{ Reizen }
‘WELCOME TO IRAN, WE LOVE YOU!’
Religie De Torens der Stilte in Yazd. Hier werden de doden naar zoroastristisch gebruik op een plateau achtergelaten.
Hans Avontuur reist door het land dat aan de wieg heeft gestaan van onze beschaving, waar het geloof in één god is geboren en iedereen gelijke rechten heeft gekend. ,,De Iraniërs koesteren hun vrije geest.’’ Tekst en foto’s HANS AVONTUUR
‘Hello, where are you from?’ ‘I’m from Holland.’ ‘Oh, very nice. Welcome to Iran. Do you have Instagram?’
Het is niet zomaar een gesprekje onder de bogen van het Golestanpaleis in Teheran. Het is een gesprekje dat ik tijdens deze rondreis tien keer per dag zal voeren. In de stad én op het platteland. Altijd bekroond met een glimlach, soms met kushand: ‘Welcome to Iran, we love you!’ Op uitnodiging van het Drents Museum, dat een grote tentoonstelling over Iran inricht, reis ik langs de archeologische hoogtepunten van het land dat het hart vormde van het grootste rijk dat ooit heeft bestaan: Perzië. Hier werden de sterren bestudeerd, terwijl wij in WestEuropa nog rondrenden in berenvellen.
44 | zaterdag 9 juni 2018
Na een kort bezoek aan Teheran en de reliëfs van Taq-e Bostan, ben ik bij de Zijderoute aangekomen, het netwerk van handelswegen dat het Verre Oosten met het Westen verbond en zorgde voor grote welvaart. Ik kijk om me heen en stel me voor hoe de karavanen langstrokken en hun kamp opsloegen voor de nacht.
Darius Er is water en schaduw. Geen betere plek om te overnachten én geen betere plek voor de koning om een reclamebord voor zichzelf op te hangen. En dat is precies wat Darius, de grondlegger van het grootste Perzische rijk, tussen 522 en 485 voor Christus heeft gedaan: een meesterwerk van steen laten oprichten. Vijftien meter breed, zes meter hoog en op bijna honderd meter boven de grond.
Rondom een reliëf met Darius in de hoofdrol, wordt in drie soorten spijkerschrift zijn verhaal verteld. Hoe hij een bedrieger aan het hof ontmaskert en koning wordt. Historici betwisten elkaar over de betrouwbaarheid van dit verhaal, maar feit is dat Darius na zijn staatsgreep van Perzië een wereldmacht maakte. Het is avond als ik Isfahan bereik, de stad met zijn betoverende klank en Naqsh-e Jahan plein dat ooit door 50.000 olielampen werd verlicht. Het is een plein met een langgerekt park in het midden, dat eens een poloveld was. Net als de Iraanse gezinnen zoek ik een plek in het gras en zie hoe de laatste zonnestralen de Moskee van de Sjah kleuren. In het schijnsel van de straatlantaarns maak ik een praatje met Reza, die me graag de stad wil laten zien, de moskee of
NL
NL
magazine | 45
de brug. Hij kent iemand met een Mercedes die me door het land kan rijden. Ik ontmoet Mohammed die heel veel over Nederland weet – tot en met Franeker! – maar er nog nooit is geweest. En de studentes Fatemeh en Nour komen me vertellen dat ze trots zijn op Iran, maar dat ze na hun examen graag in Amerika willen studeren. Theehuis Bezoekers van de palmentuin van het Hasht Behesht-paleis, Isfahan. Onder: Teheran.
Turbulent Het zou misplaatst zijn om na een paar dagen in Iran iets zinnigs te zeggen over het karakter van de 85 miljoen mensen tellende bevolking. Maar één ding is duidelijk: de Iraniërs koesteren hun vrije geest. Wellicht is dat een erfenis van de turbulente historie waarin de bewoners zich voortdurend moesten plooien naar nieuwe machthebbers. Van Dzjengis Khan tot Alexander de Grote. Van Romeinse legioenen tot Arabische stammen. Als je niet vrij bent, bedenk je een manier waarop je je wel vrij kunt voelen. De volgende ochtend word ik gewekt door de oproep voor het gebed. Bidden doe ik niet, maar ik bezoek later wel de Moskee van de Sjah, een wereldwonder van zalen, bogen, nisjes, tuinen, pleinen en doorkijkjes die schitteren in blauw mozaïek. Maar de tientallen schoolkinderen hebben vooral aandacht voor de buitenlandse bezoekers. Er wordt stiekem gewezen, gegiecheld en als er genoeg moed is verzameld, stapt een meisje naar voren: ‘Hello, where are you from?’ ‘From Holland.’ ‘Oh, very nice, welcome to Isfahan.’ ‘Thank you.’ ‘You like the people? We love peace!’
Isfahan is een heerlijke stad. Met brede boulevards, prachtige parken, een reusachtige bazaar en een rivier die het grootste deel van het jaar droogstaat. Heel vroeger verdeelde het water de stad in het deel waar de moslims woonden en het deel voor de christenen en de grote Joodse gemeenschap. Dat is niet meer zo. De moslims wonen nu overal en van alle andersgelovigen is alleen nog een kleine Armeense kerk over. Ik loop over de Khaju-brug en hoor flarden van een lied. Op zoek naar de bron eindig ik onder de stenen bogen, een plek die vanwege de akoestiek geliefd is om liederen te zingen en gedichten te
Nieuw Tot voor kort verboden in Iran: een terrasje op straat. De enige openbare ontmoetingsplek was de moskee.
46 | zaterdag 9 juni 2018
NL
NL
Bedevaartsoord Het graf van de 14de-eeuwse dichter Hafez in Shiraz. Veel van zijn gedichten zijn Iraanse zegswijzen geworden.
VAN EEN LIEDJE OVER EEN VERLOREN LIEFDE KRIJG IK KIPPENVEL OP MIJN HART declameren – geen land waar poëzie zo’n belangrijke rol speelt als in Iran. Vandaag zingen oude mannen een klassiek volksliedje over een verloren liefde. Hoewel ik de tekst verder niet kan volgen, is het geluid doordrenkt van pijn en nostalgisch verlangen. Het bezorgt me kippenvel. Het is nog vroeg als ik Isafahan verlaat. Het landschap verandert traag in een stenige vlakte. Er groeien taaie struiken en aan de horizon bibberen de contouren van kale bergen in de felle zon. Het reisdoel is Yazd, één van de oudste permanent bewoonde steden ter wereld. En één van de droogste. Maar daarop hebben de Iraniërs meer dan duizend jaar geleden al iets bedacht: de kanaten, een ingenieus systeem van ondergrondse waterkanalen. Lunch in de restanten van een karavanserai – een herberg in de woestijn. Er
staan twee bouwwerken van baksteen en leem. Het ene was bedoeld voor de vermoeide reiziger, het andere voor de kamelen en dromedarissen. Wat rest zijn enkel nog de muren. Op de binnenplaats die gevuld was met opgewekte reizigers, liggen nu autobanden en stuift het zand. Yazd oogt schitterend. De oude stad met zijn smalle straatjes, het plein Amir Chakhmaq en de Torens der Stilte – iets buiten het centrum. Nog tot diep in de vorige eeuw werden de doden hier naar zoroastristisch gebruik op een plateau neergelegd. De gieren deden de rest. Ik loop er door de ruïnes van herbergen (de doden werden soms van ver gebracht) en beklim een van de torens. Op de top voelt het vredig. Die avond slenter ik door de stad en drink een caffè latte met saffraan op een terras, één van de nieuwe vrijheden
magazine | 47
IK MOET WETEN DAT DE MENSEN ANDERS ZIJN DAN HUN FANATIEKE LEIDERS in Iran. Tot voor kort waren tafels en stoelen op straat verboden en was de moskee de enige openbare ontmoetingsplek. Om me heen zitten jonge Iraniërs. Mannen met hipsterbaard en vrouwen in zwarte skinny spijkerbroek onder hun lange overjas. De sterrenhemel fonkelt en langzaam bevrijdt de nacht Yazd van de hitte.
Bergen Een weg met uitstekend asfalt slingert door de woeste bergen. Aan de andere kant van de passage wacht een plateau dat aan de horizon lijkt op te lossen. Het is een zinderende vlakte met molshopen op plekken waar ondergronds de kanaten liggen. De koffiestop is op een parkeerplaats aan de weg. Ik zie een kleine moskee, een drooggevallen vijver en een mini-pretpark met mini-reuzenrad en mini-achtbaan. Iraans vermaak. In het winkeltje word ik ontvangen als de verloren zoon. Hossein, een man op leeftijd, veegt zijn mond af aan zijn mouw en schudt me tot drie keer toe de hand. Ik moet weten dat ik van harte welkom ben, dat de mensen anders zijn
Iran in Drents Museum Na prestigieuze tentoonstellingen over onder meer het Terracottaleger, de Maya’s en Georgisch Goud, heeft het Drents Museum opnieuw een blockbuster in huis: Iran – bakermat van de beschaving (17 juni tot en met 18 november 2018). Hiervoor zijn bijna tweehonderd voorwerpen naar Assen gehaald, waarvan de meeste nooit eerder buiten Iran waren te zien. De expositie, in Oosterse sferen, neemt bezoekers mee op reis van 7000 voor tot 1700 na Christus. Blikvanger is het reliëf van Bisotun, dat op ware grootte is nagebouwd. Zie ook drentsmuseum.nl
48 | zaterdag 9 juni 2018
De reis Er zijn tal van goede verbindingen tussen Amsterdam en Teheran. Prijzen variëren. Voor juli vonden we prijzen onder de 400 euro retour, inclusief belastingen. Overnachten In populaire plaatsen is voldoende keuze. Direct boeken kan lastig zijn. Topadres op onze reis: Dad Hotel in Yazd (dadhotel.com).
dan hun fanatieke leiders, dat de Iraniërs vrienden willen zijn met iedereen. Behalve met Saddam en Trump: ‘Die gekke Saddam dacht dat hij grond van ons kon stelen. Niet één meter meneer!’ De dorpen die ik passeer zijn niet mooi. Ze zijn ruw als het land. Daar is Pasargadae, de hoofdstad van het eerste Perzische rijk. Hier legde Cyrus de Grote vanaf 559 voor Christus het fundament voor het Perzië dat iedereen zich graag herinnert: groot, machtig, humaan en vooruitstrevend.
Vervoer ter plaatse Er zijn goede busverbindingen tussen de steden. Een nachtbus kost zo’n 10 euro. Voor de luxe versie betaal je het dubbele. Korte ritten met de taxi kosten een paar euro. Geld Het prijspeil ligt aanzienlijk beneden dat in Nederland. De rial is de officiële munt (100.000 rial is zo’n 2 euro), prijzen zijn soms ook in ‘toman’.
Persepolis Hoewel zijn tombe een magische plek is en verderop de koningsgraven van Naqsh-e Rustam indruk maken, ben ik vooral benieuwd naar Persepolis, de ceremoniële hoofdstad van het grootste Perzische rijk. Tussen de fraaie overblijfselen van onder meer de raadzaal, schatkamer en paleizen, kost het niet veel moeite om te geloven dat dit tijdens de gloriejaren van koning Darius het centrum van de geciviliseerde wereld was. Alles ademt beschaving. Met het reliëf van de audiëntiehal als hoogtepunt. Hierop staan geen machtige Perzische soldaten die hun tegenstanders in de pan hakken, maar de gezanten van 23 volkeren die uit alle uithoeken van het immense rijk naar Persepolis komen. Hun gezichten open en vriendelijk, de handen rustend op elkaars schouders. Verzoening in plaats van wrede onderdrukking. In de schaduw van het verleden zit ik op een bankje en zie ik hoe de late middagzon de lucht roze kleurt. De magie krijgt gezelschap van Alireza en Darya, die weifelend naast me komen zitten.
Visum Afhankelijk van de duur van je reis moet je een visum aanvragen bij de Iraanse ambassade. Dit kan ook bij aankomst op sommige vliegvelden. Gebruiken Verdiep je in de gebruiken van het land, zoals de kledingvoorschriften. En in de taarof, extreme hoffelijkheid die geldt als een groot goed. Informatie Lonely Planet, Rough Guide en Bradt hebben prima gidsen. Meer achtergrond: tegastin.nl en documentaireserie Onze Man in Teheran van Thomas Erdbrink. Voor de geschiedenis: boeken van Michael Axworthy.
Emotioneel Oude mannen zingen een liefdeslied onder de oude brug van Isfahan. Schoolreis De Moskee van de Sjah in Isfahan is een populaire bestemming voor schoolklassen. Boven: de entree van Persepolis.
‘Hello, where are you from?’ ‘From Holland.’ ‘Oh, welcome to Persepolis, you like?’ ‘It’s stunning.’ ‘Yes, welcome to Iran, we love everybody.’ ¶
NL
NL
Veilig reizen Reizigers zullen zich in Iran welkom voelen. Maar het blijft een land met een streng islamitisch regime, dat niet gecharmeerd is van tegenstanders en andersdenkenden. Lees je in, pas je aan en kijk voor het laatste reisadvies op nederlandwereldwijd.nl. Onze reisreportages kunnen (deels) door derden zijn betaald. Deze sponsors hebben geen invloed op de tekst, de foto’s en de vormgeving.
magazine | 49