en fotograaf. De klant formuleert iets en denkt dat hij daarmee heeft duidelijk gemaakt wat hij wil. Maar vervolgens interpreteert iedereen dat op zijn eigen manier. Zo ook de fotograaf. Het is essentieel dat je als fotograaf goed boven water krijgt wat de klant precies voor ogen heeft, wat zijn verwachtingen zijn. Waar is de foto voor bedoeld? Wat moet het beeld uitstralen? Stel liever teveel dan te weinig vragen. Of laat uit je portfolio voorbeelden zien en vraag aan de klant welke kant hij op wil.

Wat ik grappig vind, is dat bedrijven vaak een clichÊbeeld van bedrijfsfoto’s hebben.

Daarbij hoort voor hen dat het bedrijfslogo erop staat. De fotograaf heeft een ander belang, die wil een mooie foto maken, daar komt het logo misschien helemaal niet in voor. Dan is het de kunst de balans te vinden tussen die verschillende belangen.

186

In zo’n geval adviseer ik de fotograaf om beide foto’s te maken, een naar de wensen van de klant en een eigen interpretatie van het beeld.

De input van de klant moet je altijd respecteren. Als je daartoe niet bereid bent, kan je beter eigen producties maken en niet in opdracht werken.

Kan je door een goede keuze van de fotograaf en een goede briefing alle problemen voorkomen?

Nee, dat is geen realistisch verwachtingspatroon. Ik herinner me dat we een opdracht hadden bij een bedrijf om een serie foto’s op de werkvloer te maken.

De afspraak was gemaakt voor een vrijdagmiddag.

De fotograaf heeft prachtige foto’s gemaakt maar alles werd afgekeurd door de klant. Niet omdat de foto’s op zich niet goed waren maar omdat 187

het personeel geen stropdas droeg. Dat was bij dat bedrijf gebruikelijk op vrijdagmiddag.

Wiens schuld is zo’n mislukte fotoserie?

Had je dit als fotograaf kunnen weten?

Nee, natuurlijk niet. Maar los van de schuldvraag: hoe los je het op? We hebben het geregeld door de opdracht nogmaals te doen voor de helft van de prijs.

Situaties waar het mis gaat kunnen overigens ook positief uitpakken. Het geeft je de basis om iets extra’s te doen waardoor de klant je nooit meer vergeet en je vaker zal inhuren.

Dat is ook een reden waarom we achteraf altijd aan onze klanten feedback vragen: Ging het goed? Is het resultaat zoals je verwachtte? Heb je nog opmerkingen? Zo kunnen we mogelijke klachten omdraaien in een oplossing die de klant verrast. Het gaat nu eenmaal niet alleen maar om het leveren van goede foto’s.

188

Hoe kom fotografen?

je

aan

nieuwe

Ze bieden zich aan omdat ze hun fotografie door ons willen laten bemiddelen. Dat gebeurt drie Ă vier keer per week. Het valt me trouwens op dat fotografen ons voornamelijk als archiefbank kennen. Toch is opdrachtfotografie een grote tak binnen ons bedrijf.

Wij verwijzen nieuwe fotografen altijd naar het formulier op onze website. Wanneer wij een ingevuld formulier ontvangen, bekijken we eerst de site van de fotograaf.

Als we vermoeden dat de fotograaf in onze selectie past, nemen we contact op.

Soms benaderen we op eigen initiatief fotografen omdat ze een specialiteit hebben die wij kunnen gebruiken. Of vanwege de regio. Bijna de helft van onze fotografen woont in Amsterdam. Toch heeft het voordelen om juist buiten de hoofdstad te zitten. Als we te weinig fotografen hebben in een bepaalde regio 189

gaan we actief op zoek. Onder meer door navraag te doen bij andere fotografen maar ook door te zoeken op internet. Soms is er al een link met een fotograaf omdat die in het verleden werk aangeboden heeft voor ons archief. Dan was dat werk niet geschikt voor ons archief, maar we zien dan wel de kwaliteit van de fotografie. Dat kan reden zijn om die fotograaf uit de onderbezette regio te benaderen.

Je zegt dat je altijd de websites van potentiĂŤle nieuwe fotografen bekijkt. Wat is jouw indruk van die websites?

Er is een aantal valkuilen waar veel fotografen in tuimelen.

Ten eerste: fotografen hebben een verkeerd idee over hoe ze zich moeten presenteren. Ze maken geen duidelijk keuze, laten niet zien wat hun specialiteit is, omdat ze vinden dat ze alles moeten 190

kunnen aanbieden. Dat vind ik dus een misser.

Ten tweede: de argumenten waarmee ze foto’s voor hun site selecteren zijn vaak onduidelijk voor een buitenstaander. Ik zie combinaties waar ik niks van snap. Foto’s zonder duidelijke focus, waarvan niet helder is wat de fotograaf daarmee wil vertellen. Ik wil kunnen zien wat jij als fotograaf een goede foto vindt. Uit jouw selectie moet ik kunnen opmaken wat je wilt maken.

Ten derde: er worden veel te veel foto’s op de site gezet. Dertig tot veertig is genoeg.

Als ik meer wil zien, meld ik me wel.

Ten vierde: vaak moet je teveel klikken, teveel zoeken hoe de navigatie werkt. Na één minuut klungelen, haak ik af.

Ten vijfde: op sommige sites kan de vormgeving overheersen.

Aan die vormgeving wordt teveel belang gehecht.

Waar het bij de site om gaat, is dat de klant 191

snel kan zien wat je kwaliteit en specialiteit is.

Tot slot vind ik het belangrijk dat er een biografie op de site staat. Ik wil weten wat je zoal hebt gedaan, of dat nu binnen of buiten de fotografie is.

Er is dus een aantal kerneisen aan websites waar je aan moet voldoen. Fotografie is communicatie. Als je dat met je site al slecht doet, hoe communiceer je dan met mij en met de degenen die je moet fotograferen?

Google je een nieuwe fotograaf eerst?

Meestal wel. En wat ik tegenkom, laat ik ook wel meewegen in mijn besluit om met die fotograaf in zee te gaan of niet. Als iemand zich denigrerend over collega’s uitlaat of een discussiestuk heeft geschreven waarin de argumenten ‘opmerkelijk’ zijn dan denk ik er twee keer over na. Aan de andere kant, zoiets kan 192

ook bewijzen dat hij eigenwijs is en juist daarom voor bepaalde opdrachten geschikt is. Dus het is niet altijd zwart-wit.

Wat je vindt op internet kleurt het beeld dat je van iemand hebt en kan je een extra argument geven om iemand wel of niet in te huren.

Is opleiding belangrijk?

Nee, ik kijk niet naar diploma’s. Dat doe ik ook niet bij ons andere personeel. Voor mij zijn andere kwaliteiten veel belangrijker.

Het zou zelfs al een pre zijn als je in de horeca hebt gewerkt, dan heb je in ieder geval geleerd hoe je met mensen omgaat.

Of als je actief bent geweest in vrijwilligerswerk, dat zegt iets over jou.

Sommige fotografen vinden dat er teveel concurrentie is. Wat is jouw mening daarover?

193

Bij de Kamer van Koophandel staan misschien wel twaalfduizend fotografen ingeschreven. Parttimers en fulltimers, gericht op verschillende disciplines. Dat is overigens een van de redenen om je te specialiseren. Want als je zegt ‘ik kan alles’, zijn er inderdaad heel veel concurrenten.

Ik zie bij ons geen moordende concurrentie. Het komt zelfs wel eens voor dat als ik een fotograaf moet voordragen aan een klant, ik maar een keuze heb uit twee fotografen die in staat zijn die specifieke opdracht te doen.

Kortom, het is zeker niet zo dat iedereen die een camera vast kan houden een concurrent is. Als je je goed en voldoende profileert, kom je heus wel boven drijven.

Kun je iets meer vertellen over de prijzen voor opdrachtfotografie?

We vragen aan onze klant altijd uitdrukkelijk waarvoor het beeld gebruikt gaat worden. De prijs is afhankelijk van wat 194

de klant wil, het soort foto en het doel; voor een website geldt een andere prijsstelling dan voor een magazine. Ook is een persfoto altijd duurder dan een foto voor een magazine. Dat komt doordat bij persfoto’s het auteursrecht wordt afgekocht. Daarmee verlies je potentiële omzet en dat breng je zo in rekening. Bij magazines krijgt de klant eenmalig toestemming om te plaatsen dus dat is goedkoper.

Althans, dat is het uitgangspunt. Maar niet iedere klant houdt zich daaraan.

Maar daar maak je toch afspraken over, onder meer in de ‘algemene voorwaarden’?

Wij maken altijd een uitgebreide offerte en sturen onze leveringsvoorwaarden mee. Bij acceptatie worden die bindend.

Het is belangrijk helder te zijn over die voorwaarden. Dat geldt niet alleen voor ons maar voor elke fotograaf die zijn werk 195

wil verkopen. Fotografen gaan er vaak te makkelijk van uit dat de gebruiksrechten wel duidelijk zijn, maar de klant is soms onwetend op dit gebied. Dat blijkt achteraf dan een probleem op te leveren.

Je kunt de voorwaarden van de Fotografenfederatie gebruiken, maar dan moet je die wel met de offerte meesturen of ernaar verwijzen. Vaak zijn fotografen erg gretig om een opdracht binnen te halen en vinden ze het moeilijk dat soort stappen te doorlopen. Maar als het achteraf dan fout gaat, heb je geen recht van spreken meer. En gezeur met de klant wil je ook niet want je wilt een relatie opbouwen.

Zakelijk gezien is het dus niet handig om de voorwaarden niet of onvoldoende te regelen.

Terug naar de prijzen. Waarop worden die gebaseerd?

Er is een aantal factoren die daarbij een rol spelen. De duur van de opdracht en de 196

moeilijkheidsgraad van de afwerking zijn natuurlijk belangrijk. Verder telt mee waar de foto gepubliceerd wordt. Ook belangrijk is of het gaat om één opdracht of dat je van dezelfde klant meerdere opdrachten kunt verwachten. Een klant die elke week belt krijgt een lager tarief dan degene die ons slechts een enkele keer benadert.

Prijzen variëren van €=150 tot €=1500.

Maar ook hier zijn economische wetten van toepassing. Sommige klanten kiezen voor goedkoop in plaats van kwaliteit. Dat is het spel. Hoe dan ook, wij hebben een bodemtarief waar we niet onder gaan. Als een ander dat wel doet, dan is dat maar zo.

De klant komt er vanzelf wel achter of hij een goede keuze heeft gemaakt.

Voor journalistieke fotografie liggen de dagprijzen op circa €=400 tot €=500, voor commerciële opdrachten op €=600 tot €=800. Met de afkoop van auteursrechten en andere kosten kom je richting die €=1500. Daarvoor mag een klant een 197

specialist verwachten, iemand die uitzonderlijke producties maakt. Hollandse Hoogte krijgt een percentage van dat bedrag.

Als het gaat om de prijzen voor onze archieffoto’s, is het een ander verhaal. Het is alom bekend dat die prijzen onder druk staan.

Welke kwaliteiten zoek je in een fotograaf, naast de vaardigheden voor het maken van goede foto’s?

Een fotograaf moet sociaal zijn en kunnen omgaan met mensen uit verschillende lagen van de maatschappij. Hij moet zich kunnen gedragen naar wat op dat moment of in die situatie wordt verwacht. Er is nu eenmaal een zakelijke etiquette die men eigenlijk hoort te kennen. Dat geldt ook voor je kledingkeuze. Je hoeft heus niet altijd per se in stropdas en colbert maar als je de CEO van ABN Amro moet 198

fotograferen, verwacht ik dat wel. Er zijn fotografen die dat niet weten of zich er niks van aantrekken. Maar een fotograaf die bij zo’n gelegenheid in een afgeragde trui verschijnt, zet ik zeker niet meer in bij een commerciële opdracht.

Verder moet een fotograaf altijd zijn afspraken nakomen. Als we overeen zijn gekomen dat een foto om 6 uur klaar is, mag het niet gebeuren dat ik om half 7 zelf moet bellen waar de foto blijft. Uiteraard kan het gebeuren dat een foto niet op tijd klaar is. Dat hoeft geen ramp te zijn als ik het maar bijtijds weet en in de gelegenheid gesteld wordt een oplossing te vinden.

Maar wanneer je me voor een voldongen feit zet, zet je me klem. We werken soms onder tijdsdruk, dan móet een foto op tijd binnen zijn. Liever een iets mindere foto die op tijd is dan een perfecte die te laat is.

Want daar heb je niks aan.

Loyaliteit is ook een eigenschap die ik waardeer in een fotograaf. Een voorbeeld: 199

het is eens gebeurd dat we een opdracht moesten doen en dat de fotograaf het licht op dat moment niet mooi vond. Toen heeft hij in zijn eigen tijd op een ander tijdstip, toen het licht beter was, de opdracht gedaan. Zo iemand denkt mee en gaat voor het maximale resultaat. En die schakel je liever in dan iemand die op zijn strepen gaat staan.

Tot slot is het een enorme pré als een fotograaf flexibel is en een ‘oplossend vermogen’ heeft als zaken anders gaan dan gepland. Stel dat je om 10 uur een afspraak hebt met een directeur. Je bent er om 9.45 uur en om 10 uur zegt de secretaresse dat het nog even kan duren. Uiteindelijk komt de directeur om half 11 binnen en zegt dan: ‘Ik heb precies één minuut de tijd’.

Dan kan je denken ‘hij neemt mij niet serieus’ en boos worden. Maar jij weet niet in welke omstandigheden die directeur zit.

Misschien is er net een groot probleem ontstaan, of is er een andere afspraak 200

uitgelopen, of misschien neemt hij fotografie inderdaad niet serieus en denkt dat het wel lukt in een minuut. Het doet er niet toe, het is zoals het is en je moet het er als fotograaf maar mee doen. Als je daar niet mee om kan gaan en door het plafond vliegt, kan je nog zo’n goede portretfotograaf zijn maar zullen we je niet meer vragen voor een klus in het bedrijfsleven. Wel misschien nog voor portretten in de creatieve sfeer.

Je ziet, je kwaliteit als fotograaf zit niet alleen in de foto’s die je maakt.

Terug naar het overzicht met interviews

201

Nawoord

202

Wat kun je uit de interviews concluderen?

Ik hoop dat de interviews je veel eyeopeners hebben gegeven en dat je regelmatig het a-ha-gevoel kreeg. Dat je de antwoorden hebt geĂŻnterpreteerd naar jouw eigen activiteiten als fotograaf en ondernemer. Dat je eruit hebt gepikt wat voor jou relevant is. Voor sommige lezers zullen bepaalde antwoorden niet verbazen en lijken inkoppertjes te zijn. Anderen daarentegen zullen in de antwoorden hun blinde vlek hebben ontdekt en nu in staat zijn om hieraan te werken. Hoe dan ook is het nuttig om van de klanten zelf te hebben gehoord wat ze echt belangrijk vinden en van fotografen verwachten.

Wat is de grote gemene deler van de interviews?

Waar gaat het in klantcontacten fout of juist goed? Hoe vinden klanten hun weg naar jou? Hoe kom je binnen? Wat heeft het ondernemen met 203

mentaliteit te maken? Ik wil enkele belangrijke thema’s toelichten die door alle klanten essentieel worden gevonden.

Specialisten hebben altijd werk “Wat ik zeker niet wil, is een manusjevan-alles. Ik zoek specialisten. Iedere fotograaf zou zich moeten specialiseren in een bepaald vakgebied. Want zo weten klanten waar hij of zij goed in is en wat zijn of haar toegevoegde waarde is.”

Aldus Charly Lammers van Toorenburg van LVTPR.

“Als een fotograaf zegt ‘ik kan alles maken zoals je het wil’ dan haak ik af.

Dan geef je geen richting aan datgene waar je werkelijk goed in bent.” Aldus Anita Vlaar van Libelle.

204

Er zijn fotografen die zich aanbieden als allround fotograaf en zich niet specialiseren in een bepaalde richting. Ze vinden dat zonde en zijn bang om klanten en opdrachten te missen.

Het tegenovergestelde is waar. Opdrachtgevers willen geen multitalent, ze willen een specialist. Ze willen weten wat jouw kracht is, waarom ze juist jou moeten kiezen voor de klus. Wanneer je als fotograaf geen richting geeft aan je specialisatie, kom je nergens binnen. Trek de vergelijking eens naar je eigen situatie als klant. Stel dat je ongelooflijk veel trek hebt in patat met mayonaise. Waar haal jij die dan? Precies, bij de snackbar. Je gaat niet naar de Chinees omdat ze daar toevallig ook patat verkopen. Heb je trek in een loempia, dan ga je juist wel naar de Chinees, ondanks dat ze in de snackbar ook loempia’s verkopen, misschien zelfs voor een lagere prijs.

205

De verschillende opdrachtgevers hebben elk hun eigen identiteit en stijl. Daarnaast zijn zij vaak gebonden aan een budget voor de fotografie-opdracht. Zij zullen op zoek gaan naar een fotograaf die in het geheel van stijl en budget past. Door de verscheidenheid aan fotografen geniet de één soms de voorkeur boven de ander.

Soms kiest de opdrachtgever voor jou, soms voor een ander. Niemand kan alles en iedereen bedienen. Het zijn dus de specifieke redenen waarop klanten al dan niet voor jou kiezen. Wanneer je hebt gedefinieerd wat jouw onderscheidend vermogen is, kun je jouw klanten veel effectiever bereiken. Dit onderscheidend vermogen is een middel waarmee je jezelf aan de markt kunt aanbieden. Door je te specialiseren op een bepaald gebied en daar dan de beste in te worden zal precies de juiste of de passende opdrachtgever in jou dé man/vrouw voor de opdracht zien.

206

Om je te specialiseren stel je eerst je doelen vanuit je eigen interesse of passie.

Niet vanuit wat de markt wil. Doe wat jij wilt en wat je kan. Door ervoor te kiezen waar je hart ligt, word je daar goed in en maakt het je blij. Vraag jezelf af wat jou uniek maakt. Is het de lage prijs? Dan word je een prijsvechter. Kun je bijzonder goed omgaan met kinderen? Specialiseer je dan in kinderportretten. Loop jij het liefst door de natuur om half 6 in de ochtend? Heb je een bijzondere aantrekkingskracht tot muzikanten, zeilboten of paarden? Richt je dan op die markt. Alleen zo kun je je plek veroveren en trek je klanten aan die bij jou passen. Al die potentiële klanten die andere fotografieklussen hebben laat je los. Laat ze naar de fotograaf gaan die daarin is gespecialiseerd. Want inmiddels weet je dat iedere klant een specialist wil.

Je vraagt je misschien af: ‘zal ik dan nooit meer kunnen veranderen van richting?’

207

Natuurlijk wel, specialisatie is steeds aan verandering onderhevig. Allereerst heb je zelf in de hand wat jouw specialisatie wordt. Daarnaast, als je eenmaal bekend bent bij een klant, vraagt hij je ook voor andere opdrachten. Denk maar aan Charly van LVTPR die zijn bruidsfotograaf ook inzette op klussen voor bedrijfsfotografie.

Of Lesley van Panorama; de bruidsfotograaf van zijn vrienden viel op en maakt nu reportages in het binnen- en buitenland voor het weekblad.

Voorkom een mismatch Als jij ‘smoel’ hebt kunnen geven aan je fotografie vinden klanten dat geweldig. Ze willen met je samenwerken omdat ze zien en voelen dat je bij hen past. Omdat jij je eigen merk bent moet je dat ook laten zien en uitstralen. Jouw imago moet tot uiting komen in je hele presentatie; je website, je manier van (net)werken, je portfolio, je 208

persoonlijkheid. Alleen zo ben je in staat om je te presenteren aan de klanten die bij je passen.

Klanten kunnen op verschillende manieren tot je komen. Vaak gebeurt dat via mondtot-mond reclame of het internet. Maar je kunt ook actief afstappen op opdrachtgevers en je fotografische diensten aanbieden.

Wanneer je nieuwe opdrachtgevers gaat benaderen, vergewis je ervan dat jullie bij elkaar passen. Stap alleen op klanten af die er toe doen, voor wie jij echt relevant bent.

Zo voorkom je een mismatch. Je hebt vast wel eens op een baan gesolliciteerd.

Solliciteerde je toen naar een functie die niet bij je paste? Bijvoorbeeld omdat deze te hoog of te laag gegrepen was, of omdat je niet paste in de bedrijfscultuur?

Natuurlijk niet, dat zou onzinnig zijn. Je zou bij voorbaat al weten dat je niet aangenomen wordt door de werkgever.

209

Solliciteren op een functie die overeenkomt met jouw kennis en ervaring ligt meer voor de hand. Hetzelfde geldt voor fotografen en opdrachtgevers. Beiden moeten matchen met elkaar. Anders gaat de samenwerking niet werken.

Kortom, focus op de klant voordat je deze benadert. Want, net als wanneer je op een baan solliciteert die jou op het lijf geschreven is, geldt dat eveneens voor het presenteren van je werk. Het is niet meer dan logisch dat opdrachtgevers jou zullen inhuren wanneer jullie bij elkaar passen.

Net zoals Max Derata zijn fotografie met succes aanbood aan de fotoredactie van Panorama. Hij was een onbekende voor de opdrachtgever maar wist dat zijn stijl van fotografie naadloos bij de klant aansloot.

Overigens wil ik benadrukken dat een aantal opdrachtgevers in de interviews aangaf dat zij verbaasd zijn dat ze niet vaker worden benaderd door fotografen.

Hier liggen dus kansen voor fotografen die 210

hun klantenkring willen uitbreiden. Bereid je goed voor, stap erop af en presenteer jezelf.

Zichtbaarheid op het World Wide Web “Iedere fotograaf moet een goed werkende en functionele website hebben, zonder toeters en bellen, eentje die snel geladen is.” Aldus Jeroen van Zwam van Publicis.

Jouw aanwezigheid op het World Wide Web is essentieel. Daar niet aanwezig zijn doet klanten vermoeden dat je niet bestaat. Als je een website hebt is het van belang om je te presenteren op een professionele wijze. Websites worden direct weggeklikt door potentiële klanten als deze niet goed in elkaar zitten. Wat een gemiste kans! Maar hoe moet je website 211

eruit zien? Waar moet deze aan voldoen?

Je hierin verdiepen is geen overbodige luxe maar pure noodzaak. Net zoals er onderzoek is gedaan naar een aangename beleving van klanten in supermarkten geldt dit ook voor bezoekers van websites. In de supermarkt vind je het fijn dat er voldoende ruimte is om met de winkelwagen te navigeren. Je bent gevoelig voor aanbiedingen en de producten liggen logisch geordend. Je komt graag in de winkel terug als je geen uren voor de kassa hoeft te wachten. Zo gelden er ook voor het ontwerp van websites een aantal regels en richtlijnen. Een website moet goed ogen, snel laden en een makkelijke navigatiestructuur hebben. Bovendien moet een website indexeerbaar zijn voor zoekmachines om getoond te worden bij de zoekresultaten.

Niet alleen het hebben van een goede website is belangrijk maar ook de social media platforms doen er toe.

212

“Ikzelf volg bijvoorbeeld op Twitter Martijn Kleppe, docent en promovendus fotografische iconen aan de Erasmus Universiteit.

Ik ben altijd weer nieuwsgierig naar wat hij te melden heeft.� Aldus Muk Swart van Media Partners Group Social media zoals Twitter, Facebook en LinkedIn zijn waardevolle netwerkplekken voor jou als fotograaf. Door jezelf te profileren en genoemd te worden door anderen, verhoog je je zichtbaarheid. Er zijn fotografen die meer dan 50% van hun klanten via de social media kanalen vinden.

Je zult op social media platforms misschien niet direct je werk verkopen. Maar door van tijd tot tijd van je te laten horen wordt een klant aan jouw werkzaamheden herinnerd. Zo bouw je een naam op en door de kracht van herhaling houd je deze in stand. Vergelijk het met advertenties 213

van bedrijven die je iedere maand weer onder ogen krijgt. De namen van deze bedrijven beklijven.

Daarbij googlen veel opdrachtgevers jouw naam en bekijken je reputatie en uitstraling op de social media platsforms.

Vervolgens beoordelen zij of jouw imago bij hen past.

Meegaan met internetmarketing en social media is dus belangrijk in deze tijd.

Wanneer je hier geen aandacht aan schenkt geeft dat een achterstand op diegenen die zich wel serieus profileren. Zo word je door je concullega’s ingehaald.

Het valt allemaal wel mee met de concurrentie “Talent alleen is niet genoeg. Wanneer iedereen met een digitale spiegelreflexcamera zich uitgeeft voor fotograaf dan lijkt het alsof er veel 214

concurrentie is. Maar eigenlijk valt dat wel mee. Wie echt wil en zelf initiatief neemt, wie uit de massa komt qua stijl en ondernemingszin, die komt er wel.� Aldus Lesley Kooman van Panorama.

Deze uitspraak bevat de essentie die ten grondslag ligt aan de vraag of er veel concurrentie is. Velen denken dat de grote concurrentie er vooral uit bestaat dat er een groot aanbod aan fotografen is. Maar wanneer je het kaf van het koren scheidt, blijft er in veel gevallen niet veel koren over. Enkele fotografen nemen het niet zo nauw met de kwaliteit. Die vallen al af bij klanten die veel waarde hechten aan professionele fotografie. Het onderscheid tussen professional en amateur zit niet alleen in het leveren van kwaliteitsfotografie. Je moet ook het hele organisatorische proces van je onderneming voor je rekening willen en kunnen nemen. Je moet het vermogen 215

hebben om het commerciĂŤle traject uit te stippelen.

Er lijkt misschien een overschot aan fotografen te bestaan maar er is geen overschot aan hen die kwaliteit bieden, zich specialiseren en onderscheiden ĂŠn die ondernemend zijn. Juist die combinatie is nodig om succes te oogsten.

Er zijn genoeg fotografen die niet klagen over concurrentie. Zij hebben het razend druk en worden keer op keer ingehuurd.

Wat doen zij goed? Zij weten dat goed fotograferen slechts een onderdeel is van wat nodig is om je geld te kunnen verdienen. Zij weten dat je als zelfstandig fotograaf geen Bedrijfskunde hoeft te hebben gestudeerd aan de Erasmus Universiteit maar dat je wel ondernemersvaardigheden moet ontwikkelen. Dat je er tijd en aandacht aan moet geven, lef moet hebben en beslissingen moet nemen. Geen enkele fotograaf met een goede 216

klantenkring zal zeggen dat het succes is komen aanwaaien of dat het hem in de schoot geworpen is. Ook zij zullen de nodige fouten hebben gemaakt en blunders hebben begaan. Maar door hiervan te leren en zichzelf te verbeteren hebben zij zich ontwikkeld.

Wanneer we de vergelijking trekken van fotograaf naar andere beroepen in het artistieke vak, zijn er frappante voorbeelden en overeenkomsten als het aankomt op ondernemen. Zoals Danny Ellinger al aangaf was Rembrandt van Rijn een kunstenaar maar hij zag zichzelf vooral als handelsman. Hij heeft tijdens zijn leven roem gehad en veel geld verdiend met het vak dat hij graag uitoefende. Hij was een schilder die ook de kunst van het geld verdienen beheerste. Vincent van Gogh was commercieel gezien een fiasco. Hij was 217

niet in staat om zijn werk op de markt te brengen en stierf in armoede. Pas na zijn dood werd hij beroemd en tegenwoordig brengt zijn werk miljoenen op.

Er is werk voor nieuwkomers en gevestigde fotografen Over het algemeen kun je stellen dat beginnende fotografen een lager tarief hebben dan degenen met een lange staat van dienst. Dat is niet vreemd want je hebt als nieuwkomer immers nog niet bewezen dat je iedere situatie de baas bent.

Ongeacht het weertype, de lichtsituatie of andere organisatorische factoren, de klant wil hoe dan ook de beoogde foto. Hoe meer je hebt bewezen dat je het improvisatievermogen hebt om altijd goed werk te maken en situaties aan te kunnen zullen je tarieven omhoog gaan. Dat is een logisch gevolg, zowel voor jouzelf als voor 218

opdrachtgevers. Tarieven groeien met de tijd en ervaring mee. Overal hangt een bijpassend prijskaartje aan. Hetzelfde principe geldt tussen werknemers en werkgevers. Wanneer je net van school komt en een dienstaanstelling krijgt, is je salaris bij aanvang nog niet van het niveau als na vijftien dienstjaren.

Bepaalde opdrachtgevers hechten niet zo veel waarde aan fotografie en kiezen liever een goedkope fotograaf. Ongeacht of dit nu om particulieren of bedrijven gaat. Maar iedere koopjesjager beseft dat alle waar naar zijn geld is. Er zal niemand zijn die verwacht dat je voor weinig geld de meest bijzondere fotografie kunt krijgen en een service van hier tot Tokyo biedt. Waar het ene bruidspaar een paar honderd euro genoeg vindt, is een ander bereid om duizenden euro’s uit te trekken voor een trouwreportage. Zij hechten juist meer waarde aan foto’s en kiezen liever voor een 219

gespecialiseerde, fotograaf.

ervaren

maar

dure

Aan de andere kant zijn bepaalde opdrachtgevers gebonden aan beschikbare budgetten die zij kunnen besteden aan fotografie. Zo is het voor persfotografen over het algemeen geen vetpot; de tarieven bij persbureaus en dagbladen liggen vanwege de marktwerking vrij laag. Hoe getalenteerd je ook bent, daar kun je als individueel fotograaf niets aan veranderen. Je zult dit moeten accepteren voor wat het is, of niet.

De keus is aan jou. Overigens wil ik hier opmerken dat voor iedere fotograaf het financiĂŤle aspect een andere betekenis heeft. Aanvankelijk zullen de meesten dit vak hebben gekozen uit passie voor beeld, niet met het doel om er rijk van te worden.

Maar wanneer je kostwinner bent en het je hoofdbron aan inkomsten is, zal je meer belang hechten aan een tarief waarmee je 220

je gezin kunt onderhouden. Veel persfotografen combineren hun werk dan ook met commerciĂŤle opdrachten.

Los van de opdrachtgevers die weinig budget hebben ligt de hoofdmoot ergens in het midden. Er wordt een eerlijke prijs betaald voor goede fotografie. Hier vinden de meeste fotografen hun werk en genereren zo een aangenaam inkomen.

Veel opdrachtgevers beseffen dat fotografie een belangrijk communicatiemiddel is om een imago of gevoel weer te geven, om tekst kracht bij te zetten of om speciale herinneringen zoals een trouwdag vast te leggen. Zij laten zich zeker niet leiden door de laagste prijs.

Het besef van prijs/kwaliteit verhouding is hen bepaald niet vreemd.

Er zijn ook uitschieters. Fotografen met klinkende namen die veel geld (kunnen) vragen voor hun foto’s. Die zijn er nu, 221

waren er in het verleden en zullen er ook in de toekomst zijn.

Voor alle typen fotografen zijn er genoeg kansen omdat er vraag naar is. Dit wordt onder meer verwoord in het interview met Muk Swart en Jeroen van Zwam. Zij kiezen soms voor een fotograaf die nog maar net begonnen is. Jong of nieuw talent is een stuk goedkoper dan een ervaren en doorgewinterde fotograaf. Terwijl de grote spelers in de markt begrijpen dat je niet altijd op het budget moet bezuinigen. Er wordt niet gezocht naar een goedkope fotograaf, want ze weten dat ze voor een hoge prijs gegarandeerd een fotograaf aantrekken die in staat is om met complexe producties om te gaan en topfotografie levert.

Ongeacht hoe talentvol je bent, factoren als waardebepaling en budgettering laten van land tot land verschillen zien. In het 222

ene land wordt meer of minder betaald voor een bepaald soort fotografie dan in het andere land. In de Verenigde Staten betaalt men grof geld voor een professionele trouwreportage. Dit kan wel oplopen tot $10.000 of meer. In Nederland en België is een derde hiervan al het maximaal haalbare.

Daarentegen verdienen commerciële fotografen in Nederland veel meer dan in het Verenigd Koninkrijk. Er zijn zelfs al verschillen in de tarieven bij Nederlandse en Belgische weekbladen. Dat heeft, zoals Veronique Nolens van Het Nieuwsblad vertelt, te maken met de grootte van de Vlaamse lezersmarkt. Die is vele malen kleiner dan de Nederlandse. Ook bij kunstfotografie zijn er grote verschillen in prijsstelling te zien.

“Als ik werk ophang van een beroemde fotograaf, schrikt men soms van het prijskaartje. In het buitenland is het 223

normaal voor een kunstfoto ₏=30.000 te betalen. In Nederland ligt dat moeilijker, fotografie wordt minder serieus genomen dan schilderijen. Maar men begint er nu wel aan te wennen.� Aldus Eduard Planting van Gallery Eduard Planting.

Waar je ook gevestigd bent en wie je klanten ook zijn, er is geen andere manier dan met deze marktwerking mee te gaan.

Daarnaast, iedere markt is constant in beweging. Over tien jaar kunnen budgetten en waardebepalingen op een heel ander niveau liggen dan nu.

Mentaliteit is een bepalende factor De eigenschappen die opdrachtgevers graag willen zien, hebben te maken met je 224

persoonlijkheid en gedrag, je instelling en hoe je met anderen omgaat. Het is wie je bent en hoe je in het leven staat. Je mentaliteit staat dus in direct verband met het runnen van je onderneming; jij bént de onderneming! Daarom zijn je persoonlijke eigenschappen zo belangrijk als je succesvol wilt zijn.

“Bij andere fotografen is het altijd goed.

Dat zijn enthousiaste mensen die werkelijk blij zijn om de opdracht uit te voeren en er veel tijd en liefde in steken. Dat levert altijd kwalitatief goede en mooie beelden op. Zulke fotografen huren we graag en vaak in.” Aldus Stefan Claessens van Natuurmonumenten.

“Last minute afbellen met een knullig excuus, dat kan echt niet. Als je een belangrijke fotoshoot hebt, kan je je niet zomaar terugtrekken.” Aldus Veronique Nolens van Het Nieuwsblad Magazine.

225

Het gaat dus niet alleen om het leveren van fotografie op professioneel niveau of om het hebben gevolgd van de meest prestigieuze fotografie-opleiding.

Opdrachtgevers willen op je kunnen bouwen. Ze verwachten dat je gemaakte afspraken nakomt, in staat bent om problemen op te lossen die zich mogelijk voordoen tijdens een fotoshoot. Ze zien in jou graag eigenschappen zoals een positieve instelling, enthousiasme, inlevingsvermogen en integriteit.

Luisteren naar de wensen van klanten is het sleutelwoord. Met name bij de bespreking en interpretatie van briefings.

Vrijwel alle geĂŻnterviewden vinden dit een punt van aandacht in de communicatie tussen klant en fotograaf.

Bij briefings gaat het helaas regelmatig mis.

Het kan voor fotografen lastig zijn om te achterhalen wat de opdrachtgever wil.

226

Enerzijds zoekt men een fotograaf met een authentieke fotografiestijl en anderzijds heeft de klant een bepaald beeld in gedachten van hoe de foto eruit moet komen te zien.

“Iedereen beschrijft beeld op een eigen manier, als ik het uitleg zit het anders in mijn hoofd dan in de jouwe.” Aldus Anita Vlaar van Libelle.

Vrijwel iedere fotograaf zal er vroeg of laat mee te maken krijgen dat een klant niet tevreden is over het resultaat. Dit is niet te voorkomen, je hebt er nu eenmaal mee te maken dat de inhoud van foto’s onderhevig is aan subjectiviteit.

Vooropgesteld dat de kwaliteit van de belichting in orde is, zijn er geen absolute waardes toe te kennen aan de inhoud van beelden. We hebben met persoonlijke smaak en voorkeur te maken van de maker en de kijker. De meningen hierover zijn 227

soms verdeeld. Wat de een een topfoto vindt kan de ander als matig beschouwen.

“Het is heel prettig werken met fotografen die onze briefing goed begrijpen. Ik geef richting en wil dat ze zelf meedenken. De kunst is de balans te vinden tussen onze wensen en de interpretatie van de fotograaf .” Aldus Veronique Nolens van Het Nieuwsblad Magazine.

“De input van de klant moet je altijd respecteren. Als je daartoe niet bereid bent, kan je beter eigen producties maken en niet in opdracht werken.” Aldus Louis Zaal van Hollandse Hoogte.

Keer op keer is het een kwestie van het afwegen van jouw belangen en die van de klant. Jouw fotografiestijl is je kenmerk en wil je niet zomaar opgeven. Sterker nog, het is je kracht die je moet koesteren en bewaken. Anderzijds zal je de wensen van 228

klanten willen respecteren. Toch hoeft dit niet met elkaar te conflicteren. Door twee verschillende foto’s te maken, de ene volgens de wens van de klant, de andere volgens jouw inzicht, toon je aan dat je bereid bent om mee te denken. Door ook je eigen interpretatie van het beeld te laten zien oogst je waardering voor de extra inspanning. Bovendien zal je de klant zodanig kunnen verrassen met jouw eigen authentieke foto dat deze alsnog gekozen wordt voor de opdracht.

Een belangrijke eigenschap voor iedere ondernemende fotograaf is daadkracht. Je kunt de mooiste plannen hebben voor je onderneming maar wanneer je deze niet uitvoert blijft het bij dromerij. Wees proactief en zet je dromen om in actie.

Stel, je wilt je aanbieden bij belangrijke personen, bij degenen die beslissingsbevoegd zijn om fotografen in te 229

huren. Je moet bij hen onder de aandacht komen, zorgen dat jouw naam in hun kaartenbakje komt. Dat doe je onder meer door te netwerken of door op klanten af te stappen die je nog niet kent. Dat voelt misschien wat oncomfortabel maar wanneer je je realiseert dat je bij hen ‘hoort’ en dat jullie een win-win combinatie zijn, zal een actieve houding alleen maar een positieve invloed hebben.

Uiteraard zal je niet bij ieder klantcontact gelijk opdrachten scoren. In bepaalde gevallen is de timing niet goed of loopt deze niet synchroon met jouw aanbod.

Geef dan niet op maar wees volhardend.

Zoals Veronique Nolens al zei, het verbaast haar dat de meeste fotografen zich bij haar maar één keer aanbieden en bij nul op het rekest daarna nooit meer van zich laten horen. Zo’n attitude kan de indruk wekken dat je het wellicht toch niet zo belangrijk vindt om voor weekbladen te fotograferen.

Ook Lesly van Panorama ziet graag 230

daadkracht; als fotoredacteur heeft hij liever dat je Parijs-Dakar op eigen initiatief fotografeert dan dat je vertelt hoeveel cursussen je wel niet hebt gevolgd.

Als je aan de slag wilt (blijven) als fotograaf, is een proactieve houding een vereiste. Dat hoort er gewoon bij. Het is een onderdeel van je werk en je succes. Als je alleen maar datgene zou doen waar je je veilig bij voelt of liever lui dan moe bent, dan gebeurt in ieder geval niet veel.

Fotografen kunnen, net als ieder mens, de plank flink mis slaan. Aftersales is minstens zo belangrijk als het vinden van nieuwe klanten. Het is ontzettend zonde als je je klus niet van het begin tot het eind goed afwikkelt. Iedereen is het erover eens: mond-tot-mond-reclame is niet alleen gratis maar ook het meest effectief.

Maar deze kan ook als anti-reclame zijn weerslag hebben. Dat is een kwalijke kwestie want hiermee vergooi je je kansen op nieuwe opdrachten van de klant.

231

Bovendien zal je met referenties als hieronder genoemd ook niet aan nieuwe opdrachten komen bij de contacten van deze klanten. “Alhoewel we tevreden waren over zijn werk, zullen we hem niet zomaar aan anderen aanbevelen. Qua nazorg vonden we hem niet erg professioneel. Hoe moeilijk is het nou om je afspraken na te komen?� Aldus een bruidspaar over hun fotograaf.

De betreffende bruidsfotograaf heeft uitmuntende fotografie afgeleverd, toch zullen eventuele toekomstige fotografieopdrachten niet aan hem worden besteed.

Uiteraard maken we allemaal wel eens uitglijders. Hoe graag we ook willen, we zijn niet altijd in ons goede doen. Iedere fotograaf, hoe succesvol ook, maakt wel eens fouten, dat is niet meer dan 232

menselijk. Ook ondergetekende is daar geen uitzondering op. Van cruciaal belang is de wijze waarop je de problemen met je klant oplost. Wanneer deze ziet dat je serieuze aandacht besteedt aan het vinden van een oplossing, kweekt dat enorm veel goodwill.

Als je een fout maakt laat je dan niet uit het veld slaan. Het is niet het einde van je carrière. Sta er niet te lang bij stil. Wanneer je de fout hebt hersteld, recht je je rug en gaat door met de wetenschap hoe het wel moet.

Laat me je ook nog even herinneren aan de fijne woorden van Charly, Anita en Veronique die zeggen dat fotografen er na een eerste ‘vergissing’ niet gelijk uit liggen.

Vrijwel alle opdrachtgevers zijn loyaal. Je moet het wel heel bont maken om je klant te verliezen.

233

Werk aan de winkel Jij bent de architect van je leven, dat geldt ook voor je professionele leven. Jij bent de enige die daar vorm aan kan geven. Je bepaalt zelf wat je doet of wat je niet doet.

Als je werkelijk fotograaf wilt worden, gebeurt dat ook. Wanneer je het niet hard genoeg wilt, gebeurt het hoogstwaarschijnlijk niet. Vergelijk het maar met de wens om slanker te zijn.

Daarvoor moet je meer aan sport doen en minder eten. Doe je dat niet dan val je niet af en blijf je op je (over)gewicht. Zo simpel is het.

Ondernemen is, net als fotograferen, een werkwoord. Daar komt een creatie uit voort. Waar fotograferen het creĂŤren van een beeld is, is ondernemen het creĂŤren van een klantenkring met tevreden opdrachtgevers. Dat gaat niet vanzelf. Hoe meer energie je daar in steekt des te meer 234

succes je zult oogsten. Daarnaast, zoals dat bij het fotograferen ook het geval is, hoe vaker je dat doet, des te makkelijker het je afgaat.

Ondernemen is een constant proces. Als je verslapt en niet met nieuwe ontwikkelingen meegaat of niet aan de weg blijft timmeren, merk je dat direct aan je omzet.

Ondernemersvaardigheden kun je leren.

Net zoals je ook ooit hebt leren fotograferen. Het is geen kwestie van geluk hebben of ‘geboren worden als ondernemer’. Het gaat om het inzicht krijgen in de facetten van het ondernemerschap. Het begrijpen wat klanten willen en verwachten. Om het maken van plannen en deze vervolgens uit te voeren. Wanneer je hier grip op hebt, ligt de weg open om opdrachten binnen te slepen. Dat er werk ligt te wachten is uit de 235

interviews wel gebleken. Bovendien, er is toch iemand die de klus moet klaren?

Ik wens jullie wijsheid, daadkracht en een mooi leven als fotograaf.

Sonja van Driel

Reageren op dit boek? Mail dan naar sonja@sonjavandriel.nl Meer leren over fotografie? Bekijk dan deze webshop met interessante boeken en magazines.

236

Dankwoord

237

Allereerst wil ik al mijn klanten bedanken.

Zonder hen, en dan met name hun feedback, zou ik mijn ondernemersactiviteiten niet hebben kunnen ontwikkelen en verbeteren.

Charly, Stefan, Muk, Elsa, Lesley, Jeroen, Veronique, Eduard, Laurens, Anita, Vivian, Danny en Louis, bedankt voor de enthousiaste medewerking maar vooral voor de soms pijnlijk openhartige antwoorden. Dat snijdt tenminste hout!

Zonder jullie bijdrage was dit boek niet tot stand gekomen. Jullie plaatsen ‘het ondernemen als fotograaf’ in een ander daglicht. Eentje die makkelijker te bevatten is dan termen als relatiebeheer, marktwerking, productontwikkeling, acquisitie en dergelijke.

238

Egbert Clement dank ik zeer voor zijn creatieve brein. Hij heeft gezorgd voor de prachtige vormgeving die dit boek een mooi eindproduct maakt.

Corrie van der Laan is een kei op het gebied van schrijverij. Zij is immers redacteur bij een weekblad. Bedankt voor jouw professionele bijdrage in het stroomlijnen van de interviewteksten.

Date van Utteren weet op een aardige en integere manier mij keihard om de oren te slaan met teksten die niet duidelijk (genoeg) zijn voor de lezers. Bedankt voor het met jouw objectieve kijk doorspitten van de teksten en waar nodig bij te schaven.

Mijn broer Leen die mij jaren geleden in alle nuchterheid met twee zinnen duidelijk maakte dat ik zelf in de hand heb om ondernemer of werknemer te zijn.

239

Mijn zoon Laurens zonder wiens analytisch denkvermogen ik verloren zou zijn.

Bedankt dat je met je logische redenaties kritisch meedenkt over allerlei zaken en je mij met jouw technische kennis en kunde bijstaat met online toepassingen en het maken van mijn websites.

Er zijn zoveel meer mensen die ik zou willen bedanken voor hun aanwezigheid in mijn leven. Met name mijn dierbare Kamal Dafesh die niet meer onder ons is. Zonder dat hij zich daar bewust van was heeft hij een grote invloed gehad op mijn persoonlijke ontwikkeling.

Omdat ondernemerschap in direct verband staat met kracht, inzicht en mentaliteit zou ik zonder onze vriendschap niet zijn waar ik nu ben. Gelukkig heb ik in levende lijve mijn respect en waardering kunnen uitspreken. Maar mocht er een draadje naar boven lopen, nogmaals bedankt lieve Kamal.

240

241