BERLIJN
in een notendop
DE STAD dinsdag 18 oktober
'Berlijn je bent zo fijn'
DINSDAG 18 OKTOBER Dinsdag, de eerste echte dag in
De Berlijnse Muur (160 kilometer lang!)
Berlijn. Op de dinsdag hebben we
stond op 13 augustus 1961 en viel op
een klassiek museum bezocht, een
9 november 1989. In de loop der jaren
modern museum en we zijn naar
werd de muur steeds weer versterkt en
een stuk van de muur geweest met
de bewaking aangescherpt. In totaal
een monument. Dat laatste heeft
zijn 5.000 mensen naar West-Berlijn
de meeste indruk op mij gemaakt.
gevlucht, 192 vluchtelingen zijn door Oost-Duitse grenswachters dood
Toen we aankwamen bij het stukje van de muur werden we losgelaten en mochten we drie kwartier rondkijken. Ik besloot als eerste de muur zelf van dichtbij te bekijken. Van een afstand deed het me niet veel, maar hoe dichter ik bij de muur kom hoe meer ik zie hoeveel leven er in die muur zit. Het is geen rechte, normale en saaie muur die wij gewend zijn maar het is echt een muur met een verhaal erachter en dat zie je. Heel bijzonder. En dat zit er natuurlijk ook achter, het verhaal dat iedereen kent. De DDR bouwde deze muur om West-Berljin heen, zodat haar inwoners niet meer zo eenvoudig via West-Berlijn naar het kapitalistische westen konden vluchten.
DE STAD - DINSDAG 18 OKTOBER
geschoten.
'De graffiti op de Berlijnse Muur was een belangrijk herkenningspunt aan de Westkant van de muur' De Oostkant werd streng bewaakt en mocht onder geen geval beklad worden. Tussen de bekende Berlijnse Muur en de Hinterlandmauer bevond zich een stuk niemandsland, in het Duits: Todesstreifen. De muur liep 29 jaar langs de Bernauer Straße, een straat in de wijk Mitte. Dit is het stuk waar wij zijn geweest. Het stuk is bekend om de vele vluchtpogingen.
DE STAD - DINSDAG 18 OKTOBER
De ramen van huizen in Oost-
tegen zoals we die in Nederland
Na het bezoeken van de muur bezoe-
Berlijn stonden gelijk aan de grens.
gewend zijn. Elk gebouw heeft ook
ken we twee musea. Een museum met
De stoep voor de huizen lag alweer in
iets speciaals.
klassieke kunst en een museum met
het westelijk deel. Dat maakte vluchten eenvoudig. De DDR had dit ook snel in de gaten en al voor de bouw van de muur werden alle ramen geblokkeerd en daken dicht gebouwd. Toch zijn er door ontsnappingspogingen nog 10 personen in de Bernauer Straße om het leven gekomen. Bij het overgebleven stuk muur in de Bernauer Straße staat een gedenksteen voor deze mensen. Deze gedenksteen bevat foto’s van de omgekomen slachtoffers bij dit stuk van de muur. Hier heb ik even stil gestaan en gekeken naar de slachtoffers van heel verschillende soorten leeftijden. Ik vond dit erg indrukwekkend, er zitten ook mensen van mijn leeftijd tussen: bizar. Maar niet alleen de muur maar ook de stad Berlijn heb ik veel mogen zien op deze dag. Ik merkte gister al dat ik de
'Overal waar ik kijk zie ik enorme gebouwen. Ik kom geen een normaal gebouw tegen zoals we die in Nederland gewend zijn' De gebouwen doen me ook denken aan het sublieme omdat ze enorm groot zijn en een hele overheersende indruk op mij achter hebben gelaten. De Berlijnse muur deed mij ook denken aan het sublieme. We hadden het in de filosofieles over waarom je naar iets kijkt terwijl je er eigenlijk niet naar wilt kijken. Dit maakte ik mee toen ik naar de wand keek met foto's van de omgekomen slachtoffers bij de muur. Het is vreselijk om te zien maar je blijft toch kijken.
moderne kunst. In het laaste museum was onder andere Andy Warhol te zien en dat is een van mijn favoriete kunstenaars en dus vond ik dit een heel tof museum! Ik besluit om samen met Joep en Lysanna nog wat van de stad te gaan bekijken in plaats van op onze kamer te gaan zitten en niks doen en dus pakken we een willekeurige tram en kijken we waar we uit komen. Een leuke middag! Ik doe het avondprogramma met het event van Ernst: het fotograferen van ritmes in de stad. Ik keek dit keer niet naar de grote gebouwen maar naar de details van de stad. Hoe liggen de stenen, hoe zijn die ramen geplaatst in de gebouwen en hoe is alles ingedeeld? En heel interessante avond waar ik weer veel van de stad heb mogen zien.
sfeer heel erg fijn vond, veel prettiger dan bijvoorbeeld Parijs. Ik had dit als ik eerlijk ben niet verwacht: ik had een beetje een vooroordeel over Duitsland en Duitsers in het algemeen wat dus totaal niet waar blijkt te zijn. Overal waar ik kijk zie ik enorme gebouwen. Ik kom geen een ‘normaal’ gebouw
DE STAD - DINSDAG 18 OKTOBER
DE STAD - DINSDAG 18 OKTOBER
DE KUNST woensdag 19 oktober
WOENSDAG 19 OKTOBER Tijdens de woensdag van de Berlijn excursie hadden we een dag met onze opleiding. Wat deze dag het meeste indruk op mij heeft gemaakt is de grote magazine-store waar we heen zijn geweest. Ik hou heel erg van moderne kunst en deze winkel was echt wat voor mij.
een speelgoedwinkel alleen wist ik niet waar ik moest beginnen: ALLES IS LEUK! Ik kom van alles tegen, allerlei verschillende stijlen. De verschillende stijlen zijn oneindig maar dit was vroeger natuurlijk anders. Dit doet me denken aan de tijd van de Verlichting, die hier natuurlijk voor heeft gezorgd. De verlichting zette grote wijzigingen in gang in het denken over religie, filosofie, kunst, wetenschap en politiek.
DE KUNST - WOENSDAG 19 OKTOBER
Het gaf aanleiding tot modernisering. Mensen gingen voor zichzelf denken en en dit had dus invloed op verschillende fronten maar zeker ook op de kunst. Er kwamen meer stijlen die tot de dag vandaag alleen nog maar meer worden uitgebreid.
Ik vind heel gaaf om te zien hoe iedereen zijn/haar eigen stijl heeft.
Ik voelde me als een klein meisje in
'Ik ben zo gelukkig! Mijn portomonnee iets minder..'
'Als dit vroeger niet was gebeurd dan had deze winkel er heel anders uit gezien.' Ik heb uiteindelijk 5 totaal verschillende tijdschriften en een boek gekocht ter inspiratie en ik kwam dol enthousiast de winkel uit. Weer wat magazines voor bij mijn verzameling! Waar je blij van kunt worden... haha. Art is wonderfull, I love it. We hebben verder op de dag nog een papierwinkel bezocht, we hebben geluncht bij een Aziatisch theehuis en ik heb dingen gegeten die ik normaal nooit zou eten en het was LEKKER. We zijn nog naar een grote boekhandel geweest waar ik wederom een magazine heb gekocht. ’s Avonds heb ik samen met wat klasgenoten en Ernst (docent & mentor) Mexicaans gegeten. Het was een enorm gezellige en inspirerende dag!
DE KUNST - WOENSDAG 19 OKTOBER
DE ONTMOETING donderdag 20 oktober
DONDERDAG 20 OKTOBER Donderdag: de laatste dag dat we
heeft een hele tijd geleden een jaar in
echt wat doen voor we weer terug
Berlijn gewoond en spreekt hierdoor
gaan naar ons saaie kikkerlandje.
goed Duits (hilarisch!) en weet veel van
Sorry, ik ben inmiddels verliefd
Berlijn. 'Maar goed, beste Patrick, wat
geworden op BerlÄłn.
ik me dus afvroeg: je bent op pad met ArtEZ dus je doet zelf vast ook iets in
Op de donderdag bezochten we eerst
de kunst?' vroeg ik aan de kleine man
het Joodse museum. Een heel bijzon-
met de snor die me een beetje deed
der museum want je kan je heel goed
denken aan een bepaalde man waarvan
inleven in het leven van een jood in
ik de naam niet ga noemen want dat
de Tweede Wereldoorlog als je in dit
wordt een beetje raar.
museum bent. Het klopte, Patrick leefde van kunst.
'De kleine man met de snor die me een beetje deed denken aan een bepaalde man waarvan ik de naam niet ga noemen.' DE ONTMOETING - DONDERDAG 20 OKTOBER
Maar goed, onderwerp ontmoeting.
'Eigenlijk doe ik alles, ik fotografeer,
Ik heb dit onderwerp aan deze dag
ik ontwerp, ik doe dingen met muziek
gekoppeld omdat ik vandaag Patrick
en af en toe geef ik ook nog les!' Het
Verhoeven heb ontmoet. Patrick
viel me op dat Patrick geen vaste baan
Verhoeven ging met ons mee op reis
heeft. Lijkt mij persoonlijk niks, geen
maar geeft geen les aan ArtEZ. We
vaste baan hebben en elke dag weer
liepen naar een oud nazi-vliegveld en
voor de verrassing staan wat je doet.
zo kwam ik in gesprek met deze beste man. Ik wist dat hij geen les gaf bij ons
De ontmoeting met Patrick deed me
op school en dus was ik heel benieuwd
denken aan artistieke onafhankelijk-
wat hij wel deed en hoe hij dan bij
heid. Patrick maakt niks na, maar doet
ons kwam. Hij vertelde mij dat hij een
wat hij zelf wilt. Hij is niet iemand aan
oud studiegenoot is van Isolde, die de
de lopende band maar iemand die zijn
Berlijn excursie heeft geregeld. Patrick
eigen stijl ontwikkelt.
DE ONTMOETING - DONDERDAG 20 OKTOBER
EN DAN NU DE 'HEY LAAT IK GEWOON HEEL VEEL EXTRA MEGA INTERESSANTE INFORMATIE NOTEREN EN VERVOLGENS DEZE TOEVOEGEN ALS BIJLAGES' PAGINA'S
DE NEUE WACHE 17 OKTOBER De Neue Wache was vroeger een wachtplaats voor soldaten maar sinds 1931 is het in gebruik als oorlogsmonument. In de tweede wereldoorlog kreeg de Sovjet Unie deze plaats in
door de tralies kijken. Ik ben later nog een keer terug gegaan om hem van dichtbij te kunnen kijken en het was zeker de moeite waard. Een mooi kunstwerk met een mooie betekenis.
handen en na de val van de muur is het een monument geworden.
Het ontwerp
In de Neue Wache is het werk van
de Neue Wache, gelijkaardig aan een
Duitse kunstenares Käthe Kollwitz
klassieke Griekse tempel. In feite wilde
geplaatst. Dit kunstwerk heet Moeder
Schinkel het gebouw er doen uitzien
met haar dode zoon en dit maakte
als een Romeins castrum, een versterkt
Kate naar aanleiding van de Eerste
militair kamp waarin soldaten en
Wereldoorlog waar haar zoon, Peter, is
hun materiaal werden gehuisvest
overleden.
wanneer ze niet op veldtocht waren.
'Het beeld staat in het midden van het gebouw en boven het beeld is een stuk glas in het dak waardoor al het licht op haar valt en je ogen meteen naar dit beeld worden getrokken.'
Dorische zuilen sieren de voorkant van
Bovenop de Dorische zuilen staat een fries versierd met reliëf die de godin van de overwinning uitbeelden. Het fronton bovenop de fries bevat een timpaan met sculpturen die allegorische figuren uitbeelden die de Strijd, de Overwinning, de Vlucht en de Nederlaag voorstellen.
Overdag kun je de Neue Wache in om het werk van dichtbij te bekijken, maar toen wij er kwamen konden we slechts LEKKER VEEL EXTRA INFORMATIE VOOR ALS JE JE VERVEELT
LEKKER VEEL EXTRA INFORMATIE VOOR ALS JE JE VERVEELT
DE RIJKSDAG 17 OKTOBER Rijksdag is nu voor het parlement. Hier worden de belangrijkste wetten gemaakt voor Duitsland. Je kunt het een beetje vergelijken met de Eerste
Het gebouw is immens. Ik heb voor de rest weinig met architectuur maar dit gebouw vond ik echt prachtig. Het verhaal erbij maakt het ook heel
en Tweede kamer van Nederland.
interessant. Goed om te weten hoeveel
Het is in de 19e eeuw gebouwd. Duits-
mee brengt: heel interessant.
geschiedenis zo’n gebouw eigenlijk
land bestond in de 19e eeuw uit kleine delen en dit huis is gebouwd om die
In Oost-Berlijn, hoofdstad van de
kleine delen Duitsland samen te laten
Duitse Democratische Republiek (DDR)
komen. Het Rijksdag was van de kei-
was er een parlement dat "Volkskam-
zers. De glaskoepel (die er nu op staat)
mer" genoemd werd. Dit parlement
bestond uit steen en daar stond een
kwam bijeen in het Palast der Republik
kroon op die stond voor de keizers.
aan de Marx-Engels-Platz (de huidige
In 1933 werd het Rijksdag in de fik gestoken door Martinus van der Lubbe, een Nederlands communist. Hij was het eerste Nederlandse nazislachtoffer. De koepel hebben ze geëxplodeerd en in 1995 werd de koepel weer gemaakt met glas zodat
Schloßplatz). Omdat de verkiezingsresultaten van tevoren al vast stonden en deze vergadering over geen werkelijke gezag beschikte, kan men niet van een democratisch parlement spreken. Na de vereniging van de beide Duitslanden besliste de Bondsdag om zich in Berlijn te vestigen in het oude Rijksdag gebouw.
het volk naar het parlement kan kijken. En zodat ze mee kunnen stemmen. Hierachter liep de muur direct. LEKKER VEEL EXTRA INFORMATIE VOOR ALS JE JE VERVEELT
LEKKER VEEL EXTRA INFORMATIE VOOR ALS JE JE VERVEELT
HOLOCAUST MONUMENT 17 OKTOBER Het Holocaust Monument is een
ervaren. Op deze betonblokken zit een
monument ter herdenking van
chemische laag die er voor zorgt dat
de Joden die vermoord zijn in de
als er graffiti op gespoten wordt het er
oorlog in Europa. Het monument
weer makkelijk afgehaald kan worden.
bestaat uit betonblokken: 2711
De producent van die chemische laag
om precies te zijn.
die was in de Tweede Wereldoorlog mede-eigenaar van het bedrijf dat
Deze blokken variëren in hoogte, van
Zyklon B produceerde, en dit is de
20 centimeter tot 4,5 meter hoog. Je
merk van het gas waar de Joden mee
zou het van een afstandje niet denken
zijn vermoord. Dat klopt niet: je maakt
maar de grond wordt ook verdiept en
een monument ter herdenking van de
de blokken gaan omhoog. Onder dit
Tweede Wereldoorlog en de slachtof-
monument zit een expositieruimte.
fers en dan werkt iemand daar aan mee
Als je door de blokken heen loopt
die aan de verkeerde kant stond.
merk je dat je je heel geïsoleerd voelt van de wereld om je heen en ook
De productie heeft daardoor heel lang
gedesoriënteerd en dit is precies wat
stil gelegen maar uiteindelijk hebben
de maker van dit monument er mee
ze besloten dat er genoeg ruimte
wilt zeggen. Dat je de ervaring van de
tussen zat en is het dus wel afgemaakt.
Joden in de Tweede Wereldoorlog kunt
Sinds 2015 is het klaar en toegankelijk
ervaren. Dit monument heeft ook een
voor iedereen.
motto en dit komt van een Italiaanse schrijver Primo Levi: hij is zelf ook een overlevende van de Holocaust. Hij heeft gezegd: ‘het is gebeurt, dus het kan nog eens gebeuren.’ Dat is wat hij ons mee wilt geven door dit te
LEKKER VEEL EXTRA INFORMATIE VOOR ALS JE JE VERVEELT
LEKKER VEEL EXTRA INFORMATIE VOOR ALS JE JE VERVEELT
Sophie Ceelen grafisch 1