Stadsschouwburg Journaal #21

Stadsschouwburg Journaal juni - september 2016

ssba.nl

SONNET 18, W.S.

Foto's p 6, 12, 18: Anne Claire De Breij

Stadsschouwburg Journaal # 21 juni -september 2016

Anne Claire De Breij is afgestudeerd aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag.

Haar werk is helder en uitgesproken, hoogst gestileerd met een scherp oog voor detail. Vaak ensceneert ze haar onderwerpen zodat er een 'illusie van de realiteit' wordt gecreĂŤerd en de grens tussen realiteit en fictie vervaagt - ook een kenmerk van vele vormen van hedendaags theater en dus perfect passend in een Stadsschouwburg Journaal.

Concept en vormgeving: Van Lennep Redactie en teksten: An Cardoen Aan dit nummer werkten mee: Melle Daamen, Ianthe, Klaas Backx, Marcelle Schots, Anita van Dolen, RenĂŠ van der Pluijm

anneclairedebreij.com

Heel veel dank aan: iedereen die achter de schermen zijn ziel en zaligheid in dit nummer heeft gestoken en iedereen die we mochten interviewen Uitgave: mei 2016, Stadsschouwburg Amsterdam Druk: Rodi Rotatiedruk Oplage: 10.000 Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van Rodi Rotatiedruk.

2

VOORWOORD

VERTROUWEN VERPLICHT In kunstenland kennen we seizoenen in plaats van kalenderjaren. Wij (lees: de Stadsschouwburg) doen er niet meer zo strak aan, maar gebruikelijk is het nog steeds. In theaterland begint het jaar eind augustus en eindigt het in juni of juli. Maar naast die seizoenen is er een andere periodiek in kunstenland. Dat is de Kunstenplanperiode. In een systeemcyclus die sterke gelijkenis vertoont met de hoogtijdagen van de Russische Plan-Economie, kent kunstenland geen vijf- maar vierjarenplannen. De nieuwe planperiode begint in 2017 en duurt dus tot einde 2020. Alle instellingen, die op min of meer vaste basis overheidssubsidie wil verkrijgen, hebben afgelopen winter een beleidsplan opgesteld. Plannen met veel braafpraat, maar ook met nieuwe voornemens en vergezichten. Ik werk er altijd met plezier aan. Het denken over de toekomst verzet de gedachte en inspireert. Tenzij je een rascynicus of -pessimist bent, dan is het denken aan de toekomst immers een gruwel, maar ik ben geen van beiden.

We hebben een mooi plan gemaakt, al zeg ik het zelf. We proberen een aantal nieuwe lijnen uit te zetten. We denken dat die noodzakelijk zijn, omdat het nú wel goed gaat met de schouwburg, maar dat geen garantie is voor de toekomst.

Daarvoor verandert er te veel in onze samenleving en in ons gedrag. Kortgeleden heeft het adviesorgaan van de Gemeente zijn preadviezen bekend gemaakt. Ook over de plannen van de Stadsschouwburg.

Het preadvies is ronduit positief: "De Stadsschouwburg Amsterdam heeft een helder ondernemingsplan voorgelegd, dat getuigt van lef en een goede verankering in de stad. De terugblik toont zelfreflectie, en er wordt met enthousiasme en vanuit een duidelijke visie gesproken over de toekomst. De commissie waardeert het dat de Stadsschouwburg steeds innovatief probeert te zijn in haar formats, presentatievormen en aanbod. Met onder meer het Expanding Theatre programma heeft de SSBA de grenzen van de schouwburg opgerekt, wat heeft geleid tot spannend, interessant en goed bezocht aanbod." Dat zijn goede rapportcijfers, maar ik was vooral blij met de steun die we van de gemeentelijke adviseurs krijgen voor de vernieuwing.

In dat door ons gemaakte beleidsplan geven we aan op twee lijnen te willen innoveren. Enerzijds gaan we proberen onze gidsfunctie nieuw leven in te blazen. Hoe maken we mensen wegwijs in het enorme aanbod, hoe laten we mensen nadenken over het theater dat we brengen, hoe voorkomen we

vrijblijvendheid. Een beetje de oude verheffingsgedachte, maar dan in een jas van deze tijd. Een tijd met snelle (online) communicatie, clash van culturen en globalisering. Dat vereist een nieuwe aanpak.

Daarnaast willen we experimenteren met nieuwe manieren van presenteren van ons aanbod en willen daarbij ook kunnen tornen aan de bestaande theaterconventies, zoals tijd, plaats, beleving. Dat klinkt nog een beetje vaag, maar bedenk dat de traditionele theaterconventies (zoals in één gebouw, vaste tijden, vaste plaatsen en stoelen, stil zijn en stil zitten, geen emotie tijdens de voorstelling laten merken, niet praten) vooral in de vorige eeuw gevestigd zijn. Ik betwijfel of die conventies deze eeuw overleven. Ik heb heel goed opgelet bij de megavoorstelling Mount Olympus, de 24 uursvoorstelling van de Belg Jan Fabre, die hier vorig jaar Julidans in première ging. 24 uur is natuurlijk veel te lang voor publiek om zich aan de normale theaterconventies te houden. Het is interessant wat bezoekers allemaal gingen doen. In- en uitlopen, zelf pauzeren, praten in de foyer (waar je de voorstelling op scherm kon volgen), eten en drinken in de zaal. Sommigen gingen naar huis maar kwamen later weer terug. Bij het slot was iedereen er weer en was er een brisant applaus.

In sommige buitenlanden, neem Suriname en de Antillen, is er een heel andere theatercultuur met weer andere theaterconventies. Ik volg dat met belangstelling.

De adviescommissie heeft waardering voor onze ‘toekomstgerichte en gedurfde benadering die veranderend consumentengedrag als uitgangspunt neemt’. De Kunstraad vindt de plannen nog niet concreet uitgewerkt (en daar hebben ze gelijk in), maar gezien eerdere innovatieve formatontwikkeling bij de Stadsschouwburg hebben de adviseurs vertrouwen in de uitkomst. Dat vertrouwen, dat legt de lat hoog voor ons. We gaan ons best doen het getoonde vertrouwen niet te beschamen.

— Melle Daamen directeur

3

1 6 9 INHOUD

In dit nummer kijken we niet alleen vóór, maar ook achter de schermen. Hoofd programmering René van der Pluijm en programmeur dans Anita van Dolen vertellen over hun keuzes voor de Stadsschouwburg. Directeur Melle Daamen schreef een column. Een floormanager van Café | Brasserie Stanislavski vertelt over werken in een theaterrestaurant. Marcelle Schots interviewde Sidi Larbi Cherkaoui, een van de meest bejubelde dansmakers van dit moment. Vier grote successen van Toneelgroep Amsterdam maken een comeback. We laten de makers zelf aan het woord. Ianthe (11) schreef een brief over de Vakantie Theater Dagen. En Wende Snijders tipt vijf favoriete voorstellingen in De keuze van…

3 10 11 15 22

VOORWOORD DE STADSSCHOUWBURG ZOEKT VRIENDEN (M/V) UITGELICHT ACHTER DE SCHERMEN VAKANTIE IN DE SCHOUWBURG

12 GROOT VUUR

een gesprek met René van der Pluijm, hoofd programmering

DE MOGELIJKHEDEN ZIJN GRENZELOOS een interview met dansprogrammeur Anita van Dolen

Wende Snijders De keuze van…

4

6 1 18 2 20 WorldTalks &Co Opnieuw, maar nu goed

CALEIDOSCOOP een interview met Sidi Larbi Cherkaoui

Comeback: 4x Toneelgroep Amsterdam

5

INTERVIEW INTERVIEW

6

Het had bijna niet anders gekund, dan dat René van der Pluijm in het theater zou gaan werken.

Terwijl vriendjes op voetbal of judo gingen, sloot René zich op zijn 12e aan bij de toneelclub van het Rotterdams Centrum voor Amateurtoneel. De muren van zijn slaapkamer hingen vol posters van voorstellingen. Elke zaterdag speelde de toneelclub in de oude Rotterdamse schouwburg.

Daar is de vonk overgeslagen.

GROOT VUUR EEN GESPREK MET RENÉ VAN DER PLUIJM, HOOFD PROGRAMMERING

door An Cardoen foto Anne Claire de Breij

Die vonk werd een groot vuur door de voorstellingen van Franz Marijnen, de eerste directeur van het Ro Theater vanaf 1977. Zijn theater maakte een enorme indruk, vertelt René. “Zijn aanpak, in voorstellingen als Het Liefdesconcilie: dat was voor mij als een big bang van het theater. Hij sprak al mijn zintuigen aan, het hart, het hoofd. Marijnen schuwde de controverse niet in het theater. Het maakte diepe indruk op mij” Voorstellingen uit die tijd zijn nog in zijn geheugen gegrift: De knecht van twee meesters met Peter Tuinman, Lars Norén, die door Karst Woudstra in Nederland werd geïntroduceerd, John Kraaijkamp sr. als King Lear, … “Rotterdam was een hele inspirerende stad in die tijd. Het Holland Festival streek er neer met een reiseditie, ik zag er op mijn 14e werk van theater- en dansvernieuwers als Lucinda Childs en Robert Wilson. Ik begreep er niet alles van, maar voelde dat er iets bijzonders aan de gang was. In het kleine Piccolo Theater zag ik de producties van Mickery, La Mama uit New York, Pip Simmons; de grootheden van de theateravant-garde.”

Hij was een alleseter, zegt René. Naast de schouwburg, het Piccolotheater en Lantaren zag hij komedies met Mary Dresselhuys (Slipper), musicals van Annie M.G. Schmidt (Foxtrot), de zomervoorstellingen van het Werktheater in een tent op het schouwburgplein. En film, veel film, van arthouse (Pasolini, Visconti, Fellini) tot blockbusters. Rotterdam stimuleerde cultuurbezoek in die tijd met een ’5 voor 15 gulden’- kaart, waarvan René er talloze opmaakte.

Na het vwo volgde de studie Theaterwetenschap. “Het ging over theater en was academisch, de keuze lag nogal voor de hand. Al had ik toen nog geen idee wat ik er daarna mee zou gaan doen. Maar tijdens de studie werd me dat duidelijk. Ik wilde zelf geen theater

maken, niet op het toneel staan, maar juist de makers ondersteunen, helpen, organiseren. Ik had toen al veel theater gezien en had ook een mening over wat ik belangwekkend vond. Dát theater wilde ik promoten, een duw in de rug en een podium geven. En het is precies dat, wat ik als hoofd programmering van de Stadsschouwburg doe.”

René begon zijn professionele carrière als hoofd planning en publiciteit, eerst bij het Zuidelijk Toneel en later bij het Toneelgroep Amsterdam van Gerardjan Rijnders. In 2000 maakte hij de overstap naar de stadsschouwburg van Groningen, als theaterprogrammeur.

Dat was de laatste halte voor Stadsschouwburg Amsterdam. Aan de hand van zeven voorstellingen die te zien zijn in 2016-2017 schetst René zijn koers voor de schouwburg.

“Een belangrijk onderdeel van onze koers is dat we groepen die klaar zijn om de stap te zetten naar de grote zaal, het benodigde steuntje in de rug geven. In september starten we een langdurige samenwerking met De Warme Winkel, een van de interessantste theatercollectieven van ons land. Zij hebben aangegeven dat ze ieder jaar een grote productie willen maken. Twee daarvan gaan we als Stadsschouwburg coproduceren, twee andere gaan we ondersteunen en natuurlijk ook laten zien. Het is ook de bedoeling dat De Warme Winkel wat vaker over de vloer komt, bijvoorbeeld door mee te werken aan Expanding Theatre-programma's, waarmee we een brug slaan naar actuele maatschappelijke kwesties. De eerste is de première van de voorstelling getiteld de warme winkel.

De groep duikt op haar grote voorbeelden, waaronder Pina Bausch.

Wat daaruit gaat komen - ik heb eerlijk gezegd geen idee. Dat is bij De Warme Winkel altijd verrassend en spannend. Ik heb die productie wel meteen een hele week geprogrammeerd - de inzet is dus hoog!”

The Situation Maxim Gorki Theater / Yael Ronen vr 16 & za 17 sep 2016 Unusual Weather Phenomena Project Théâtre Vidy Lausanne / Thom Luz vr 7 & za 8 okt 2016 de warme winkel De Warme Winkel wo 26-za 29 okt 2016 De meiden Toneelgroep Amsterdam / Katie Mitchell wo 7 - vr 23 dec 2016 & di 16 za 27 mei 2017 2666 Si vous pouviez lécher mon coeur / Julien Gosselin deel I wo 17 mei 2017 deel II do 18 mei 2017 marathon za 20 mei 2017 Onderworpen + Platform NTGent / Johan Simons zo 23 apr / za 13 & zo 14 mei 2017 Onderworpen ook op ma 24 apr 2017

7

“Katie Mitchell regisseert bij Toneelgroep Amsterdam De meiden van Jean Genet. Mitchell was onze Brandstichter 2015; ze is een van de meest onbevreesde en originele theatermakers van Engeland.

Tijdens dat festival hebben we haar theaterwerk geïntroduceerd in Nederland, daarvoor had ze twee opera’s geregisseerd bij De Nationale Opera. Het was een daverende kennismaking en ik blijf haar natuurlijk volgen. Dat ze nu bij Toneelgroep Amsterdam een voorstelling maakt, is een mooi voorbeeld van de wisselwerking tussen ons en ons huisgezelschap op internationaal gebied. Het is fantastisch dat ze De meiden regisseert, dat past perfect bij haar repertoirekeuzes, waar vaak thema's als de positie van de vrouw, macht en machtsmisbruik in terugkomen. Ze heeft ook een bijzondere cast uitgezocht: twee fenomenale actrices, Marieke Heebink en Chris Nietvelt én gastacteur Thomas Cammaert als ’de madame’.”

“Johan Simons volgen we al jaren - van Toneelgroep Amsterdam naar Eindhoven, Gent, München, de Ruhrtriennale, nu opnieuw Gent en straks Bochum. Platform, zijn regie naar de roman van Houellebecq, was in 2001 opzienbarend. Dat stuk komt terug en we laten het zien in combinatie met Simons' nieuwe regie, ook een Houellebecq, Onderworpen. Tijdens de afgelopen editie van Brandhaarden was de Duitse Karin Beier de eerste die deze roman voor het theater bewerkte. Dat was een solo; Simons maakt er een groepsstuk van.

Twee stukken over het failliet van de westerse waarden en de vraag wat er daarna komt. Onderworpen gaat in wereldpremière in Amsterdam. Omdat de Gentse schouwburg wordt verbouwd, wijkt het gezelschap uit naar ons.”

Voor Made in Lausanne werken we samen met het Théâtre Vidy uit die Zwitserse stad. Een theater waar in absolute vrijheid en in de relatieve luwte razend interessant theater wordt gemaakt. Directeur Vincent Baudriller biedt tijd, geld, faciliteiten en vertrouwen aan jonge of onorthodoxe theatermakers. Zoals Angélica Liddell, die nu al vier jaar op rij in de schouwburg te zien was, of Rimini Protokoll, onze Brandstichter 2017. En Thom Luz, van wie ik Unusual Weather Phenomena Project heb geprogrammeerd. Ongewoon muziektheater rond wonderlijke meteorologische fenomenen die onmogelijk lijken, maar toch bestaan. En wat die over ons, mensen, zeggen. Baudriller selecteert die makers op grond van hun ideeën, hun persoonlijke signatuur. Dat is altijd uitgesproken; het kan mislukken en het kan briljant zijn. Vanuit Lausanne wordt zo een belangrijke impuls aan het Europese theater gegeven. Die ruimte en dat vertrouwen dat daar aan die internationale makers wordt gegeven, daar kunnen we in Nederland best jaloers op zijn. Voor mij is het een grote inspiratie, ik hoop dat we dat vuur ook kunnen overbrengen op de Nederlandse theaters, makers en beleidsmakers. We gaan er in elk geval mét Baudriller verder over praten.”

“En in 2017 volgt Made in Athene. De andere kant van de medaille.

Er zijn daar geen middelen om theater te maken en het publiek heeft geen geld om kaartjes te kopen. Hoe overleef je dan?”

“Ik ben er enorm trots op dat we het grote Franse talent Julien Gosselin vorig jaar met Les Particules élémentaires (óók Houellebecq) in Nederland hebben geïntroduceerd. Hij is van de generatie van Simon Stone, de Australiër die nu bij Toneelgroep Amsterdam regisseert: jong, enorm vernieuwend in hun taalgebied, de sensatie van de grote festivals. En compromisloos in de zin dat ze weten wat ze willen, een idee, een visie (en lef) en daar helemaal voor gaan. In dit geval: een tien uur durend theaterstuk gebaseerd op de roman 2666 van Roberto Bolaño, een meesterwerk uit de hedendaagse Zuid-Amerikaanse literatuur. Een bonte mozaïek van fascinerende personages en verwijzingen naar films, literatuur en filosofie. We laten die voorstelling niet alleen zien, maar coproduceren hem ook.

Omdat we dit soort makers willen steunen in hun ambities.”

“Uit Duitsland haal ik een voorstelling van een theatermaker met een scherp oog voor de maatschappelijke realiteit. Het is politieke komedie over emigranten uit het Midden-Oosten in Duitsland. Yael Ronen, vaste regisseur van het Maxim Gorki Theater, vroeg daarvoor acteurs met een Syrische, Israëlische en Palestijnse achtergrond, die dicht bij de personages staan. Deze voorstelling, The Situation, werd dit jaar geselecteerd voor Theatertreffen als één van de tien beste uit het Duitstalige theater” “Soms willen we meer kunnen laten zien van een maker, een theaterhuis of een plaats. Meerdere voorstellingen per jaar of zelfs over de jaren heen. Daarvoor hebben we de serie 'Made in…’ bedacht.

8

“Waar razend interessant theater wordt gemaakt.”

Talent kent geen grenzen voor de veelzijdige singer-songwriter Wende. Haar muzikale oeuvre is een reis door de muziekgenres, van Frans chanson tot (eigen) Nederlands en Engelse nummers en hedendaagse muziek ( Wende Sings Winterreise). Ze speelt voor uitverkochte zalen, van Paradiso tot het Concertgebouw, en werkt samen met orkesten als het Metropole Orkest, Het Gelders Orkest en Amsterdam Sinfonietta. Ze bracht zeven studioalbums uit en won een groot aantal awards. Haar meest recente tournee met Amsterdam Sinfonietta wordt in mei 2016 afgesloten met een extra (reeds uitverkocht) concert in Paradiso.

DE KEUZE VAN… WENDE SNIJDERS

Rain Rosas / Anne Teresa De Keersmaeker Wende: "Anne Teresa De Keersmaeker is een grote inspirator voor mij; haar precisie, haar compromisloosheid, haar totaal eigen poëzie en haar groep ongelofelijke dansers. Ik verheug me op dit stuk dat wordt uitgevoerd op de muziek van Reich, ook al zo’n kolossale inspiratiemotor."

Speak Low If You Speak Love Ultima Vez / Wim Vandekeybus

Kings of war Toneelgroep Amsterdam / Ivo van Hove Wende: "Al vanaf het begin dat ik in Amsterdam kwam wonen heb ik Toneelgroep Amsterdam gevolgd. Ik heb de grootste bewondering voor het werk van Ivo van Hove en Jan Versweyveld en de acteurs van het gezelschap. Ik heb deze voorstelling gezien en ben blij dat die hernomen wordt. Hij is prachtig en heeft triomfen gevierd in onder andere Parijs en Londen. En zoals Hans Kesting Richard III neerzet is echt fenomenaal."

Snorro Ro Theater / Jaap Spijkers Wende: "Mijn nichtje is nu oud genoeg om naar het theater te gaan, dus ik kan haar naar allemaal mooie voorstellingen slepen.

Het Ro Theater is berucht om zijn fantastische kindervoorstellingen; voor De Gelaarsde Poes was er geen kaart meer te krijgen. Dat gaat me nu niet overkomen. Bovendien doet Loes Luca mee, dat wil ik echt niet missen."

Wende: “Ik heb niet eerder iets van Wim Vandekeybus gezien en waarschijnlijk moet ik me daar nogal voor schamen. Al meerdere keren heb ik in mijn omgeving gehoord hoe ongelofelijk goed zijn werk is. Dat kwam van mensen die echt veel verstand hebben van theater. Het gaat in deze voorstelling over de liefde, vol verwachting klopt mijn hart.”

Mount Olympus Troubleyn / Jan Fabre Wende: “Deze voorstelling duurt 24 uur. Jan Fabre heeft zelf ergens over deze voorstelling gezegd dat het belangrijk is om in deze tijden van verschraling, van crisis en anti-cultuur, net daar tegen in te gaan door méér te aan bieden en onze mythische verborgenheden te exploreren. Een beter pleidooi om de voorstelling te zien, of überhaupt het theater in te gaan, kan ik niet verzinnen.”

Meer Keuze op ssba.nl/keuze De keuze van…

Maartje van Weegen Yvette van Boven Melle Daamen René van der Pluijm Anita van Dolen Leonard van Munster Annet Veenstra Najat Kaddour Rain Rosas / Anne Teresa De Keersmaeker za 5 & zo 6 nov 2016, 20:00 uur Kings of War Toneelgroep Amsterdam / Ivo van Hove do 13 t/m za 29 apr 2017, 19:00 uur Snorro Ro Theater / Jaap Spijkers do 23 t/m zo 26 feb 2017, 19:00 uur, zo 14:00 uur Speak Low If You Speak Love Ultima Vez / Wim Vandekeybus ma 3 okt 2016, 20:00 uur Mount Olympus Troubleyn / Jan Fabre data: zie ssba.nl

9

DE “Make friends with speed: Never so STADSSCHOUWBURG few, and never yet more need.”

ZOEKT VRIENDEN (M/V) INTERVIEW

Shakespeare, Henry IV

Draagt u kunst en cultuur een warm hart toe?

Stadsschouwburg Amsterdam zoekt Vrienden die kunst & cultuur een warm hart toedragen. Door Vriend te worden, steunt u ons in onze ambitie.

Vrienden krijgen voorrang

Stadsschouwburg Amsterdam heeft de ambitie hét toonaangevende centrum van theatercultuur in Nederland te zijn.

Met de grote Nederlandse gezelschappen én getalenteerde jonge makers met 'smoel'. Met toneel-, dans-, muziektheater- en jeugdvoorstellingen. Met spraakmakende internationale voorstellingen en Expanding Theatre-evenementen, die de grenzen van het theater verkennen. Met theatereducatie waarin we cultuur overdragen en zoveel mogelijk mensen enthousiast maken voor theater.

€75 per jaar

Als Vriend ontvangt u een aantal exclusieve voordelen. U wordt als eerste geïnformeerd over nieuwe voorstellingen en u kunt als eerste kaarten kopen. Bovendien nodigen we u uit voor een ontmoeting met de programmeurs die u zullen vertellen over nieuwe voorstellingen.

Voor slechts €75 per jaar bent u al Vriend van Stadsschouwburg Amsterdam. U kunt ook in termijnen betalen: €6,25 per maand / €18,75 per kwartaal / €37,50 per half jaar.

Wilt u Vriend worden?

Bel of mail naar Nynke de Haan, 020-523 78 66 / nynke.de.haan@ssba.nl.

Of stuur de antwoordstrook op naar: Stadsschouwburg Amsterdam, t.a.v. Nynke de Haan, Antwoordnummer 11340, 1000 PJ Amsterdam.

Een postzegel is niet nodig.

✂ Naam Vriend:

IBAN:

Adres:

Naam rekeninghouder:

Postcode: Woonplaats:

Bedrag:

Land:

Plaats en datum:

Telefoon: Geboortedatum:

Per:  maand  kwartaal  halfjaar  jaar

E-mail: Handtekening:

Door ondertekening van dit formulier geeft u toestemming aan Stadsschouwburg Amsterdam om doorlopende incasso-opdrachten te sturen naar uw bank om een bedrag van uw IBAN af te schrijven en aan uw bank om doorlopend een bedrag van uw IBAN af te schrijven overeenkomstig de opdracht van Stadsschouwburg Amsterdam.

10

UITGELICHT

foto:Ute Langkafel

foto: Jan Versweyveld

The Situation (NL première) Maxim Gorki Theater / Yael Ronen

"Een moedige, nietsontziende theateravond, vol bittere zelfspot, scherpgeslepen woordgrappen, vrij van kleverige clichés.", schreef de Frankfurter Neue Presse. In The Situation komen Syrische, Israëlische en Palestijnse emigranten elkaar tegen bij de cursus Duits in Berlijn. De correcte grammatica is niet echt hun grootste probleem.

De dingen die voorbij gaan (NL première) Toneelgroep Amsterdam & Toneelhuis & Ruhrtriennale / Ivo van Hove

De fictie komt dicht bij de realiteit. De personages worden gespeeld door acteurs met een Syrische, Israëlische en Palestijnse achtergrond, in het Engels, Duits, Hebreeuws en Arabisch met boventitels.

Voor het tweede deel van zijn Couperus-trilogie regisseert Ivo van Hove een theaterversie van de magistrale psychologische roman Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan uit 1906. Een verbazend modern portret van een familie die aangetast is door vreselijke geheimen die het daglicht niet mogen zien.

The Situation werd dit jaar geselecteerd voor Theatertreffen als één van de tien beste uit het Duitstalige theater: “Radicaal grappig politiek cabaret."

Van Hove noemt Couperus een visionair schrijver, wiens thema's de hele wereld aangaan, en besloot een trilogie aan diens oeuvre te wijden. In 2015 regisseerde Van Hove het eerste deel, De stille kracht: "Een overdonderende theatermoesson." (Theaterkrant ****).

"Een kroonjuweel." (Knack). do 8 t/m do 22 dec 2016, 20.00 uur

vr 16 & za 17 sep 2016, 20.00 uur

foto: Tabea Huberli

Unusual Weather Phenomena Project (NL première) Théâtre Vidy Lausanne / Thom Luz Theatermaker en muzikant Thom Luz creëert vreemde en uiterste fascinerende werelden op het toneel. "Niemand maakt theater zoals hij, er moet voor hem een nieuwe categorie worden uitgevonden", schreef een recensent. In Luz' theater speelt de muziek een centrale rol. Theater Heute riep hem in 2014 uit tot 'beste jonge regisseur'.

Bij Théatre Vidy Lausanne regisseert en componeert Luz Unusual Weather Phenomena Project. Een stuk over wonderlijke meteorologische fenomenen die echt bestaan, maar zelden worden waargenomen: regen die naar boven valt, viervoudige zonsondergangen en seizoenen die in omgekeerde volgorde verlopen. Een ode aan alles wat we niet begrijpen.

Snow in june, foto: LeineRoebana

Jubileumweekend LeineRoebana

Het verleden van LeineRoebana begon 25 jaar geleden. Daar horen uiteraard feestelijkheden bij. Tijdens een speciaal jubileumweekend blikt het gezelschap voor- en achteruit.

Tijdens de Asian Night op 12 november ligt de nadruk op de nauwe relatie van het gezelschap met cultuur, componisten, musici en dansers uit Azië - Indonesië in het bijzonder.

Op 13 november is het Music Night, met muziek die varieert van vroege polyfonie tot Xenakis, van Jacques Brel tot John Zorn.

Rond de voorstellingen vinden tal van activiteiten plaats.

Gesprekken, installaties, tentoonstellingen, miniconcerten, korte voorstellingen en interviews met verwante kunstenaars. za 12 & zo 13 mei 2017

vr 7 & za 8 okt 2016, 20.30 uur

11

INTERVIEW

12

De programmeur dans van de Stadsschouwburg, Anita van Dolen, is al zolang ze zich kan herinneren, gefascineerd door dans. Na haar eerste balletles, toen ze tien was, was ze compleet verkocht. Klaas Backx sprak met haar over haar achtergrond, haar visie op dans, waarom dans niet elitair is en over een aantal hoogtepunten die komende tijd in de schouwburg te zien zijn.

DE MOGELIJKHEDEN ZIJN GRENZELOOS EEN INTERVIEW MET DANSPROGRAMMEUR ANITA VAN DOLEN

door Klaas Backx foto Anne Claire de Breij

Programmeur Anita van Dolen is al zo lang ze zich kan herinneren gefascineerd door dans. Na haar eerste balletles, wist ze het zeker: ze wilde maar één ding: danseres worden. "Mijn oma was danseres. En hoewel ik haar niet heb gekend sprak het feit dat ze danste enorm tot mijn verbeelding. Ze leek een beetje een mysterieus, excentriek figuur in onze familie". Als jong meisje ging ze op ballet en kwam ze terecht bij de Scapino Balletacademie. "Ik was totaal gebiologeerd door de droomwereld van klassiek ballet. Maar niet alleen de magie ervan sprak mij aan, ik vond ook de trainingsdiscipline Prettig. Toen ik wat ouder werd leerde ik ook andere vormen van dans kennen. Ik herinner me dat ik ooit een opname zag van de solo Lamentations van Martha Graham en dat ik dacht…Wow!" Verhalen vertellen Dit wow-gevoel heeft haar sindsdien niet meer losgelaten. Ze ging naar talloze voorstellingen en verslond de video's in de bibliotheek van het Theater Instituut en de Theaterschool. Na haar tijd op de academie werkte Van Dolen als productieleider bij festival Springdance in Utrecht, destijds onder de artistieke leiding van Simon Dove. "Een openbaring. Bij Springdance heb ik echt geleerd hoe divers de danskunst is en wat voor verschillende vormen dans kan aannemen. Simon reisde veel, en zijn bureau lag altijd bedolven onder videobanden en programmaboekjes van de meest uiteenopende producties. Ik heb al die video’s en al die producties bekeken en er ging een wereld voor me open. Zo zag ik de voorstelling Product of Circumstances van Xavier Leroy. Dat was een soort autobiografische conference waarin Leroy, van oorsprong bioloog, de relatie legde tussen dans en biologische pro-

cessen in het lichaam. Hij vertelde bovendien hoe hij de dans had ontdekt en liet zien wat hij als wetenschapper zo spannend vond aan dans. Een echte eye-opener voor mij. Ik ontdekte dat je op de meest verschillende manieren de meest verschillende verhalen kunt vertellen met een lichaam op een podium. Het is die rijkdom van de dans die mij zo boeit en die ik in mijn programmering voor ons publiek wil ontsluiten."

Fractus V Eastman / Sidi Larbi Cherkaoui di 13 & wo 14 sep

Vooroordelen Daarnaast maakt Anita zich sterk om de hardnekkige vooroordelen die nog steeds over dans bestaan uit de wereld te helpen.

"Mensen denken nog te snel dat dans ófwel iets is met mannen in maillots ófwel iets totaal abstract, elitair en ongrijpbaar; iets dat ze niet snappen. Terwijl zij daardoor zoveel moois aan zich voorbij laten gaan. Als mensen het idee van dans te moeten begrijpen los zouden laten en zich gewoon zouden overgeven aan het ervaren van de voorstelling, zou er voor hen zo veel te ontdekken zijn. Net als muziek heeft het bewegende lichaam de kracht om rechtstreeks onze emoties aan te spreken. Je wordt er vrolijk van, verdrietig, claustrofobisch, euforisch…de mogelijkheden zijn bijna grenzeloos."

Speak Low If You Speak Love Ultima Vez / Wim Vandekeybus ma 3 okt

Van Dolen beschrijft zichzelf als een ware dansfreak. "Een goede voorstelling kan ik wel twintig keer zien. Ik raak niet uitgekeken op de zeggingskracht van het menselijke lichaam en hoe dit lichaam binnen de danskunst tot steeds grotere prestaties wordt uitgedaagd. Ik ben inmiddels totaal beroepsgedeformeerd; in alles zie ik dans. Een foto van een sporter in de krant, mijn zoontje dat over de bank klautert en op zijn hoofd probeert te staan…

6: THE SQUARE NBprojects / Nicole Beutler zo 25 sep

Rain Rosas / Anne Teresa de Keersmaeker za 5 & zo 6 nov Jubileumweekend LeineRoebana za 12 & zo 13 nov Mount Olympus Troubleyn / Jan Fabre data zie: ssba.nl

13

PORTRET

In het theater is dans voor mij bewegende beeldende kunst. Die mag academisch van aard zijn, sterk geworteld in een bepaalde traditie, of juist heel vrij, vernieuwend en experimenteel."

Anita heeft er nog een hele kluif aan om uit de honderden voorstellingen die ze per jaar in binnen- en buitenland bezoekt een aansprekende, evenwichtige keuze te maken. "Wij presenteren ongeveer dertig dansvoorstellingen per seizoen, waarvan meer dan de helft bestaat uit Nederlandse producties. Het Nederlandse aanbod is van zeer hoge kwaliteit en ik onderhoud stevige relaties met al onze grote gezelschappen. Vrijwel alle producties van het Nederlands Danstheater komen bij ons, en ook Scapinoballet Rotterdam, Introdans, Conny Janssen Danst en de Junior Company van Het Nationale Ballet staan met regelmaat in ons theater. Daarnaast probeer ik jonge, in Nederland werkende choreografen die zich van de kleinere podia richting grote zaal ontwikkelen een plek te geven.

Must see Komend seizoen bijvoorbeeld komt de Amsterdamse choreografe Nicole Beutler terug met haar nieuwe productie 6: THE SQUARE. Vorig jaar presenteerden we met veel succes haar performance 3: The Garden en ik ben blij dat ik ook haar nieuwste werk kan opnemen in het programma. Ik volg Nicole al vele jaren, eigenlijk al van voordat ze afstudeerde aan de School voor Nieuwe Dansontwikkeling hier in de stad. Zij is afkomstig uit de zogenaamde conceptuele hoek en gaat binnen de Nederlandse dans echt haar eigen weg."

"Ook bijzonder is het 25-jarig jubileum van choreografenduo Leine & Roebana, dat ze volgend seizoen bij ons komen vieren. Leine & Roebana nemen, net als Nicole Beutler, een eigen plek in tussen de Nederlandse gezelschappen en dat komt vooral door hun enorme liefde voor muziek. Hun muzikale keuzes zijn altijd origineel, spannend en eclectisch. Markante musici als Claron MacFadden, Lavinia Meijer en Liza Ferschtman deelden het podium met de al even markante dansers van het gezelschap. We presenteren rond het jubileum speciale voorstellingen, workshops en concerten van en door oudgedienden van het gezelschap. Een unieke gebeurtenis."

Omdat de academische, meer op klassieke techniek gebaseerde dans goed vertegenwoordigd is binnen het Nederlandse aanbod, kijkt Anita graag over de grens voor andersoortige benaderingen van dans. Met name in België werken een aantal choreografen die zij belangrijk vindt om in de schouwburg te laten zien. "Makers als Jan Fabre, Anne Teresa De Keersmaeker, Wim Vandekeybus en Sidi Larbi Cherkaoui zijn van enorme waarde voor de danskunst.

Wereldwijd. Vooral de Keersmaeker en Vandekeybus blijven belangwekkend werk creëren. Zij inspireren inmiddels een tweede generatie publiek, met zowel hun oude als nieuwe werk. Ze blijven relevant en vormen een belangrijk onderdeel van mijn buitenlandse programmering. Cherkaoui opent ons dansseizoen met zijn nieuwe voorstelling Fractus V. Hij weet als geen ander verschillende dansstijlen en disciplines op het podium samen te brengen. Vervolgens ontstaan de meest fascinerende voorstellingen. In Fractus V, een stuk over de vrijheid van meningsuiting, is dat niet anders.

14

Van De Keersmaeker hernemen we haar fenomenale choreografie Rain uit 2001, op muziek van Steve Reich. De ongekunstelde danspassen, de losse kostuums van Dries van Noten en het zachte licht geven de choreografie een aura van gemak en lichtvoetigheid, die overigens volstrekt bedrieglijk is. Het stuk wordt namelijk volledig ingekaderd door Reichs dwingende compositie, en in feite doet de Keersmaeker niets minder dan het met mathematische precisie hercomponeren van de muziek in beweging. Een must see!"

Van Dolen haalt ook een voorstelling uit Zweden naar Amsterdam.

"Het Zweedse Cullberg Ballet nodigde twee iconen uit om samen een voorstelling te maken: choreografe Deborah Hay en muzikant Laurie Anderson. Vanaf de eerste minuut was ik gegrepen door deze voorstelling, de sereniteit, de harmonie in combinatie met de spanning van wat er het volgende moment gaat gebeuren.

Figure a sea is zo'n voorstelling waarin alles klopt. De set, de muziek, het licht, gebruik van de ruimte en de dans. Een perfecte harmonie, de verschillende elementen binnen de voorstelling kunnen niet zonder elkaar bestaan. Heel knap gemaakt.

Deborah Hay, Laurie Anderson en de dansers van het Cullberg Ballet: het blijkt een uitzonderlijk goede combinatie. Ik verheug me erop de voorstelling weer te zien in ons huis."

Het theater als parallel universum Van Dolen is naast het samenstellen van het reguliere schouwburgseizoen ook verantwoordelijk voor de programmering van festival Julidans, dat iedere zomer te gast is in de Stadsschouwburg en andere theaters.

"Die combinatie is goud. Julidans is dé plek om programmatisch te experimenteren en wat meer risico te nemen. Ik kan nieuwe voorstellingsvormen of onbekendere makers introduceren bij het publiek, en verschillende smaken naast elkaar zetten zodat spannende dingen kunnen gebeuren. In 2015 bijvoorbeeld produceerden we de marathonvoorstelling Mount Olympus van Jan Fabre.

Fan-tas-tisch! Deze voorstelling breekt alle wetten van het theater, niet alleen door de lengte van het stuk (24 uur non-stop), maar ook door de functie die het theater krijgt. Je kijkt er niet alleen naar een voorstelling maar je wordt er moe, gaat er slapen, iets eten, een biertje drinken of je gaat buiten even een wandelingetje maken. Ondertussen klaren de performers op het toneel een monsterklus. Het theater als parallel universum. Bovendien is het stuk ijzersterk; Fabre tovert met simpele middelen de meest pakkende beelden op het podium, sommige staan een jaar later nog op mijn netvlies gegrift. De ontlading bij publiek en performers achteraf was enorm en ik wist dat een stukje theatergeschiedenis onder mijn neus was geschreven. Dat was heel bijzonder. De voorstelling toerde sindsdien de wereld over en ik vond dat te weinig mensen de kans hadden gekregen om hem in Amsterdam te zien.

Dus brengen we Mount Olympus volgend seizoen terug, maar dan binnen de reguliere programmering van de schouwburg. Ik heb er zo’n zin in..."

“In alles zie ik dans”

Is dat anders, een theatercafé?

Ja, dat is niet te vergelijken met een 'gewone' horecazaak. 's Avonds komt iedereen natuurlijk tegelijk en iedereen moet in korte tijd kunnen eten en drinken om op tijd in de voorstelling te zitten. Zodra iedereen in de zaal zit, is het café weer stukken leger. En na afloop stroomt het weer vol. Dat is een hele leuke dynamiek. Ik vind het ook leuk om al die verschillende groepen mensen te bedienen: theatermensen, danspubliek, vaste bezoekers van Toneelgroep Amsterdam en de toeristen en dagjesmensen op het Leidseplein.

ACHTER DE SCHERMEN FLORINE SCHAAP In onze nieuwe reeks Achter de schermen laten we medewerkers van de schouwburg aan het woord. De schouwburg, bezien vanaf de achterkant. De eerste is Florine Schaap, de bruisende floormanager van Café | Brasserie Stanislavski.

Medea Toneelgroep Amsterdam wo 17 aug - vr 2 sep 2016, 20:00 uur Snorro Ro Theater do 23 - zo 26 feb 2017, 19:00 uur, zo 14:00 uur

Meest gegeten?

Dat is de Stadsschouwburger! Hij is er sinds de nieuwe kaart en hij is enorm populair.

Grootste compliment?

"We werden vriendelijk en vlot bediend." Da's een stokpaardje van mij en van mijn team en daar gaan we voor. Daarbij hecht ik ook veel belang aan een persoonlijke benadering van het personeel. Ik houd ervan als ze dicht bij zichzelf blijven, iedereen heeft zijn eigen stijl. Dat maakt het minder stijf en meer oprecht.

Ik word er ook blij van als mensen opmerken dat ik plezier in mijn werk heb. Want dat klopt ook. Ik vind het heerlijk om tussen de mensen te zijn.

Wat is soms lastig?

Dat iedereen tegelijk koffie wil vlak voor de voorstelling. Dat is logisch, maar soms is het ongeduld groot. Het lukt ons altijd, maar even wachten is soms onvermijdelijk.

Memorabel?

De familievoorstellingen van het Ro Theater, zoals Lang en Gelukkig, Snorro, De gelaarsde poes,… Die zou iedereen moeten zien. Ze zitten zo goed in elkaar. Voor kinderen en volwassenen.

Sowieso zouden volwassenen vaker naar jeugdvoorstellingen moeten gaan. Die worden met zoveel creativiteit en fantasie gemaakt, en met van die heerlijke platte humor, dat is theater zoals ik het het liefste zie.

Tip? Medea van Toneelgroep Amsterdam. Prachtig gedaan. Het eindbeeld was zo indrukwekkend.

Waar kom je vandaan?

Ik heb veel studies uitgeprobeerd, maar het was steeds niet wat ik wilde. Mijn droom was om een acteeropleiding te doen. Uiteindelijk koos ik voor De Trap, die een deeltijdopleiding heeft. Daar heb ik zoveel geleerd, over acteren én over mezelf. Ik kan het iedereen aanraden, ook voor wie niet wil toneelspelen. Daarnaast werkte ik in de horeca, dat doe ik al sinds mijn 17e. Indertijd begon ik in een echte ouderwetse bruine kroeg. Ik vind het heerlijk om tussen de mensen te zijn en om ze eten te geven, dat is waarschijnlijk mijn Bourgondische inslag.

Waarom de Stadsschouwburg?

Ik wilde al een tijdje naar Amsterdam, omdat ik daar mijn opleiding volgde. En dan liefst naar de Stadsschouwburg. Een mooi pand, heel veel theater. En het is een grote zaak - daar was ik aan toe, een volgende stap. Het bleek een goede keuze, na een half jaar was ik floormanager. En als het werk het even toelaat, want ik werk regelmatig 's avonds, zit ik in het theater.

15

INTERVIEW

De Vlaams-Marokkaanse Sidi Larbi Cherkaoui is een van de meest gevraagde choreografen van dit moment. Voorstellingen als Sutra (met Chinese Shaolinmonniken), Dunas (met flamencoster María Pagés) of TeZuKa (over de Japanse mangatekenaar) zijn voorbeelden van Cherkaoui's artistieke koers. Hij bouwt bruggen tussen culturen en verbindt dans met andere kunstvormen.

Hij komt naar de Stadsschouwburg met de voorstelling Fractus V.

CALEIDOSCOOP EEN INTERVIEW MET SIDI LARBI CHERKAOUI

16

door Marcelle Schots foto Filip Van Roe

Naast de voorstellingen die hij de afgelopen jaren in België en daarbuiten bij zijn eigen gezelschap Eastman en verschillende andere gezelschappen heeft gecreëerd, is Sidi Larbi Cherkaoui sinds september 2015 artistiek leider van het Koninklijk Ballet van Vlaanderen.

Veelvuldig op reis, vertelt de choreograaf aan de telefoon vanuit Zürich over zijn voorstelling Fractus V. Vrijheid van meningsuiting Voor Fractus V liet Cherkaoui zich inspireren door de Amerikaanse taalkundige, filosoof, mediacriticus en politiek activist Noam Chomsky. Cherkaoui: “Als linguist is hij bezig met taal, met de oorsprong van ideeën en de manier waarop dingen evolueren. Hij kijkt naar de manier waarop we ons uiten en hoe we gebruik maken van woorden, zowel op persoonlijk als op politiek vlak. Ik heb bewondering voor Chomsky omdat hij een ongelofelijk integere en consequente positie inneemt in de wijze waarop hij schrijft over onze gemeenschap. Hij toont aan dat alle politieke systemen slachtoffers maken. Zowel in een democratie als bij het socialisme gaat men uit van een communautaire manier van denken. Dat betekent dat er altijd mensen aan de zijlijn komen te staan. Daar moeten we ons rekenschap van geven. We moeten onszelf telkens vragen blijven stellen.”

Hoe het individu zich kan weren in een maatschappij waarin de vele informatiestromen in grote mate door manipulatieve mechanismen worden beheerd, is een belangrijke vraag die Cherkaoui wil opwerpen. Hoe verwerken we waarheden die op ons afkomen en zijn we in staat om deze in de juiste context te plaatsen zonder dat er een wij-versus zij-gevoel ontstaat? In het verlengde daarvan is vrijheid van meningsuiting een onderwerp dat hem, net als Chomsky, bezighoudt. Als kunstenaar heeft Cherkaoui de ruimte nodig om zijn identiteit te blijven wijzigen.

Hij pleit voor een genuanceerde kijk op het fenomeen dat momenteel weer dagelijks onderwerp van gesprek is. “Hoe je je verhoudt tot vrijheid van meningsuiting heeft met opvatting te maken. Om te beginnen heeft iedereen een ander beeld van vrijheid. Zelf probeer ik zo inclusief mogelijk te denken. Maar de vrijheid om te zijn wie je bent en om je te uiten is voortdurend aan verandering onderhevig, op het ene moment ben je daar vrij in en op het andere moment zit je in een korset. Als homoseksueel heb ik geen problemen in Nederland of België. Maar ik reis veel en op andere plekken op de wereld is dat soms wel het geval.”

Zijn Belgisch-Arabische achtergrond leidt er soms toe dat hij met vooroordelen te maken krijgt. “Aan mijn Arabische achtergrond kleven etiketten die niets te maken hebben met wie ik ben. Het zijn vooral veel meningen, meer is het eigenlijk niet. Ik denk dat het belangrijk is om op een respectvolle wijze je mening te uiten. Als je zomaar een mening op tafel gooit, zonder filter, kan woordkeuze kan veel pijn doen.”

Mannen In Fractus V is Sidi Larbi Cherkaoui na een aantal jaren weer op het toneel te zien in een nieuwe creatie. In 2009 en 2010 danste hij met María Pagés het duet Dunas, het jaar daarna maakte hij met Shantala Shivalingappa Play. “Er was een periode dat ik een aantal duetten met vrouwen maakte. Tegenover die vrouwelijke energieën staan nu in Fractus V alleen maar mannen op het toneel. Eigenlijk had ik met ieder van hen ook een duet willen maken, maar het leven van een danser is kort. In plaats van de dialoog die tussen twee mensen werd aangegaan zoals in Dunas en Play, heeft Fractus V de vorm en dynamiek van een caleidoscoop gekregen.”

Fractus V heeft een voorgeschiedenis. Voor het veertig jarig bestaan van Tanztheater Wuppertal creëerde Sidi Larbi Cherkaoui een kort trio twee jaar geleden. Met Pina Bausch in gedachte, en haar werk waarmee zij tussen de disciplines dans en theater een eigen plek verwierf en volgens Cherkaoui destijds ook controverse opriep, wilde hij onderzoeken hoe hij bepaalde grenzen zou kunnen opheffen. Cherkaoui: “Om dat te kunnen doen, moet je jezelf eerst in stukken zien te breken. Dat heb ik voor de eerste Fractus gedaan door mezelf in drieën te delen, en voor de latere uitwerking in vijf stukken.”

Zo werd Fractus V een ontmoeting van vijf mensen. Naast Cherkaoui staan vier dansers met verschillende achtergronden en ervaringen op scène. Dimitri Jourde heeft een circusopleiding. Johnny Lloyd komt uit de Lindy Hop. Fabian Thomé Duren is van oorsprong een flamencodanser en Patrick Williams Seebacher komt uit het hip hop- en battle circuit. Ook met de muzikanten waarmee Cherkaoui werkt, heeft hij al een langere relatie. Een heel diepe herkenning noemt Cherkaoui het vertrekpunt van Fractus V. “We hebben allemaal een andere opvoeding gehad en een andere stijl van bewegen geleerd, waardoor er een scheiding tussen ons ligt. Maar diep van binnen is er een gevoel van verbondenheid, we zijn allemaal performers. Ik herken mezelf in de dansers en muzikanten met wie ik werk. Het is alsof je met iemand van je familie omgaat en daar kan ik enorm van genieten.”

Naar elkaar luisteren Sidi Larbi Cherkaoui ziet de voorstelling ook als een reflectie van de samenleving waarvan we deel uitmaken. “Voor ons is Fractus V een manier om te spreken over de maatschappij die in verschillende kleine gemeenschappen verdeeld is rond een idee. Als individuen zijn we een spiegel van elkaar. Door onze identiteit in stukken te breken, kunnen we toch een manier vinden om samen te werken. En door onszelf te verzoenen met alle aspecten die we in ons hebben, met wie we zijn, kunnen we waarschijnlijk beter omgaan met al de verschillen die er in de maatschappij zijn.” Fractus gaat over de natuurlijke breuken die nodig zijn om te groeien en sterker te worden.

Aan de basis van de artistieke aanpak van Sidi Larbi Cherkaoui ligt een ‘non-hiërarchisch denken’ over beweging, lichaamstaal en cultuur. Dat samenwerking en samenleven toch tot conflicten kan leiden, is volgens Cherkaoui te verklaren door het feit dat er grenzen aan tijd en communicatie zijn. “Zolang je het geduld hebt om naar elkaar te luisteren, dan is alles mogelijk, dan kun je ervoor zorgen dat je wel tot een overeenkomst komt. Maar we hebben een soort realiteit voor onszelf gecreëerd waarin tijd heel zeldzaam is. En op het moment waarop je beslist om niet meer te communiceren kan er een conflict ontstaan.”

Fractus V Eastman / Sidi Larbi Cherkaoui di 13 & wo 14 sep 2016, 20.00 uur TUTTI Introdans met o.a. In Memoriam van Sidi Larbi Cherkaoui ma 7 nov 2016, 20.30 uur

“Als individuen zijn we een spiegel van elkaar.”

17

COLUMN

18

COLUMN

OPNIEUW, MAAR NU GOED: WORLDTALKS &CO door Melle Daamen foto Anne Claire de Breij

Soms heb je dat, dat de reputatie beter is dan de werkelijkheid. Dat de werkelijkheid niet in de schaduw kan staan van de goede naam. Dat was het geval met de WorldTalks avonden zo'n vijf jaar geleden. Het begon met een goed idee, bedacht door Menno van der Veen en mij aan een rond tafeltje in Stanislavski. We hadden het over de zogenaamde VrijMiBo (vrijdagmiddagborrel) die zijn ingang had gevonden bij een deel van de monden en kelen van de Nederlandse bevolking. Niet de beste monden en kelen, want Brallende Ballen, Grote Monden, denigrerend pratend over het andere geslacht, om er uiteindelijk toch met een willekeurige vertegenwoordig(st)er van dat andere geslacht vandoor te gaan. Een bronstige zuipavond om de week af te sluiten. In Amsterdam geografisch gezien vooral populair in de regio's Willemsparkweg en Zuidas, een grondgebied waar onder- en bovenwereld toch al vloeibaar, als in een cocktail, in elkaar overgaan.

ssba.nl/worldtalks

Nou, zo'n VrijMiBo wilden we dus niet. Wij wilden de Eerste Fatsoenlijke VrijMiBo, met goede mensen die willen nadenken en zich willen informeren over de wereld. Maar die een al dan niet alcoholische versnapering ook niet van de hand slaan. Vrij naar Reve: “De wereldproblematiek is mooi, maar je moet er wel wat bij te drinken hebben”. We noemden onze VrijMiBo WorldTalks, Maarten Bul maakte een briljant filmpje voor Facebook (waardoor het net BBC World leek), we openden een Facebookgroep en deden de bekendmaking en uitnodigingen geheel online.

Voorjaar 2011 startten we deze WorldTalks, met Skype-verbindingen met bewoners in de internationale brandhaarden van dan moment. Het was een succes, maar het was ook amateuristisch. De helft van de keren haperde Skype bijvoorbeeld. En in Syrië kenden we maar één iemand die ons via Skype te woord kon staan. Dat ging vervelen. Er was geen redactie, de belangstelling nam af, de wekelijkse frequentie was te hoog en de winter deed zijn intrede. We stopten na een half jaar. Maar via social media was de bekendheid en de reputatie van WorldTalks inmiddels enorm gegroeid.

Mensen waren enthousiast over WorldTalks, terwijl ze er nooit geweest waren. Mensen bedankten me voor de uitnodiging, die ze al lang niet meer kregen. Heel merkwaardig is dat.

We zijn met stille trom gestopt, maar we maken nu een herstart. Opnieuw, maar nu goed. Onder de naam WorldTalks &Co. Met echte redacteuren, een vaste moderator, in de SSBA Salon bij Stanislavski, pakweg eens in de drie weken. Amsterdam &Co, Parool en Rabobank Amsterdam zijn de mede-initiatiefnemers. Voor de zomer hebben we drie keer proefgedraaid en na de zomer gaan we door. De nieuwe internationale talkshow met borrel. Om stil te staan bij brandende kwesties die de Amsterdam en de wereld bezighouden. Met speciale gasten en een live verbinding met het buitenland.

Omdat wij een plek in het hart van de samenleving verkiezen boven een plekje in de marge. Omdat we willen dat er in ons gebouw wordt nagedacht.

19

Deze (na)zomer herneemt Toneelgroep Amsterdam vier beproefde successen. Vier voorstellingen die de afgelopen jaren lovend onthaald werden door pers en publiek en het waard zijn om (nog eens) te zien. We laten de makers zelf aan het woord.

COMEBACK

SIMON STONE: MEDEA EN HUSBANDS AND WIVES

De Australiër Simon Stone is gepassioneerd door zijn vak. Zijn kijk op theater (verwoord in een interview met Ko van 't Hek voor de SSBA Salon) leest als een ode: “Als je iets wilt zien dat zo oud is als de 2000 jaar geleden dat het geschreven is en tegelijkertijd zo modern is als het moment waarin jij leeft, als je de geschiedenis van de tijd en van het menselijke bestaan wilt verbinden, kom naar het theater. Het is de enige plek waar deze ‘quantumfusie’ kan bestaan. Het is een complete paradox. Je hoort woorden en ziet ideeën die duizenden jaren geleden zijn uitgevonden, en toch hoor je het voor het allereerst. Die paradox is het ongelooflijke spannende moment dat theater kan opleveren: de geschiedenis van het menselijke bestaan. En daar ben ik verliefd op.”

Stone - één de meest bejubelde theatermakers in het internationale circuit - was nog geen dertig toen hij de Europse podia veroverde met voorstellingen als The Wild Duck (naar Ibsen) en Thyestes (naar Seneca). Klassiekers, radicaal bewerkt voor mensen van nu. Op uitnodiging van Ivo van Hove regisseerde hij in 2014 zijn eerste voorstelling bij Toneelgroep Amsterdam, Medea. In juni 2016 gaat zijn tweede regie, Husbands and wives, in wereldpremière tijdens het Holland Festival. Beide voorstellingen komen terug. In 2017 regisseert Stone een derde productie bij Toneelgroep Amsterdam, Ibsen huis.

1X MEDEA

Stone mengde in zijn versie de tragedie van Euripides met het waargebeurde verhaal van een Amerikaanse vrouw (Deborah Green)

20

die in de jaren '90 haar kinderen ombrengt. Stones Medea heet Anna en is een ambitieuze arts. Na een verblijf in een psychiatrische instelling, probeert ze haar leven en relatie weer op de rails te krijgen. Maar als ze ontdekt dat haar man niet van plan is zijn nieuwe vriendin te verlaten, slaan de stoppen door. Alles wat haar dierbaar is, dreigt ze te verliezen: haar man, haar kinderen, haar carrière. De gedroomde wedergeboorte wordt een afdaling in de duistere krochten van haar geest. Waar Stones bewerking van Euripides voor sommigen misschien wel iets te radicaal was, waren alle recensenten het over een ding eens: er werd geweldig gespeeld en de emoties waren raak. Marieke Heebink kreeg de Theo d' Or, de belangrijkste Nederlandse acteerprijs, voor haar rol in Medea.

"Aldoor schemert die haar tot fatale actie dwingende wanhoop in haar ogen. Hartverscheurend." (Trouw ****). "Het werk van Stone zit dicht op de huid van het publiek, het maakt zijn stukken uiterst toegankelijk. Alles draait om de acteurs en hun hyperrealistische, ingeleefde spel, een stijl die de acteurs van Toneelgroep Amsterdam naadloos past." (Theaterkrant ***).

2X

HUSBANDS AND WIVES

Husbands and Wives is gebaseerd op de film van Woody Allen.

Allen regisseerde de film vlak voor zijn eigen relatie met Mia Farrow op de klippen liep. Scènes waarin het verhaal zich ontwikkelt worden afgewisseld met documentaire scènes waarin de personages terugblikken op wat er is gebeurd. Als Jack en Sally gaan scheiden, is dat voor hun vrienden een enorme schok. Hun beslissing haalt het leven van het viertal grondig overhoop. Husbands and wives confronteert ons met vragen die we ons allemaal wel een keer

stellen. Wanneer is een relatie voorbij? Hoe goed ken je jezelf, je partner, je vrienden? Kun je in een relatie eenzamer zijn dan wanneer je alleen bent?

Stone: "Woody Allen tilt de banaliteit van moderne relaties op tot een Shakespeareaans niveau. Niemand is beter dan hij in het portretteren van de realiteit van de romantiek, met al haar gebreken.

De relatie als nachtmerrie, waar alleen maar mee te lachen valt – zolang het kan. Want op het einde sta je daar in de regen zonder paraplu. Al de anderen zijn gelukkig, of ze hebben tenminste een manier gevonden om op een gelukkige manier ongelukkig te zijn.

Maar jij staat daar nog altijd op iets te wachten, doorweekt, verbaasd, alleen."

3X

IVO VAN HOVE: SONG FROM FAR AWAY

De gevierde Britse auteur Simon Stephens schreef Song from far away speciaal voor acteur Eelco Smits. De voorstelling, geregisseerd door Ivo van Hove, ging in 2015 in het Braziliaanse São Paulo in première en was daarna in de Stadsschouwburg te zien. Smits speelde de monoloog ook drie weken in de Young Vic in Londen.

Song from far away gaat over een jonge bankier die naar huis terugkeert om zijn jongere broer te begraven. De dagen voor de begrafenis schrijft hij brieven aan zijn broer. Stephens: "De brieven voeren binnen in de intimiteit van hun relatie. Het is een tekst over verlies en het besef dat het verleden een vreemd land is dat niet meer betreden kan worden."

Voor de wereldpremière gaf Smits een interview aan Eric Korsten: "Toen Stephens op míjn talenten, voor míj, zou gaan schrijven, voelde ik me natuurlijk ongelooflijk vereerd. Ook omdat ik zijn werk toen al behoorlijk kende. Ik had zijn Ubu bij Toneelgroep Amsterdam gezien, toneelteksten van hem gelezen, en op Broadway ademloos toegekeken bij The Curious Incident of the Dog in the Night-Time, waarvoor hij de tekstbewerking had geschreven. Stephens’ taalgebruik is typisch Brits: rauw en dicht op de huid, maar ook van een poëtische schoonheid. Pijn overbrengen, daar gaat het in dit stuk om. Dat ik alle rollen móet spelen, dat is een enorme verantwoordelijkheid. Een monoloog dwingt me tot een andere ‘rolverdeling’ dan ik gewend ben."

Dat was voor de openingsavond. Ondertussen heeft de voorstelling in Brazilië, Engeland en Nederland gespeeld. Smits kreeg lovende recensies. "Nooit eerder lag de focus zo op acteur Eelco Smits. Met een haast verraderlijk lichte toon, terughoudend spel en een verrassend mooie zangstem maakt Smits het waar." (Het Parool ****).

"Zonder enige vorm van powerplay bevestigt Eelco Smits dat hier een groot toneelspeler aan het werk is." (De Groene Amsterdammer).

4X

SAM GOLD: GLAZEN SPEELGOED

“Een glasheldere toneelavond om je even heerlijk in te kunnen verliezen.", schreef Theaterkrant (****) over Glazen speelgoed, een regie van de Amerikaanse regisseur Sam Gold bij Toneelgroep

Amsterdam. Gold was in Nederland niet zo bekend, maar in eigen land behoorlijk hot. Hij kreeg een Obie Award, een Tony Award en regisseerde grote namen als Ewan McGregor en Daniel Craig. In 2015 haalde Ivo van Hove hem naar Toneelgroep Amsterdam voor de regie van een Amerikaanse klassieker van Tennessee Williams: The Glass Menagerie.

Het stuk is een inkijk in het leven van een arm Amerikaans gezin.

Amanda Wingfield leeft alleen met haar twee kinderen in een wijk voor de lagere middenklasse. Beide kinderen leven in een voor zichzelf gecreëerde fantasiewereld. Zoon Tom werkt in een schoenenzaak, maar wil dichter worden. Dochter Laura is licht gehandicapt als gevolg van een ziekte in haar jeugd. Zij leeft een teruggetrokken bestaan, even fragiel als haar gekoesterde verzameling glazen speelgoeddieren. Amanda is op zoek naar een man voor haar dochter. Als zij een huwelijkskandidaat uitnodigt, zet dat de verhoudingen binnen het gezin onder hoogspanning.

foto: Jan Versweyveld

"Een Amerikaan komt dit stuk zijn hele leven tegen. Het is één van de meest gespeelde stukken van Tennessee Williams.", vertelde Gold in een interview met Jowi Schmitz. Hij speelde zelf de rol van Tom op de middelbare school: "Voor jonge kunstenaars is de rol van Tom heel aansprekend; die wil om je eigen werk te maken, terwijl je je tegelijkertijd gebonden voelt door allerlei verplichtingen." Nu hij kinderen heeft, zegt Gold, identificeert hij zich tot zijn grote verrassing meer met moeder Amanda.

foto: Jan Versweyveld

Voor Gold was het een buitenkans om dit stuk in Nederland te kunnen regisseren: "In Amerika is het al zo vaak opgevoerd, they’re sick of it. Maar het is zo’n mooi stuk. Vol vuur, gemaakt door een jonge schrijver. Het is een nauwelijks verhuld autobiografisch stuk dat speelde in de benauwde jaren dertig van Amerika. Maar dat benauwde, dat kleine van een gezin waar geen vader is en een moeder die krampachtig het beste voor haar kinderen nastreeft, dat is niet Amerikaans. Dat is universeel."

foto: Jan Versweyveld

"De toon is licht en de gezinsheisa perfect getroffen: een herkenbare en geestige mengeling van genegenheid en irritatie." (NRC ****).

foto: Sanne Peper

Husbands and wives regie: Simon Stone do 16 - zo 26 jun & wo 28 sep - za 1 okt 2016 ook in jan en feb 2017 Medea regie: Simon Stone wo 17 aug - vr 2 sep 2016, 20.00 uur

“De relatie als nachtmerrie, waar alleen maar mee te lachen valt – zolang het kan.”

Ibsen huis regie: Simon Stone do 2 - za 11 mrt & di 2 mei - vr 12 mei 2017 Song from far away regie: Ivo van Hove di 23 - za 27 aug 2016, 20.00 uur Glazen speelgoed regie: Sam Gold wo 14 - vr 23 sep 2016, 20.30 uur

21

Vakantie in de schouwburg Voor acteurs, dansers, theatertechnici en decorbouwers in de dop zijn de Vakantie Theater Dagen en de Vakantie Dans Dagen in de Stadsschouwburg de beste dagen van de zomer.

Voor de ouders is het dan weer fijn dat de kinderen een dag lang onder de pannen zijn! Tussen de middag wordt er gepicknickt in het Vondelpark. Om 16.30 uur wordt de dag afgesloten met een korte presentatie. Leeftijd: 9 tot 12 jaar.

Vakantie Dans Dagen: di 19, wo 20 & do 21 juli.

Vakantie Theater Dagen: di 23, wo 24 & do 25 augustus.

Ianthe (11 jaar) deed mee en schreef ons er een leuke brief over.

22

23