Το Άγιον Πνεύμα Γιαχβέ. Νικόλαος Σωτηρόπουλος by sotiropoulosbooks

ΤῸ ΑΓΙΟῸΝ ΠΝΕΥ͂ΜΑ ΓΊΑΧΒΕ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ Ι. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ

ΤῸ ΑΓΙΟῸΝ ΠΝΕΥ͂ΜΑ ΓΊΑΧΒΕ

ΑΘΗΝΑΙ 2006

Ἔκδοσις

᾿Ορθοδόξου Ἰεραποστολικῆς ᾿Αδελφότητος «Ὁ ΣΤΑΥΡΟΣ»

Ζωοδ. Πηγῆς 44, 106 81 ᾿Αθῆνοαι, τηλ. 210) 3805539

ΑΦΙΕΡΟΥΤΑΙ

ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΟΛΥΣΕΒΑΣΤΟΝ ΓΕΡΟΝΤΑ ΑΘΑΝΑΣΙΟΝ, ΚΑΘΗΓΟΥΜΕΝΟΝΤΗΣ ΕΝ ΚΥΠΡΩ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΣΤΑΥΡΟΒΟΥΝΙΟΥ, ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΚΛΕΚΤΗΝ ΣΥΝΟΔΙΑΝΤΟΥ, ΑΝΔΡΑΣ ΕΝ ΠΝΕΥΜΑ͂ΤΙ ΑΓΙΩ ΖΩΝΤΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΛΩΝ ΤΑ ΣΠΛΑΓΧΝΑ ΕΝ ΚΥΡΙΩ ΑΝΑΠΑΥΟΝΤΑΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ὁ ἀληθινὸς Θεὸς εἰς τὸ Ἑθραϊκὸν κείμενον τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ὀνομάζεται μὲ τὸ ὄνομα Γιαχβέ. Τὸ ὄνομα τοῦτο εἶνε τὸ κύριον καὶ ἅμα προσωπικὸν καὶ

ἀκοινώνητον ὄνομα τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ. Αλλος Θεός,

ψευδὴς δηλαδὴ Θεός, δὲν δύναται νὰ φέρῃ αὐτὸ τὸ ὄνομα. Τὸ ὄνομα Γιαχθὲ ἀνήκει ἀποκλειστικῶςεἰς τὸν

ἀληθινὸν Θεόν. Καὶ σημαίνει ἀκριθῶςτοῦτο, ὅτι ὁ Θεὸς

τῆς ἉΑγίας Γραφῆς εἶνε ὁ ὦν, ὁ ὑπάρχων, ὁ ὑπαρκτός,ὁ ἀληθινός, ἐνῷ οἱ ἄλλοι Θεοὶ εἶνε οἱ μὴ ὄντες, οἱ μὴ ὑπάρχοντες,οἱ ἀνύπαρκτοι, οἱ ψευδεῖς. Ἄλλοτε διὰ πονήματος ὑπὸ τὸν τίτλον «Ο ΙΗΣΟΥΣ ΓΙΑΧΒΕ» ἐπὶ τῇ θάσει τῆς Ἁγίας Γραφῆς ἀπεδείξαμεν, ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, εἶνε καὶ αὐτὸς Γιαχβθέ, τουτέστιν ἀληθινὸς Θεός, ὅπως ὁ Θεὸς Πατήρ του, πλειστάκις μάλιστα ὀνομαζόμενος μὲ τὸ προσωπικὸν καὶ ἀκοινώνητον τοῦτο ὄνομα. Δι᾿ ἄλλων λέξεων ἀπεδείξαμεν, ὅτι ὁ Υἱὸς εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος. Τώρα διὰ τοῦ παρόντος πονήματος ὑπὸ τὸν τίτλον «ΤΟ

ΑΓΙΟΝ ΠΝΕΥΜΑ ΓΙΑΧΒΒΕ»ἐπὶ τῇ θάσει τῆς Ἁγίας Γραφῆς ἀποδεικνύομεν,ὅτι καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε

Γιαχθέ, ἀληθινὸς Θεός. Δι᾿ ἄλλων λέξεων ἀποδεικνύομεν,ὅτι τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ὁ Παράκλητος, ὅπως ἄλλως ὀνομάζεται, εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος.

Ἡ Θεότης, ἡ μία φύσις καὶ οὐσία, ὁ εἷς Θεός, παρα-

δόξως, παραδοξότατα, δὲν εἶνε ἕν πρόσωπον, ἀλλὰ τρία πρόσωπα, ὁ Πατήρ,ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Ὁ

τρισυπόστατοςἢ τριαδικὸς Θεὸς εἶνε ἡ ὑψίστη καὶ ἡ

πλέον παράδοξος ἀλήθεια, φυσικῶς ἀδιανόητος καὶ ἀνεπινόητος. Ὁ Θεὸς εἶνε ὄντως τριαδικὸς καὶ ἀπε7

κάλυψεν ἑαυτόν, ἄλλως δὲν θὰ εἴχομεν τὴν ἔννοιαν τοῦ τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ἡ ἔννοια τοῦ τριαδικοῦ Θεοῦ ἀπὸ τῆς ἀρχῆς τῆς ἀνθρωπότητος, ὅταν οἱ ἄνθρωποι ἐγνώριζον τὸν Πλάστην καὶ Θεόν των, διεσώθη καὶ ἐνυπάρχει εἰς τὰς ἀρχαίας μεγάλας Θρησκείας καὶ Θεολογίας, ἀλλαχοῦ περισσότερον καὶ ἀλλαχοῦ ὀλιγώτερον ἀμυδρῶς. Ἔξω τῆς Ἁγίας Γραφῆς σαφέστερον διεσώθηεἰς τὴν ἸΙνδι-

κὴν Θρησκείαν, ὅπου ὁ Βράχμα, ὁ Βισνοὺ καὶ ὁ Σίθα ἐννοοῦνται ὡς τρία πρόσωπα, ἀλλ᾽ ὡς εἷς Θεός. Εἰς

τὴν Ἁγίαν Γραφήν, ἡ ὁποία εἶνε θεόπνευστος, ἡ ἀλήθεια τῆς τριαδικῆς Θεότητος λάμπει ἡλίου φαεινότε-

ρον.

Τὰ χρησιμοποιούμεναεἰς τὸ παρὸν ἔργον χωρία ἐκ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης παραθέτομεν ἢ ἁπλῶς μνημονεύομεν κατὰ τὴν μετάφρασιν τῶν Ο΄, ὅπου δὲ χρησιμοποιοῦμεν τὸ Ἑθραϊκὸν κείμενον, ἀναφέρομεν τοῦτο. Πολλὰ δὲ χωρία τῆς Παλαιᾶς καὶ τῆς Καινῆς Διαθή-

κῆης χρησιμοποιοῦμεν ἐπανειλημμένως,διότι ἐν ἑκάστῃ περιπτώσει ἐξετάζομεν αὐτὰ ἐκ διαφόρου ἐπό-

ψεως.

Πρὶν ἢ εἰσέλθῃ τις εἰς τὴν ἀνάγνωσιν τοῦ παρόντος ἔργου, καλὸν εἶνε ν᾿ ἀναγνώσῃ τὸν Πρόλογον καὶ τὴν

Εἰσαγωγὴν τοῦ μνημονευθέντος ὁμοίου ἡμετέρου

ἔργου «ΟἸΙΗΣΟΥΣ ΓΙΑΧΒΕ».

Ἐν ἱδρύματι «Ἅγιος Σάθθας» Κάντζας Ἀττικῆς τῇ ΦΟῇ Ἰουνίου 2005, ἑορτῇ τοῦ Αγίου Πνεύματος.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ Ι. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΕΙΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΙ Εἰς τὴν ᾿Αγίαν Γραφήν, Παλαιὰν καὶ Καινὴν Διαθήκην, ὑπάρχουν μυστηριώδεις πληθυντικοί, οἱ ὁποῖοι ἀποδεικνύουν,ὅτι εἰς τὴν Θεότητα ὑπάρχουν περισσότερα τοῦ ἑνὸς πρόσωπα. ᾿Αναφέρομενκαὶ σχολιάζομεν μυστηριώδεις πληθυντικούς. «Καὶ εἶπεν ὁ Θεός: Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾽ εἰκόνα ἡμετέραν καὶ καθ᾽ ὁμοίωσιν'... Καὶ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ ἐποίησεν αὐτόν» (Γεν. 1:26-27). Ὁ Θεὸςδὲνεἶπε, κατὰ ἑνικόν,΄᾿ἊΑς δημιουργήσω ἄνθρωπον συμφώνως πρὸς τὴν εἰκόνα μου καὶ συμφώνως πρὸς τὴν μορφήν μου», ἀλλ᾽ εἶπε, κατὰ πληθυντικόν, «Ἂς δημιουργήσωμεν ἄνθρωπον συμ-

φώνως πρὸς τὴν εἰκόνα ἡμῶν καὶ συμφώνως πρὸς τὴν μορφὴν ἡμῶν». Ὁ πληθυντικός, διὰ τοῦ ὁποίου ἐνταῦθα ἐκφράζεται ὁ Θεός, δὲν εἶνε τῆς μεγαλοπρεπείας. Καὶ τοῦτο διὰ δύο λόγους. Πρῶτον μέν, εἰς τὴν γλῶσσαν τοῦ Θεοῦ ὁ πληθυντικὸς τῆς

μεγαλοπρεπείας δὲν εἶνε οἰκεῖος. Καὶ δεύτερον, τὸ καὶ σπουδαιότερον,εἰς τὰς παρομοίας περιπτώσεις 1. Κατὰ τὴν συνήθειαν ἐν τῇ Γραφῇ τῆς χρήσεως συνωνύμωναἱ λέξεις «εἰκὼν» καὶ «ὁμοίωσις» ἐνταῦθα εἶνε συνώνυμοι. Κατὰ τὸ Ἰακ. 3:9 οἱ ἄνθρωποι ἐδημιουργήθησαν «καθ᾽ ὁμοίωσιν Θεοῦ», συμφώνως δηλαδὴ πρὸς τὴν μορφήν, πνευματικὴν μορφήν, τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἑρμηνεία συνεπῶς, κατὰ τὴν ὁποίαν ἄλλο σημαίνει τὸ «κατ᾽ εἰκόνα» καὶ ἄλλο τὸ «καθ᾽ ὁμοίωσιν», εἶνε ἐσφαλμένη.

Γεν. 3:22 καὶ 11:6-7 («Καὶ εἶπεν ὁ Θεός" ἰδοὺ Ἀδὰμ γέγονενὡςεἰς ἐξ ἡμῶν», «Καὶ εἶπε Κύριος... δεῦτε καὶ καταθάντες συγχέωμεν αὐτῶν ἐκεῖ τὴν γλῶσσαν») γίνεται διάκρισις προσώπων, ἡ ὁποία σαφῶς ἀποκλείει τὸν πληθυντικὸν τῆς μεγαλοπρεπείας. Ἡ γνώμη, ὅτι ὁ Θεός, προκειμένου νὰ δημιουργηθῇ ὁ ἄνθρωπος, ἀπηυθύνθη πρὸς ἀγγέλους, δὲν

εἶνε ὀρθὴ διὰ τρεῖς λόγους. Πρῶτον, ἐὰν ὁ Θεὸς

ἀπηυθύνετο εἰς πρόσωπα ἔξω τῆς Θεότητος, ἔπρεπε νὰ δηλωθῇ τοῦτο, ἔπρεπε νὰ γραφῇ, «Καὶ εἶπεν ὁ Θεὸς πρὸς ἀγγέλους», ἐνῷ τώρα δὲν ἀναφέρονται ἄγγελοι. Δεύτερον, τὸν ἄνθρωπον «ἐποίησεν ὁ

Θεός», δὲν ἐδημιούργησαν αὐτὸνκαὶοἱ ἄγγελοι. Τρίτον, τὸν ἄνθρωπον ἐδημιούργησεν ὁ Θεὸς «κατ᾽

εἰκόνα Θεοῦ», κατ᾽ εἰκόνα ἑαυτοῦ, ὄχι κατ᾽ εἰκόνα καὶ τῶν ἀγγέλων. Ἡ Θεότης δὲν εἶνε ἕν μόνον πρόσωπον, ἀλλὰ

περισσότερα. Ὁ Θεός, προφανῶςὁ Πατήρ, ἡ λογικὴ ἀρχὴ ἐν τῇ Θεότητι, ἀπηυθύνθηεἰς τὸν Υἱὸν αὐτοῦ καὶ εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον αὐτοῦ καὶ συνειργάσθη μετ᾽ αὐτῶν διὰ τὴν δημιουργίαν τοῦ ἀνθρώπου.

«Οὐδεὶς λέγει, Ποῦ εἶνε ὁ Θεὸς οἱ Ποιηταί μου, ὅστις δίδει ᾷσματα εἰς τὴν νύκτα;» (Ἰώθ 35:10). «᾿Ἐνθυμοῦ τοὺς Δημιουργούςσου ἐν ταῖς ἡμέραις τῆς νεότητός σου» (Ἐκκλ.12:1). Τὰ δύο αὐτὰ χωρία, τοῦ ᾿Ιὼθ καὶ τοῦ ᾿Εκκλησιαστοῦ, παραθέτομεν κατὰ τὴν ἀκρίθειαν τοῦ 'Εθραΐκοῦ κειμένου. Κατὰ δὲ τὴν ἀκρίθειαν τοῦ 'Εθραΐ10

κοῦ κειμένου περιέχονταιεἰς αὐτὰ δύο ὅμοιοι πα-

ραδοξότατοι πληθυντικοί, τοὺς ὁποίους οἱ μετα-

φράσται μεταθάλλουν εἰς ἑνικούς. Τὸ πρῶτον χω-

ρίον δὲν λέγει, «ὁ Θεὸς ὁ Ποιητής μου», ἀλλ᾽ «ὁ

Θεὸς οἱ Ποιηταί μου». Καὶ τὸ δεύτερον χωρίον δὲν λέγει, «Ἐνθυμοῦ τὸν Δημιουργόν σου», ἀλλ᾽ «Ἐνθυμοῦ τοὺς Δημιουργούς σου». Ὁ εἷς κατὰ τὴν

οὐσίαν Θεὸς εἶνε περισσότερα τοῦ ἑνὸς πρόσωπα,

Ποιηταὶ ἢ Δημιουργοὶ τοῦ ἀνθρώπου. Κατὰ τὸ Α΄

Κορ. 8:6 «Εἷς Κύριος, ἸησοῦςΧριστός,δι᾽ οὗ τὰ πάν-

τα καὶ ἡμεῖς δι᾽ αὐτοῦ». Κατὰ δὲ τὸ ᾿Ιὼθ 33:4 «Πνεῦμα θεῖον τὸ ποιῆσάν με». Δὲν ἐδημιούργησε τὸν ἄνθρωπον μόνον ὁ Θεὸς Πατήρ, ἀλλὰ καὶ ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ καὶ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. «Καὶ ἤκουσα τὴν φωνὴν Κυρίου λέγοντος Τίνα θὰ ἀποστείλω καὶ τίς θὰ πορευθῇ δι᾽ ἡμᾶς;» (Ησ. 6:8 κατὰ τὸ ἙΘραϊκόν). Ὁ Κύριος ὁμιλεῖ εἰς ἑνικὸν διὰ τὸ πρόσωπόν του

(«ἀποστείλω»), καὶ εἰς πληθυντικόν («δι᾽ ἡμᾶς»), διότι εἰς τὴν Θεότητα ὑπάρχουν περισσότερα τοῦ

ἑνὸς πρόσωπα, οἱ δὲ ἀποστελλόμενοιεἰς τὸ κήρυγμα ἀποστέλλονται χάριν ὅλων τῶν προσώπων τῆς Θεότητος. Κατὰ τὸ Πράξ. 3:2 τὸ ἍΛγγιον Πνεῦμα

ἀπευθυνόμενονεἰς σύναξιν πιστῶν εἶπε: « Ἀφορίσατε δή μοι τὸν Βαρνάθανκαὶτὸν Σαῦλον εἰς τὸ ἔργον ὃ προσκέκλημαι αὐτούς». Χωρίσατε δηλαδὴ ἀμέσως δι᾽ ἐμὲ τὸν Βαρνάθανκαὶ τὸν Σαῦλον διὰ τὸ ἔργον, διὰ τὸ ὁποῖον τοὺς ἔχω προσκαλέσει. Τὸ «μοι», Ι1

τουτέστι «δ᾽ ἐμέ», τοῦ παρόντος χωρίουεἶνε ὅμοιον μὲ τὸ «δ᾽ ἡμᾶς» τοῦ προηγουμένου χωρίου τοῦ Ἠσαΐου. «Παραστήσατε τὴν δίκην σας, λέγει Κύριος... ἂς δείξωσιν εἰς ἡμᾶς τὶ θέλει συμθῆ᾽ ἂς ἀναγγείλωσι

τὰ πρότερα, τὶ ἦσαν, διὰ νὰ στοχασθῶμενκαὶ νὰ γνωρίσωμεν τὰ ἔσχατα αὐτῶν᾽ ἢ ἂς ἀναγγείλωσι πρὸς ἡμᾶς τὰ μέλλοντα. Ἀναγγείλατε τὰ συμθησόμεναεἰς τὸ μετέπειτα, διὰ νὰ γνωρίσωμενὅτι εἶσθε θεοί κάμετε ἔτι καλόν, ἢ κάμετε κακόν, διὰ νὰ θαυμάσωμεν, καὶ νὰ ἴδωμεν ὁμοῦ... Τίς ἀνήγγειλεν ἀπ᾽ ἀρχῆς, διὰ νὰ γνωρίσωμεν; Καὶ πρὸ και-

ροῦ, διὰ νὰ εἴπωμεν...» (Ησ. 41:21-23, 26 κατὰ τὸ ἙἙθραϊκόν. ᾿Ιδὲ καὶ ΟἽ.

«Τίς μεταξὺ αὐτῶν ἀνήγγειλε τοῦτο, καὶ ἔδειξεν εἰς ἡμᾶς τὰ πρότερα;» (Ἠσ. 43:9 κατὰ τὸ Εθραϊκόν). Ὁ Θεὸςεἰς τὰ δύο αὐτὰ χωρία τοῦ Ἡσαΐου ὁμοῦ

χρησιμοποιεῖ πλῆθος πληθυντικῶν,διότι εἰς τὴν Θεότητα ὑπάρχουν πλείονα τοῦ ἑνὸς πρόσωπα. «Οὕτω λέγει Κύριος Ἠκούσαμεν φωνὴν τρομεράν» (Ἰερ. 30:5 κατὰ τὸ 'Εθραϊκόν). Ὁ πληθυντικὸς «Ἠκούσαμεν» σημαίνει τὴν πολ-

λότητα τῶν προσώπωνεἰς τὴν Θεότητα.

«Καὶ εἶπεν ὁ Θεός’ Ἰδοὺ Ἀδὰμ γέγονεν ὡςεἰς ἐξ ἡμῶν, τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν»(Γεν. 3:22). Τὸ χωρίον τοῦτο ἔχει ἰδιαιτέραν σημασίαν. Οἱ 12

πληθυντικοὶ τῶν χωρίων, τὰ ὁποῖα παρεθέσαμεν

προηγουμένως, δύνανταινὰ ἰσχυρίζωνταί τινες, ὅτι

δὲν εἶνε μυστηριώδεις, δὲν ἀναφέρονται εἰς τὸ μυστήριον τῆς τριαδικῆς Θεότητος, ἀλλ᾽ εἶνε πληθυντικοὶ μεγαλοπρεπείας. Βεθαίως ὁ ἰσχυρισμὸς αὐτὸς ἐξασθενεῖ ἐκ τοῦ ὅτι ἥκιστα φαίνεται πιθανὸν

νὰ χρησιμοποιῇ ὁ Θεὸς πληθυντικὸν μεγαλοπρεπείας ἢ εὐγενείας, ὅπως οἱ ἄνθρωποι, καὶ ἐκ τοῦ ὅτι ἐν τῇ Καινῇ Διαθήκῃ σαφέστατα φαίνεται, ὅτι ὁ Θεὸς εἶνε πράγματι περισσότερα τοῦ ἑνὸς πρόσωπα, τριαδικός, ὁ δὲ ᾿Ιησοῦς ἀναμφισθδήτως χρησιμοποιεῖ μυστηριώδεις πληθυντικούς, ὅπως ἐν ᾿Ιωάν. 17:11 τὸ «ἡμεῖς», 21 τὸ «ἡμῖν» καὶ 22 τὸ «ἡμεῖς» καὶ τὸ «ἐσμέν». Ὑπὸ τὸ φῶς τῆς Καινῆς Διαθήκης εἰς πολλὰ χωρία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἔπρεπε νὰ δίδεται ἑρμηνεία διάφορος τῆς διδομένης. Καὶ

εὐσεθεῖς δυστυχῶς ἑρμηνευταὶ εἰς πολλὰ χωρία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, εἰς τὰ ὁποῖα ὑπάρχει μυ-

στήριον, αὐτοὶ δὲν θλέπουν μυστήριον, καὶ ἐξηγοῦν αὐτὰ ὀρθολογιστικῷ τῷ τρόπῳ, ὅπως π.χ. τὰ παράδοξα χωρία Γεν. 19:18, 24, Ἦσ. 45:1-2, Ἰερ. 12:14. Τὸ προηγουμένως παρατεθὲν χωρίον Γεν. 3:22 διὰ τῆς φράσεως «εἰς ἐξ ἡμῶν» ἀποκλείει νὰ εἶνε τὸ «ἡμῶν» πληθυντικὸς μεγαλοπρεπείας. Ὃ Θεὸς εἶπε δηλαδή: ᾿Ιδοὺ ὁ ᾿Αδάμ, ὡς πρὸς τὴν γνῶσιν τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ, ἔγινεν ὡς εἷς ἐξ ἡμῶν τῶν θείων προσώπων.

᾿Ακόμη σπουδαιοτέραν σημασίαν διὰ τὸ θέμα ἡμῶν ἔχουν τὰ ἀκόλουθατρία χωρία. 13

«Καὶ εἶπε Κύριος... Δεῦτε καὶ καταθάντες συγχέωμεν αὐτῶν ἐκεῖ τὴν γλῶσσαν... Ἐκεῖ συνέχεε Κύριος τὰ χείλη πάσης τῆς γῆς» (Γεν. 11:6-9). Κατὰ τὸ χωρίον τοῦτο ὁ Κύριος δὲν λέγει, «Καταθῶμεν καὶ συγχέωμεν», ὥστε νὰ εὐρίσκῃ θάσιν τινὰ ὁ ἰσχυρισμὸς περὶ πληθυντικῶν μεγαλοπρεπείας, ἀλλὰ λέγει, «Δεῦτε καὶ καταθάντες συγχέωμδν», τουτέστιν, «Ἔλθετε καὶ ἂς καταθῶμενκαὶ ἂς συγχύσωμεν». Τὸ θ΄ πρόσωπον «δεῦτε», «ἔλθετε»,

ἀποκλείει νὰ εἶνε οἱ πληθυντικοὶ μεγαλοπρεπείας. ᾿Επίσης τὸ «δεῦτε» φανερώνει, ὅτι ὁ Κύριος (ὁ Θεὸς

Πατὴρ) ἀπευθύνεταιεἰς περισσότερα τοῦ ἑνὸς θεῖα

πρόσωπα,ἄρα εἰς τὸν Υἱὸν καὶ εἰς τὸ Πνεῦμα. «Οὕτω λέγει Κύριος ὁ Θεὸς περὶ τοῦ Ἠκούσαμεν ἀγγελίαν παρὰ Κυρίου» (Οθδ. τὸ 'Εθραϊκόν). Κατὰ τοὺς Ο΄ τὸ χωρίον ἔχει «Τάδε λέγει Κύριος ὁ Θεὸς τῇ Ἰδουμαίᾳ" ἤκουσα παρὰ Κυρίου».

Ἐδώμ᾽ 1 κατὰ οὕτως: ᾿Ἀκοὴν

Τὸ χωρίον τοῦτο εἶνε παράδοξον κατὰ τοὺς Ο΄, ἀφοῦ κατ᾽ αὐτὸ «Κύριος ὁ Θεὸς» ἤκουσεν ἀκοήν,

ἀγγελίαν, «παρὰ Κυρίου». ᾿Αλλὰ κατὰ τὸ 'Εθραϊκὸν

τὸ χωρὶον εἶνε παραδοξότερον, διότι δὲν ἔχει ἑνικὸν «ἤκουσα», ἀλλὰ πληθυντικὸν «ἠκούσαμεν». «Κύριος ὁ Θεὸς»λέγει: «Ἠκούσαμεν ἀγγελίαν παρὰ Κυρίου». Συμφώνως πρὸς τὴν Καινὴν Διαθήκην

τόσον ὁ Υἱὸς ὅσον καὶ τὸ Πνεῦμα «ἀκούει» παρὰ τοῦ Πατρός(Ἰωάν.3:32: 8:26, 40’ 15:15 -- ΙἸωάν. 16:13). Τὸ ἀκούειν ἐνταῦθα εἶνε ἔκφρασις κατ᾽ ἄνθρωπον, 14

ἡ ὁποία σημαίνει ἀπερινοήτους σχέσεις τῶν προσώπων τῆς Θεότητος. Ὁ Υἱὸς ἀκούει παρὰ τοῦ Πατρόσο, διότι γεννᾶται ἐκ τοῦ Πατρός, καὶ τὸ Πνεῦμα ἀκούει παρὰ τοῦ Πατρός, διότι ἐκπορεύεται ἐκ

τοῦ Πατρός. Κατὰ ταῦτα «Κύριος ὁ Θεός», ὁ ὁποῖος

λέγει, «Ἠκούσαμεν παρὰ Κυρίου», εἶνε ὁ Υἱὸς καὶ. τὸ Πνεῦμα, οἱ ὁποῖοι ἀκούουν παρὰ τοῦ Πατρός,

δύο πρόσωπα, τρία μετὰ τοῦ Πατρός, εἷς δὲ κατ᾽ οὐσίαν Κύριος καὶ Θεός.

᾿ «Ἀπεκρίθη ὁ Ἰησοῦςκαὶ εἶπεν αὐτῷ... ᾿Αμὴν ἀμὴν λέγω σοι, ὅτι ὃ οἴδαμεν λαλοῦμεν καὶ ὃ ἑωράκαμεν μαρτυροῦμεν’καὶ τὴν μαρτυρίαν ἡμῶν οὐ λαμθάνετε (ἐνν. σεῖς οἱ Ἰουδαῖοι)» (Ἰωάν. 3:10-11). ὋὉ Ἰησοῦς ἐνταῦθα χρησιμοποιεῖ ἑνικόν, «λέγω», διότι ἀναφέρεται εἰς ἑαυτόν, καὶ πληθυντικόν, «οἴδαμεν», «λαλοῦμεν», «ἑωράκαμεν», «μαρτυροῦ-

μεν», «ἡμῶν», διότι ἐκτὸς αὐτοῦ ἐννοεῖ καὶ τὸΔΑγιον

Πνεῦμα (Πρθλ. Ἰωάν. 3:5-8, 34, ὅπου ὁ λόγος περὶ τοῦ Πνεύματορφ). Συμφώνωςπρὸς τὴν ᾿Αποκάλυψιν (2:7, 11, 17, 29᾽ 3:6, 13, 22) ὅ,τι λέγει ὁ Χριστὸς πρὸς τὰς ἐκκλησίας, λέγει συγχρόνως καὶ τὸ Πνεῦμα, ἕκαστον θεθαίως

πρόσωπονμὲ τὸν ἰδικόν του τρόπον. ᾿Επίσης, ὅ,τι κατὰ τὸ Ἦσ.6:9-10 εἶπεν ὁ Κύριος (ὁ

Ἰησοῦς Χριστὸς συμφώνωςπρὸς τὸ ᾿Ιωάν. 12:40-

42), κατὰ τὸ Πράξ. 28:25-27 εἶπε τὸ Πνεῦμα τὸ Αγιον. Καὶ τὰ δύο πρόσωπα τὸν αὐτὸν λόγον εἶπον συγχρόνως. 15

Καὶ πάλιν, κατὰ τὸ Λουκ. 21:15 καὶ τὸ Β΄ Κορ. 13:3 διὰ τῶν ᾿Αποστόλων λαλεῖ ὁ Χριστός, κατὰ δὲ τὸ Ματθ. 10:20 δι᾽ αὐτῶν λαλεῖ τὸ Πνεῦμα. Καὶ τὰ δύο πρόσωπα λαλοῦν συγχρόνως.

ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΕΙΣ ΕΝΙΚΟΙ «Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾽ εἰκόνα ἡμετέραν» (Γεν. 1:26).

Πολλὰ τὰ θεῖα πρόσωπα, ἀλλὰ μία ἡ «εἰκὼν» αὐτῶν, μία ἡ πνευματικὴ μορφή, μία ἡ οὐσία. «Αὐτὸς δὲ ὁ Θεὸς καὶ πατὴρ ἡμῶν, καὶ ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, κατευθύναι τὴν ὁδὸν ἡμῶν πρὸς ὑμᾶς» (Α΄ Θεσ. 3:11). ᾿Αφοῦ πρόκειταιπερὶ δύο, τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ Χριστοῦ, κανονικῶς ὁ ᾿Απόστολος ἔπρεπε νὰ χρησιμο-

ποιήσῃ πληθυντικόν, «κατευθύναιεν» (Ξ εἴθε νὰ κατευθύνουν). ᾿Αλλ’ ἐχρησιμοποίησεν ἑνικόν, «κατευθύνα!» (Ξ- εἴθε νὰ κατευθύνῃ), διότι οἱ δύο εἶνε ἕν κατὰ τὴν οὐσίαν, εἷς «Κύριος» κατὰ τὸν ἀμέσως

ἑπόμενον στίχ. 12.

«Αὐτὸς δὲ ὁ Κύριος ἡμῶν ᾿ἸΙησοῦς Χριστός, καὶ ὁ Θεὸς καὶ πατὴρ ἡμῶν, ... παρακαλέσαι ὑμῶν τὰς καρδίας, καὶ στηρίξαι ὑμᾶς ἐν παντὶ λόγῳ καὶ ἔργῳ ἀγαθῷ»(Β΄ Θεσ. 2:16-17). ᾿Αφοῦ πάλιν πρόκειται περὶ δύο, τοῦ Χριστοῦ καὶ τοῦ Θεοῦ, κανονικῶς ὁ ᾿Απόστολος ἔπρεπε νὰ χρησιμοποιήσῃ πληθυντικούς, «παρακαλέσαιδν», «στηρίξαιεν» (Ξ εἴθε νὰ ἐνισχύσουν, εἴθε νὰ στηρίξουν). ᾿Αλλ᾽ ἐχρησιμοποίησεν ὁνικούς, «παρακαλέσαι!» (Ξ εἴθε νὰ ἐνισχύσῃ), «στηρίξαι!» (Ξ εἴθε νὰ στηρίξῃ),

ἐπειδὴ οἱ δύο εἶνε κατὰ τὴν οὐσίαν ἕν. 17

« Ἐγένοντο αἱ θασιλεῖαι τοῦ κόσμου τοῦ Κυρίου

ἡμῶν καὶ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ, καὶ θασιλεύσει(Ξ θὰ θασιλεύῃ) εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων» (Αποκ. 11:15}. ᾿Αφοῦ αἱ θασιλεῖαι περιῆλθον εἰς δύο, τὸν Κύριον καὶ τὸν Χριστόν, κανονικῶς ἔπρεπε νὰ λεχθῇ «βασιλεύσουσι» (Ξ- θὰ θασιλεύουν). ᾿Αλλ’ ἐχρησιμο-

ποιήθη ἑνικός, «θασιλεύσε!» (Ξ- θὰ θασιλεύῃ), ἐπειδὴ οἱ δύο εἶνε εἷς κατὰ τὴν οὐσίαν Βασιλεύς. «Ἔσονται ἱερεῖς τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ Χριστοῦ καὶ θασιλεύσουσι μετ’ αὐτοῦ» (Αποκ. 20:6). Κανονικῶς ἔπρεπε νὰ εἴπῃ «καὶ θασιλεύσουσι μετ᾽ αὐτῶν». ᾿Αλλ᾽ εἶπε «καὶ θασιλεύσουσι μετ’ αὐτοῦ», διότι ὁ Θεὸς καὶ ὁ Χριστὸς κατὰ τὴν οὐσίαν

εἶνε εἷς. «Καὶ ὁ θρόνος τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ Ἀρνίου ἐν αὐτῇ

ἔσται. Καὶ οἱ δοῦλοι αὐτοῦ λατρεύσουσιν αὐτῷ: καὶ ὄψονται τὸ πρόσωπον(- τὴν μορφὴν) αὐτοῦ, καὶ τὸ

ὄνομα αὐτοῦ ἐπὶ τῶν μετώπων αὐτῶν» (Αποκ. 22:34). Τὸ χωρίον εἶνε παραδοξότατον καὶ καταπληκτικώτατον. Πλῆθος ἑνικοί, ὅπου κανονικῶς ἀνεμένοντο πληθυντικοί. Τὸ χωρίον δηλαδὴ ἔπρεπε κανονικῶς νὰ λέγῃ: «Καὶ οἱ θρόνοι τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ ᾿Αρνίου ἐν αὐτῇ ἔσονται. Καὶ οἱ δοῦλοι αὐτῶν λατρεύσουσιν αὐτοῖς. καὶ ὄψονται τὰ πρόσωπα(- τὰς μορφὰς) αὐτῶν, καὶ τὰ ὀνόματα αὐτῶν ἐπὶ τῶν με1ὃ

τώπων αὐτῶν». ᾿Αλλ᾽ ἀντὶ τῶν ἀναμενομένων πληθυντικῶν σκοπίμως χρησιμοποιοῦνται ἑνικοί. Διὰ τοῦ πλήθους τῶν ἑνικῶν ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ τῆς ᾿Αποκαλύψεως ἡ οὐσιαστικὴ ἑνότης τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ ᾿Αρνίου δεικνύεται κατὰ τρόπον, τὸν ὁποῖον θὰ ἠδυνάμεθα νὰ χαρακτηρίσωμεν ὡς κλασσικόν. Ὃ Θεὸς καὶ τὸ ᾿Αρνίον ἔχουν ἕνα θρόνον, μίαν μορφήν, ἕν ὄνομα! Καὶ οἱ πιστοὶ εἰς τὸν Θεὸν καὶ τὸ ᾿Αρνίον εἶνε δοῦλοι ἑνὸς καὶ λατρεύουν ἕνα! Ὅλως

ἰδιαιτέρως ἀξιοπαρατήρητον, ὅτι ὁ Θεὸς καὶ τὸ ᾿Αρνίον ἔχουν ὃν ὄνομα.

ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΗ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΓΕΝΕΣΕΩΣ18-19 Εἰς τὰ κεφάλαια ταῦτα περιγράφεται ἡ γνωστὴ

φιλοξενία τῶν τριῶν οὐρανίων μηνυτῶν παρὰ τῷ

᾿Αθραὰμκαὶ ἐν συνεχείᾳ τῶν δύο ἐξ αὐτῶν παρὰ τῷ Λώτ, ὡς καὶ ἡ καταστροφὴ τῶν Σοδόμων καὶ τῶν Γομόρρων. Περιέχεται δὲ εἰς τὰ κεφάλαια ταῦτα πλῆθος παραδόξως ἐναλλασσομένων πληθυντικῶν

καὶ ἑνικῶν, ὡς καὶ ἄλλα περίεργα φαινόμενα. Διὰ πάντων δὲ τούτων δεικνύεται ἀφ᾽ ἑνὸς μὲν ἡ τριὰς τῶν προσώπων, ἀφ᾽ ἑτέρου δὲ ἡ μονὰς τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ.

«Ὥφθη δὲ αὐτῷ ὁ Θεὸς πρὸς τῇ δρυϊ τῇ Μαμθρῇ

(Καὶ ἐφάνη εἰς αὐτὸν ὁ Γιαχθὲ εἰς τὰς δρῦς ΜαμθΒρῆ, κατὰ τὸ 'Ἑθραϊκόν)... Ἀναθλέψας δὲ τοῖς

ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ εἶδε, καὶ ἰδοὺ τρεῖς ἄνδρες... Καὶ ἰδὼν προσέδραμεν εἰς συνάντησιν αὐτοῖς... καὶ

προσεκύνησεν ἐπὶ τὴν γῆν καὶ εἶπε Κύριε, εἰ ἄρα εὗρον χάριν ἐναντίον σου, μὴ παρέλθῃς τὸν παῖδά σου. Ληφθήτω δὴ ὕδωρ, καὶ νιψάτωσαν τοὺς πόδας

ὑμῶν, καὶ καταψύξατε ὑπὸ τὸ δένδρον᾽ καὶ λήψομαι ἄρτον, καὶ φάγεσθε, καὶ μετὰ τοῦτο παρελεύσεσθε

εἰς τὴν ὁδὸν ὑμῶν, οὗ ἕνεκεν ἐξεκλίνατε πρὸς τὸν παῖδα ὑμῶν. Καὶ εἶπαν οὕτω ποίησον, καθὼς εἴρη-

κας» (Γεν. 18:1-5).

Ὁ Γιαχθὲ ἐφάνη εἰς τὸν ᾿Αβθδραὰμ ὑπὸ μορφὴν

οὐχὶ ἑνός, ἀλλὰ παραδόξως «τριῶν ἀνδρῶν». Ὁ δὲ 20

᾿Αθραάμ, παραδόξως πάλιν καὶ κατὰ θείαν προφα-

νῶς παρόρμησιν ὡς προφήτης(Γεν. 20:7), προσφωνεῖ τοὺς τρεῖς εἰς ἑνικὸν ἀριθμὸν διὰ τοῦ «Κύριε». Τὰ τρία πρόσωπαεἶνε εἷς κατὰ τὴν οὐσίαν Κύριος.

Καὶ ἐνῷ ἀρχικῶς ὁ ᾿Αθραὰμ ὁμιλεῖ πρὸς τοὺς τρεῖς εἰς ἑνικόν, κατόπιν ὁμιλεῖ εἰς πληθυντικόν. ᾿Ιδιαιτέρως ἄξιον παρατηρήσεως, ὅτι μίαν φορὰν λέγει τὸν «παῖδά σου» (Ξ τὸν δοῦλόν σου) καὶ ἄλλην φορὰν λέγει «τὸν παῖδα ὑμῶν»(Ξ τὸν δοῦλόν σας). ᾿Ἐπίσης

ἄξιον παρατηρήσεως, ὅτι οἱ τρεῖς ὁμιλοῦν συγχρόνως, ὡς ἐξ ἑνὸς στόματος, καὶ ἐμφανίζονταιἰσότιμοι. Πρὸς τούτοις, ἐνῷ διὰ τοὺς τρεῖς τούτους

ἄνδρας ἐν Γεν. 18:5, κατὰ δὲ τὸ Ἑθραϊκὸν καὶ9, τὸ κείμενον γράφει «εἶπαν», κατὰ πληθυντικόν, ἐν

στίχ. 10, 13, 15, 17, 20 παραδόξως γράφει «εἶπε» ἢ «εἶπε Κύριος (Γιαχθέ)», κατὰ ἑνικόν. ᾿Επὶ πλέον, ἐνῷ κατὰ τὸ Γεν. 18:20-21 ὁ Γιαχθὲ θὰ κατέθαινεν εἰς τὰς ἁμαρτωλὰς πόλεις, διὰ νὰ διαπιστώσῃ προσωπικῶς καὶ ἰδίοις ὄμμασι τὴν ἠθικὴν αὐτῶν κατά-

στασιν, τὸ Γεν. 18:33 λέγει, ὅτι ὁ Γιαχθὲ ἀπῆλθεν εἰς τὸν τόπον αὐτοῦ, εἰς δὲ τὰ Σόδομα κατὰ τὸ Γεν.

19:1 ἦλθον οἱ δύο «ἄγγελοι», τουτέστιν ἀγγελιαφόροι, μηνυταί. Δὲν κατέθη λοιπὸν ὁ Γιαχβθὲ εἰς τὰ Σό-

δομα προσωπικῶς, ὅπως εἶπεν εἰς τὸν ᾿Αθραάμ; Κατέθη. Πῶς; ᾽Εν τῷ προσώπῳ τῶν δύο «ἀνδρῶν» -

«ἀγγέλων». Οἱ δύο κατὰ τὰ πρόσωπα, κατὰ τὴν οὐσίαν εἶνε ὁ εἷς καὶ αὐτὸς Γιαχθέ. ᾿Εντεῦθενκαὶ περὶ τῶν δύο ἡ Γραφὴ ἐκφράζεται παραδόξως, ὅπως περὶ τῶν τριῶν. 21

Οὕτω κατὰ τὸ Γεν. 19:2 ὁ Λὼτ προσφωνεῖ τοὺς

δύο κανονικῶς κατὰ πληθυντικὸν διὰ τοῦ «κύριοι», δεικνύωνὅτι εἶνε δύο πρόσωπα.᾿Αλλ᾽ ἐν Γεν. 19:18 παραδόξως προσφωνεῖ αὐτοὺς καθ᾽ ἑνικὸν διὰ τοῦ «Κύριε», δεικνύωνὅτι εἶνε μία οὐσία. Καὶ ἐν συνεχείᾳ ἐπίσης ἀπευθύνεται πρὸς αὐτοὺς καθ᾽ ἑνικόν.

«Εἶπε δὲ Λὼτ πρὸς αὐτούς: δέομαι, Κύριε, ἐπειδὴ εὗρεν ὁ παῖς σου ἔλεος ἐναντίον σου καὶ ἐμεγάλυνας τὴν δικαιοσύνην σου,ὃ ποιεῖς ἐπ’ ἐμὲ τοῦ ζῆν

τὴν ψυχήν μου... καὶ ζήσεται ἡ ψυχή μου ἕνεκέν σου» (Γεν. 19:18-20). Μετὰ τὴν παράκλησιν τοῦ Λὼτ

πρὸς τοὺς δύο, διὰ τὴν ἀπάντησιν αὐτῶν ἐν Γεν.

19:21-22 χρησιμοποιεῖται ἐπίσης ἑνικός: «Καὶ εἶπεν

αὐτῷ. ἰδοὺ ἐθαύμασά σου τὸ πρόσωπονκαὶ ἐπὶ τῷ ῥήματι τούτῳ... Οὐ γὰρ δυνήσομαι ποιῆσαι πρᾶγμα,

ἕως τοῦ ἐλθεῖν σε ἐκεῖ». Ἐν Γεν. 19:17 κατὰ τὸ 'Εθραϊκὸν χρησιμοποιεῖται πληθυντικὸς ἅμα καὶ ἑνικὸς περὶ τῶν δύο «ἀνδρῶν» - «ἀγγέλων»: «Καὶ

ὅτε ἐξήγαγον αὐτοὺς (τὸν Λὼτ καὶ τὴν οἰκογένειάν του) ἔξω, εἶπε᾽ Διάσωσον τὴν ζωήν σου κλπ.». Μετὰ

τὸ «ἐξήγαγον» κανονικῶς ἔπρεπε νὰ γραφῇ «εἴπον», ἀφοῦ οὐσιαστικῶς ἀμφοτέρων τῶν ῥημάτων

ὑποκείμενον εἶνε τὸ αὐτό. ᾿Αλλ᾽ ἐγράφη «εἶπε», διότι οἱ δύο εἶνε ὁ Κύριος. Καὶ ἐν Γεν. 19:16 ὡς «Κύριος», ἑθρ. Γιαχθέ, ὁ ὁποῖος ἐσπλαγχνίσθη τὸν Λώτ,

φαίνεται ὅτι ἐννοοῦνται οἱ δύο «ἄνδρες», οἱ ὁποῖοι ἔπιασαν τὸν Λὼτ μετὰ τῆς οἰκογενείας του καὶ ἐξήγαγον αὐτὸν μετὰ σπουδῆς ἐκ τῆς πόλεως, διὰ νὰ μὴ καταστραφῇ. 22

Τέλος ἐν Γεν. 19:24 γράφεται παραδόξως: «Καὶ

Κύριος ἔθρεξεν ἐπὶ Σόδομα καὶ Γόμορρα θεῖον καὶ πῦρ παρὰ Κυρίου ἐξ οὐρανοῦ». Ὁ Κύριος ἔθρεξεν ἐκ μέρους τοῦ Κυρίου! Ἐνταῦθα γίνεται διάκρισις

Κυρίου ἀπὸ Κυρίου, Γιαχθὲ ἀπὸ Γιαχθὲ κατὰ τὸ ἙΒθραϊκόν. Ποῖος ὁ πρῶτος «Κύριος» ἢ Γιαχβθέ, ὁ ὁποῖος ἔβρεξε τὸ θεῖον καὶ τὸ πῦρ ἐξ οὐρανοῦ; Εἶνε οἱ δύο «ἄνδρες» ἢ «ἄγγελοι» (Ξ ἀγγελιαφόροι), ὑπὸ τὰς μορφὰς τῶν ὁποίων εἶνε ὁ Υἱὸς καὶ τὸ ἽΑγιον Πνεῦμα. Ὁ δὲ ἄλλος «Κύριος»ἢ Γιαχβέ, ἐκ μέρους τοῦ ὁποίου ἀπεστάλησαν οἱ δύο (Γεν. 19:13) καὶ ἐγένετο ἡ καταστροφή, εἶνε ὁ τρίτος τῶν «ἀνδρῶν», ὑπὸ τὴν μορφὴν τοῦ ὁποίου εἶνε ὁ Πατήρ. Ὁ Πατὴρ ἀπέστειλε τὸν Υἱὸν καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, καὶ οὗτοι ἔθρεξαν πῦρ καὶ θεῖον ἐκ μέρους αὐτοῦ, ἤτοι ἐξε-

τέλεσαν τὴν ἀπόφασιν αὐτοῦ.

Κατὰ ταῦτα τὰ πρόσωπα, τὰ ὁποῖα ἐνεφανίσθησαν εἰς τὸν ᾿Αθραάμ, λέγονται «ἄνδρες», διότι ἐνεφανίσθησαν ὑπὸ μορφὴν ἀνθρώπων᾽ «ἄγγελοι» κατὰ τὸ Γεν. 19:1 οἱ δύο, κατὰ δὲ τὸ Ἕθρ. 13:2 καὶ οἱ

τρεῖς, διότι ἤγγελλον, ἔφερον ἀγγελίαν: καὶ «Κύριος», διότι ἐν τῇ πραγματικότητι ἦσαν αὐτὸς ὁ Κύ-

Γω ῳω

ριος ἢ Γιαχθέ, ὁ ἐν τριάδι προσώπωνκαὶ ἐν μονάδι οὐσίας Θεός.

ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΕΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΕΝ ΤΗ ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ Εἰς πολλὰ χωρία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης γίνονται μυστηριώδεις διακρίσεις, ἤτοι διακρίσεις ἀναφερό-

μεναι εἰς τὸ μυστήριον τῆς Θεότητος. Καὶεἰς ἄλλα

μὲν χωρία γίνεται διάκρισις δύο θείων προσώπων, εἰς ἄλλα δὲ τριῶν. Εἰς πολλὰ χωρία αἱ διακρίσεις αὗται εἶνε κατάδηλοι. ἱΩρισμέναι ἐξ αὐτῶν ἐπισημαίνονται καὶ θεθαιώνονται ὑπὸ τῆς Καινῆς Διαθήκης. Σαφέστατα δὲ ἡ Καινὴ Διαθήκη διδάσκει, ὅτι ὁ Θεὸς εἶνε τρία πρόσωπα. Παρὰ ταῦτα οἱ ἑρμηνευταὶ εἰς τὰ παράδοξα χωρία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης συνήθως δὲν θλέπουν διακρίσεις προσώπων τῆς Θεότητος. Χωρία, εἰς τὰ ὁποῖα καὶ συντακτικῶς καὶ ἐννοιολογικῶς φαίνεται, ὅτι γίνεται διάκρισις θείων προσώπων, οἱ ἑρμηνευταὶ ἐξηγοῦν οὕτως, ὡς ἐὰν ἐπρόκειτο περὶ ἑνὸς μόνον προσώπου. Καὶ εὐσεθεῖς ἑρμηνευταί, παρὰ τὸ ἄπλετον φῶς τῆς Καινῆς Διαθήκης ἐπὶ τῆς ἀληθείας τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, εἰς τὴν Παλαιὰν Διαθήκην συνήθως θδλέπουν ἕν μόνον θεῖον πρόσωπον!

᾿Εκτῶν παραδόξων χωρίων παραθέτομεν ὡρισμένα, εἰς τὰ ὁποῖα αἱ διακρίσεις προσώπων τῆς Θεότῆτος φαίνονται καθαρώτερον. Καὶ εἰς τὸ παρὸν μὲν κεφάλαιον παραθέτομεν χωρία διακρίσεως δύο θείων προσώπων, εἰς ἄλλα δὲ κεφάλαια παραθέτομεν χωρία διακρίσεως τριῶν θείων προσώπων (σελ. 108 καὶ ἑξῆς, 134 καὶ ἑξῆς).

Διακρίσεις δύο προσώπων τῆς Θεότητος

«Εἰς ἐμὲ (ἀνήκει) ἡ ἐκδίκησις, καὶ θ᾽ ἀνταποδώ-

σω» (Δευτ. 32:35 κατὰ τὸ Ἑθραϊκόν, πρὸς ὃ πρθλ.

ΟΊ. Τὸ χωρίον τοῦτο ἐν Ἑβδρ. 10:30 παρατίθεται ὡς ἑξῆς: «Οἴδαμεν γὰρ τὸν εἰπόντα᾽ Ἐμοὶ ἐκδίκησις, ἐγὼ ἀνταποδώσω, λέγει Κύριος». Ἐκ τοῦ τρόπου δέ, κατὰ τὸν ὁποῖον παρατίθεται τὸ χωρίον, ἐὰν προσέξῃτις, δὲν εἶνε δύσκολον ν᾿ ἀντιληφθῇ, θοηθούσης καὶ τῆς θραχύτητος τοῦ λόγου, ὅτι ἐνταῦθα πρόκειται περὶ δύο προσώπων τῆς Θεότητος. ᾿Αξία παρατηρήσεως ἡ διαφορὰ μεταξὺ τῆς μετοχῆς

«εἰπόντα» ὡς χρόνου ἀορίστου καὶ τοῦ ῥήματος «λέγε!» ὡς χρόνου ἐνεστῶτος. Ἡ φράσις «Οἴδαμεν τὸν εἰπόντα», σημαίνει: Γνωρίζομεν πόσον ἀξιόπι-

στος εἶνε ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος εἶπε. Μεταφράζομεν,

διὰ νὰ φανῇ εὐκολώτερον, ὅτιεἰς τὸ χωρίον γίνεται διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεότητος: «Γνωρίζομεν δὲ πόσον ἀξιόπιστος εἶνε ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος εἶπεν: Εἰς ἐμὲ ἀνήκει ἡ ἐκδίκησις, ἐγὼ θ᾽ ἀνταποδώσω, λέγει ὁ Κύριος». Πρόσωποντῆς Θεότητος εἴπετί «λέγει Κύριος», τί λέγει δηλαδὴ ἄλλο πρόσωπον τῆς Θεότητος. Τὸ

ἄλλο πρόσωπον τῆς Θεότητος λέγει: Εἰς ἐμὲ ἀνή-

κει ἡ ἐκδίκησις, ἐγὼ θ᾽ ἀνταποδώσω.

Καθ᾿ ἡμᾶς, ὅπως ἐξηγοῦμεν ἀλλαχοῦ, ὅπου πα-

ραθέτομεν καὶ σχολιάζομεν ὁλόκληρον τὸν στίχον

ἜἝΒθρ. 10:30 (σελ. 126-129), ὑπὸ «τὸν εἰπόντα» ἐννο25

εἴται τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον τὸ λαλῆσαν διὰ τῶν προφητῶν, ὁ δὲ «Κύριος», εἰς τὸν ὁποῖον τὸ Πνεῦμα τὸ

Ἅγιον ἀναφέρεται διὰ τῆς φράσεως «λέγει Κύριος», εἶνε ὁ Θεὸς Πατήρ. Τὸ Ἅγιον Πνεῦμαεἶπεν, ὅτι ὁ Θεὸς Πατὴρ λέγει: «Ἐμοὶ ἐκδίκησις, ἐγὼ ἀνταποδώσω». ᾿Αποροῦμενδέ, πῶς οἱ ἑρμηνευταὶ ἐν τῷ χωρίῳ τοῦ Δευτερονομίου, καθὼς τοῦτο παρατίθεται ἐν Ἑθρ. 10:30, δὲν θλέπουν διάκρισιν δύο προσώπων τῆς Θεότητος. «Εὐφράνθητε, οὐρανοί, ἅμα αὐτῷ, καὶ προσκυνησάτωσαν αὐτῷ πάντες ἄγγελοι Θεοῦ. Εὐφράνθητε, ἔθνη, μετὰ τοῦ λαοῦ αὐτοῦ, καὶ ἐνισχυσάτωσαν αὐτῷ πάντες υἱοὶ Θεοῦ᾽ ὅτι τὸ αἷμα τῶν υἱῶν αὐτοῦ ἐκδικᾶται, καὶ ἐκδικήσει καὶ ἀνταποδώσει δίκην τοῖς ἐχθροῖς καὶ τοῖς μισοῦσιν ἀνταποδώσει, καὶ ἐκκαθαριεῖ Κύριος τὴν γῆν τοῦ λαοῦ αὐτοῦ»(Δευτ. 32:43 κατὰ τοὺς ΟἾ.

Εἰς τὸ χωρίον τοῦτο διὰ τῶν ἀντωνυμιῶν «αὐτῷ» καὶ «αὐτοῦ» ἐννοεῖται πρόσωπον, τὸ ὁποῖον ἐμνημονεύθη προηγουμένως. Αὐτὸ δὲ τὸ πρόσωπονὁμιλεῖ ἀπὸ τοῦ στίχ. 37 ἕως τοῦ στίχ. 42. Καὶ ἐν στίχ. 39

λέγει, «Ἴδετε ἴδετε ὅτι ἐγώ εἰμι, καὶ οὐκ ἔστι Θεὸς πλὴν ἐμοῦ». Ἔν στίχ. 40 λέγει, «ἀρῶ εἰς τὸν οὐρανὸν τὴν χεῖρά μου καὶ ὀμοῦμαι τῇ δεξιᾷ μου καὶ ἐρῶ" Ζῶ ἐγὼ εἰς τὸν αἰῶνα». Εἰς δὲ τοὺς στίχ. 41-42 περιγράφει ἑαυτὸν ὡς φοθερὸν ἐκδικητὴν τῶν ἐχθρῶν. Οὕτω δὲ παρέχεται ἡ ἐντύπωσις, ὅτι αὐτὸ τὸ πρόσωπονεἶνε ὁ Θεὸς Πατήρ. Ἡ δὲ ἐν τῷ ὑπ’ ὄψιν χωρίῳ προτροπή, «Εὐφράνθητε, οὐρανοί, ἅμα αὐτῷ, 26

καὶ προσκυνησάτωσαν αὐτῷ πάντες ἄγγελοι Θεοῦ»,

φαίνεται, ὅτι εἶνε προτροπὴ τοῦ Μωυσέως νὰ συνευφρανθοῦν οἱ οὐρανοὶ μετὰ τοῦ Θεοῦ Πατρός, καὶ

οἱ «ἄγγελοι Θεοῦ», οἱ ἀγαθοὶ ἄγγελοι, νὰ προσκυ-

νήσουν τὸν Θεὸν Πατέρα. Κατ᾽ αὐτὴν δὲ τὴν ἐντύπωσιν εἰς τὸ ὑπ’ ὄψιν χωρίον δὲν ὑπάρχει διάκρισις προσώπων τῆς Θεότητος. Ἐντούτοις εἰς τὴν πραγματικότητα ὑπάρχει διάκρισις. Ὁ ὁμιλῶν εἰς τοὺς στίχ. 37-42 περὶ τῆς μο-

ναδικότητός του ὡς Θεοῦ κλπ. δὲν εἶνε ὁ Πατήρ, ἀλλ᾽ ὁ Υἱός. Ὅπως ὁ Πατήρ, οὕτω καὶ ὁ Υἱὸς εἶνε ὁ

μοναδικὸς Θεὸς ὄχι ὡς πρόσωπον, ἀλλ᾽ ὡς οὐσία, ὡς ἡ ὅλη θεία οὐσία. Ἡ δὲ ἐν λόγῳ προτροπὴ δὲν

εἶνε τοῦ Μωυσέως, ἀλλὰ τοῦ Θεοῦ Πατρὸς πρὸς

τιμὴν τοῦ Υἱοῦ. Ὅτι δὲ εἰς τὸ ὑπ᾽ ὄψιν χωρίον ὁ Πατὴρ προτρέπει εἰς τιμὴν τοῦ Υἱοῦ, τοῦτο ἀποδεικνύεται ἐκ τοῦ Ἑθρ. 1:6, «Ὅταν δὲ πάλιν εἰσαγάγῃ τὸν πρωτότοκον εἰς τὴν οἰκουμένην, λέγει Καὶ

προσκυνησάτωσαν αὐτῷ πάντες ἄγγελοι Θεοῦ». Ἢ

ἐνταῦθα προτροπή, «Καὶ προσκυνησάτωσαν αὐτῷ πάντες ἄγγελοι Θεοῦ» ἔχει ληφθῆ ἐκ τοῦ ἐξεταζομένου χωρίου Δευτ. 32:43 κατὰ τοὺς Ο΄. Ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος, κατὰ τὸ προσαγόμενον χωρίον Ἕθρ. 1:6, θὰ εἰσαγάγῃ πάλιν, κατὰ τὴν δευτέραν παρουσίαν, εἰς τὴν οἰκουμένην «τὸν πρωτότοκον», τὸν ἐκλεκτὸν

Υἱόν, καὶ θὰ προτρέψῃ νὰ προσκυνήσουν αὐτὸνὅλοι

οἱ ἀγαθοὶ ἄγγελοι, εἶνε ἀσφαλῶς ὁ Θεὸς Πατήρ.

Ἐν τῇ Παλαιᾷ Διαθήκῃ ὑπάρχουν λοιπὸν διακρίσεις προσώπων τῆς Θεότητος καὶ εἰς χωρία, ὅπου δὲν φαίνονται τοιαῦται διακρίσεις. Πολλὰ τὰ μυ27

στηριώδη χωρία τῆς θεοπνεύστου Γραφῆς, τὰ ὁποῖα οἱ ἑρμηνευταὶ πρέπει νὰ ἐξετάζουν μετὰ περισκέψεως. Ὅπωςδὲ ἐνταῦθαεἰς τὰς διακρίσεις περιλαμβάνονται ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱός, οὕτως ἀλλαχοῦ περιλαμβάνεται τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, π.χ. εἰς τὸ Δευτ. 32:35, καθὼς παρατίθεται ἐν Ἑθρ. 10:30, καθ᾽ ἃ ὑπεστηρίξαμεν προηγουμένως.

«Σήμερον, ἐὰν τῆς φωνῆς αὐτοῦ ἀκούσητε, μὴ σκληρύνητε τὰς καρδίας ὑμῶν, ὡς ἐν τῷ παραπικρασμῷ κατὰ τὴν ἡμέραν τοῦ πειρασμοῦ ἐν τῇ

ἐρήμῳ, οὗ ἐπείρασάν με οἱ πατέρες ὑμῶν, ἐδοκίμασάν με καὶ εἶδον τὰ ἔργα μου. Τεσσαράκοντα ἔτη προσώχθισατῇ γενεᾷ ἐκείνῃ καὶ εἶπα᾽ ἀεὶ πλανῶνται

τῇ καρδίᾳ, αὐτοὶ δὲ οὐκ ἔγνωσαντὰς ὁδούς μου, ὡς ὦμοσα ἐν τῇ ὀργῇ μου᾽ εἰ εἰσελεύσονται εἰς τὴν κατάπαυσίν μου» (Ψαλμ. 94:8-11 [95:7-11]}.

Ἐν τῷ Ψαλμικῷ τούτῳ χωρίῳ ὃν πρόσωπονὁμιλεῖ διὰ τὸν ἑαυτόν του, ὁμιλεῖ δὲ ὡς Θεός, ὡς Γιαχθέ, εἰς α΄ πρόσωπον, λέγον, «ἐπείρασάν με», «ἐδοκίμασάν με», «εἶδον τὰ ἔργα μου», «προσώχθισα τῇ γενεᾷ ἐκείνῃ», «εἶπα», «οὐκ ἔγνωσαν τὰς ὁδούς μου»,

«ὥμοσαἐν τῇ ὀργῇ μου», «εἰ εἰσελεύσονται εἰς τὴν κατάπαυσίν μου». Αὐτὸ δὲ τὸ θεῖον πρόσωπον ἐν

ἀρχῇ τοῦ χωρίου διακρίνει τὸν ἑαυτόν του ἀπὸ ἄλλου θείου προσώπου, διὰ τὸ ὁποῖον ὁμιλεῖ εἰς γ΄ πρόσωπον, καὶ τὸ ὁποῖον δηλοῖ διὰ τῆς ἀντωνυμίας

«αὐτοῦ». Τὸ ἄλλο δὲ πρόσωπον ἐν τῇ συναφείᾳ τοῦ

χωρίου ἐν τῷ Ψαλμῷ ὀνομάζεται «Κύριος», Γιαχθέ,

καὶ «Θεός». Συμφώνως δὲ πρὸς τὸ Ἑβρ. 3:7 ὁμιλη-

τὴς ἐν τῷ χωρίῳ εἶνε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. Οὕτω δὲ συντόμωςἡ ἔννοια τοῦ χωρίου εἶνε: «Σήμερον (κατὰ τὴν μεσσιακὴν ἐποχήν), ὅταν ἀκούσητε τὴν φωνὴν

αὐτοῦ, τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ, μὴ κάνετε ὅ,τι ἔκαναν

οἱ πατέρες σας εἰς ἐμέ, τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, ἐν τῇ ἐρήμῳ». Τὸ παρατεθὲν καὶ σχολιασθὲν Ψαλμικὸν τοῦτο χωρίον, ἐν τῷ ὁποίῳ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ὁμιλεῖ

ὡς Θεός, ὡς Γιαχβέ, εἶνε ἐκ τῶν σπουδαιοτάτων

Γραφικῶν χωρίων περὶ τῆς θεότητος τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος. ᾿Αφοῦ δὲ ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ ὁ θεόπνευστος συγγραφεὺς τῆς πρὸς Ἑθραίους Ἐπιστολῆς θλέπει διάκρισιν προσώπων τῆς Θεότητος, ἐκ τούτου οἱ ἑρμηνευταὶ ἔπρεπε νὰ καταλάθουν, ὅτι καὶ εἰς πολλὰ ἄλλα ὁμοίας διατυπώσεως χωρία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης πρόκειται περὶ διακρίσεως προσώπων τῆς Θεότητος.

«Οὕτω λέγει Κύριος ὁ Θεὸς τῷ χριστῷ μου (κατὰ

τὸ Ἑθραϊκὸν «τῷ χριστῷ αὐτοῦ») Κύρῳ, οὗ ἐκρά-

τηῆσα τῆς δεξιᾶς ἐπακοῦσαι ἔμπροσθεν αὐτοῦ ἔθνη, καὶ ἰσχὺν θασιλέων διαρρήξω, ἀνοίξω ἔμπροσθεν αὐτοῦ θύρας,καὶ πόλεις οὐ συγκλεισθήσονται" Ἐγὼ ἔμπροσθέν σου πορεύσομαικαὶ ὄρη ὁμαλιῶ, θύρας χαλκᾶς συντρίψω καὶ μοχλοὺς σιδηροῦς συγκλάσω καὶ δώσω σοι θησαυροὺς σκοτεινούς, ἀποκρύφους κλπ.» (Ἠσ. 45:1-3). Ἐντῷ χωρίῳ γίνεται διάκρισις δύο θείων προσώπων. ᾿Εὰν ἐπρόκειτο περὶ ἑνὸς μόνον θείου προσώ-

που, τὸ χωρίον θὰ εἶχεν ὡς ἑξῆς: «Οὕτω λέγει Κύριος ὁ Θεὸς τῷ χριστῷ αὐτοῦ Κύρῳ, οὗ ἐκράτησε 29

τῆς δεξιᾶς ἐπακοῦσαι ἔμπροσθεν αὐτοῦ ἔθνη, καὶ ἰσχὺν θασιλέων διαρρήξει, ἀνοίξει ἔμπροσθεν αὐτοῦ θύρας κλπ.». ᾿Αλλὰ τώρα ἡ διατύπωσις τοῦ χωρίου εἶνε διαφορετική, ἀκριθῶς διότι πρόκειται περὶ δύο θείων προσώπων. Τὸ ἕν θεῖον πρόσωπον ὁμιλεῖ εἰς α΄ πρόσωπον διὰ τὸν ἑαυτόν του λέγον,

«τῷ χριστῷ μου», «ἐκράτησα», «διαρρήξω», «ἀνοίξω», ἐν ἀρχῇ δὲ τοῦ χωρίου ἀναφέρεταιεἰς ἄλλο

θεῖον πρόσωπον,περὶ τοῦ ὁποίου ὁμιλεῖ εἰς γ΄ πρόσωπον διὰ τῆς φράσεως, «Οὕτω λέγει Κύριος ὁ Θεός», εἰσάγει δὲ ὡς ὁμιλητὴν τὸ ἄλλο τοῦτο πρόσωπον ἀπὸ τοῦ στίχ. 2 («Ἐγὼ ἔμπροσθέν σου πορεύσομαι κλπ.»).

«Αὕτη ἡ διαθήκη μου, ἣν διαθήσομαι τῷ οἴκῳ

Ἰσραήλ: Μετὰ τὰς ἡμέρας ἐκείνας, φησὶ Κύριος, διδοὺς δώσω νόμους εἰς τὴν διάνοιαν αὐτῶν καὶ ἐπὶ καρδίας αὐτῶν γράψω αὐτοὺς... καὶ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν οὐ μὴ μνησθῶἔτι» (Ἰερ. 38 [31]:33- 34}.

Τὸ παρὸν χωρίον εἶνε μέρος τῆς περιφήμου προ-

φητείας τοῦ ᾿ἸΙερεμίου περὶ συνάψεως καινῆς διαθήκης τοῦ Θεοῦ μετὰ τοῦ ᾿Ισραὴλ ἐν ταῖς ἡμέραις τοῦ Μεσσίου, καὶ περὶ τοῦ περιεχομένου καὶ τῆς πρα-

γματοποιήσεως τῆς καινῆς διαθήκης «μετὰ τὰς ἡμέ-

ρας ἐκείνας», μετὰ δηλαδὴ τὴν ἀνάληψιν τοῦ Χρι-

στοῦ, ὁπότε ἦλθε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, διὰ τοῦ ὁποίου ὁ Θεὸς ἔθεσε τοὺς νόμουςτου εἰς τὰς διανοίας

καὶ ἔγραψεν αὐτοὺςεἰς τὰς καρδίας τῶν πιστῶνκαὶ ἐπέφερε καὶ ἄλλας μεταθολάς, μεταξὺ τῶν ὁποίων ἡ ἄφεσις τῶν ἁμαρτιῶν (Ἰερ. 38 [31]:31-34}.Ψ 30

Εἰς τὸ χωρίον φαίνεται, ὅτι ὁμιλεῖ ἕν μόνον πρόσωπον, ὁ «Κύριος», ὁ Θεός. ᾿Αλλ᾽ εἰς τὴν πραγμα-

τικότητα πρόκειται περὶ δύο προσώπων τῆς Θεότήτος. Τοῦτο ἀποδεικνύεται ἐκ τῆς εἰσαγωγικῆς

φράσεως πρὸ τῆς παραθέσεωςτῆς ἐν λόγῳ προφητείας τοῦ ᾿Ιερεμίου ἐν Ἕθρ. 8:8-12. ᾽Εν Ἑθρ. 8:8 περιέχεται: «Μεμφόμενος γὰρ αὐτοῖς λέγει᾽ Ἰδοὺ ἡμέραι ἔρχονται, λέγει Κύριος, καὶ συντελέσω ἐπὶ τὸν οἷκον Ἰσραὴλ καὶ ἐπὶ τὸν οἶκον Ἰούδα διαθήκην καινήν».

Ἡ φράσις, «Μεμφόμενοςγὰρ αὐτοῖς λέγει!», ἀνήκει εἰς τὸν συγγραφέα τῆς πρὸς Ἑθραίους Ἐπιστολῆς καὶ εἶνε, ὡς εἴπομεν, εἰσαγωγική, τὸ δὲ ὑπόλοι-

πον τοῦ χωρίου εἶνε παράθεσις τοῦ Ἰερ. 38 (31): 31, πρώτου στίχου τῆς περιφήμου προφητείας περὶ

καινῆς διαθήκης. Ὃ δὲ «μεμφόμενος»τῆς εἰσαγω-

γικῆς φράσεως εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος, τὸ ὁποῖον «λέγει» τὶ «λέγει Κύριος», τὶ λέγει δηλαδὴ

ἄλλο πρόσωπον τῆς Θεότητος. Ὁ «Κύριος»εἶνε ὁ

Θεός, ὁ δὲ «μεμφόμενος»εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Ὅτι δὲ ὁ «μεμφόμενος»εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα,

τοῦτο ἀποδεικνύεται ἐκ τῆς δηλώσεως, τὴν ὁποίαν

ὁ συγγραφεὺς τῆς πρὸς 'Εθραίους ᾿Επιστολῆς ἐν Ἕθρ. 10:15 προτάσσει τῆς ἐν τοῖς ἑπομένοις στίχοις 16-17 παραθέσεωςτοῦ περὶ καινῆς διαθήκης χωρίου Ἴερ. 38(31): 338-34, τὸ ὁποῖον παρεθέσαμεν καὶ ἡμεῖς ἐκ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καὶ ἐξετάζομεν ἐνταῦθα. Διὰ νὰ φανῇ δὲ σαφῶς, ὅτι ἐν τῷ χωρίῳ πρόκειται 21

περὶ δύο προσώπων τῆς Θεότητος, ἐκ τῶν ὁποίων τὸ ἕν εἶνε τὸἍγιον Πνεῦμα, παραθέτομεν τὸ χωρίον

καὶ ἐκ τῆς Καινῆς Διαθήκης μετὰ τῆς προτασσομένῆς αὐτοῦ δηλώσεως: «Μαρτυρε!ῖδὲ ἡμῖν καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ “Αγιον᾽ μετὰ γὰρ τὸ προειρηκέναι, Αὕτη ἡ διαθήκη ἣν διαθήσομαι πρὸς αὐτούς, Μετὰ τὰς ἡμέρας ἐκείνας, λέγει Κύριος, διδοὺς νόμους μου ἐπὶ καρδίας αὐτῶν,καὶ

ἐπὶ τῶν διανοιῶν αὐτῶν ἐπιγράψω αὐτούς, καὶ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν καὶ τῶν ἀνομιῶν αὐτῶν οὐ μὴ μνησθῶ ἔτι» (Ἐθρ. 10:15-17). Ἡ φράσις, «Μαρτυρεϊῖδὲ ἡμῖν καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον», ὑπενθυμίζουσα τὸν ἐν Α΄ ἸΙωάν. 5:6 λόγον, «Καὶ τὸ Πνεῦμά ἐστι τὸ μαρτυροῦν, ὅτι τὸ Πνεῦμά ἐστιν ἡ ἀλήθεια», ἔχει τὴν ἔννοιαν, ὅτι τὸ ἍΑγιον Πνεῦμα μαρτυρεῖ, ἤτοι θεθαιώνει, τὴν ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν. Μαρτυρεῖ δὲ τὴν ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν τὸ Ἅγιον Πνεῦμα μὲ τὸ νὰ λέγῃ τὶ «λέγει Κύριος»,

τὶ λέγει δηλαδὴ ἄλλο πρόσωπον τῆς Θεότητος. Ὁ

«Κύριος», τὸ ἄλλο πρόσωπον τῆς Θεότητος, λέγει: «Μετὰ τὰς ἡμέρας ἐκείνας διδοὺς νόμους μου ἐπὶ καρδίας αὐτῶν, καὶ ἐπὶ τῶν διανοιῶν αὐτῶν ἐπιγράΨψω αὐτούς, καὶ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν καὶ τῶν ἀνομιῶν αὐτῶν οὐ μὴ μνησθῶ ἔτι». Οἱ θεῖοι νόμοι ἐγγράφονται πλέον εἰς τὸ ἐσωτερικὸν τῶν πιστῶν,

διότι οὗτοι διὰ τῆς ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν καὶ τῶν

ἀνομιῶν αὐτῶν ἐξαγνίζονται καὶ καθίστανται κατάλληλοι διὰ τὴν ἐγγραφὴν τῶν θείων νόμων ἐντὸς αὐτῶν. 32

Κατὰ ταῦτα διὰ τοῦ «μεμφόμενος» τοῦ Ἕθρ. 8:8 καὶ τοῦ «Μαρτυρεῖδὲ ἡμῖν καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἍΑγιον»

τοῦ Ἕθρ. 10:15 ἀποδεικνύεται, ὅτι εἰς τὸ ὑπ᾽ ὄψιν

χωρίον Ἰερ. 38 (31):33-34 ὁμιλεῖ τὸ Πνεῦμα τὸἍΔΛγιον καὶ λέγει τὶ «λέγει Κύριος», δηλαδὴ τὶ λέγει ἄλλο πρόσωπον, ὁ Θεός. ᾿Αλλ᾽ ἀφοῦ ἡ πρὸς ᾿Εθραίους ᾿Επιστολὴ λέγει, ὅτι ἐν τῇ προφητείᾳ τοῦ ᾿Ιερεμίου ὁμιλεῖϊκαὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, ἔπρεπε καὶ ἐκτούτου οἱ ἑρμηνευταὶ νὰ καταλάθουν, ὅτι ἡ ἀλήθεια, ὅτι ἡ Θεότης δὲν εἶνε ἕν μόνον πρόσωπον, περιέχεται καὶ εἰς τὴν Παλαιὰν Διαθήκην. ἼΛΑξιον δὲ παρατηρήσεως, ὅτι εἰς τὸ κεφάλαιον

τοῦ Ἰερεμίου, ἔνθα περιέχεται ἡ περίφημος προφη-

τεία περὶ καινῆς διαθήκης καὶ τὸ ἐξετασθὲν χωρίον, μέρος τῆς ἐν λόγῳ προφητείαςκ, εἰς τοὺς στίχ. 31:16,

35-36 καὶ 37 κατὰ τὸ 'Εθραϊκὸν καὶ 38:36-37 κατὰ τοὺς Ο΄ γίνεται σαφὴς διάκρισις δύο θείων προσώ-

πων, ἀφοῦ ἐν αὐτοῖς ὁμιλεῖ «Κύριος» καὶ λέγει τὶ «λέγει Κύριος», τὶ λέγει δηλαδὴ ἄλλο πρόσωπον τῆς Θεότητος.

«Ἰδοὺ δὴ ὁ δεσπότης Κύριος σαθαὼθ ἀφελεῖ ἀπὸ τῆς ᾿Ιουδαίας καὶ ἀπὸ ᾿Ἰερουσαλὴμ ἰσχύοντα καὶ ἰσχύουσαν, ἰσχὺν ἄρτου καὶ ἰσχὺν ὕδατος, γίγαντα καὶ ἰσχύοντα καὶ ἄνθρωπον πολεμιστὴν καὶ δικαστὴν καὶ προφήτηνκαὶ στοχαστὴν καὶ πρεσθύτερον

καὶ πεντηκόνταρχον καὶ θαυμαστὸν σύμθουλονκαὶ σοφὸν ἀρχιτέκτονα καὶ συνετὸν ἀκροατήν᾽ καὶ ἐπιστήσω νεανίσκους ἄρχοντας αὐτῶν, καὶ ἐμπαῖκται κυριεύσουσιν αὐτῶν» (Ἤσ.3:1-4). 33

Ἐνταῦθα θεῖον πρόσωπον ὁμιλεῖ εἰς α΄ πρόσω-

πον περὶ ἑαυτοῦ, ἀφοῦ ἐν στίχ. 4 λέγει, «ἐπιστήσω

νεακίσκους ἄρχοντας αὐτῶν», καὶ διακρίνει ἑαυτὸ ἀπὸ ἄλλου θείου προσώπου, περὶ τοῦ ὁποίου ὁμιλεῖ εἰς γ΄ πρόσωπον, ἀφοῦ ἐν στίχ. 1 λέγει, «Ἰδοὺ δὴ ὁ

δεσπότης Κύριος σαθαὼθ ἀφελεῖ ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας καὶ ἀπὸ Ἰερουσαλὴμ ἰσχύοντα καὶ ἰσχύουσαν κλπ.».

«Τάδε λέγει Κύριος" Ἀνθ᾽ ὧν ὑψώθησαναἱ θυγατέρες Σιὼν καὶ ἐπορεύθησαν ὑψηλῷ τραχήλῳ καὶ ἐν νεύμασιν ὀφθαλμῶν καὶ τῇ πορείᾳ τῶν ποδῶν ἅμα σύρουσαιτοὺς χιτῶναςκαὶ τοῖς ποσὶν ἅμα παίζουσαι, καὶ ταπεινώσει ὁ Θεὸς ἀρχούσας θυγατέρας Σιών, καὶ Κύριος ἀποκαλύψει τὸ σχῆμα αὐτῶν» (Ἠσ. 3:16-17).

Ἐνταῦθα «Κύριος» λέγει, ὅτι «ὁ Θεός», ὁ «Κύριος», θὰ ταπεινώσῃ καὶ θὰ ἐξευτελίσῃ τὰς ὑπερηφάνους καὶ ἀσέμνους θυγατέρας τῆς Σιών. Ἕν θεῖον πρόσωπον δηλαδὴ ὁμιλεῖ περὶ ἄλλου θείου προσώπου.

«᾿Ἐπαχύνθη γὰρ ἡ καρδία τοῦ λαοῦ τούτου,καὶ

τοῖς ὠσὶν αὐτῶν θαρέως ἤκουσαν καὶ τοὺς ὀφθαλ-

μοὺς αὐτῶν ἐκάμμυσαν μήποτε ἴδωσι τοῖς ὀφθαλ-

μοῖς καὶ τοῖς ὠσὶν ἀκούσωσικαὶ τῇ καρδίᾳ συνῶοσι, καὶ ἐπιστρέψωσι, καὶ ἰάσομαι αὐτούς. Καὶ εἶπα: Ἕως

πότε, Κύριε; Καὶ εἶπεν. Ἕως ἂν ἐρημωθῶσι πόλεις

παρὰτὸ μὴ κατοικεῖσθαι καὶ οἶκοι παρὰ τὸ μὴ εἶναι ἀνθρώπους, καὶ ἡ γῆ καταλειφθήσεται ἔρημος. Καὶ 34

μετὰ ταῦτα μακρυνεῖὁ Θεὸς τοὺς ἀνθρώπους»(Ἠσ. 6:10-12). ᾿ἘΕνταῦθα, ἔνθα ὁ λόγος περὶ πωρώσεως, κωφώσεως καὶ τυφλώσεως τῶν Ἰσραηλιτῶν, καὶ περὶ τιμωρίας αὐτῶν, ὁμιλεῖ εἰς α΄ πρόσωπον διὰ τὸν ἑαυτόν του, ἀφοῦ λέγει «ἰάσομαι», ἕν θεῖον πρόσωπον, τὸ ὁποῖον ὀνομάζεται «Κύριος», ἑθραϊστὶ ᾿Αδωνάι, στίχ.

1, 8, 11, καὶ «Κύριος σαθαώθ», ἑθραϊστὶ Γιαχθδὲ

σαθαώθ (Ξ- Κύριος τῶν δυνάμεων, Κύριος παντοκράτωρ), στίχ. 3, 5. Τὸ θεῖον τοῦτο πρόσωπον, τὸ

ὁποῖον ὁ Ἠσαΐας εἶδεν ὡς βασιλέα «καθήμενον ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ καὶ ἐπηρμένου, καὶ πλήρης ὁ οἶκος τῆς δόξης αὐτοῦ», στίχ. 1 (ἰδὲ καὶ στίχ. 3), εἶνε ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὅπως δεικνύει τὸ ᾿Ιωάν. 12:40-42,

ὅπου ὁ στίχ. 40 εἶνε παράθεσις τοῦ στίχ. 10 τοῦ ὑπ᾽

ὄψιν χωρίου Ἠσ. 6:10-12. Τὸ θεῖον δὲ τοῦτο πρόσωπον, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ἀπαντῶνεἰς ἐρώτημα τοῦ προφήτου περὶ τῆς διαρκείας τῆς πωρώσεως τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ, ἐν στίχ. 12 διὰ τῆς φράσεως, «καὶ μετὰ ταῦτα μακρυνεῖὁ Θεὸς τοὺς ἀνθρώπους», ὁ Θεὸς δηλαδὴ θ᾽ ἀπομακρύνῃ ἐκ τῆς Πατρίδος των τοὺς Ἰσραηλίτας δι᾽ αἰχμαλωσίας καὶ ἐξορίας, ἀνα-

φέρεταιεἰς ἄλλο θεῖον πρόσωπον, «τὸν Θεὸν» κατὰ

τοὺς Ο΄, «Γιαχθὲ» κατὰ τὸ 'Εθραϊκόν. Διὰ τὸ ἄλλο δὲ τοῦτο πρόσωπον,τὸν Θεόν,ὁμιλεῖ εἰς γ΄ πρόσωπον, ἀφοῦ λέγει «μακρυνεῖ ὁ Θεός». Ἔχομεν λοιπὸν ἐν τῷ χωρίῳ διάκρισιν δύο προσώπων τῆς Θεότητος. Ἄξιον δὲ παρατηρήσεως, ὅτι ἐν στίχ. ὃ κατὰ τὸ ἙΒθραϊκὸν ὁ ὁμιλῶν εἰς τὸν προφήτην Κύριοςλέγει:

«Ποῖον θὰ ἀποστείλω, καὶ ποῖος θὰ πορευθῇ δι᾽ 35

ἡμᾶς;». Ὁ Κύριος λέγει «ἀποστείλω», κατὰ ἑνικόν, καὶ «δι᾿ ἡμᾶς», κατὰ πληθυντικόν. Ὁ δὲ πληθυντικὸς σημαίνει, ὅτι ἐν τῇ Θεότητι ὑπάρχουν περισσότερα τοῦ ἑνὸς πρόσωπα. Ὅτι δὲ εἰς τὸ σχολιασθὲν χωρίον Ἢσ. 6:10-12 γίνεται πράγματι διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεότητος, τοῦτο φαίνεται σαφῶς καὶ ἐπιθεθαιώνεται ἐκ τοῦ τρόπου, κατὰ τὸν ὁποῖον ὁ στίχ. 10 τοῦ χωρίου τούτου παρατίθεται ἐν ᾿Ιωάν. 12:40: «Τετύφλωκεν αὐτῶν τοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ πεπώρωκεν αὐτῶν τὴν καρδίαν, ἵνα μὴ ἴδωσι τοῖς ὀφθαλμοῖς καὶ νοήσωσιτῇ καρδίᾳ καὶ ἐπιστραφῶοσι, καὶ ἰάσομαι αὐτούς». Εἰς τὰ ῥήματα «τετύφλωκε» καὶ «πεπώρωκε», γ᾽ προσώπου, ὡς ὑποκείμενον ἐννοεῖται ὁ Θεὸς ἐν τῇ ἐννοίᾳ, ὅτι ὁ Θεὸς παρεχώρησε τὴν τύφλωσιν καὶ πώρωσιν τῶν ᾿Ισραηλιτῶν λόγῳ τῆς κακῆς προαιρέσεως καὶ διαγωγῆς των (Πρθλ. Ἠσ. 29: 10, ἹῬΡωμ. 11:8, Ἐξόδ. 10:20, 27). Εἰς τὸ ῥῆμα δὲ «ἰάσομαι», α΄ προσώπου, ὡς ὑποκείμενον ἐννοεῖται ὁ ὁμιλῶν ἐν τῷ χωρίῳ Κύριος Χριστός. Συντόμως τὸ ᾿Ιωάν. 12:40 ἔχει οὕτως: Ἐτύφλωσε καὶ ἐπώρωσετοὺς ἸΙσραηλίτας ὁ Θεός, διὰ νὰ μὴ ἐπιστραφοῦν καὶ τοὺς θεραπεύσω ἐγὼ ὁ Κύριος Χριστός. ᾿Αφοῦ δὲ ἐκ τοῦ τρόπου, κατὰ τὸν ὁποῖον τὸ ᾽Ησ. 6:10 παρατίθεται ἐν Ἰωάν. 12:40, φαίνεται, ὅτι ἐν Ἦσ. 6:10-12 γίνεται πραγματικῶς διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεότητος, οἱ ἑρμηνευταὶ ἔπρεπε νὰ ἀντιλαμθάνωνται,ὅτι

εἰς πολλὰ παράδοξα χωρία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἡ

παραδοξότης ἔγκειται εἰς τὴν διάκρισιν ἐν αὐτοῖς προσώπων τῆς Θεότητος. 36

«Καὶ προσέθετο Κύριος λαλῆσαίμοι ἔτι (λέγων, προσθέτει τὸ ἹΕθραϊκόν): Διὰ τὸ μὴ θΘούλεσθαι τὸν

λαὸν τοῦτον τὸ ὕδωρ τοῦ Σιλωὰμ τὸ πορευόμενον ἡσυχῆ, ἀλλὰ θούλεσθαι ἔχειν τὸν Ρασεὶμ καὶ τὸν υἱὸν Ρομελίου θασιλέα ἐφ᾽ ὑμῶν, διὰ τοῦτο ἰδοὺ Κύριος ἀνάγει ἐφ᾽ ὑμᾶς τὸ ὕδωρ τοῦ ποταμοῦ τὸ ἰσχυρὸν καὶ τὸ πολύ, τὸν θασιλέα τῶν Ἀσσυρίων» (Ησ. 8:5-7).

Εἰς τὸ χωρίον τοῦτο «Κύριος» ὁμιλεῖ εἰς τὸν προφήτην περὶ ἄλλου «Κυρίου», ὁ ὁποῖος ἐξεγείρει ἐναντίον τῶν Ἰουδαίων τὸν ἰσχυρὸν καὶ ὁρμητικὸν βασιλέα τῶν ᾿Ασσυρίων. ᾿Ιδὲ καὶ τὸν στίχ. 8, ὅπου κατὰ τὸ Εθραϊκὸν ὁ Κύριος ἀπευθύνεται πρὸς τὸν ᾿Εμμανουήλ, ὁ ὁποῖος ἀναφέρεται ὡς κυρίαρχος τῆς χώρας, ὅπερ λέγεται μόνον περὶ τοῦ Γιαχθέ (Ἡσ.14:2, 25᾽ Ἰερ. 2:7: Ὥσ.9:3). «Ἰδοὺ ἐπεγείρω ὑμῖν τοὺς Μήδους... Καὶ ἔσται Βαθυλών, ἣ καλεῖται ἔνδοξος ἀπὸ θασιλέως Χαλ-

δαίων, ὃν τρόπον κατέστρεψεν ὁ Θεὸς Σόδομακαὶ Γόμορρα»(Ἤσ. 13:17-19).

Ἕνθεῖον πρόσωπον ἐνταῦθα ἀπευθύνεται πρὸς τοὺς Βαθυλωνίους καὶ λέγει «ἐπεγείρω ὑμῖν τοὺς Μήδους». Προλέγει δέ, ὅτι ἡ ἔνδοξος Βαθυλὼν θὰ

καταστραφῇ, «ὃν τρόπον κατέστρεψεν ὁ Θεὸς Σόδομα καὶ Γόμορρα». Τὸ θεῖον πρόσωπονὁμιλεὶ δι

ἑαυτὸ εἰς α΄ πρόσωπον («ἐπεγείρω») καὶ διακρίνει ἑαυτὸ ἀπὸ «τοῦ Θεοῦ», περὶ τοῦ ὁποίου ὁμιλεῖ εἰς γ΄ πρόσωπον («κατέστρεψεν ὁ Θεός», δὲν λέγει, κατέστρεψα ἐγώ). ᾿Ιδὲ καὶ τὸ ὅμοιον χωρίον ᾿Αμ. 37

4:11, ὅπου ἡ διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεότητος γίνεται κατὰ τρόπον σαφέστερον καὶ καταπληκτικώτερον.

«Ἰδοὺ Κύριος κάθηται ἐπὶ νεφέλης κούφηςκαὶ ἥξει εἰς Αἴγυπτον, καὶ σεισθήσεται τὰ χειροποίητα

Αἰγύπτου ἀπὸ προσώπουαὐτοῦ, καὶ ἡ καρδία αὐτῶν ἡττηθήσεται ἐν αὐτοῖς. Καὶ ἐπεγερθήσονται Αἰγύπτιοι ἐπ᾿ Αἰγυπτίους, καὶ πολεμήσει ἄνθρωπος τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ καὶ ἄνθρωπος τὸν πλησίον αὐτοῦ, πόλις ἐπὶ πόλιν καὶ νομὸς ἐπὶ νομόν. Καὶ ταραχθήσεται τὸ πνεῦμα τῶν Αἰγυπτίων ἐν αὐτοῖς, καὶ τὴν θουλὴν αὐτῶν διασκεδάσω, καὶ ἐπερωτήσουσι τοὺς θεοὺς αὐτῶν καὶ τὰ ἀγάλματα αὐτῶν καὶ τοὺς ἐκ τῆς γῆς φωνοῦντας καὶ τοὺς ἐγγαστριμύθους.

Καὶ παραδώσω τὴν Αἴγυπτον εἰς χεῖρας ἀνθρώπων κυρίων σκληρῶν, καὶ θασιλεῖς σκληροὶ κυριεύσου-

σιν αὐτῶν᾽ Τάδε λέγει Κύριος σαθαώθ» (Ἠσ. 19:14). Εἰς τὴν παροῦσαν περικοπήν, ὅπου περιέχεται

προφητεία κατὰ τῆς Αἰγύπτου, ὁμιλεῖ «Κύριος σαθαώθ», ὅπως δηλοῦταιεἰς τὸ τέλος τῆς περικοπῆς, καὶ χρησιμοποιεῖ δι᾽ ἑαυτὸν α΄ πρόσωπον («τὴν

θουλὴν αὐτῶν διασκεδάσω», «παραδώσω τὴν Αἴγυ-

πτον εἰς χεῖρας ἀνθρώπων κυρίων σκληρῶν», δια-

κρίνει δὲ τὸν ἑαυτόν του ἀπὸ ἄλλου προσώπου τῆς

Θεότητος, τὸ ὁποῖον ἀναφέρει εἰς τὴν ἀρχὴν τοῦ χωρίου μὲ τὸ ὄνομα «Κύριος» καὶ περὶ τοῦ ὁποίου χρησιμοποιεῖ γ΄ πρόσωπον («Ἰδοὺ Κύριος κάθηται

ἐπὶ νεφέλης κούφης καὶ ἥξει εἰς Αἴγυπτον»). «Κύ3ὃ

ριος» κατέρχεταιεἰς Αἴγυπτον καὶ δι᾽ αὐτοῦ «Κύριος σαθαὼθ»ἐπιφέρει τιμωρίαν εἰς τὴν Αἴγυπτον. «Διότι οὕτως εἰπέ μοι Κύριος" Ἔτι ἐνιαυτὸς ὡς ἐνιαυτὸς μισθωτοῦ, ἐκλείψει ἡ δόξα τῶν υἱῶν Κηδάρ, καὶ τὸ κατάλοιπον τῶν τοξευμάτων τῶν ἰσχυρῶν υἱῶν Κηδὰρ ἔσται ὀλίγον, ὅτι Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ ἐλάλησεν» (Ἠσ. 21:16-17). Κατὰ τὸ χωρίον τοῦτο, ὅπου ὁ λόγος κατὰ τῶν Κηδαριτῶν, λαοῦ πολεμικοῦ, περιφήμων τοξευτῶν,

«Κύριος» εἶπεν εἰς τὸν προφήτην,ὅτι οἱ Κηδαρῖται θὰ ὑποστοῦν ὄλεθρον,διότι «Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσρα-

ὴλ ἐλάλησεν», καὶ ὅ,τι, ἐννοεῖται, ἀπεφάσισε καὶ

ἐλάλησεν ὁ Κύριος, ὁ Θεὸς καὶ ὑπερασπιστὴς τοῦ ᾿Ισραήλ, ὁπωσδήποτε θὰ γίνῃ. Εἶνε φανερόν, ὅτι «Κύριος» διακρίνει ἑαυτὸν ἀπὸ «Κυρίου τοῦ Θεοῦ».

«Ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ -τάδε λέγει Κύριος σαθα-

ὧθ-- κινηθήσεται ὁ ἄνθρωπος ὁ ἐστηριγμένος ἐν τόπῳ πιστῷ καὶ ἀφαιρεθήσεται" καὶ πεσεῖται καὶ ἐξολοθρευθήσεται ἡ δόξα ἡ ἐπ᾽ αὐτόν, ὅτι Κύριος ἐλάλησεν» (Ἠσ. 22:25. Ἰδὲ καὶ τὸ Εθραϊκόν). ᾿Αξία παρατηρήσεως ἡ διαφορὰ μεταξὺ τοῦ ἐνεστῶτος «λέγε!» καὶ τοῦ ἀορίστου «ἐλάλησεν»: Τάδε λέγει «Κύριος σαθαώθ», ὅτι δηλαδὴ θὰ τιμωρηθῇ ὁ ἰσχυρός, ἀλλ᾽ ἀσεθὴς ἄνθρωπος, διότι οὕτω «Κύριος ἐλάλησεν». Εἰς τὸ χωρίον τοῦτο, ὅπου ὁ λόγος περὶ τιμωρίας ἰσχυροῦ καὶ εὐημεροῦντος ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος παρεξετράπη, γίνεται διάκρισις δύο προσώπων τῆς 39

Θεότητος ὁμοίως πρὸς τὴν διάκρισιν εἰς τὸ προηγουμένως σχολιασθὲν χωρίον Ἢσ. 21:16-17.

«Καὶ σὺ μὴ λάθῃς γυναῖκα, λέγει Κύριος ὁ Θεὸς

Ἰσραήλ, καὶ οὐ γεννηθήσεταί σοι υἱὸς οὐδὲ θυγά-

τῆρ ἐν τῷ τόπῳ τούτῳ. Ὅτι τάδε λέγει Κύριος περὶ τῶν υἱῶν καὶ περὶ τῶν θυγατέρων τῶν γεννωμένων ἐν τῷ τόπῳ τούτῳ καὶ περὶ τῶν μητέρων αὐτῶν τῶν τετοκυιῶν αὐτοὺς καὶ περὶ τῶν πατέρων αὐτῶν τῶν γεγεννηκότων αὐτοὺς ἐν τῇ γῇ ταύτῃ Ἐν θανάτῳ νοσερῷ ἀποθανοῦνται...» (Ἰερ. 16:1-4).

Ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ «Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ»

λέγει εἰς τὸν προφήτην ᾿Ιερεμίαν: Σὺ νὰ μὴ λάθῃς

γυναῖκα καὶ νὰ μὴ δημιουργήσῃς οἰκογένειαν, διότι ὁ «Κύριος» λέγει περὶ τῶν γονέων καὶ τῶν τέκνων αὐτῆς τῆς χώρας: Θὰ ἀποθάνουν μὲ ὀδυνηρὸν

θάνατον... Ἕν πρόσωπον, «Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραήλ»,

ἀναφέρεται εἰς ἄλλο πρόσωπον, τὸ ὁποῖον ἐπίσης ὀνομάζεται «Κύριος». Διάκρισις δύο θείων προσώπων.

«Ὦ οἱ ποιμένες οἱ διασκορπίζοντες καὶ ἀπολλύοντες τὰ πρόθατα τῆς νομῆς μου. Διὰ τοῦτο τάδε λέγει Κύριος ἐπὶ τοὺς ποιμαίνοντας τὸν λαόν μου᾽

Ὑμεῖς διεσκορπίσατε τὰ πρόθατά μου καὶ ἐξώσατε αὐτὰ καὶ οὐκ ἐπεσκέψασθε αὐτά, ἰδοὺ ἐγὼ ἐκδικῶ ἐφ᾽ ὑμᾶς κατὰ τὰ πονηρὰ ἐπιτηδεύματα ὑμῶν»(Ἰερ. 23:1-2). Ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ, ἔνθα ὁ λόγος περὶ τῶν κακῶν

ποιμένων, ὁμιλεῖ θεῖον πρόσωπον, «Κύριος» ὀνο40

μαζόμενον κατὰ τὸ ἙΘθραϊκόν, χρησιμοποιεῖ δι᾽

ἑαυτὸν α΄ πρόσωπον («τὰ πρόθατα τῆς νομῆς μου»,

«τὸν λαόν μου»), καὶ διὰ τῆς φράσεως «Διὰ τοῦτο τάδε λέγει Κύριος»εἰσάγει εἰς τὸν λόγον ἄλλο θεῖον πρόσωπον,περὶ τοῦ ὁποίου ὁμιλεῖεἰς γ΄ πρόσωπον («λέγει Κύριος»), καὶ τὸ ὁποῖον ἄρχεται τοῦ λόγου διὰ τῆς φράσεως «Ὑμεῖς διεσκορπίσατετὰ πρόθατά μου». Διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεότητος. Καὶ μόνον δὲ τὸ πρῶτον τμῆμα τοῦ στίχ. 2, «Διὰ τοῦτο τάδε λέγει Κύριος ἐπὶ τοὺς ποιμαίνοντας τὸν λαόν μου», ἀποδεικνύει τὴν διάκρισιν δύο προσώπων τῆς Θεότητος, ἀφοῦ ὁ ὁμιλῶν εἰς τὸ τμῆμα τοῦτο δὲν λέγει «τὸν λαὸν αὐτοῦ», ἀλλὰ λέγει «τὸν λαόν μου». «Ἐν ἀρχῇ θασιλέως Ἰωακεὶμ υἱοῦ Ἰωσία ἐγενήθη ὁ λόγος οὗτος παρὰ Κυρίου᾽ Οὕτως εἰπε Κύριος" Στῆθι ἐν αὐλῇ οἴκου Κυρίου καὶ χρηματιεῖς ἅπασι τοῖς Ἰουδαίοις καὶ πᾶσι τοῖς ἐρχομένοις προσκυνεῖν ἐν οἴκῳ Κυρίου ἅπαντας τοὺς λόγους, οὺς συνέταξά σοι χρηματίσαι αὐτοῖς, μὴ ἀφέλῃς ῥῆμα» (Ἰερ. 33 [26] : 1-2).

Κατὰ τὸ ἹΕθραϊκὸν μετὰ τὴν φράσιν, «ἐγενήθη ὁ λόγος οὗτος παρὰ Κυρίου», προστίθεται ἡ λέξις «λέγων». Εἷς «Κύριος» ὡμίλησεν εἰς τὸν προφήτην λέγων: «Οὕτωςεἶπε Κύριος...». Εἷς «Κύριος» λέγει, τὶ εἶπεν ἄλλος «Κύριος». Διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεότητος. Ἴσως δὲ ὁ δεύτερος «Κύριος», ἐπανειλημμένως ὁμιλῶν περὶ «οἴκου Κυρίου» καὶ ὄχι «οἴκου μου», ἀναφέρεται εἰς τρίτον «Κύριον». 41

«Οὕτως εἶπε Κύριος ἐπὶ Σαμαίαν τὸν Νελαμίτην: Ἐπειδὴ ἐπροφήτευσεν ὑμῖν Σαμαίας, καὶ ἐγὼ οὐκ

ἀπέστειλα αὐτόν, καὶ πεποιθέναι ἐποίησεν ὑμᾶς ἐπ᾽

ἀδίκοις, διὰ τοῦτο οὕτως εἶπε Κύριος. ᾿Ιδοὺ ἐγὼ ἐπισκέψομαι ἐπὶ Σαμαίαν καὶ ἐπὶ τὸ γένος αὐτοῦ, καὶ οὐκ ἔσται αὐτῶν ἄνθρωπος ἐν μέσῳ ὑμῶν τοῦ ἰδεῖν τὰ ἀγαθά, ἃ ἐγὼ ποιήσω ὑμῖν, οὐκ ὄψονται» (Ἰερ. 36[29]:31-32).

Κατὰ τὸ χωρίον τοῦτο ὁ ἀπευθυνόμενοςεἰς τὸν προφήτην «Κύριος» καὶ ὁμιλῶν δι᾽ ἑαυτὸν εἰς α΄ πρόσωπον («ἐγὼ οὐκ ἀπέστειλα») διακρίνει ἑαυτὸν ἀπὸ ἄλλου «Κυρίου», διὰ τὸν ὁποῖον ὁμιλεῖ εἰς γ΄ πρόσωπον («διὰ τοῦτο οὕτως εἶπε Κύριος»). Διά-

Κρισις λοιπὸν δύο προσώπων τῆς Θεότητος. Κατὰ

δὲ τὸ Εθραϊκὸν ὁ δεύτερος «Κύριος» λέγει τὶ «λέ-

γει Κύριος», τὶ λέγει δηλαδὴ τρίτον πρόσωπον τῆς

Θεότητος.

«Οὕτως εἶπε Κύριος παντοκράτωρ. Λάβετὸ Βδι-

θλίον τῆς κτήσεως τοῦτο καὶ τὸ θιθλίον τὸ ἀνεγνωσμένονκαὶ θήσεις αὐτὸ εἰς ἀγγεῖον ὀστράκινον, ἵνα διαμείνῃ ἡμέρας πλείους, ὅτι οὕτως εἶπε Κύριος᾽ Ἔτι κτηθήσονται ἀγροὶ καὶ οἰκίαι καὶ ἀμπελῶνες ἐν τῇ γῇ ταύτῃ» (Ἰερ. 39 [32]:14-15).ὕ

Ὁ «Κύριος»εἶπε: Λάβε αὐτὰ τὰ συμφωνητικὰ καὶ διαφύλαξον αὐτά, διότι ὁ «Κύριος»εἶπε... Διάκρισις

δύο προσώπων τῆς Θεότητοο.

«Καὶ νῦν οὕτως εἶπε Κύριος ὁ Θεὸς ἸΙσραήλ...

Ἰδοὺ ἐγὼ συνάγω αὐτοὺς ἐκ πάσης τῆς γῆς, οὗ 42

διέσπειρα αὐτοὺς ἐκεῖ ἐν ὀργῇ μου καὶ τῷ θυμῷ μου

καὶ ἐν παροξυσμῷ μεγάλῳ, καὶ ἐπιστρέψω αὐτοὺς

εἰς τὸν τόπον τοῦτον καὶ καθιῶ αὐτοὺς πεποιθότας,

καὶ ἔσονταίμοι εἰς λαόν, καὶ ἐγὼ ἔσομαι αὐτοῖς εἰς Θεόν. Καὶ δώσω αὐτοῖς ὁδὸν ἑτέραν καὶ καρδίαν

ἑτέραν φοθηθῆναί με πάσας τὰς ἡμέραςκαὶ εἰς ἀγαθὸν αὐτοῖς καὶ τοῖς τέκνοις αὐτῶν μετ᾽ αὐτούς. Καὶ διαθήσομαι αὐτοῖς διαθήκην αἰωνίαν, ἣν οὐ μὴ

ἀποστρέψω ὄπισθεν αὐτῶν καὶ τὸν φόθον μου δώσω εἰς τὴν καρδίαν αὐτῶν πρὸς τὸ μὴ ἀποστῆναι αὐτοὺς ἀπ’ ἐμοῦ. Καὶ ἐπισκέψομαι τοῦ ἀγαθῶσαι αὐτοὺς καὶ φυτεύσω αὐτοὺςἐν τῇ γῇ ταύτῃ ἐν πίστει καὶ ἐν πάσῃ καρδίᾳ καὶ ἐν πάσῃ ψυχῇ, ὅτι οὕτως

εἶπε Κύριος. Καθὰ ἐπήγαγον ἐπὶ τὸν λαὸν τοῦτον

πάντα τὰ κακὰ τὰ μεγάλα ταῦτα, οὕτως ἐγὼ ἐπάξω ἐπ᾽ αὐτοὺς πάντα τὰ ἀγαθά, ἃ ἐλάλησα ἐπ᾽ αὐτούς»

(Ἰερ. 39[32]:36-42).

Κατὰ τὴν πνευματικωτάτην ταύτην μεσσιακὴν περικοπὴν «Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραήλ», στίχ. 36, ὁμιλῶν

εἰς α΄ πρόσωπον δι᾽ ἑαυτόν («ἐγὼ συνάγω», «διέ-

σπει!Ιρα», «ἐν ὀργῇ μου καὶ ἐν θυμῷ μου», «ἐπιστρέψω», «καθιῶ» κλπ.), ἐπαγγέλλεται μεγάλα ἀγαθὰ

εἰς τὸν λαόν του, «ὅτι οὕτως εἶπε Κύριος...», διότι ὁ «Κύριος» εἶπε: Καθὼς ἐπέφερα εἰς τὸν λαὸν κακά,

οὕτω θὰ κάνω εἰς αὐτὸν ἀγαθά. Ὃ πρῶτος «Κύριος»

εἰσάγει εἰς τὸν λόγον δεύτερον «Κύριον», περὶ τοῦ

ὁποίου ὁμιλεῖ εἰς γ΄ πρόσωπον («εἶπε Κύριος»).

«Οὐκ ἀντείχοντο τῶν προσταγμάτων μου, ὧν

ἔδωκα κατὰ πρόσωπον τῶν πατέρων αὐτῶν, διὰ 43

τοῦτο οὕτως εἰπε Κύριος" ᾿Ιδοὺ ἐγὼ ἐφίστημι τὸ

πρόσωπόν μου τοῦ ἀπολέσαι πάντας τοὺς καταλοίπους τοὺς ἐν Αἰγύπτῳ» (Ἰερ. 51 [44]:10-11).Ψ Ἐντῷ χωρίῳ τούτῳ πρόσωπον τῆς Θεότητος, ἐν στίχ. 2 ὀνομαζόμενον «Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραήλ»,

ὁμιλεῖ εἰς α΄ πρόσωπον δι᾽ ἑαυτὸ («τῶν προσταγμάτων μου», «ἔδωκα») καὶ καταγγέλλει τὴν ἀνυπακοὴν εἰς τὰ προστάγματάτου, διὰ δὲ τῆς φράσεως

«διὰ τοῦτο οὕτως εἶπε Κύριος» εἰσάγειεἰς τὸν λόγον

ἄλλο πρόσωπον τῆς Θεότητος, περὶ τοῦ ὁποίου

ὁμιλεῖ εἰς γ΄ πρόσωπον («εἶπε Κύριος»). Τὸ ἄλλο δὲ

τοῦτο πρόσωπονἐξαγγέλλει τιμωρίαν τῶν παραβα-

τῶν τῶν θείων προσταγμάτων, τῶν ἐν Αἰγύπτῳ Ἰουδαίων. Εἰς τὸ χωρίον λοιπὸν γίνεται διάκρισις δύο προσώπωντῆς Θεότητος. Ἂν δὲ δεχθῶμεν,ὅτι «ὁ λόγος ὁ γενόμενος πρὸς Ἰερεμίαν» κατὰ τὸν στίχ. 1 ἐγένετο ὄχι δι᾿ ἀγγέλου, ἀλλὰ παρὰ Κυρίου, ὡς συνήθως, τότε πρόκειται περὶ τριῶν προσώπων τῆς Θεότητος, τοῦ λαλήσαντος εἰς τὸν προφήτην «Κυρίου τοῦ Θεοῦ Ἰσραήλ», στίχ. 2, ἢ «Κυρίου παντοκράτορος», στίχ. 7, εἰς τὸν ὁποῖον ἀναφέρεται ὁ λαλήσας εἰς τὸν προφήτην, καὶ τοῦ «Κυρίου», στίχ. 11, εἰς τὸν ὁποῖον ἀναφέρεται τὸ προηγούμενον θεῖον πρόσωπον.

«Τάδε λέγει Κύριος" Ἀνθ᾽ ὧν οἱ λόγοι ὑμῶν ψευ-

δεῖς καὶ αἱ μαντεῖαι ὑμῶν μάταιαι, διὰ τοῦτο ἐγὼ ἐφ᾽ ὑμᾶς, λέγει Κύριος» (Ἰεζ. 13:8).

Ολόγος ἐνταῦθα ἐναντίον τῶν ψευδοπροφητῶν.

Μεταφράζομεν: «Αὐτὰ λέγει ὁ Κύριος: “᾿Επειδὴ οἱ 44

λόγοι σας εἶνε ψευδεῖς καὶ αἱ μαντεῖαί σας εἶνε

ψευδεῖς, διὰ τοῦτο ἐγὼ εἶμαι ἐναντίον σας, λέγει ὁ Κύριος "».

Λόγῳ τῆς θραχύτητος τοῦ λόγουεἰς τὸ παρὸν

χωρίον, ἡ διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεότητος, ἐὰν προσέξῃ τις, γίνεται φανερὰ εὐκόλως καὶ ἀμέσως. Ὁ «Κύριος» τῆς πρώτης προτάσεως τοῦ ἐδαφί-

ου «λέγε!» τὶ «λέγει Κύριος», ἄλλο θεῖον πρόσωπον μνημονευόμενον εἰς τὴν τελευταίαν πρότασιν τοῦ

ἐδαφίου.

«Καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου πρός με λέγων᾽ Υἱὲ ἀνθρώπου,τί ὑμῖν ἡ παραθολὴ αὕτη ἐν τοῖς υἱοῖς Ἰσραὴλ λέγοντες, Οἱ πατέρες ἔφαγον ὄμφακα καὶ

οἱ ὀδόντες τῶν τέκνων ἐγομφίασαν; Ζῶ ἐγώ, λέγει Κύριος, ἐὰν γένηται ἔτι λεγομένη ἡ παραδολὴ αὕτη ἐν τῷ Ἰσραήλ» (Ἰεζ. 18:1-3).

Ἰσραηλῖται ἔλεγον αὑτὴν τὴν παροιμίαν: «Οἱ πατέρες ἔφαγον ἀνωρίμους σταφυλάς («ἀγουρίδες»),

καὶ οἱ ὀδόντες τῶν τέκνων ἡμωδίασαν («μούδια-

σαν»)». Ἡ παροιμία ἐσήμαινεν, ὅτι ἁμαρτάνουν οἱ πατέρες καὶ τιμωροῦνται τὰ τέκνα, ἐνῷ αὐτὴ ἡ

γνώμη εἶνε ἐσφαλμένη. Κατὰ τὸν στίχ. 4 ὁ ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος ἁμαρτάνει, αὐτὸς ἀποθνήσκει, ὄχι

ἄλλος ἐξ αἰτίας αὐτοῦ. Κατόπιν αὐτῆς τῆς ἐξηγήσεως μεταφράζομεν τὸ

χωρίον, διὰ νὰ σχολιάσωμεν κατόπιν τοῦτο ἐξ ἐπό-

ψεως διακρίσεως προσώπων τῆς Θεότητος. Καὶ ὡμίλησεν ὁ Κύριος πρὸς ἐμὲ λέγων᾽ ᾿Ανθρωπε, διατί ὑπάρχει εἰς σᾶς, εἰς τοὺς ᾿Ισραηλίτας, αὐτὴ 45

ἡ παροιμία, «Οἱ πατέρες ἔφαγον ἀνωρίμους σταφυλὰς καὶ οἱ ὀδόντες τῶν τέκνων ἡμωδίασαν»; Ζῶ ἐγώ, λέγει ὁ Κύριος, δὲν πρόκειται νὰ συνεχισθῇ λεγομένη αὐτὴ ἡ παροιμία ἐν τῷ ᾿Ισραήλ. Καὶ ἐνταῦθα διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεότητος, ἀφοῦ ὁ λαλήσας πρὸς τὸν προφήτην «Κύ-

ριος» εἶπε τὶ «λέγει Κύριος», ἄλλο θεῖον πρόσωπον, περὶ τῆς ἐν λόγῳ παροιμίας.

Εἰς τὴν παροῦσαν παράγραφον ἐχρησιμοποιήσαμεν ἱκανὸν ἀριθμὸν χωρίων, εἰς τὰ ὁποῖα γίνεται διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεότητος. Κατακλείοντες δὲ ἐνταῦθα τὴν παράγραφον, παραθέτομεν καὶ σχολιάζομεν δύο εἰσέτι χωρία, ἀμφότερα τοῦ Ἰερεμίου, τὰ ὁποῖα, λόγῳ τῆς διατυπώσεώς των ἐξ ἐπόψεως συντακτικῆς, εἶνε ἐκ τῶν ἐμποιούντων εἰς ἡμᾶς ἰδιαιτέραν ἐντύπωσιν.

«Τάδε λέγει Κύριος περὶ πάντων τῶν γειτόνων τῶν πονηρῶν τῶν ἁπτομένων τῆς κληρονομίας μου,

ἧς ἐμέρισα τῷ λαῷ μου Ἰσραήλ. Ἰδοὺ ἐγὼ ἀποσπῶ

αὐτοὺς κλπ.» (Ἰερ. 12:14).

᾿Εὰν ἐν τῷ χωρίῳ ἐπρόκειτο περὶ ἑνὸς μόνον προσώπου τῆς Θεότητος, ἡ διατύπωσις θὰ ἦτο δια-

φορετική: «Τάδε λέγει Κύριος περὶ πάντων τῶν γειτόνων τῶν πονηρῶν τῶν ἁπτομένων τῆς κληρονομίας αὐτοῦ, ἧς ἐμέρισε τῷ λαῷ αὐτοῦ ᾿Ισραήλ᾽ Ἰδοὺ ἐγὼ ἀποσπῶ αὐτοὺς κλπ.». ᾿Αλλὰ τώρα ἐν τῷ χωρίῳ ὃν πρόσωπον τῆς Θεότητος ὁμιλεῖ διὰ τὸν

ἑαυτόντου καὶ δι᾽ ἄλλο πρόσωπον τῆς Θεότητος.

«Τάδε λέγει Κύριος περὶ τῶν προφητῶν τῶν

προφητευόντωνἐπὶ τῷ ὀνόματί μου ψευδῆ καὶ ἐγὼ οὐκ ἀπέστειλα αὐτούς... Ἐν θανάτῳ νοσερῷ ἀποθανοῦνται κλπ.» (Ἰερ. 14:15).

Τὸ χωρίον εἶνε ὅμοιον πρὸς τὸ προηγούμενον. Ὡςδεικνύει ἡ σύνταξις, σαφέστατα καὶ ἐν αὐτῷ γίνεται διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεότητος. Μέγα τὸ πλῆθος τῶν χωρίων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, εἰς τὰ ὁποῖα γίνεται διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεότητος. Εἰς πολλὰς δὲ περιπτώσεις ἐκ τῶν δύο προσώπων τῆς Θεότητος ὁπωσδήποτε τὸ ἕν

εἶνε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, τὸ λαλῆσαν διὰ τῶν προ-

φητῶν(Β΄ Πέτρ. 1:21).

Οἱ δὲ ἑρμηνευταί, οἱ ὁποῖοι εἰς τόσα παραδόξου διατυπώσεως χωρία δὲν θλέπουν διάκρισιν προσώπων τῆς Θεότητος, αὐτοὶ καταργοῦν τὸ συντακτικὸν καὶ διαπράττουν μεγάλο φιλολογικόν, ἀλλὰ καὶ θεολογικὸν λάθος.

«ΤῸ ΕΚΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΕΚΠΟΡΕΥΟΜΕΝΟΝ» Κατὰ τὴν διατύπωσιν εἰς τὸ Σύμθολον τῆς Πί-

στεως τῆς Β᾽ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ἡ ὁποία ἀντεπεξῆλθε κατὰ τῶν Πνευματομάχων, τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον εἶνε «τὸ ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορευόμενον». Ἡ διατύπωσις αὕτη στηρίζεται εἰς τὸν λόγον τοῦ Χριστοῦ ἐν ᾿ἸΙωάν. 15:26: «Ὅταν ἔλθῃ ὁ Παράκλητος, ὃν ἐγὼ πέμψω ὑμῖν παρὰ τοῦ Πατρός, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὃ παρὰ τοῦ Πατρὸς ἐκπορεύεται', ἐκεῖνος μαρτυρήσειπερὶ ἐμοῦ». ᾿Ενταῦθαὁ Χριστὸςὁμιλεῖ περὶ πέμψεως καὶπερὶ ἐκπορεύσεως τοῦ Παρακλήτου ἢ Πνεύματος τῆς ἀληθείας. Ἡ ἐκπόρευσις εἶνε ὅλως διάφορος τῆς πέμψεως. Καὶ ὁ χρόνος τῶν ῥημάτων, διὰ τῶν ὁποίὧν ἐκφράζονταιαἱ ἔννοιαι τῆς πέμψεωςκαὶ τῆς 1, Τὸ ΕΠΙοαυθ, τὸ ὁποῖον παρὰ τὴν ἀπαγόρευσιν τῶν Πατέρων προσέθεσεν ὁ Πάπαςεἰς τὸ Σύμθολον τῆς Πίστεωςκαὶ κατὰ τὸ ὁποῖον τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἐκπορεύεταικαὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ, εἶνε αἵρεσις. Ἂν τὸ ἽἍΛγιον Πνεῦμα ἐξεπορεύετο καὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ, εἰς τὸ ὑπ’ ὄψιν χωρίον Ἰωάν. 15:26, ὅπου ὁ Χριστὸς ὁμιλεῖ καὶ περὶ πέμψεως καὶ περὶ ἐκπορεύσεως τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος, ἀφοῦδιὰ τὴν πέμψιν λέγει «ἐγὼ πέμψω», καὶ διὰ τὴν ἐκπόρευσιν ἔπρεπε νὰ ἐκφράζεται ὁμοίως, νὰ δεικνύῃ δηλαδή, ὅτι

καὶ αὐτὸς ἐκπορεύει τὸ ἍΛγιον Πνεῦμα, ὄχι μόνον ὁ Πατήρ. ᾿Αλλὰ τώρα ὁ Χριστὸς ἐκφράζεται κατὰ τρόπον διαφορετικόν, ὡς ἐὰν ἔλεγεν: ᾿Εγὼ μὲν θὰ ἀποστείλω τὸν Παράκλητον, ἀλλὰ

παρὰ τοῦ Πατρός, διότι παρὰ τοῦ Πατρὸς ἐκπορεύεται.

ἐκπορεύσεως, εἶνε διάφορος: «πέμψω», κατὰ χρό-

νον μέλλοντα, «ἐκπορεύεται», κατὰ χρόνον ἐνε-

στῶτα. «Ἐγὼ πέμψω», εἶπεν ὁ Χριστός, καὶ προσ-

έθεσε, «παρὰ τοῦ Πατρός». Διατί «παρὰ τοῦ Πα-

τρός»; Διότι «παρὰ τοῦ Πατρός ἐκπορεύεται». Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα πέμπει εἰς τὸν κόσμον καὶ ὁ Πατὴρ (14:16) καὶ ὁ Υἱός, ἀλλ᾽ ἐκπορεύει μόνον ὁ Πατήρ.

ἘνΓαλ. 4:6 τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἀναφέρεται ὡς «τὸ

Πνεῦμα τοῦ Υἱοῦ», ἐν ἹΡωμ. 8:9, Α΄ Πέτρ. 1:11 ὡς

«ΠνεῦμαΧριστοῦ»καὶ ἐν Φιλιπ. 1:19 ὡς «τὸ Πνεῦμα Ἰησοῦ Χριστοῦ», διότι ἐκπορεύεται μὲν ἐκ τοῦ Πατρός, ἀλλὰ διὰ τοῦ Υἱοῦ, ὅπως, προκειμένου περὶ

τοῦ ἡλίου, ἡ θερμότης ἐκπορεύεται ἐκ τοῦ δίσκου

τοῦ ἡλίου, ἀλλὰ διὰ τοῦ φωτός, τὸ ὁποῖον γεννᾶται ἐκ τοῦ δίσκου τοῦ ἡλίου. Δι’ ἄλλων λέξεων, ὅπως ἡ θερμότης συνδέεται πρὸς τὸ φῶς κατὰ τὴν ἔννοιαν, ὅτι ἐκεῖ, ὅπου ὑπάρχει φῶς, ὑπάρχει καὶ θερμότης, καὶ διὰ τοῦτο λέγομεν «ἡ θερμότης τοῦ φωτός», οὕτω τὸ Ἅγιον Πνεῦμα συνδέεται πρὸς τὸν Υἱόν, καὶ διὰ τοῦτο ὁ ᾿Απόστολος λέγει «τὸ Πνεῦμα τοῦ Υἱοῦ».

Ἡ πέμψις σημαίνει ἀποστολὴν τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος εἰς τὸν κόσμον, ἐνῷ ἡ ἐκπόρευσις σημαίνει προέλευσιν τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ Πατρός. Ὁ Υἱὸς προέρχεται ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ

Πατρὸς διὰ γεννήσεως, καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα δι᾽ ἐκπορεύσεως, δι᾽ ἄλλου δηλαδὴ τρόπου. Ὅπως δὲ ὁ Υἱός, ἐπειδὴ γεννᾶται ἐκ τοῦ Πατρός, εἶνε τῆς αὐτῆς φύσεως μὲ τὸν Πατέρα, Θεὸς ἀληθινὸς ἐκ 49

ἍΜΛγιον Θεοῦ ἀληθινοῦ γεννώμενος, οὕτω καὶ τὸ Πνεῦμα, ἐπειδὴ ἐκπορεύεται ἐκ τοῦ Πατρός, εἶνε ὸς τῆς αὐτῆς φύσεως μὲ τὸν Πατέρα, Θεὸς ἀληθιν ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ ἐκπορευόμενος. Ὡς παράδειγμα, διὰ νὰ λάθωμεν ἰδέαν τινὰ τοῦ μυστη ρίου τοῦ τρια-

δικοῦ Θεοῦ, χρησιμοποιοῦμεν πάλιν τὸν ἥλιον. Καὶ οὗτος εἶνε τρία τινά: ὁ δίσκος, τὸ φῶς, τὸ ὁποῖον γεννᾶται ἀμέσως ἐκ τοῦ δίσκου, καὶ ἡ θερμότης, ἡ ὁποία ἐκπορεύεται ἀμέσως ἐκ τοῦ δίσκου. Ἥλιος ὁ δίσκος, ἥλιος τὸ φῶς, ἥλιος ἡ θερμότης, πλὴν οὐχὶ τρεῖς ἥλιοι, ἀλλ᾽ εἷς ἥλιος, διότι τὰ τρία ταῦτα,

δίσκος, φῶς, θερμότης, στηρίζονται εἰς μίαν καὶ

τὴν αὐτὴν μᾶζαν ἢ οὐσίαν. Οὕτω καὶ Θεὸς ὁ Πατήρ, Θεὸς ὁ Υἱός, Θεὸς τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, πλὴν οὐχὶ

τρεῖς Θεοί, ἀλλ᾽ εἷς Θεός. Ἤ, ἄλλως, Γιαχθὲ ὁ Πατήρ,

Γιαχθὲ ὁ Υἱός, Γιαχθὲ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, πλὴν

οὐχὶ τρεῖς Γιαχβθέ, ἀλλ᾽ εἷς Γιαχβθέ. Διότι τὰ τρία

πρόσωπα ἔχουν μίαν καὶ τὴν αὐτὴν οὐσίαν. ᾿Επίσης

ἡλιακὸς δίσκος, φῶς καὶ θερμότης εἶνε σύγχρονα, ἔχουν τὴν αὐτὴν ἡλικίαν, ἀφοῦ ἐκ τοῦ ἡλιακοῦ δίσκου ἀμέσως γεννᾶται τὸ φῶς καὶ ἀμέσως ἐκπο-

ρεύεται ἡ θερμότης. Οὕτω καὶ Πατήρ, Υἱὸς καὶ

Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε συναιώνια πρόσωπα. Πάντοτε ὑπάρχει ὁ Πατήρ, πάντοτε ὑπάρχει ὁ Υἱὸς γεννώμενος ἐκ τοῦ Πατρός, ὅπως τὸ φῶς ἐκ τοῦ ἡλίου, καὶ πάντοτε ὑπάρχει τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἐκπορευόμενον ἐκ τοῦ Πατρός, ὅπως ἡ θερμότης ἐκ τοῦ ἡλίου.

ΙΔΙΏΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἔχει ἰδιώματα, τὰ ὁποῖα ἔχει μόνον ὁ Θεὸς ἢ Γιαχθέ, καὶ ἐξ αὐτῶν ἀποδεικνύεται, ὅτι τὸ Ἅγιον Πνεῦμα περιλαμθάνεταιεἰς τὴν ἔννοιαν τοῦ Θεοῦ, εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος. ᾿Αναφέρομεν χωρία τῆς Γραφῆς σχετικὰ πρὸς τὰ θεῖα ἰδιώματα τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος. Πανταχοῦ παρουσία «Πνεῦμα Κυρίου πεπλήρωκε τὴν οἰκουμένην,καὶ τὸ συνέχον τὰ πάντα γνῶσιν ἔχει φωνῆς» (ΣΟΦ. Σολ. 1:7).

«Τὸ ἄφθαρτόν σου Πνεῦμά ἐστιν ἐν πᾶσι» (ΣΟΦ. ΣΟλ. 12:1). Τὸ ζῶν καὶ ἀθάνατον Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ εἶνε παν-

ταχοῦ παρόν, διὰ νὰ φροντίζῃ καὶ διατηρῇ εἰς τὴν ὕπαρξιν τὸν κόσμον (Βλέπε καὶ Ψαλμ. 103:30).

«Ὡς δὲ ἐπανεπαύσατο Πνεῦμα ἐπ᾽ αὐτούς,καὶ

ἐπροφήτευσαν»(ἌΑριθ. 11:25).

«Περὶ ἧς σωτηρίας ἐξεζήτησαν καὶ ἐξηρεύνησαν προφῆταιοἱ περὶ τῆς εἰς ὑμᾶς χάριτος προφητεύσαντες, ἐρευνῶντεςεἰς τίνα ἢ ποῖον καιρὸν ἐδήλου τὸ ἐν αὐτοῖς Πνεῦμα Χριστοῦ προμαρτυρόμενον τὰ εἰς Χριστὸν παθήματα καὶ τὰς μετὰ ταῦτα δόξας» (Α΄ Πέτρ. 1:10- 11). 51

Συμφώνως πρὸς τἀχωρία ταῦτα τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἤρχετο καὶ ἦτο εἰς τοὺς προφήταςκαὶ ἐλάλει δι αὐτῶν καὶ οὕτω προεφήτευον οὗτοι. Καὶ Θεθαίως ἦτο συγχρόνωςεἰς περισσοτέρους τοῦ ἑνὸς προφήτας, συγχρόνους προφήτας, καὶ ὡμίλει δι᾽ αὐτῶν.

ἼΑρα τὸ Ἅγιον Πνεῦμαἔχει τὸ ἰδίωμα τῆς πανταχοῦ παρουσίας. Καὶ συνεπῶς εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος, Θεὸς ἢ Γιαχθέ, διότι μόνον ὁ Θεὸς ἢ Γιαχθδὲ ἔχει τὸ ἰδίωμα τῆς πανταχοῦ παρουσίας. «Οὐ γὰρ ὑμεῖς ἐστε οἱ λαλοῦντες, ἀλλὰ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον» (Μάρκ. 13:11. δὲ καὶ Ματθ. 10:20 καὶ Λουκ. 12:12).

«Καὶ ἐπλήσθησαν ἅπαντες ΠνεύματοςἉγίου, καὶ ἤρξαντο λαλεῖν ἑτέραις γλώσσαις καθὼς τὸ Πνεῦμα ἐδίδου αὐτοῖς ἀποφθέγγεσθαι» (Πράξ.2:4). «Ἔτι λαλοῦντος τοῦ Πέτρου τὰ ῥήματα ταῦτα ἐπέπεσε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ἐπὶ πάντας τοὺς

ἀκούοντας τὸν λόγον. Καὶ ἐξέστησαν οἱ ἐκ περιτο-

μῆς πιστοὶ ὅσοι συνῆλθον τῷ Πέτρῳ, ὅτι καὶ ἐπὶ τὰ ἔθνη ἡ δωρεὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐκκέχυται"

ἤκουον γὰρ αὐτῶν λαλούντων γλώσσαις καὶ μεγα-

λυνόντων τὸν Θεόν» (Πράξ. 10:44-46).

«Καὶ ἐπιθέντος αὐτοῖς τοῦ Παύλου τὰς χεῖρας ἦλθε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ἐπ᾽ αὐτούς, ἐλάλουν τε

γλώσσαις καὶ προεφήτευον» (Πράξ. 19:6).

Κατὰ τὰ χωρία ταῦτα τὸ “Ἅγιον Πνεῦμα, ἀφοῦ

δύναται συγχρόνως νὰ ἔρχεται εἰς πολλοὺς καὶ

συγχρόνωςνὰ λαλῇ δι᾽ ἑκάστου αὐτῶν, ἔχει τὸ ἰδίω-

μα τῆς πανταχοῦ παρουσίαςκαὶ ἄρα εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος, Θεὸς ἢ Γιαχβέ. «᾿Ἐγὼ ἐρωτήσω τὸν Πατέρα καὶ ἄλλον Παράκλη-

τον δώσειὑμῖν, ἵνα μένῃ μεθ᾽ ὑμῶνεἰς τὸν αἰῶνα, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὃ ὁ κόσμος οὐ δύναται λαθεῖν, ὅτι οὐ θεωρεῖ αὐτὸ οὐδὲ γινώσκει αὐτό" ὑμεῖς

δὲ γινώσκετε αὐτό, ὅτι παρ᾽ ὑμῖν μένει καὶ ἐν ὑμῖν ἔστα!» (Ἰωάν. 14:16-17). Μεταφράζομεν: ᾿Εγὼ θὰ παρακαλέσω τὸν Πατέρακαὶ θὰ δώσῃ εἰς σᾶς ἄλλον Παράκλητον (Βοηθόν), διὰ νὰ μένῃ μὲ

σᾶς αἰωνίως, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, τὸ ὁποῖον ὁ κόσμος δὲν δύναταινὰ λάβῃ, διότι δὲν παραδέχεται καὶ δὲν ἀναγνωρίζει αὐτό. Σεῖς ὅμως ἀναγνωρίζετε αὐτό, διὰ τοῦτο μένει πλησίον σας καὶ θὰ ἔλθῃ ἐντός σας. Κατὰ τὸ χωρίον τοῦτο ὁ ἄλλος παρὰ τὸν Υἱὸν Παράκλητος, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ἄλλοτε, πρὸ τῆς Πεντηκοστῆς δηλαδή, ἦτο πλησίον τῶν εὐσεθῶν ἀνθρώπων, καὶ τώρα, μετὰ τὴν Πεντηκοστήν, ἔρχεται καὶ μένει ἐντὸς τῶν εὐσεθῶν ἀνθρώπων,

ὅπως καὶ ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱὸς κατὰ τὸ ᾿ἸΙωάν. 14:22.

Ἕκαστος πιστὸς γίνεται κατοικητήριον τῆς ᾿Αγίας

Τριάδος. ᾿Αλλ᾽ ἀφοῦ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα δύναται συγχρόνωςνὰ εἶνε πλησίον ἢ ἐντὸς ἑκάστου πιστοῦ, ἔχει τὸ ἰδίωμα τῆς πανταχοῦ παρουσίας καὶ ἄρα

εἶνε Θεὸς ἢ Γιαχθέ.

«Ὑμεῖς οὔκ ἐστε ἐν σαρκί, ἀλλ᾽ ἐν Πνεύματι, εἴ-

περ Πνεῦμα Θεοῦ οἰκεῖ ἐν ὑμῖν» (Ῥωμ. 8:9).

«Εἰ δὲ τὸ Πνεῦμα τοῦ ἐγείραντος ᾿Ιησοῦν ἐκ νε-

κρῶνοἰκεῖἐν ὑμῖν, ὁ ἐγείρας τὸν Χριστὸν ἐκ νεκρῶν ζωοποιήσει καὶ τὰ θνητὰ σώματα ὑμῶνδιὰ τὸ ἐνοικοῦν αὐτοῦ Πνεῦμα ἐν ὑμῖν» (Ῥωμ.8:11). «Οὐκ οἴδατε ὅτι τὸ σῶμα ὑμῶν ναὸς(- κατοικητήριον) τοῦ ἐν ὑμῖν Αγίου Πνεύματός ἐστιν;» (Α΄

Κορ.6:19).

«Τὴν καλὴν παραθήκην φύλαξον διὰ Πνεύματος Ἁγίου τοῦ ἐνοικοῦντος ἐν ἡμῖν» (Β΄ Τιμ. 1:14). Συμφώνως πρὸς τὰ χωρία ταῦτα τὸ Ἅγιον Πνεῦμα κατοικεῖ ἐντὸς τῶν πιστῶν, ἄρα ἔχει τὸ ἰδίωμα τῆς πανταχοῦ παρουσίαςκαὶ εἶνε Θεὸς ἢ Γιαχθέ. Ὡς πρὸς τὴν φράσιν τοῦ Α΄ Κορ. 6:19 «ναὸς τοῦ

ἐν ὑμῖν Αγίου Πνεύματος», αὕτη ἀποδεικνύει καὶ ἄλλως, ὅτι τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε Γιαχθέ, ἀφοῦ ἡ ἔννοια «ναὸς» εἶνε σύστοιχος πρὸς τὴν ἔννοιαν «Θεὸς» καὶ ἄρα ἡ ἐν λόγῳ φράσις εἶνε ἰσοδύναμος τῆς φράσεως «νσὸς τοῦ ἐν ὑμῖν Θεοῦ» (Πρθλ. Α΄ Κορ. 3:16, ἘΦ. 2:22). Αἰωνιότης

«Τὸ Πνεῦμα πάντα ἐρευνᾷ, καὶ τὰ θάθη τοῦ Θεοῦ... Τὰ τοῦ Θεοῦ οὐδεὶς οἶδεν εἰ μὴ τὸ Πνεῦμα

τοῦ Θεοῦ»(Α΄ Κορ. 2:10-11).

Τὸ «ἐρευνῶ»καὶ τὸ «οἶδα» ἐνταῦθα χρησιμοποι-

οὔνται συνωνύμωςἐν τῇ ἐννοίᾳ τοῦ «γνωρίζω». “4

Αὐτὴν τὴν ἔννοιαν τὸ «ἐρευνῶ»ἔχει καὶ ἐν 'Ρωμ. 8:27, ᾿Αποκ. 2:23. Μεταφράζομεν τὸ χωρίον: Τὸ Πνεῦμα γνωρίζει τὰ πάντα, καὶ αὐτὰ τὰ θάθη τοῦ Θεοῦ (Πατρός)... Τὰ μυστικὰ τοῦ Θεοῦ κανεὶς δὲν γνωρίζει, παρὰ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ.

Εἰς τὰ «πάντα», τὰ ὁποῖα γνωρίζει τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, περιλαμθάνονται καὶ τὰ μέλλοντα. Ὅσα δὲ μέλλοντα δὲν ἔχουν κανὲν σημεῖον συνδέσεως πρὸς τὸ παρὸν καὶ συνεπῶς δὲν δυνάμεθα νὰ συμπεράνωμεν ταῦτα ἐκ τῶν δεδομένων τοῦ παρόντος, τὸ Ἅγιον Πνεῦμα γνωρίζει καὶ «ἀποκαλύπτει» (ἘΦ. 3:5), «προλέγει» (Πράξ. 1:16), «προμαρτύρεται» (Α΄ Πέτρ. 1:11) διὰ τῶν προφητῶν, τῶν ἀποστόλων καὶ ἄλλων χαρισματούχων του, διότι

δὲν ὑπόκειται εἰς τὴν σχετικότητα τοῦ χρόνου, ἀλλ᾽ ὑπέρκειται τοῦ χρόνου καὶ θλέπει παρελθόν, παρὸν καὶ μέλλον ὡς διαρκὲς παρόν. Ὅτι δὲ τὸ Ἅγιον

Πνεῦμα ὑπέρκειται τοῦ χρόνου, τοῦτο σημαίνει, ὅτι ἔχει τὸ ἰδίωμα τῆς αἰωνιότητος, ἰδίωμα τοῦ Θεοῦ, διὰ τὸν ὁποῖον καὶ ὁ μακρότατος καὶ ὁ συντομώτατος χρόνοςεἶνε τὸ αὐτό, μία στιγμή, μηδέν, ὅπως δεικνύουν τὰ χωρία Ψαλμ. 89:4, Β΄ Πέτρ. 3:8. ᾿Αφοῦ

δὲ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἔχειτὸ θεῖον ἰδίωμα τῆς αἰωνιότητος΄, εἶνε Θεὸς ἢ Γιαχβθέ.

ων μι

1. Εἰς τὸ Ἕθρ. 9:14 γίνεται λόγος περὶ «πνεύματος αἰωνίου». ᾿Αλλὰ δι᾽ αὐτοῦ δὲν σημαίνεται τὸ ἍΛγγιον Πνεῦμα, ἀλλὰ τὸ προσωπικὸν πνεῦμα τοῦ Χριστοῦ, ἡ θεότης του. Διὸ καὶ δὲν χρησιμοποιοῦμεν τὸ χωρίον τοῦτο περὶ τῆς αἰωνιότητος τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος.

Τὸ ἀναλλοίωτον

Ἡ ἔννοια τῆς αἰωνιότητος εἶνε σύστοιχος τῆς

ἐννοίας τοῦ ἀναλλοιώτου. ᾿Αφοῦ δὲ τὸ Ἅγιον Πνεῦ-

μα, ὡς εἴδομεν προηγουμένως, ἔχει τὸ ἰδίωμα τῆς αἰωνιότητος, ὑπέρκειται δηλαδὴ τοῦ χρόνου, ἔχει καὶ τὸ ἰδίωμα τοῦ ἀναλλοιώτου. ᾿Αφοῦ, δι᾿ ἄλλων λέξεων, διὰ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα δὲν ὑπάρχει χρόνος, δὲν ὑπάρχει καὶ ἀλλοίωσις ἢ μεταθολή. Διότι αἱ ἀλλοιώσεις ἢ μεταθολαὶ γίνονται ἐν χρόνῳ, ἄνευ δὲ χρόνου δὲν νοοῦνται. Στὸ Α΄ ᾿Ιωάν. 2:27 περιέχεται ἡ ἔννοια τοῦ ἀναλλοιώτου τοῦ ᾿Αγίου Πνεύ-

ματος. Παραθέτομεν τὸ χωρίον: «Καὶ ὑμεῖς τὸ χρῖσμα, ὃ ἐλάθετε ἀπ᾽ αὐτοῦ, ἐν ὑμῖν μένει, καὶ οὐ χρείαν ἔχετε ἵνα τις διδάσκῃ ὑμᾶς. Ἀλλ᾽ ὡς τὸ αὐτὸ χρῖσμα διδάσκει ὑμᾶς περὶ πάντων, καὶ ἀληθές ἐστι καὶ οὐκ ἔστι ψεῦδος, καὶ καθὼς ἐδίδαξεν ὑμᾶς μενεῖτε ἐν αὐτῷ». Μεταφράζομεν τὸ χωρίον:

᾿Αλλὰ τὸ χρῖσμα (τὸ Ἅγιον Πνεῦμα), τὸ ὁποῖον σεῖς ἐλάθετε ἀπ’ αὐτόν (τὸν Χριστόν), μένει εἰς σᾶς, καὶ δὲν χρειάζεσθε νὰ σᾶς διδάσκῃ κάποιος. ᾿Αλλ’ ἐπειδὴ τὸ χρῖσμα (τὸ Ἅγιον Πνεῦμα), τὸ ὁποῖον εἶνε πάντοτε τὸ αὐτό (ἀναλλοίωτον, ἀμετάθλητον), σᾶς

διδάσκει δι᾽ ὅλα, καὶ εἶνε ἀλήθεια καὶ δὲν εἶνε ψεῦ-

δος, διὰ τοῦτο, ὅπως σᾶς ἐδίδαξε, νὰ μένετε εἰς αὐτόν.

Ὅπωςκατὰ τὸ Ψαλμ. 101:28, Ἕβθρ. 1:12 ὁ Κύριος

(Γιαχθέ), διὰ τοῦ ὁποίου σημαίνεται ὁ Υἱός (ἙἘθρ. 56

1:8), εἶνε «ὁ αὐτός», ἀναλλοίωτος, ἀμετάθλητος, οὕτω καὶ κατὰ τὸ παρατεθὲν χωρίον Α΄ ᾿ἸΙωάν. 2:27

τὸ χρῖσμα, τουτέστι τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, εἶνε «τὸ αὐτό», ἀναλλοίωτον, ἀμετάθλητον, ὅθεν, ἐννοεῖται,

καὶ ἡ χριστιανικὴ διδασκαλία εἶνε ἀναλλοίωτος, ἀμετάθλητος, ὅπως ἐκηρύχθη ὑπὸ τῶν ἀποστόλων «ἀπ᾽ ἀρχῆς» (Β΄ Ἰωάν. 5, 6), καὶ συνεπῶς διαφορετι-

κὴ διδασκαλία συνιστᾷ πλάνην καὶ αἵρεσιν καὶοἱ χριστιανοὶ πρέπει ν᾿ ἀποφεύγουν αὐτήν. Ὁμοία ἔννοια περιέχεται εἰς τὸ Ἑθρ. 13:8-9, ὅπου τὸ ἀναλλοίωτον τοῦ Χριστοῦ ὑπονοεῖ καὶ τὸ ἀναλλοίωτον τῆς χριστιανικῆς διδασκαλίας, ὅθεν συνιστᾶται ἡ ἀποφυγὴ διαφορετικῶν διδασκαλιῶν: «Ἰησοῦς Χρι-

στὸς χθὲς καὶ σήμερονὁ αὐτὸςκαὶ εἰς τοὺς αἰῶνας. Διδαχαῖς ποικίλαις καὶ ξέναις μὴ παραφέρεσθεδ». ᾿Εδείχθη, ὅτι τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἔχει τὸ ἀναλλοίωτον, ἰδίωμα τοῦ Γιαχθέ, ἄρα εἶνε Γιαχθέ, Θεός. Παντοδυναμία

Τὸ Πνεῦμα ἰδιαζόντως συνδέεται πρὸς τὴν ἔννοι-

αν τῆς δυνάμεως. Πλειστάκις δι᾽ αὐτοῦ σημαίνεται

δύναμις, ὥστε ὀρθολογισταὶ καὶ αἱρετικοὶ νὰ ὑπο-

στηρίζουν, ὅτι τὸ Ἅγιον Πνεῦμα δὲν εἶνε πρόσωπον,

ἀλλὰ δύναμις, ἐνῷ εἰς τὴν πραγματικότητα δὲν εἶνε ἁπλῶς δύναμις, ἀλλὰ πρόσωπον μετὰ δυνάμεως. Εἰς χωρία, ὁποῖα τὰ Πράξ. 10:38, Α΄ Κορ. 2:4, Α΄ Θεσ.1:5, γίνεται διάκρισις μεταξὺ Πνεύματος καὶ δυνάμεως. Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἔχει ὅλα τὰ χαρακτηριστικὰ τοῦ “7

προσώπου, ὅπως δεικνύουν χωρία, ὁποῖα τὰ Πράξ.

10:20, ἘΦ. 4:30, Α΄ Κορ. 2:10-11, 12:11. Τὸ ἽἍΑγιον

Πνεῦμαεἶνε θεῖον πρόσωπον καὶ ἔχει θείαν δύναμιν,

παντοδυναμίαν. Ἡ Γραφὴ ὁμιλεῖ περὶ «δυνάμεως Πνεύματος» (Ῥωμ. 15:13, 19) καὶ περὶ «Πνεύματος δυνάμεως» (Β΄ Τιμ. 1:7, Α΄ Πέτρ. 4:14 κατὰ τὸ ἐκκλησιαστικὸν κείμενον), περὶ τῆς δυνάμεως τοῦ

Πνεύματος ὡς «δυνάμεως ἐξ ὕψους» (Λουκ. 24:49), τουτέστι δυνάμεως ἐκ τοῦ οὐρανοῦ, ὡς «δυνάμεως

Ὑψίστου» (Λουκ. 1:35), ὄχι δυνάμεως ἀνθρώπου ἢ ἀγγέλου, ὡς «δυνάμεως Θεοῦ»(Β΄ Τιμ. 1:7-8).

Ἐν Α΄ Κορ. 12:4, 7-11, γίνεται λόγος περὶ τῶν ποικίλων χαρισμάτων, τὰ ὁποῖα χορηγεῖ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. Πάντα χορηγεῖ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, κατὰ τὴν ὑμνογραφικὴν ἔκφρασιν. ᾿Αποδεικνύουν δὲ τὰ χαρίσματα τὴν παντοδυναμίαν τοῦ ᾿Αγίου Πνεύμα-

τος. ᾿Ιδίως δὲ ταύτην ἀποδεικνύει ἡ τελευταία ἐν στίχ. 11 φράσις, «διαιροῦν ἰδίᾳ ἑκάστῳ καθὼς θού-

λεται». ᾿Αφοῦ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα διανέμει τὰ χαρί-

σματα κατὰ τὴν θούλησίν του, ὅπως αὐτὸ θέλει, ἔχει κυριαρχικὴν ἐξουσίαν, ἀκριβέστερον παντοδυναμίαν. Κτίσμα δὲν θὰ ἐνήργει ὅπως αὐτὸ θὰ ἤθελεν, ἀλλ᾽ ὅπως θὰ ἤθελεν ὁ Θεός. Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα

δὲν εἶνε κτίσμα, ὅπως ἰσχυρίσθησαν Πνευματομά-

χοι, ἀλλ᾽ ἄκτιστον καὶ κτίστης, παντοδύναμος δημιουργός.

«Πνεῦμα θεῖον τὸ ποιῆσάν με, Πνοὴ δὲ Παντο-

κράτορος ἡ διδάσκουσά με» (Ἰὼβ 33:4 κατὰ τοὺς

Ο΄. ΠρΘλ. 32:8).

Ἐνταῦθα «Πνεῦμα» καὶ «Πνοὴ» εἶνε συνώνυμα.

Καὶ ὅπως προκειμένου περὶ τοῦ Υἱοῦ γράφομεν Λόγος, μὲ λάμθδα κεφαλαῖον, οὕτω καὶ περὶ τοῦ

᾿Αγίου Πνεύματος γράφομενΠνοή, μὲ πὶ κεφαλαῖον.

᾿Αφοῦ δὲ ἡ Πνοὴ διδάσκει, τὸ ἽἍΛγιον Πνεῦμαἐν-

νοεῖται ὡς πρόσωπον. Καὶ ἀφοῦ τὸ θεῖον Πνεῦμα ἐποίησε τὸν ἄνθρωπον, περιλαμθάνεται εἰς τὰ

πρόσωπα τῆς Θεότητος, τὰ ὁποῖα κατὰ τὸ Γεν. 1:26-

27 συνειργάσθησανδιὰ τὴν δημιουργίαν τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ εἰς τὸ Ἰὼθ 35:10 καὶ τὸ Ἔκκλησ. 12:1 κατὰ τὴν ἀκρίθειαν τοῦ Εθραϊκοῦ κειμένου γίνεται λόγος ὄχι διὰ δημιουργὸν τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ διὰ

δημιουργούς, τουτέστι πλείονα τοῦ ἑνὸς θεῖα πρόσωπα(Ἰδὲ σελ. 10-17).

Ὅπως τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε δημιουργὸς τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ ᾿Αδάμ, οὕτως εἶνε δημιουργὸς καὶ τοῦ δευτέρου ᾿Αδάμ, τοῦ Χριστοῦ ὡς ἀνθρώπου. Εἰς τὸ ἐρώτημα τῆς Παρθένου, «Πῶς ἔσται μοι τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα οὐ γινώσκω;», ὁ ἀρχάγγελος Γαθριὴλ ἀπήντησε: «Πνεῦμα Ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπὶ σὲ καὶ δύναμις Ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι» (Λουκ. 1:34-35). «Τῷ Λόγῳ τοῦ Κυρίου οἱ οὐρανοὶ ἐστερεώθησαν καὶ τῷ Πνεύματι τοῦ στόματος αὐτοῦ πᾶσα ἡ δύναμις (Ξ ἡ στρατιά, τὰ ἄστρα) αὐτῶν» (Ψαλμ. 32:6). Ὅπως ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸν

λόγον τοῦ ἀνθρώπου εἶνε «ζῶν» (Ἐθρ. 4:12), ζῶσα ὕπαρξις, πρόσωπον, οὕτω καὶ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ πνεῦμα τὸ ἐκπορευόμενονἐκ 59

τοῦ στόματος τοῦ ἀνθρώπου, τὴν πνοὴν δηλαδή, εἶνε ζῶν, ζῶσα ὕπαρξις, πρόσωπον. Καὶ ὅπως τὸ πρόσωπον τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος ὑπῆρξε δημιουργὸς τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ πρώτου καὶ τοῦ δευτέρου ᾿Αδάμ, ὅπως προηγουμένως εἴδομεν, οὕτω κατὰ τὸ ἐνταῦθα σχολιαζόμενον χωρίον ὑπῆρξε καὶ δημιουργὸς τῶν ἄστρων, τοῦ σύμπαντος. Κατὰ δὲ τὸ ᾿Ιὼθ 26:13 συμφώνως πρὸς τὸ Ἑθραϊκόν, τὸ Πνεῦμα

εἶνε διακοσμητὴς τῶν οὐρανῶν.

«Πνεῦμα Κυρίου πεπλήρωκε τὴν οἰκουμένην,καὶ τὸ συνέχον τὰ πάντα γνῶσιν ἔχει φωνῆς» (Σοφ. Σολ. 1:7).

Τὸ Πνεῦμα τοῦ Κυρίου εἶνε «τὸ συνέχον τὰ πάν-

Τα», συγκρατεῖ δηλαδὴ τὸ σύμπαν, διὰ νὰ μὴ ἐπαν-

ἔλθῃ εἰς τὴν ἀνυπαρξίαν. ΓΑρα τὸ Πνεῦμα εἶνε παν-

τοδύναμον.

«Νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, Δέσποτα, κατὰ

τὸ ῥῆμά σου ἐν εἰρήνῃ, ὅτι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί μου τὸ σωτήριόν σου, ὃ ἡτοίμασας κατὰ πρόσωπονπάντων τῶν λαῶν» (Λουκ. 2:29-31). «Δεσπότης», «κατὰ τὸ ῥῆμα» ἤτοι κατὰ τὸν λόγον

τοῦ ὁποίου ὁ προφήτης καὶ πρεσθύτης Συμεὼν πρὸ

τοῦ θανάτουτου εἶδε τὸν Σωτῆρα, ἐννοεῖται ἐνταῦθα τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, διότι αὐτὸ κατὰ τὸν στίχ. 26 ὡμίλησε καὶ ἀπεκάλυψεν εἰς αὐτόν, ὅτι πρῶτον

θὰ ἔθλεπε τὸν Χριστὸν καὶ ἔπειτα θὰ ἔβλεπε θάνα-

τον. ᾿Αλλὰ Δεσπότης ἐξ οὐρανοῦ, ἀπόλυτος κύριος 60

τῶν ἀνθρώπων, τῆς ζωῆς καὶ τοῦ θανάτου, ὡςδεικνύει ἡ φράσις «Νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου»,

δὲν εἶνε ὅπως οἱ ἐπίγειοι «δεσπόται»(Τίτ. 2:9, Α΄ Πέτρ. 2:18), ἀλλὰ δεσπόζει πάντων, εἶνε παντοδύναμος, Θεὸς κατὰ τὸν στίχ. 28, ὅπως καὶ κατὰ τὸ Πράξ. 5:3-4. Διὰ δὲ τῆς παντοδυναμίας του τὸ

Πνεῦμα τὸ Ἅγιον «ἡτοίμασε τὸ σωτήριον αὐτοῦ», ἡτοίμασε δηλαδὴ τὸν Σωτῆρα Χριστόν, διότι αὐτὸ ἐδημιούργησς τὸν Χριστὸν ὡς ἄνθρωπον, ὡς ἤδη εἴπομεν, κατὰ τὸ Λουκ. 1:34-35. Παγγνωσία καὶ πανσοφία «Ἐνέπλησα αὐτὸν (τὸν Βεσελεὴλ) Πνεῦμα θεῖον σοφίας καὶ συνέσεωςκαὶ ἐπιστήμης ἐν παντὶ ἔργῳ διανοεῖσθαι καὶ ἀρχιτεκτονῆσαι!» (Ἐξόδ. 31:3-4. δὲ καὶ 35:31).

Τὸ θεῖον Πνεῦμα, μὲ τὸ ὁποῖον ὁ Θεὸς ἐνέπλησε

τὸν Βεσελεήλ, ἀφοῦ εἶνε Πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως καὶ ἐπιστήμης καὶ καλλιτεχνίας, δὲν εἶνε ἁπλῶς δύναμις, ἀλλὰ πρόσωπον μὲ σοφίαν, σύνεσιν κλπ. ᾿Ιδὲ καὶ τὸ Δευτ. 34:9, κατὰ τὸ ὁποῖον δι᾽ ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν τοῦ Μωυσέως ὁ ᾿Ιησοῦς τοῦ

Ναυῆ «ἐνεπλήσθη Πνεύματος συνέσεως». «Καὶ ἀναπαύσεταιἐπ᾽ αὐτὸν (τὸν Μεσσίαν) Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, Πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, Πνεῦμα θουλῆς καὶ ἰσχύος, Πνεῦμα γνώσεωςκαὶ εὐσεθείας,

ἐμπλήσει αὐτὸν Πνεῦμα φόθου Θεοῦ» (Ἠσ. 11:2-3). 6]

᾿Αφοῦ τὸ Πνεῦμα δίδει σοφίαν, σύνεσιν, γνῶσιν,

ἀποδεικνύεταικαὶ ἐκ τούτου, ὅτι εἶνε πρόσωπονμὲ

σοφίαν, σύνεσιν καὶ γνῶσιν. ἼΑξιον δὲ παρατηρήσεως, ὅτι ἐνταῦθα κατὰ τοὺς Ο΄ ἀναφέρονται ἑπτὰ χαρίσματα τοῦ Πνεύματος, ὁ δὲ ἀριθμὸς ἑπτὰ συμθβολικῶς σημαίνει πληρότητα καὶ τελειότητα. Πολλάκις δὲ ἐν τῇ ᾿Αποκαλύψει (1:4, 3:1, 4:5, 5:6) ἀνα-

φέρονται «τὰ ἑπτὰ πνεύματα», τὰ ὁποῖα σημαίνουν τὸ Ἅγιον Πνεῦμα κατὰ τὰ ἑπτὰ αὐτοῦ χαρίσματα (ϑρίπΐω8 βϑρίιϊογπ8), τοῦ ἀριθμοῦ ἑπτὰ σημαίνοντος, ὡς ἤδη εἴπομεν, πληρότητα καὶ τελειότητα. Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἔχει τὴν σοφίαν καὶ τὴν γνῶσιν εἰς πλήρη καὶ τέλειον θαθμόν.

«Τὸ Πνεῦμά σου τὸ ἀγαθὸν ἔδωκας συνετίσαι αὐτούς» (Νεεμ. 9:20). «Τὸ Πνεῦμά σου τὸ ἀγαθὸν ὁδηγήσειμε ἐν γῇ εὐθείᾳ» (Ψαλμ. 142:10). ᾿Αφοῦ τὸ Πνεῦμα τὸ ἀγαθόν, τὸ ὁποῖον δίδει ὁ Θεός, συνετίζει καὶ ὁδηγεῖ τοὺς ἀνθρώπους, πολλοὺς ἀνθρώπους συγχρόνως, εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος μὲ ὑψίστην γνῶσιν καὶ σοφίαν.

«Ὁ δὲ Παράκλητος, τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ὃ πέμψει

ὁ Πατὴρ ἐν τῷ ὀνόματί μου, ἐκεῖνος ὑμᾶς διδάξει πάντα καὶ ὑπομνήσει ὑμᾶς πάντα ἃ εἶπον ὑμῖν» (Ἰωάν. 14:26).

«Ὅτανδὲ ἔλθῃ ἐκεῖνος,τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν᾽ οὐ γὰρ λα62

λήσει ἀφ᾽ ἑαυτοῦ, ἀλλ᾽ ὅσα ἂν ἀκούσῃ λαλήσει, καὶ τὰ ἐρχόμενα ἀναγγελεῖ ὑμῖν» (Ἰωάν. 16:13). Πολλὰ στοιχεῖα εἰς τὰ δύο αὐτὰ χωρία ἀποδεικνύουν, ὅτι τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε πρόσωπον(«δι-

δάξει», «ὑπομνήσει», «ἐκεῖνος», «ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν», «λαλήσει», «ἀφ᾽ ἑαυτοῦ», «ὅσα ἂν ἀκούσῃ», «ἀναγγελεῖ»). ᾿Αφοῦ δὲ διδάσκει πάντα καὶ ὑπομιμνήσκει πάντα τὰ λόγια τοῦ Χριστοῦ καὶ ὁδηγεῖ εἰς πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν καὶ ἀναγγέλλει τὰ ἐρχόμενα, ἤτοι προλέγει τὰ μέλλοντα, εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος, τὸ ὁποῖον γνωρίζει τὰ πάντα, καὶ δὴ καὶ τὰ μέλλοντα. 'Ως πρὸς τὴν πρόρρησιν τῶν μελλόντωνἰδὲ ἐπίσης τὸ Πράξ.1:16, τὸ Α΄ Τιμ. 4:1 καὶ τὸ Πράξ. 21:11. Ἡ φράσις τοῦ τελευταίου χωρίου, «Τάδε λέγει τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον», εἶνε ὁμοία τῆς συνήθους φράσεως περὶ Θεοῦ, «Τά-

δε λέγει Κύριος», καὶ ἐκφράζει αὐθεντίαν. Ὅπως ὁ Θεός, οὕτω καὶ τὸ Πνεῦμα ὁμιλεῖ αὐθεντικῶς. Ὅτι δὲ τὸ Πνεῦμα, κατὰ τὸ δεύτερον ἥμισυ τοῦ παρατεθέντος χωρίου ᾿Ιωάν. 16:13, δὲν λαλεῖ ἀφ᾽ ἑαυτοῦ, ἀλλὰ λαλεῖ ὅσα ἀκούει, τοῦτο σημαίνει, ὅτι τὸ Πνεῦμα ἀκούει παρὰ τοῦ Πατρός, ἐπειδὴ ἐκπορεύδται ἐκ τοῦ Πατρός, καὶ λαλεῖ ἐν συμφωνίᾳ μετὰ τοῦ Πατρός. Ὁμοίωςὁ Υἱὸς ἀκούει παρὰ τοῦ Πατρός (Ἰωάν. 8:26, 15:15), ἐπειδὴ γεννᾶται ἐκ τοῦ Πατρός, καὶ δὲν λαλεῖ ἀφ᾽ ἑαυτοῦ (Ἰωάν. 12:49, 14:10), ἀλλ᾽ ἐν συμφωνίᾳ μετὰ τοῦ Πατρός. Τὰ πρόσωπα τῆς Θεότητος συμφωνοῦν μεταξύ των, ἔχουν πλήρη ἑνότητα φρονήματος. 63

«Τὸ Πνεῦμα πάντα ἐρευνᾷ καὶ τὰ βάθη τοῦ Θεοῦ. Τίς γὰρ οἶδεν ἀνθρώπων τὰ τοῦ ἀνθρώπου εἰ μὴ τὸ πνεῦμα τοῦ ἀνθρώπουτὸ ἐν αὐτῷ; Οὕτω καὶ τὰ τοῦ

Θεοῦ οὐδεὶς οἶδεν εἰμὴ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. Ἡμεῖς δὲ οὐ τὸ πνεῦμα τοῦ κόσμου ἐλάθομεν, ἀλλὰ τὸ Πνεῦμα τὸ ἐκ τοῦ Θεοῦ, ἵνα εἰδῶμεν τὰ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ χαρισθέντα ἡμῖν» (Α΄ Κορ. 2:10-12). Εἰς τὸ χωρίον τοῦτο δέον πρῶτον νὰ παρατηρηθῇ, ὅτι προκειμένου περὶ τοῦ πνεύματος τοῦ

ἀνθρώπου ὁ ἀπόστολος λέγει «τὸ πνεῦμα τοῦ ἀνθρώπου τὸ ἐν αὐτῷ», ἐνῷ προκειμένου περὶ τοῦ Πνεύματος τοῦ Θεοῦ ἀποφεύγει νὰ εἴπῃ «τὸ ἐν αὐτῷ», διότι τὸ θεῖον Πνεῦμα εἶνε ἰδιαίτερον πρό-

σωπον, δὲν ὑπάρχει ἐν τῷ Θεῷ ὅπως τὸ ἀνθρώπινον πνεῦμα ἐν τῷ ἀνθρώπῳ. Δι᾿ αὐτὸν τὸν λόγον ὁ ἀπόστολος λέγει «τὸ Πνεῦμα τὸ ἐκ τοῦ Θεοῦ», τὸ Πνεῦμα δηλαδὴ τὸ προερχόμενον ἐκ τοῦ Θεοῦ, τὸ ἐκπορευόμενον ἐκ τοῦ Πατρός, καὶ ἄρα τῆς αὐτῆς

φύσεως μὲ τὸν Θεὸν Πατέρα, καὶ ὡς ἐκ τούτου δυνάμενον νὰ γνωρίζῃ καὶ ν᾿ ἀποκαλύπτῃ «τὰ ὑπὸ

τοῦ Θεοῦ χαρισθέντα ἡμῖν». Εἰς τὸ παρατεθὲν χωρίον, ὅπου τὸ «ἐρευνᾷ» εἶνε συνώνυμον πρὸς τὸ «οἶδεν» καὶ σημαίνει «γνωρίζει» (Ἰδὲ 'Ρωμ. 8:27, ᾿Αποκ. 2:23), γίνεται ὁλοφά-

νερον, ὅτι τὸ Πνεῦμα ἔχει τὸ ἰδίωμα τῆς παγγνωσίας καὶ πανσοφίας, ἀφοῦ «πάντα ἐρευνᾷ, καὶ τὰ θάθη

τοῦ Θεοῦ», τὰ πάντα δηλαδὴ γνωρίζει, καὶ αὐτὰ τὰ θάθη τοῦ Θεοῦ Πατρός. Διὰ μιᾶς λέξεως, τὸ Πνεῦ64

μαεἶῖνε παντογνώστης, ἰδίωμα, τὸ ὁποῖον ἔχει μόνον ὁ Θεός, καὶ ἄρα τὸ Πνεῦμα εἶνε Θεὸς ἢ Γιαχθέ. ὋὉ λόγος, «τὰ τοῦ Θεοῦ οὐδεὶς οἶδεν εἰ μὴ τὸ

Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ», κατὰ τὸν ὁποῖον τὸ Πνεῦμα εἶνε

ὁ μοναδικὸς γνώστης τῶν πραγμάτων τοῦ Θεοῦ,

δὲν ἀποκλείει θεθαίως ἐκ τῆς γνώσεως ταύτης, τῆς

πλήρουςκαὶ τελείας, τὸν Υἱὸν καὶ τὸν Θεὸν Πατέρα, ἀλλ᾽ ἀποκλείει τὰ κτίσματα, τοὺς ἀνθρώπους καὶ τοὺς ἀγγέλους. Ὅμοιοςεἶνε ὁ λόγος ἐν Ματθ. 11:27, Λουκ. 10:22, κατὰ τὸν ὁποῖον οὐδεὶς ἐπιγινώσκει τὸν Πατέρα εἰμὴ ὁ Υἱός.Ἕκαστον πρόσωπον τῆς Θεότητος παρουσιάζεται ὡς μοναδικὸνεἰς τὸ α ἢ 6

θεῖον ἰδίωμα ὄχι καθὸ πρόσωπον, ἀλλὰ καθὸ οὐσία,

θεότης. Τὰ πρόσωπαεἶνε τρία, ἀλλ᾽ ἕκαστονἔχει

ὅλην τὴν θείαν οὐσίαν ἢ θεότητα, ἡ ὁποία εἶνε μία, μοναδική, καὶ συνεπῶς ἕκαστον πρόσωπονεἶνε ὁ εἷς καὶ μόνος Θεός. ᾿Αγιότης «Τὸ Πνεῦμά σου τὸ ἀγαθὸν ἔδωκας συνετίσαι αὐτούς» (Νεεμ. 9:20).

«Τὸ Πνεῦμά σου τὸ ἀγαθὸν ὁδηγήσει με ἐν γῇ εὐθείᾳ» (Ψαλμ. 142:10). «Ποῦ ἐστιν ὁ Θεὸςὁ θεὶς ἐν αὐτοῖς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον;» (Ἡσ.63:11).

«Τὸ Πνεῦμά σου τὸ ἍΔΑγιον μὴ ἀντανέλῃς ἀπ᾿ ἐμοῦ» (Ψαλμ. 50:13). 65

«Ὃς ἂν θλασφημήσῃ εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, οὐκ ἔχει ἄφεσιν εἰς τὸν αἰῶνα, ἀλλ᾽ ἔνοχός ἐστιν

αἰωνίου κρίσεως: ὅτι ἔλεγον, πνεῦμα ἀκάθαρτον ἔχει» (Μάρκ. 3:29-30). «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, θαπτίζοντες αὐτοὺςεἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸςκαὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Αγίου Πνεύματος» (Ματθ. 28:19). Τὰ ἐπίθετα «ἀγαθὸς»καὶ «ἅγιος» εἶνε συνώνυμα, καὶ δὲν χρησιμοποιοῦνται ἁπλῶς ὡς ἐπιθετικοὶ προσδιορισμοὶ τοῦ Πνεύματος, ἀλλ᾽ εἶνε μέρη τῶν

ὀνομάτων αὐτοῦ «Πνεῦμα ἀγαθόν», «Πνεῦμα Ἅγιον», «Ἅγιον Πνεῦμα». Εἰς τὸ τελευταῖον ἐκ τῶν παρατεθέντων χωρίων, τὸ Ματθ. 28:19, ῥητῶς δηλοῦται, ὅτι τὸ «Ἅγιον Πνεῦμα» εἶνε «ὄνομα». ᾿Αλλ᾽

ὅτι τὸ «ἀγαθὸν» καὶ τὸ «ἅγιον» γίνονται μέρη τῶν

ὀνομάτων τοῦ Πνεύματος, τοῦτο σημαίνει, ὅτι τὸ

Πνεῦμα ἔχει τὴν ἀγαθότητα καὶ ἁγιότητα ἐν πλήρει καὶ ἀπολύτῳ θδαθμῷ. Εἰς ἄνθρωπον ἢ ἄγγελον οὐδέποτε ἡ ᾿Αγία Γραφὴ θὰ ἔδιδε τὸ ὄνομα π.χ. «Μωυσῆς ὁ Ἅγιος» ἢ «Μιχαὴλ ὁ Ἅγιος».Ἄνθρωποι

ἢ ἄγγελοι δύνανται νὰ χαρακτηρίζωνται ἅγιοι καὶ

ἀγαθοί, ἐν σχετικῇ θεθαίως ἐννοίςι, ἀλλὰ τὸ «ἅγιος» καὶ τὸ «ἀγαθὸς» δὲν δύνανται νὰ γίνουν ὀνόματα αὐτῶν, διότι εἰς ἀνθρώπους καὶ ἀγγέλους δὲν ὑπάρχει ἀγαθότης καὶ ἁγιότης ἐν ἀπολύτῳ ἐννοίᾳ. ᾿Αγαθὸς καὶ ἅγιος ἐν ἀπολύτῳ ἐννοίᾳ εἶνε μόνον ὁ Θεός. Εἰς τὸν Ἰουδαῖον, ὁ ὁποῖος δὲν παρεδέχετο τὸν ᾿ησοῦν ὡς Θεάνθρωπον, ἀλλ᾽ ἁπλῶς ὡς ἄνθρωπον, ὡς ἕνα ἐκ τῶν ῥαβθβθίνων, καὶ προσεφώνησεν 66

αὐτόν, «διδάσκαλε ἀγαθέ», ὁ ᾿Ιησοῦς, ἀφοῦ δὲν παρεδέχετο αὐτὸν ὡς Θεόν, εἶπε: «Τί με λέγεις ἀγαθόν; Οὐδεὶς ἀγαθὸς εἰ μὴ εἷς, ὁ Θεός» (Ματθ.

19:17). Ἐπειδὴ ἅγιος ἐν ἀπολύτῳ ἐννοίᾳ εἶνε μόνον

ὁ Θεός, διὰ τοῦτο τὸ «ἅγιος» γίνεται ὄνομα τοῦ Θεοῦ, ὅπως π.χ. ἐν ᾿ΑΒ. 3:3, «Ὁ Θεὸς ἀπὸ Θαιμὰν ἥξει, καὶ ὁ Ἅγιος ἐξ ὄρους κατασκίου δασέος». Τὸ Πνεῦμα εἶνε ἀγαθὸν καὶ ἅγιον ἐν ἀπολύτῳ ἐννοίᾳ, διότι εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος. «Καὶ θαπτισθεὶς ὁ Ἰησοῦς ἀνέθη εὐθὺς ἀπὸ τοῦ ὕδατος. Καὶ ἰδοὺ ἀνεῴχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοί, καὶ

εἶδε τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καταθαῖνον ὡσεὶ περιστε-

ρὰν καὶ ἐρχόμενονἐπ᾽ αὐτόν» (Ματθ. 3:16).

Τὸ Πνεῦμα κατὰ τὴν θάπτισιν τοῦ Ἰησοῦ ἐνεφα-

νίσθη ὑπὸ τὴν μορφὴν περιστερᾶς, διότι ἡ περιστερὰ εἶνε σύμθολον τῆς καθαρότητος καὶ ἀθῳότητος (Ασμ. 1:15, 4:1, 5:12), τῆς ἀκεραιότητος (Ματθ. 10:16), τῆς τελειότητος (σμ.5:2, 6:9). Ὁ Ἰησοῦς

κατὰ τὴν θάπτισιν ἐξῆλθεν «εὐθὺς» ἐκ τοῦ ὕδατος, διότι δὲν εἶχεν ἁμαρτήματα νὰ ἐξομολογηθῇ, ἦτο ἀναμάρτητος καὶ ἅγιος ἀπολύτως. Καὶ τὸ Πνεῦμα,

τὸ ὁποῖον ἦλθε καὶ ἔμεινεν εἰς τὸν ᾿Ιησοῦν, εἶνε ἐπίσης ἀναμάρτητον καὶ ἅγιον ἀπολύτως.

«Ῥανῶ ἐφ᾽ ὑμᾶς καθαρὸν ὕδωρ, καὶ καθαρισθήσεσθε ἀπὸ πασῶν τῶν ἀκαθαρσιῶν ὑμῶν καὶ ἀπὸ πάντων τῶν εἰδώλων ὑμῶν, καὶ καθαριῶ ὑμᾶς. Καὶ δώσω ὑμῖν καρδίαν καινήν, καὶ πνεῦμα καινὸν δώσω 67

ὑμῖν καὶ ἀφελῶ τὴν καρδίαντὴν λιθίνην ἐκ τῆς σαρκὸς ὑμῶν καὶ δώσω ὑμῖν καρδίαν σαρκίνην. Καὶ τὸ Πνεῦμά μου δώσωἐνὑμῖν καὶ ποιήσω, ἵνα ἐν τοῖς δικαιώμασί μου πορεύησθε καὶ τὰ κρίματά μου

φυλάξησθεκαὶ ποιήσητε» (Ἰεζ. 36:25-27).

Κατὰ τὸ σπουδαιότατον τοῦτο προφητικὸν χω-

ρίον ὁ Θεὸς ὑπόσχεται μὲ «καθαρὸν ὕδωρ» νὰ καθαρίσῃ τοὺς ἀνθρώπους ἀπὸ ὅλας τὰς ἀκαθαρσίας

των, νὰ δώσῃ εἰς αὐτοὺς «καρδίαν καινὴν καὶ πνεῦ-

μα καινόν», ν᾿ ἀφαιρέσῃ τὴν καρδίαν τὴν «λιθίνην», τουτέστιν ἀναίσθητον, καὶ νὰ δώσῃ «σαρκίνην», τουτέστιν εὐαίσθητον, νὰ δώσῃ τὸ Πνεῦμά τουεἰς

αὐτοὺς καὶ νὰ καταστήσῃ αὐτοὺς ἱκανοὺς νὰ πράτ-

τουν τὸ θέλημά του. Τὸ «καθαρὸν ὕδωρ» εἶνε τὸ ὕδωρ τοῦ μυστηρίου τοῦ βαπτίσματος. ᾿Ασφαλῶς

δὲ τὸ ὕδωρ μόνον δὲν δύναται νὰ καθαρίσῃ ἀπὸ ἠθικὰς ἀκαθαρσίας καὶ ν᾿ ἀνακαινίσῃ τοὺς ἀνθρώ-

πους. Ὅπως εἶπεν ὁ Χριστὸς διὰ τὴν σάρκα καθ᾽

ἑαυτήν, «ἡ σὰρξ οὐκ ὠφελεῖ οὐδέν» (Ἰωάν. 6:63),

οὕτω δύναται νὰ λεχθῇ καὶ διὰ τὸ ὕδωρ καθ᾽ ἑαυτό,

«τὸ ὕδωρ οὐκ ὠφελεῖ οὐδέν». Τὸ ὕδωρ τοῦ μυστη-

ρίου τοῦ θαπτίσματος ὠφελεῖ, προκαλεῖ θαυμαστὰς

μεταθολάς, διότι δι᾽ αὐτοῦ ἐνεργεῖ τὸ Πνεῦμα, τὸ ὁποῖον ὑπεσχέθη ὁ Θεὸς νὰ δώσῃ: «Καὶ τὸ Πνεῦμά μου δώσω ὑμῖν». Τὸ Πνεῦμα καθιστᾷ τὸ ὕδωρ τοῦ βαπτίσματος «καθαρόν», ὥστε νὰ καθαρίζῃ «ἀπὸ πασῶν τῶν ἀκαθαρσιῶν», διότι πρῶτον αὐτὸ εἶνε καθαρόν, ἐν ἀπολύτῳ ἐννοίᾳ καθαρὸν καὶἅγιον.

6ὃ

« Ἐγὼ μὲν θαπτίζω ὑμᾶς ἐν ὕδατι εἰς μετάνοιαν" ὁ δὲ ὀπίσω μου ἐρχόμενος ἰσχυρότερός μούἐστιν, οὗ οὔκ εἰμι ἱκανὸς τὰ ὑποδήματα θαστάσαι᾽ αὐτὸς ὑμᾶς θαπτίσει ἐν Πνεύματι ᾿Αγίῳ καὶ πυρί» (Ματθ. 3:17) «Ὁ πέμψας με θαπτίζειν ἐν ὕδατι, ἐκεῖνός μοι

δἶπεν" Ἐφ᾽ ὃν ἂν ἴδῃς τὸ Πνεῦμα καταθαῖνον καὶ μένον ἐπ᾽ αὐτόν, οὗτός ἐστιν ὁ βαπτίζων ἐν Πνεύματι ᾿Αγίῳ» (Ἰωάν. 1:33).

«Ἰωάννης μὲν ἐθάπτισεν ὕδατι, ὑμεῖς δὲ θαπτισθήσεσθεἐν Πνεύματι ᾿Αγίῳ οὐ μετὰ πολλὰς ταύτας ἡμέρας» (Πράξ. 1:5). Ἡ θάπτισις σημαίνει κάθαρσιν (ἘΦ. 5:26). Ὁ Ἰωάννης ὁ θαπτιστὴς κατὰ τὸ πρῶτον ἐκ τῶν τριῶν παρατεθέντων χωρίων ἐθάπτιζεν «ἐν ὕδατι εἰς μετάνοιαν», ἐθάπτιζε δηλαδὴ ἁπλῶς μὲ ὕδωρ, τὸ ὁποῖον

θεθαίως δὲν δύναται νὰ καθαρίσῃ ἀπὸ ἁμαρτίας, ἀλλὰ διετάχθη ὑπὸ τοῦ Θεοῦ πρὸς δημιουργίαν αἰσθήματος μετανοίας, καὶ ἦτο προπαρασκευαστικὸν τοῦ χριστιανικοῦ βαπτίσματος, τὸ ὁποῖον καθαρίζει ἀπὸ ἁμαρτίας. Ὁ Χριστὸς τελεῖ τὸ ἀνώτερον θάπτισμα, «θαπτίζει ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ καὶ πυρί».

Τοῦτο σημαίνει, ὅτι τὸ Ἅγιον Πνεῦμα καθαρίζει ἀπὸ ἁμαρτίας, δρᾷ ὡς ἄλλο ὕδωρ, «ὕδωρ ζῶν» (Ἰωάν.

4:10, 7:38-39), τὸ ὁποῖον καθαρίζει πνευματικῶς τὸν

ἄνθρωπον, ἀλλὰ καὶ ὡς ἄλλο «πῦρ», τὸ ὁποῖον κα-

τακαίει καὶ ἐξαφανίζει, ἵνα δημωδῶς ἐκφρασθῶμεν, τὰ «σκουπίδια» τῆς ἁμαρτίας. ᾿Αφοῦ δὲ τὸ Πνεῦμα τὸ ἍΛγιον καθαρίζει ἀπὸ ἁμαρτίας, εἶνε καθαρόν, 69

ἀναμάρτητον, ἅγιον ἐν ἀπολύτῳ ἐννοίᾳ, ἄλλως δὲν θὰ ἠδύνατο νὰ καθαρίσῃ ἀπὸ ἁμαρτίας, ἀλλὰ θὰ εἶχε καὶ αὐτὸ ἀνάγκην καθάρσεως. Ὁ Ἰωάννηςεἶπεν

εἰς τὸν ἀπολύτως ἀναμάρτητον καὶ ἅγιον ᾿Ιησοῦν:

« Ἐγὼ χρείαν ἔχω ὑπὸ σοῦ θαπτισθῆναι, καὶ σὺ ἔρχῃ πρόςμε;» (Ματθ. 3:14). Ὅ,τι ἰσχύει διὰ τὸν Χριστόν, ἰσχύει καὶ διὰ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Καὶ τὰ δύο πρόσωπα ἔχουν ἀπόλυτον ἀναμαρτησίαν καὶ ἁγιότητα. «Ἀπεκρίθη Ἰησοῦς" Ἀμὴν ἀμὴν λέγω σοι, ἐὰν μή τις γεννηθῇ ἐξ ὕδατος καὶ Πνεύματος, οὐ δύναται εἰσελθεῖν εἰς τὴν θασιλείαν τοῦ Θεοῦ. Τὸ γεγεννημένον ἐκ τῆς σαρκὸς σάρξἐστι, καὶ τὸ γεγεννημένον ἐκ τοῦ Πνεύματος πνεῦμά ἐστι» (Ἰωάν. 3:56. ᾿Ιἰδὲ καὶ στίχ.8).

«Ἔσωσεν ἡμᾶς διὰ λουτροῦ παλιγγενεσίας καὶ ἀνακαινώσεως Πνεύματος ᾿Αγίου»(Τίτ. 3:5). Κατὰ τὸ βάπτισμα τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ἀναγεννᾷ τὸν ἄνθρωπον καὶ ἀνακαινίζει αὐτόν, μεταβάλλει δηλαδὴ αὐτὸν εἰς πνευματικὸν ἄνθρωπον, καθιστᾷ αὐτὸν καινὴν κτίσιν, νέαν δημιουργίαν, νέον ἄνθρωπον. Τὸν διεφθαρμένον καὶ ἀκάθαρτον ἄνθρωπον τὸ Πνεῦμα,ἵνα καὶ ἄλλως ἐκφρασθῶμεν, καθιστᾷ ἅγιον. ᾿Αλλ᾽ ἔχει αὐτὴν τὴν δύναμιν τὸ Πνεῦμα, διότι πρῶτον αὐτὸ εἶνε ἅγιον, ἅγιον δὲ ἐν ἀπολύτῳ ἐννοίᾳ, ἐνῷ ὁ ἄνθρωπος καθίσταται ἅγιος ἐν σχετικῇ ἐννοίᾳ. «Τὰς ψυχὰς ὑμῶν ἡγνικότες ἐν τῇ ὑπακοῇ τῆς ἀληθείας διὰ Πνεύματοςεἰς φιλαδελφίαν ἀνυπό70

κριτον, ἐκ καθαρᾶς καρδίας ἀλλήλους ἀγαπήσατε ἐκτενῶς» (Α΄ Πέτρ. 1:22).

«Καὶ ταῦτά τινες ἦτε ἀλλὰ ἀπελούσασθε, ἀλλὰ

ἡγιάσθητε, ἀλλὰ ἐδικαιώθητε ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ

Κυρίου Ἰησοῦ καὶ ἐν τῷ Πνεύματι τοῦ Θεοῦ ἡμῶν» (Α΄ Κορ. 6:17). «Εἰς τὸ εἶναί με λειτουργὸν Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς τὰ ἔθνη, ἱερουργοῦντα τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Θεοῦ, ἵνα γένηται ἡ προσφορὰ τῶν ἐθνῶν εὐπρόσδεκτος, ἡγιασμένη ἐν Πνεύματι ᾿Αγίῳ» (Ῥωμ. 15:16). «Εἵλετο ὑμᾶς ὁ Θεὸς ἀπ᾽ ἀρχῆς εἰς σωτηρίαν ἐν ἁγιασμῷ Πνεύματοςκαὶ πίστει ἀληθείας» (Β΄ Θεσ. 2:13. ᾿Ιδὲ καὶ Α΄ Θεσ. 4:7-8). Κατὰ τὸ πρῶτον ἐκ τῶν χωρίων τούτων, τὸ Α΄

Πέτρ. 1:22, κατόπιν τῆς ὑπακοῆς εἰς τὴν ἀλήθειαν αἱ ψυχαὶ ἐξαγνίζονται μὲ τὴν ἐξαγνιστικὴν δύναμιν τοῦ Πνεύματος, ὥστε νὰ δύνανται νὰ ἔχουν ἀνυ-

πόκριτον ἀγάπην πρὸς τοὺς ἀδελφοὺς καὶ ἀπὸ καθαρὰν καρδίαν νὰ ἀγαποῦν ἀλλήλους ἐνθέρμως. Κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον, τὸ Α΄ Κορ. 6:11, χωρίον τριαδικόν, ἄνθρωποι προηγουμένως ἁμαρτωλοὶ καὶ ἀσεθεῖς ἐκαθαρίσθησαν καὶ ἡγιάσθησαν καὶ κατε-

στάθησαν δίκαιοι ἐξ αἰτίας τοῦ ὀνόματος τοῦ Κυ-

ρίου ᾿ἸΙησοῦ καὶ ἐξ αἰτίας τοῦ Πνεύματος τοῦ Θεοῦ, διότι δηλαδὴ ἐπίστευσαν εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ καὶ ἦλθεν εἰς αὐτοὺς τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, τὸ ὁποῖον ἐνήργησε τὴν θαυμαστὴν μεταβολήν. Κατὰ τὸ τρίτον χωρίον, τὸ 'Ρωμ. 15:16, χωρίον

ἐπίσης τριαδικόν, ὁ ἀπόστολος εἶνε λειτουργὸς τοῦ 71

Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς τοὺς ἐθνικοὺς καὶ ἱερουργεῖ τὸ

εὐαγγέλιον τοῦ Θεοῦ, διὰ νὰ γίνουν οἱ ἐθνικοὶ προσφορὰ εὐπρόσδεκτος, ἡγιασμένη ὑπὸ τοῦ Πνεύματος τοῦ ᾿Αγίου.

Κατὰ τὸ τέταρτον χωρίον, τὸ Β΄ Θεσ. 2:13, ὁ Θεὸς ἐξέλεξεν ἀνθρώπους πρὸς σωτηρίαν, ἡ ὁποία ἐπι-

τυγχάνεταιμὲ τὸν ἁγιασμὸν τοῦ Πνεύματοςκαὶ τὴν πίστιν εἰς τὴν ἀλήθειαν. Τὸ Πνεῦμαἐξαγνίζει, δὲν ἐξαγνίζεται᾽ ἁγιάζει, δὲν ἁγιάζεται. ΓΑρα εἶνε ἀπολύτως ἁγνὸνκαὶ ἅγιον, συνεπῶς δὲ Θεὸςκαὶ Κύριος, Γιαχβέ. ᾿Αγάπη

«Παρακαλῶ ὑμᾶς, ἀδελφοί, διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ διὰ τῆς ἀγάπης τοῦ Πνεύματος συναγωνίσασθαί μοιἐν ταῖς προσευχαῖς ὑπὲρ ἐμοῦ πρὸς τὸν Θεόν (Ῥωμ.15:30). «Ὁ καρπὸς τοῦ Πνεύματός ἐστιν ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, ἀγαθωσύνη, πί-

στις, πραότης, ἐγκράτεια» (Γαλ. 5:22-23. ᾿Ιδὲ καὶ ἜΦ. 5:9 κατὰ τὸ ἐκκλησιαστικὸν κείμενον). Ἡ ἀγάπηεἶνε τὸ κατ᾽ ἐξοχὴν χαρακτηριστικὸν

τοῦ Χριστιανισμοῦ, καθόσον «ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστίν» (Α΄ ᾿Ιωάν. 4:8, 16), εἰς τὴν ἀγάπην στηρίζονται καὶ συνοψίζονται ὅλος ὁ νόμος καὶ οἱ προφῆται (Ματθ. 22:40, 'Ρωμ. 13:10), καὶ ἡ ἀγάπη εἶνε «σύνδεσμος τῆς τελειότητος» (Κολ. 3:14), δένει τὸν ἄνθρωπον μὲ τὴν τελειότητα.

Εἰς τὸ πρῶτον ἐκ τῶν παρατεθέντων χωρίων, τὸ Ῥωμ. 15:30, χωρίον τριαδικόν, ὁ ἀπόστολος, ζητῶν παρὰ τῶν πιστῶν ν᾿ ἀγωνίζωνταιμετ᾽ αὐτοῦ εἰς τὰς ὑπὲρ αὐτοῦ προσευχὰς πρὸς τὸν Θεόν, ἐπικαλεῖται

τὸν Κύριον ἡμῶν ᾿Ιησοῦν Χριστὸν καὶ «τὴν ἀγάπην τοῦ Πνεύματος». Ὅπως ἀλλαχοῦ γίνεται λόγος περὶ

«τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ» (Ῥωμ. 5:5) καὶ περὶ «τῆς

ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ»(Β΄ Κορ. 5:14), οὕτως ἐνταῦθα γίνεται λόγος περὶ «τῆς ἀγάπης τοῦ Πνεύματος».

Ὅπως ὁ Πατὴρ καὶὁ Υἱός, οὕτω καὶ τὸ Πνεῦμα ἔχει ἀγάπηνκαὶ δημιουργεῖ ἀγάπην εἰς τοὺς πιστούς.

Εἰς τὸ δεύτερον ἐκ τῶν παρατεθέντων χωρίων, τὸ Γαλ. 5:22-23, ἀναφέρονται πολλοὶ καρποὶ τοῦ Πνεύματος, οἱ δὲ περισσότεροι ἐξ αὐτῶν εἶνε ἡ ἀγάπη καὶ εἴδη εὐσπλαγχνίας. Οὐδέποτε δὲ ἡ Γραφὴ τοὺς καρποὺς διὰ τοὺς ἀνθρώπους, τοὺς ὁποίους ἀποδίδει εἰς τὸ Πνεῦμα, θὰ ἀπέδιδεν εἰς ἄνθρωπον

ἢ ἄγγελον. Τὸ Πνεῦμα ἔχει τοὺς ἀναφερομένους εἰς τὸ σχολιαζόμενον χωρίον καρπούς, διότι εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος.

ΛΟΓΟΙ ΠΕΡῚ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΩΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ Πολλοὶ λόγοι τῆς ᾿Αγίας Γραφῆς εἶνε λόγοι περὶ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος ὡς περὶ τοῦ Θεοῦ ἢ Γιαχβθέ. Ἔξ αὐτῶν δὲ τῶν λόγων παραθέτομενκαὶ σχολιάζομεν ὡρισμένους μόνον, οἱ ὁποῖοι ἐμποιοῦν μεγα-

λυτέραν ἐντύπωσιν. «Τάδε λέγει τὸ Πνεῦμα τὸ “Αγιον᾽ Τὸν ἄνδρα οὗ ἐστιν ἡ ζώνη αὕτη, οὕτω δήσουσιν ἐν Ἰερουσαλὴμ οἱ Ἰουδαῖοι καὶ παραδώσουσιν εἰς χεῖρας ἐθνῶν»

(Πράξ. 21:11). Ὃ προφήτης Αγαθος(στίχ. 10), ὁ ὁποῖος ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ διαθιθάζει προφητικὸν λόγον, κανονικῶς ἔπρεπε νὰ εἴπῃ, «Τάδε λέγει Κύριος», αὐτὰ

δηλαδὴ λέγει ὁ Γιαχθέ. Ἡ ἔκφρασις, «Τάδε λέγει Κύριος» εἶνε συνηθεστάτη ἐν τῇ Παλαιᾷ Διαθήκῃ

(Ἰερ. 2:2, Αμ. 1:6, 9, Τ1, 13,2:1 κ-ἄ.), ἀλλ᾽ ἀντ᾽ αὐτῆς ὁ ἼΛγαθος εἶπε, «Τάδε λέγει τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον», ἐπειδὴ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος, Κύριος, Γιαχθέ. «Ὅτανδὲ ἀγάγωσιν ὑμᾶς παραδιδόντες, μὴ προμεριμνᾶτε τὶ λαλήσητε... Οὐ γὰρ ὑμεῖς ἐστε οἱ λαλοῦντες, ἀλλὰ τὸ Πνεῦμα τὸ “Αγιον» (Μάρκ. 13:11). ᾿Αντὶ τοῦ ἀναμενομένου, «Οὐ γὰρ ὑμεῖς ἐστεοἱ λαλοῦντες, ἀλλ᾽ ὁ Θεός», ἐλέχθη, «Οὐ γὰρ ὑμεῖς ἐστε οἱ λαλοῦντες, ἀλλὰ τὸ Πνεῦμα τὸ “Αγιον», διότι 74

τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος, εἶνε Θεός. Ὁμοίως ἐν Λουκ. 2:26 καὶ διὰ τὸν αὐτὸν

λόγον, ἀντὶ τοῦ ἀναμενομένου, «ἦν κεχρηματισμένον αὐτῷ ὑπὸ τοῦ Κυρίου (ἢ τοῦ Θεοῦ)», ἐλέχθη, «ἦν κεχρηματισμένον αὐτῷ ὑπὸ τοῦ Πνεύματος τοῦ

᾿Αγίου»" ἐν Λουκ. 12:12, ἀντὶ νὰ λεχθῇ, «Ὁ Θεὸς

διδάξει ὑμᾶς», ἐλέχθη, «Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα διδάξει ὑμᾶς» καὶ ἐν Ἕβθρ. 9:8, ἀντὶ τοῦ ἀναμενομένου,

«τοῦτο δηλοῦντος τοῦ Θεοῦ», ἐλέχθη, «τοῦτο δη-

λοῦντος τοῦ Πνεύματοςτοῦ Ἁγίου».

«Λειτουργούντων δὲ αὐτῶν τῷ Κυρίῳ καὶ νηστευόντων εἶπε τὸ Πνεῦμα τὸ “Αγιον᾽ ἈΑφορίσατε δὴ μοι τὸν Βαρνάθανκαὶ τὸν Σαῦλονεἰς τὸ ἔργον ὃ προσκέκλημαι αὐτούς» (Πράξ. 13:2. ᾿Ιδὲ καὶ στίχ. 4).

᾿Ενταῦθα,ἀντὶ νὰ λεχθῇ «εἶπεν ὁ Κύριος» ἢ «εἶπεν

ὁ Θεός», ἐλέχθη «εἶπε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον», διότι

τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ὡς πρόσωπον τῆς Θεότητος εἶνε Κύριος καὶ Θεός, διὸ καὶ προσκαλεῖ ἀποστόλους, διὰ νὰ τεθοῦνεἰς τὴν ὑπηρεσίαν του, κατὰ δὲ

τὸν στίχ.4 ἀποστέλλει ἀποστόλους(Ἰδὲ καὶ τὸ Πράξ. 20:28, κατὰ τὸ ὁποῖον τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον θέτει τοὺς ἐπισκόπουυσ). «Ἔδοξε τῷ ᾿Αγίῳ Πνεύματι καὶ ἡμῖν» (Πράξ. 15:28). ᾿Ανεμένετο νὰ λεχθῇ «ἔδοξε τῷ Κυρίῳ» ἢ «ἔδοξε τῷ Θεῷ», ὅπως λέγεται ἐν ᾿Ιὼθ 1:21 καὶ Β΄ Μακ. 1:20 ἀντιστοίχως. ᾿Αλλ᾽ ἐλέχθη, «ἔδοξε τῷ ᾿Αγίῳ Πνεύμα75

ΤΙ», ἐφάνη εὔλογον εἰς τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ἀπεφά-

σισε τὸ ἽΛγιον Πνεῦμα,διότι τὸΔΛγιον Πνεῦμα εἶνε

ὑψίστη προσωπικότης καὶ αὐθεντία, εἶνε Κύριος καὶ Θεός, μὲ τὴν κρίσιν καὶ τὴν ἀπόφασιν τοῦ ὁποίου συνεφώνησαν οἱ ἀπόστολοι. «Αἱ ἐκκλησίαι... τῇ παρακλήσει τοῦ Αγίου Πνεύματος ἐπληθύνοντο» (Πράξ. 9:31).

«Οἶδα ὅτι τοῦτό μοι ἀποθήσεται εἰς σωτηρίαν διὰ τῆς ὑμῶν δεήσεωςκαὶ ἐπιχορηγίας τοῦ Πνεύματος Ἰησοῦ Χριστοῦ» (Φιλιπ. 1:19).

Κανονικῶς ἀνεμένετο νὰ λεχθῇ, «τῇ παρακλήσει τοῦ Θεοῦ», τῇ θοηθείᾳ τοῦ Θεοῦ, καὶ «διὰ τῆς ἐπιχορηγίας τοῦ Θεοῦ», διὰ τῆς θοηθείας τοῦ Θεοῦ,

ἀλλ᾽ ἐλέχθη «τῇ παρακλήσει τοῦ Αγίου Πνεύματος» καὶ «διὰ τῆς ἐπιχορηγίας τοῦ Πνεύματος», διότι καὶ

τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε Βοηθὸς ἐν ὑψίστῃ ἐννοίᾳ,

ὅπως ὁ Θεὸς Πατήρ, αὐτὸ δὲ ἄλλωστε σημαίνει τὸ ἄλλο ὄνομά του Παράκλητος, Βοηθὸς δηλαδή.

«Ἐὰν μή τις γεννηθῇ ἐξ ὕδατος καὶ Πνεύματος, οὐ δύναται εἰσελθεῖν εἰς τὴν θασιλείαν τοῦ Θεοῦ. Τὸ γεγεννημένον ἐκ τῆς σαρκὸς σάρξἐστι, καὶ τὸ γεγεννημένον ἐκ τοῦ Πνεύματος πνεῦμά ἐστι» (Ἰωάν. 3:5-6. ᾿Ιδὲ καὶ στίχ. 8). ᾿Ενταῦθα δὲν γίνεται λόγος περὶ γεννήσεως ἐκ τοῦ Θεοῦ, ὅπως ἐν ἸΙωάν. 1:13, Α΄ ᾿Ιωάν. 3:9, 4:7, 5:, 4, 18, ἀλλὰ περὶ γεννήσεως ἐκ τοῦ Πνεύματος. Αρα τὸ Πνεῦμαεἶνε Θεός. 76

«Λέγει τὸ Πνεῦμα τὸ “Αγιον᾽ Σήμερον ἐὰν τῆς

φωνῆς αὐτοῦ ἀκούσητε, μὴ σκληρύνητε τὰς καρδίας ὑμῶνὡς ἐν τῷ παραπικρασμῷ, κατὰ τὴν ἡμέραν τοῦ πειρασμοῦἐν τῇ ἐρήμῳ, οὗ ἐπείρασάν με οἱ πατέρες ὑμῶν» (Ἐθρ. 3:7-9).

«Ὁ δὲ Πέτρος εἶπε πρὸς αὐτήν Τί ὅτι συνεφω-

νήθη ὑμῖν πειράσαι τὸ Πνεῦμα Κυρίου;» (Πράξ. 5:9).

Πολλάκις οἱ Ἰσραηλῖται «ἐπείρασαν», ἥτοι προε-

κάλεσαν, προσέθαλον, τὸν Κύριον ἢ Θεόν (Ἐξόδ.

17:2, 7, Αριθ. 14:22, Ψαλμ. 77:41, 56 κιἄ.). ᾿Αλλὰ κατὰ τὸ πρῶτον ἐκ τῶν παρατεθέντων ἐνταῦθα χωρίων, τὸ Ἕθρ.3:7-9, οἱ Ἰσραηλῖται «ἐπείρασαν» τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Καὶ κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον, τὸ Πράξ. 5:9, ὁ ᾿Ανανίας καὶ ἡ Σαπφείρα, περὶ τῶν ὁποίων

πρόκειται ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ, «ἐπείρασαν» τὸ Πνεῦμα. ἌΑρα τὸ Πνεῦμαεἶνε Κύριος καὶ Θεός.

«Πᾶς ὃς ἐρεῖ λόγον εἰς τὸν Υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου, ἀφεθήσεται αὐτῷ᾽ τῷ δὲ εἰς τὸΛγιον Πνεῦμα 6λα-

σφημήσαντι οὐκ ἀφεθήσεται» (Λουκ. 12:10. Ἰδὲ καὶ τὰ παράλληλα Ματθ. 12:31-32, Μάρκ. 3:28-30). Τὸν παρόντα λόγον εἶπεν ὁ Χριστός, ὅταν διὰ

τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος ἐξέθαλε δαιμόνιον καὶ οἱ διεστραμμένοι ᾿Ιουδαῖοι ἔλεγον, ὅτι ἔχει πνεῦμα

ἀκάθαρτον, Βεελζεθούλ, καὶ δι᾽ αὐτοῦ ἐκβάλλει τὰ

δαιμόνια (Ματθ. 12:24, Μάρκ. 3:30, Λουκ. 11:15). Ἡ δὲ ἔννοια τοῦ λόγου τοῦ Χριστοῦεἶνε ἡ ἑξῆς: Ἔκεῖινος, ὁ ὁποῖος θὰ ἐκφρασθῇ προσθλητικῶς κατὰ τοῦ 77

Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου, διότι σκανδαλίζεται ἀπὸ τὴν

ταπεινὴν ἀνθρωπίνην ἐμφάνισίν του καὶ ἀπιστεῖ, ἔχει ἐλαφρυντικὸν καὶ θὰ συγχωρηθῇ, ἐὰν θεθαίως μετανοήσῃ. ᾿Αλλ᾽ ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος θὰ ἐκφρασθῇ προσθλητικῶς κατὰ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος, οὐδέ-

ποτε θὰ συγχωρηθῇ, διότι τὸ νὰ βλέπῃ τις φανερὰν ἐκδήλωσιν τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος, διὰ θαύματος, ὅπως εἶνε ἡ ἐκθολὴ δαιμονίου, καὶ ὅμως νὰ μὴ πιστεύῃ, ἀλλὰ νὰ διαστρέφῃ τὴν ἔννοιαν τοῦ θαύματος, ἀποδίδων τοῦτο εἰς τὸν Σατανᾶν, αὐτὸ σημαίνει πώρωσιν καὶ διαστροφὴν τῆς συνειδήσεως καὶ ἀμετανοησίαν, διὸ καὶ δὲν συγχωρεῖται. Τοιοῦ-

τος ἀσεθὴς εἶνε ὅμοιος τοῦ διεστραμμένου καὶ ἀμετανοήτου καὶ λόγῳ ἀμετανοησίας ἀσυγχωρήτου Σατανᾶ.

Κανονικῶς ὁ Χριστὸς ἔπρεπε νὰ εἴπῃ, «Τῷ δὲ εἰς τὸν Θεὸν θλασφημήσαντι οὐκ ἀφεθήσεται», ἀλλ᾽

εἶπε, «Τῷ δὲ εἰς τὸ Ἅγιον Πνεῦμα θλασφημήσαντι

οὐκ ἀφεθήσεται», διότι τὸ Ἅγιον Πνεῦμαεἶνε Θεός,

καὶ διότι ἐνέργειαν τοῦ ᾿Αγίο υ Πνεύματοςοἱδιεστραμμένοι ᾿Ιουδαῖοι ἀπέδιδον εἰς τὸ ἀκάθαρ τον πνεῦμα. Ὁμοίως πρὸς τὸν Χριστὸν ἐξεφράσθη

ὁ ἀπόστολός του; « Ἀνανία, διὰ τί ἐπλήρωσεν ὁ

Σατανᾶς τὴν καρδίαν σου ψεύσασθαίσε τὸ Πνεῦμα τὸ “Αγιον;... Οὐκ ἐψεύσω ἀνθρώποις, ἀλλὰ τῷ Θεῷ» (Πράξ. 5:3-4).

«Σκληροτράχηλοικαὶ ἀπερίτμητοι τῇ καρδίᾳ καὶ τοῖς ὠσίν, ὑμεῖς ἀεὶ τῷ Πνεύματι τῷ ᾿Αγίῳ ἀντιπί78

πτετε, ὡς οἱ πατέρες ὑμῶνκαὶ ὑμεῖς» (Πράξ. 7:51. Πρθλ. Ἢσ.63:10). Ὁ Στέφανος, ὁ ὁποῖος ὁμιλεῖ ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ, θὰ ἀνέμενέτις νὰ εἴπῃ, «ὑμεῖς ἀεὶ τῷ Κυρίῳ (ἢ τῷ

Θεῷ) ἀντιπίπτετε (Ξ ἀντιτίθεσθε, ἀνθίστασθε)»,

ἀλλ᾽ «ὑπάρχων πλήρης Πνεύματος Ἁγίου» κατὰ τὸν

στίχ. 55 ἐξεφράσθη ἄλλως, εἶπεν, «ἀεὶ τῷ Πνεύματι τῷ ᾿Αγίῳ ἀντιπίπτετε», διὰ νὰ φανῇ, ὅτι τὸ Ἅγιον

Πνεῦμαεἶνε Κύριος, Θεός.

«Μὴ λυπεῖτε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον τοῦ Θεοῦ,ἐν ᾧ

ἐσφραγίσθητε εἰς ἡμέραν ἀπολυτρώσεως» (ἘΦ. 4:30).

ἼἌΛλλος, μὴ θεόπνευστος, θὰ ἔλεγε, «Μὴ λυπεῖτε τὸν Θεόν». Ὁ Παῦλος θεοπνεύστωςλέγει, «Μὴ λυ-

πεῖτε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον» καὶ οὕτω δίδει μαρτυρίαν περὶ τῆς προσωπικότητος καὶ τῆς θεότητος τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος.

ΛΟΓΟΙ ΠΕΡῚ ΤΟΥ ΠΝΕΎΜΑΤΟΣ ΩΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ Διὰ τοῦ ἡμετέρου ἔργου «Ὁ ᾿ἸΙησοῦς Γιαχθὲ» ἐπὶ τῇ θάσει χωρίων τῆς ᾿Αγίας Γραφῆς ἀπεδείξαμεν,

ὅτι ὁ ᾿Ιησοῦς Χριστὸς εἶνε Γιαχθέ, ὅπως ὁ Θεὸς Πατήρ. ᾿Ενταῦθα πρὸς ἀπόδειξιν, ὅτι καὶ τὸ Πνεῦμα

εἶνε Γιαχθέ, ἀναφέρομεν λόγους τῆς Γραφῆςπερὶ τοῦ Πνεύματος, οἱ ὁποῖοι ἐπίσης ἰσχύουν διὰ τὸν Θςεὸν καὶ τὸν Χριστὸν ὡς πρόσωπα τῆς Θεότητος. Δὲν ἀναφέρομεν δὲ ὅλους τοὺς σχετικοὺς λόγους τῆς Γραφῆς, ἀλλ᾽ ὡρισμένους ἐξ αὐτῶν, οἱ ὁποῖοι ἐμποιοῦν μεγαλυτέραν ἐντύπωσιν. Καὶ οἱ Τρεῖς πανταχοῦ παρόντες «᾽Εὰν ἀναθῶ εἰς τὸν οὐρανόν, σὺ ἐκεῖ εἶ, ἐὰν καταθῶ εἰς τὸν ἅδην, πάρει᾽ ἐὰν ἀναλάθω τὰς πτέ-

ῥρυγάς μου κατ᾽ ὄρθρον καὶ κατασκηνώσωεἰς τὰ

ἔσχατα τῆς θαλάσσης, καὶ γὰρ ἐκεῖ ἡ χείρ σου

ὁδηγήσει με, καὶ καθέξει με ἡ δεξιά σου» (Ψαλμ. 138:8-10. ᾿Ιδὲ καὶ Ἰερ. 23:24).

«Οὗ εἰσι δύο ἢ τρεῖς συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομα, ἐκεῖ εἰμι ἐν μέσῳ αὐτῶν» (Ματθ. 18:20. ᾿Ιδὲ καὶ 28:20 καὶ ᾿Ιωάν. 3:13). «Τὸ ἄφθαρτόν σου Πνεῦμά ἐστιν ἐν πᾶσι» (ΣΟΦ.

Σολ. 12:1. ᾿Ιδὲ καὶ 1:7 καὶ ᾿Ιωάν. 14:16- 17). Ὅπως κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον ὁ Θεὸς καὶ κατὰ 80

τὸ δεύτερον ὁ Χριστός, οὕτω κατὰ τὸ τρίτον τὸ ζῶν

καὶ ἀθάνατον Πνεῦμαἔχει τὴν ἰδιότητα τῆς πανταχοῦ παρουσίας. Καὶ οἱ Τρεῖς παντογνῶσται «Μείζων ἐστὶν ὁ Θεὸς τῆς καρδίας ἡμῶν καὶ γινώσκει πάντα» (Α΄ ᾿ἸΙωάν. 3:20).

«Νῦνοἴδαμεν ὅτι οἶδας πάντα καὶ οὐ χρείαν ἔχεις ἵνα τίς σε ἐρωτᾷ» (Ἰωάν. 16:30. ᾿Ιδὲ καὶ 21:17 καὶ Ἕθρ. 4:12-13). «Τὸ Πνεῦμα πάντα ἐρευνᾷ (- γνωρίζει), καὶ τὰ Θάθη τοῦ Θεοῦ»(Α΄ Κορ. 2:10). Καὶ ὁ Θεὸς κατὰ τὸ πρῶτον παράθεμα γνωρίζει τὰ πάντα, καὶ ὁ Χριστὸς κατὰ τὸ δεύτερον,καὶ τὸ Πνεῦμα κατὰ τὸ τρίτον. Καὶ τὰ τρία πρόσωπαεἶνε

παντογνῶσται, ἄρα πρόσωπα τῆς Θεότητος. Καὶ οἱ Τρεῖς ἅγιοι καὶ ὕψισται αὐθεντίαι «Τάδε λέγει ὁ ἍΛγιος τοῦ Ἰσραήλ» (Ἠσ. 30:12. ᾿Ιδὲ καὶ ᾿Α6. 3:3, ὅπου τὸ «Ἅγιος» παραλληλίζεται πρὸς τὸ «Θεός».). «Τάδε λέγει ὁ ἍΛγιος, ὁ Ἀληθινός» (Αποκ.3:7). «Τάδε λέγει τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον» (Πράξ. 21:11). Ὅπωςὁ Θεὸςκαὶ ὁ Χριστὸς ὀνομάζεται Ἅγιος, οὕτω καὶ τὸ Πνεῦμα ὀνομάζεται Ἅγιον. Ἡ δὲ φράσις «Τάδε λέγει», συνηθεστάτη ἐν τῇ Παλαιᾷ Διαθήκῃ δῚ

ἐπὶ τοῦ Θεοῦ, δεικνύει, ὅτι καὶ Θεὸς καὶ Χριστὸς

καὶ Πνεῦμα ὁμιλοῦν ὡς ὕψισται αὐθεντίαι. ΓΑρα καὶ

τὰ τρία πρόσωπα περιλαμθάνονταιεἰς τὴν ἔννοιαν τῆς Θεότητος.

Καὶ οἱ Τρεῖς ἁγιάζουν «Ἅγιος ἐγὼ Κύριος ὁ ἁγιάζων αὐτούς» (Λευϊτ. 21:8. ᾿Ιδὲ καὶ Α΄ Θεσ. 5:23). «Ὅ τε ἁγιάζωνκαὶ οἱ ἁγιαζόμενοι ἐξ ἑνὸς πάντες δι᾽ ἣν αἰτίαν οὐκ ἐπαισχύνεται ἀδελφοὺς αὐτοὺς καλεῖν» (Ἐθρ. 2:11. ᾿Ιδὲ καὶ 13:12). «Εἵλετο ὑμᾶς ὁ Θεὸς ἀπ᾽ ἀρχῆς εἰς σωτηρίαν ἐν ἁγιασμῷ Πνεύματοςκαὶ πίστει ἀληθείας» (Β΄ Θεσ. 2:13. ᾿Ιδὲ καὶ ἹΡωμ. 15:16, Α΄ Κορ. 6:11). Κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον ὁ ἁγιάζων εἶνε ὁ Κύριος, ὁ Γιαχθέ. Εἶνε ἅγιος καὶ ἁγιάζει τοὺς ἀνθρώπουςσ.

Κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον ὁ ἁγιάζωνεἶνε ὁ Χριστός. Ἡ ἔννοια τοῦ χωρίου εἶνε: Καὶ ὁ ἁγιάζων Χριστὸς καὶ οἱ ἁγιαζόμενοι ἄνθρωποι προέρχονται ὅλοι ἐκ τοῦ αὐτοῦ πατρός, τοῦ ᾿Αδάμ, διὰ τοῦτο δὲν ἐντρέ-

πεται νὰ ὁμιλῇ ὡς ἄνθρωπος καὶ νὰ ὀνομάζῃ τοὺς

συνανθρώπους ἀδελφούς. ᾿Αγιάζει δὲ τοὺς πιστοὺς ὁ Χριστός, διότι καὶ κατὰ τὴν θείαν καὶ κατὰ τὴν

ἀνθρωπίνην φύσιν του εἶνε ἅγιος. Κατὰ τὸ τρίτον δὲ χωρίον τὸν ἁγιασμὸν εἰς τοὺς πιστοὺς δίδει τὸ

Πνεῦμα, διότι καὶ τὸ Πνεῦμα εἶνε ἅγιον καὶ ὀνομά-

ζεται ἅγιον. Καὶοἱ Τρεῖς ἁγιάζουν, διότι καὶ οἱ Τρεῖς

εἶνε μία οὐσία ἢ θεότης, εἶνε ὁ εἷς Θεὸς ἢ Γιαχβέ.

δ2

Καὶ οἱ Τρεῖς δίδουν ζωὴν αἰώνιον «Καὶ αὕτη ἐστὶν ἡ μαρτυρία, ὅτι ζωὴν αἰώνιον ἔδωκεν ἡμῖν ὁ Θεός» (Α΄ Ἰωάν. 5:11. ᾿Ιδὲ καὶ στίχ. 16). «Τὰ πρόθατα τὰ ἐμὰ τῆς φωνῆς μου ἀκούει... κἀγὼ

ζωὴν αἰώνιον δίδωμι αὐτοῖς» (Ἰωάν. 10:27-28). «Οὐδὲν ἄρα νῦν κατάκριμα τοῖς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ μὴ κατὰ σάρκα περιπατοῦσιν, ἀλλὰ κατὰ Πνεῦμα. Ὁ

γὰρ νόμος τοῦ Πνεύματος τῆς ζωῆς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ ἠλευθέρωσέ με ἀπὸ τοῦ νόμου τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ θανάτου» (Ῥωμ. 8:1-2. ᾿Ιδὲ καὶ Β΄ Κορ. 3:6, Γαλ. 6:8). Κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον αἰώνιον ζωήν, τουτέστι πνευματικήν, ἀνωτέραν καὶ ἀτελεύτητον ζωήν,δίδει ὁ Θεός. Κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον αἰώνιον ζωὴν δίδει ὁ Χριστός. Καὶ κατὰ τὸ τρίτον χωρίον διὰ τοὺς ἀνθρώπους τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, οἱ ὁποῖοι δὲν ζοῦν κατὰ τὰς ἐπιθυμίας τῆς σαρκός, ἀλλὰ κατὰ τὰς ὑπαγορεύσεις τοῦ Πνεύματος, κατὰ τὸν νόμον τοῦ Πνεύματος, δὲν ὑπάρχει καμμία καταδίκη. Διότι ἐξ αἰτίας τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, τῆς θυσίας αὐτοῦ, ὁ νόμος «τοῦ Πνεύματοςτῆς ζωῆς», τοῦ Πνεύματος

δηλαδή, τὸ ὁποῖον δίδει ζωήν, ἐλευθερώνει τὸν ἄνθρωπον ἀπὸ τὸν νόμον τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ θανάτου, τοῦ πνευματικοῦ θανάτου. Τὸ Πνεῦμαεἰς τὸν ἄνθρωπον, τὸν πνευματικὸν ἄνθρωπον, ὡς

«Πνεῦμα ζωῆς» δίδει ζωήν, ζωὴν αἰώνιον. Τὸ Πνεῦμα, κατὰ τὸ Β΄ Κορ. 3:6, «ζωοποιεῖ», δίδει ζωὴν εἰς τὸν πνευματικῶς νεκρόν, καὶ κατὰ τὸ Γαλ. 6:8, «Ὁ δ9

σπείρωνεἰς τὸ Πνεῦμα ἐκ τοῦ Πνεύματος θερίσει ζωὴν αἰώνιον».

Ὅπως λοιπὸν ὁ Θεὸς καὶ ὁ Χριστός, οὕτω καὶ τὸ Πνεῦμα δίδει πνευματικὴν ζωήν, ζωὴν αἰώνιον,διότι εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος. Ἕκαστος τῶν Τριῶν

εἶνε ἡ ἀλήθεια «Εὐλογήσουσι τὸν Θεὸν τὸν ἀληθινόν, καὶ οἱ ὀμνύοντες ἐπὶ τῆς γῆς ὀμοῦνται τὸν Θεὸν τὸν ἀληθινόν» (Ἠσ.65:16).

« Ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή» (Ἰωάν. 14:6).

«Καὶ τὸ Πνεῦμά ἐστι τὸ μαρτυροῦν,ὅτι τὸ Πνεῦμά ἐστιν ἡ ἀλήθεια» (Α΄ ᾿Ιωάν. 5:6). Εἰς τὸ πρῶτον ἐκ τῶν τριῶν τούτων χωρίων ἀντὶ

«τὸν Θεὸν τὸν ἀληθινὸν» τὸ 'Εθραϊκὸν ἔχει κατὰ ἀκρίθειαν «τὸν Θεὸν τῆς ἀληθείας», ὅπου ἡ γενικὴ «τῆς ἀληθείας» εἶνε τῆς ἰδιότητος, καὶ συνεπῶς «τὸν Θεὸν τῆς ἀληθείας» σημαίνει «τὸν Θεὸν τὸν

ἀληθινόν», ὅπως ἀποδίδουν οἱ Ο΄. Ὁ Θεὸς τῆς ᾿Αγίας

Γραφῆς εἶνε ἀληθινός, πραγματικός, εἶνε ἡ ὑψίστη

καὶ ἀπόλυτος ἀλήθεια ἢ πραγματικότης. ᾿Αλλὰ κατὰ

τὸ δεύτερον χωρίον «ἡ ἀλήθεια»εἶνε ὁ Χριστὸς καὶ κατὰ τὸ τρίτον «ἡ ἀλήθεια» εἶνε τὸ Πνεῦμα. Ἕκα-

στον τῶν τριῶν προσώπων εἶνε «ἡ ἀλήθεια», ἡ ὑψί-

στη καὶ ἀπόλυτος πραγματικότης, διότι ἕκαστον

εἶνε ὅλη ἡ θεία οὐσία, ὁ ὅλος Θεὸς ἢ Κύριος. δά

Καὶ οἱ Τρεῖς ὕψιστοι μάρτυρες «Θεὸς μάρτυς» (Α΄ Θεσ.2:5). «Τάδε λέγει ὁ Ἀμήν, ὁ μάρτυς ὁ πιστὸς καὶ ἀλη-

θινός, ἡ ἀρχὴ τῆς κτίσεως τοῦ Θεοῦ» (Αποκ. 3:14).

«Καὶ τὸ Πνεῦμά ἐστι τὸ μαρτυροῦν, ὅτι τὸ Πνεῦμά

ἐστιν ἡ ἀλήθεια» (Α΄ Ἰωάν.5:6). Καὶ ὁ Θεὸς κατὰ τὸ πρῶτον παράθεμα καὶ ὁ

Χριστὸς κατὰ τὸ δεύτερον καὶ τὸ Πνεῦμα κατὰ τὸ

τρίτον εἶνε μάρτυς ἐν ὑψίστῃ ἐννοίᾳ, διότι ἕκαστον

πρόσωπονεἶνε ἡ ἀλήθεια, ἡ αὐτοαλήθεια.

Κατὰ τὸ χωρίον Α΄ ᾿Ιωάν. 5:7-8, ὅπως ἔχει μετὰ τοῦ λεγομένου «Κόμματος ᾿Ιωάννου», τὸ ὁποῖον ἡμεῖς θεωροῦμεν γνήσιον', «τρεῖς εἰσιν οἱ μαρτυ-

ροῦντες ἐν τῷ οὐρανῷ, ὁ Πατήρ, ὁ Λόγοςκαὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα,καὶ οὗτοι οἱ τρεῖς ἕν εἰσι». Ὁ ᾿Ιὼβ

λέγει, «ἐν οὐρανοῖς ὁ μάρτυς μου» (16:19). Καὶ ὁ Ψαλμῳδὸς λέγει, «ὁ μάρτυς ἐν οὐρανῷ πιστός»

(Ψαλμ, 88:38). Ο εἷς μάρτυς ἐν οὐρανῷ ὡςὁ εἷς κατὰ τὴν οὐσίαν Θεὸς εἶνε τρεῖς μάρτυρες κατὰ τὰ

πρόσωπα, ὁ Πατήρ, ὁ Λόγος καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα.

Καὶ οἱ Τρεῖς ἀποκαλύπτουν τὰς θείας ἀληθείας «Ἔστι Θεὸς ἐν οὐρανῷ ἀποκαλύπτων μυστήρια» (Δαν. 2:28. ᾿Ιδὲ καὶ στίχ. 22, 29, 30, 47. ᾿Ιδὲ ἐπίσης

Λουκ. 10:21 καὶ Β΄ Τιμ. 3:16).

Ἱ͵, Διὰ τὴν σχετικὴν ἐπιχειρηματολογίαν θλέπε ἡμέτερον ἔργον «Ἕρμη-

νεία δυσκόλων χωρίων τῆς Γραφῆς», τόμ.γ΄, ᾿Αθῇναι 1994, σελ. 527-538.

«Γνωρίζω ὑμῖν, ἀδελφοί, τὸ εὐαγγέλιον τὸ εὐαγγελισθὲν ὑπ᾽’ ἐμοῦ, ὅτι οὐκ ἔστι κατὰ ἄνθρωπον" οὐδὲ γὰρ ἐγὼ παρὰ ἀνθρώπου παρέλαθον αὐτὸ οὔτε ἐδιδάχθην, ἀλλὰ δι᾽ ἀποκαλύψεως ἸΙησοῦ Χριστοῦ» (Γαλ. 1:11-12).

«Περὶ ἧς σωτηρίας ἐξεζήτησαν καὶ ἐξηρεύνησαν

προφῆταιοἱ περὶ τῆς εἰς ὑμᾶς χάριτος προφητεύσαντες, ἐρευνῶντες εἰς τίνα ἢ ποῖον καιρὸν ἐδήλου τὸ ἐν αὐτοῖς Πνεῦμα Χριστοῦ προμαρτυρόμενον τὰ εἰς Χριστὸν παθήματακαὶ τὰς μετὰ ταῦτα δόξας: οἷς ἀπεκαλύφθηὅτι οὐχ ἑαυτοῖς, ὑμῖν δὲ διηκόνουν αὐτά, ἃ νῦν ἀνηγγέλη διὰ τῶν εὐαγγελισαμένων ὑμᾶς ἐν Πνεύματι ᾿Αγίῳ ἀποσταλέντι ἀπ᾽ οὐρανοῦ, εἰς ἃ ἐπιθυμοῦσιν ἄγγελοι παρακύψαι» (Α΄ Πέτρ. 1:10-12. ᾿Ιἰδὲ καὶ Β΄ Πέτρ. 1:21 καὶ ἘΦ. 3:5). Κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον τὰς μυστικὰς ἀληθείας

ἀποκαλύπτει ὁ Θεός, κατὰ τὸ δεύτερον ὁ Χριστὸς καὶ κατὰ τὸ τρίτον τὸ Πνεῦμα. Ὅπως ὁ Θεὸς καὶ ὁ

Χριστός, οὕτω καὶ τὸ Πνεῦμα ἐνέπνευσε τοὺς προ-

φήτας καὶ τοὺς ἀποστόλουσς,διότι τὸ Πνεῦμα εἶνε

Θεός.

Καὶ οἱ Τρεῖς ὕψιστοι διδάσκαλοι «Ἔστι γεγραμμένονἐντοῖς προφήταις" Καὶ ἔσον-

ται πάντες διδακτοὶ Θεοῦ. Πᾶς ὁ ἀκούων παρὰ τοῦ

Πατρὸς καὶ μαθὼν ἔρχεται πρός με» (ωάν. 6:45. ᾿Ιδὲ Ἤσ. 54:13. ᾿Ιδὲ καὶ Ψαλμ. 24:4-5, 93:10). δ6

«Ὑμεῖς μὴ κληθῆτε ῥαθθί᾽ εἷς γάρ ὑμῶν ἐστιν ὁ διδάσκαλος, ὁ Χριστός» (Ματθ. 23:8. ᾿Ιδὲ καὶ Ἰωάν. 13:13-14). «Ἡμεῖς οὐ τὸ πνεῦμα τοῦ κόσμου ἐλάθομεν, ἀλλὰ τὸ Πνεῦματὸ ἐκ τοῦ Θεοῦ, ἵνα εἰδῶμεν τὰ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ χαρισθέντα ἡμῖν. Ἃ καὶ λαλοῦμεν

οὐκ ἐν διδακτοῖς ἀνθρωπίνης σοφίας λόγοις, ἀλλ᾽ ἐν διδακτοῖς Πνεύματος ᾿Αγίου» (Α΄ Κορ. 2:12-13. ᾿Ιδὲ καὶ Νεεμ. 9:20, Λουκ. 12:12, Ἰωάν. 14:26, Α΄ Ἰωάν. 2:27). Κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον διδάσκαλος ἐν ὑψίστῃ ἐννοίᾳ εἶνε ὁ Θεὸς Πατήρ, κατὰ τὸ δεύτερον ὁ Χριστὸς καὶ κατὰ τὸ τρίτον τὸ Πνεῦμα. Ὅπως ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱός, οὕτω καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα διδάσκει καὶ καθοδηγεῖ ὡς ὕψιστος διδάσκαλος, ἐπειδὴ καὶ αὐτὸ εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος, ὕψιστος Θεός.

Ὁ θεῖος νόμος εἶνε καὶ τῶν Τριῶν «Συνήδομαι τῷ νόμῳ τοῦ Θεοῦ κατὰ τὸν ἔσω ἄνθρωπον» (Ῥωμ.7:22). «Ἀλλήλωντὰ θάρη θαστάζετε, καὶ οὕτως ἀναπληρώσατε τὸν νόμον τοῦ Χριστοῦ»(Γαλ. 6:2). «Ὁ νόμοςτοῦ Πνεύματος τῆς ζωῆςἐν Χριστῷ Ἰη-

σοῦ ἠλευθέρωσέ με ἀπὸ τοῦ νόμου τῆς ἁμαρτίας

καὶ τοῦ θανάτου» (Ῥωμ.8:2).

Εἰς τὸ πρῶτον παράθεμαγίνεται λόγος περὶ «τοῦ νόμου τοῦ Θεοῦ», εἰς τὸ δεύτερον περὶ «τοῦ νόμου τοῦ Χριστοῦ»καὶεἰς τὸ τρίτον περὶ «τοῦ νόμου τοῦ δ7

Πνεύματος». Ὁ οὐράνιος ἠθικὸς νόμοςεἶνε καὶ τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ Χριστοῦ καὶ τοῦ Πνεύματος, διότι τὰ

τρία πρόσωπα εἶνε εἷς Θεός, ὅθεν ἐν ἸΙακ. 4:12 λέγεται, ὅτι «εἷς ἐστιν ὁ νομοθέτης». Βεθδαίως ἐν τῇ Γραφῇ γίνεται λόγος καὶ περὶ «τοῦ νόμου Μωυσέ-

ως» (Λουκ. 2:22, ᾿ἸΙωάν. 7:23 κ.ἄ.), ἀλλ᾽ ὄχι ἐν τῇ ἐννοίᾳ, ὅτι ὁ νόμος τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης προέρχεται ἐκ τοῦ Μωυσέως, ἀλλ᾽ ὅτι ἐδόθη διὰ τοῦ Μωυσέως καὶ ὁ Μωυσῆς ἁπλῶς κατέγραψεν αὐτόν. Οἱ ᾿Ἰσραηλῖται ἐπείρασαν καὶ τοὺς Τρεῖς «Ποσάκις παρεπίκραναν αὐτὸν ἐν τῇ ἐρήμῳ, παρώργισαν αὐτὸν ἐν γῇ ἀνύδρῳ; Καὶ ἐπέστρεψαν καὶ ἐπείρασαν τὸν Θεὸν καὶ τὸν Ἅγιον τοῦ ᾿Ισραὴλ παρώξυναν» (Ψαλμ. 77:40-41. ᾿Ιδὲ καὶ στίχ. 56). «Μηδὲ ἐκπειράζωμεν τὸν Χριστόν᾽, καθὼς καί τινες αὐτῶν ἐπείρασαν καὶ ὑπὸ τῶν ὄφεων ἀπώλοντο» (Α΄ Κορ. 10:9. Ἰδὲ καὶ Πράξ.5:9). «Λέγει τὸ Πνεῦμα τὸ “Αγιον᾽ Σήμερον ἐὰν τῆς φωνῆς αὐτοῦ ἀκούσητε, μὴ σκληρύνητε τὰς καρδίας ὑμῶν ὡς ἐν τῷ παραπικρασμῷ κατὰ τὴν ἡμέραν 1. Ὑπάρχει καὶ ἡ γραφὴ «Κύριον», ἀλλ᾽ ἡ γραφὴ «Χριστὸν» εἶνε ἰσχυροτέρα. Κακῶς δέτινες παραμερίζουν τὴν ἰσχυροτέραν γραφὴν «Χριστόν», ἐπειδὴ δὲν θεωροῦν βάσιμον, ὅτιοἱ Ἰσραηλῖται εἰς τὴν ἔρημον ἐπείρασαν τὸν Χριστόν. Ἡ γραφὴ «Χριστὸν» εἶνε βάσιμος, ἀφοῦ κατὰ τὸν στίχ. 4 ὁ Χριστὸς παρηκολούθει τοὺς Ἰσραηλίτας ἐν τῇ ἐρήμῳ.

δδ

τοῦ πειρασμοῦ ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὗ ἐπείρασάν με οἱ πατέρες ὑμῶν, ἐδοκίμασάν με καὶ εἶδον τὰ ἔργα μου τεσσαράκοντα ἔτη. Διὸ προσώχθισα τῇ γενεᾷ ἐκείνῃ καὶ εἶπον᾽ Ἀεὶ πλανῶνται τῇ καρδίᾳ, αὐτοὶ δὲ οὐκ ἔγνωσαν τὰς ὁδούς μου. Ὡς ὦὥμοσαἐν τῇ ὀργῇ μου, εἰ εἰσελεύσονται εἰς τὴν κατάπαυσίν μου» (ἙἘθρ. 3:7-11).

Κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον οἱ ᾿Ισραηλῖται εἰς τὴν

ἔρημον «ἐπείρασαν», προεκάλεσαν, προσέθαλον, τὸν Θεόν. Κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον «ἐπείρασαν» τὸν Χριστόν.Καὶ κατὰ τὸ τρίτον χωρίον, ὅπου παρα-

τίθεται περικοπὴ ἐκ τοῦ Ψαλμ. 94, στίχ. 8-11, καὶ

ὅπου κατὰ τὸνΑπόστολον ὁμιλητὴς εἶνε τὸ Πνεῦμα

τὸ Ἅγιον, «ἐπείρασαν» αὐτὸ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον.

Σημειωτέονδέ, ὅτι ἐν τῷ χωρίῳ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον

διακρίνει ἑαυτὸ ἀπὸ τοῦ Θεοῦ, περὶ τοῦ ὁποίου ὁμιλεῖ εἰς γ΄ πρόσωπον, ἐνῷ περὶ ἑαυτοῦ ὁμιλεῖ εἰς α΄ πρόσωπον. Ἐν συντομίᾳ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα λέγει: Ὅταν ἀκούσητε τὴν φωνὴν αὐτοῦ (τοῦ Θεοῦ), μὴ δείξητε κακὴν συμπεριφοράν, ὅπως ἔδειξαν οἱ

πατέρες σας ἐν τῇ ἐρήμῳ εἰς ἐμὲ καὶὠώργίσθην ἐναντίον των.

Οἱ Ἰσραηλῖται «ἐπείρασαν» καὶ τὸν Θεὸν καὶ τὸν

Χριστὸν καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον,διότι οἱ Τρεῖς εἶνε

μία οὐσία ἢ θεότης. Διὰ τοῦτο καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ὁμιλεῖ ὡς Γιαχθέ, μάλιστα διὰ πολλῶν φρά-

σεων τοῦ χωρίου. Τὸ χωρίον εἶνε ἐκ τῶν τρανο-

τέρων ἀποδείξεων τῆς θεότητος τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος. 89

Ἡ θεία ἀγάπη εἶνε καὶ τῶν Τριῶν «Ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ ἐκκέχυται ἐν ταῖς καρδίαις

ἡμῶν διὰ Πνεύματος Ἁγίου τοῦ δοθέντος ἡμῖν» (Ῥωμ.5:5).

«Γνῶναι τὴν ὑπερθάλλουσαν τῆς γνώσεως ἀγάπην τοῦ Χριστοῦ» (ἘΦ. 3:19).

«Παρακαλῶ ὑμᾶς, ἀδελφοί, διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ καὶ διὰ τῆς ἀγάπης τοῦ Πνεύματος

συναγωνίσασθαίμοι ἐν ταῖς προσευχαῖς ὑπὲρ ἐμοῦ πρὸς τὸν Θεόν» (Ῥωμ. 15:30. ᾿Ιδὲ καὶ Γαλ. 5:22). Ἡ ἀγάπη εἶνε τὸ χαρακτηριστικώτερον ἠθικὸν γνώρισμα τοῦ Χριστιανισμοῦ. Καὶ εἰς μὲν τὸ πρῶτον ἐκ τῶν τριῶν παραθεμάτωνγίνεται λόγος περὶ «τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ», εἰς τὸ δεύτερον περὶ «τῆς ἀγάπῆς τοῦ Χριστοῦ» καὶεἰς τὸ τρίτον περὶ «τῆς ἀγάπης τοῦ Πνεύματος». Ζητῶν ὁ ἀπόστολος τὰς προσευχὰς τῶν πιστῶν ἐπικαλεῖται τὸν Κύριον ᾿Ιησοῦν Χριστὸν

καὶ τὴν ἀγάπην τοῦ Πνεύματος, ἐπειδὴ τὸ Πνεῦμα εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος πλῆρες ἀγάπης, ὅπως καὶ ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱός, κατὰ δὲ τὸ 'ῬΡωμ. 5:22 ἡ ἀγάπη καὶ ἡ εὐσπλαγχνία εἶνε «καρπὸς τοῦ Πνεύματος».

Ὁ ἀπόστολος οὐδέποτε θὰ ἔλεγε, «Παρακαλῶ ὑμᾶς, ἀδελφοί, διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ καὶ διὰ τῆς ἀγάπης τοῦ Μιχαὴλ ἢ τοῦ Μωυσέως». Ἐπίσης οὐδέποτε θὰ ἔλεγεν, «Ὁ καρπὸς τοῦ Μιχαὴλ ἢ τοῦ Μωυσέως ἐστὶν ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία κλπ.». Τοιοῦτον καρπὸν εἰς τοὺς ἀνθρώπους πα-

ράγει τὸ Πνεῦμα,διότι τὸ Πνεῦμαεἶνε Θεός. 90

Καὶ οἱ Τρεῖς ὥρισαν τοὺς ἀποστόλους κλπ.

«Καὶ οὗς μὲν ἔθετο ὁ Θεὸς ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ πρῶτον ἀποστόλους, δεύτερον προφήτας, τρίτον διδασκάλους κλπ.» (Α΄ Κορ. 12:28). «Καὶ αὐτὸς (ὁ Χριστὸς) ἔδωκε τοὺς μὲν ἀποστό-

λους, τοὺς δὲ προφήτας, τοὺς δὲ εὐαγγελιστάς, τοὺς δὲ ποιμένας καὶ διδασκάλους» (ἘΦ. 4:11). «Λειτουργούντωνδὲ αὐτῶν τῷ Κυρίῳ καὶ νηστευ-

όντων εἶπε τὸ Πνεῦμα τὸ Αγιον᾽ Ἀφορίσατε δή μοι

τὸν Βαρνάθανκαὶ τὸν Σαῦλονεἰς τὸ ἔργον ὃ προσκέκλημαι αὐτούς» (Πράξ. 13:2. ᾿Ιδὲ καὶ στίχ. 4. ᾿Ιδὲ

ἐπίσης 20:28). Κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον τοὺς ἀποστόλους ἔθεσεν εἰς τὴν Ἐκκλησίαν ὁ Θεός, κατὰ τὸ δεύτερον ἔδωσεν ὁ Χριστός, καὶ κατὰ τὸ τρίτον προσεκάλεσε τὸ

Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. Καὶ οἱ Τρεῖς ὥρισαν τοὺς ἀπο-

στόλους καὶ τοὺς ἄλλους κήρυκας τοῦ λόγου καὶ

ἡγουμένους ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ,διότι εἶνε μία οὐσία ἢ θεότης καὶ ἐνεργοῦν ἀπὸ κοινοῦ πρὸς τὰ ἔξω, πρὸς τὸν κόσμον δηλαδή.

Καὶ οἱ Τρεῖς ἀνέστησαν τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ

«Συνετάφημεν οὖν αὐτῷ διὰ τοῦ θαπτίσματοςεἰς

τὸν θάνατον, ἵνα ὥσπερ ἠγέρθη Χριστὸς ἐκ νεκρῶν διὰ τῆς δόξης τοῦ Πατρός, οὕτω καὶ ἡμεῖς ἐν καινότητι ζωῆς περιπατήσωμεν» (Ῥωμ.6:4). 91

«᾿Ἀπεκρίθη Ἰησοῦς καὶ εἶπεν αὐτοῖς" Λύσατε τὸν ναὸν τοῦτον,καὶ ἐν τρισὶν ἡμέραις ἐγερῶ αὐτόν» (Ἰωάν. 2:19. ᾿Ιδὲ καὶ στίχ. 271-22).

«Τοῦ ὁρισθέντος Υἱοῦ Θεοῦ ἐν δυνάμει κατὰ

Πνεῦμα ἁγιωσύνης ἐξ ἀναστάσεως νεκρῶν, Ἰησοῦ

Χριστοῦ τοῦ Κυρίου ἡμῶν» (Ῥωμ.1:4).

Εἰς τὸ τρίτον χωρίον ἡ λέξις «ἁγιωσύνη» καθ᾽

ἡμᾶς σημαίνει «δύναμις» καὶ ἡ ἔννοια τοῦ χωρίου

εἶνε αὐτή: Ὁ Χριστὸς ἀπεδείχθη Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ἐκ

τῆς ἀναστάσεώς του ἐκ νεκρῶν διὰ δυνάμεως ἀπὸ

τὸ Πνεῦμα τῆς δυνάμεως". Δι᾿ ἄλλων λέξεῳν, τὸ παντοδύναμον Πνεῦμαδιὰ τῆς δυνάμεώς του ἀνέ-

στησετὸν Χριστὸν ἐκ νεκρῶν,καὶ οὕτως ἀπεδείχθη, ὅτι ὁ Ἰησοῦς δὲν ἦτο πλάνος καὶ ἀντίθεος, ὅπως οἱ ἐχθροί του κατηγόρουν αὐτόν, ἀλλ᾽ ἦτο ὄντως Υἱὸς τοῦ Θεοῦ. Ἂν ὁ Ἰησοῦς ἦτο πλάνοςκαὶ ἀντίθεος, ἡ

δύναμις τοῦ Πνεύματος δὲν θὰ ἐνήργει τὴν ἀνάστασίν του. Ὁ Χριστός, ὁ σαρκωθεὶς Θεός, «ἐδικαιὠθη ἐν Πνεύματι» (Α΄ Τιμ. 3:16). Τὸ Πνεῦμα ποικι-

λοτρόπως ἐδικαίωσς καὶ ἐδόξασε τὸν Ἰησοῦν, ἰδίως δὲ διὰ τῆς ἀναστάσεως αὐτοῦ, ἥτις εἶνε ἡ τρανοτάτη

ἀπόδειξις τῆς ἀληθείας περὶ τῆς θείας υἱότητος καὶ

τῆς θεότητος αὐτοῦ.

Κατὰ τὸ τρίτον λοιπὸν ἐκ τῶν παρατεθέντων χωρίων, τὸ Ρωμ. 1:4, τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ ἀνέστησε τὸ Πνεῦμα, κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον, τὸ ᾿Ιωάν. 2:19, ἀνέστησεν ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, καὶ κατὰ τὸ πρῶτον

1. Διὰ τὴν σχετικὴν ἐπιχειρηματολογίαν ἰδὲ ἡμέτερον ἔργον

«Ἑρμηνεία δυσκόλων χωρίων τῆς Γραφῆς», τόμ. θ΄, σελ. 132-138.

χωρίον, τὸ 'Ρωμ. 6:4, ἀνέστησεν ὁ Πατήρ. Καὶοἱ Τρεῖς ἀνέστησαν τὸ σῶμα, διότι οἱ Τρεῖς εἶνε μία θεότης καὶ μία δύναμις.

Οἱ χριστιανοὶ γεννῶνται καὶ ἐκ τῶν Τριῶν «Πὰς ὁ γεγεννημένος ἐκ τοῦ Θεοῦ ἁμαρτίαν οὐ

ποιεῖ, ὅτι σπέρμα αὐτοῦ ἐν αὐτῷ μένει" καὶ οὐ δύναται ἁμαρτάνειν ὅ,τι ἐκ τοῦ Θεοῦ γεγέννηται!» (Α΄ Ἰωάν.3:9. ᾿Ιδὲ καὶ 4:7, 5:1, 4, 18, ᾿Ιωάν.1:13,᾿Ἰακ. 1:18). «Καὶ νῦν, τεκνία, μένετε ἐν αὐτῷ, ἵνα, ὅταν φανερωθῇ, ἔχωμεν παρρησίαν καὶ μὴ αἰσχυνθῶμεν ἀπ᾽ αὐτοῦ ἐν τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ. Ἐὰν εἰδῆτε, ὅτι δίκαιός ἐστι, γινώσκετε, ὅτι πᾶς ὁ ποιῶν τὴν δικαιοσύ-

γην ἐξ αὐτοῦ γεγέννηται!» (Α΄ ᾿Ιωάν. 2:28-29. ᾿Ιδὲ καὶ

τὸ Β΄ Κορ. 6:16-18, κατὰ τὸ ὁποῖον ὁ ἐνοικήσας ἐν ἡμῖν καὶ ἐμπεριπατήσας Θεὸς καὶ Κύριος, τουτέστιν ὁ Χριστός, ἔχει τοὺς πιστοὺς «υἱοὺς καὶ θυγα-

τέρας»).

«Ἀπεκρίθη Ἰησοῦς" Ἀμὴν ἀμὴν λέγω σοι, ἐὰν μή τις γεννηθῇ ἐξ ὕδατος καὶ Πνεύματος, οὐ δύναται εἰσελθεῖν εἰς τὴν θασιλείαν τοῦ Θεοῦ. Τὸ γεγεννημένον ἐκ τῆς σαρκὸς σὰρξ ἐστι, καὶ τὸ γεγεννημένον ἐκ τοῦ Πνεύματος πνεῦμά ἐστι» (Ἰωάν. 3:5-6.

Ἰδὲ καὶ 8).

Κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον, ἐκ τῶν δυσκόλων τῆς

Γραφῆς᾽, ὁ πιστὸς γεννᾶται ὡς χριστιανὸς ἐκ τοῦ

1. Διὰ τὴν ἑρμηνείαν αὐτοῦ ἰδὲ ἡμέτερον ἔργον «'Ἑρμηνεία δυσκόλων χωρίων τῆς Γραφῆς», τόμ. γ΄, σελ. 506-508.

Θεοῦ. Κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον γεννᾶται ἐκ τοῦ Χριστοῦ. Καὶ κατὰ τὸ τρίτον χωρίον γεννᾶται ἐκ τοῦ

Πνεύματος. Αὐτὴ δὲ ἡ γέννησις, ὅπως δεικνύει ἡ φράσις τοῦ τρίτου χωρίου «ἐξ ὕδατος», γίνεται κατὰ τὸ βάπτισμα. ᾿Αλλ᾽ ἀφοῦ τὸ βάπτισμα τελεῖται «εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸςκαὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος» (Ματθ. 28:19), φαίνεται καὶ ἐξ αὐτοῦ, ὅτι οἱ πιστοὶ ὡς χριστιανοὶ γεννῶνται καὶ ἐκ τῶν τριῶν προσώπων. Ὅπωςκαὶ τὰ τρία πρόσωπα ἐδη-

μιούργησαν τὸν ἄνθρωπον (Γεν. 1:26), οὕτω καὶ ἀναδημιουργοῦν αὐτόν. Καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα λοι-

πόν, ὁ εἷς τῆς Τριάδος, δημιουργὸς καὶ ἀναδημιουργὸς τοῦ ἀνθρώπου, εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος. Νυμφίος ὁ Θεός, νυμφίος ὁ Χριστός, νυμφίος τὸ Πνεῦμα

«Οὐ μὴ προσκυνήσητε θεοῖς ἑτέροις" ὁ γὰρ Κύριος ὁ Θεὸς ζηλωτὸν ὄνομα, Θεὸς ζηλωτήςἐστι (Κατὰ τὸ Ἑθραϊκόν, «Δὲν θὰ προσκυνήσῃς ἄλλον

θεόν, διότι ὁ Κύριος, τοῦ ὁποίου τὸ ὄνομα εἶνε

Ζηλότυπος, εἶνε Θεὸς ζηλότυπος»). Μήποτε θῇς διαθήκην τοῖς ἐγκαθημένοις ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ ἐκπορνεύσωσιν ὀπίσω τῶν θεῶν αὐτῶν καὶ θύσωσιτοῖς θεοῖς αὐτῶν, καὶ καλέσωσί σε καὶ φάγῃς τῶν αἱμάτων αὐτῶν, καὶ λάθῃς τῶν θυγατέρων αὐτῶν τοῖς υἱοῖς σου καὶ τῶν θυγατέρων σου δῷςτοῖς υἱοῖς αὐτῶν, καὶ ἐκπορνεύσωσιν οἱ θυγατέρες σου ὀπίσω 94

τῶν θεῶν αὐτῶν, καὶ ἐκπορνεύσωσιν οἱ υἱοί σου

ὀπίσω τῶν θεῶν αὐτῶν» (Ἐξόδ. 34:14-16). «Μὴ δύνανται οἱ υἱοὶ τοῦ νυμφῶνος πενθεῖν ἐφ᾽ ὅσον (χρόνον͵)μετ᾽ αὐτῶν ἐστιν ὁ νυμφίος; Ἐλεύσονται δὲ ἡμέραι ὅταν ἀπαρθῇ ἀπ᾽ αὐτῶν ὁ νυμφίος, καὶ τότε νηστεύσουσιν» (Ματθ. 9:15 καὶ παράλληλα). «Μοιχοὶ καὶ μοιχαλίδες! Οὐκ οἴδατε ὅτι ἡ φιλία

τοῦ κόσμου ἔχθρα τοῦ Θεοῦ ἐστιν; Ὃς ἂν οὖν θουληθῇ φίλος εἶναι τοῦ κόσμου, ἐχθρὸς τοῦ Θεοῦ καθίσταται. Ἢ δοκεῖτε ὅτι κενῶς ἡ Γραφὴ λέγει, Πρὸς φθόνονἐπιποθεῖ τὸ Πνεῦμα ὃ κατῴκησεν ἐν ἡμῖν, μείζονα δὲ δίδωσι χάριν; Διὸ λέγει Ὁ Θεὸς ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δὲ δίδωσι χάριν» (Ἰακ. 4:4-6). Πολλάκις ἐν τῇ Παλαιᾷ Διαθήκῃ ἡ σχέσις Γιαχθδὲ καὶ Συναγωγῆς παρίσταται διὰ τῆς εἰκόνος τοῦ

γάμου. Ὁ Γιαχθὲ εἶνε ὁ ζηλότυπος σύζυγος τῆς

Συναγωγῆς καὶ δὲν ἀνέχεται ἀντεραστήν. Πᾶσα ἀποστασία τῆς Συναγωγῆς ἀπὸ τοῦ Γιαχθὲ παρίσταται ὡς ἀθέτησις τῆς συζυγικῆς πίστεως καὶ ἐλέγχεται διὰ τολμηρῶν ἐκφράσεων. Εἰς τὸ πρῶτον ἐκ τῶν παρατεθέντων τριῶν χωρίων, τὸ Ἐξόδ. 34:1416, ὁ Γιαχθὲ παρίσταται ὡς ζηλότυπος σύζυγος τῆς Συναγωγῆς, ἡ δὲ ζηλοτυπία γίνεται «ὄνομά» του, τοῦτο δὲ σημαίνει, ὅτι ἡ φύσις τοῦ Γιαχθὲ εἶνε τοιαύτη, ὥστε νὰ μὴ ἐπιτρέπῃ ἀντεραστὰς καὶ ἀνταγωνιστάς. Τρὶς δὲ ἐν τῷ χωρίῳ ἡ ἀποδοχὴ ἄλλων θεῶν χαρακτηρίζεται ὡς ἐκπόρνευσις, συζυγικὴ δηλαδὴ ἀπιστία, πνευματικὴ μοιχεία. 95

Κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον, τὸ Ματθ. 9:15, καθὼς

καὶ κατ᾽ ἄλλα πολλὰ χωρία τῆς Καινῆς Διαθήκης, ὁ

νυμφίος τῶν ψυχῶν, τῆς Ἐκκλησίας, εἶνε ὁ Χριστός.

Τὸ τρίτον χωρίον, τὸ ᾿ἸΙακ. 4:4-6, ἐκ τῶν δυσκολωτέρων τῆς Γραφῆς, ὑφίσταται πολλὰς παρερμη-

νείας ὡς πρὸς τὸν λόγον τῶν στίχ. 5 καὶ 6, «Πρὸς φθόνον ἐπιποθεῖ τὸ Πνεῦμα ὃ κατῴκησεν ἐν ἡμῖν, μείζονα δὲ δίδωσι χάριν». Τὸ χωρίον ἡρμηνεύσαμεν

ἄλλοτε᾽. Κατὰ τὴν ἑρμηνείαν δέ, τὴν ὁποίαν ἐδώσαμεν εἰς τὸ χωρίον, παραθέτομεν τὴν μετάφρασιν αὐτοῦ:

«Μοιχοὶ καὶ μοιχαλίδες! Δὲν γνωρίζετε, ὅτι ἡ ἀγάπη πρὸς τὸν κόσμον προκαλεῖ τὴν ἔχθραν τοῦ Θεοῦ; Οστισδήποτε καὶ ἂν θελήσῃ νὰ γίνῃ φίλος πρὸς τὸν κόσμον, γίνεται ἀντικείμενον τῆς ἔχθρας

τοῦ Θεοῦ. Ἢ νομίζετε, ὅτι ἀσκόπως ἡ Γραφὴλέγει, “Τὸ Πνεῦμα, τὸ ὁποῖον κατῴκησε μεταξὺ ἡμῶν,

ὑπεραγαπᾷ καὶ ὑπερευνοεῖ μετὰ ζηλοτυπίας"; Διὰ τοῦτο λέγει: “Ὃ Θεὸς τοὺς ὑπερηφάνους πολεμεῖ,

ἐνῷ τοὺς ταπεινοὺς εὐνοεῖ"». Γίνεται φανερόν, ὅτι ἐν τῷ χωρίῳ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα παρουσιάζεται ὡς νυμφίος, ὡς νύμφη δ᾽

ἐννοεῖται ὁ λαὸς καὶ ἑκάστη Ψυχὴ ἰδιαιτέρως. Ὡς νυμφίος δὲ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε πλῆρες ἀγάπης

καὶ εὐνοίας πρὸς τὴν νύμφην. ᾿Αλλ᾽ εἶνε καὶ ζηλότυπον. Δὲν ἀνέχεται ἐρωτοτροπίας πρὸς ἄλλον, ἐν 1. Βλέπε ἡμέτερον ἔργον «Ἑρμηνεία δυσκόλων χωρίων τῆς Γραφῆς», τόμ. α΄, σελ. 293-297.

τῇ προκειμένῃ περιπτώσει πρὸς τὸν κόσμον, δὲν ἀνέχεται συζυγικὴν ἀπιστίαν ἢ μοιχείαν («μοιχοὶ καὶ μοιχαλίδες», στίχ. 4). Εἰς περίπτωσιν συζυγικῆς

ἀπιστίας, λόγῳ τῆς ζηλοτυπίας ἡ σφοδρὰ ἀγάπη

του μεταβάλλεται εἰς σφοδρὸν μῖσος καὶ ἐκδικητικότητα.

᾿Αλλ᾽ ἀφοῦ ἐν τῇ Γραφῇ ὡς ὁ νυμφίος τῶν Ψυχῶν παρουσιάζεται καὶ ὁ Θεὸς ἢ Γιαχθὲ καὶ ὁ Χριστὸς καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, εἶνε καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα

πρόσωποντῆς Θεότητος, Θεὸς ἢ Γιαχθέ. Τοῦτο φαίνεται καὶ ἐκ τοῦ ἑξῆς: Κατὰ τὸν στίχ. 5 τοῦ ὑπ᾽ ὄψιν χωρίου τοῦ Ἰακώθου «δίδωσι χάριν» τὸ Πνεῦμα, κατὰ δὲ τὸν στίχ. 6 «δίδωσι χάριν» ὁ Θεός, ὁ Γιαχθὲ κατὰ τὸ Παροιμ. 3:34. Ἄρα τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ταὐτίζεται πρὸς τὸν Θεὸν ἢ Γιαχθέ. Αὐτὴ δὲ ἡ ταύτισις ἐν τῷ χωρίῳ γίνεται τρίς (δὶς ἐν στίχ. 4 καὶ

ἅπαξἐν στίχ.6).

Οἱ χριστιανοὶ κοινωνοὶ καὶ τῶν Τριῶν

«Ὁ ἑωράκαμεν καὶ ἀκηκόαμεν ἀπαγγέλλομεν ὑμῖν, ἵνα καὶ ὑμεῖς κοινωνίαν ἔχητε μεθ᾽ ἡμῶν (Ξ ὅπως ἡμεῖς)" καὶ ἣ κοινωνία δὲ ἡ ἡμετέρα μετὰ τοῦ Πατρὸςκαὶ μετὰ τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ» (Α΄ ἸΙωάν. 1:3).

«Ἡ χάρις τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦκαὶ ἡ κοινωνία τοῦἉγίου Πνεύματος μετὰ πάντων ὑμῶν. Ἁμήν» (Β΄ Κορ. 13:13). 97

Εἰς τὸ πρῶτον χωρίον, λέγων ὁ ἀπόστολος ᾿ἸΙωάννῆς, «ἵνα καὶ ὑμεῖς κοινωνίαν ἔχητε μεθ᾽ ἡμῶν»,

ἐννοεῖ, «διὰ νὰ ἔχητε καὶ σεῖς κοινωνίαν, ὅπως ἡμεῖς». Πρόκειται περὶ κοινωνίας τῶν πιστῶν ὄχι μετὰ τῶν ᾿Αποστόλων, ἀλλά, ὅπως λέγεται εἰς τὴν συνέχειαν, περὶ τῆς κοινωνίας μετὰ τοῦ Πατρὸςκαὶ

τοῦ Υἱοῦ, τὴν ὁποίαν εἶχον οἱ ᾿Απόστολοι, καὶ ὁ Ἰωάννης ἤθελε νὰ ἔχουνκαὶοἱ πιστοί. Εἰς τὸ δεύτερον χωρίον, τὸ ὁποῖον ἀποτελεῖ ἀποστολικὴν εὐλογίαν καὶ κατακλεῖδα τῆς Β΄ πρὸς Κορινθίους ἐπιστολῆς, γίνεται λόγος περὶ κοινωνίας τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος μετὰ τῶν πιστῶν. Οἱ πιστοὶ λοιπόν, ὅπως ἔχουν κοινωνίαν μετὰ τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ, οὕτως ἔχουν κοινωνίαν καὶ μετὰ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος. Διότι καὶ οἱ Τρεῖς εἶνε πρόσωπα τῆς Θεότητος. Κατὰ τὸ Β΄ Πέτρ. 1:4 οἱ πιστοὶ εἶνε «θείας κοινωνοὶ φύσεως». Διὰ τῶν δύο προηγουμένων χωρίων, τοῦ Α΄ ἸΙωάν. 1:3 καὶ τοῦ Β΄ Κορ. 13:13, τὸ «θείας κοινωνοὶ φύσεως» οἱονεὶ ἀναλύεται εἰς τοῦτο᾽ κοινωνοὶ τοῦ Πατρὸςκαὶ τοῦ Υἱοῦ

καὶ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος (Πρθλ. Ἑθρ. 1:9, 3:14, ὅπου

ὁ λόγος περὶ «μετόχων» τοῦ Χριστοῦ, καὶ 6:4, ὅπου ὁ λόγος περὶ «μετόχων» τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος). ᾿Εντὸς τῶν χριστιανῶν

κατοικοῦν καὶ οἱ Τρεῖς

«Ἀπεκρίθη Ἰησοῦςκαὶ εἶπεν αὐτῷ" Ἐάν τις ἀγαπᾷ

με, τὸν λόγον μου τηρήσει, καὶ ὁ Πατήρ μου ἀγαπή98

σει αὐτόν, καὶ πρὸς αὐτὸν ἐλευσόμεθα καὶ μονὴν

παρ᾽ αὐτῷ ποιήσομεν» (ωάν. 14:23).

«Ὑμεῖς γινώσκετε αὐτό (ἐνν. τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας), ὅτι παρ᾽ ὑμῖν μένεικαὶ ἐν ὑμῖν ἔσται!» (Ἰωάν.

14:17).

Κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱὸς ἔρχονται καὶ κατοικοῦν εἰς τὸν πιστὸν ἄνθρωπον. Διὰ τὴν κατοίκησιν τοῦ Θεοῦ ἐντὸς τῶν πιστῶν ἰδὲ καὶ Α΄

Ἰωάν. 4:12 («ὁ Θεὸς ἐν ἡμῖν μένε!»). Διὰ τὴν κατοίκησιν τοῦ Χριστοῦ εἰς τὰς καρδίας τῶν πιστῶν ἰδὲ καὶ ἘΦ. 3:17 («κατοικῆσαι τὸν Χριστὸν διὰ τῆς πί-

στεωςἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν»).

Κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, πρότερον πλησίον τῶν ᾿Αποστόλων εὑρισκόμενον, καὶ ὅλων θεθαίως τῶν εὐσεθῶν ἀνθρώπων,κατόπιν, ἀπὸ τῆς Πεντηκοστῆς δηλαδὴ καὶ μετὰ ταῦ-

τα, εἰσέρχεται καὶ κατοικεῖ ἐντὸς αὐτῶν. Διὰ τὴν κατοίκησιν τοῦ Πνεύματος ἐντὸς τῶν πιστῶν ἰδὲ

καὶ Ἰεζ. 36:27 («Καὶ τὸ Πνεῦμά μου δώσω ἐν ὑμῖν»), Ῥωμ. 8:9,11 («εἴπερ Πνεῦμα Θεοῦοἰκεῖ ἐν ὑμῖν» --

«διὰ τὸ ἐνοικοῦν αὐτοῦ Πνεῦμαἐν ὑμῖν»), Α΄ Κορ.

6:19 («τὸ σῶμα ὑμῶνναὸς τοῦ ἐν ὑμῖν Ἁγίου Πνεύματός ἐστιν»), Β΄ Τιμ. 1:14 («διὰ Πνεύματος ᾿Αγίου τοῦ ἐνοικοῦντος ἐν ἡμῖν»). Ὅπωςλοιπὸν ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱός, οὕτω καὶ τὸ

Ἅγιον Πνεῦμα κατοικεῖ ἐντὸς τῶν πιστῶν ἀνθρώ-

πων,διότι εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητοςκαὶἔχει τὸ

ἰδίωμα τῆς πανταχοῦ παρουσίας.

Οἱ ἀσεθεῖς δὲν ἔχουν Πατέρα, Υἱὸν καὶ Πνεῦμα

«Πᾶς ὁ ἀρνούμενοςτὸνΥἱὸν οὐδὲ τὸν Πατέρα ἔχε!» (Α΄ ᾿Ιωάν. 2:23).

«Οὗτοί εἰσιν οἱ ἀποδιορίζοντες, ψυχικοῖί, Πνεῦμα μὴ ἔχοντες» (Ἰούδ. 19). Κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον ὁ ἀρνητὴς τοῦ Υἱοῦ δὲν ἔχει τὸν Υἱόν, ἀφοῦ ἀρνεῖται αὐτόν, ἀλλ᾽ οὔτε τὸν Πατέραἔχει, διότι ὁ Πατὴρ δὲν θέλει κοινωνίαν μὲ ἀρνητὴν τοῦ Υἱοῦ του. Κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον, ὅπου ὁ λόγος περὶ

τῶν αἱρετικῶν Νικολαϊτῶν, οὗτοι χαρακτηρίζονται «Ψυχικοί», τουτέστιζῳώδεις, «Πνεῦμα μὴ ἔχοντες», στερούμενοι δηλαδὴ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος, τὸ

ὁποῖον καθιστᾷ τοὺς ἀνθρώπους πνευματικούς.

Οἱ ἀσεθεῖς λοιπὸν δὲν ἔχουν τὸν Πατέρα, τὸν Υἱὸν καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, δὲν ἔχουν, μὲ μίαν λέ-

ξιν, Θεόν. Οἱ Τρεῖς εἶνε ὁ Θεός, τὸ ἀναγκαιότερον ὅλων, ἄνευ τοῦ ὁποίου πνευματικὴ καὶ ἀληθινὴ ζωὴ

δὲν δύναται νὰ ὑπάρχῃ.

Πῦρ καὶ οἱ Τρεῖς «Κύριος ὁ Θεός σου πῦρ καταναλίσκον ἐστί,

Θεὸς ζηλωτής» (Δευτ. 4:24, Ἕθρ. 12:29).

«Ἰδοὺ Κύριος ὡς πῦρ ἥξει καὶ ὡς καταιγὶς τὰ ἅρματα αὐτοῦ ἀποδοῦναι ἐν θυμῷ ἐκδίκησιν αὐτοῦ

καὶ ἀποσκορακισμὸν αὐτοῦ ἐν φλογὶ πυρός. Ἐν γὰρ 100

τῷ πυρὶ Κυρίου κριθήσεται πᾶσα ἡ γῆ καὶ ἐν τῇ ῥομ-

φαίᾳ αὐτοῦ πᾶσα σάρξ» (Ἠσ.66:15-16, Β΄ Θεσ. 1:78. ᾿δὲ καὶ Ματθ. 3:12, Λουκ. 12:49, Α΄ Κορ. 3:13).

«Ἑπτὰ λαμπάδες πυρὸς καιόμεναι ἐνώπιον τοῦ θρόνου,αἵ εἰσι τὰ ἑπτὰ πνεύματα τοῦ Θεοῦ» ((Αποκ. 4:5. ᾿δὲ καὶ Ματθ. 3:11, Πράξ. 2:3). Κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον ὁ Θεὸς εἶνε «πῦρ καταναλίσκον». Κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον τοιοῦτον πῦρ εἶνε ὁ Κύριος - Χριστός, ὁ κριτὴς τῆς οἰκουμένης. Κατὰ δὲ τὸ τρίτον χωρίον πῦρ εἶνς τὰ ἑπτὰ πνεύματα τοῦ Θεοῦ, ἤτοι τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ὅπωςεἰς τὸ ᾿Αποκ. 1:4. Τὸ ἑνιαῖον Ἅγιον Πνεῦμα παρίσταται ὡς ἑπτὰ πνεύματα κατὰ τὰς ποικίλας αὐτοῦ ἐνεργείας καὶ ἐκδηλώσεις, τοῦ ἀριθμοῦ ἑπτὰ σημαίνοντος πληρότητακαὶ τελειότητα. ᾿Αλλ᾽ ἀφοῦ καὶ τὸ Ἅγιον

Πνεῦμαεἶνε πῦρ, ὅπως ὁ Θεὸς καὶ ὁ Χριστός, εἶνε καὶ αὐτὸ πρόσωπον τῆς Θεότητος. Κατὰ τὸ Ματθ.

3:71 ὁ Χριστός «θαπτίζει ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ καὶ πυρί». Τὸ «ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ καὶ πυρί» εἶνε σχῆμα λόγου ἕν διὰ δυοῖν. Ὡς «πῦρ» δηλαδὴ ἐνταῦθα ἐννοεἴται τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. ᾿Επειδὴ δὲ τὸ βάπτισμα σημαίνει κάθαρσιν, τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ἀναφέρεται ἐνταῦθα ὡς «πῦρ» ἐν τῇ ἐννοίᾳ, ὅτι καθαρίζει τοὺς βαπτιζομένους ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν, κατακαῖον

τὰς ἁμαρτίας ὡς ἄλλα ἀπορρίμματα, δημωδῶς «σκουπίδια». ᾿Αλλ᾽ ἀφοῦ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα καθαρίζει τοὺς ἁμαρτωλοὺς ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν, ἀποδεικνύεται καὶ ἐκ τούτου, ὅτι εἶνε Θεός.

101

Τρισήλιος ἡ Θεότης «Οὐκ ἔσταισοι ἔτι ὁ ἥλιος εἰς φῶς ἡμέρας, οὐδὲ ἀνατολὴ σελήνης φωτιεῖ σου τὴν νύκτα, ἀλλ᾽ ἔσται σοι Κύριος φὼς αἰώνιον καὶ ὁ Θεὸς δόξα σου. Οὐ γὰρ δύσεταιὁ ἥλιός σοι, καὶ ἡ σελήνη σοι οὐκ ἐκλείψει" ἔσται γάρ σοι ὁ Κύριος φῶς αἰώνιον» (Ἡσ. 60:1920. ᾿Αποκ. 21:23, 22:5. ᾿δὲ καὶ ΣΟΦ. Σολ.5:6). «Ἀνατελεῖ ὑμῖν τοῖς φοθουμένοις τὸ ὄνομά μου ἥλιος δικαιοσύνης» (Μαλ. 4:2 [3:20]. ᾿δὲ καὶ Λουκ. 1:78, «ἀνατολὴ ἐξ ὕψους», τουτέστιν ἥλιος, ὁ ὁποῖος

ἀνέτειλεν ἐξ ὕψους, καὶ Ἑθρ. 7:14). «Ἡνίκα δ᾽ ἂν ἐπιστρέψῃ πρὸς Κύριον, περιαι-

ρεῖται τὸ κάλυμμα. Ὁ δὲ Κύριος τὸ Πνεῦμά ἐστιν" οὗ δὲ τὸ Πνεῦμα Κυρίου, ἐκεῖ ἐλευθερία. Ἡμεῖς δὲ πάντες ἀνακεκαλυμμένῳ προσώπῳ τὴν δόξαν Κυρί-

ουὅ κατοπτριζόμενοι τὴν αὐτὴν εἰκόνα μεταμορφού-

μεθα ἀπὸ δόξης εἰς δόξαν, καθάπερ ἀπὸ Κυρίου Πνεύματος» (Β΄ Κορ. 3:16-18).

Κατὰ τὸ πρῶτον παράθεμα ὁ Κύριος ὁ Θεὸςεἶνε

ἥλιος, νοητὸς ἥλιος, ἄδυτος, δόξα διὰ τοὺς πιστούς,

ἤτοι λαμπρότης, καὶ φῶς αἰώνιον.

Κατὰ τὸ δεύτερον παράθεμα ὁ Χριστός, ὁ ὁποῖος

ὡς πρὸς τὴν ἀνωτέραν φύσιν του ἀνέτειλεν ἐξ

ὕψους (Λουκ. 1:78) καὶ ὡς πρὸς τὴν κατωτέραν φύ-

σιν του ἀνέτειλεν ἐξ ᾿Ιούδα (Ἑθρ. 7:14), εἶνε ἐπί-

σῆς ἥλιος, «ἥλιος δικαιοσύνης», τουτέστιν ἥλιος

λαμπρότητος, λαμπρὸς ἥλιος, πάμφωτος ἥλιος. Κατὰ τὸ τρίτον δὲ παράθεμα ἥλιος εἶνε καὶ τὸ 102

Πνεῦμα, ὅπως δεικνύει ἡ τρὶς ἀπαντῶσα λέξις «δό-

ξα», ἤτοι λαμπρότης, ἡ λέξις «κατοπτριζόμενο!ι»,

ἤτοι δεχόμενοι ὡς κάτοπτρα, καὶ αἱ φράσεις «τὴν

αὐτὴν εἰκόνα μεταμορφούμεθα», «καθάπερ ἀπὸ Κυρίου Πνεύματος». Διὰ νὰ φανῇ, ὅτι εἰς τὸ χωρίον

ὑπόκειται ὡς εἰκὼν τοῦ Πνεύματοςὁ ἥλιος, ἐξηγοῦμεν τὸ χωρίον: Ὅταν δὲ ὁ ἄπιστος ᾿Ιουδαῖος (ἐπη)στρέψῃ πρὸς τὸν Κύριον, τότε ἀφαιρεῖται τὸ κάλυμμα καὶ ἐλευθερώνονται οἱ ὀφθαλμοὶ τῆς ψυχῆς του καὶ βλέπει τὴν ἀλήθειαν. Ὁ δὲ Κύριος

εἰς τὴν περίπτωσιν αὐτὴν εἶνε τὸ Πνεῦμα. Ὅπου δὲ

εἶνε τὸ Πνεῦμα, τὸ ὁποῖον ἐν σχέσει πρὸς τὸν Κύριον - Πατέρα εἶνε τὸ Πνεῦμα τοῦ Κυρίου, τοῦ Πατρός, ἐκεῖ εἶνε ἐλευθερία, ἀφοῦ γίνεται ἀπελευθέρωσις τῶν ὀφθαλμῶν τῆς ψυχῆς ἀπὸ τοῦ καλύμματος. Ὅλοι δὲ ἡμεῖς, ἀπόστολοι καὶ πιστοὶ γενικῶς, χωρὶς κάλυμμα ἐσωτερικῶς, ὡς καθρέπται δεχόμεθα τὴν λάμψιν τοῦ Κυρίου καὶ μεταμορφωνόμεθα

εἰς τὴν εἰκόνα του, εἰς τὸ ἐσωτερικὸν ἡμῶν σχημα-

τίζεται δηλαδὴ ἡ μορφὴ τοῦ Κυρίου, ὅπως εἰς τὸν καθρέπτην σχηματίζεται ἡ μορφὴ τοῦ ἡλίου. Καὶ προοδεύομεν ἀπὸ λαμπρότητος εἰς λαμπρότητα,

ὅπως ἑπόμενον εἶνε νὰ συμθαίνῃ εἰς ὅσους δέχονται λαμπηδόνας ἐκ τοῦ Κυρίου Πνεύματος, τοῦ πνευματικοῦ ἡλίου. Κατέστη φανερόν, ὅτι καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε

ἥλιος, ὅπως ὁ Θεὸς καὶ ὁ Χριστός, καὶ ἄρα εἶνε Θεός. 'Ρητῶς ἄλλωστε εἰς τὸ παρατεθὲν χωρίον Β΄ Κορ. 3:16-18 τὸ ἍΔΛγιον Πνεῦμα ὀνομάζεται «Κύ103

ριος», καὶ μάλιστα τέσσαρας φοράς. Αὐτὸ δὲ τὸ «Κύριος» ἀντιστοιχεῖ πρὸς τὸ ὄνομα Γιαχθέ, ἀφοῦ ἡ φρασιολογία τοῦ χωρίου, «Ἡνίκα δ᾽ ἂν ἐπιστρέψῃ

πρὸς Κύριον, περιαιρεῖται τὸ κάλυμμα», εἶνε ἐκ τοῦ ᾿Ἐξόδ. 34:34, ὅπου τὸ «Κύριος» εἶνε Γιαχβέ. Φωτίζουν καὶ οἱ Τρεῖς «Ὁ Θεὸς ὁ εἰπὼν ἐκ σκότους φῶς λάμψαι, ὃς

ἔλαμψεν ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν πρὸς φωτισμὸντῆς γνώσεωςτῆς δόξης τοῦ Θεοῦ ἐν προσώπῳ ᾿ἸΙησοῦ Χριστοῦ» (Β΄ Κορ. 4:6).

Μεταφράζομεντὸ χωρίον: Ὁ Θεός, ὁ ὁποῖος διέ-

ταξεν ἐκ τοῦ χώρου τοῦ σκότους νὰ λάμψῃ φῶς, αὐτὸς ἔλαμψενεἰς τὰς διανοίας ἡμῶν, διὰ νὰ φωτισθῶμεν νὰ γνωρίσωμεν τὴν δόξαν τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ προσώπῳ τοῦ ἸησοῦΧριστοῦ.

«Ἦντὸ φῶςτὸ ἀληθινόν, ὃ φωτίζει πάντα ἄνθρω-

πον ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον» (Ἰωάν. 1:9).

«Οὐ παύομαι εὐχαριστῶν ὑπὲρ ὑμῶν μνείαν ὑμῶν ποιούμενος ἐπὶ τῶν προσευχῶν μου,ἵνα ὁ Θεὸς τοῦ Κυρίου ἡμῶν ἸΙησοῦ Χριστοῦ, ὁ Πατὴρ τῆς δόξης,

δῴη ὑμῖν Πνεῦμα σοφίας καὶ ἀποκαλύψεως ἐν ἐπιγνώσει αὐτοῦ, πεφωτισμένους τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς καρδίας ὑμῶνεἰς τὸ εἰδέναι ὑμᾶς τίς ἐστιν ἡ ἐλπὶς τῆς κλήσεως αὐτοῦ» (ἘΦ. 1:16- 18). Μεταφράζομεν τὸ χωρίον: Δὲν παύω νὰ εὐχαρι-

στῶ τὸν Θεὸν διὰ σᾶς, καὶ νὰ σᾶς μνημονεύω εἰς

τὰς προσευχάς μου, διὰ νὰ σᾶς δίδῃ ὁ Θεὸς τοῦ 104

Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ ἔνδοξος Πατήρ, Πνεῦμα σοφίας καὶ ἀποκαλύψεως, διὰ νὰ γνωρίζετε

αὐτὸν καλλίτερον, φωτισμένοι εἰς τοὺς ὀφθαλμοὺς

τῆς ψυχῆς σας, διὰ νὰ γνωρίζετε καλλίτερον ποῖα εἶνε τὰ ἐλπιζόμενα ἀγαθά, διὰ τὰ ὁποῖα σᾶς ἐκάλεσε. Κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον, τὸ Β΄ Κορ. 4:6, φωτίζει ὁ Θεός. Κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον, τὸ Ἰωάν. 1:9, φωτίζει ὁ Λόγος, ὁ Χριστός. Καὶ κατὰ τὸ τρίτον χωρίον, τὸ ἘΦ. 1:16-18, φωτίζει τὸ Πνεῦμα. Βεθαίως οἱ ἑρμηνευταί, δεδομένου, ὅτι ἡ λέξις «πνεῦμα» σημαίνει καὶ χάρισμα, ὅπως ἐν Α΄ Κορ. 14:12 («ζηλωταὶ πνευμάτων»), ὑπὸ «πνεῦμα σοφίας καὶ ἀποκαλύψεως» ἐννοοῦν χάρισμα σοφίας καὶ ἀποκαλύψεως, διὸ καὶ γράφουν «πνεῦμα», μὲ πὶ μικρόν, ὄχι Πνεῦμα, μὲ πὶ κεφαλαῖον. ᾿Αλλὰ τὸ χάρισμα ὀνομάζεται «πνεῦμα», διότι τὰ χαρίσματα εἶνε τοῦ Πνεύματος καὶ ἐνεργεῖ καὶ διανέμει αὐτὰ κατὰ τὴν θέλησίν του τὸ Πνεῦμα(Α΄ Κορ. 12:4, 11). Ἐν ᾿Αποκ. 1:4 «τὰ ἑπτὰ πνεύματα» σημαίνουν τὸ Ἅγιον Πνεῦμα κατὰ τὰ ἑπτὰ αὐτοῦ χαρίσματα, τοῦ ἀριθμοῦ ὁπτὰ σημαίνοντος πληρότητα καὶ τελειότητα. Ἐν Ἢσ. 11:2-3 κατὰ τοὺς Ο΄ περιέχεται: «Καὶ ἀναπαύσεται ἐπ᾽ αὐτὸν Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, Πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, Πνεῦμα θουλῆς καὶ ἰσχύος,

Πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεθείας" ἐμπλήσει αὐτὸν

Πνεῦμα φόθου Θεοῦ». Προφανῶς ἐνταῦθα πρόκειται περὶ τοῦ Πνεύματος μὲ ἑπτὰ χαρίσματά του, τὸ 105

ὁποῖον θὰ ἀνεπαύετο εἰς τὸν Μεσσίαν. Κατόπιν δὲ τούτων ἡμεῖς νομίζομεν, ὅτι ἐν τῇ φράσει τοῦ παρατεθέντος χωρίου ἘΦ. 1:16-18 «πνεῦμα σοφίας

καὶ ἀποκαλύψεως», πνεῦμα δηλαδή, τὸ ὁποῖον σοΦίζει καὶ ἀποκαλύπτει, δυνάμεθα νὰ γράφωμεν Πνεῦμα,μὲ πὶ κεφαλαῖον, «Πνεῦμα σοφίαςκαὶ ἀποκαλύψεως». ᾿Αλλ᾽ εἴτε Πνεῦμα εἴτε πνεῦμα γραφῇ,

πάντως ἐκεῖνο, τὸ ὁποῖον σοφίζει καὶ ἀποκαλύπτει, ἥ, ἄλλως, φωτίζει, καθιστῶν τοὺς πιστοὺς «πεφωτισμένους»,͵ εἶνε πρόσωπον, τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. Εἰς τοὺς πιστοὺς βθεθαίως εἶχε δοθῆ τὸ Πνεῦμα τὸ ἽΑγιον. Ὁ δὲ ᾿Απόστολος εὔχεται νὰ δοθῇ κατὰ τρόπον ἐξαιρετικώτερον, διὰ νὰ γνωρίζουν οἱ πιστοὶ καλλίτερον τὸν Θεὸνκαὶ τὰ προωρισμένα δι᾽ αὐτοὺς ἀγαθά. ᾿Αλλ᾽ ἀφοῦ καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα φωτίζει ὅπως ὁ Θεὸς καὶ ὁ Λόγος - Χριστός, εἶνε καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα πρόσωπον τῆς Θεότητος.

Ὁ Πατὴρ τῆς δόξης, ὁ Κύριος τῆς δόξης, τὸ Πνεῦμα τῆς δόξης

«Οὐ παύομαι εὐχαριστῶν ὑπὲρ ὑμῶν μνείαν ὑμῶν ποιούμενος ἐπὶ τῶν προσευχῶν μου, ἵνα ὁ Θεὸς τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ Πατὴρ τῆς δόξης, δῴη ὑμῖν Πνεῦμα σοφίας καὶ ἀποκαλύψεως ἐν ἐπι-

γνώσει αὐτοῦ» (ἘΦ. 1:16-17. Ἰδὲ καὶ Πράξ. 7:2).

«Εἰ γὰρ ἔγνωσαν, οὐκ ἂν τὸν Κύριον τῆς δόξης ἐσταύρωσαν»(Α΄ Κορ. 2:8. ᾿Ιδὲ καὶ Ἰακ. 2:1). 106

«Εἰ ὀνειδίζεσθε ἐν ὀνόματι Χριστοῦ, μακάριοι, ὅτι τὸ τῆς δόξης καὶ δυνάμεως καὶ τὸ τοῦ Θεοῦ Πνεῦμα ἐφ᾽ ὑμᾶς ἀναπαύεται» (Α΄ Πέτρ. 4:14). Εἰς τὸ πρῶτον χωρίον περὶ τοῦ Θεοῦ Πατρὸς

χρησιμοποιεῖται ἡ ἔκφρασις «ὁ Πατὴρ τῆς δόξης», εἰς τὸ δεύτερον περὶ τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ ἡ ἔκφρασις «ὁ Κύριος τῆς δόξης» καὶ εἰς τὸ τρίτον περὶ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος ἡ ἔκφρασις «τὸ Πνεῦμα

τῆς δόξης». Ἢ γενικὴ «τῆς δόξης» εἶνε τῆς ἰδιό-

τητος. Οὕτως ἡ πρώτη ἔκφρασις σημαίνει «ὁ ἔν-

δοξος Πατήρ», ἡ δευτέρα «ὁ ἔνδοξος Κύριος» καὶ ἡ τρίτη «τὸ ἔνδοξον Πνεῦμα». Τὸ ὄνομα ἀνθρώπου ἢ ἀγγέλου οὐδέποτε ἡ Γραφὴ θὰ συνέδεςε πρὸς τὴν

γενικὴν ταύτην «τῆς δόξης»᾽. Οὐδέποτε δηλαδὴ ἡ Γραφὴ θὰ ἔλεγεν «ὁ Μωυσῆς τῆς δόξης» ἢ «ὁ Μι-

χαὴλ τῆς δόξης». Αὐτὴ ἡ γενικὴ συνδέεται πρὸς τὰ ὀνόματα Πατήρ, Κύριος καὶ Πνεῦμα, διότι αὐτοὶ οἱ

Τρεῖς εἶνε πρόσωπα τῆς Θεότητος. Ὅπως ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱός, εἶνε λοιπὸν καὶ τὸ Πνεῦμα Θεός, ὅλη ἡ

θεία οὐσία. Σημειωθήτωδέ, ὅτι ἡ θεία οὐσία λέγεται

καὶ «δόξα» (Ἐθρ. 1:3).

1. Λέγει θεθαίως ἡ Γραφὴ «Χερουθὶμ δόξης» (ἙἜβθρ. 9:5), ἀλλ᾽ ἡ γενικὴ «δόξης» δὲν συνδέεται πρὸς τὸ κύριον ὄνομα ἀγγέλου, τὸ ὄνομα δηλαδὴ ἑνὸς συγκεκριμένου ἀγγέλου, ὄπως

«Μιχαὴλ» ἢ «Γαβριήλ». Λέγονται δὲ τὰ δύο χρυσοτορευτὰ ἀγάλματα ἀγγέλων ὑπεράνω τῆς κιθωτοῦ τῆς διαθήκης «Χε-

ρουθὶμ δόξης», ἐπειδὴ μεταξὺ αὐτῶν ἐνεφανίζετο καὶ ἐλάλει ὁ ἔνδοξος Γιαχθέ. Ἡ δόξα ἦτο ὁ Γιαχβθέ, τοῦ ὁποίου τὴν παρουσίαν ἐδήλωνε φωτεινὴ νεφέλη, δόξα ὀνομαζομένη (Λευϊτ. 16:2, 9:6, 23, Γ΄ Βασ. 8:10-11, Ἰεζ. 10:3-4).

107

ΤΡΙΑΔΙΚΑ ΧΩΡΙΑ Εἰς τὸ παρὸν κεφάλαιον παραθέτομενκαὶ ἐξε-

τάζομεν χωρία, εἰς τὰ ὁποῖα τὸ Ἅγιον Πνεῦμα δὲν

ἀναφέρεταιδιὰ τοῦ ὀνόματος «Κύριος». Χωρία,εἰς τὰ ὁποῖα τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἀναφέρεται διὰ τοῦ ὀνόματος «Κύριος», παραθέτομεν καὶ ἐξετάζομεν εἰς τὸ ἑπόμενον κεφάλαιον ὑπὸ τὸν τίτλον «ΑΛΛΑᾺΑ ΤΡΙΑΔΙΚΑ ΧΩΡΙΑ».

Χωρία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης «Ὥφθη δὲ αὐτῷ (τῷ ᾿ΑἈθραὰμ) ὁ Θεὸς πρὸς τῇ

δρυΐ τῇ Μαμθρῇ... ἀναθλέψας δὲ τοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ εἶδε, καὶ ἰδοὺ τρεῖς ἄνδρες» (Γεν. 18:1-2). Ὅπως ὑποστηρίζομεν ἀλλαχοῦ (σελ. 20-23), οἱ «Τρεῖς ἄνδρες», οἱ ὁποῖοι ἐνεφανίσθησανεἰς τὸν ᾿Αθραάμ, εἶνε τὰ τρία πρόσωπα τῆς Θεότητος, ὁ Πατήρ, ὁ Υἱὸς καὶ τὸ ἍΛγιον Πνεῦμα,τὰ ὁποῖα εἰς τὸ παρὸν χωρίον κατὰ τοὺς Ο΄ ὀνομάζονται διὰ τοῦ

ὀνόματος «Θεός».

«Τῷ Λόγῳ τοῦ Κυρίου οἱ οὐρανοὶ ἐστερεώθησαν καὶ τῷ Πνεύματι τοῦ στόματος αὐτοῦ πᾶσα ἡ δύναμις (Ξ ἡ στρατιά, τὰ ἄστρα) αὐτῶν» (Ψαλμ. 32:6). Ὅπως ἐκ τοῦ ἀνθρώπου προέρχεται λόγος καὶ πνεῦμα ἐν τῇ ἐννοίᾳ τῆς πνοῆς, οὕτως ἐκ τοῦ Κυρίου, τοῦ Θεοῦ Πατρός, προέρχεται Λόγος, ὁ ὁποῖος

ὅμως εἶνε ζῶν, ἐνυπόστατος, πρόσωπον, καὶ Πνεῦ108

μα, τὸ ὁποῖον ἐπίσης εἶνε ζῶν, ἐνυπόστατον, πρό-

σωπον, ἐνῷ ὁ λόγος καὶ ἡ πνοὴ τοῦ ἀνθρώπου δὲν

εἶνε ζῶντα, ἐνυπόστατα, πρόσωπα. Τὸ χωρίον σημαί-

νέι, ὅτι διὰ τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ Πατρὸς ἐδημιουρ-

γήθησαν οἱ οὐρανοὶ καὶ διὰ τοῦ Πνεύματος αὐτοῦ

τὰ ἀπειροπληθῆ ἄστρα ὡς ἰσχυρὰ καὶ ἁρμονικὴ στρατιὰ τῶν οὐρανῶν. Ἡ χρῆσις ἀνθρωποπαθῶν περὶ Θεοῦ ἐκφράσεων ἐν τῷ χωρίῳ δὲν εἶνε ἐμπόδιον ν᾿ ἀναχθῶμεν εἰς τὸν ἐνυπόστατον Λόγονκαὶ τὸ ἐνυπόστατον Πνεῦμα τοῦ Θεοῦκαὶ νὰ ἴδωμεν ἐν

τῷ χωρίῳ, ὅπως οἱ Πατέρες, τὴν ᾿Αγίαν Τριάδα (Κύριος, Λόγος, Πνεῦμα). Ἐν Λουκ. 11:20 λέγων ὁ Χριστός, «ἐν δακτύλῳ Θεοῦ ἐκθάλλω τὰ δαιμόνια», ἐκφράζεται ἀνθρωποπαθῶς καὶ διὰ τῆς λέξεως «δάκτυλος» ἐννοεῖ τὸ Πνεῦμα, ὅπως δεικνύει τὸ παράλληλον Ματθ. 12:28. «Ακουέ μου, Ἰακὼθ καὶ Ἰσραήλ, ὃν ἐγὼ καλῶ"

ἐγώ εἰμι πρῶτος καὶ ἐγώ εἰμι εἰς τὸν αἰῶνα, καὶ ἡ χείρ μου ἐθεμελίωσς τὴν γῆν καὶ ἡ δεξιά μου ἐστεῥέωσε τὸν οὐρανόν. Καλέσω αὐτοὺς καὶ στήσονται ἅμα καὶ συναχθήσονται πάντες καὶ ἀκούσονται... Ἐγὼ ἐλάλησα, ἐγὼ ἐκάλεσα, ἤγαγον αὐτὸν(ἐνν. τὸν Κῦρον) καὶ εὐώδωσα τὴν ὁδὸν αὐτοῦ. Προσαγάγετε (Ξ πλησιάσατε) πρός με καὶ ἀκούσατε ταῦτα" οὐκ ἀπ’ ἀρχῆς ἐν κρυφῇ λελάληκα, οὐδὲ ἐν τόπῳ γῆς σκοτεινῷ᾽ ἡνίκα ἐγένετο, ἐκεῖ ἤμην (ὅταν δηλαδὴ ἐλήφθησαν αἱ μεγάλαι ἀποφάσεις περὶ τοῦ Κύρου, ἥμουν ἐκεῖ, ὅπου ἐλήφθησαν,εἰς τὸν οὐρανόν)" καὶ 109

νῦν (Ξ- καὶ τώρα) Κύριος ἀπέστειλεν ἐμὲ καὶ τὸ Πνεῦμα αὐτοῦ» (Ἠσ. 48:12- 16).

Εἶνε φανερόν, ὅτι ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ ὁμιλεῖ ἐν συνεχείᾳ θεῖον πρόσωπον, ἀφοῦ λέγει διὰ τὸν ἑαυ-

τόν του, ὅτι εἶνε αἰώνιος, ἐδημιούργησε τὴν γῆν καὶ τὸν οὐρανόν, καὶ ἐκάλεσε τὸν Κῦρον. ᾿Αλλ᾽ ἐν στίχ. 16 τὸ θεῖον τοῦτο πρόσωπον παρουσιάζει τὸν ἑαυτόν του, καθὼς καὶ τὸ Πνεῦμα, ὡς ἀπεσταλμένον τοῦ Κυρίου. Γίνεται φανερόν, ὅτι ἐν τῷ χωρίῳ ὁμιλεῖ ὁ Υἱός, ὁ δὲ Κύριος, ὅστις ἀπέστειλεν αὐτὸν καὶ τὸ Πνεῦμα, εἶνε ὁ Πατήρ. Οὕτως ἐν τῷ χωρίῳ ἀπαρτίζεται ἡ τριὰς τῶν θείων προσώπων. «Καὶ ἐξελεύσεται ῥάθδος ἐκ τῆς ῥίζης Ἰεσσαί, καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ῥίζης ἀναθήσεται. Καὶ ἀναπαύσε-

ται ἐπ᾿ αὐτὸν Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, Πνεῦμα σοφίαςκαὶ

συνέσεως, Πνεῦμα θουλῆς καὶ ἰσχύος, Πνεῦμα γνώσεωςκαὶ εὐσεθείας. Ἐμπλήσει αὐτὸν Πνεῦμα φόθου Θεοῦ» (Ἠσ. 11:1-3). ᾿Ενταῦθα ὁ προφήτης ἀναφέρει τρεῖς, τὸν Θεόν,

τουτέστι τὸν Πατέρα, τὸ Πνεῦμακαὶ αὐτόν, ἐπὶ τοῦ

ὁποίου θὰ ἀνεπαύετο τὸ Πνεῦμα, τουτέστι τὸν Υἱὸν

- Μεσσίαν. Τοῦ δὲ Πνεύματος ἀναφέρονται ἑπτὰ χαρίσματα, τὰ ὁποῖα τὸ Πνεῦμαδίδει εἰς τὸν Μεσ-

σίαν, τοῦ ἀριθμοῦ ἑπτὰ σημαίνοντος πληρότητα

καὶ τελειότητα. ᾿Ἔννοεῖται δέ, ὅτι ὁ Υἱὸς λαμβάνει τὸ Πνεῦμα καὶ τὰ χαρίσματα αὐτοῦ λόγῳ τῆς ἐνανθρωπήσεώς του, ὡς ἄνθρωπος δηλαδή. 110

«Ἰδοὺ ὁ παϊς μου, ὃν ἡρέτισα, ὁ ἀγαπητός μου, εἰς ὃν εὐδόκησεν ἡ ψυχή μου. Θήσω τὸ Πνεῦμά μου ἐπ᾿ αὐτόν, καὶ κρίσιν τοῖς ἔθνεσιν ἀπαγγελεῖ» (Ἡσ. 42:1 ὅπως παρατίθεται ἐν Ματθ. 12:18). Μεταφράζομεν τὸ χωρίον: ᾿Ιδοὺ ὁ δοῦλός μου,

τὸν ὁποῖον ἐξέλεξα, ὁ ἀγαπητὸς Υἱός μου, εἰς τὸν ὁποῖον ἔδωσα τὴν ἐκλογήν μου. Θὰ θέσω τὸ Πνεῦμά μου εἰς αὐτόν, καὶ θὰ ἐξαγγείλῃ ἔλεος εἰς τὰ

ἔθνη.

Ὅπωςφαίνεται ἐκ τῆς ἀντωνυμίας «μου» καὶ τῶν

ῥημάτων «ἡρέτισα» καὶ «θήσω», ἐνταῦθα ὁμιλεῖ ὁ Θεὸς Πατὴρ περὶ τοῦ Μεσσίου, τὸν ὁποῖον δηλοῖ κατὰ τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν του διὰ τῆς λέξεως «παῖς», τουτέστι δοῦλος, καὶ κατὰ τὴν θείαν φύσιν του διὰ τῆς λέξεως «ἀγαπητός», τουτέστιν Υἱὸς μονογενής, καὶ ὡς μονογενὴς κατ᾽ ἐξοχὴν ἀγαπητός. μιλεῖ δὲ καὶ περὶ τοῦ Πνεύματος, τὸ ὁποῖον θὰ ἔθετεν εἰς τὸν Μεσσίαν ὡς ἐνανθρωπήσαντα Υἱόν, ὡς ἄνθρωπον.Καὶ εἰς τὸ παρὸν λοιπὸν χωρίον πρόκειται περὶ διακρίσεως τριῶν προσώπων, τοῦ

Θεοῦ Πατρός, τοῦ Υἱοῦ - Μεσσίου καὶ τοῦ Πνεύματος. Καὶ πρέπει νὰ σημειωθῇ, ὅτι ὁ λόγος τοῦ Πατρὸς κατὰ τὴν θάπτισιν καὶ τὴν μεταμόρφωσιν τοῦ ᾿Ιησοῦ,

«Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδό-

κησα» (Ματθ. 3:17), «Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός, εἰς ὃν ἐγὼ εὐδόκησα» (Β΄ Πέτρ. 1:17), λόγος, ἐν τῷ ὁποίῳ ἡ ἀντωνυμία «Οὗτος» ἔχει μεγάλην ἔμφασιν, καὶ τὸ «εὐδοκῶ» σημαίνει «ἐκλέγων», ἔχει ἀναφορὰνεἰς τὸ σχολιαζόμενον χωρίον Ἢσ. 42:1. 111

Κατὰ τὴν θάπτισιν καὶ τὴν μεταμόρφωσιν δηλαδή, συνιστῶν ὁ Πατὴρ τὸν Υἱόν του, θέλει νὰ εἴπῃ:

Αὐ τὸς εἶνε ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός, διὰ τὸν ὁποῖον

καὶ διὰ τὴν ἐκλογὴν τοῦ ὁποίου ὡμίλησα προφητικῶς διὰ μέσου τοῦ ᾿Ησαΐου.

«Καὶ εἶδε Κύριος, καὶ οὐκ ἤρεσεν αὐτῷ, ὅτι οὐκ ἦν κρίσις. Καὶ εἶδε καὶ οὐκ ἦν ἀνήρ, καὶ κατενόησε

καὶ οὐκ ἦν ὁ ἀντιληψόμενος, καὶ ἠμύνατο αὐτοὺς

τῷ θραχίονι αὐτοῦ καὶ τῇ ἐλεημοσύνῃ ἐστηρίσατο. Καὶ ἐνεδύσατο δικαιοσύνην ὡς θώρακακαὶ περιέθετο περικεφαλαίαν σωτηρίου ἐπὶ τῆς κεφαλῆςκαὶ περιεθάλετο ἱμάτιον ἐκδικήσεως καὶ τὸ περιθόλαιον ὡς ἀνταποδώσων ἀνταπόδοσιν ὄνειδος τοῖς

ὑπεναντίοις. Καὶ φοθηθήσονται οἱ ἀπὸ δυσμῶντὸ

ὄνομα Κυρίου καὶ οἱ ἀπ᾿ ἀνατολῶν ἡλίου τὸ ὄνομα τὸ ἔνδοξον ἥξει γὰρ ὡς ποταμὸςβίαιος ἡ ὀργὴ παρὰ

Κυρίου, ἥξει μετὰ θυμοῦ. Καὶ ἥξει ἕνεκεν Σιὼν ὁ

ῥυόμενος καὶ ἀποστρέψει ἀσεθείας ἀπὸ ᾿Ιακώθβ.Καὶ

αὕτη αὐτοῖς ἡ παρ᾽ ἐμοῦ διαθήκη, εἶπε Κύριος Τὸ Πνεῦμα τὸ ἐμόν, ὅ ἐστιν ἐπὶ σοί, καὶ τὰ ρήματα, ἃ ἔδωκα εἰς τὸ στόμα σου, οὐ μὴ ἐκλίπῃ ἐκ τοῦ στόματός σουκαὶ ἐκ τοῦ στόματος τοῦ σπέρματός σου᾽ εἶπε γὰρ Κύριος, ἀπὸ τοῦ νῦν καὶ εἰς τὸν αἰῶνα» (Ησ. 59:15-21 κατὰ τοὺς Ο΄. Ἰδὲ καὶ ἹΕθραϊκόν).

Εἰς τὸ χωρίον τοῦτο ἀναφέρεται ὁ «Κύριος», ὁ

ὁποῖος ἐνεδύθη τὴν πνευματικὴν πανοπλίαν καὶ

ἦλθεν ὡς φοθερὸς πολέμιος τῶν ἐχθρῶν καὶ Λυτρωτὴς τοῦ ᾿Ιακώβ (τοῦ Ἰσραήλ). Προφανῶς πρό112

κειται περὶ τοῦ Χριστοῦ. Εἰς τὸν στίχ. 21, «Καὶ αὕτη

αὐτοῖς ἡ παρ᾽ ἐμοῦ διαθήκη, εἶπε Κύριος᾽ Τὸ Πνεῦ-

μα τὸ ἐμόν, ὅ ἐστιν ἐπὶ σοί, καὶ τὰ ῥήματα, ἃ ἔδωκα εἰς τὸ στόμα σου, οὐ μὴ ἐκλίπῃ κλπ.», ὁ «Κύριος», ὁ ὁποῖος κάνει «διαθήκην», συμθόλαιον, μὲ τὸν λελυτρωμένον ᾿Ισραήλ, παλαιὸν καὶ νέον, ὅτι «τὸ

Πνεῦμά» του καὶ οἱ λόγοι του θὰ παραμένουν

αἰωνίως εἰς αὐτόν, εἶνε ὁ Θεὸς Πατήρ, καὶ «τὸ Πνεῦμά»του εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Ἡ φράσις «εἶπε

γὰρ Κύριος» εἰς τὸ τέλος τοῦ στίχ. 21 εἶνε παράλ-

ληλος τῆς φράσεως «εἶπε Κύριος» τοῦ αὐτοῦ στί-

χου καὶ ἐμφατικὴ λόγῳ τοῦ «γάρ». Ἡ φράσις σημαί-

νει: Ναί, ὁ Κύριος εἶπε, καὶ ὁπωσδήποτε θὰ πρα-

γματοποιηθῇ ὁ λόγος του. Κατὰ ταῦτα τὸ χωρίον εἶνε τριαδικόν. Κατὰ τὸ Ἑθραϊκὸν τὸ Πνεῦμα ἀναφέρεται καὶ ἐν

στίχ. 19: «Ὅταν ὁ ἐχθρὸς ἐπέλθῃ ὡς ποταμός,τὸ Πνεῦμα τοῦ Κυρίου θὰ ὑψώσῃ σημαίαν ἐναντίον αὐτοῦ». «Πνεῦμα Κυρίου ἐπ᾽ ἐμέ, οὗ εἵνεκεν ἔχρισέ με, εὐαγγελίσασθαι πτωχοῖς ἀπέσταλκέ με, ἰάσασθαι τοὺς συντετριμμένους τὴν καρδίαν, κηρῦξαι αἰχμα-

λώτοις ἄφεσιν καὶ τυφλοῖς ἀνάθλεψιν, ἀποστεῖλαι

τεθραυσμένουςἐν ἀφέσει, κηρῦξαι ἐνιαυτὸν Κυρίου δεκτόν» (Ἠσ. 61:1-2, Λουκ. 4:18-19). Μεταφράζομεν τὸ χωρίον: Τὸ Πνεῦμα τοῦ Κυρίου εἶνε ἐπάνω μου, διότι μὲ ἔχρισε. Μὲ ἀπέστειλε νὰ φέρω χαρμόσυνον ἄγγελμαεἰς τοὺς πτωχούς, 113

νὰ θεραπεύσω τοὺς πληγωμένους εἰς τὴν καρδίαν (τοὺς ἔχοντας ψυχικὰ τραύματα), ν᾿ ἀναγγείλω εἰς τοὺς αἰχμαλώτους ἀπελευθέρωσιν καὶ εἰς τοὺς

τυφλοὺς ἀπόκτησιν τῆς ὁράσεως, ν᾿ ἀποστείλω τοὺς

ἀναπήρουςὑγιεῖς, ν᾿ ἀναγγείλω εὐλογημένην ἐποχὴν τοῦ Κυρίου. Εἰς τὴν ἀρχικὴν φράσιν τοῦ χωρίου «Πνεῦμα Κυρίου ἐπ᾽ ἐμὲ» ἡ ἀντωνυμία «ἐμὲ» σημαίνει τὸν ὁμιλοῦντα ἐν τῷ χωρίῳ Χριστόν, τὸν μεγάλον κεχρισμένον καὶ ἀπεσταλμένον τοῦ Θεοῦ πρὸς σωτηρίαν τῶν ἀνθρώπων᾽ διὰ τοῦ Κυρίου, Γιαχβέ, σημαίνεται ὁ Θεὸς Πατήρ, ὁ ὁποῖος ἔχρισε καὶ ἀπέστειλε τὸν Χριστόν:καὶ τὸ Πνεῦμαεἶνε ὁ τρίτος τῆς Τριάδος, διὰ τοῦ ὁποίου ἐχρίσθη ὁ Χριστός, ὥστε νὰ δύναται ὡς ἄνθρωπος νὰ ἐκτελέσῃ τὴν ἀποστολήν του. Σημειωθήτω δέ, ὅτι ὁ Χριστός, συνεχίζων τὸν λόγον του παρὰ τῷ προφήτῃ, ἐνῷ ἐν στίχ. 2 ὁμιλεῖ ὡς ἄνθρωποςκαὶ λέγει «τῷ Θεῷ ἡμῶν»,

ἐν στίχ. 8 δηλοῖ, ὅτι εἶνε Κύριος, Γιαχβθέ, ὅπως εἶνε

δηλαδὴ ὁ Θεὸς Πατήρ. ᾿Αλλὰ καὶ τὸ Πνεῦμα, ἀφοῦ δίδει εἰς τὸν Χριστὸν ὡς ἄνθρωπον τὴν ἱκανότητα νὰ ἐκτελέσῃ τὴν ὑπερθαύμαστονκαὶ σωτήριον ἀποστολήν του εἶνε Θεθαίως πρόσωπον τῆς Θεότητοο.

«Οὕτως εἶπε Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ ἐπὶ τὴν ἀποι-

κίαν, ἣν ἀπῴκισα ἀπὸ Ἰερουσαλήμ᾽ Οἰκοδομήσατε οἴκους καὶ κατοικήσατε καὶ φυτεύσατε παραδείσους καὶ φάγετε τοὺς καρποὺς αὐτῶν καὶ λάβετε γυναῖκας καὶ τεκνοποιήσατε υἱοὺς καὶ θυγατέρας 114

καὶ λάβετε τοῖς υἱοῖς ὑμῶν γυναῖκας καὶ τὰς θυγατέρας ὑμῶν δότε ἀνδράσι καὶ πληθύνεσθε καὶ μὴ σμικρυνθῆτε᾽ καὶ ζητήσατε εἰς εἰρήνην τῆς γῆς, εἰς

ἣν ἀπῴκισα ὑμᾶςἐκεῖ, καὶ προσεύξασθε περὶ αὐτῶν

πρὸς Κύριον,ὅτι ἐν εἰρήνῃ αὐτῆς ἔσται εἰρήνη ὑμῖν. Ὅτι οὕτως εἶπε Κύριος" Μὴ ἀναπειθέτωσαν ὑμᾶςοἱ

ψευδοπροφῆταιοἱ ἐν ὑμῖν, καὶ μὴ ἀναπειθέτωσαν ὑμᾶς οἱ μάντεις ὑμῶν, καὶ μὴ ἀκούετε εἰς τὰ ἐνύ-

πνια ὑμῶν, ἃ ὑμεῖς ἐνυπνιάζεσθε» (Ἰερ. 36:4-8).

Ἐν τῷ χωρίῳ ὁμιλεῖ θεῖον πρόσωπον, ἀφοῦ ἐν στίχ. 4 λέγει διὰ τὸν ἑαυτόν του, «τὴν ἀποικίαν, ἣν

ἀπῴκισα ἀπὸ Ἰερουσαλήμ». Τοῦτο τὸ θεῖον πρόσω-

πον εἰσάγει ὡς ὁμιλητὴν ἄλλο θεῖον πρόσωπον,διὰ τὸ ὁποῖον λέγει ἐν ἀρχῇ «Οὕτωςεἶπε Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραήλ». Τὸ δεύτερον τοῦτο θεῖον πρόσωπονἀρχίζει νὰ ὁμιλῇ ἀπὸ τοῦ στίχ. 5. Καὶ ἀφοῦ ἐν στίχ. 7 λέ-

γει καὶ αὐτὸ «ἀπῴκισα», ὅπως τὸ πρῶτον θεῖον πρό-

σωπον, ἐν τῷ αὐτῷ στίχῳ ἀναφέρεται εἰς τρίτον θεῖον πρόσωπον, διὰ τὸ ὁποῖον λέγει «προσεύξασθε περὶ αὐτῶν πρὸς Κύριον». Εἰς αὐτὸ δὲ τὸ πρό-

σωπον ἀναφέρεταικαὶ ἐν στίχ. 8 διὰ τῆς φράσεως

«ὅτι οὕτως εἶπε Κύριος». Νομίζομεν, ὅτι τὸ πρῶτον

θεῖον πρόσωπον,τὸ ὁποῖον ὁμιλεῖ ἐν τῷ χωρίῳ, εἶνε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον τὸ λαλοῦν διὰ τῶν προφητῶν, τοῦτο δὲ εἰσάγει εἰς τὸν λόγον τὸν Υἱόν, οὗτος δὲ εἰσάγει τὸν Πατέρα. «Καὶ ἔσται μετὰ ταῦτα καὶ ἐκχεῶ ἀπὸ τοῦ Πνεύματός μου ἐπὶ πᾶσαν σάρκα, καὶ προφητεύσουσιν 115

οἱ υἱοὶ ὑμῶν καὶ αἱ θυγατέρες ὑμῶν,καὶ οἱ πρεσθύτεροι ὑμῶν ἐνύπνια ἐνυπνιασθήσονται, καὶ οἱ νεα-

νίσκοι ὑμῶν ὁράσεις ὄψονται. Καὶ ἐπὶ τοὺς δούλους μου καὶ ἐπὶ τὰς δούλας μου ἐν ταῖς ἡμέραις

ἐκείναις ἐκχεῶ ἀπὸ τοῦ Πνεύματός μου. Καὶ δώσω τέρατα ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς, αἷμα καὶ πῦρ καὶ ἀτμίδα καπνοῦ" ὁ ἥλιος μεταστραφήσεταιεἰς σκότος καὶ ἡ σελήνη εἰς αἷμα πρὶν ἐλθεῖν τὴν ἡμέραν Κυρίου τὴν μεγάλην καὶ ἐπιφανῆ. Καὶ ἔσται, πᾶς, ὃς ἂν ἐπικαλέσηται τὸ ὄνομα Κυρίου, σωθήσεται» (Ἰω-

ήλ 3:1-5. Ἰδὲ καὶ Πράξ. 2:17-21).

Εἰς τὸ χωρίον τοῦτο ὁμιλεῖ ὁ Θεός (Πράξ. 2:17). Ὁμιλεῖ δὲ περὶ ἐκχύσεως τοῦ Πνεύματός του κατὰ τοὺς χρόνουςτῆς Καινῆς Διαθήκης ἐπὶ τοὺς ἀνθρώπους καὶ περὶ σημείων πρὸ τῆς ἐνδόξου ἡμέρας τῆς δευτέρας παρουσίας τοῦ Κυρίου καὶ περὶ σωτηρίου ἐπικλήσεως τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ. Τὸ χω-

ρίον εἶνε τριαδικόν. Ὁ ὁμιλῶν ἐν αὐτῷ Θεὸςεἶνε ὁ Πατήρ. Ὁ Κύριος, Γιαχθέ, εἶνε ὁ Υἱὸς - Χριστός (Ἰδὲ καὶ ἹΡωμ. 10:13, 14). Τὸ δὲ Πνεῦμα, ἀφοῦ δίδει τὴν ἱκανότητα τοῦ «προφητεύειν», «ἐνύπνια ἐνυπνιάζεσθαι» καὶ «ὁράσεις ὁρᾶν» κατὰ τὸ χωρίον, λαλεῖ δὲ συγχρόνως διὰ πολλῶν ἀνθρώπωνκαὶ διδάσκει γλώσσας καὶ ἐνεφανίσθη ὡς πῦρ κατὰ τὴν Καινὴν

Διαθήκην, εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος. «Καὶ νῦν κατίσχυε, Ζοροθάθελ, λέγει Κύριος,καὶ κατίσχυε, Ἰησοῦ ὁ τοῦ Ἰωσεδὲκ ὁ ἱερεὺς ὁ μέγας, καὶ κατισχυέτω πᾶς ὁ λαὸς τῆς γῆς, λέγει Κύριος, 116

καὶ ποιεῖτε" διότι μεθ᾽ ὑμῶν ἐγώ εἰμι, λέγει Κύριος

ὁ παντοκράτωρ, καὶ τὸ Πνεῦμά μου ἐφέστηκεν ἐν μέσῳ ὑμῶν: θαρσεῖτε, διότι τάδε λέγει Κύριος παν-

τοκράτωρ᾽ Ἔτι ἅπαξ ἐγὼ σείσω τὸν οὐρανὸν κλπ.» (ΑΥΥ. 2:4-6). Ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ εἷς «Κύριος» (Γιαχθὲ) ἀναφέρεταιεἰς τὸ «Πνεῦμα» αὐτοῦ καὶ εἰς ἄλλον «Κύριον» (Γιαχβθέ), ὁ ὁποῖος λέγει, «Ἔτι ἅπαξ ἐγὼ σεί-

σω τὸν οὐρανὸν κλπ.». Ὁ τελευταῖος δὲ οὗτος «Κύ-

ρΙιος» φαίνεται, ὅτι εἶνε ὁ Υἱός. Διότι τὸν λόγον, «Ἔτι ἅπαξ ἐγὼ σείσω κλπ.», ἡ πρὸς ἙἙθραίους ἘἘπιστολή, 12:24-26, φαίνεται, ὅτι ἀποδίδει εἰς τὸν ᾿Ἰη-

σοῦν. Ὁ πρῶτος συνεπῶς «Κύριος» εἶνε ὁ Πατήρ. Ἐν τῷ χωρίῳ δηλαδὴ τοῦ ᾿Αγγαίου ὁ Πατὴρ ὁμιλεῖ περὶ τοῦ Πνεύματος καὶ τοῦ Υἱοῦ, ἀπαρτιζομένης καὶ ἐνταῦθα τῆς τριάδος τῶν προσώπων τῆς Θεότη-

τος.

«Καὶ ἀπεκρίθη (ὁ ἄγγελος) καὶ εἶπε πρός με λέγων᾽ Οὗτος ὁ λόγος Κυρίου πρὸς Ζοροθάθελ λέγων᾽ Οὐκ ἐν δυνάμει μεγάλῃ οὐδὲ ἐν ἰσχύι, ἀλλ᾽ ἢ ἐν Πνεύματί μου, λέγει Κύριος παντοκράτωρ» (Ζαχ. 4:6).

Κατὰ τὸ χωρίον τοῦτο «Κύριος» ὡμίλησε πρὸς τὸν Ζοροθάθελκαὶεἶπε, ὅτι «Κύριος παντοκράτωρ», ἄλλο δηλαδὴ πρόσωπον, λέγει: «Οὐκ ἐν δυνάμει μεγάλῃ οὐδὲ ἐν ἰσχύι, ἀλλ᾽ ἣ ἐν Πνεύματί μου». Καὶ ἐνταῦθα ἀπαρτίζεται ἡ τριὰς τῶν θείων προσώπων. 117

«Καὶ τὴν καρδίαν αὐτῶν ἔταξαν ἀπειθῆ τοῦ μὴ

εἰσακούειν τοῦ νόμου μου καὶ τοὺς λόγους, οὺὑς

ἐξαπέστειλε Κύριος παντοκράτωρ ἐν Πνεύματι αὐ-

τοῦ ἐν χερσὶ τῶν προφητῶν τῶν ἔμπροσθεν. καὶ ἐγένετο ὀργὴ μεγάλη παρὰ Κυρίου παντοκράτορος» (Ζαχ. 7:12).

Ἔν τῷ χωρίῳ τούτῳ ὁμιλεῖ θεῖον πρόσωπον, ἀφοῦ λέγει «τοῦ νόμου μου», καὶ ἀναφέρεταιεἰς δύο ἄλλα θεῖα πρόσωπα, τὸν «Κύριον παντοκράτορα» καὶ τὸ «Πνεῦμα αὐτοῦ». Καὶ τὸ χωρίον τοῦτο δηλαδὴ μαρτυρεῖ τὴν τριάδα τῶνπροσώπων τῆς Θεότητος. Χωρία τῆς Καινῆς Διαθήκης Ἐντῇ Καινῇ Διαθήκῃ τὸ ὕψιστον μυστήριον τῆς Πίστεως, τὸ μυστήριον τοῦ τριαδικοῦ Θεοῦ, ἀποκαλύπτεται σαφῶς, σαφέστατα. Λάμπει ἡλίου φαεινότερον. Δὲν δυνάμεθα θεθαίως νὰ καταλάθωμεν, πῶς ὁ εἷς Θεὸς δὲν εἶνε ἕν πρόσωπον, ὅπως κανονικῶς θὰ ἐνομίζετο, ἀλλὰ παραδόξως, παραδοξότατα, εἶνε τρία πρόσωπα, τρεῖς ὕψισται προσωπικό-

τητες. Καίτοι ὅμως δὲν δυνάμεθα νὰ καταλάθωμεν

τὸ τριαδικὸν ἢ τρισυπόστατον τοῦ Θεοῦ, διὸ καὶ χαρακτηρίζεται ὡς μυστήριον, ἐν τῇ Καινῇ Διαθήκῃ

βλέπομεν καθαρώτατα, ὅτι ὁ Θεὸς εἶνε ὄντως τριαδικός. Ὅτι ὁ εἷς Θεὸς εἶνε τρία πρόσωπα, ἡ πλέον

ἀκατάληπτος καὶ ἀδιανόητος καὶ ἀνεπινόητος αὐτὴ ἀλήθεια ἔγινε γνωστὴ δι᾿ ἀποκαλύψεως Θεοῦ. Ἢ

᾿Αγία Τριὰς δὲν εἶνε ἐπινόησις ἢ ἀνακάλυψις ἀνθρώ118

που, ἀλλ᾽ ὑπερτάτη πραγματικότης καὶ ἀποκάλυψις Θεοῦ. Ὁ Θεὸς ἐφανέρωσεν ἑαυτόν. Καὶ οὕτως, ἐνῷ δὲν δυνάμεθα νὰ καταλάθωμεν πῶς ὁ Θεὸςεἶνε τριαδικός, γνωρίζομεν πάντως, ὅτι εἶνε ὄντως τριαδικός. Ἐν τῇ Καινῇ Διαθήκῃ δὲν ἀποτελοῦν μέγα πλῆθος μόνον τὰ χωρία, εἰς τὰ ὁποῖα μνημονεύεται ὁ Θεὸς Πατήρ᾽ ἀποτελοῦν μέγα πλῆθοςκαὶ τὰ χωρία, εἰς τὰ ὁποῖα μνημονεύεται ὁ Υἱὸς - Χριστός, καθὼς καὶ τὰ χωρία, εἰς τὰ ὁποῖα μνημονεύεται τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. Εἰς πολλὰ δὲ χωρία μνημονεύονται ὁμοῦ καὶ τὰ τρία πρόσωπα τῆς Θεότητος. Εἰς ἕν μόνον κεφάλαιον τῆς Καινῆς Διαθήκης, τὸ 'Ῥωμ. 15, περιέχονται τρία τριαδικὰ χωρία (στίχ. 16, 19, 30). ᾿Αναφέρομενδὲ εἰς τὴν συνέχειαν καὶ σχολιάζωμεν ὄχι ὅλα τὰ τριαδικὰ χωρία τῆς Καινῆς Διαθήκης, ἀλλ᾽ ὡρισμένα ἐξ αὐτῶν. «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, 6απτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸςκαὶ τοῦ γἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» (Ματθ. 28:19). Τοῦτο εἶνε τὸ κλασσικώτερον τριαδικὸν χωρίον. ἼΑξιον παρατηρήσεως, ὅτι δὲν λέγξι «εἰς τὰ ὀνόματα», κατὰ πληθυντικόν, ἀλλ᾽ «εἰς τὸ ὄνομα», κατὰ ἑνικόν, διότι τὰ τρία πρόσωπα, ὁ Πατήρ, ὁ Υἱὸς καὶ

τὸ Ἅγιον Πνεῦμα,εἶνε ἕν κατ’ οὐσίαν «ὄνομα», μία

δηλαδὴ οὐσία, εἷς Θεὸς (Πρθλ. ᾿Αποκ. 22:3-4, συμφώνως πρὸς τὸ ὁποῖον «ὁ Θεὸς» καὶ «τὸ Ἀρνίον» εἶνε κατ᾽ οὐσίαν εἷς καὶ ἔχουν ἕν «ὄνομα»). Ἔν τῇ

119

Παλαιᾷ Διαθήκῃ ὁ Θεὸς ἀποκαλύπτεται μὲ τὸ ὄνομα «Γιαχθέ», τὸ ὁποῖον σημαίνει «ὁ Ὥν», «ὁ Ὑπάρχων». Ἐν τῇ Καινῇ Διαθήκῃ ἀποκαλύπτεται μὲ θ6αθύτερον καὶ ὑψηλότερον ὄνομα, τὸ τριπλοῦν καὶ πλῆρες ὄνομα «Πατήρ,Υἱὸς καὶ ἽΑγιον Πνεῦμα». Τὸ ὄνομα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης σημαίνει, ὅτι ὁ Θεὸς ὑπάρχει, τὸ ὄνομα τῆς Καινῆς Διαθήκης σημαίνει, ὅτι ὑπάρχει κατὰ τρεῖς συγχρόνως τρόπους, ἤτοι πρόσωπα ἢ ὑποστάσεις. Κατὰ τὸ Γεν. 18:1 συμφώνως πρὸς τὸ ἙδΘραϊκὸν τὰ τρία πρόσωπα, τὰ ὁποῖα ἐνεφανίσθησανεἰς τὸν ᾿Αθραάμ, ἔχουν κοινὸν ὄνομα Γιαχθέ (ἑλληνιστὶ Κύριος), κατὰ τὸ παρὸν δὲ χωρίον Ματθ. 28:19 ἕκαστον ἐξ αὐτῶνἔχει ἰδιαίτερον ὄνομα. Τὸ ἕν πρόσωπον ὀνομάζεται Πατήρ, τὸ ἄλλο Υἱὸς καὶ τὸ ἄλλο ἽἍΔΜγιον Πνεῦμα.

Ἡ θεότηςτοῦ Υἱοῦ καὶ ἡ προσωπικότηςκαὶ ἡ θεότης τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος φαίνονται καὶ ἐκ τοῦ

ὅτι ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα τίθενται παραλλήλως πρὸς τὸν Πατέρα. ᾿Επίσης φαίνονταικαὶ ἐκ τῆς ἐννοίας τῆς θαπτίσεως. Διότι «θαπτίζομαιεἰς τὸ ὄνομα... τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Αγίου Πνεύματος» σημαίνει᾽ «διὰ τῆς πίστεως παραδίδομαιεἰς τὸν Υἱὸν καὶ εἰς τὸ Ἅγιον Πνεῦμα καὶ ἀνήκω πλέον εἰς αὐτούς, γινόμενος ἰδιοκτησία αὐτῶν». Προφανῶς ὁ ἄνθρωπος παραδίδεται καὶ ἀνήκει εἰς πρόσωπον, ὄχι εἰς πρᾶγμα, ἐν δὲ θρησκευτικῇ ἐννοίᾳ παραδί-

δεται καὶ ἀνήκει εἰς Θεόν, ὄχι εἰς κτίσμα (Πρθλ. Α΄ Κορ. 1:13-15). 120

Τέλος ὡς πρὸς τὸ Ἅγιον Πνεῦμαεἰδικώτερον, τὸ

ὁποῖον οἱ Χιλιασταὶ ἢ Μάρτυρες τοῦ ᾿Ιεχωθᾶ δὲν θεωροῦν κἂν πρόσωπον, ἀλλ᾽ ἐκλαμθδάνουν ἁπλῶς ὡς δύναμιν, ἤτοι ὡς πρᾶγμα, πρέπει νὰ τονισθῇ, ὅτι κατὰ τὴν Γραφὴν οὐδέποτε γίνεται κἄτι «εἰς τὸ ὄνομα» πράγματος, ἀλλὰ πάντοτε «εἰς τὸ ὄνομα» προσωπικοῦ ὄντος, τοῦ Θεοῦ.

«Καὶ ἰδού, ἀνεῴχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοὶκαὶ εἶδε τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καταθαῖνον ὡσεὶ περιστεράν,

καὶ ἐρχόμενον ἐπ’ αὐτόν. Καὶ ἰδοὺ φωνὴ ἐκ τῶν οὐρανῶν λέγουσα. Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγα-

πητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα» (Ματθ. 3:16-17).

Τὸ χωρίον ἀναφέρεταιεἰς τὴν δάπτισιν τοῦ ᾿Ἴησοῦ. Κατὰ τὸ γεγονὸς τοῦτο ἐφανερώθη ἡ Τριάς: Ὁ Υἱὸς θαπτίζεται, ὁ Θεὸς Πατὴρ ὁμιλεῖ ἐξ οὐρανοῦ, καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον κατέρχεται ὡς περιστερά, «σωματικῷ εἴδει» κατὰ τὸ παράλληλον χωρίον Λουκ. 3:22, ἤτοι ὑπὸ σωματικὴν μορφήν, ἄρα δὲ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε ζῶσα ὕπαρξις, ὄχι ἁπλῶς δύναμις. Ἄξιον παρατηρήσεως ἐπίσης, ὅτι «Θεὸς»

ὀνομάζεται συνήθως ὁ Πατήρ, ὡς ἐν τῷ προκειμένῳ χωρίῳ, ἐπειδὴ ὁ Πατὴρ εἶνε ἡ ἀρχὴ ἐν τῇ

Θεότητι, ἐξ οὗ γεννᾶται ὁ Υἱὸς καὶ ἐκπορεύεται τὸ Ἅγιον Πνεῦμα.

«Ὁ Παράκλητος, τὸ Πνεῦματὸ Ἅγιον, ὃ πέμψει ὁ Πατὴρ ἐν τῷ ὀνόματί μου, ἐκεῖνος ὑμᾶς διδάξει πάντα, καὶ ὑπομνήσει πάντα ἃ εἶπον ὑμῖν» (Ἰωάν. 14:26). 121

Ἔν τῷ χωρίῳ ὁμιλεῖ ὁ Υἱὸς καὶ ἀναφέρει τὸν Πα-

τέρα καὶ τὸ ἍΛγιον Πνεῦμα ἢ Παράκλητον. ᾿Αξιο-

πρόσεκτον ἐπίσης, ὅτι ὁ Παράκλητος «διδάσκει»

καὶ «ὑπομιμνήσκει (Ξ ὑπενθυμίζε!ι)», τὰ ὁποῖα δεικνύουν καθαρῶς, ὅτι ὁ Παράκλητος εἶνε πρόσωπον. Τοῦτο δὲ ὑποδηλοῖ καὶ αὐτὸ τὸ ὄνομα Παράκλητος (Ξ- ᾿Αντιλήπτωρ, Βοηθόρ).

«Ὅταν ἔλθῃ ὁ Παράκλητος, ὃν ἐγὼ πέμψω ὑμῖν παρὰ τοῦ Πατρός, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὃ παρὰ τοῦ Πατρὸς ἐκπορεύεται, ἐκεῖνος μαρτυρήσει περὶ

ἐμοῦ» (Ἰωάν. 15:26).

Καὶ ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ ὁμιλεῖ ὁ Υἱὸς καὶ ἀναφέ-

ρει τὸν Πατέρα καὶ τὸν Παράκλητον, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας. ἼΑξιον δὲ παρατηρήσεως, ὅτι τὸ Πνεῦμα

«ἐκπορεύεται» ἐκ τοῦ Πατρός, τὸ ὁποῖον σημαίνει, ὅτι εἶνε τῆς αὐτῆς φύσεως μετὰ τοῦ Πατρός, Θεὸς ὅπως ὁ Πατήρ, Θεὸς ἀληθινὸς ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ ἐκπορευόμενος, μία δὲ οὐσία μετὰ τοῦ Θεοῦ Πατρός.

«Εἰς τὸ εἶναί με λειτουργὸν Ἰησοῦ Χριστοῦεἰς τὰ

ἔθνη, ἱερουργοῦντα τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Θεοῦ, ἵνα

γένηται ἣ προσφορὰ τῶν ἐθνῶν εὐπρόσδεκτος, ἡγιασμένη ἐν Πνεύματι ᾿Αγίῳ» (Ῥωμ. 15:16).

ὋὉ ᾿Απόστολος διατυπώνει τὸν λόγον του κατὰ τοιοῦτον τρόπον, ὥστε ν᾿ ἀναφέρῃ καὶ τὰ τρία πρόσωπα, τὸν ᾿Ιησοῦν Χριστόν, τὸν Θεὸν (Πατέρα) καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. 122

«Ἐν δυνάμει σημείων καὶ τεράτων, ἐν δυνάμει

Πνεύματος Θεοῦ, ὥστε με ἀπὸ Ἰερουσαλὴμ καὶ κύκλῳ μέχρι τοῦ Ἰλλυρικοῦ πεπληρωκέναιτὸ εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ» (Ῥωμ. 15:19). Καὶ ἐνταῦθα ὁ ᾿Απόστολος ἀναφέρει τρεῖς, τὸ Πνεῦμα, τὸν Θεὸν (Πατέρα) καὶ τὸν Χριστόν.

«Παρακαλῶ ὑμᾶς, ἀδελφοί, διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ,καὶ διὰ τῆς ἀγάπης τοῦ Πνεύματος, συναγωνίσασθαίμοι ἐν ταῖς προσευχαῖς ὑπὲρ ἐμοῦ

πρὸς τὸν Θεόν» (Ῥωμ.15:30).

Καὶ ἐνταῦθα ὁ ᾿Απόστολος ἀναφέρει τρεῖς, τὸν

Κύριον ἡμῶν ᾿ἸΙησοῦν Χριστόν, τὸ Πνεῦμα καὶ τὸν Θεόν (Πατέρα). Ἄξιον δὲ παρατηρήσεως, ὅτι ὁμιλεῖ περὶ «ἀγάπης τοῦ Πνεύματος». Τὸ Πνεῦμα δηλαδὴ

ἔχει ἀγάπην, ἀγαπᾷ, ἄρα εἶνε πρόσωπον, ὄχι ἁπλῶς

δύναμις, νεκρὸν καὶ ἀσυνείδητον πρᾶγμα,ὅπως δι-

δάσκουνοἱ Χιλιασταί. Ἄξιον παρατηρήσεως ἐπίσης,

ὅτι ἀλλαχοῦ ἡ Γραφὴ ὁμιλεῖ περὶ «ἀγάπης τοῦ Θεοῦ

(Πατρός) (Ῥωμ.5:5᾽ Α΄ Ἰωάν. 4:12), καὶ ἀλλαχοῦ περὶ «ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ» (Β΄ Κορ. 5:14: ἘΦ. 3:19). Ὅ,τι ἔχει δηλαδὴ τὸ ἕν, ἔχουν καὶ τὰ ἄλλα δύο πρόσωπα,

διότι τὰ τρία πρόσωπα εἶνς μία οὐσία ἢ Θεότης.

«Ἀλλὰ ἀπελούσασθε, ἀλλὰ ἡγιάσθητε, ἀλλὰ ἐδικαιώθητε ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου ἸΙησοῦ, καὶ ἐν τῷ Πνεύματι τοῦ Θεοῦ ἡμῶν» (Α΄ Κορ. 6:11). Καὶ ἐνταῦθα ὁ ᾿Απόστολος ἀναφέρει τρεῖς, τὸν Κύριον ᾿Ιησοῦν, τὸ Πνεῦμα καὶ τὸν Θεόν (Πατέρα). 123

«Διαιρέσεις χαρισμάτωνεἰσί, τὸ δὲ αὐτὸ Πνεῦμα καὶ διαιρέσεις διακονιῶν εἰσι, καὶ ὁ αὐτὸς Κύ-

ριος᾽ καὶ διαιρέσεις ἐνεργημάτωνεἰσίν, ὁ δὲ αὐτός ἐστι Θεός, ὁ ἐνεργῶν τὰ πάντα ἐν πᾶσιν» (Α΄ Κορ.

12:4-6..

Τὸ χωρίον εἶνε ἐκ τῶν λαμπροτέρων τριαδικῶν χωρίων. Κατ’ αὐτὸ ὑπάρχουν πολλὰ χαρίσματα, ἀλλὰ

τὸ Πνεῦμα, τὸ ὁποῖον δίδει τὰ χαρίσματα, εἶνε ἕν

καὶ τὸ αὐτό. Κατὰ τὸν στίχ. 11 πάντα τὰ χαρίσματα «ἐνεργεῖ τὸ ἕν καὶ τὸ αὐτὸ Πνεῦμα, διαιροῦνἰδίᾳ

ἑκάστῳ καθὼς Βούλεται». Ὡς πρόσωπον τὸ Πνεῦμα

«βούλεται», ἔχει δούλησιν, καὶ ὡς Θεὸς ἐνεργεῖκαὶ διαιρεῖ τὰ χαρίσματα ὅπως θδούλεται. Ἐπίσης ὑπάρ-

χουν πολλαὶδιακονίαι, ἀλλ᾽ ὁ Κύριος, ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς δηλαδή, ὁ ὁποῖος ὁρίζει τὰς διακονίας, εἶνε

εἷς καὶ ὁ αὐτός. Καὶ τέλος ὑπάρχουν πολλαὶ ἐνέργειαι, ἀλλ᾽ ὁ ἐνεργῶνεἶνε εἷς καὶ ὁ αὐτός, ὁ ΘεὸςΠατήρ. ᾿Αξιοπρόσεκτον, ὅτι ἐν τῷ ὑπ᾽ ὄψιν χωρίῳ ὁ ᾿Απόστολος τὸ Πνεῦμα ἀναφέρει πρῶτον, τὸν Κύριον (Ἰησοῦν Χριστὸν) δεύτερον καὶ τὸν Θεὸν (Πα-

τέρα) τελευταῖον. ᾿Επειδὴ καὶ τὰ τρία πρόσωπαεἶνε

ἴσα, ἀναφέρει αὐτὰ χωρὶς νὰ τηρῇ ὡρισμένηντάξιν. Ἄλλοτε θέτει πρῶτον τὸν Πατέρα, ἄλλοτε τὸν Υἱὸν καὶ ἄλλοτε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον.

«Ὁ θεθαιῶν ἡμᾶς σὺν ὑμῖν εἰς Χριστὸν καὶ χρίσας ἡμᾶς Θεός,ὁ καὶ σφραγισάμενοςἡμᾶςκαὶ δοὺς τὸν ἀρραθῶνα τοῦ Πνεύματοςἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν»(Β΄ Κορ. 1:21-22). 124

Καὶ ἐνταῦθα ὁ ᾿Απόστολος ἀναφέρει Τριάδα, τὸν Χριστόν, τὸν Θεὸν - Πατέρα καὶ τὸ Πνεῦμα.

«Ἡ χάρις τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, καὶ ἡ ἀγά-

πη τοῦ Θεοῦ,καὶ ἡ κοινωνία τοῦ ἉΑγίου Πνεύματος μετὰ πάντων ὑμῶν» (Β΄ Κορ. 13:13). ᾿Απευθύνων ὁ ᾿Απόστολος ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ τὴν ἀποστολικὴν εὐλογίαν, μνημονεύει καὶ τῶν τριῶν θείων προσώπων. Καὶ τὸν μὲν Κύριον ᾿Ιησοῦν

Χριστὸν ἀναφέρει πρῶτον, τὸν Θεὸν (Πατέρα) δεύτερον, καὶ τὸ ἌΔγιον Πνεῦμα τρίτον. ᾿Επίσης, κατὰ τὸ χωρίον τοῦτο ἡ χάρις προέρχεταιἐκ τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, ἐνῷ κατ᾽ ἄλλα χωρία προέρχεται ἐκ τοῦ Θεοῦ (Β΄ Κορ. 8:1’ ἜΦ. 3:2) καὶ κατ᾽ ἄλλο ἐκ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος (Αποκ.1:4). Εἰς τὴν πραγματικότητα προέρχεται καὶ ἐκ τῶν τριῶν προσώπων

(Αποκ. 1:4-5), διότι καὶ τὰ τρία εἶνε μία οὐσία ἢ Θεότης. Ὁμοίως, ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ γίνεται λόγος περὶ

«ἀγάπης τοῦ Θεοῦ», ἐνῷ ἀλλαχοῦ γίνεται λόγος περὶ «ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ» (Β΄ Κορ. 5:14: ἘΦ. 3:19) καὶ περὶ «ἀγάπης τοῦ Πνεύματος» (Ῥωμ. 15:30). Ὁμοίως πάλιν, ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ γίνεται λόγος περὶ «κοινωνίας τοῦἉγίου Πνεύματος», ἐνῷ ἀλλαχοῦ γίνεται λόγος περὶ «κοινωνίας μετὰ τοῦ Πα-

τρὸς καὶ μετὰ τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ» (Α΄ ᾿Ιωάν. 1:3). Ὅ,τι ἰσχύει δι᾽ ἕν θεῖον πρόσωπον, ἰσχύει καὶ διὰ τὰ ἄλλα δύο.

125

« Ὅτι δέ ἐστε υἱοί, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸ Πνεῦ-

μα τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ εἰς τὰς καρδίας ὑμῶν κρᾶζον, ἀθθᾶ, ὁ πατήρ» (Γαλ.4:6).

Καὶ ἐνταῦθα ἀναφέρονταιτρεῖς, ὁ Θεός (Πατήρ),

τὸ Πνεῦμακαὶὁ Υἱός.

«Ἕν Πνεῦμα... Εἷς Κύριος... Εἷς Θεὸς καὶ πατὴρ

πάντων» (ἘΦ. 4:4-6).

Τὸ χωρίον εἶνε ὅμοιον πρὸς τὸ Α΄ Κορ. 12:4-6.

«Ἡμεῖς ἐσμεν ἡ περιτομή, οἱ Πνεύματι Θεοῦ λα-

τρεύοντες καὶ καυχώμενοι ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ»(Φιλιπ. 3:3).

ὋὉ ᾿Απόστολος διατυπώνει τὸν λόγον κατὰ τοιοὔτον τρόπον, ὥστςε ν’ ἀναφέρῃ καὶ τὸ Πνεῦμα καὶ τὸν Θεὸν (Πατέρα) καὶ τὸν Ἰησοῦν Χριστόν.

«Πῶς ἡμεῖς ἐκφευξόμεθα τηλικαύτης ἀμελήσαντες σωτηρίας, ἥτις ἀρχὴν λαθοῦσα λαλεῖσθαι διὰ τοῦ

Κυρίου, ὑπὸ τῶν ἀκουσάντωνεἰς ἡμᾶς ἐθεθαιώθη, συνεπιμαρτυροῦντος τοῦ Θεοῦ σημείοις τε καὶ τέ-

βασι, καὶ ποικίλαις δυνάμεσι, καὶ Πνεύματος ᾿Αγίου

μερισμοῖς, κατὰ τὴν αὐτοῦ θέλησιν;» (Ἐθρ. 2:3-4).

᾿Ενταῦθα γίνεται διάκρισις μεταξὺ «Κυρίου (Ἰησοῦ Χριστοῦ)», «Θεοῦ (Πατρὸς)» καὶ «Πνεύματος Ἁγίου».

«Οἴδαμεν γὰρ τὸν εἰπόντα᾽ Ἐμοὶ ἐκδίκησις, ἐγὼ ἀνταποδώσω,λέγει Κύριος. Καὶ πάλιν Κύριος κρι-

νεῖ τὸν λαὸν αὐτοῦ» (Ἐθρ. 10:30). 126

Εἰς τὸ χωρίον τοῦτο περιέχονται δύο παραθέμα-

τα, τὸ πρῶτον ἐκ τοῦ Δευτ. 32:35 ὑπὸ μορφὴν ὁμοι-

άζουσαν περισσότερον πρὸς τὴν μορφὴν αὐτοῦ εἰς

τὸ ἙΒθραϊκόν, καὶ τὸ δεύτερον ἐκ τοῦ Δευτ. 32:36.

Τὸ πρῶτονπεριέχεταικαὶ εἰς τὸ ἹΡωμ. 12:19. Τὸ δὲ δεύτερον ἀπαντᾷ καὶ ἐν Ψαλμ. 134 (135):14. ᾿Αλλαχοῦ τὸ παρὸν χωρίον Ἕθρ. 10:30 παρεθέσαμεν καὶ ἐξητάσαμεν κατὰ τὸ πρῶτον ἥμισυ αὐτοῦ καὶ ἀπεδείξαμεν, ὅτι εἰς τὸ πρῶτον ἥμισυ πρόκειται

περὶ δύο προσώπων τῆς Θεότητος: Ὑπὸ «τὸν εἰπόν-

τα» ἐννοεῖται τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, καὶ ἐν τῇ φρά-. σει «λέγει Κύριος» διὰ τοῦ «Κύριος» σημαίνεται ὁ Θεὸς Πατήρ (Βλέπε σχετικῶς σελ. 25-26). Τώρα θ᾽ ἀποδείξωμεν, ὅτι τὸ παρὸν χωρίον Ἕθρ.

10:30, ἐὰν ληφθῇ ὑπ’ ὄψιν ὁλόκληρον, εἶνε τριαδικόν. Καὶ τὰ δύο παραθέματα τοῦ χωρίου περιέχονται εἰς συνεχόμενον καὶ ἑὁνιαῖον λόγον ἐν Δευτ. 32:35-36, καὶ ἀμφότερα ἔχουν ληφθῆ ἐξ αὐτοῦ. ᾿Αλλ’ εἰς τὸ Δευτ. 32:35-36 γίνεται διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεότητος. Ὁ Θεὸς Πατὴρ λέγει, « Ἐμοὶ ἐκδίκησις, ἐγὼ ἀνταποδώσω», καὶ ἐν συνεχείᾳ λέγει, «Κύριος κρινεῖ τὸν λαὸν αὐτοῦ», δὲν λέγει, «᾿Εγὼ κρινῶ τὸν λαόν μου». Ὁ Θεὸς Πατὴρ δηλαδὴ ἀναφέρεται εἰς ἄλλο πρόσωπον τῆς Θεότητος, τὸν Κύριον - Υἱόν. Ὁ Θεὸς Πατὴρ ἐκδικεῖται καὶ ἀνταποδίδει διὰ τοῦ Κυρίου καὶ κριτοῦ Υἱοῦ. Καὶ εἰς τὸ Δευτ. 32:43 ὁμιλεῖ ὁ Θεὸς Πατὴρ διὰ τὸν Υἱόν, ὅπως δεικνύει τὸ Ἕθρ. 1:6, ὅπου γίνεται παράθεσις ἐκ τοῦ χωρίου τούτου τοῦ Δευτερονομίου κατὰ τοὺς 127

Ο΄ (Βλέπε σχετικῶς τὸν σχολιασμὸν τοῦ Δευτ. 32:43 ἐν σελ. 26-27). Νομίζομεν δέ, ὅτι καὶ ἐν Ψαλμ. 134

(135):13-14, ὅπου ἐπίσης ἀπαντᾷ τὸ «κρινεῖ Κύριος τὸν λαὸν αὐτοῦ», γίνεται διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεότητος. Διότι ὁ Ψαλμῳδός, ἐνῷ εἰς τὸν στίχ. 13 ἀπευθυνόμενος πρὸςτὸν Κύριονλέγει, «Κύριε, τὸ ὄνομά σου εἰς τὸν αἰῶνα καὶ τὸ μνημόσυνόν σου

εἰς γενεὰν καὶ γενεάν», εἰς τὴν συνέχειαν ἐν στίχ.

14 δὲν λέγει, «ὅτι κρινεῖς τὸν λαόν σου», ὅπως θὰ ἀνεμένετονὰ εἴπῃ, ἐὰν ἐν τῷ χωρίῳ ἐπρόκειτο περὶ ἑνὸς μόνον προσώπου τῆς Θεότητος, ἀλλὰλέγει, «ὅτι κρινεῖ Κύριος τὸν λαὸν αὐτοῦ». Δύο πρόσωπα μὲ τὸ ὄνομα «Κύριος», Γιαχθέ. Κατόπιν τούτων, ἀφοῦ εἰς τὸ Δευτ. 32:35-36, ὅθεν τὰ δύο παραθέματα ἐν τῷ ὑπ᾽ ὄψιν χωρίῳ Ἕθρ. 10:30, ὁ Θεὸς Πατὴρ διὰ τῆς φράσεως «Κύριοςκρινεῖ τὸν λαὸν αὐτοῦ» ἀναφέρεται εἰς τὸν Υἱόν, τὸ ὑπ᾽ ὄψιν χωρίον ἔχει τὴν ἑξῆς ἔννοιαν: Γνωρίζομεν πόσονἀξιόπιστος εἶνε ἐκεῖνος, τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον,

ὁ ὁποῖος εἶπεν: Εἰς ἐμὲ ἀνήκει ἡ ἐκδίκησις, ἐγὼ θ᾽

ἀνταποδώσω, λέγει ὁ Κύριος, ὁ Θεὸς Πατήρ. Καὶ πάλιν λέγει ὁ Κύριος, ὁ Θεὸς Πατήρ: Ὁ Κύριος, ὁ Υἱός, θὰ κρίνῃ τὸν λαὸν αὐτοῦ. Ἔγινε φανερόν, ὅτι τὸ χωρίον εἶνε τριαδικόν, ἀναφέρεται εἰς τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, τὸν Πατέρακαὶ τὸν Υἱόν.

Εἶνε δὲ ἀπορίας ἄξιον, πῶς εἰς τοῦτο τὸ χωρίον,

καθὼς καὶ εἰς πολλὰ ἄλλα, οἱ ἑρμηνευταὶ δὲν θλέ128

πουν οὔτε τρία πρόσωπα τῆς Θεότητος οὔτε δύο, ἀλλ᾽ ἕν μόνον, καίτοι ἐν τῇ Καινῇ Διαθήκῃ ἡ ἀλή-

θεια τῆς Τριάδος λάμπει ἡλίου φαεινότερον.

Ὡςπρὸς τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ Πατρὸς περὶ τοῦ

γἱοῦ «Κύριος κρινεῖ τὸν λαὸν αὐτοῦ», πρέπει νὰ παρατηρηθῇ, ὅτι ὁ Κύριος - Υἱὸς εἶνε κριτὴς τοῦ λαοῦ ὑπὸ διττὴν ἔννοιαν, εὐμενῆ καὶ δυσμενῆ. Διὰ τοῦτο ἐν Δευτ. 32:36 καὶ Ψαλμ. 134(135):14 ὑπὸ εὐμενῆ ἔννοιαν γράφεται, «καὶ ἐπὶ τοῖς δούλοις

αὐτοῦ παρακληθήσεται», ἐν δὲ Ἑθρ. 10:31 ὑπὸ δυ-

σμενῆ ἔννοιαν γράφεται, «Φοθερὸν τὸ ἐμπεσεῖν εἰς χεῖρας Θεοῦ ζῶντος». «Κατὰ πρόγνωσιν Θεοῦ Πατρός, ἐν ἁγιασμῷ Πνεύματος,εἰς ὑπακοὴν καὶ ῥαντισμὸν αἵματος ἸΙησοῦ Χριστοῦ» (Α΄ Πέτρ. 1:2). Εἶνε φανερόν, ὅτι ὁ ᾿Απόστολος διατυπώνει τὸν

λόγον του κατὰ τοιοῦτον τρόπον, ὥστε ν᾿ ἀναφέρῃ καὶ τὰ τρία θεῖα πρόσωπα.

«Ὑμεῖς, ἀγαπητοί, τῇ ἁγιωτάτῃ ὑμῶνπίστει ἐποι-

κοδομοῦντες ἑαυτούς, ἐν Πνεύματι ᾿Αγίῳ προσευχόμενοι, ἑαυτοὺς ἐν ἀγάπῃ Θεοῦ τηρήσατε,

προσδεχόμενοι τὸ ἔλεος τοῦ Κυρίου ἡμῶν ἸΙησοῦ Χριστοῦ εἰς ζωὴν αἰώνιον» (Ἰούδ. 20-21). Καὶ ἐνταῦθα ἐγένετο τοιαύτη διατύπωσις τοῦ λόγου, ὥστε νὰ μνημονευθοῦν καὶτὰ τρία θεῖα πρόσωπα. ᾿Αξιοσημείωτον καὶ ὅτι ἐνταῦθα ὡς πηγὴ τοῦ

ἐλέους παρουσιάζεται ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ἐνῷ ἀλλα129

χοῦ παρουσιάζεται ὁ Θεὸς Πατήρ. Καὶ ἐκ τῶν δύο ἢ

μᾶλλον καὶ ἐκ τῶν τριῶν προσώπων πηγάζει τὸ ἔλε-

ος, διότι καὶ τὰ τρία πρόσωπαεἶνε μία οὐσία ἢ Θεό-

της.

«Χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη ἀπὸ Θεοῦ, ὁ Ἂνκαὶ ὁ Ἢν καὶ ὁ ᾿Ερχόμενος, καὶ ἀπὸ τῶν ἑπτὰ πνευμάτων, ἃ ἐνώπιον τοῦ θρόνου αὐτοῦ, καὶ ἀπὸ Ἰησοῦ Χριστοῦ,

ὁ μάρτυς ὁ πιστός, ὁ πρωτότοκος τῶν νεκρῶνκαὶ ὁ ἄρχων τῶν θασιλέωντῆς γῆς» (Αποκ. 1:4-5). Ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ ὁ ἐπὶ τοῦ θρόνου καθήμενος «Θεός, ὁ Ἂν καὶ ὁ Ἢν καὶ ὁ Ἐρχόμενος», κατὰ τὴν ἐπικρατοῦσαν γνώμην εἶνε ὁ Θεὸς Πατήρ. ᾿Αλλὰ καθ᾽ ἡμᾶς ὀρθὴ εἶνε ἡ γνώμη, ὅτι ὁ καθήμενος ἐπὶ τοῦ θρόνου εἶνε ὁ Θεὸς γενικῶς, ἤτοι ὁ τριαδικὸς Θεός. Διότι ὁ τίτλος «ὁ Ἐρχόμενος»εἶνε μεσσιακὸς καὶ ἐσχατολογικὸς καὶ δὲν δύναται ν᾿ ἀποδοθῇ εἰς τὸν Πατέρα, ἐνῷ δύναται ν᾿ ἀποδοθῇ εἰς τὸν Θεὸν γενικῶς, ἤτοι τὸν τριαδικὸν Θεόν. Ὁ Θεὸς γενικῶς εἶνε «ὁ Ἐρχόμενος» ἐν τῷ δευτέρῳ αὐτοῦ προσώπῳ, τῷ Υἱῷ, ἤ, κατ᾽ ἄλλην ἔκφρασιν, ὁ Θεὸς ἔρχεται ὡς Υἱὸς - Μεσσίας. Ὅτι ὁ καθήμενοςἐπὶ τοῦ θρόνου

δὲν εἶνε ὁ Πατὴρ εἰδικῶς, ἀλλ᾽ ὁ Θεὸς γενικῶς, ὁ

τριαδικὸς Θεός, τοῦτο φαίνεται ἐπίσης ἐκ τοῦ ὅτι ὁ Χριστὸς ἢ τὸ ᾿Αρνίον καὶ ὁ Θεὸς ἢ ὁ Πατὴρ ἔχουν ἕνα θρόνον, εἶνε σύνθρονοι ἢ ὁμόθρονοι (Αποκ.

3:21, 7:17, 22:1, 3. Πρθλ. 12:5).

«Τὰ ἑπτὰ πνεύματα» τὰ ἐνώπιον τοῦ θρόνου κατὰ μίαν γνώμην εἶνε ἑπτὰ ἄγγελοι (Τωβ. 12:15) καὶ κατ᾽ 130

ἄλλην γνώμην εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, τὸ ὁποῖον ἐμφανίζεται ὑπὸ ἑπτὰ μορφὰς κατὰ τὰ ἑπτὰ αὐτοῦ

χαρίσματα (Ἠσ. 11:2-3 κατὰ τοὺς ΟἽ, τοῦ ἀριθμοῦ

ἑπτὰ σημαίνοντος πληρότητα καὶ τελειότητα. Ἡ πρώτη γνώμηεἶνε ἐσφαλμένη. Διότι δὲν εἶνε δυνατὸν οἱ ἄγγελοι νὰ ἐμφανίζωνται ὡς πηγὴ τῆς «χά-

ριτος» καὶ τῆς «εἰρήνης» ὅπως ὁ Θεὸςκαὶ ὁ Χρι-

στός, νὰ τάσσωνται παραλλήλως πρὸς τὸν Θεὸνκαὶ τὸν Χριστόν, καὶ νὰ προτάσσωνται τοῦ Χριστοῦ.

᾿Ορθὴ εἶνε ἡ δευτέρα γνώμη, κατὰ τὴν ὁποία «τὰ

ἑπτὰ πνεύματα»εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα κατὰ τὰ ἑπτὰ χαρίσματά του (ϑρίγω8 5αριογτηἰ8). ᾿Αλλὰ γεννᾶται ἡ ἀπορία: ᾿Αφοῦ ὁ καθήμενοςἐπὶ τοῦ θρόνουεἶνε ὁ τριαδικὸς Θεός, διατί ἀναφέρονται ἰδιαιτέρως τὸ Ἅγιον Πνεῦμακαὶ ὁ Χριστός; Τοῦτο συμθαίνει, διότι ὁ ἀπόστολος Ἰωάννης ἐκφράζεται κατὰ τὴν εἰκονικὴν παράστασιν, τὴν ὁποίαν ἔχει πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν του ἐν τῷ ὁράματι τῆς ᾿Αποκαλύψεως. Βλέπει

δηλαδὴ ἕνα θρόνονκαὶ ἐπ᾽ αὐτοῦ μίαν μορφήν, τὸν

«Θεόν», ἐνώπιον δὲ τοῦ θρόνου θλέπει ἑπτὰ μορ-

φάς, «τὰ ἑπτὰ πνεύματα». Βλέπει ἐπίσης τὸν «Ἰη-

σοῦν Χριστόν», ὁ ὁποῖος κατὰ πολλὰ χωρία τῆς

᾿Αποκαλύψεως παρίσταται ὡς ᾿Αρνίον. ᾽Εξ ὅσων δὲ μορφῶνθλέπει ὁ ἀπόστολος, ἐκ τόσων καὶ παριστᾷ προερχομένην τὴν «χάριν» καὶ τὴν «εἰρήνην». Ὁ Χριστὸς παρίσταται ὡς ἰδιαίτερόν τι παρὰ τὸν τριαδικὸν Θεόν, διότι ἀπεστάλη εἰς τὸν κόσμον, ἔγινεν

ἄνθρωποςκαὶ εἶνε Θεάνθρωπος. ᾿Αλλὰ καὶ «τὰ ἑπτὰ πνεύματα» παρίστανται κεχωρισμένα τοῦ ἐπὶ τοῦ 131]

θρόνου τριαδικοῦ Θεοῦ, διότι τὸ ἍΛγιον Πνεῦμα

κατὰ τὴν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς ἀπεστάληεἰς

τὸν κόσμον καθ᾽ ὅλως ἐξαιρετικὸν τρόπον, κατὰ δὲ

τὸ ᾿Αποκ. 5:6 «τὰ ἑπτὰ πνεύματα» τοῦ Θεοῦεἶνε τὰ «ἀποστελλόμενα εἰς πᾶσαν τὴν γῆν». Τὸ ἍΛγιον

Πνεῦμα καὶ ἀπεστάλη καὶ ἦλθεν εἰς τὸν κόσμον κατὰ μίαν ἔννοιαν, καὶ ἀποστέλλεται καὶ ἔρχεται κατ᾽ ἄλλην ἔννοιαν. ὋΟ Θεὸς ἐξαπέστειλε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον κατὰ τὴν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς, καὶ ἐξαποστέλλει αὐτὸ εἰς τὰς καρδίας ὅλων τῶν πιστῶν κατὰ πᾶσαν ἐποχήν, διεγεῖρον τὰς καρδίας αὐτῶν πρὸς τὸν Θεὸν πατέρα(Γαλ.4:6).

Τέλος δέον νὰ παρατηρηθῇ, ὅτι ἡ λέξις «εἰρήνη», ὅταν περιέχεται εἰς χαιρετισμὸν ἢ εὐχήν, ὅπως

ἐνταῦθα, ἀλλὰ καὶ εἰς ἄλλας περιπτώσεις, ἔχει εὐρυτάτην ἔννοιαν, σημαίνει ὅλα τὰ καλά, ὅπως ἡ λέξις εὐλογία". Κατὰ ταῦτα, ἐπειδὴ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἀναφέρεται ἐν μέσῳ τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ Χριστοῦ, ἔχει δὲ πληρότητα καὶ τελειότητα σημαινομένην διὰ τῆς ὀνομασίας «τὰ ἑπτὰ πνεύματα», καὶ εἶνε καὶ αὐτὸ πηγὴ τῆς «χάριτος» καὶ τῆς «εἰρήνης», ἤτοι ὅλων τῶν

ἀγαθῶν, ὅπως εἶνε ὁ Θεὸςκαὶ ὁ Χριστός, δι αὐτοὺς τοὺς λόγους εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος, ὁ εἷς

τῆς Τριάδος. Τὸ δὲ χωρίον ᾿Αποκ. 1:4-5 κατὰ τὴν

ἑρμηνείαν, τὴν ὁποίαν ἐδώσαμεν εἰς αὐτό, εἶνε

1, Βλέπε σχετικῶς τὴν ἑρμηνείαν τοῦ Ματθ. 10:12-13 ἐν σελ. 28 καὶ τοῦ 'Ρωμ. 1:7 ἐν σελ. 162-163 τοῦ ἡμετέρου ἔργου «'Ἑρμηνεία δυσκόλων χωρίων τῆς Γραφῆς», τόμ.α΄.

132

τριαδικὸν ὄχι μίαν, ἀλλὰ δύο φοράς, τὴν πρώτην φορὰν ἐπειδὴ ὁ καθήμενος ἐπὶ τοῦ θρόνου «Θεός,

ὁ Ἂνκαὶ ὁ Ἣνκαὶ ὁ Ἐρχόμενος», εἶνε ὁ τριαδικὸς Θεός.

133

ΑΛΛΑ ΤΡΙΑΔΙΚΑ ΧΩΡΙΑ Εἰς τὸ προηγούμενον κεφάλαιον ἀνεφέραμεν καὶ ἐσχολιάσαμεν τριαδικὰ χωρία, εἰς τὰ ὁποῖα τὸ Ἅγιον Πνεῦμα δὲν ἀναφέρεται διὰ τοῦ ὀνόματος Κύριος. Εἰς τὸ παρὸν κεφάλαιον ἀναφέρομεν καὶ σχολιάζομεν τριαδικὰ χωρία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, εἰς τὰ ὁποῖα τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἀναφέρεταιδιὰ τοῦ ὀνόματος Κύριος, ἑθραϊστὶ Γιαχθέ. «Καὶ εἶπε Κύριος... Δεῦτε καὶ καταθάντες συγχέὠμεν αὐτῶνἐκεῖ τὴν γλῶσσαν... Ἐκεῖ συνέχεε Κύριος τὰ χείλη πάσης τῆς γῆς» (Γεν. 11:6-9).

ὋὉ «Κύριος» τῆς φράσεως, «Καὶ εἶπε Κύριος», εἶνε ὁ Θεὸς Πατήρ. Τὸν δὲ λόγον, «Δεῦτε καὶ καταθάντες συγχέωμεν αὐτῶνἐκεῖ τὴν γλῶσσαν», ἀπηύθυνε πρὸς περισσότερα τοῦ ἑνὸς πρόσωπα, ὅπως δεικνύει τὸ «δεῦτε», τουτέστιν «ἔλθετε». Ὁ Θεὸς Πατὴρ δηλαδὴ ἀπηυθύνθη εἰς τὸν Υἱὸν καὶ εἰς τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Τὸ χωρίον εἶνε τριαδικόν. ᾿Αφοῦ δὲ

ὁ Θεὸς Πατὴρ εἶπε, Ἔλθετε νὰ καταθῶμεν καὶ νὰ

συγχύσωμεν τὴν γλῶσσαν, τὴν σύγχυσιν τῆς γλώσσης ἐπέφεραν καὶ τὰ τρία πρόσωπα. Διὰ τοῦτο κανονικῶς ἔπρεπε νὰ γραφῇ, «συνέχεαν», κατὰ πληθυντικόν, ἀλλ᾽ ἐγράφη, «συνέχεε Κύριος», κατὰ

ἑνικόν, διότι τὰ τρία πρόσωπα εἶνε εἷς «Κύριος»,

ἑθραϊστὶ Γιαχθέ. ἼΑρα καὶ τὸ ἽἍΛγιον Πνεῦμα εἶνε Γιαχθέ.

134

«Καὶ ἐφάνη εἰς αὐτὸν (τὸν Ἀθραὰμ) ὁ Κύριοςεἰς τὰς δρῦς Μαμθρῆ... Καὶ ὑψώσας τοὺς ὀφθαλμοὺς

αὐτοῦ εἰδε: καὶ ἰδοὺ τρεῖς ἄνδρες»(Γεν. 18:1-2 κατὰ τὸ Εθραϊκόν). Ὅπως ὑποστηρίζομεν ἀλλαχοῦ (σελ. 20-23), οἱ «Τρεῖς ἄνδρες» εἶνε ἐμφάνισις τῶν τριῶν προσώπων τῆς Θεότητος ὑπὸ μορφὴν τριῶν ἀνθρώπων. Ἔχομεν δηλαδὴ ἐμφάνισιν τοῦ Πατρὸςκαὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος. ᾿Αλλὰ τὰ τρία πρόσωπα

τῆς Θεότητοςεἰς τὸ ὑπ᾽ ὄψιν χωρίον τῆς Γενέσεως ἔχουν κοινὸν ὄνομα, τὸ «Κύριος», ἑθραϊστὶ Γιαχθέ. Συνεπῶςκαὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμαεἶνε Κύριος, Γιαχβθέ, ὅπως τὰ ἄλλα δύο πρόσωπα. «Καὶ Κύριος ἔθρεξεν ἐπὶ Σόδομα καὶ Γόμορρα θεῖον καὶ πῦρ παρὰ Κυρίου ἐξ οὐρανοῦ» (Γεν. 19:24). Καὶ τὸ χωρίον τοῦτο εἶνε τριαδικόν, ὅπως τὸ

προηγούμενον, καίτοι εἰς αὐτὸ τὸ ὄνομα «Κύριος» ἀπαντᾷ δύο φορὰςκαὶὄχι τρεῖς. Εἶνε δὲ τριαδικὸν τὸ χωρίον, διότι διὰ τοῦ «Κύριος» τῆς φράσεως, «Καὶ Κύριος ἔθρεξεν», σημαίνονται δύο πρόσωπα, «οἱ δύο ἄγγελοι» τοῦ Γεν. 19:1, τουτέστιν οἱ δύο ἀπεσταλμένοι καὶ ἀγγελιαφόροι, οἱ ὁποῖοι ἀπεστάλησαν παρὰ τοῦ ἄλλου «Κυρίου» πρὸς καταστροφὴν τῶν ἁμαρτωλῶν πόλεωνκαὶ διάσωσιν τῆς οἰἶκογενείας τοῦ Λώτ (Γεν. 19:12-13), καὶ ἄλλοτε μὲν ὁ Λὼτ ὁμιλεῖ πρὸς αὐτοὺς εἰς πληθυντικόν (Γεν. 19:2),

ἐπειδὴ εἶνε δύο πρόσωπα, ἄλλοτε δὲ εἰς ἑνικόν 135

(Γεν. 19:18-20), ἐπειδὴ τὰ δύο πρόσωπαεἶνε εἷς κατ᾽ οὐσίαν Κύριος. Διὰ τὴν σχετικὴν ἐπιχειρημα-

τολογίαν θλέπε πλείονα ἐν σελ. 20-23, ὅπου ὁ λόγος διὰ τὰ μυστηριώδη κεφάλαια Γεν. 18-19. Οὕτω τὸ ὑπ᾽ ὄψιν χωρίον Γεν. 19:24, ὅπου τὸ «Κύριος» εἶνε μετάφρασις τοῦ ἙΕθραϊκοῦ Γιαχβέ,

σημαίνει: Καὶ ὁ Γιαχθέ, ὁ Υἱὸς δηλαδὴ καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ἔθρεξεν εἰς τὰ Σόδομα καὶ τὰ Γόμορρα θεῖον (δημωδῶς «θειάφι») καὶ πῦρ ἐκ μέρους τοῦ Γιαχθέ, τοῦ Πατρὸς δηλαδή.

Καὶ τὸ ἍΛγιον Πνεῦμα λοιπὸν εἶνε Κύριος, Γιαχθέ, ὅπως ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱός. «Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου᾽ Κάθου ἐκ δεξιῶν μου, ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου. Ῥάθδον δυνάμεως ἐξαποστελεῖ σοι Κύ-

ριος ἐκ Σιών...Ὥμοσε Κύριος καὶ οὐ μεταμεληθήσεται... Κύριος ἐκ δεξιῶν σου συνέθλασεν ἐν ἡμέρᾳ ὀργῆς αὐτοῦ θασιλεῖς» (Ψαλμ. 109:1-5).

Συμφώνως πρὸς τὴν ἐν ἀρχῇ δήλωσιν τοῦ Ψαλ-

μῳδοῦ, ἐν τῷ Ψαλμῷ τούτῳ εἷς «Κύριος», ὁ Πατήρ,

ἀπευθύνεται πρὸς δεύτερον «Κύριον», τὸν Υἱὸν-

Μεσσίαν, τὸν ὁποῖον θέτει ἐκ δεξιῶν του, καὶ παρέ-

χει εἰς αὐτὸν χρηματισμοὺς καὶ διαβεθαιώσεις.

᾿Ομιλῶν δὲ ὁ Πατὴρ πρὸς τὸν Υἱὸν - Μεσσίαν ἐν στίχ. 2, 4 καὶ 5 ἀναφέρει τρίτον «Κύριον», περὶ τοῦ ὁποίου ὁμιλεῖ εἰς γ΄ πρόσωπον (δὲν λέγει, «ἐξαπο-

στελῶ σοι ἐγώ», ἀλλὰ λέγει, «ἐξαποστελεῖ σοι Κύ-

ριος» κλπ.), ἐν δὲ στίχ. 5 παριστᾷ αὐτὸν ἐκ δεξιῶν 136

τοῦ Υἱοῦ - Μεσσίου. Οὕτως ἔχομεν τὸν ΚύριονΠατέρα, ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ τὸν Κύριον - Υἱόν, καὶ ἐκ δεξιῶν τούτου τὸν Κύριον - Πνεῦμα. Ὁ Μεσσίας δηλαδὴ ἐν μέσῳ δύο ἄλλων προσώπων τῆς Θεότητος. Σημειωτέονδέ, ὅτι ἐν στίχ. 2 καὶ 4 τὸ «Κύριος» περὶ τοῦ Πνεύματος ἀντιστοιχεῖ πρὸς τὸ ἑθδραϊκὸν Γιαχθὲ καὶ ἐν στίχ. 5 πρὸς τὸ ᾿Αδωνάι. «Οὕτω λέγει Κύριος: Ὃν τρόπον εὑρεθήσεται ὁ ῥὼξ ἐν τῷ θότρυΐκαὶ ἐροῦσι: Μὴ λυμήνῃ αὐτόν,ὅτι εὐλογία ἐστὶν ἐν αὐτῷ, οὕτω ποιήσω ἕνεκεν τοῦ δουλεύοντός μοι, τούτου ἕνεκεν οὐ μὴ ἀπολέσω πάντας... Ὑμεῖς δὲ οἱ ἐγκαταλιπόντες με (τὸ Ἑθραἱκὸν ἀντὶ «με» ἔχει «τὸν Κύριον») καὶ ἐπιλανθανόμενοιτὸ ὄροςτὸ ἅγιόν μου καὶ ἑτοιμάζοντεςτῷ δαιμονίῳ τράπεζαν καὶ πληροῦντες τῇ τύχῃ κέρασμα,

ἐγὼ παραδώσω ὑμᾶςεἰς μάχαιραν, πάντες ἐν σφαγῇ πεσεῖσθε, ὅτι ἐκάλεσα ὑμᾶς καὶ οὐχ ὑπηκούσατε, ἐλάλησα καὶ παρηκούσατε καὶ ἐποιήσατε τὸ πο-

νηρὸν ἐναντίον ἐμοῦ καὶ ἃ οὐκ ἠθουλόμην ἐξελέ-

ξασθε. Διὰ τοῦτο τάδε λέγει Κύριος (Κύριος ὁ Θεός, ᾿Αδωνάι Γιαχθέ, κατὰ τὸ Εθραϊκόν): Ἰδοὺ οἱ δουλεύοντές μοι φάγονται, ὑμεῖς δὲ πεινάσετε, ἰδοὺ οἱ δουλεύοντές μοι πίονται, ὑμεῖς δὲ διψήσετε:" ἰδοὺ οἱ δουλεύοντές μοι εὐφρανθήσονται, ὑμεῖς δὲ αἰσχυνθήσεσθε:. ἰδοὺ οἱ δουλεύοντές μοι ἀγαλλιάσονται ἐν εὐφροσύνῃ, ὑμεῖς δὲ κεκράξεσθε διὰ τὸν πόνον τῆς καρδίας ὑμῶν καὶ ἀπὸ συντριβῆς πνεύματος ὑμῶν ὀλολύξετε. Καταλείψετε γὰρ τὸ ὄνομα 137

ὑμῶν εἰς πλησμονὴν τοῖς ἐκλεκτοῖς μου, ὑμᾶς δὲ ἀνελεῖ Κύριος (Κύριος ὁ Θεός, ᾿Αδωνάι Γιαχθέ, κατὰ τὸ ἹΕθραϊκόν)᾽ τοῖς δὲ δουλεύουσί μοι κληθήσεται ὄνομα καινόν, ὃ εὐλογηθήσεται ἐπὶ τῆς γῆς εὐλο-

γήσουσι γὰρ τὸν Θεὸν τὸν ἀληθινόν, καὶ οἱ ὀμνύοντες ἐπὶ τῆς γῆς ὀμοῦνται τὸν Θεὸν τὸν ἀληθινόν» (Ἡσ. 65:8- 16). Ἔν τῷ χωρίῳ τούτῳ εἷς «Κύριος» ὁμιλεῖ δι᾽ ἑαυτόν, ἀφοῦ λέγει, «οὕτω ποιήσω ἕνεκεν τοῦ δουλεύοντός μοι», «οὐ μὴ ἀπολέσω πάντας»κ.ἄ., ἐν στίχ. 11 κατὰ τὸ 'Εθραϊκὸν ὁμιλεῖ εἰς γ΄ καὶ εἰς α΄ πρό-

σωπον, ἀφοῦ λέγει, «τοὺς ἐγκαταλείποντας τὸν Κύ-

βιον, τοὺς λησμονοῦντας τὸ ἅγιόν μου ὄρος», ἐν δὲ

στίχ. 13 διὰ τῆς φράσεως «Διὰ τοῦτο τάδε λέγει

Κύριος» εἰσάγει εἰς τὸν λόγον ἄλλον «Κύριον».

Ὁμιλῶν δὲ οὗτοςεἰς α΄ πρόσωπον δι᾽ ἑαυτόν, ἀφοῦ λέγει, «οἱ δουλεύοντές μοι», «τοῖς ἐκλεκτοῖς μου»,

«τοῖς δουλεύουσίμοι», διακρίνει ἑαυτὸν ἀπὸ ἄλλου θείου προσώπου, περὶ τοῦ ὁποίου ὁμιλεῖεἰς γ΄ πρό-

σωπονκαὶ ἐν στίχ. 15 ὀνομάζει «Κύριον» («Κύριον

τὸν Θεόν», κατὰ τὸ Εθραϊκόν) καὶ ἐν στίχ. 16 «Θεὸν

τὸν ἀληθινόν».

Τρία θεῖα πρόσωπα ἀναφέρονται λοιπὸν εἰς τὸ παρὸν χωρίον, μεταξὺ τῶν ὁποίων τὸ ἕν εἶνε βεβθαί-

ως τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Αὐτὸ δὲ καθ᾽ ἡμᾶς εἶνε ὁ ἐν

ἀρχῇ τοῦ χωρίου ἀναφερόμενος «Κύριος», Γιαχθέ. Ὁ δεύτερος δὲ «Κύριος» εἶνε ὁ Υἱός, καὶ ὁ τρίτος

«Κύριος» ἢ «Θεὸς ἀληθινὸς» εἶνε ὁ Πατήρ.

138

«Καὶ εἶπε᾽ Τάδε λέγει Κύριος" Ἐμνήσθην ἐλέους νεότητός σου καὶ ἀγάπῃς τελειωσεώς σου τοῦ ἐξακολουθῆσαίσε τῷ ἁγίῳ Ἰσραήλ, λέγει Κύριος» (Ἰερ.

2:2 κατὰ τοὺς Ο΄.

Ἡ φράσις «Καὶ εἶπε» σημαίνει: «Εἶπεν ἐπίσης». Ἐκ τῆς αὐτῆς δὲ φράσεως τοῦ προηγουμένου στίχ.

1:19 ὡς ὑποκείμενον τοῦ «εἶπε» ἐξυπακούεται τὸ

«Κύριος». «Εἶπε» δὲ ὁ Κύριος: «Τάδε λέγει Κύριος».

᾿Αξία παρατηρήσεως ἡ διαφορὰ μεταξὺ τοῦ «εἶπε»,

χρόνου ἀορίστου, καὶ τοῦ «λέγε!», χρόνου ἐνεστῶ-

τος. Ὁ πρῶτος «Κύριος» εἶπε τὶ λέγει ὁ δεύτερος «Κύριος». Ὁ δὲ δεύτερος, συμφώνως πρὸς τὴν δή-

λωσίν του διὰ τῆς τελευταίας προτάσεως τοῦ χωρίου, λέγει τὶ «λέγει Κύριος», τὶ λέγει δηλαδὴ τρίτος «Κύριος». Τρία πρόσωπα ὀνομαζόμενα «Κύριος»,

Γιαχβθέ, ἕν δὲ ἐξ αὐτῶν εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα.

«Τάδε λέγει Κύριος" Καταδεδυνάστευνταιοἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ καὶ οἱ υἱοὶ Ἰούδα ἅμα, πάντες οἱ αἰχμαλωτεύσαντες αὐτοὺς κατεδυνάστευσαν αὐτούς,ὅτι

οὐκ ἠθέλησαν ἐξαποστεῖλαι αὐτούς. Καὶ ὁ λυτρούμενος αὐτοὺς ἰσχυρός, Κύριος παντοκράτωρ ὄνομα αὐτῷ. κρίσιν κρινεῖ πρὸς τοὺς ἀντιδίκους αὐτοῦ, ὅπως ἐξάρῃ τὴν γῆν, καὶ παροξυνεῖ τοῖς κατοικοῦσι Βαθυλῶνα. Μάχαιραν ἐπὶ τοὺς Χαλδαίους (λέγει

Κύριος, κατὰ τὸ 'Εθραϊκόν) καὶ ἐπὶ τοὺς κατοικοῦντας Βαθυλῶνα... Οὐ μὴ κατοικηθῇ οὐκέτι εἰς τὸν

αἰῶνα. Καθὼς κατέστρεψεν ὁ Θεὸς Σόδομα καὶ Γόμορρα καὶ τὰς ὁμορούσαςαὐταῖς, εἶπε Κύριος (κατὰ 139

τὸ 'Εθραϊκόν, λέγει Κύριος), οὐ μὴ κατοικήσει ἐκεῖ ἄνθρωπος, καὶ οὐ μὴ παροικήσει ἐκεῖ υἱὸς ἀνθρώπου» (Ἰερ. 27[50]:33-40). Ὁ «Κύριος», ὁ ὁποῖος ὁμιλεῖ ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ κατὰ τὴν ἀρχικὴν ἐν αὐτῷ δήλωσιν, «Τάδε λέγει

Κύριος», εἰς τὸν στίχ. 34 ἀναφέρεταιεἰς ἄλλο θεῖον πρόσωπον, λυτρωτήν, ἰσχυρόν, τοῦ ὁποίου τὸ ὄνομα εἶνε «Κύριος παντοκράτωρ», καὶ θὰ κρίνῃ τοὺς ἀντιδίκους. Ὁ δεύτερος δὲ οὗτος Κύριος ὁμιλεῖ ἀπὸ τοῦ στίχ. 35 καὶ ἑξῆς, ὅπως δηλοῦταάιἐν στίχ. 40 («εἰπε Κύριος»), ἀλλὰ καὶ ἐν στίχ. 35 κατὰ τὸ Ἑθραϊκόν («λέγει Κύριος»), καὶ προλέγει τὴν αἰωνίαν καταστροφὴν τῆς Βαθυλῶνος, ἐν δὲ τῷ στίχ. 40 διακρίνει ἑαυτὸν ἀπὸ «τοῦ Θεοῦ», περὶ τοῦ ὁποίου λέγει, «Καθὼς κατέστρεψεν ὁ Θεὸς τὰ Σόδομα καὶ Γόμορρα». ᾿ς πρὸς τὴν τελευταίαν διάκρισιν ἰδὲ καὶ ᾿Αμ. 4:11. Τὸ τρίτον πρόσωπον τοῦ ἐξετασθέντος χωρίου, «ὁ Θεός», εἶνε ὁ Πατήρ. Τὰ δὲ ἄλλα δύο πρόσωπα

μὲ τὸ ὄνομα «Κύριος», Γιαχθέ, εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα καὶ ὁ Υἱός. Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα καθ᾽ ἡμᾶς εἶνε ὁ ἐν

ἀρχῇ τοῦ χωρίου «Κύριος».

«Ὁ λόγος ὁ γενόμενος πρὸς Ἰερεμίαν παρὰ Κυ-

ρίου εἰπεῖν" Οὕτως εἶπε Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ λέγων΄ Γράψον πάντας τοὺς λόγους, οὗς ἐχρημάτισα πρὸςσέ, ἐπὶ θιθλίου, ὅτι ἰδοὺ ἡμέραι ἔρχονται, φησὶ (Ξλέγει) Κύριος καὶ ἀποστρέψω τὴν ἀποικίαν τοῦ

λαοῦ μου...» (Ἰερ. 37:1-3). 140

Εἷς «Κύριος», Γιαχθέ, λέγει εἰς τὸν ᾿ἸΙερεμίαν,ὅτι εἷς ἄλλος «Κύριος», Γιαχβθέ, εἶπεν, ὅτι εἷς τρίτος «Κύριος», Γιαχβθέ, λέγει: «Γράψον πάντας τοὺς λό-

γους, οὗς ἐχρημάτισα πρὸς σὲ κλπ.». Νομίζομενὅτι καὶ ἐνταῦθα τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἀναφέρεταιεἰς τὸν

Υἱὸν καὶ οὗτος εἰς τὸν Πατέρα. «Καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου πρὸς Ἰερεμίαν... λέγων᾽ Οὕτως εἶπε Κύριος ποιῶν γῆν καὶ πλάσσων αὐτὴν τοῦ ἀνορθῶσαι αὐτήν, Κύῤιος ὄνομα αὐτῷ᾽ Κέκραξονπρόςμε, καὶ ἀποκριθήσομαί σοι καὶ ἀπαγγελῷ σοι μεγάλακαὶ ἰσχυρά, ἃ οὐκ ἔγνως αὐτά. Ὅτι

ὀὕτως εἶπε Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ περὶ οἴκων τῆς

πόλεως ταύτης καὶ περὶ οἴκων θασιλέως Ἰούδα τῶν καθῃρημένωνεἰς χάρακας καὶ προμαχῶναςτοῦ μάχξσθαι πρὸς τοὺς Χαλδαίους καὶ πληρῶσαι αὐτὴν

τῶν νεκρῶν τῶν ἀνθρώπων, οὗς ἐπάταξᾳ ἐν ὀργῇ

μου καὶ ἐν θυμῷ μου, καὶ ἀπέστρεψα τὸ πρόσωπόν

μου ἀπ’ αὐτῶν περὶ πασῶν τῶν πονηριῶν αὐτῶν. Ἰδοὺ ἐγὼ ἀνάγω αὐτῇ συνούλωσιν κλπ.» (Ἰερ. 40[33]:1-6). Εἷς «Κύριος», Γιαχθέ, στίχ. 1, ἀπευθύνεται πρὸς τὸν προφήτην. Εἶνε τὸ Πνεῦμα τὸ ἍΛγιον «τὸ λαλῆσαν διὰ τῶν προφητῶν». Τὸ θεῖον τοῦτο πρόσωπον ἀναφέρεταιεἰς λόγους ἄλλου «Κυρίου», Γιαχθέ, στίχ. 2, ὁ ὁποῖος χαρακτηρίζεται ὡς «ποιῶνγῆν καὶ πλάσσωναὐτήν». Τὸ δεύτερον τοῦτο θεῖον πρόσω-

πον εἶνε ὁ Υἱός, ἐκ τοῦ ὁποίου τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον λαμθάνει καὶ ἀναγγέλλει ἡμῖν (Ἰωάν. 16:14) καὶ ὁ 141

ὁποῖος εἶνε τὸ ἄμεσον τῆς δημιουργίας αἴτιον (Ἰωάν. 1:3: Ἕθρ. 1:10 ἐν συνδυασμῷ πρὸς 8). Ὁ Υἱὸς

πάλιν, ὁ δεύτερος «Κύριος», εἰσαγόμενος ὡς

ὁμιλητὴς καὶ ἀρχίζων νὰ ὁμιλῇ ἀπὸ τοῦ στίχ. 3, ἀναφέρεταιεἰς τρίτον «Κύριον», Γιαχθέ, στίχ. 4, ἀπὸ τοῦ ὁποίου σαφέστατα διακρίνει τὸν ἑαυτόν του,

ἀφοῦ δι᾽ ἐκεῖνον μὲν λέγει «εἶπε», στίχ. 4, διὰ δὲ τὸν ἑαυτόν του λέγει «ἐπάταξα», «ἐν ὀργῇ μου» κλπ., στίχ. 5. Ὁ τρίτος «Κύριος» εἶνε ὁ Πατήρ, ὁ ὁποῖος ἀρχίζει νὰ ὁμιλῇ καὶ νὰ ἐξαγγέλλῃ ἀποφάσεις ἀπὸ τοῦ στίχ. 6. Κατὰ ταῦτα τὸ Ἅγιον Πνεῦμα λέγει, ὅτι ὁ Υἱὸς καλεῖ τὸν ἄνθρωπον νὰ κράξῃ πρὸς αὐτόν, διότι ἀποκαλύπτει μεγάλας ἀποφάσεις τοῦ Πατρός. «Καὶ ἐγενήθη λόγος Κυρίου πρὸς Ἰερεμίαν (Εἰς τὸ ᾿'Εθραϊκὸν προστίθεται, παρὰ Κυρίου) λέγων᾽

Οὕτωςεἶπε Κύριος (λέγει Κύριος, κατὰ τὸ Ἑραϊ-

κόν) ὁ Θεὸς Ἰσραήλ“ Ἐγὼ διεθέμην διαθήκην πρὸς

τοὺς πατέρας ὑμῶνἐν τῇ ἡμέρᾳ, ἡ ἐξειλάμην αὐτοὺς ἐκ γῆς Αἰγύπτου, ἐξ οἴκου δουλείας, λέγων᾽ Ὅταν πληρωθῇ ἕξ ἔτη, ἀποστελεῖς τὸν ἀδελφόν σου τὸν Ἑθραῖον, ὃς παραθήσεταίσοι᾿ καὶ ἐργᾶταί σοι ἕξ ἔτη, καὶ ἐξαποστελεῖς αὐτὸν ἐλεύθερον. Καὶ οὐκ ἤκουσάν μουκαὶ οὐκ ἔκλιναν τὸ οὖς αὐτῶν. Καὶ ἐπέστρεψαν σήμερονποιῆσαι τὸ εὐθὲς πρὸ ὀφθαλμῶν μου... Καὶ ἐπεστρέψατε καὶ ἐβθδεθηλώσατε τὸ ὄνομά μου... Διὰ τοῦτο οὕτως εἶπε Κύριος (λέγει Κύριος, κατὰ τὸ ᾿Εθραϊκόν) Ὑμεῖς οὐκ ἠκούσατέ μου τοῦ 142

καλέσαι ἄφεσιν ἕκαστον πρὸς τὸν πλησίον αὐτοῦ. Ἰδοὺ ἐγὼ καλῶ ἄφεσιν ὑμῖν εἰς μάχαιραν...» (Ἰερ. 41[34]:12- 17). Κατὰ τὸ παρὸν χωρίον εἷς «Κύριος» ὁμιλεῖ πρὸς

τὸν ᾿Ιερεμίαν καὶ λέγει, τὶ «εἶπε Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραήλ», ἄλλο θεῖον πρόσωπον. Δι᾿ ἄλλων λέξεων

ὁ «Κύριος» τοῦ στίχ. 12 διαθδιθδάζει εἰς τὸν προφή-

την ὅ,τι εἶπεν ὁ «Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ» τοῦ στίχ.

13. Εἰς τὸ Εθραϊκὸν κείμενον ἐν στίχ. 12 ἡ διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεότητος εἶνε σαφεστάτη:

«Καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου πρὸς Ἰερεμίαν παρὰ Κυρίου». Ομιλῶν «Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ» περὶ παραθάσεως ὑπὸ τῶν ἙΒθραίων νόμου αὐτοῦ καὶ ὑποσχέσεως αὐτῶν νὰ ἀπελευθερώνουν δούλους μετὰ ἑξαετῆ προσφορὰν ὑπηρεσίας, ἐν στίχ. 17 λέγει, ὅτι «εἶπε Κύριος», εἶπε ἄλλο πρόσωπον τῆς Θεότητος, τρίτον, ὅτι κηρύττει ἀπελευθέρωσιν μαχαίρας καὶ ἄλλων δεινῶν ἐναντίον τῶν παραθατῶν.

Ἔκ τῶν τριῶν θείων προσώπων, τὰ ὁποῖα ἀναφέ-

ρονται ἐν τῷ χωρίῳ, καθ᾽ ἡμᾶς τὸ πρῶτον, ὁ «Κύριος», εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, τὸ δεύτερον, ὁ «Κύ-

ριος ὁ Θεὸς Ἰσραήλ», εἶνε ὁ Υἱός, καὶ τὸ τρίτον, ὁ

«Κύριος», εἶνε ὁ Πατήρ.

Καὶ τὸ ἍΛγγιον Πνεῦμα λοιπὸν εἶνε «Κύριος», Γιαχ-

θέ.

«Καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου πρός με λέγων: Οὕτω λέγει Κύριος" Πορεύου καὶ εἰπὸν ἀνθρώπῳ Ἰούδα καὶ τοῖς κατοικοῦσιν Ἱερουσαλήμ᾽ Οὐ μὴ λάβητε 143

παιδείαν τοῦ ἀκούειν τοὺς λόγους μου;(Εἰς τὸ ἙἙθραϊκὸν προστίθεται, λέγει Κύριος)... ᾿Εγὼ ἐλά-

λησα πρὸς ὑμᾶς ὄρθρου, καὶ οὐκ ἠκούσατε. Καὶ

ἀπέστειλα πρὸς ὑμᾶς τοὺς παῖδάς μου τοὺς προφήτας λέγων᾽ Ἀποστράφητε ἕκαστος ἀπὸ τῆς ὁδοῦ

αὐτοῦ τῆς πονηρᾶς... καὶ οὐκ ἐκλίνατε τὰ ὦτα ὑμῶν καὶ οὐκ εἰσηκούσατε. Καὶ ἔστησαν υἱοὶ Ἰωναδὰβ υἱοῦ Ρηχὰβ τὴν ἐντολὴν τοῦ πατρὸς αὐτῶν, ὁ δὲ

λαὸς οὗτος οὐκ ἤκουσέ μου. Διὰ τοῦτο οὕτως εἶπε

Κύριος(λέγει Κύριος, ὁ Θεὸς τῶν δυνάμεων, ὁ Θεὸς

τοῦ Ἰσραήλ, κατὰ τὸ 'Εθραϊκόν)" Ἰδοὺ ἐγὼ φέρω ἐπὶ Ἰούδανκαὶ ἐπὶ τοὺς κατοικοῦντας Ἰερουσαλὴμ πάν-

τα τὰ κακά, ἃ ἐλάλησα ἐπ᾽ αὐτούς» (Ἰερ. 42[35]:1217).

᾿Ενταῦθα ἐν τῷ ἀρχικῷ στίχ. 12 εἷς «Κύριος»

ἀπευθύνεται πρὸς τὸν προφήτην, καὶ ἐν τῷ ἑπομένῳ στίχ. 13 εἰσάγει εἰς τὸν λόγον ἄλλον «Κύριον»,

ὁ ὁποῖος δίδει ἐντολὴν εἰς τὸν προφήτην νὰ πο-

ρευθῇ καὶ νὰ εἴπῃ εἰς τοὺς ᾿Ιουδαίους, τὶ ὁ δεύτε-

ρος αὐτὸς «Κύριος» λέγει εἰς αὐτοὺς διὰ τὴν ἀπεί-

θειάν των. ἕν δὲ τῷ στίχ. 17 ὁ δεύτερος αὐτὸς «Κύ-

ριος» ἐξ αἰτίας τῆς ἀπειθείας τῶν ᾿Ιουδαίων διὰ τῆς φράσεως, «διὰ τοῦτο οὕτωςεἶπε Κύριος», παραπέμπει εἰς τρίτον «Κύριον», ὁ ὁποῖος διὰ τὴν ἀπείθειαν τῶν Ἰουδαίων ἀπειλεῖ συμφοράς. Ἡ φράσις τοῦ στίχ. 18, «διὰ τοῦτο οὕτως εἶπε Κύριος», κατὰ τοὺς Ο΄ λέγεται ὑπὸ τοῦ δευτέρου «Κυρίου» παραλλήλως πρὸς τὴν αὐτὴν φράσιν τοῦ

στίχ. 17 ὑπὸ τὴν ἑξῆς ἔννοιαν: ᾿Επειδὴ οἱ ᾿Ιουδαῖοι 144

ἐφάνησαν ἀπειθεῖς, διὰ τοῦτο οὕτως εἶπε Κύριος: Θὰ τιμωρήσω αὐτούς. Καὶ ἐπειδὴ οἱ ἹΡηχαθῖται ἐφά-

νῆσαν εὐπειθεῖς, διὰ τοῦτο οὕτως εἶπε Κύριος: Θὰ

ἀνταμείψω αὐτούς(στίχ. 19). Ὁ «Κύριος» δηλαδὴ

τῆς εἰρημένης φράσεωςεἰς τὸν στίχ. 18 δὲν εἶνε ἄλλος, ἀλλ᾽ εἰς ἀμφοτέρους τοὺς στίχ. 17 καὶ 18 εἶνε ὁ αὐτός, ὁ τρίτος «Κύριος». Εἰς τὸ ἹΕθραϊκὸν κείμενον ἡ εἰρημένη φράσις ἐν στίχ. 18 λέγεται ὑπὸ τοῦ ᾿Ιερεμίου, καὶ ἐν τῇ περικοπῇ τῶν στίχ. 18-19 γίνεται διάκρισις δύο θείων προσώπων.

Τρία θεῖα πρόσωπα ἀναφέρονται εἰς τὸ ἐξετα-

σθὲν χωρίον μὲ τὸ ὄνομα «Κύριος», Γιαχθέ. Ἕνδ᾽

ἐξ αὐτῶν, καθ᾽ ἡμᾶς τὸ ἐν ἀρχῇ τοῦ χωρίου ἀναφερόμενον, εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἰσάγει εἰς τὸν λόγον τὸν Υἱόν, καὶ ὁ Υἱὸς εἰσάγει

εἰς τὸν λόγον τὸν Πατέρα. «Οὕτω λέγει Κύριος ὁ Θεός Αὕτη ἡ Ἰερουσαλήμ᾽ ἐγὼ ἔθεσα αὐτὴν ἐν μέσῳ τῶν ἐθνῶν καὶ τῶν πέριξ αὐτῆς τόπων. Ἀλλ᾽ αὐτὴ μετήλλαξε τὰς κρίσεις μου εἰς ἀνομίαν χειρότερον παρὰ τὰ ἔθνη, καὶ τὰ διατάγματά μου χειρότερον παρὰ τοὺς τόπους τοὺς πέριξ αὐτῆς διότι ἀπέρριψαν τὰς κρίσεις μου καὶ τὰ διατάγματά μου᾽ δὲν περιεπάτησαν ἐν αὐτοῖς. Ὅθενοὕτω λέγει Κύριος ὁ Θεός᾽ Ἐπειδὴ σεῖς ὑπερέθητε τὰ ἔθνη τὰ πέριξ ὑμῶν, δὲν περιεπατήσατε ἐν τοῖς διατάγμασί μου, καὶ τὰς κρίσεις μου δὲν ἐξετελέσατε, ἀλλ᾽ οὐδὲ κατὰ τὰς κρίσεις τῶν ἐθνῶν τῶν 145

πέριξ ὑμῶν ἐπράξατε, διὰ τοῦτο οὕτω λέγει Κύριος

ὁ Θεός᾽ Ἰδού, καὶ ἐγὼ εἶμαι ἐναντίον σου, καὶ θὰ ἐκτελέσω κρίσεις ἐν μέσῳ σου ἐνώπιον τῶν ἐθνῶν» (Ἰεζ. 5:5-8 κατὰ τὸ Ἑθραϊκόν, πρὸς ὃ πρθλ. Ο΄. Τὸ

Ἑθραϊκὸν ἐνταῦθαεἶνε καλλίτερον). Εἰς τὸ παρὸν χωρίον ἕν πρόσωπον μὲ τὸ ὄνομα «Κύριος ὁ Θεὸς» ὁμιλεῖ περὶ τῆς ᾿ερουσαλὴμ καὶ τῶν κατοίκων αὐτῆς διὰ τὰς ἀνομίας αὐτῶν, διὰ δὲ

τῆς φράσεως, «Ὅθεν οὕτω λέγει Κύριος ὁ Θεός», εἰσάγει εἰς τὸν λόγον δεύτερον πρόσωπον μὲ τὸ αὐτὸ ὄνομα, τὸ δεύτερον δὲ πρόσωπον διὰ τῆς φράσεως, «διὰ τοῦτο οὕτω λέγει Κύριος ὁ Θεός», εἰσάγει εἰς τὸν λόγον τρίτον πρόσωπον μὲ τὸ αὐτὸ ὄνομα. Τρία πρόσωπα μὲ τὸ ὄνομα «Κύριος ὁ Θεός», ἑθραϊστὶ ᾿Αδωνάι Γιαχβέ. Τὸ ἕν δὲ ἐξ αὐτῶν, τὸ πρῶτονκαθ᾽ ἡμᾶς, εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, τὸ ὁποῖον παραπέμπει εἰς τὸ δεύτερον, τὸν Υἱόν, ὁ ὁποῖος παραπέμπει εἰς τὸν τρίτον, τὸν Πατέρα.

«Καὶ ἔπεσεν ἐπ᾽ ἐμὲ Πνεῦμα Κυρίου καὶ εἶπε πρός

με΄ Λέγε᾽ Τάδε λέγει Κύριος" Οὕτωςεἴπατε, οἶκος

Ἰσραήλ, καὶ τὰ διαθδούλια τοῦ πνεύματος ὑμῶν ἐγὼ

ἐπίσταμαι. ᾿Επληθύνατε νεκροὺς ὑμῶν ἐν τῇ πόλει

ταύτῃ καὶ ἐνεπλήσατε τὰς ὁδοὺς αὐτῆς τραυματιῶν.

Διὰ τοῦτο τάδε λέγει Κύριος Τοὺς νεκροὺς ὑμῶν,

οὕς ἐπατάξατε ἐν μέσῳ αὐτῆς, οὗτοίεἰσι τὰ κρέα, αὐτὴ δὲ ὁ λέθης ἐστί, καὶ ὑμᾶς ἐξάξω ἐκ μέσου αὐτῆς. Ῥομφαίαν φοθεῖσθε, καὶ ῥομφαίαν ἐπάξω

ἐφ᾽ ὑμᾶς, λέγει Κύριος» (Ἰεζ. 11:5-8). 146

Ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ, ἀφοῦ τὸ «Πνεῦμα» διὰ τῆς προστακτικῆς «Λέγε» προστάσσει τὸν προφήτην νὰ εἴπῃ, «Τάδε λέγει Κύριος», ἐνταῦθα «Κύριος» δὲν εἶνε ἄλλο πρόσωπον, ἀλλ᾽ αὐτὸ τὸ «Πνεῦμα»,

ἐνῷ, ἐὰν δὲν ὑπῆρχε τὸ «Λέγε», θὰ ἦτο ἄλλο πρόσωπον. Τὸ «Πνεῦμα» λοιπὸν εἶνε «Κύριος», Γιαχθέ. Ὡς ὁμιλητὴς δὲ τὸ Πνεῦμα - Κύριος διὰ τῆς φράσεως, «Διὰ τοῦτο τάδε λέγει Κύριος», ἀναφέρεται εἰς δεύτερον «Κύριον», ὁ ὁποῖος διὰ τῆς ἐν τέλει φράσεως, «λέγει Κύριος», ἀναφέρεται εἰς τρίτον «Κύριον». Συνεπῶς καὶ τὸ χωρίον τοῦτο εἶνε τριαδικόν. « Ἐγένετο λόγος Κυρίου πρός με λέγων᾽ Υἱὲ

ἀνθρώπου, ἀνθ᾽ ὧν εἶπε Σὸρ ἐπὶ Ἰερουσαλήμ᾽ Εὐγε, συνετρίθη... διὰ τοῦτο τάδε λέγει Κύριος (Εἰς τὸ 'ἙἙθραϊκὸν προστίθεται, ὁ Θεός). Ἰδοὺ ἐγὼ ἐπὶ σέ, Σόρ, καὶ ἀνάξω ἐπὶ σὲ ἔθνη πολλά, ὡς ἀναθαίνει ἡ θάλασσα τοῖς κύμασιν αὐτῆς, καὶ καταθαλοῦσι τὰ τείχη Σὸρ καὶ καταθαλοῦσι τοὺς πύργους σου καὶ

λικμήσω τὸν χοῦν αὐτῆς ἀπ᾽ αὐτῆς καὶ δώσω αὐτὴν

δἰς λεωπετρίαν. Ψυγμὸς σαγηνῶν ἔσται ἐν μέσῳ

θαλάσσης, ὅτι ἐγὼ λελάληκα, λέγει Κύριος (Εἰς τὸ ἙΒθραϊκὸν προστίθεται, ὁ Θεός)» (Ἰεζ. 26:1 -6).

᾿Ενταῦθαεἷς «Κύριος», ἑθραϊστὶ Γιαχβέ, ὁμιλεῖ

πρὸς τὸν προφήτην καὶλέγει: ᾿Επειδὴ ἡ Σόρ, ἡ Τύρος, ἐξεφράσθη χαιρεκάκως διὰ τὴν καταστροφὴν τῆς Ἰερουσαλήμ, «διὰ τοῦτο λέγει Κύριος», δεύτερος δηλαδὴ Κύριος λέγει, ὅτι θὰ καταστρέψῃ τε147

λείως τὴν Σόρ, τὴν Τύρον, «ὅτι ἐγὼ λελάληκα, λέγει Κύριος», διότι τρίτος δηλαδὴ Κύριος λέγει, ὅτι ἐλάλησεν, ἐδήλωσε κατηγορηματικῶς, ὅτι ἡ Τύρος

θὰ καταστραφῇ. Καθ᾿ ἡμᾶς ὁ πρῶτος «Κύριος», Γιαχβθέ, εἶνε τὸ ἍΛγιον Πνεῦμα, ὁ δεύτερος «Κύ-

ριος», ᾿Αδωνάι Γιαχθὲ κατὰ τὸ 'Εθραϊκόν, εἶνε ὁ Υἱός, καὶ ὁ τρίτος «Κύριος», ἐπίσης ᾿Αδωνάι Γιαχθὲ

κατὰ τὸ 'Εθραϊκόν, ὁ ὁποῖος εἶχε τὴν πρωτοθουλίαν καὶ ἔλαθε τὴν ἀπόφασιν διὰ τὴν καταστροφὴν τῆς Τύρου, εἶνε ὁ Θεὸς Πατήρ. Ἡ φράσις τοῦ στίχ. 7 «ὅτι τάδε λέγει Κύριος» δὲν εἰσάγει εἰς τὸν λόγον

ἄλλον «Κύριον», ἀλλ᾽ εἶνε παράλληλος τῆς φράσεὡς τοῦ στίχ. 5 «ὅτι ἐγὼ λελάληκα, λέγει Κύριος» καὶ ἀναφέρεται, ὅπως ἐκείνη, εἰς τὸ αὐτὸ θεῖον πρόσωπον, τὸν Πατέρα.

«Οὕτω λέγει Κύριος ὁ Θεὸς περὶ τοῦ ᾿Εδώμ᾽ ᾿Ηκούσαμενἀγγελίαν παρὰ Κυρίου» (Οθ6δ. 1 κατὰ τὸ ἙἭἬΘραϊκόν).

ὋὉ «Κύριος ὁ Θεός»͵ ᾿Αδωνάι Γιαχθὲ κατὰ τὸ ἙΒθραϊκόν, λέγει «ἠκούσαμεν», κατὰ πληθυντικόν,

ἐνῷ κατὰ τοὺς Ο΄ λέγει «ἤκουσα», κατὰ ἑνικόν. Αὐθεντικὴν δὲ γραφὴν θεωροῦμεν τὸν παράδοξον

πληθυντικὸν «ἠκούσαμεν», τοῦ ἑνικοῦ «ἤκουσα»

προελθόντος ἐκ «διορθώσεως» τοῦ παραδόξου

πληθυντικοῦ. Ὡς «Κύριος ὁ Θεός», ὁ ὁποῖος λέγει,

«ἠκούσαμεν ἀγγελίαν παρὰ Κυρίου», ἐννοεῖται ὁ Υἱὸς καί τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, δύο πρόσωπα, ἀλλὰ μία

οὐσία, εἷς Κύριος καὶ Θεός. ᾿Ακούουν δὲ τὰ δύο 148

πρόσωπα «παρὰ Κυρίου», ἤτοι παρὰ τοῦ Θεοῦ Πατρός, διότι ὁ Υἱὸς γεννᾶται καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα

ἐκπορεύεται ἐκ τοῦ Θεοῦ Πατρός. ᾿Ιδὲ τὴν ἑρμη-

νείαν τοῦ χωρίου καὶ εἰς τὸ κεφάλαιον ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΕΙΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΙ, σελ. 14-15. Εἰς τὸ αὐτὸ κεφάλαιον,σελ. 12, ἰδὲ καὶ τὸν σχολιασμὸν τοῦ χωρί-

ου Ἰερ. 30:5, ἔνθα κατὰ τὸ Ἑθραϊκὸν ὁ Κύριος λέγει

ἐπίσης τὸ «ἠκούσαμεν», καθὼς καὶ τὸν σχολιασμὸν τοῦ χωρίου ᾿Ιωάν. 3:10-11 ἐν σελ. 15-16, ὅπου ὁ ἸΙησοῦς χρησιμοποιεῖ ἀναλόγους πληθυντικούς, «οἷδαμεν», «λαλοῦμεν», «ἑωράκαμεν», «μαρτυροῦμεν», «ἡμῶν». Ὡς πρὸς δὲ τὴν ἔκφρασιν τοῦ ὑπ᾽ ὄψιν ἐδαφίου ᾽Οθδ. 1, κατὰ τὴν ὁποίαν ὁ Κύριος ἀκούει παρὰ Κυρίου, θλέπε τὰς ἀναλόγους ἐκφράσεις, ἐγένετο λόγος Κυρίου παρὰ Κυρίου, Ἴερ. 34:12 κατὰ τὸ Ἑθραΐκόν, ἔθρεξεν ὁ Κύριος παρὰ Κυρίου, Γεν. 19:24͵

δῴη αὐτῷ ὁ Κύριος εὑρεῖν ἔλεος παρὰ Κυρίου, Β΄ Τιμ. 1:18.

« Ἐγένετο λόγος Κυρίου πρὸς Ζαχαρίαν... λέγων"

Ὠργίσθη Κύριος ἐπὶ τοὺς πατέρας ὑμῶν ὀργὴν μεγάλην, καὶ ἐρεῖς πρὸς αὐτούς" Τάδε λέγει Κύριος

παντοκράτωρ᾽ Ἐπιστρέψατε πρόςμε, λέγει Κύριος τῶν δυνάμεων, καὶ ἐπιστραφήσομαι πρὸς ὑμᾶς, λέγει Κύριος τῶν δυνάμεων»(Ζαχ. 1:1-3). Κατὰ τὸ χωρίον τοῦτο ἕν θεῖον πρόσωπον ὀνομαζόμενον «Κύριος», Γιαχθέ, ἀπηυθύνθη εἰς τὸν προφήτην Ζαχαρίαν λέγων: «Ὡργίσθη Κύριος, καὶ

149

ἐρεῖς πρὸς αὐτούς: Τάδε λέγει Κύριος παντοκρά-

τωρ...». Ὃ Κύριος, Γιαχθέ, ὁ ὁποῖος ὠργίσθη, εἶνε δεύτερον θεῖον πρόσωπον,τὸ ὁποῖον διὰ τῆς φρά-

σεως «Τάδε λέγει Κύριος παντοκράτωρ»εἰσάγεται εἰς τὸν λόγον καὶ λέγει: «᾿Ἐπιστρέψατε πρόςμε, λέγει Κύριος τῶν δυνάμεων, καὶ ἐπιστραφήσομαι

πρὸς ὑμᾶς, λέγει Κύριος τῶν δυνάμεων». Τὸ δεύτερον θεῖον πρόσωπονλέγει δηλαδὴτὶ λέγει ὁ «Κύριος τῶν δυνάμεων», προφανῶς τρίτον θεῖον πρόσωπον. Ἔκ τῶν τριῶν θείων προσώπων, διὰ τοῦ ὀνόματος «Κύριος», Γιαχθέ, ὀνομαζομένων,τὸ ὃν

εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, τὸ ἀρχικῶς ἀναφερόμενον ἐν τῷ χωρίῳ καὶ ἀπευθυνόμενον πρὸς τὸν προφή-

την.

«Καὶ εἶπε πρός με ὁ ἄγγελος ὁ λαλῶνἐν ἐμοί: ἈΑνάκραγε λέγων. Τάδε λέγει Κύριος παντοκράτωρ᾽ ᾿Εζήλωκα τὴν Ἰερουσαλὴμ καὶ τὴν Σιὼν ζῆλον μέ-

γαν, καὶ ὀργὴν μεγάλην ἐγὼ ὀργίζομαι ἐπὶ τὰ ἔθνη τὰ συνεπιτιθέμενα, ἀνθ᾽ ὧν μὲν ἐγὼ ὠργίσθην ὀλίγα, αὐτοὶ δὲ συνεπέθεντο εἰς κακά. Διὰ τοῦτο τάδε λέγει Κύριος" Ἐπιστρέψω ἐπὶ τὴν Ἰερουσαλὴμ ἐν

οἰκτιρμῷ, καὶ ὁ οἶκός μου ἀνοικοδομηθήσεταιἐν

αὐτῇ, λέγει Κύριος παντοκράτωρ, καὶ μέτρον ἐκταθήσεται ἐπὶ Ἰερουσαλὴμἔτι» (Ζαχ. 1:14- 16). Διὰ τῆς φράσεως, «Τάδε λέγει Κύριος παντοκράτωρ», ὁ ἄγγελοςεἰσάγει εἰς τὸν λόγον ἕν θεῖον πρόσωπον. Αὐτὸ δὲ τὸ πρόσωπον διὰ τῆς φράσεως, «Διὰ τοῦτο τάδε λέγει Κύριος», εἰσάγει εἰς τὸν λό150

γον δεύτερον θεῖον πρόσωπον. Τὸ δεύτερον δὲ τοῦτο πρόσωπον μὲ τὸ νὰ λέγῃ τὶ «λέγει Κύριος παντοκράτωρ» ἀναφέρεταιεἰς τρίτον θεῖον πρόσωπον. ᾽Εκ τῶν τριῶν δὲ τούτων προσώπων, πάντων ὀνομαζομένωνδιὰ τοῦ ὀνόματος «Κύριος», Γιαχθέ,

τὸ ὃν εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Σημειωτέον, ὅτι ἐν στίχ. 17 γίνεται διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεό-

τητος. «Καὶ ἐγὼ ἔσομαι αὐτῇ, λέγει Κύριος, τεῖχος πυρὸς κυκλόθεν καὶ εἰς δόξαν ἔσομαι ἐν μέσῳ αὐτῆς. Ὦ ὦ φεύγετε ἀπὸ γῆς θορρᾶ, λέγει Κύριος: διότι ἐκ

τῶν τεσσάρων ἀνέμων τοῦ οὐρανοῦ συνάξω ὑμᾶς, λέγει Κύριος. Εἰς Σιὼν ἀνασῴζεσθε,οἱ κατοικοῦντες θυγατέρα Βαθυλῶνος. Διότι τάδε λέγει Κύριος

παντοκράτωρ᾽ Ὀπίσω δόξης ἀπέσταλκέ με ἐπὶ τὰ ἔθνη τὰ σκυλεύσαντα ὑμᾶς,διότι ὁ ἁπτόμενος ὑμῶν ὡς ὁ ἁπτόμενος τῆς κόρης τοῦ ὀφθαλμοῦ αὐτοῦ. Διότι ἰδοὺ ἐγὼ ἐπιφέρω τὴν χεῖρά μου ἐπ’ αὐτούς, καὶ ἔσονται σκῦλα τοῖς δουλεύουσιν αὐτοῖς, καὶ

γνώσεσθεὅτι Κύριος παντοκράτωρ ἀπέσταλκέμε. Τέρπου καὶ εὐφραίνου, θύγατερΣιών, διότι ἰδοὺ ἐγὼ ἔρχομαι καὶ κατασκηνώσω ἐν μέσῳ σου,λέγει Κύριος, καὶ καταφεύξονται ἔθνη πολλὰ ἐπὶ τὸν Κύριον ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ καὶ ἔσονται αὐτῷ εἰς λαὸν

(καὶ θὰ εἶνε λαός μου, κατὰ τὸ 'Εθραϊκόν) καὶ κατα-

σκηνώσουσιν ἐν μέσῳ σου, καὶ ἐπιγνώσῃ, ὅτι Κύριος παντοκράτωρ ἐξαπέσταλκέ με πρός σὲ» (Ζαχ. 2:9- 15 [5-1]}. 151

ὋὉ πρῶτος «Κύριος», Γιαχβθέ, στίχ. 9 (5), ὁ ὁποῖος λέγει, «ἔσομαι αὐτῇ τεῖχος πυρός κλπ.», εἶνε τὸ ἽΔΑγιον Πνεῦμα. Τοῦτο ἀναφέρεται εἰς δεύτερον

«Κύριον», Γιαχθέ, στίχ. 12 (8), ὁ ὁποῖος λέγει διὰ τὸν ἑαυτόν του, ὅτι ἀπεστάλη νὰ σείσῃ τὰ ἔθνη, νὰ κατοικήσῃ ἐν Σιὼν καὶ νὰ ἑλκύσῃ εἰς τὴν πίστιν ἔθνη πολλά. Πρόκειται προφανῶςδιὰ τὸν Υἱὸν - Μεσσίαν. Οὗτος δὲ πάλιν ἀναφέρεται εἰς τρίτον «Κύριον», Γιαχθέ, στίχ. 13 (9), ὁ ὁποῖος ἀπέστειλεν αὐτόν, ὅπως ἐπανειλημμένωςτονίζει, καὶ εἶνε προφανῶς ὁ Πατήρ. Τρία πρόσωπα λοιπόν, ὀνομαζόμενα καὶ τὰ τρία μὲ τὸ ὄνομα «Κύριος», Γιαχβέ. «Καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου πρὸς Ζαχαρίαν λέγων᾽ Τάδε λέγει Κύριος παντοκράτωρ᾽ Κρίμα δίκαι-

ον κρίνετε καὶ ἔλεος καὶ οἰκτιρμὸν ποιεῖτε ἕκαστος πρὸς τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ καὶ χήραν καὶ ὀρφανὸν καὶ προσήλυτον καὶ πένητα μὴ καταδυναστεύετε, καὶ κακίαν ἕκαστος τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ μὴ μνησικακείτω ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν. Καὶ ἠπείθησαν τοῦ προσέχειν καὶ ἔδωκαν νῶτον παραφρονοῦντα καὶ τὰ ὦτα αὐτῶν ἐθάρυναν τοῦ μὴ εἰσακούειν καὶ τὴν καρδίαν αὐτῶν ἔταξαν ἀπειθῆ τοῦ μὴ εἰσακούειν τοῦ νόμου μου (Τὸ Ἑθραϊκὸν ἔχει τοῦ νόμου, χωρὶς τὸ μου) καὶ τοὺς λόγους, οὕς ἐξαπέστειλε Κύριος παντοκράτωρ ἐν Πνεύματι αὐτοῦ ἐν χερσὶ τῶν προφητῶν τῶν ἔμπροσθεν. καὶ ἐγένετο ὀργὴ μεγάλη παρὰ Κυρίου παντοκράτορος. Καὶ ἔσται ὃν τρόπον εἶπε καὶ οὐκ εἰσήκουσαν, οὕτω κεκράξονται καὶ οὐ 152

μὴ εἰσακούσω, λέγει Κύριος παντοκράτωρ» (Ζαχ. 7:8- 13).

Τὸ παρὸν χωρίον εἶνε ἰσχυροτάτη ἀπόδειξις τῆς

Τριάδος. ᾿Αποδεικνύει τὴν Τριάδα διττῶς, διὰ τοῦ στίχ. 12, καὶ διὰ τοῦ συνόλου αὐτοῦ.

Εἰς τὸν στίχ. 12 γράφεται: «Καὶ τὴν καρδίαν αὐτῶν ἔταξαν ἀπειθῆ τοῦ μὴ εἰσακούειν τοῦ νόμου μου καὶ τοὺς λόγους, οὺὑς ἐξαπέστειλε Κύριος παντοκράτωρ ἐν Πνεύματι αὐτοῦ ἐν χερσὶ τῶν προφητῶν τῶν ἔμπροσθεν». Ἐνταῦθα ὁ ὁμιλῶν καὶ λέγων «τοῦ νόμου μου» εἶνε ὁ Υἱός. «Κύριος παντοκράτωρ», ὁ ὁποῖος «ἐξαπέστειλε τοὺς λόγους ἐν Πνεύματιαὖτοῦ ἐν χερσὶ τῶν προφητῶν», εἶνε ὁ Πατήρ. Τὸ δὲ «Πνεῦμα», διὰ τοῦ ὁποίου ὁ Πατὴρ ὁμιλεῖ εἰς τοὺς

προφήτας, εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα.

Ὁλόκληρον δὲ τὸ ὑπ᾽ ὄψιν χωρίον Ζαχ. 7:8-13 ἀποδεικνύει τὴν Τριάδα ὡς ἑξῆς. Ὁ «Κύριος», Γιαχβέ, τῆς πρώτης φράσεωςτοῦ χωρίου, στίχ. 8, «Καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου πρὸς Ζαχαρίαν λέγων», εἶνε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον τὸ λαλῆσαν διὰ τῶν προφητῶν κατὰ τὸν στίχ. 12 καὶ κατὰ τὴν ἔκφρασιν τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως. Ὁ «Κύριος παντοκράτωρ», Γιαχθὲ σαβαώθ, τῆς ἐν στίχ. 9 φράσεως, «Τάδε λέγει Κύριος παντοκράτωρ», εἶνε ὁ Πατήρ, ὁ ὁποῖος

εἰσαγόμενος εἰς τὸν λόγον ὁμιλεῖ μέχρι τοῦ στίχ.

10. ᾿Απὸ δὲ τοῦ στίχ. 11 ὁμιλεῖ ἄλλο θεῖον πρόσωπον, τὸ ὁποῖον εἰς τὸ τέλος τοῦ χωρίου, στίχ. 13, δηλοῦται διὰ τοῦ αὐτοῦ ὀνόματος «Κύριος παντο153

κράτωρ». Πρόκειται περὶ τοῦ Υἱοῦ, ὁ ὁποῖος ὁμιλῶν, ὡς ἤδη εἴπομεν, ἀπὸ τοῦ στίχ. 11, διακρίνει ἑαυτὸν ἀπὸ ἄλλου προσώπου τῆς Θεότητος, τοῦ Πατρός, καθόσονπερὶ ἑαυτοῦ ὁμιλεῖ εἰς α΄ πρόσωπον («τοῦ

νόμου μου», «οὐ μὴ εἰσακούσω»), περὶ τοῦ ἄλλου

δὲ προσώπου τῆς Θεότητος, τοῦ Πατρός, ὁμιλεῖεἰς γ΄ πρόσωπον («ἐξαπέστειλε Κύριος παντοκράτωρ», «ἐν Πνεύματι αὐτοῦ», «καὶ ἐγένετο ὀργὴ μεγάλη παρὰ Κυρίου παντοκράτορος», «ὃν τρόπον εἶπε»). Εἰς τὸν στίχ. 13 εἶνε κατάδηλον, ὅτι γίνεται διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεότητος. Ἂν ἐπρόκειτο περὶ ἑνὸς προσώπου τῆς Θεότητος, ὁ στίχος θὰ εἶχεν ἄλλως: «Καὶ ἔσται ὃν τρόπον εἶπον καὶ οὐκ εἰσήκουσαν, οὕτω κεκράξονται καὶ οὐ μὴ εἰσακούσω, λέγει Κύριος παντοκράτωρ». «Καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου παντοκράτοροςλέγων᾽ Τάδε λέγει Κύριος παντοκράτωρ᾽ ᾿Εζήλωκα τὴν Ἰερουσαλὴμ καὶ τὴν Σιὼν ζῆλον μέγαν καὶ θυμῷ με-

γάλῳ ἐζήλωκα αὐτήν. Τάδε λέγει Κύριος: Ἐπιστρέ-

ψω ἐπὶ Σιὼν καὶ κατασκηνώσω ἐν μέσῳ Ἰερουσα-

λήμ, καὶ κληθήσεται ἡ Ἰερουσαλὴμ πόλις ἀληθινὴ καὶ τὸ ὄρος Κυρίου παντοκράτορος ὄροςἅγιον. Τάδε λέγει Κύριος παντοκράτωρ᾽ Ἔτι καθήσονται πρεσθύτεροι καὶ πρεσθύτεραιἐν ταῖς πλατείαις Ἰερουσαλήμ, ἕκαστος τὴν ῥάθδον αὐτοῦ ἔχωνἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ ἀπὸ πλήθους ἡμερῶν: καὶ αἱ πλατεῖαι τῆς πόλεως πλησθήσονται παιδαρίων καὶ κορασίων παιζόντωνἐν ταῖς πλατείαις αὐτῆς. Τάδε λέγει Κύριος 154

παντοκράτωρ᾽ Εἰ ἀδυνατήσει ἐνώπιον τῶν καταλοίπων τοῦ λαοῦ τούτου ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις, μὴ καὶ ἐνώπιόν μου ἀδυνατήσει; λέγει Κύριος παντοκράτωρ» (Ζαχ. 8:1-6).

Ἐν τῇ παρούσῃ περικοπῇ εἷς «Κύριος», στίχ. Ἷ, ἀπευθύνεταιεἰς τὸν προφήτην, καὶ διὰ τῆς φράσε-

ως, «Τάδε λέγει Κύριος», τὴν ὁποίαν ἐπαναλαμθάνει πολλάκις, ἀναφέρεταιεἰς δεύτερον «Κύριον», ὁ ὁποῖος ἐν στίχ. 6 λέγει τὶ «λέγει Κύριος», τρίτος

«Κύριος». ᾿Εκ τῶν τριῶν προσώπων μὲ τὸ ὄνομα «Κύριος», Γιαχθέ, τὸ ἕν, τὸ πρῶτον, ὅπερ ὁμιλεῖ εἰς

τὸν προφήτην, εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, τὸ δεύτερον ὁ Υἱὸς - Μεσσίας καὶ τὸ τρίτον ὁ Θεὸς Πατήρ. Ἐν τῇ παρούσῃ παραγράφῳ ἀνεφέραμεν ἀρκετὰ χωρία, εἰς τὰ ὁποῖα, ὡς ὑπεστηρίξαμεν, διακρίνονται τρία πρόσωπα τῆς Θεότητος ὀνομαζόμενα ἑθρα-

ἰστὶ Γιαχθέ, ἐκτὸς τῆς ἐν Ψαλμ. 109 (110): περιπτώσεως, ὅπου ὁ Υἱὸς - Μεσσίας ὀνομάζεται Αὐαοη (Κύριος). Τὸ δὲ ὃν ἐκ τῶν τριῶν τούτων προσώπων

εἶνε βεθαίως τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Καὶ φρονοῦμεν,ὅτι προσεκτικὴ ἔρευνα δύναται νὰ ἀποδείξῃ, ὅτι καὶ ἄλλα τριαδικὰ χωρία ὑπάρχουν εἰς τὴν Παλαιὰν Δια-

θήκην, συμφώνως πρὸς τὰ ὁποῖα τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε Γιαχθέ, ἀληθινὸς Θεός.

155

ΟΝΟΜΑΤΑ Πνεῦμα

«Καὶ ἐμαρτύρησεν Ἰωάννης λέγων ὅτι τεθέαμαι

τὸ Πνεῦμα καταθαῖνον ὡς περιστερὰν ἐξ οὐρανοῦ, καὶ ἔμεινεν ἐπ᾽ αὐτόν. Κἀγὼ οὐκ ἥδειν αὐτόν, ἀλλ᾽ ὁ πέμψας με θαπτίζειν ἐν ὕδατι, ἐκεῖνός μοι εἶπεν" Ἐφ᾽ ὃν ἂν ἴδῃς τὸ Πνεῦμα καταθαῖνον καὶ μένον

ἐπ᾿αὐτόν, οὗτός ἐστιν ὁ θαπτίζων ἐν Πνεύματι Αγίῳ» (Ἰωάν. 1:32-33).

Εἰς τὸ χωρίον τοῦτο τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἀναφέρεται διὰ δύο κυρίων ὀνομάτων, «Πνεῦμα ἍΑγιον» καὶ ἁπλῶς «Πνεῦμα», ὅπερ ἀπαντᾷ δὶς ἐν τῷ χωρίῳ, ἀπαντᾷ δὲ καὶ εἰς πολλὰ ἄλλα χωρία, ὅπως π.χ. εἰς τὸ Ματθ. 12:31, τὸ Ἰωάν. 3:8, τὸ Πράξ. 2:4, 10:19, καὶ

τὸ Α΄ Κορ. 2:10. Καὶ οἱ ἄγγελοι εἶνε πνεύματακαὶοἱ ἄνθρωποιεἶνε πνεύματα. ᾿Αλλ᾽ ἡ Γραφὴ εἰς οὐδένα ἄνθρωπον ἢ ἄγγελον δίδει τὸ ὄνομα «Πνεῦμα» ὡς κύριον ὄνομα αὐτοῦ. Τὸ ὄνομα «Πνεῦμα» ὡς κύριον ὄνομα φέρει μόνον ὁ ἄλλως ὀνομαζόμενος Παράκλητος.

᾿Επίσης πολλοὶ ἄνθρωποι εἶνε πατέρες, ἀλλ᾽ οὐδεὶς ἄνθρωπος ἐν τῇ Γραφῇ φέρει τὸ ὄνομα

«Πατὴρ» ὡς κύριον ὄνομα αὐτοῦ. Τὸ ὄνομα «Πα-

τὴρ» ὡς κύριον ὄνομα φέρει μόνον ὁ Θεός. Καὶ ὅλοι

οἱ ἄρρενες ἀπόγονοι τοῦ ᾿Αδὰμεἶνευἱοί, ἀλλ᾽ οὐδεὶς ἐξ αὐτῶν ἐν τῇ Γραφῇ φέρει τὸ ὄνομα «Υἱὸς» ὡς κύριον ὄνομα αὐτοῦ. Τὸ ὄνομα «Υἱὸς» ὡς κύριον ὄνομα φέρει μόνον ὁ Χριστός. Ὁ Θεὸς λέγεται 156

«πατὴρ» τῶν ἀνθρώπων ἐν ἠθικῇ ἐννοίᾳ. ᾿Αλλ᾽ ὑπ’ αὐτὴν τὴν ἔννοιαν τὸ «πατὴρ» δὲν εἶνε κύριον ὄνο-

μα τοῦ Θεοῦ. Τὸ «Πατὴρ» εἶνε κύριον ὄνομα τοῦ

Θεοῦ ἐν σχέσει πρὸς τὸν Χριστὸν κατὰ τὴν ἀνωτέραν αὐτοῦ φύσιν. Καὶ ὁ Χριστὸς φέρει τὸ «Υἱὸς» ὡς κύριον ὄνομα αὐτοῦ ὑπὸ τὴν ἔννοιαν, ὅτι ἐγεννήθη

ἐκ τοῦ Θεοῦ, ὅτι εἶνε «ὁ Υἱὸς τοῦ Πατρός» (Β΄ ᾿Ιωάν. 3), ὁ φύσει Υἱὸς τοῦ φύσει Πατρός. Δι’ ἄλλων λέξεων ὁ Θεὸς καὶ ὁ Χριστὸς φέρουν ὡς κύριον ὄνομα

ὁ μὲν τὸ «Πατήρ», ὁ δὲ τὸ «Υἱός», ἐπειδὴ εἶνε πρόσωπα ἄκτιστα, πρόσωπα τῆς Θεότητος, διὰ φυσικῆς σχέσεως συνδεόμενα πρὸς ἄλληλα.

᾿Αλλ᾽ οὕτω καὶ ὁ Παράκλητος φέρει τὸ ὄνομα «Πνεῦμα» ὡς κύριον ὄνομα, ἐπειδὴ εἶνε πρόσωπον

ἄκτιστον, πρόσωπον τῆς Θεότητος, φυσικῶς συνδεόμενον πρὸς τὸν Θεὸν Πατέραδιὰ τῆς ἐξ αὐτοῦ

ἐκπορεύσεως. Ὅπωςδὲὁ Χριστὸςεἶνς ὁ Υἱός, ἐνάρθρως, ὁ μονογενὴς Υἱός, οὕτω καὶ ὁ Παράκλητος

εἶνε τὸ Πνεῦμα, ἐνάρθρως, τὸ «ὃν Πνεῦμα» (ἘΦ. 4:4), «τὸ ἕν καὶ τὸ αὐτὸ Πνεῦμα» (Α΄ Κορ. 12:11), τὸ μοναδικόν, τὸ ὕψιστον Πνεῦμα. Κατὰ τὸ Ματθ. 28:19 «ὁ Πατήρ», «ὁ Υἱὸς» καὶ «τὸ Ἅγιον Πνεῦμα» συνιστοῦν ὃν «ὄνομα», τριπλοῦν κύριον ὄνομα. Οὗτοι οἱ Τρεῖς ἕν εἰσιν.

Πνεῦμα ἍΛγιον ἢ ἍΛγιον Πνεῦμα « Ἐγὼ μὲν θαπτίζω ὑμᾶς ἐν ὕδατι εἰς μετάνοιαν" ὁ δὲ ὀπίσω μου ἐρχόμενος ἰσχυρότερός μού ἐστιν, 157

οὗ οὔκεἰμι ἱκανὸς τὰ ὑποδήματα θαστάσαι: αὐτὸς

ὑμᾶς θαπτίσει ἐν Πνεύματι ᾿Αγίῳ καὶ πυρί» (Ματθ. 3:17).

«Εἰς τὸ εἶναί μὲ λειτουργὸν Ἰησοῦ Χριστοῦεἰς τὰ

ἔθνη, ἱερουργοῦντα τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Θεοῦ, ἵνα γένηται ἡ προσφορὰ τῶν ἐθνῶν εὐπρόσδεκτος, ἡγιασμένη ἐν Πνεύματι ᾿Αγίῳ» (Ῥωμ.15:16). «Κατὰ τὸν αὐτοῦ ἔλεον ἔσωσεν ἡμᾶς διὰ λουτροῦ παλιγγενεσίας καὶ ἀνακαινώσεως Πνεύματος ᾿(Ἁγίου» (Τίτ. 3:5).

«Τὸ ἍΔΛγιον Πνεῦμα διδάξει ὑμᾶς ἐν αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἃ δεῖ εἰπεῖν» (Λουκ. 12:12). «Λήψεσθε δύναμιν ἐπελθόντος τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος ἐφ᾽ ὑμᾶς» (Πράξ.1:8). Τὸ ὄνομα Πνεῦμα Ἅγιον ἢ Ἅγιον Πνεῦμα, τὸ ὁποῖον ἀπαντᾷ εἰς τὰ παρατεθέντα καὶ πολλὰ ἄλλα χωρία, εἶνε τὸ ἐπικρατέστερον ὄνομα τοῦ ἄλλως ὀνομαζομένου Παρακλήτου. Οἱ ἄγγελοι, ἀλλὰ καὶ

πολλοὶ ἄνθρωποι, εἶνε ἅγιοι, μὲ σχετικὴν βεθαίως

ἁγιότητα. Οὐδενὸς δὲ ἀνθρώπου ἢ ἀγγέλου ἡ Γραφὴ ἀναφέρει τὸ ὄνομα μετὰ τοῦ ἐπιθετικοῦ προσδιορισμοῦ Ἅγιος. Οὐδέποτε ἡ Γραφὴ λέγει ὁ Μιχαὴλ ὁ Ἅγιος ἢ ὁ Ἅγιος Μιχαήλ, ὁ Μωυσῆς ὁ Ἅγιος ἢ ὁ Ἅγιος Μωυσῆς, ὁ Παῦλος ὁ Ἅγιος ἢ ὁ

Ἅγιος Παῦλος. Προκειμένου ὅμως περὶ τοῦ Παρα-

κλήτου ἡ Γραφὴ λέγει τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ἣ τὸ

Ἅγιον Πνεῦμα. Ἡ διαφορὰ αὕτη ἐξηγεῖται οὕτως: Ἡ Γραφὴ δὲν ἀναφέρει τὰ ὀνόματα ἁγίων ἀνθρώ158

πων καὶ ἀγγέλων μετὰ τοῦ ἐπιθετικοῦ προσδιορισμοῦ Ἅγιος, διότι, ὡς ἤδη ἐλέχθη, ἡ ἁγιότης τῶν

ἀνθρώπωνκαὶ τῶν ἀγγέλωνεἶνε σχετική. ᾿Αλλὰ τοῦ

Παρακλήτου τὸ ὄνομα Πνεῦμα ἡ Γραφὴ ἀναφέρει μετὰ τοῦ ἐπιθετικοῦ προσδιορισμοῦ Ἅγιον, διότι ὁ Παράκλητος ἔχει ἁγιότητα ὄχι σχετικήν, ἀλλ᾽ ἀπόλυτον. Καὶ ἐπειδὴ τὸ Πνεῦμα εἶνε ἀπολύτως ἅγιον, διὰ τοῦτο δὲν ἁγιάζεται, ἀλλ᾽ ἁγιάζει κατὰ τὸ παρατεθὲν χωρίον Ῥωμ. 15:16, ἐνεργεῖ κατὰ τὸ θάπτισμα ὡς καθαρτικὴ καὶ ἀναγεννητικὴ καὶ ἀνακαινιστικὴ δύναμις κατὰ τὰ παρατεθέντα χωρία Ματθ.

3:11 καὶ Τίτ. 3:5. Κατὰ δὲ τὸ Α΄ Πέτρ. 1:22 τὸ Πνεῦμα ἐξαγνίζει τὰς ψυχάς, καὶ κατὰ τὸ Β΄ Θεσ. 2:13 τὸ Πνεῦμα πρὸς σωτηρίαν παρέχει ἁγιασμόν.

᾿Αλλ᾽ ἀφοῦ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε ἀπολύτωςἅγιον,

εἶνε Θεός. Διότι μόνον ὁ Θεὸς εἶνε ἀπολύτωςἅγιος. Ὑπὲρ τῆς θεότητος τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος συνηγορεῖ καὶ ἡ παράστασις τούτου ὡς πυρὸςεἰς τὸ παρατεθὲν χωρίον Ματθ. 3:11. «Καὶ γὰρ ὁ Θεὸς ἡμῶν πῦρ καταναλίσκον» (Ἐθρ. 12:29, Δευτ. 4:24).

Τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας Ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ τοῦ Ἰωάννου τρὶς ὁ Ἰησοῦς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ὀνομάζει διὰ τοῦ ὀνόματος «Τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας». Παραθέτομεν τὰ σχετικὰ χωρία: «Τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὃ ὁ κόσμος οὐ δύναται λαβεῖν, ὅτι οὐ θεωρεῖ αὐτὸ οὐδὲ γινώσκει αὐτό" 159

ὑμεῖς δὲ γινώσκετε αὐτό, ὅτι παρ᾽ ὑμῖν μένει καὶ ἐν

ὑμῖν ἔσται» (Ἰωάν. 14:17). «Ὅταν ἔλθῃ ὁ Παράκλητος, ὃν ἐγὼ πέμψω ὑμῖν παρὰ τοῦ Πατρός, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὃ παρὰ τοῦ Πατρὸς ἐκπορεύεται, ἐκεῖνος μαρτυρήσει περὶ ἐμοῦ» (Ἰωάν. 15:26). «Ὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν᾽ οὐ γὰρ λαλήσει ἀφ᾽ ἑαυτοῦ, ἀλλ᾽ ὅσα ἂν ἀκούσῃ λαλήσει, καὶ τὰ ἐρχόμενα ἀναγγελεῖ ὑμῖν» (Ἰωάν. 16:13). Εἰς τὸ ὄνομα «Τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας» ἡ γενικὴ «τῆς ἀληθείας» εἶνε τῆς ἰδιότητος. Καὶ συνεπῶς «Τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας» σημαίνει «Τὸ Πνεῦματὸ ἀληθινόν», «τὸ ἀληθινὸν Πνεῦμα». ᾿Ανάλογοι εἶνε αἱ περὶ τοῦ Χριστοῦ ἐκφράσεις «τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν», «ὁ ἄρτος ὁ ἀληθινός», «ἡ ἄμπελος ἡ ἀληθινή» (Ἰωάν. 1:9, 6:32, 15:1 ἀντιστοίχως). Τὸ Ἅγιον Πνεῦμαεἶνε τὸ ἀληθινὸν Πνεῦμα ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὰ ἀνθρώπινα καὶ τὰ ἀγγελικὰ πνεύματα, τὰ ὁποῖα κατά τινα ἔννοιαν δὲν εἶνε ἀληθινά, ἀλλὰ ψευδῆ, ἀφοῦ δὲν ὑπῆρχον πάντοτε, δὲν ἔχουν ἀπόλυτον καὶ πλήρη ὕπαρξιν, εἶνε κτιστά, δημιουργημένα δηλαδή, καὶ ἀσθενῆ, καί, ἂν ὁ Θεὸς ἐγκαταλείψῃ αὐτά, θὰ ἐπανέλθουν εἰς τὴν ἀνυπαρξίαν. Κατὰ ταῦτα τὸ Ἅγιον Πνεῦμαεἶνε ἀληθινὸν ἐν τῇ ἐννοία, ὅτι εἶνε ἄκτιστον, καὶ ἄρα Θεός. Ὁμοίως ὁ Χριστὸς εἶνε ἀληθινὸν φῶς, ἀληθινὸς ἄρτος, ἀληθινὴ ἄμπελος, διότι εἶνε ἄκτιστος, καὶ ἄρα Θεός. Εἰς τὸ πρῶτον ἐκ τῶν παρατεθέντων χωρίων, τὸ 160

Ἰωάν. 14:17, ἡ θεότης τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος δὲν φαίνεται μόνον ἐκ τῆς γενικῆς τῆς ἰδιότητος «τῆς ἀληθείας», ἀλλὰ καὶ ἐκ τῆς δυνατότητος τῆς παν-

ταχοῦ παρουσίας του, ἀφοῦ «παρ᾽ ὑμῖν μένει καὶ ἐν

ὑμῖν ἔσται».

Εἰς τὸ δεύτερον χωρίον, τὸ Ἰωάν. 15:26, ἡ θεό-

τῆς τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος συνάγεται καὶ ἐκ τῆς ἐκπορεύσεως αὐτοῦ ἐκ τοῦ Πατρός. ᾿Αφοῦ δηλαδὴ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἐκπορεύεται ἐκ τοῦ Πατρός, εἶνε

τῆς αὐτῆς φύσεως μὲ τὸν Πατέρα, Θεὸς ἀληθινὸς ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ ἐκπορευόμενος.

Εἰς τὸ τρίτον χωρίον, τὸ ᾿Ιωάν. 16:13, ἡ θεότης τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος φαίνεταικαὶ ἐκ τοῦ ὅτι ὁδηγεῖ εἰς πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν, καὶ γνωρίζει καὶ ἀναγγέλλει τὰ μέλλοντα. Τὸ «οὐ λαλήσει ἀφ᾽ ἑαυτοῦ, ἀλλ᾽ ὅσα ἂν ἀκούσῃ λαλήσει» ἔχει τὴν ἔννοιαν, ὅτι τὸ Ἅγιον Πνεῦμα δὲν διαφωνεῖ πρὸς τὸν Πατέρα,

ἀλλ᾽ εὑρίσκεται ἐν πλήρει συμφωνίᾳ πρὸς αὐτόν. ᾿Ακούει δὲ παρὰ τοῦ Πατρός, ἐπειδὴ ἐκπορεύεται

ἐκ τοῦ Πατρός. Ὁμοίως ὁ Υἱὸς ἀκούει παρὰ τοῦ Πα-

τρός (Ἰωάν. 8:26), ἐπειδὴ γεννᾶται ἐκ τοῦ Πατρός.

Τέλος συναφῶς πρὸς τὸ ὄνομα «Τὸ Πνεῦμα τῆς

ἀληθείας» δέον νὰ παρατηρηθῇ, ὅτι κατὰ τὸ Α΄ Ἰωάν. 5:6 «Τὸ Πνεῦμά ἐστιν ἡ ἀλήθεια», ὅπως κατὰ τὸ

Ἰωάν. 14:6 ὁ Χριστὸς εἶνε «ἡ ἀλήθεια». Καὶ ὁ Θεὸς Πατὴρ καὶ ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε «ἡ ἀλήθεια» ἐν τῇ ἐννοίᾳ, ὅτι εἶνε ἡ ἄκτιστος, ἡ πρώτη, ἡ

ὑψίστη καὶ ἡ ἀπόλυτος πραγματικότης, τουτέστιν ἡ Θεότης.

161

Παράκλητος

Ἡ λέξις «παράκλητος» ἀπαντᾷ τετράκις εἰς τὸ Εὐαγγέλιον τοῦ Ἰωάννου περὶ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύμα-

τος, ἤτοι εἰς τὰ χωρία 14:16, 26, 15:26, 16:7, καὶ ἅπαξ εἰς τὴν Α΄ Καθολικὴν ᾿Επιστολὴν τοῦ ᾿Ιωάννου περὶ τοῦ Χριστοῦ εἰς τὸ 2:1, ὑπονοεῖται δὲ περὶ τοῦ Χριστοῦ εἰς τὸ ᾿Ιωάν. 14:16. Εἰς τὸ Α΄ Ἰωάν. 2:1 ἡ λέξις «παράκλητος» σημαίνει «συνήγορος». Ὁ Χριστὸς

εἶνε συνήγορος ἡμῶν πρὸς τὸν Πατέρα ὡς ἄνθρω-

πος. ᾿Αλλὰ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα δὲν ἐνηνθρώπησεκαὶ

εἶνε «παράκλητος» ἡμῶν ἐν ἄλλῃ ἐννοίς. ᾿Εκ τῶν τεσσάρωνχωρίων, ὅπου ἡ λέξις «παράκλητος» ἀναφέρεται εἰς τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ἀναφέρομεν ἀκολούθωςκαὶ σχολιάζομεν δύο. «Ἐγὼ ἐρωτήσω τὸν Πατέρα καὶ ἄλλον παράκλητον δώσει ὑμῖν, ἵνα μένῃ μεθ᾽ ὑμῶνεἰς τὸν αἰῶνα» (Ἰωάν. 14:16).

«Συμφέρει ὑμῖν ἵνα ἐγὼ ἀπέλθω. Ἐὰν γὰρ ἐγὼ μὴ ἀπέλθω, ὁ Παράκλητος οὐκ ἐλεύσεται πρὸς ὑμᾶς" ἐὰν δὲ πορευθῶ, πέμψω αὐτὸν πρὸς ὑμᾶς» (Ἰωάν. 16:7). Εἰς τὰ δύο αὐτὰ χωρία, καθὼςκαὶ εἰς τὰ ἄλλα δύο χωρία τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ ᾿Ιωάννου περὶ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος, ἡ λέξις «παράκλητος» σημαίνει «βοηθός», ὅπως ἐν Πράξ. 9:31 εἰς τὴν φράσιν «αἱ μὲν οὖν ἐκκλησίαι... τῇ παρακλήσει τοῦ Αγίου Πνεύματος ἐπληθύνοντο» ἡ λέξις «παράκλησις» σημαί162

νει «θοήθεια». ᾿Ιδὲ καὶ ἹΡωμ. 15:5, Β΄ Κορ. 1:3 κιἄ., ὅπου «παράκλησις» συναφῶς σημαίνει «ἐνίσχυ-

σις». Κατὰ τὸ πρῶτον ἐκ τῶν δύο παρατεθέντων χω-

ρίων, τὸ ᾿Ιωάν. 14:16, τὸ ἍΔγιον Πνεῦμαεἶνε «ἄλλος παράκλητος», ἄλλος δηλαδὴ θοηθός. Τοῦτο προφανῶς σημαίνει, ὅτι καὶ ὁ Χριστὸς καὶ τὸ ἍΛγιον

Πνεῦμα εἶνε «παράκλητος», θοηθός. Ὁ δὲ Χριστὸς

ὡς Θεὸς εἶνε «παράκλητος», θοηθός, ἐν ἀπολύτῳ ἐννοίᾳ. ᾿Αλλὰ καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ὡς «ἄλλος πα-

ράκλητος» παρὰ τὸν Ἰησοῦν Χριστὸν εἶνε ἐπίσης «παράκλητος», θοηθός, ἐν ἀπολύτῳ ἐννοίᾳ, ἀφοῦ «αἱ ἐκκλησίαι τῇ παρακλήσει τοῦ Αγίου Πνεύματος ἐπληθύνοντο» (Πράξ. 9:31), γενικῶς δὲ τῇ θοηθείᾳ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος γίνονται οἱ ἄνθρωποι πνευματικοὶ καὶ σῴζονται. ᾿Αναχωρῶν ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς

ἐκ τοῦ κόσμου, καίτοι οἱ ἀπόστολοί του ἐθδοήθη-

σαν εἰς τὴν ἵδρυσιν τῆς ᾿Εκκλησίας καὶ τὴν πρόο-

δόν αὐτῆς, οὔτε εἶπε οὔτε θὰ ἔλεγεν εἰς αὐτούς,

«᾿Εγὼ φεύγω ἐκ τοῦ κόσμου, ἀλλ᾽ ἀφήνω εἰς τὸν

κόσμον ἄλλους παρακλήτους, ὑμᾶς τοὺς ἀποστό-

λους μου». Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε «παράκλητος»

ὅπως ὁ Γιαχθὲ Χριστός, ἴσος πρὸς τὸν Γιαχθὲ Χριστόν.

Ὅτι δὲ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε «παράκλητος»,

βοηθός, ἐν ἐξαιρετικῇ καὶ ἀπολύτῳ ἐννοίᾳ, καὶ ἄρα Γιαχθέ, ὅπως ὁ Χριστός, τοῦτο φαίνεται καὶ ἐκ τοῦ δευτέρου τῶν παρατιθεμένων χωρίων, τοῦ ᾿Ιωάν. 16:7, διὰ δύο λόγους. Πρῶτον μέν, διότι ἐν τῷ χω163

ρίῳ τούτῳ ἡ λέξις «παράκλητος» γίνεται ὄνομα τοῦ

᾿Αγίου Πνεύματος, κύριον ὄνομα, «ὁ Παράκλητος», διὸ καὶ γράφομε τὴν λέξιν ταύτην μὲ πὶ κεφαλαῖον. Ἄνθρωπος ἢ ἄγγελος δὲν θὰ ὠνομάζετό ποτε ὑπὸ τῆς Γραφῆς μὲ τὸ ὄνομα «ὁ Παράκλητος». Δεύτερον δέ, διότι ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ ὁ Χριστὸς λέγει

πρὸς τοὺς μαθητάς του, ὅτι «συμφέρει» νὰ ἀπέλθῃ

αὐτός, διὰ νὰ ἔλθῃ ὁ Παράκλητος. Ἂν ὁ Παράκλητος ἦτο κατώτερος τοῦ Γιαχθὲ Χριστοῦ, δὲν θὰ

συνέφερε νὰ ἀπέλθῃ ὁ ἀνώτερος καὶ νὰ ἔλθῃ ὁ κα-

τώτερος. Εὐστόχως ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος ἐρωτᾷ: «Συμφέρει Δεσπότην ἀπελθεῖν καὶ δοῦλον παραγε-

νέσθαι;». Ἦτο συμφέρον νὰ ἀπέλθῃ ὁ Χριστὸς καὶ

νὰ ἔλθῃ ὁ ἰσότιμος αὐτοῦ Παράκλητος, διότι ἡ προσοἰκείωσις ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων τῆς διὰ Χριστοῦ ἐπιτευχθείσης ἀπολυτρώσεως καὶ ὁ ἁγιασμὸς καὶ ἡ πνευματικότης τῶν ἀνθρώπων εἶνε ἰδιαζόντως ἔργον τοῦ Παρακλήτου. Δεσπότης

«Καὶ ἦν αὐτῷ κεχρηματισμένον ὑπὸ τοῦ Πνεύματος τοῦ ᾿Αγίου μὴ ἰδεῖν θάνατον πρὶν ἢ ἴδῃ τὸν Χρι-

στὸν Κυρίου. Καὶ ἦλθεν ἐν τῷ Πνεύματιεἰς τὸ ἱε-

ρόν... Καὶ αὐτὸς ἐδέξατο αὐτὸν εἰς τὰς ἀγκάλας αὐτοῦ καὶ εὐλόγησε τὸν Θεὸν καὶ εἶπε: Νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, Δέσποτα, κατὰ τὸ ῥῆμά σου ἐν εἰρήνῃ, ὅτι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί μου τὸ σωτήριόν σου» (Λουκ. 2:26-30). 164

Συμφώνως πρὸς τὸ παρὸν χωρίον ἐκεῖνο τὸ πρόσωπον, τὸ ὁποῖον ὡμίλησεν εἰς τὸν προφήτην Συ-

μεὼν καὶ ἀπεκάλυψεν εἰς αὐτόν, ὅτι δὲν θὰ ἔθλεπε

θάνατον, προτοῦ ἴδῃ τὸν Χριστὸν τοῦ Κυρίου, εἶνε

τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. Καὶ συνεπῶς ὁ «Δεσπότης», πρὸς τὸν ὁποῖον ὁ Συμεὼν ἀπευθύνεται μετὰ τὴν ἐκπλήρωσιν τοῦ λόγου τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος καὶ λέγει, Νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, Δέσποτα, κατὰ τὸ ῥῆμά σου ἐν εἰρήνῃ κλπ.», δηλαδή, «Τώρα, Δέσποτα, ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου εὐτυχῆ συμφώνως πρὸς τὸν λόγονσου, διότι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί μου τὸν σωτῆρα κλπ.», εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα.

Ὁπωσδήποτε εἰς τὴν συνείδησιν τοῦ προφήτου Συμεὼν τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, τὸ ὁποῖον ὡμίλησεν εἰς αὐτόν, ταυτίζεται μὲ τὸν Δεσπότην, τοῦ ὁποίου ὁ λόγος ἐξεπληρώθη, ὅπως εἰς τὴν συνείδησιν τοῦ ἀποστόλου Πέτρου τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, εἰς τὸν ὁποῖον ἐψεύσθη ὁ ᾿Ανανίας, ταυτίζεται μὲ τὸν Θεόν (Πράξ. 5:3-4).

Ὅπως ὁ Θεὸς καὶ ὁ Χριστὸς εἶνε Δεσπότης

(Πράξ. 4:24, ᾿Ιούδ. 4), οὕτω καὶ τὸ ἍΛγιον Πνεῦμα

εἶνε Δεσπότης, Κυρίαρχος πάντων. Θεός [2

«Καὶ εἶπεν ὁ Θεός: Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾽

εἰκόνα ἡμετέρανκαὶ καθ᾽ ὁμοίωσιν... Καὶ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ ἐποίησεν αὐτόν» (Γεν. 1:26-27). 165

Ἐντῷ χωρίῳ τούτῳ, ὅπως ἀλλαχοῦ παρετηρήσαμεν (σελ. 9-10), ὁ Θεὸς Πατὴρ ἀπηυθύνθη εἰς τὸν Υἱὸν καὶ εἰς τὸ ἍΛγιον Πνεῦμα, διὰ νὰ συνδημιουρ-

γήσουν («ποιήσωμεν») τὸν ἄνθρωπον.Καὶ ἐνῷ συνεδημιούργησαν τὸν ἄνθρωπον, τὸ χωρίον δὲν λέγει

κατὰ πληθυντικὸν «ἐποίησαν», ἀλλὰ κατὰ ἑνικόν, «ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον», «κατ᾽ εἰκόνα Θεοὔ ἐποίησεν αὐτόν». Αἱ δύο τελευταῖαι ἐκφράσεις σημαίνουν, ὅτι εἰς τὴν ἔννοιαν τοῦ «Θεοῦ» περι-

λαμθάνονταικαὶ τὰ τρία πρόσωπα, τὰ ὁποῖα ἐδημιούργησαν τὸν ἄνθρωπον,ἄρακαὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε Θεός. Ὅτι ἐπίσης καὶ τὰ τρία πρόσωπα ἔχουν μίαν καὶ τὴν αὐτὴν «εἰκόνα» ἢ «ὁμοίωσιν», ἤτοι μορφήν, τοῦτο σημαίνει, ὅτι εἶνε τῆς αὐτῆς φύσεως καὶ οὐσίας ἢ θεότητος, ἄρα καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα

εἶνε Θεός.

«Οὐδεὶς λέγει, Ποῦ εἶνε ὁ Θεὸςοἱ Ποιηταί μου, ὁ

ὁποῖος δίδει ᾷσματα τὴν νύκτα;» (Ἰὼθ 35:10 κατὰ τὸ 'ἙἙθραϊκὸν κείμενον).

Οὕτω κατ᾽ ἀκρίθειαν ἔχει τὸ χωρίον εἰς τὸ ἙθΒραἵκὸν κείμενον, ἐνῷ εἰς τὰς μεταφράσεις ὁ παράδο-

ξος πληθυντικὸς «οἱ Ποιηταὶ» μεταθάλλεταιεἰς ἑνι-

κόν. Ὅμοιον κατὰ τὴν ἀκρίθειαν τοῦ Ἑθραϊκοῦ κειμένου εἶνε τὸ χωρίον ἐν Ἐκκλησ. 12:1, «Ἐνθυμοῦ τοὺς Δημιουργούς σουἐν ταῖς ἡμέραις τῆς νεότητός σου». Εἰς τὰς μεταφράσεις ἐπίσης ὁ παράδοξος πληθυντικὸς «τοὺς Δημιουργοὺς» μεταβάλλεται εἰς ἑνικόν. 166

Ὁ Θεός, ὁ ὁποῖος ἐδημιούργησε τὸν ἄνθρωπον,

εἶνε τρία πρόσωπα, τὰ ὁποῖα συνειργάσθησαν. Ἐν-

τεῦθεν οἱ παράδοξοι πληθυντικοὶ εἰς τὰ παρατιθέμενα κατὰ τὴν ἀκρίθειαν τοῦ ᾿Εθραϊκοῦ κειμένου χωρία τοῦ ᾿ΙὼΒ καὶ τοῦ ᾿Εκκλησιαστοῦ. Ὡς πρὸς τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ὡς Δημιουργὸν τοῦ ἀνθρώπου ῥητῶς ἐν ᾿Ιὼβ 33:4 κατὰ τοὺς Ο΄ γράφεται: «Πνεῦμα θεῖον τὸ ποιῆσάν με, Πνοὴ δὲ Παντοκράτορος ἡ διδάσκουσά μὲ» (Ἰδὲ καὶ τὸ ἙΒθραϊκόν). Κατὰ ταῦτα εἰς τὸ ὑπ᾽ ὄψιν χωρίον ᾿Ιὼθ 35:10 εἰς τὴν ἔννοιαν «ὁ Θεὸς» περιλαμθάνεται καὶ τὸ ἍΛγιον Πνεῦμα.

«ὌὭφθη δὲ αὐτῷ ὁ Θεὸς πρὸς τῇ δρυϊ τῇ Μαμθρῇ... Ἀναθλέψας δὲ τοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ εἶδε, καὶ ἰδοὺ τρεῖς ἄνδρες» (Γεν. 18:1-2).

Κατὰ τὸ παρὸν χωρίον ὁ Θεὸς ἐφανερώθη ὀφθαλμοφανῶςεἰς τὸν ᾿Αδθραάμ. Τὸν Θεὸν θδεθαίως ὅπως

εἶνε οὐδεὶς εἶδεν ἢ δύναται νὰ ἴδῃ ποτέ. ᾿Αλλ᾽ ὅταν ὁ ἀόρατος Θεὸς θέλει νὰ φανερωθῇ, λαμθάνει ὁρατήν τινα μορφήν. Εν τῇ παρούσῃ δὲ περιπτώσει, ὅπως διὰ πολλῶν ἐπιχειρημάτων ἐδείξαμεν κατὰ τὴν ἐξέτασιν τῶν μυστηριωδῶν κεφαλαίων 18 καὶ

19 τῆς Γενέσεως (σελ. 20-23), ἡ ὁρατὴ μορφή, ὑπὸ τὴν ὁποίαν ἐφανερώθη ὁ Θεός, εἶνε οἱ «τρεῖς»

ἄνδρες, ὄχι ὁ εἷς ἐξ αὐτῶν. Ἧ γνώμη, ὅτι ὁ εἰς ἐκ τῶν τριῶν ἀνδρῶνεἶνε ὁ Θεός, οἱ δὲ ἄλλοι δύο εἶνε ἄγγελοι, εἶνε ἐσφαλμένη. Βεβαίως οἱ δύο εἰς τὸ

Γεν. 19:1 ὀνομάζονται «ἄγγελοι». ᾿Αλλὰ κατὰ τὸ 167

ἝΒθρ. 13:2, καθ᾽ ὃ «ἔλαθόν τινες (ὁπωσδήποτε ὁ ᾿Αθραὰμ καὶ ὁ Λώτ) ξενίσαντες ἀγγέλους», «ἄγγε-

λοι» ὀνομάζονταιὄχι μόνον οἱ δύο, τοὺς ὁποίους ἐφιλοξένησεν ὁ Λώτ, ἀλλὰ καὶ οἱ τρεῖς, τοὺς ὁποίους προηγουμένως ἐφιλοξένησεν ὁ ᾿Αθραάμ. Οἱ τρεῖς ὀνομάζονται «ἄνδρες», ἄνθρωποι, κατὰ τὴν

μορφήν, «ἄγγελοι» ὡς φορεῖς ἀγγελμάτων, καὶ «Θεός», διότι ἐν τῇ πραγματικότητιεἶνε ὁ τριαδι-

κὸς Θεός. ἼΑρα τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε Θεός, ὁ εἷς τῆς Τριάδος. «Οὕτω λέγει Κύριος ὁ Θεὸς περὶ τοῦ Ἐδώμ᾽ ἠκούσαμεν ἀγγελίαν παρὰ Κυρίου» (ΟΒθδ. 1 κατὰ τὸ

'Ἑθραϊκόν.. Οἱ Ο΄ ἀντὶ τοῦ πληθυντικοῦ «ἠκούσαμεν» ἔχουν ἑνικόν, «ἤκουσα». Ἔκ τῶν δύο δὲ γραφῶν αὐθεντικὴ φαίνεται μᾶλλον ἡ γραφὴ «ἠκούσαμεν» ὡς παράδοξος, τῆς γραφῆς «ἤκουσα» προελθούσης ἐκ «διορθώσεως» τῆς παραδόξου γραφῆς. Ἂν δὲ αὐθεντικὴ γραφὴ εἶνε πράγματι ὁ πληθυντικὸς «ἠκούσαμεν», δεδομένου ὅτι ὁ πληθυντικὸς μεγαλοπρεπείας δὲν εἶνε οἰκεῖος εἰς τὴν γλῶσσαν τοῦ Θεοῦ, τὸ «ἠκούσαμεν» σημαίνει, ὅτι ἤκουσαν ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Ὁ Υἱὸς ἀκούει παρὰ τοῦ Πατρὸς ὡς γεννώμενος ἐκ τοῦ Πατρός (Ἰωάν. 15:15

κ.ἄ.) καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἀκούει ἐπίσης παρὰ τοῦ Πατρὸς ὡς ἐκπορευόμενον ἐκ τοῦ Πατρός (Ἰωάν.

16:13). ᾿Ιδὲ καὶ τὸ «ἠκούσαμεν»ἐνερ. 30:5 κατὰ τὸ Ἑθραϊκόν. Πρθλ. ἐπίσης τοὺς πληθυντικοὺς «οἴδα16ὃ

μεν», «λαλοῦμεν», «ἑωράκαμεν», «μαρτυροῦμεν» καὶ «ἡμῶν» ἐν ᾿Ιωάν. 3:11. ᾿Αφοῦ δὲ ἐν τῷ ὑπ᾽ ὄψιν χωρίῳ τοῦ ᾿Οθδιοὺ «Κύριος ὁ Θεὸς»λέγει, κατὰ πληθυντικόν, «ἠκούσαμεν», εἰς τὴν ἔννοιαν «Κύριος ὁ Θεὸς» περιλαμθάνεταικαὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα.

«Καὶ ἦν αὐτῷ κεχρηματισμένον ὑπὸ τοῦ Πνεύματος τοῦ ᾿Αγίου μὴ ἰδεῖν θάνατον πρὶν ἢ ἴδῃ τὸν Χρι-

στὸν Κυρίου... Καὶ αὐτὸς ἐδέξατο αὐτὸν εἰς τὰς ἀγκάλας αὐτοῦ καὶ εὐλόγησε τὸν Θεὸν καὶ εἰπε᾿

Νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, Δέσποτα, κατὰ τὸ ῥῆμά σουἐν εἰρήνῃ, ὅτι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί μου τὸ σωτήριόν σου» (Λουκ. 2:26-30).

Ὅτι ὁ Συμεὼν δὲν θὰ ἔθλεπε θάνατον προτοῦ ἴδῃ τὸν Χριστόν, τοῦτο ἦτο χρηματισμός, ἤτοι ἀποκαλυπτικὸς λόγος, «τοῦ Πνεύματος τοῦ ᾿Αγίου». Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα συνεπῶςεἶνε «ὁ Θεὸς» καὶ «Δεσπότῆς», τὸν ὁποῖον ηὐλόγησεν ὁ Συμεών, διότι συνέθη «κατὰ τὸ ῥῆμα» αὐτοῦ, ἐξεπληρώθη δηλαδὴ ὁ ἀποκαλυπτικὸς λόγος του. Ὅπως ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱός, οὕτω καὶ τὸ ἽἍΔΛγιον

Πνεῦμαεἶνε «ὁ Θεός», ὁ ὅλος Θεός, διότι ἕκαστον τῶν τριῶν προσώπωνεἶνε ἡ ὅλη θεία οὐσία, κοινὴ καὶ τῶν τριῶν προσώπωνκαὶ ἀδιαίρετος. «Ἀνανία, διατί ἐπλήρωσεν ὁ Σατανᾶς τὴν καρδίαν σου ψεύσασθαί σε τὸ Πνεῦμα τὸ ἍΑγιον...; Οὐκ ἐψεύσω ἀνθρώποις, ἀλλὰ τῷ Θεῷ» (Πράξ.

5:3-4).

169

«Τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον», εἰς τὸ ὁποῖον ἐψεύσθη ὁ ᾿Ανανίας, εἶνε «ὁ Θεός», ὅλη ἡ θεία οὐσία, κοινὴ καὶ τῶν τριῶν προσώπων.

«Οὐκ οἴδατε ὅτι ναὸς Θεοῦ ἐστε καὶ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ οἶκεϊῖ ἐν ὑμῖν; Εἴ τις τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ

φθείρει, φθερεῖ τοῦτον ὁ Θεός: ὁ γὰρ ναὸς τοῦ

Θεοῦ ἅγιόςἐστιν, οἵτινές ἐστε ὑμεῖς» (Α΄ Κορ. 3:1617). Ἡ φράσις «ναὸς Θεοῦ» σημαίνει κατοικητήριον Θεοῦ. «Θεὸς» δὲ ἐνταῦθα, ὁ ὁποῖος ἔχει τοὺς πι-

στοὺς ὡς κατοικητήριον, εἶνε «τὸ Πνεῦμα», τὸ

ὁποῖον «οἰκεῖ» ἐν τοῖς πιστοῖς. Ἡ ἔννοια δηλαδὴ τοῦ στίχ. 16 εἶνε: «Δὲν γνωρίζετε, ὅτι εἶσθε κατοικητήριον Θεοῦ, καὶ ὡς ἐκ τούτου τὸ Πνεῦμα κατοικεῖ ἐν ὑμῖν;». Συνεπῶς καὶ τὸ τριπλοῦν «ὁ Θεὸς» τοῦ στίχ. 17 ἀναφέρεταιεἰς τὸ Πνεῦμα. Εἰς δὲ τὸν Πατέρα ἀναφέρεται μόνον τὸ «ὁ Θεὸς» τῆς φρά-

σεως τοῦ στίχ. 16 «τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ». Αρα ὁ Παράκλητοςεἶνε «τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ (Πατρὸς)» καὶ ἅμα εἶνε «Θεὸς» ἢ «ὁ Θεός», ὁ ὅλος Θεός, ἡ

ὅλη θεία οὐσία.

« «ἐν ᾧ καὶ ὑμεῖς συνοικοδομεῖσθε εἰς κατοικητήριον τοῦ Θεοῦ ἐν Πνεύματι» (ἘΦ. 2:22). Κατοικητήριον τοῦ Θεοῦ διὰ τοῦ Πνεύματος. Κατοικεῖ ὁ Θεὸς διὰ τῆς κατοικήσεως τοῦ Πνεύματος. Αρα ἐν τῇ περιπτώσει ταύτῃ ὁ Θεὸς εἶνε τὸ Πνεῦμα. 170

«Μοιχοὶ καὶ μοιχαλίδες! Οὐκ οἴδατε ὅτι ἡ φιλία

τοῦ κόσμου ἔχθρα τοῦ Θεοῦἐστιν; Ὃς ἂν οὖν θουληθῇ φίλος εἶναι τοῦ κόσμου, ἐχθρὸς τοῦ Θεοῦκα-

θίσταται. Ἢ δοκεῖτε ὅτι κενῶς ἡ Γραφὴ λέγει, Πρὸς φθόνον ἐπιποθεῖ τὸ Πνεῦμα ὃ κατῴκη-

σεν ἐν ἡμῖν, μείζονα δὲ δίδωσι χάριν;

Διὸ λέγει Ὁ Θεὸς ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δὲ δίδωσι χάριν» (Ἰακ. 4:4-6).

Διὰ τοῦ ὀνόματος «ὁ Θεός», τὸ ὁποῖον ἐν τῷ χω-

ρίῳ τούτῳ ἀπαντᾷ τρίς, σημαίνεται «τὸ Πνεῦμα», νυμφίος τῶν ψυχῶν. Ἰδὲ σχετικῶς τὴν παράγραφον «Νυμφίος ὁ Θεός, νυμφίος ὁ Χριστός, νυμφίος τὸ Πνεῦμα»ἐν σελ. 94-97. Κύριος

«Ὁ Κύριος κατευθύναι ὑμῶντὰς καρδίαςεἰς τὴν ἀγάπην τοῦ Θεοῦ καὶ εἰς τὴν ὑπομονὴν τοῦ Χρι-

στοῦ» (Β΄ Θεσ. 3:5).

Εἰς τὸ ὡραιότατον τοῦτο χωρίον, ὅπου ὁ ἀπό-

στολος Παῦλος διατυπώνει τὸν λόγον του κατὰ

τοιοῦτον τρόπον, ὥστε ν᾿ ἀναφέρῃκαὶτὰ τρία πρό-

σωπα τῆς Θεότητος, εἶνε φανερόν, ὅτι «ὁ Κύριος»,

ὁ ὁποῖος δύναται νὰ κατευθύνῃ τὰς καρδίας εἰς τὴν ἀγάπην «τοῦ Θεοῦ», ἤτοι τοῦ Πατρός, καὶ εἰς τὴν ὑπομονὴν «τοῦ Χριστοῦ», ἤτοι τοῦ Υἱοῦ, εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. ἼΑλλωστε δι᾽ αὐτὸ τὸ Αγιον Πνεῦμα ἦλθεν εἰς τὸν κόσμον, διὰ νὰ μεταβάλλῃ τὰς καρδίας καὶ νὰ κατευθύνῃ αὐτάς. Κατὰ πᾶσαν 171

δὲ πιθανότητα τὸ «Κύριος» ἐνταῦθα, ὅπωςεἰς τὰς πλείστας περιπτώσεις τῆς Γραφῆς, ἀντιστοιχεῖ

πρὸς τὸ ἑθδραϊκὸν «Γιαχβέ». Οπωσδήποτε δὲ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ἀφοῦ εἶνε «ὁ Κύριος», εἶνε ὁ Γιαχθὲ Θεός, ὅλη ἡ θεία οὐσία.

Κύριος ὁ Πατήρ, Κύριος ὁ Υἱός, Κύριος καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, οἱ δὲ τρεῖς μία κυριότης ἢ θεό-

της.

Γιαχθέ

Εἰς τὸ κεφάλαιον ΑΛΛΑ ΤΡΙΑΔΙΚΑ ΧΩΡΙΑ παρεθέσαμεν καὶ ἐσχολιάσαμεν πολλὰ χωρία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, εἰς τὰ ὁποῖα, ὡς ὑπεστηρίξαμεν, ἀναφέρονται τρία πρόσωπα μὲ τὸ ᾿Εθραϊκὸν ὄνομα Γιαχθέ, τὸ προσωπικὸν καὶ ἀκοινώνητον ὄνομα τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ, ἐκτὸς τοῦ Ψαλμ. 109:1-5, ὅπου ὁ Μεσσίας ὀνομάζεται Ααοη. ᾿Εκ τῶν τριῶν δὲ προ-

σώπωντὸ ἕν εἶνε θεθαίως τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Ἔχομεν δὲ τὴν γνώμην,ὅτι καὶ ἄλλα τριαδικὰ χωρία πε-

ριέχονται εἰς τὴν Παλαιὰν Διαθήκην, εἰς τὰ ὁποῖα τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ὀνομάζεταιΓιαχθέ, ὅπως ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱός. Ἐδώσαμεν ἀφορμάς, ἵνα καὶ ἄλλοι ἐρευνήσουν τὴν Παλαιὰν Διαθήκην καὶ ἀνακαλύψουν ἐν αὐτῇ τοιαῦτα χωρία. Θὰ εἶνε τοῦτο μεγάλη συμθολὴ εἰς τὴν Θεολογίαν καὶ δὴ τὴν Πνευματολογίαν. ᾿Επὶ τῇ θάσει λοιπὸν τῶν μνημονευθέντων καὶ σχολιασθέντων εἰς τὸ εἰρημένον κεφάλαιον χωρίων τὸ ἍΛγιον Πνεῦμα ἐν τῇ Παλαιᾷ Διαθήκῃ πολ172

λὰς φορὰς ὀνομάζεται Γιαχθέ, περαιτέρω δὲ προ-

σεκτικὴ ἔρευνα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης δύναται νὰ ἀποδείξῃ, ὅτι Γιαχθὲ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ὀνομάζεται περισσοτέρας φοράς. Διὰ τὸ ὄνομα Γιαχθὲ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος πα-

ραπέμπομενεἰς τὸ εἰρημένον κεφάλαιον (σελ. 134155), προσθέτομεν δὲ ἐνταῦθα τὰ ἑξῆς. «Αἴρεται ἀπὸ τῆς γῆς ἡ ζωὴ αὐτοῦ, ἀπὸ τῶν ἀνομιῶν τοῦ λαοῦ μου ἤχθηεἰς θάνατον. Καὶ δώσω τοὺς

πονηροὺς ἀντὶ τῆς ταφῆς αὐτοῦ καὶ τοὺς πλουσίους ἀντὶ τοῦ θανάτου αὐτοῦ" ὅτι ἀνομίαν οὐκ ἐποίσεν, οὐδὲ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ. Καὶ Κύριος θούλεται καθαρίσαι αὐτὸν ἀπὸ τῆς πληγῆς» (Ησ. 53:8-10 κατὰ τοὺς ΟἽ.

Τὸ θεῖον πρόσωπον, τὸ ὁποῖον ὁμιλεῖ εἰς τὸ τριαδικὸν τοῦτο χωρίον, μέρος τῆς πλέον συγκινητικῆς μδσσιακῆς προφητείας τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, καὶ λέγει περὶ τοῦ Μεσσίου, «ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν τοῦ λα-

οὔ μου ἤχθη εἰς θάνατον», εἶνε ὁ Θεὸς Πατήρ. Ἢ τελευταία δὲ πρότασις τοῦ χωρίου, «Καὶ Κύριος

θούλεται καθαρίσαι αὐτὸν ἀπὸ τῆς πληγῆς», λέγεται καὶ αὐτὴ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ Πατρός, ἀποτελοῦσα συνέχειαν τοῦ ἀμέσως προηγουμένου ἐν τῷ χωρίῳ λόγου του περὶ «ταφῆς» καὶ «θανάτου» τοῦ Μεσσίου. ᾿Αναφέρεται δὲ ἡ πρότασις αὕτη, μετὰ «τὸν θάνατον» καὶ «τὴν ταφήν», εἰς τὴν ἀνάστασιν τοῦ Μεσσίου, καὶ ὄχι εἰς ἄλλο τι, ὅπως οἱ ἑρμηνευταὶ νομίζουν παρερμηνεύοντες τὴν πρότασιν αὐτήν. 173

Λέγων ὁ Θεὸς Πατήρ, «Καὶ Κύριος θούλεται καθαρίσαι αὐτὸν ἀπὸ τῆς πληγῆς», διὰ τῆς λέξεως «πληγὴ» ἐννοεῖ τὸ πάθος τοῦ Μεσσίου, τὸ ὁποῖον καὶ ἐν

στίχ. 3 καὶ 4 ὀνομάζεται «πληγή», ἐν δὲ στίχ. 5 χαρακτηρίζεται ὡς τραυματισμὸς καὶ ὀνομάζεται «μώ-

λωψ»: διὰ δὲ τῆς φράσεως «καθαρίσαι αὐτὸν ἀπὸ τῆς πληγῆς» ἐννοεῖ τὴν θεραπείαν ἐκ τοῦ πάθους,

τὴν ἀνάστασιν τοῦ Μεσσίου᾽ καὶ διὰ τοῦ «Κύριος», Γιαχθέ, ἐννοεῖ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, τὸ ὁποῖον κατὰ

τὴν θούλησίν του (Πρβλ. Α΄ Κορ. 12:11) ἐνήργησε

τὴν ἀνάστασιν, ὡς δεικνύουν καὶ χωρία, ὁποῖα τὰ Α΄ Τιμ. 3:16 («ἐδικαιώθη ἐν Πνεύματι»), Ρωμ. 1:4 («κατὰ Πνεῦμα ἁγιωσύνης ἐξ ἀναστάσεως νεκρῶν», καὶ

8:71.

«Καὶ ἦλθεν ἐπ’ ἐμὲ Πνεῦμα καὶ ἔστησέ με ἐπὶ

τοὺς πόδαςμου, καὶ ἐλάλησε πρόςμε καὶ εἶπέ μοι’ Εἴσελθε καὶ ἐγκλείσθητι ἐν μέσῳ τοῦ οἴκου σου.

Καὶ σύ, υἱὲ ἀνθρώπου, ἰδοὺ δέδονται ἐπὶ σὲ δεσμοί, καὶ δήσουσίσε ἐν αὐτοῖς, καὶ οὐ μὴ ἐξέλθῃς ἐκ μέσου αὐτῶν. Καὶ τὴν γλῶσσάν σου συνδήσω,

καὶ ἀποκωφωθήσῃ, καὶ οὐκ ἔσῃ αὐτοῖς εἰς ἄνδρα

ἐλέγχοντα, διότι οἶκος παραπικραίνων ἐστί. Καὶ ἐν

τῷ λαλεῖν με πρὸς σὲ ἀνοίξω τὸ στόμα σου, καὶ ἐρεῖς πρὸς αὐτούς" Τάδε λέγει Κύριος...» (Ἰεζ.

3:24-27).

Τὸ «Πνεῦμα» ὁμιλεῖ πρὸς τὸν προφήτην, λέγει

ὅτι θὰ δέσουν αὐτόν (Πρθλ. Πράξ. 21 :11), ὅτι θὰ

καταστήσῃ αὐτὸν ἄλαλον πρὸς καιρόν, ὅτι πάλιν

174

θὰ λαλήσῃ πρὸς αὐτόν, καὶ ὅτι θὰ ἀνοίξῃ τὸ στόμα

αὐτοῦ καὶ θὰ εἴπῃ «Τάδε λέγει Κύριος...». Τὸ Πνεῦ-

μα θὰ λαλῇ, καὶ ὁ προφήτης, μεταδίδων τοὺς λόγους τοῦ Πνεύματος, θὰ διακηρύττῃ᾽ «Τάδε λέγει

Κύριος...». ἼΑρα τὸ «Πνεῦμα»εἶνε «Κύριος», ἑθραΐστὶ Γιαχθέ.

«Ἕως σήμερον, ἡνίκα ἀναγινώσκεται Μωυσῆς, κάλυμμα ἐπὶ τὴν καρδίαν αὐτῶνκεῖται. Ἡνίκα δ᾽ ἂν ἐπιστρέψῃ πρὸς Κύριον, περιαιρεῖται τὸ κάλυμμα. Ὁ δὲ Κύριος τὸ Πνεῦμά ἐστιν᾽ οὗ δὲ τὸ Πνεῦμα Κυρίου, ἐκεῖ ἐλευθερία. Ἡμεῖς δὲ πάντες ἀνακεκαλυμμένῳ πρϑθσώπῳ τὴν δόξαν Κυρίου κατοπτριζόμενοι τὴν αὐτὴν εἰκόνα μεταμορφούμεθαἀπὸ δόξῆης εἰς δόξαν, καθάπερ ἀπὸ Κυρίου Πνεύματος» (Β΄ Κορ. 3:15- 18).

Εἰς τὸ χωρίον τοῦτο, τὸ ὁποῖον ἡμεῖς θεωροῦμεν ὡς τὸ σπουδαιότερον περὶ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος, ὑπὸ πολλῶν δὲ καὶ ἐν πολλοῖς παρερμηνεύεται, ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέγει, ὅτι ἐπὶ τῆς ψυχῆς τῶν Ἰουδαίων, ὅταν ὑπ᾽ αὐτῶν ἀναγινώσκεται ὁ Μωυσῆς, εὑρίσκεται κάλυμμα, τὸ ὁποῖον ἐμποδίζει νὰ

ἴδουν τὴν ἀλήθειαν. ᾿Αλλ᾽ ὅταν ὁ ἄπιστος Ἰουδαῖος (ἐπ) στρέψῃ πρὸς τὸν Κύριον, τότε ἀφαιρεῖται τὸ κάλυμμα. Ὁ δὲ Κύριος (εἰς αὐτὴν τὴν περίπτωσιν)

εἶνε τὸ Πνεῦμα. Ὅπου δὲ εἶνε τὸ Πνεῦμα τοῦ Κυρί-

ου (τοῦ Θεοῦ Πατρόρ), ἐκεῖ εἶνε ἐλευθερία. Ὅλοι δὲ ἡμεῖς χωρὶς κάλυμμα εἰς τὸ πρόσωπον (τοῦ ἐσωτερικοῦ ἀνθρώπου) δεχόμεθα ὡς καθρέπται τὴν 175

λάμψιν τοῦ Κυρίου καὶ μεταμορφωνόμεθαεἰς τὴν

εἰκόνα του (εἰς τὸ ἐσωτερικὸν ἡμῶν σχηματίζεταιἡ μορφὴ τοῦ Κυρίου, ὅπως εἰς τὸν καθρέπτην σχημα-

τίζεται ἡ μορφὴ τοῦ ἡλίου). Καὶ προοδεύομεν ἀπὸ

λαμπρότητος εἰς λαμπρότητα, ὅπως εἶνε ἑπόμενον νὰ συμθαίνῃ εἰς ὅσους δέχονται λαμπηδόνας ἀπὸ τὸ Κύριον Πνεῦμα. Ἡ φρασιολογία τοῦ στίχ. 16, «Ἡνίκα δ᾽ ἂν ἐπιστρέψῃ πρὸς Κύριον, περιαιρεῖται τὸ κάλυμμα», ὁρμᾶται ἐκ τοῦ ᾿Εξόδ. 34:34, ὅπου τὸ «Κύριος»

ἑθραϊστὶ εἶνε «Γιαχθέ». Ἡ δὲ φράσις τοῦ στίχ. 17, «Ὁ δὲ Κύριος τὸ Πνεῦμά ἐστιν», ἐὰν δὲν θέλωμεν

νὰ παραθιάσωμεν τὸ συντακτικόν, ὅπως κακοὶ ἑρμηνευταὶ πράττουν, σημαίνει, ὅτι ἐν τῇ παρούσῃ περιπτώσει ὡς «Κύριος», Γιαχθέ, ἐννοεῖται «τὸ

Πνεῦμα», «τὸ Πνεῦμα Κυρίου» κατὰ τὴν ἑπομένην φράσιν τοῦ στίχ. 17, τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ Πατρὸς δηλαδή, ὁ Παράκλητος. Παραδόξως ὅμως, κατὰ μὲν

τὸν στίχ. 17 ὁ Παράκλητος εἶνε «τὸ Πνεῦμα Κυρί-

ου», κατὰ δὲ τὸν προηγούμενον στίχ. 16 εἶνε αὐτὸς «ὁ Κύριος». Πράγματι, ὡς πρόσωπον ὁ Παράκλητος

εἶνε «τὸ Πνεῦμα Κυρίου», τὸ Πνεῦμα τοῦ Γιαχθὲ Πατρός, καὶ ὡς οὐσία εἶνε «ὁ Κύριος», ὁ Γιαχβθέ, διότι εἶνε ἡ ὅλη θεία οὐσία, ὁ ὅλος Θεός. Τὸ ἐνταῦθα παράδοξον, κατὰ τὸ ὁποῖον ὁ Παράκλητοςεἶνε «τὸ Πνεῦμα Κυρίου» καὶ ἅμα «ὁ Κύριος», εἶνε ὅμοιον μὲ τὸ ἐν Α΄ Κορ. 3:16-17 παράδο1, Ἤ, ἀπὸ τὸν Κύριον Πνεῦμα, ἀπὸ τὸν Κύριον δηλαδή, ὁ ὁποῖος ἐν τῇ παρούσῃ περιπτώσει εἶνε τὸ Πνεῦμα.

176

ξον, κατὰ τὸ ὁποῖον, ὅπως ἐξηγοῦμεν ἐν σελ. 170, ὁ

Παράκλητοςεἶνε «τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ», καὶ ἅμα

«Θεὸς» ἢ «ὁ Θεός», ὁ ὅλος Θεός, ἡ ὅλη θεία οὐσία ἢ θεότης. Πρὸς τὸ ἐν λόγῳ παράδοξον περὶ τοῦ Παρακλήτου ὅμοιον παράδοξον ὑπάρχει περὶ τοῦ Χριστοῦ εἰς τὰ χωρία ᾿Ιωάν. 11:4 καὶ Α΄ ᾿ἸΙωάν. 5:20. Εἰς τὸ πρῶτον ἐκ τῶν χωρίων τούτων ἡ ὀρθὴ ἔννοια τοῦ λόγου, «ὑπὲρ τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, ἵνα δοξασθῇ ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ», εἶνε αὕτη: «διὰ τὴν δόξαν τοῦ Θεοῦ, διὰ νὰ δοξασθῇ δηλαδὴ ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ». Κατ᾽ αὐτὴν δὲ τὴν ἔννοιαν ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς εἶνε «ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ» καὶ ἅμα «ὁ Θεός», ὅλη ἡ θεία οὐσία ἢ θεότης. Κατὰ τὸ δεύτερον δὲ χωρίον ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς εἶνε «ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ», «ὁ Υἱὸς τοῦ ἀληθινοῦ», καὶ ἅμα «ὁ ἀληθινὸς Θεός». .Ομοίως κατὰ τὸ Ψαλμ.71 (72):1 ὁ Μεσσίας εἶνε «ὁ υἱὸς τοῦ θασιλέως» καὶ ἅμα «ὁ θασιλεύς».

Ὡςπρὸς τὸν λόγον τοῦ ἐξεταζομένου χωρίου Β΄ Κορ. 3:15-18, «οὗ δὲ τὸ Πνεῦμα Κυρίου, ἐκεῖ ἐλευθερία», στίχ. 17, ὅπου δηλαδὴ εἶνε τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ Πατρός, ἐκεῖ ἀφαιρεῖται τὸ κάλυμμα, τὸ ὁποῖον ἐμποδίζει νὰ ἴδῃ τις τὴν ἀλήθειαν, ἐλευθερώνονται οἱ ὀφθαλμοὶ τῆς ψυχῆς καὶ οὕτως ὁ ἄνθρωπος θλέπει τὴν ἀλήθειαν, ἔχομεν νὰ παρατηρήσωμεν, ὅτι ἡ ἀποκάλυψις ἢ ἀπελευθέρωσις τῶν ὀφθαλμῶν τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου, δι᾽ ἄλλων λέξεων ὁ πνευματικὸς φωτισμός, εἶνε ἔργον τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος ἰδιαζόντως. Τοὺς ὀφθαλμοὺς τῶν ψυχῶν 177

ἐλευθερώνει καὶ φωτίζει ὁ Θεός (Ψαλμ. 12:4 13:3], 17:29 [18:28], ὁ Χριστός (Ἰωάν. 1:9, 8:12), καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἰδιαζόντως, ὡς εἴπομεν. Ὁ ἀπόστολος Παῦλοςλέγει: «Ἡμῖν ὁ Θεὸς ἀπεκάλυψεδιὰ τοῦ Πνεύματος αὐτοῦ»(Α΄ Κορ. 2:10). Καὶ ὁ ἀπόστολος Πέτροςλέγει: «Ὑπὸ Πνεύματος Ἁγίου φερόμενοι ἐλάλησαν ἅγιοι Θεοῦ ἄνθρωποι»(Β΄ Πέτρ. 1:21). ᾿Επίσης ὁμιλεῖ περὶ «τῶν εὐαγγελισαμένωνἐν Πνεύματι Ἁγίῳ ἀποσταλέντι ἀπ’ οὐρανοῦ»(Α΄ Πέτρ. 1:12). Καὶ τοὺς Προφήταςκαὶ τοὺς ᾿Αποστόλους ἐφώτισε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Εἰς τὸ ὑπ’ ὄψιν χωρίον Β΄ Κορ. 3:15-18 μετὰ τὴν ῥητὴν δήλωσιν, «ὁ Κύριος τὸ Πνεῦμά ἐστιν», περὶ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος χρησιμοποιεῖται τὸ ὄνομα «Κύριος» δύο εἰσέτι φοράς, εἰς τὴν φράσιν, «τὴν δόξαν Κυρίου κατοπτριζόμενοι τὴν αὐτὴν εἰκόνα μεταμορφούμεθα», καὶ εἰς τὴν φράσιν, «καθάπερ ἀπὸ Κυρίου Πνεύματος». Κατὰ τὴν πρώτην ἐκ τῶν δύο τούτων φράσεωνὁ

«Κύριος», ἤτοι τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, ἐννοεῖται ὡς

πάμφωτοςἥλιος, οἱ δὲ πιστοὶ ἐννοοῦνται ὡς κάτοπτρα, εἰς τὰ ὁποῖα σχηματίζεται «ἡ αὐτὴ εἰκών»,

ἤτοι ἡ μορφὴ τοῦ νοητοῦ ἡλίου, τοῦ Κυρίου - Πνεύ-

ματος. Αὐτὴ δὲ ἡ εἰκὼν ὑπενθυμίζει χωρία περὶ τῆς ἀναδημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου, τὸ Κολ. 3:10 διὰ

τὸν νέον ἄνθρωπον «τὸν ἀνακαινούμενον εἰς ἐπί-

γνωσιν κατ᾽ εἰκόνα τοῦ κτίσαντος αὐτόν», καὶ τὸ Γαλ. 4:19 περὶ σχηματισμοῦ τῆς μορφῆς τοῦ Χρι-

στοῦ εἰς τοὺς πιστούς, ἀλλὰ καὶ χωρία περὶ τῆς 178

πρώτης δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου, τὰ Γεν. 1:26 καὶ 27, «Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾽ εἰκόνα ἡμετέραν καὶ καθ᾽ ὁμοίωσιν (Ξ- μορφήν)», «Καὶ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ ἐποίησεν αὐτόν». Ὅπως ὁ ἄνθρωπος ἐδημιουργήθη κατὰ τὴν εἰκόνα καὶ μορφὴν τοῦ τριαδικοῦ Θεοῦ, οὕτω καὶ ἀναδημιουργεῖται διὰ τοῦ σχηματισμοῦ ἐν αὐτῷ τῆς εἰκόνος ἢ μορφῆς τοῦ Θεοῦ, τοῦ Χριστοῦ καὶ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος. Οἱ Τρεῖς ἔχουν μίαν καὶ τὴν αὐτὴν πνευματικὴν εἰκόνα ἢ μορφήν. Ἐπὶ τῆς φράσεως, «καθάπερ ἀπὸ Κυρίου Πνεύματος», ἔχομεν νὰ παρατηρήσωμεν, ὅτι ἡ γενικὴ πτῶσις «Κυρίου Πνεύματος» εἰς τὴν ὀνομαστικὴν

πτῶσιν εἶνε «Κύριος Πνεῦμα», ὁ Κύριος δηλαδή, ὁ ὁποῖος εἶνε τὸ Πνεῦμα, ἢ μᾶλλον «Κύριον Πνεῦμα»

κατὰ προσαρμογὴν τοῦ ὀνόματος «Κύριος» πρὸς τὸ οὐδέτερον «Πνεῦμα». Εἰς τὸ Σύμθολοντῆς Πίστεως τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ὀνομάζεται «Κύριον». Διὰ τοῦ σχετικοῦ ἄρθρου τοῦ Συμθόλου τῆς Πί-

στεως διακηρύσσεται πίστις «εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ

Ἅγιον, τὸ Κύριον, τὸ ζωοποιόν, τὸ ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορευόμενον, τὸ σὺν Πατρὶ καὶ Υἱῷ συμπροσκυνούμενονκαὶ συνδοξαζόμενον, τὸ λαλῆσανδιὰ τῶν προφητῶν».

Κατὰ ταῦτα Κύριος ὁ Θεός, ὁ Πατήρ᾽ Κύριος ὁ Χριστός, ὁ Υἱός Κύριος τὸ Πνεῦμα, τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Ἤ, Κύριος ὁ Θεός, Κύριος ὁ Χριστός, Κύριον τὸ Πνεῦμα. Ἤ, Γιαχθὲ ὁ Πατήρ, Γιαχβθὲ ὁ Υἱός, Γιαχθὲ τὸ Πνεῦμα. 179

᾿Απευθυνόμενος πρὸς τὸν Γιαχθὲ ὁ Ψαλμῳδὸς λέγει εἰς τόνον συναισθηματικόν: «Ὁ Θεός μου καὶ ὁ Κύριός μου» (Ψαλμ. 3435]:23)}. ᾿Απευθυνόμενος πρὸς τὸν Χριστόν, τὸν ἐνανθρωπήσαντα, σταυρωθέντα καὶ ἀναστάντα Υἱόν, ὁ ἀπόστολος Θωμᾶς πλήρης ἐνθουσιασμοῦ ἀναφωνεῖ: «Ὁ Κύριός μου

καὶ ὁ Θεός μου» (Ἰωάν. 20:28). Καὶ εἰς τὸ ἐρώτημα, «Τί εἶνε τὸ ἍΛγιον Πνεῦμα;», ἡ καλλιτέρα καὶ πλέον συγκινητικὴ ἀπάντησις καὶ ὁμολογία τοῦ πιστοῦ εἶνε αὐτή: «Τὸ Ἅγιον Πνεῦμαεἶνε ὁ Κύριός μουκαὶ ὁ Θεός μου». Ὅ,τι ἰσχύει περὶ τῆς φύσεως τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ, ἰσχύει καὶ περὶ τῆς φύσεως τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος, ἀφοῦ κατὰ τὴν Γραφὴν τὸ

Ἅγιον Πνεῦμαεἶνε ὁ εἷς τῆς Τριάδος, Γιαχθέ, Θεὸς ἀληθινὸς ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ ἐκπορευόμενος.

180

ΕΥΡΕΤΗΡΙ͂ΟΝ ΧΩΡΙΩΝ ΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ" ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ ΚεΦ.

Στίχ.

Σελίς

Γένεσις 1

260-27

9, 59, 165

6-7 6:.9

10, 12, 13 10 14, 134

Ί 1-2

120 108, 135, 167

9 1 1 18 18

27 22

19.]

᾿

18 18 18 18 18

15 17 20 20-21 39

19 19 19 19

2 12-13 13 16

19 19 19 19

18 18-20 21-22 24

Στίχ.

Σελίς

17,94, 179

ΚεΦ.

17 11

7 3.4

77 61

34 35

34 91

104, 176 ΒΊ

Λευϊτικόν

21 21 21 21 21

9 9 16 21

22, 135 135 23 22

11 14

13,22 22. 136 22 13,23, 135, 136, 149

4 32 32 32 32

421,23, 135, 167

Ἔξοδος

θ 23 2 8

107 107 107 82

᾿Αριθμοί

25 22

ΕΊ 77

ὁ

Δευτερον μιο

24 95 935-60 96 397-42

100, 159 25, 28, 127 127, 128 127, 129 26, 27

" Τὸ εὐρετήριον συνέταξεν ὁ ἐκλεκτὸς φιλόλογος κ. Δημήτριος Τσουμάκος, πρὸς τὸν ὁποῖον ἐκφράζω τὰς εὐχαριστίας μου.

181

Κεφ.

ΣΤίχ.

939

32 32 32

40 41-42 43

Σελίς

26 26 26,27, 127, 128 61

Βασιλειῶν Γ΄ 10.11

070

Νεεμίας

62, 65, 87

Τωβὶτ

1301

Μακκαθαίων Β΄

. 75

12([3)

4(3)

178

24 532

4-5 δ

86 59, 108

34(3ἃ3ϑὴ,

180

71(72.)

Ἵ

17([8ἃ8ἃ

ρ0

29(28)

40.41

138 142

8-10 10

134(135) 14

136, 137 136, 137 136, 137 128 128

127, 128, 129

80 62, 65 γε

Ιὼ6

ΙΒ

58 11, 58, 167

8 4

32 33

10, 59, 166,

167

Παροιμίαι

᾿Ἐκκλησιαστής 12

ἽἼ .

5 5

Ἵ

155

136, 172

]

101

182

2 4 5 13 13-14

55 86 28, 89

Σελίς

109 109 109 134(135) 134(135)

4 10 8-11(7-11)

109(110) 1

1-5

88}

89 93 94(93,),

109

χη 77,88}

103

Στίχ.

178

41 56

77 77

ΚεΦ.

10, 59, 166 ,

Ἄσμα ᾿Ασμάτων

2 12

67 67

᾿

Σοφία Σολομῶντος 7 51, 60, 80 δ

102

Ἵ

51, 80

Κεφ.

Στίχ.

Σελίς

Ὠσηέ ᾿Αμώς

37 “

τ,

13 ᾿

74 74

4 3

1-5

38, 140 Ἰωήλ

116

Ὀθδιού

14148,149,168]

. Αθθακούμ ,

3 2.

67,81

Αγγαῖος

4-6

117

Ζαχαρίας

Κεφ.

Στίχ.

Σελίς

153, 154

8 8

1-6 6

155 155

ὃ

155

Μαλαχίας

4(3)

2(20)

Ἠσαῖας

3 3 3 3

1 1-4 4 16-17

Ἵ

102 34 33 34 34

6 6 Β

5 8 9.10

35 11,35 δ

35, 36

10-12

Β 8

12 5-7

δ 8

35, 36

35 35 37

1 Ί

4.3 144-18

149 150

11 11

12-3

151

17-19

12(8)

152

1-4

β 8 8-13 9 10 1 12

417 153 153 153 153 153, 154 118, 153.

2 2

9(5) 9-15(5-11)

13(9)

4 7 7 7 7 7 7

152 151.

152

14 14

2 20

16-17

22 29 30 47 41 42 43

25 10 12 21-23 26 Ἵ 9

110 ΘΊ, 105, 131

37 37

39, 40

39 36 81 12 12 111 12

183

ΚεΦ.

Στίχ.

45 45 45

1-2 12

12-16

Κεφ.

Στίχ.

27(63) 530 21

40 5 16

110

35-96

160

110.

427

4 5

174 174

34 36

12 4

149 115

8-10

59 99

15-21

ΑΙ͂

1-2

6Ί 6Ί 63 63

33(26)

173

112

1-2

4-8

118.

36(292.

31-32

118.]

38(ῆ:

931

113

114 114. 79 65

38(3Η:1Ὶ 38(4᾽ἾΊ 38 39(323)

351-34 353-34 36-37 14-15

198.

39(33).

36-42

138.

8-16

15-16

Ἱερεμίας

19 2 7 14 15 1-4 1-2 2 24 323-40 34 35

138

138 84, 138

101 139 74,139 47 13,46 47 40 40 41 80 140 140. 140

2 ὃ 10 11

184

174

102

᾿ 2 2 12 14 16 23 23 23 27(6) 27(56) 27(56)

13.| 29 80

190-20

Σελίς

39(33) 40(38ἃἅΝ,

{-2

Σελίς

140 12, 149, 168 33 33

115

140

30 30, 31,33 33 42

141

40(33)

141

40(388)͵

142

40(333)

142

40(33) 40(33ὄ3Ν

40(38) 41(3ἅι. 41(3Ὶ 41(3,4 41(3ἢἪ. 42(33, 42(35) 42(3ξΗη 42(338) 42(353γη 42(353.. 42(33.

1-6

6 12 12-17 13 17 12 412-17 13 17 18 18-19 19

141

142

142 143 143 143 143 144 144 144 144, 145 144, 145 145 145

Κεφ.

Στίχ.

51(44) 51(44)͵

Ἵ 62

51(44) 51(44)

10-Τ| 11

51(44

Κεφ.

Στίχ.

44 44

18 26

4 1-6

44 44

26 36 36

7 25-27 27

Σελίς

Ἰεζεκιήλ

24-27

174

5 10 ΤΊ

5-8 9-4 5-8

146 107 146

2 2 2

Δανιήλ

22 28 29

Σελίς 45 147

148

148 68 99

85 85 85

ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ ΚεΦ.

Στίχ.

Ματθαῖος

4 4

12 14

3 3 93

16 16-17 17

12-13

μὰ

10 11

20 27

12 12 12 12 18

24 28 Κλ 31-32 20

Σελίς

69, 101, 158, 159]

101 70

67 121 117

Κεφ.

Στίχ.

120, 157 80

111

66, 94, 119,

16, 52 65

Μᾶρκος 928-30

95,96) 132

9.30

Λουκᾶς

' 2 2

934-35 35 78 22 26

52, 74

77 109 156 77 80

Σελίς

206-30

59, 61 58 102 88 60, 75

164, 169 ΟἹ

185

Κεφ.

Στίχ.

Σελίς

2 ϑ 4 10 10 1 1 12

29.31 22 18-19 21 22 15 20 10

12 21 24

49 15 49

Κεφ.

ΣΤίχ.

Σελίς

60 121] 113. 85 65 77 109 77

10 11 12 12 12 13 14 14

27-28 4 40 40-42 49 13-14 δ 10

83 177 35, 36 15, 35 63 87 84, 161 63

101 16 58)

14 14 14 14

53, 80 16-17 99, 160, 161 17 53, 99 23 62,87, 121, 162 26

15 15

15 26

52, 75, 87, 158

᾿

Ἰωάννης

' '

Ὶ

, 2 3 3 3

3 3

3 4 6 6 6 7 7 8 8 8

104, 105, Ω

ἿΓΟἐς

95] 19 92} 21-22 70,76,98| 5.8 5 Ρ.8 70, 76,93, 156 8

16 16 17 17 17

ὸ

1011 1

34 10 32 45 63 23 38-39 12 26 40

15,149. 169]

80 14

70 21

15. 1 69 160 1 86] 2 68 2 88] 2 69 2 178} 3 14,63, 161. 4 14} 5

Ἵ

49, 162, 163

160

14, 68, 1 48, 122, 160,

162, 168 182, 14͵ 63, 160,

14 30 1 21 ΖΖ

141 81 19 13 19

161, 168

28 1

Πράξεις ᾿Αποστόλων

180 81

5 69 8 158 16 55, 63 3 101 4 52, 156 17 116 17.21 116 2 1 24 165 3:4 Β6Ί, 78, 165, 169

Κεφ.

5 7 7 7 9

Στίχ.

9 2 51 55

937

» 1 20 10 Ί

“θ

15 15

156 58]

,1 2

᾽ξ οὐ

75,᾿ 91

75.91.}

ΚεΦ.

77,88 106] 79 79

76, 162, 168

Σελίς

ΣΤίχ.

19 30

58, 119, 123 72, 73, 90, 119, 123, 125

Α΄ Κορινθίους

120 ε7

13:15

4 8

108

10.11

81, 158, 178 54, : 58

Ψ 13

οι

63, 74, 81, 174

16-17

ν᾿

92, 174 135

1 12 12 12 12

49 4.6 7.11 11

Σελίς

54, 170

ὌΧ Εν 21

Ῥωμαίους

1͵

᾽4

Σ5 δ ;

5 Ἂ : "2

123 73, ἐπ 90, τὴ 9.93} 8)

Ἢ

911

49, 54,99}

54, 99, 174

116

19 10 5 13 1.

127} 72} 163} 58 771,82, 119,122,] 158, 159]

12 13 15 15 15

55,

ὙΡῸν

88 δῦ 58, 105 124, 126 58 58, 105, 124,

157, 174 9Ί

105

Β΄ Κορινθίους

118

0 11

ὦ

170, 176

3 3 3 3 3 4

163

8 15-18 16 16-18 17 β

83 178 178 103 177 105

124

21-22

175, 177, 102, 176, 104,

187

ΚεΦ.

Στίχ.

16-18

Ἵ

Σελίς 73, 123, 125

11-12

ά 5 5 6 6

19 22 22-23 2 8

16-17

Ἵ

16-18

125

97,98, 125]

4 4

ἀ 4-8

178 90 72, 73 87 83

106

104, 105, 106

54, 170

Φιλιππησίους

19 8

188

99.

157 126

72} 69

49,76} 128 178 72

7-.8 23

71 82

7-8 13 16-17 5

101 71, 72, 82, 159 17 171

Α΄ Τιμόθεον

16 1

Ὶ

7.8

92, 174

Β΄ Τιμόθεον

54, 99

58, 79

Κολασσαεῖς

10 14

1 2 2 3

Θ0, 123, 125

Β΄ Θεσσαλονικεῖς

125

55, 86

5.26

3 3

4 5

49, 126, 132

Ί 3.

Α΄ Θεσσαλονικεῖς 5

Ἐφεσίους

Σελίς

16.

Στίχ.

Γαλάτας Ἵ

Κεφ.

140

Τίτον

Σ΄ 1

Ὁ ς

γῦ, ΟΣ 188, 188 Εθραίους

" , 17 57, 142

ὃ

ἧς

Ἵ 2

12 3-4

56 126

ΚεΦ.

Στίχ.

2 3 3 3 3 4 4 δ

11 7 7.9 7.11 14 12 12-13 4

8 ο

Σελίς

82 4 28] 7} 1 89] 4 98] 2 Β9] 81} 4 98

102

31,33.

᾿ς

51. Ὶ Υ

8:12 ὃ

ἝΝ

31,33

15-17

16-17

Κεφ.

129

13 13

Ί ,

44 4 4 4

ὃ

411 47, 88, 178 55

Α΄ Ἰωάννου

97, 98, 125

162

100

56, 57, 87

100, 159]

76, 93

8-9 12

57 82

ά 4

7 8

76, 93 72

7.8

Ἰακώθου 18

4 4-8 5 β 12

23 168

97}

95, 96, 171 96, 97 96,97 88

Α΄ Πέτρου

17 21

28-29

Β΄ Πέτρου

417]

51 86 49, 55 178 71, 159 61 58, 107

25. 26,28,126

24-28

10-11 10-12 11 12 22 18 14

Σελίς

Ἵ

127,128}

Στίχ.

129}

5 κα

20 12 16

99, 123 " 1 76,, 93

32, 84, 85, 161

18 5ῃ

76,ν 93

Β᾽ Ἰωάννου

85 823

157

57 189

Κεφ. Ἵ

Ι Ὶ Ι

Στίχ.

Σελίς

θ6

57 Ἰούδα

4 19 20.21 4 4-5

2 2

11 17

2 3

190

29 Ἵ

Στίχ. 6

Σελίς 15

165} 3 ιο}] 3. :9]34

14 21 22 5

5: τ Ἷ5 62, 101

δ, τα

1] 12

15 5

18 130

23 Ἵ

102 130

᾿Αποκάλυψις Ἵ Ἵ

ΚεΦ.

62, 101, 105, 125. 125, 130, 132]

15.

15. 15]

55,64

15] 62

21 22

22 22

3-4 5

130

18, 119 102

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίς ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΕΙ͂Σ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΙ

ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΕΙ͂Σ ΕΝΙΚΟΙ

ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΗ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΓΕΝΕΣΕΩΣ18.19.... 20 ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΕΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙ͂Σ ΕΝ ΤΗ ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ

Διακρίσεις δύο προσώπων τῆς Θεότπτος

«ΤῸ ΕΚ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΕΚΠΟΡΕΥΟΜΕΝΟΝ»

ΙΔΙΏΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ

ο]

Παγγνωσία καὶ πανσοφία

Πανταχοῦ παρουσία Αἰωνιότης Τὸ ἀναλλοίωτον Παντοδυναμία ᾿Αγιότης ᾿Αγάππη

“1 94 56 97 θὺ 72

ΛΟΙΓΟῚ ΠΕΡῚ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣΩΣ ΠΕΡῚ ΤΟΥ ΘΕΟΥ͂....... 74 ΛΟΓΟΙῚΠΕΡῚ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΩΣ ΠΕΡῚ ΤΟΥ ΘΕΟΥ͂ ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ͂ ... Καὶ οἱ Τρεῖς πανταχοῦ παρόντες

Καὶοἱ Τρεῖς παντογνῶσται Καὶοἱ Τρεῖς ἅγιοι καὶ ὕψισται αὐϑεντίαι Καὶοἱ Τρεῖς ἁγιάζουν Καὶοἱ Τρεῖς δίδουν ζωὴν αἰώνιον

Ἕκαστος τῶνΤριῶνεἶνε ἡ ἀλήϑεια

80 80 81 81 82 83 84 δὺ

Καὶοἱ Τρεῖς ὕψιστοι μάρτυρες Καὶοἱ Τρεῖς ἀποκαλύπτουν τὰς ϑείας ἀληϑείας ............. 85

191

Καὶοἱ Τρεῖς ὕψιστοι διδάσκαλοι

Ὁ ϑεῖος νόμοςεἶνε καὶ τῶν Τριῶν

Οἱ Ἰσραπλῖται ἐπείρασαν καὶ τοὺς Τρεῖς

Ἡ ϑεία ἀγάπη εἶνε καὶ τῶν Τριῶν

Καὶοἱ Τρεῖς ὥρισαν τοὺς ἀποστόλους κλπ. ..--..--οςςς.. Καὶοἱ Τρεῖς ἀνέστησαν τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ ο.«...ς.ς.ςος. Οἱ χριστιανοὶ γεννῶνταικαὶ ἐκ τῶν Τριῶν Νυμφίος ὁ Θεός, νυμφίος ὁ Χριστός, νυμφίος τὸ Πνεῦμα... Οἱ χριστιανοὶ κοινωνοὶ καὶ τῶν Τριῶν Ἐντὸς τῶν χριστιανῶν κατοικοῦνκαὶ οἱ Τρεῖς .....΄.΄ὉὉὉὍς Οἱ ἀσεβεῖς δὲν ἔχουν Πατέρα, Υἱὸν καὶ Πνεῦμα .-.-.----ςς.-ς. Πῦρκαὶοἱ Τρεῖς Τρισήλιος ἡ Θεότης Φωτίζουν καὶοἱ Τρεῖς Ὁ Πατὴρ τῆς δόξης, ὁ Κύριος τῆς δόξης,

τὸ Πνεῦμα τῆς δόξης

86 87 88 90 91 91 93 94 97 98 100 100 102 104 106

Χωρία τῆς Καινῆς Διαϑήκης

108 108 118

ΑΛΛΑ ΤΡΙΑΔΙΚΑ ΧΩΡΙΑ

134

ΟΝΟΜΑΤΑ Πνεῦμα Πνεῦμα Ἅγιον ἢ ἍΛγιον Πνεῦμα

Γιαχβέ

156 1596 157 1599 1602 104 1600 171 172

ΕΥ̓ΡΕΤΗΡΙΟΝ ΧΩΡΙΩΝ ΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ

181

ΠΙΝΑΞ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

191

ΤΡΙΑΔΙΚΑ ΧΩΡΙΑ Χωρία τῆς Παλαιᾶς Διαϑήκης

Τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληϑείας

Παράκλητος Δεσπότης θεός

Κύριος

192