Natuurlijk Een groen avontuur door Genk E X T R A E D I T I E S TA D S M A G A Z I N E G E N K JUNI 2018
Verantwoordelijke Uitgever: Wim Dries, Stadsplein 1, 3600 Genk - P109358
3600
in onze natuur
Beste Genkenaar Je voelt het aan onze natuur, de zomer is erg dichtbij. Kijk om je heen en je weet waarom Genk de groenste centrumstad van Vlaanderen is. Dat is trouwens nog maar eens gebleken uit de stadsmonitor 2017. Daarom dat we jullie net nu willen tonen wat deze stad allemaal ‘in huis’ heeft aan natuur en natuurbeleving. Deze extra editie ‘3600 natuurlijk’ steekt boordevol informatie en tips om je kennis en interesse over onze natuur aan te wakkeren. We doen dat vanuit verschillende invalshoeken. Want natuur in Genk betekent mooie – en soms ook verborgen - plekjes, zeldzame planten en dieren, verkwikkende wandelingen en beleving voor jong en oud…. Maar de natuur zet ons ook aan het werk. Denk aan beheers- en onderhoudswerken, zwerfvuil opruimen en waterbeheer.
2•
Met deze editie willen we jullie vooral begeesteren. Elke foto en illustratie van een landschap, boom, plant of dier is ‘made in Genk’. We koesteren dit en zijn er ook zo fier op! Graag nodigen we jullie ook uit om mee te stemmen voor de ‘big five’ van Genk. Kies jouw 5 favorieten uit 20 bijzondere dieren en planten en maak kans op een geweldige tocht met een ranger. Veel lees- en doe plezier!
Wim Dries Burgemeester Gianni Cacciatore Schepen van Leefmilieu & Duurzame Ontwikkeling
LABIOMISTA
Verborgen parels in Genk
Thor Park
6
Winterslag
C-mine
Ga op avontuur in de groenste stad van Vlaanderen.
Waterschei
Minder zwerfvuil, meer beleving Broers in de aanval tegen zwerfvuil.
SportinGenk Park
p. 20, 21
Bret
p. 4, 5, 6, 7
Gelieren
GENKCentrum
gheide Termien
Molenblook
30
20 26
Kolderbos
Kattevennen
Genk-Zuid
The Big 5 van Genk Welke 5 dieren en planten zijn volgens jou dé boegbeelden van Genk? p. 30, 31, 32, 33, 34
22 8
Sledderlo
Vergroening van het stadscentrum
Natuur beleven met een vleugje actie
Minder grijs, meer groen! Ontdek welke initiatieven in de pijplijn zitten.
Waar heb jij zin in? Wedden dat je het in Genk kan vinden?
p. 22, 23
Dagboek van natuurgids Joke Het Heempark en de magie van het bos. p. 26, 27
p. 8, 9
EN VERDER: p. 10 Genk, de muze • p. 13 Insta-hotspots • p. 14 Stiemervallei • p. 18 Volkstuintjes • p. 24 Trage wegen • p. 28 Gladde slang? • p. 29 Natuurbeheer met wol • p. 36 Groetjes uit Genk? Stuur een postkaartje! COLOFON 3600 Natuurlijk is een themanummer van stadsmagazine 3600. Redactie, eindredactie en fotografie: stad Genk, Stadsplein 1, Genk. Redactie en vormgeving: Designskills. Druk: Moderna Printing, Paal-Beringen. Oplage: 30 000 ex. Bedeling: bPost.
•3
Van XL-natuur tot verborgen parels, (her)ontdek het groene Genk!
Genk is de groenste centrumstad van Vlaanderen en daar mogen we fier op zijn. Eén derde van Genk is ‘groen’ op één of andere manier: natuur, bos, park, … Uitgestrekte natuurgebieden zoals Bokrijk, De Maten of het Nationaal Park Hoge Kempen hebben een (inter-)nationale uitstraling. Het groen dat Genk verbindt en iedere Genkenaar in zijn voorof achtertuin vindt, dat maakt Genk pas echt bijzonder. Bekijk Genk gerust als een uniek lappendeken met natuur en groen in diverse formaten: small, medium, large en zelfs extra large. Waar je ook woont in Genk, verder dan een halve kilometer hoef je niet te gaan om een stukje groen te vinden.
4•
Groen in small, medium & large De large en extra-large groengebieden in Genk, zoals het Nationaal Park, Bokrijk of De Maten, die kennen we allemaal wel. De medium groengebieden liggen meer verscholen in de stad. Het gaat om plekken zoals de Stiemervallei, het Kolderbos, het Schiepse Bos, … Door de jaren heen is de innige relatie tussen stad en landschap in verschillende van deze gebieden verloren gegaan. Genk wil het landschap terug centraal stellen in de stad: als verbinding, als gemeenschappelijke publieke ruimte en als groen-blauwe rustpauze in de drukte van alledag.
Voor natuur én Genkenaar Met speel- en picknickplekjes of woon- en zorgprojecten aan de rand van deze gebieden wil de stad haar bewoners optimaal van het groen laten profiteren. Met meer toegankelijke en goed zichtbare paden kunnen inwoners en bezoekers opnieuw in contact komen met het landschap van weleer. Nieuwe fiets- of wandelverbindingen zullen wijken en belangrijke sites met elkaar verbinden. De Stiemervallei is daar een mooi voorbeeld van. Nu misschien nog een goed bewaard geheim, maar deze vallei wordt in ere hersteld om in de toekomst de groene-blauwe verbinding te vormen tussen Thor Park, SportinGenk Park, C-mine, het stadscentrum en de Maten. Het brongebied van de Stiemer in Waterschei kun je dankzij buurtpark Schansbroek herontdekken. Buurtbewoners stappen er letterlijk van uit hun achtertuin een uniek stukje groen Genk binnen.
Klein maar fijn Naast de grotere gebieden kent Genk ook heel wat groen in small formaat, zoals parkjes, monumentale bomen, collectieve tuinen, bomenlanen of speelplekken. Deze plekken zijn een oase vlak bij huis waar je rust en ontspanning vindt en in contact komt met de natuur. Heb je bijvoorbeeld al geslenterd in het Lourdeskapelpark? Of aan de eik aan het station op het bankje vertoefd? Wandelen, ravotten, mountainbiken, picknicken, … alles kan op een paar stappen van je voordeur. Die nabijheid van natuur draagt bij aan de hoge woonkwaliteit in veel van onze Genkse wijken.
Belang van bomen
Ook bomen zijn belangrijk voor de leefbaarheid van onze stad, zeker als je de klimaatverandering in acht neemt. FOTO LINKS "Wandelen, ravotten, mountainZo nemen bomen Molenvijverpark biken, picknicken, … alles kan op veel water op uit de FOTO 2 een paar stappen van je voordeur." bodem en helpen zo Stadscentrum wateroverlast tegen te gaan. Bij extreme regenval FOTO 3 kan die natuurlijke eigenschap Trage weg in het Molenvijverpark. van bomen zelfs overstromingen voorkomen. Ook nemen bomen koolstofdioxide op, geven in ruil zuurstof aan de omgeving en filteren fijn stof uit de lucht. Bovendien zorgen bomen voor schaduw op warme dagen, waardoor ook de bodem minder snel uitdroogt. Kanttekening: kortbij groen of in de nabijheid van bomen wonen is niet voor iedereen evident. Het blijft een voortdurende evenwichtsoefening om stedelijke ontwikkeling en groen hand in hand te laten gaan. Ken je de verborgen groene parels van onze stad al? Landschappen met vijvers en uitgestrekte heide, beekvalleien, vennen en bossen, je vindt ze in Dijkskesdaal, Sint Martensberg, het Hei- en Meibos, Zonhoverheide, ... Op een boogOntdek snel enkele van scheut van het centrum en vaak op de verborgen parels in Genk wandelafstand van elkaar. Groen is de rode draad in Genk. Ze verop de volgende pagina! bindt ons over alle wijken, pleinen en woonkernen heen!
Verborgen parels
•5
Opglabbekerzavel Large (90 hectare) Begraafplaats Waterschei of Thor Park. Wandelingen en routes vertrekken aan de begraafplaats Waterschei of Thor Park. Je vindt dit gebied tussen het vliegveld van Zwartberg en het voetbalstadion. Het maakt binnenkort deel uit van het Nationaal Park Hoge Kempen. De spectaculaire heide en landduinen bieden onderkomen aan bijzondere dieren en planten. Je vindt hier oude vliegdennen, unieke wintereiken en eikenstoven.
Melberg Medium (35 hectare) Vlakbij het centrum. Wandelaars kunnen aan verschillende straten vertrekken. Best vertrek je aan de Melbergstraat (aan de hondenclub of aan het jeugdhuis TNT). Bewegwijzerde wandelroutes zijn aanwezig. De Melberg ligt op de overgang van het vlakke en droge deel van Genk met het 20 meter lager gelegen vochtige deel. Deze helling met geel zand is door de wandelaar goed te voelen en te zien. Hier is een grote variatie van bos, landduinen en heide. Je vindt er ook de zeldzame jeneverbes. De Melberg ligt net buiten het stadscentrum. Het gebied wordt in twee gedeeld door de Westerring.
6•
Oud Driehoeven Medium (22 hectare) Te bereiken langs de Driehoevenstraat. Er zijn geen routes, er is wel een oud pad, ontdek de natuur zelf. Boxbergheide
Dit bos is ooit geplant om de verstuiving van de aanwezige duinen tegen te gaan. Deze verstuiving was een bedreiging voor de omliggende boeren. In dit bos Bokrijk kan je voornamelijk eiken vinden, en ook nog één heel mooie en bijzondere landduin die maar liefst 12.000 jaar geleden gevormd is.
Sint-Martensberg Medium/Small (15 hectare) Vlakbij het centrum. Vertrek aan jongenstehuis Sint-Martensbergstraat. Het Heikneuterpad loopt hier door. Volg de paden en het wijst zich uit, geen rondwandelingen aangelegd. Dit gebiedje ligt op een flank van het Kempisch plateau, tussen de Dorpsbeek en de Stiemerbeek. Je vindt hier een mooie mozaïek van dennen, eiken en stukjes heide. Hier kan je ook een hele grote zwerfkei vinden die ooit door de Maas naar hier gebracht is. Deze zwerfkei is gevonden in een oude kiezelgroeve.
Zwartberg LABIOMISTA
Arboretum Bret Small (1,5 hectare)
Thor Park Waterschei
Winterslag
Schrijnwerkersstraat / Richter / Sint-Lodewijkstraat Er is een korte wandelroute. Het Mijnarboretum in de Bret is een proefaanplanting van 40 verschillende boomsoorten uit 1927. De Genkse steenkoolmijnen hadden nood aan hout. Uit dit experiment kwam de grove den er als beste uit. Dat veranderde het Genkse landschap drastisch. Het Mijnarboretum dankt zijn naam aan de buurtbewoners. Naast prachtige bomen vind je er ook een speel- en kruidentuintje.
C-mine SportinGenk Park Bret
Gelieren
GENKCentrum Termien Molenblook
Kolderbos
Kattevennen
Genk-Zuid
Heien Meibos Large (100 hectare) Wandelroutes vertrekken aan de kerk van Sledderlo, Trichterweg.
Sledderlo
Wandelroutes verbinden Kattevennen met het Nationaal Park Hoge Kempen. De naam van dit bos gaat terug tot in de middeleeuwen. Hei komt van de struikheide die je er nog kan vinden, mei komt van de plant meekrap. Meekrap werd vroeger gebruikt om stoffen te kleuren. Deze plant werd veel verbouwd in dit deel van Genk. Deze bossen behoren tot de oudste en mooiste bossen van Genk!
•7
met een vleugje actie
Welkom in LABIOMISTA ‌ maar het is nog even wachten! Dit artistiek-toeristisch publiekspark rond culturele biodiversiteit van kunstenaar Koen Vanmechelen en stad Genk, opent pas echt in 2019. Het kunstenaarsatelier met serres (foto) staat al recht, het onthaalgebouw en het dierenpark zijn in aanbouw. Op 25 en 26 augustus 2018 krijg je een unieke preview tijdens het opendeurweekend, voorlopig nog zonder dieren.
Opgelet, kinderpret!
map-marker-alt LABIOMISTA, Marcel Habetslaan 50
map-marker-alt Heempark, Hoogzij 7
Fiets door het water Je bent aan het wandelen aan de vijvers in Bokrijk en opeens zie je een hoofd over het water zweven. Je twijfelt even, maar je ogen bedriegen je niet. Maak je geen zorgen, dit is geen geest, maar een fietser die door het water fietst. Dat kan dankzij het speciale fietspad in Bokrijk. Wat dit pad zo speciaal maakt, is dat het onder de waterspiegel ligt. Dankzij de betonnen muurtjes blijf je droog terwijl je fietst. Het pad is drie meter breed en 212 meter lang. Een unieke en oogstrelende ervaring. Zengevoel gegarandeerd. map-marker-alt Knooppunt 91 van het fietsroutenetwerk
8•
De nieuwe speeltuin van het Heempark staat volledig in het teken van avontuurlijk spelen en natuurbeleving. Daar zorgen onder meer de leuke uitkijktoren, taluds, keien en houtstapels voor. De speeltuin verbindt de verschillende delen van het Heempark met elkaar en met het Molenvijverpark. Blikvanger is het laarzenpad, een route langs de beek en vijver.
De top bereiken, zo doe je dat
Kunst bij de boterham
Achter het mijngebouw van Waterschei ligt een indrukwekkend landschap met mijnsteenbergen, heide, dennenbos, duinen en een beekvallei. Om dit nieuw stukje Nationaal Park Hoge Kempen te verkennen, zijn er 11 nieuwe routes, van 2 tot 16 km. Wil je naar de top van de terril? Steenmannetjes tonen je de weg. Pittig maar wat een uitzicht! map-marker-alt Thor Park, André Dumontlaan 67
Eten in een kunstwerk? Dat doe je op picknickplaats Corpus, waar je plaatsneemt binnenin een sculptuur van kunstenaar Will Beckers. De installatie van hout en metaal zorgt voor rust en beschutting tijdens je picknick. De planten rond de installatie groeien rond, over en door het kunstwerk. Voel je één met de natuur! map-marker-alt Kattevennen, Planetariumweg 18 – 19, vlakbij de vernieuwde speeltuin!
Ontrafel het Saraceno-web Fiets de mooiste routes Fan van fietsen én natuurliefhebber? Genk is een fietsparadijs met tal van mooie routes. Ken je het traject door de Stiemervallei al? Moet je zeker eens proberen. Pik eerst de gratis fietskaart van Genk op. Hier staan niet alleen de fietsroutes op, maar ook gezellige picknickplekken, terrasjes en toffe must sees. Gratis verkrijgbaar bij het bezoekersonthaal in C-mine en Kattevennen
Corpus is niet het enige kunstwerk in Kattevennen. Samen met de Duits-Argentijnse kunstenaar Tomas Saraceno voegde Z33 nog een kunstwerk toe aan de buurt. Saraceno heeft een grote fascinatie voor spinnenwebben omwille van hun complexe structuren en hij linkt ze met kunst en sociologie. Voor hem is het web een metafoor om de structuur van het universum te begrijpen. Nog meer van het heelal ontdekken? Zet je expeditie verder in Cosmodrome. Een kleine stap voor grote avonturiers. map-marker-alt Kattevennen, Planetariumweg 18 – 19, op 100m van de picknickplek en de vernieuwde speeltuin!
Geocaching aan het Lourdeskapelletje Je moet geen piraat zijn om op schattenjacht te gaan. Met je smartphone in de hand ga je in Genk op zoek naar talloze geocaches. Tips voor een leuke locatie? Je kan dit op heel veel mooie plekjes zoals Bokrijk en aan de mijnterrils doen. Maar ontdek zeker ook het park van de Lourdeskapel, een groen rustpunt in Genk-centrum met een uiterst schattig kapelletje. map-marker-alt Lourdeskapel, ingang via Winterslagstraat
•9
Door de eeuwen heen heeft het Genkse landschap honderden kunstenaars en wetenschappers geïnspireerd. Maar wat trok hen precies aan? En waarom vinden kunstenaars ook vandaag nog de weg naar Genk? We vroegen het aan Kristof Reulens en Ellen Schroven. Kristof is coördinator Erfgoed en Kunsten. Ellen is een kunstenaar in residentie.
1
FOTO 1 Emile Van Doren FOTO 2 Kristof & Ellen voor het Emile Van Dorenmuseum FOTO 3 tekeningen op brug Heempark door Nils Norman, geïnspireerd door Léon Becker
10 •
"Vanaf de vroege 19de eeuw zakten de eerste natuurwetenschappers af naar Genk", vertelt Kristof Reulens. "Genk was in die tijd een klein Kempendorp, met 800 à 1000 inwoners. De kleine dorpskern met kerk en gemeentehuis werd omringd door uitgestrekte heide-, bos- en moeraslandschappen. Wetenschappers ontdekten dat hier planten voorkwamen die nergens anders te vinden waren. De specifieke bodemgesteldheid, met afwisseling tussen droge en natte gebieden en een zure ondergrond, zorgde voor een uitzonderlijke biotoop waar tal van zeldzaamheden bloeiden, zoals de zomerschroeforchis, de stekelbiesvaren en de waterlobelia."
Kunstenaarsoord
In elke verfstreep
Het ongerepte landschap in Genk trok ook kunstenaars aan. KRISTOF: "De meesten kwamen met de in 1874 aangelegde spoorweg en overnachtten in het befaamde Hôtel de la Cloche en later ook in Hôtel des Artistes. Verschillende kunstenaars waren mensen die een artistieke passie combineerden met een liefde voor fauna en flora, zoals François Roffiaen, Willem Roelofs en Léon Becker. Zij legden de kiem van Genk als kunstenaarsoord. Velen onder hen bleven een leven lang de Limburgse Kempen opzoeken voor inspiratie. Zij brachten nieuwe kunstenaars mee en zo werd Genk een vaste stopplaats voor telkens weer een nieuwe lichting jonge kunstenaars."
Vermaarde meesters zetten hier in de vrije natuur hun schildersezel op, zoals Joseph Coosemans, Isidore Verheyden en Anna Boch. Ook buitenlandse kunstenaars werden verliefd op het landschap. De bekendste onder hen is Jules Breton. Brusselaar Emile Van Doren en Antwerpenaar Armand Maclot waren de eerste artiesten die van Genk hun vaste verblijfplaats maakten in de vroege 20ste eeuw. Wat hen zo inspireerde? Daarvoor hoef je maar naar hun werken te kijken. De voorliefde voor het eindeloze heidegebied, de moerassige poelen en kleine beken zitten in elke verfstreep.
Genk is gemaakt om geschilderd te worden.
2
Levende traditie De opkomst van de Limburgse mijnindustrie maakte de drang om het verdwijnende landschap op doek vast te leggen alleen maar groter. Tussen de twee wereldoorlogen kwamen steeds minder kunstenaars naar de Kempen en werd de schilderstraditie vooral door lokale meesters als Jan Habex en Willy Minders verdergezet. KRISTOF: "De combinatie van stedelijk en groen landschap is nog steeds een bron van inspiratie voor hedendaagse kunstenaars. Sofie Muller, Erik Odijk, Ingrid Godon, Stijn Cole, Vaast Colson, Kristof Vrancken, ... ze maakten allemaal nieuw werk in Genk en houden zo de kunstenaarstraditie springlevend."
Het Emile Van Dorenmuseum als huis van landschap en kunst deed onderzoek naar kunstenaars die zich door het landschap lieten inspireren. Op het lijstje prijken zo'n 300 namen! Regelmatig nodigt het ook kunstenaars in residentie uit. Zo blikt het museum niet enkel terug, maar ook vooruit op de rol en betekenis van het landschap in de kunst, en dit binnen tal van disciplines. 3
• 11
Onderduiken in De Maten Ellen Schroven is een jonge kunstenaar in residentie in het Emile Van Dorenmuseum. Ze dompelt zich onder in De Maten en maakt er nieuw werk. Hoe raakte ze hier verzeild? ELLEN: "Architecte Lotte Luykx werd door de Vlaams Bouwmeester geselecteerd als laureaat voor het herbestemmingsonderzoek voor de Slagmolen in Genk. Zij onderzoekt welke nieuwe bestemming het molengebouw kan krijgen, naast ontmoetings- en onthaalpunt voor het achterliggende natuurgebied De Maten. Om de site vanuit verschillende invalshoeken te analyseren en de waarde van het domein zichtbaar te maken, wilde zij graag met een kunstenaar samenwerken en zo kwam ze bij mij terecht. Daarop stelde Kristof voor onze samenwerking te koppelen aan een residentie in het museum."
SCHETSEN, SCHRIJVEN, SCHRAPPEN
FOTO 1
Luchtfoto van natuurgebied De Maten FOTO 2
De Slagmolen FOTO 3
De roerdomp
"In mijn werk probeer ik het potentieel van het domein op een artistieke manier te vertalen. De voorbije maanden heb ik het gebied samen met Lotte al wandelend verkend en in kaart gebracht in tekeningen en korte nota’s. Die vormen de basis van de publicatie Cédaire waar ik momenteel aan werk. De titel is geïnspireerd op het feit dat Genck de ‘c’ verloor in de jaren 1930. Mijn teksten en beelden zijn verdeeld over 26 lemma’s die beginnen met de letter ‘c’, allen geïnspireerd op het landschap en de geschiedenis van de Maten." "In mijn werk lopen woord en beeld vaak in elkaar over. Schrappen vind ik even belangrijk als iets toevoegen. Die beweging, het verschijnen en verdwijnen, is ook een kenmerk van het landschap in de Maten. Sinds de late middeleeuwen zijn er steeds vijvers bijgekomen, maar ook verdwenen. Wat enorm tot mijn verbeelding spreekt is het cascadesysteem met sluizen en ontelbare waterwegen die de vijverkettingen met elkaar verbinden.
2
1
De mensen van Natuurpunt hebben ons regelmatig vergezeld tijdens de verkenningstochten. Ze deelden hun kennis over de soorten op het domein, vertelden de verhalen achter de namen van de planten, toonden ons de sluiproutes van de dieren. En ze plaatsten alles in een groter ecologisch geheel. De biodiversiteit van de site is ronduit indrukwekkend. Ook die elementen wil ik opnemen in het Cédaire. Biologie raakt heel nauw aan poëzie in dat landschap." "Wat me altijd zal bijblijven? Op één van mijn nachtelijke wandelingen in De Maten - het was ijskoud, pikkedonker en bijna volle maan - heb ik de roerdomp gehoord!", glundert Ellen.
3
Lees meer over het werk van Ellen Schroven op www.emilevandorenmuseum.be Meer weten over De Maten? Surf dan naar www.natuurpunt.be/natuurgebied/de-maten
12 •
jimmybussels #reflectiongram #genk3600 #wandeleninlimburg #...
annicklammineur Taking a break Listening to #Qmusic #squirrel #natuurpunt #genk3600
lindavrancken Genieten van de rust aan de vijvers in bokrijk #flying #accident #bird #encounters #tree #treeporn #driezesdubbelnul #genk3600 #genk #visitgenk #.....
annekalders About yesterday... you don't need to go far away to enjoy a beautiful day #ilovelimburg #walk #natuurreservaat #dematen #genk3600 #visitgenk #dichtbijhuis #...
andere insta-hotspots volgens Genkenaren Onze natuur inspireert niet alleen kunstenaars. Vele Genkenaren vinden er rust en inspiratie. Deze inspiratie delen ze maar al te graag via #genk3600. Dit zijn alvast onze favorieten.
• 13
Genk zet de toon Herwaardering
groenblauwe as, valleipark en duurzame waterhuishouding Genk is geen ‘typische’ stad, gegroeid rond een historische kern. Genk is gebouwd zoals een raster met verschillende strategische sites en wijken, onderling verbonden door wegen. In de 20ste eeuw keken stedenbouwers nog op een heel andere manier naar stadsontwikkeling, ruimte en verbindingen. Ze plaatsten de auto centraal en bouwden grote, brede autowegen. De natuur ertussen en -rond raakte versnipperd. De Stiemervallei is daar een goed voorbeeld van. Gelukkig zien we het sindsdien anders. In 1994 zette Genk de eerste stappen in het herstel van deze vallei, dit jaar nog is het masterplan klaar.
14 •
Het stadsbestuur zet sterk in op groene verbindingen en duurzame mobiliteit. De Stiemer die door Genk slingert, vraagt om herontdekking en herwaardering. Ze is immers de verbindende factor tussen Waterschei met Thor Park, de Bret met het SportinGenk Park, Winterslag met C-mine en de Vennestraat, Genk-Centrum, Termien en de Maten. De stad is daarom het verborgen, gefragmenteerde en ingesnoerde water en groen gaan samenbundelen en omvormen tot een (be-) leefbare vallei voor wandelaars en fietsers. Tegelijkertijd wil de stad samen met een aantal partners de waterproblematiek van de Stiemer aanpakken. Zo zal de Stiemervallei de levenskwaliteit alle Genkenaren verhogen.
Masterplan met 4 thema’s In samenwerking met de Vlaamse Landmaatschappij (VLM), een heleboel andere organisaties en de betrokken valleibewoners werkt stad Genk momenteel aan een ambitieus masterplan. Burgers, bedrijven en organisaties trekken mee aan de kar in de ontwikkeling van de Stiemervallei. En dit vanuit vier hoofdthema’s: water, ecologie, verbindingen en publieke cultuur.
1. WATER Een zeer belangrijk en actueel thema is water. De huidige Stiemer zit op bepaalde plaatsen in een betonnen jasje. Aan beide zijden vind je collectoren die rioolwater vervoeren. Bij hevige regenval komt rioolwater in de Stiemer terecht. We leggen daarom een nieuwe Stiemer aan, evenwijdig met de bestaande, gevuld met proper water. Tegelijkertijd werken we aan de riolering zodat de huidige Stiemer niet nog meer rioolwater moet slikken. Meer over waterbeheer lees je in het kaderstuk op pagina 16.
Waar willen we naartoe met de Stiemervallei?
2. VERBINDINGEN De Stiemervallei verbindt verschillende wijken en buurten van Genk. We zetten meer in op deze verbindingen met nieuwe paden en een beter onderhoud van de bestaande paden. Deze paden brengen je niet alleen van punt a naar punt b, maar dienen ook voor buurtwandelingen.
3. ECOLOGIE De Stiemervallei heeft een grote natuurrijkdom. Maar stilstaand water en verzuring vormen een bedreiging. Ook is de vallei stilaan veranderd in een gesloten landschap van elzenbroekbossen. De nieuwe Stiemer zal binnen verschillende natuurtypes passen. Op bepaalde plekken is de beek bijvoorbeeld eerder moerassig. De elzenbroekbossen gaan we afwisselen met soorten als rietmoerassen, heidegebieden of andere bossen. Zo komt er meer beleving en natuurvariatie in de vallei.
4. PUBLIEKE CULTUUR Hoe laten we meer mensen genieten van de unieke valleiomgeving? Ook daar denken we over na. Door tuinen en stedelijke valleiranden in te richten, maken we het gebied aantrekkelijker voor bezoekers en versterken we de band tussen de mensen en vallei. Zo kan iedereen op een aangename manier en dicht bij huis in de natuur verblijven.
NATUUR MET MENSEN VERBINDEN • Het natuurlijk watersysteem van de beek en de vallei herstellen. Dat zal Genk beter beschermen tegen het veranderende klimaat; • De Stiemervallei openstellen en promoten, met respect voor de natuur; • Wandel- en fietspaden aanleggen in de vallei als verbinding tussen wijken en buurten; • Ontspannings- en recreatiemogelijkheden creëren; • Initiatieven, educatieve activiteiten en samenwerkingen ondersteunen die de vallei tot leven brengen.
NATUUR MET NATUUR VERBINDEN • De ecologische waarde in het gebied versterken en de biodiversiteit verhogen.
MENSEN MET MENSEN VERBINDEN • De sociale cohesie in de vallei verhogen; • Mensen ertoe aanzetten om de Stiemervallei te omarmen als ‘hun’ vallei.
NATUUR MET ONDERNEMERSCHAP VERBINDEN • Economische opportuniteiten die gelinkt zijn aan de - ontwikkeling van de - Stiemervallei stimuleren.
Meer weten over ontwikkeling Stiemervallei? Contacteer stiemervallei@genk.be.
Werken zijn bezig
WORD VRIEND VAN DE STIEMER: Denk en werk actief mee aan de ontwikkeling. Bij de vrienden van de Stiemer zit je op de eerste rij.
Het masterplan Stiemervallei wordt dit najaar afgerond, maar toch zijn we al volop aan het werk. Zo zijn de werken aan het buurtpark Schansbroek – Waterschei in het brongebied van de Stiemer (zie foto) bijna klaar. Aan het andere eind van de as kijkt stad Genk uit naar de start van de werken aan de Slagmolen, het onthaalpunt van de Wijers, het land van 1001 vijvers in Midden-Limburg.
• 15
Water, bron van leven Water is de rode draad in het masterplan. De stad wil samen met haar waterpartners de waterproblematiek in de beek aanpakken. De heraanleg van de Stiemer zal de stad ‘helpen’ zich voor te bereiden op de klimaatverandering. Door de Stiemer meer ruimte te geven, zal de beek bij hevige regenval meer water kunnen opvangen. Een belangrijk actiepunt is vermijden dat regenwater in de riolering terechtkomt. Zowel de stad als de partners én de burgers kunnen hierbij helpen. Door kleine ingrepen kan iedere Genkenaar
mee helpen om de Stiemer zuiver te houden. Bijvoorbeeld: meer groen in de voortuin zodat regen de grond in sijpelt, opvang en herbruik van regenwater, of waarom niet een geveltuintje?
Meer tips? Die vind je op volgende websites: mouse-pointer www.infiltratiewaaier.waterbewustbouwen.be mouse-pointer www.rainproof.nl
Samen stad maken Enkele weken geleden werd de campagne ‘Het zit in onze natuur’ gelanceerd. Het doel is om jong en oud mee te laten nadenken en te laten meewerken aan dit belangrijke groenblauwe lint in onze stad. Het Genkse kinderparticipatieproject Junior Team kwam 10 woensdagnamiddagen samen nadenken over een kindvriendelijke inkleding van de Stiemervallei. De top 2 van hun aanbevelingen: speelelementen zoals bijvoorbeeld een blotevoetenpad en opruimacties om de natuur zuiver te houden. Net zoals bij voorgaande edities worden deze aanbevelingen onderzocht door het stadsbestuur en worden de haalbare ideeën uitgevoerd.
Bokrijk
Ontdek de Stiemervallei aan de hand van onze brochure met wandel& fietsroutes! De Stiemervallei verbindt heel Genk, van Thor Park tot Termien. Er zijn al enkele wandelen fietsroutes uitgestippeld. Wil je de routes ontdekken, misschien liggen ze wel korter bij dan je denkt? Stuur een mailtje naar stiemervallei@genk.be en we sturen je de brochure per post. Want samen Genk verkennen, dat zit in onze natuur. Gratis!
Zwartberg Klaverberg
Thor Park Waterschei
Winterslag
De Schans
C-mine SportinGenk Park Bret
Gelieren
GENKCentrum Termien Molenblook
De Slagmolen
Kolderbos
De Maten
Genk-Zuid
Sledderlo
• 17
Werken, ontmoeten, delen. • Heb je de prachtige volkstuintjes in onze stad al gezien? De kans is groot dat er eentje in jouw buurt ligt. Je vindt ze terug in Nieuwe Kempen, Zwartberg, Sledderlo en Waterschei. Samen tuinieren, je eigen groenten kweken, elkaar ontmoeten, de rust van de natuur … allemaal redenen waarom Genkenaren graag aan de slag gaan in hun eigen volkstuin. Zien we jou binnenkort ook in de volkstuintjes? Deze Genkenaren zijn alvast fan.
ARLETTE PLETTINCK De eigenzinnige aanpak van Arlette met de groene vingers.
"Spitten, dat doe ik hier niet. Met een spitvork maak ik de grond wat los zonder hem om te draaien. Verder leg ik stro of gemaaid gras op de bodem, en laat de natuur haar werk doen. Ik ben hier al jaren actief, maar leer nog telkens bij. Zo heb ik pas ontdekt dat je rode en groene sla in de rij moet afwisselen om de blaadjes minder aantrekkelijk te maken voor slakken. Hebben ze van de ene kleur gegeten en ze willen naar de volgende, dan moeten ze hun metabolisme aanpassen. Door af te wisselen gaan ze niet gewoon het rijtje af en wordt het geen fastfood voor hen. Dat zijn nu eens inzichten die het tuinieren boeiend maken!" map-marker-alt Zwartberg, Meeuwerstraat
ADNAN & NECIP MAT & MEHMET PASA De twee broers en hun vriend combineren tuinieren met bijen houden.
"Tuinieren, dat doet ons denken aan onze kindertijd in Turkije. We hebben hier ook een plant met rode bessen staan die ze in Turkije gebruiken tegen nierstenen. Verder telen we een waaier aan groenten buiten en in de serre. Vaak komt alles tegelijk uit. Een gedeelte maken we in, de rest delen we uit. We zijn alle drie ook gepassioneerde imkers en bouwen onze eigen bijenkasten. De bijen werken keihard tot juli en dan zit de zomer erop voor hen. Hun wintervoorraad moet dan al klaar zijn." map-marker-alt Zwartberg, Arbeidsstraat
18 •
DANIËL LECLERCQ Wat vinden we in de tuin van deze landbouwer en ex-mijnwerker?
CLAUDIO CAVALIERE, JO HERMANS & LAZLO RAKOS Zin om te leren hoe je aan biologisch tuinieren doet?
"Lavaselder, tuinbomen, tomaten, pikante pepers, druiven … te veel om op te noemen. De overschot deel ik met veel plezier uit aan kennissen. Tussendoor rij ik het gras af bij andere mensen en snoei ik de haag van mijn zieke buurman. We zijn er tenslotte toch om elkaar te helpen." map-marker-alt Zwartberg, Arbeidsstraat
"Toen we begonnen, was deze tuin serieus verwaarloosd. We zijn ooit met zes mensen begonnen om hier biologisch fruit en groenten te kweken. Nu zijn we nog maar met zijn drieën. Wie dus tijd en zin heeft om te komen helpen, is altijd welkom. Als beloning krijg je uiteraard een deel van de groenten." map-marker-alt Zwartberg, Meeuwerstraat
Nog enkele
Tips
✿✿ Hou zeker twee planten over om je eigen zaden te kweken. Die moet je drogen en dan kan je ze bewaren. Deze zaden gaan veel langer mee dan gekochte zaden. Ze kiemen ook nog eens veel sterker.
Tuinieren aan Schansbroek? Tussen Thor Park en dienstencentrum De Steymer wordt op dit moment buurtpark Schansbroek aangelegd, met enkele nieuwe volkstuintjes. Je kan er tuinieren in de volle natuur. Iets voor jou? Laat het weten via stiemervallei@genk.be map-marker-alt Waterschei, ingang via Schansbroekstraat z/n of Thor Park (te voet)
✿✿ Zet je planten in de serre altijd in bakken in de grond. Op die manier blijft het water bij de planten en verspil je het niet aan het onkruid. De bakken moeten onderaan wel gaten hebben om het water door te kunnen laten. ✿✿ Bemest nooit direct. Composteer al je mest samen met alles wat uit de grond komt. Dan is je compost van hogere kwaliteit. ✿✿ Geen zin om onkruid uit te trekken? Leg een laagje stro of gemaaid gras, op de grond. Alle voedingsstoffen blijven in de grond zitten en worden niet uitgeregend. De wormpjes komen naar boven, eten van het gras en composteren het. De grond blijft luchtig, onkruidvrij en er spat geen zand meer op je vruchten. Zo gaan deze minder snel rotten. ✿✿ Ga zeker eens naar een van de plantenruildagen. In de lente ruilen veel tuinders hun plantjes met anderen. Deze evenementen zijn open voor iedereen, dus waar wacht je nog op?
Tuin van Betty: een volkstuintje apart Deze buurttuin aan de Vennestraat verzamelt elke eerste zaterdag van de maand een handje vol vrijwilligers. Ze doen het onderhoud en maken regelmatig lekkere dingen klaar met de oogst uit de tuin. Helpende handen zijn steeds welkom. Je ontmoet nieuwe mensen, leert bij over tuinieren en bent actief bezig in het groen! info@gilberteclaes.be map-marker-alt Winterslag, ingang aan Hoefstadstraat 22
• 19
1
Minder zwerfvuil,
meer beleving
Samen houden we Genk proper. • Troep op straat, voor onze deur en in de berm ... iedereen stoort zich eraan. Elk jaar gooit de Vlaming gemiddeld 3 kg afval op straat. Voor Genk betekent dit jaarlijks bijna 206.000 kg - of 20 vuilniskarren - zwerfvuil. Er is ook goed nieuws: met jouw hulp maken we er korte metten mee.
De gevolgen van zwerfafval
FOTO 1 Ook voor onze dieren is het belangrijk dat we geen vuil in de natuur achterlaten. FOTO 2 De broers Luc en Hugo Joosten, twee van meer dan 100 Genkse vrijwilligers om zwerfvuil te rapen.
Je hebt de beelden ongetwijfeld al gezien van vogels aan de kust die verstrikt geraken in plastic afval. Maar ook bij ons hebben dieren last van zwerfvuil. Pikt een vogel in een kauwgom, dan kan zijn snavel toeplakken. Een egel kan een sigarettenpeukje opeten. Blikjes die in het gras belanden, worden vermalen door maaiers. Dieren eten de stukjes op en zo scheurt hun maag open. Ook wij mensen ondervinden de nadelen van zwerfvuil. Recycleren is enorm belangrijk om onze grondstoffen volledig te benutten.
20 •
Maar wat met de blikjes die sluikstorters weggooien? Die kunnen we niet recycleren. Zo gaan er steeds meer grondstoffen verloren.
Samen tegen zwerfafval Jaar na jaar komt er meer afval in onze natuur terecht dan we kunnen opruimen. Daarom rekenen we op jou. En geloof het maar, jij kan veel doen. Met één simpel telefoontje maak je al een verschil. Ligt er een hoop afval op de parking van een winkel of bij een restaurant? Signaleer het aan de eigenaars. Zij zijn verplicht om hun omgeving afvalvrij te houden.
Heb je zwerfafval op een openbare plaats ontdekt, meld het aan de stad. Dit kan op 089 65 36 00 of via genk.be
Of voeg de daad bij het woord en organiseer een opruimactie. Koppel er een buurtfeest aan en maak het plezant. Voor de sportievelingen is er nog een andere optie.
Plogging Plogging komt uit Scandinavië. Het combineert joggen met het oprapen van afval. Gewapend met een afvalzak trekken joggers eropuit om hun buurten netjes te houden. Omdat je steeds start en stopt, heeft plogging veel weg van een intervaltraining. Bovendien heb je gewicht mee, dus verbrand je nog wat extra calorieën. Goed voor jou, goed voor de natuur.
2
HUGO: "Drie jaar geleden las ik over de problematiek van zwerfvuil in 3600. Wie zich als vrijwilliger inzette, kreeg punten op de e-portemonnee. Vandaag beloont de stad met Genkse cadeaubonnen."
LUC: "Maar de mooiste beloning krijg je als je kijkt naar het gebied dat je net opgeruimd hebt. Je ziet zo waar er opruimers actief zijn en waar niet. Ons werk blijft dus heel belangrijk."
Broers in de aanval tegen zwerfvuil De broers Luc en Hugo Joosten zijn twee van de meer dan 100 Genkse vrijwilligers die eropuit trekken om zwerfvuil te rapen. Wat drijft hen om dit te doen?
• 21
FOTO 1 Zicht op het stadscentrum vanuit het Molenvijverpark FOTO 2 Een parklet op de Europalaan FOTO 3 De pop-uptuin op het binnenplein van het stadhuis
1 Onze stadsmonitor zegt dat meer dan driekwart van de centrumbewoners tevreden is over het aanwezige groen. Maar we willen meer en beter. Genk vernieuwt en investeert volop om de natuur een nog belangrijkere plek te geven in het centrum. Groen in plaats van grijs! Planten, bomen en bloemen zorgen immers voor onze dagelijkse portie levenskwaliteit. In 2015 ging een groep burgers, stadsmedewerkers en experten aan de slag met de vraag: ‘Hoe kunnen we het ‘betonnen’ centrum van Genk vergroenen? En hoe combineren we dat met de aanwezige handel en de vele evenementen? Er werd een lijst opgemaakt met creatieve, originele ideeën. Intussen zijn de eerste stappen gezet maar het werk is nog lang niet af. Toch kunnen we nu al genieten van meer groen in het centrum. Zo geven stijlvolle plantenbakken binnenkort meer kleur aan het Stadsplein en de omgeving ter hoogte van de Europalaan en de Rootenstraat.
22 •
Parklets Een bewuste groene keuze, net als de aanplanting met klimplanten en de ‘parklets’. Parklets? Colette, medewerker groendienst legt uit: "Een parklet heeft een aantal groen- en zitelementen. Ze nodigt mensen uit om even te verpozen of een praatje te slaan. De naam 'parklet' verwijst naar de grootte van een parkeerplaats. De leerlingen van het buitengewoon onderwijs 'De Richter', maken de plantenbakken voor de parklets en wij vullen ze met groen. Een eerste staat al aan het station en er komen er nog twee bij in het centrum."
In de groene pijplijn Aan de lagere school Mater Dei in de Grotestraat is er een nieuw pleintje ingericht. Dat gebeurde in samenwerking met de bewoners en de leerlingen. Er staan nu al gevelfruitbomen, fruitstruikjes en binnenkort ook een picknicktafel. Ondertussen is ook gestart met een project rond balkonvergroening, waarbij we appartementsbewoners helpen om hun balkons groener in te richten. Hou het appartementsblok SIntMartinus zeker in de gaten: daar hangen al bij tien bewoners de bloemetjes buiten.
Wat met de pop-uptuin? Herinner je je de pop-uptuin op het binnenplein van het stadhuis nog? Deze groene buitenkamer met gezellige zithoekjes was in 2017 een schot in de roos. Van april tot september was de tuin dagelijks toegankelijk. Schoolkinderen, speelpleinwerkingen, bewoners en werknemers uit de buurt, bezoekers van de donderdagse avondmarkt, ... elke gelegenheid was goed om in deze binnentuin even op adem te komen. Op dit moment doktert het stadsbestuur een plan uit om de tuin opnieuw leven in te blazen. Wordt vervolgd!
2
Centrumgroen
85,2% van de centrumbewoners is tevreden over de hoeveelheid groen vlakbij. 73,9% is ook tevreden met het zicht op het groen. Hieronder de totale groenoppervlakte in het centrum, goed voor 7% van het gebied.
3
8.900 m2 bosplantsoen
36.500 m2
1.184
10.300 m2
bomen
heesters
2.200 m2 bloembollen
grasperken
1.450 lm hagen
250 m2
3.700 m2
bloemperken
1.000 m2
vaste planten
bermen
23
Sneller langs 'trage' wegen FOTO 1 Paadje in tuinwijk van Waterschei
Een ontspannende fietstocht of even de benen strekken? Het netwerk van trage wegen in Genk is ideaal voor je dagelijkse portie beweging en ontspanning. Maar evengoed om de boodschappen te doen of snel even binnen te springen bij die vriendin die je al zo lang niet meer zag. Kidsproof? Check!
Even uitblazen Genk zit boordevol trage wegen. Deze wegen zijn enkel voor voetgangers, fietsers en alles wat ertussen zit. Zolang je geen motor op je transportmiddel hebt, mag je ze gebruiken. Trage wegen zijn ook ideale speelzones voor kinderen. Omdat hier geen auto’s of motoren komen, kunnen kinderen hier naar hartenlust ravotten.
Een snelle verplaatsing Alles is dichterbij dan je denkt. Zo zijn er heel wat routes die de verschillende wijken met elkaar verbinden. Ga je naar de winkel? Laat je auto staan, met de fiets binnendoor ben je er even snel. Je hoeft niet naar een parking te zoeken en je spaart benzine uit. Kortom, niet alleen goed voor je gezondheid, maar ook voor je portemonnee en de natuur. De stad zet nog altijd in op het ontwikkelen van deze routes. Zo heeft iedereen binnenkort toegang tot dit netwerk.
Ontdek je eigen stad De meeste trage wegen liggen er al eeuwen. Elk pad heeft zijn eigen boeiende verhaal. De meeste leiden naar mooie monumenten of een vergeten stukje natuur. Aan jou om ze te ontdekken! Misschien leer je wel iets nieuws over jouw wijk?
1
24 •
3
In de herfst vindt Dag van de Trage Wegen plaats.
2
Tip!
Alle info vind je op www.tragewegen.be/dtw2018
FOTO 2 Fietsbrug Molenvijver
Met trage wegen naar een mooie toekomst
FOTO 3 & 4 Studenten Architectuur en Kunst van UHasselt werkten in 2017 in hun LIVE LAB rond de Genkse trage wegen.
Stad Genk gelooft heel sterk in de kwaliteiten van de trage wegen. Daarom werkten we de afgelopen jaren hard aan een visie ĂŠn actieplan om in de toekomst een sterk netwerk van trage wegen uit te bouwen. Binnenkort tonen we iedereen de weg naar de trage wegen. Heb je zelf vragen of suggesties? Dan kan je ook zelf aan de slag met de handige middelen die we ontwikkelden. Hierover lees je binnenkort meer op www.tragewegen.be/wegenwerken. 4
• 25
Dagboek van natuurgids Joke Kennis door te doen en te beleven
JOKE VENMANS Natuurgids in het Heempark
“Natuur beleven kan je op vele manieren. Als boer, als sporter, als ontdekker of als gids. In de natuur kan je je hoofd leegmaken en herbronnen. Ik heb een heel veelzijdige job met als groene draad de natuur."
JOKE: “Als natuurgids begint je dag rond 9 uur, als de kinderen aankomen. Ik geloof in de combinatie van leren en beleven. Vroeger deden de kinderen kennis op door naar de gids te luisteren, maar wanneer je de kinderen zelf laat ontdekken, blijft het verhaal veel beter hangen. Daarom kiezen we nu voor doe-, ontdek-, en luisterwandelingen, gecombineerd met een activiteit als brood bakken of een nestkastje bouwen. Ik leg dan uit voor welke vogel we een kastje bouwen, waarom het gaatje niet te groot mag zijn, waar je zo’n nestkastje moet hangen, wie zijn vijanden zijn en wat de vogel eet. Tijdens de wandeling gaan we op zoek naar sporen van dieren, bijvoorbeeld pootafdrukken van de ree of afgeknabbelde dennenappels van de eekhoorntjes, we leren waar de ogen van een slak zitten en welke kriebelbeestjes in het bos leven. Kriebelbeestjes dat zijn pissebedden, spinnen, kevertjes, duizendpoten, wormen, ..."
De magie van het bos “De magie van het bos slaat altijd aan bij de kinderen. Vooral de dieren fascineren hen heel erg.
riet voor Mijn favo is de ree. ve the big fi de ree een Ik vind kend dier. indrukwek ag lag ik Op een d zoontje in met mijn. Toen we het gras kken zag terug vertroine ree. Ze e ik een klmaar ze bleef zag ons, verder grazen. gewoon ervaring n e e s i t Da even. voor het l 26 •
Stem op
k! Ga snel
n Gen the Big 5 va
a 30!
naar pagin
Kinderen helpen ook graag, bijvoorbeeld bij het overzetten van kikkers en padden. Amfibieën gaan altijd terug naar waar ze geboren zijn. Daarom moeten ze tijdens de trek in februari en maart al eens de straat oversteken. Wij zetten deze dieren over met emmers. Hoe we dat doen? We spannen eerst een plastic langs de straat. De kikkers zoeken een doorgang in het plastic tot ze in een ingegraven emmer vallen. Zo vinden we elke dag tot 100 kikkers in de emmers. Kikkers zijn koudbloedig, ze nemen de temperatuur aan van hun omgeving. De boskikker uit Noord-Amerika kan zelfs bevriezen. Amfibieën kunnen sneller bewegen als het warmer is.
In het hoogseizoen, van april tot november, zijn er vaak meerdere groepen per dag. Schoolreizen, verjaardagsfeestjes, uitstappen met verenigingen, bosklassen, … we komen hier allerlei natuurliefhebbers tegen! Ik leer zelf ook nog steeds bij van de verschillende bezoekers. Bijvoorbeeld wanneer het over kruiden gaat, merk je dat het gebruik ervan erg cultuurgebonden is. Dat levert meteen stof voor een goed gesprek en zo verbinden we verschillende culturen."
Wist je da jonge reeën t geen geur h nog Zo worden ebben? ze niet opgeme nog rk door roofdie t ren.
Wat kan je zelf doen voor onze natuur? “Zorg voor de natuur en de biodiversiteit in je eigen tuin. Zo help je de natuur en jezelf. Dat kan door bij-vriendelijke bloemen te planten, maar ook met een amfibievijver of een insectenmuur. Met dode takken en bladeren help je egels en padden overwinteren. Zelf probeer ik zoveel mogelijk mijn ecologische voetafdruk te verkleinen, maar het belangrijkste is een evenwicht vinden voor jezelf. Het heeft geen zin om naar anderen te wijzen. Je moet naar jezelf kijken en zien wat haalbaar is in jouw leven.”
De natuur ontdekken doe je zo: • Laat je kind de natuur ontdekken op eigen ritme, in de natuur heb je niet veel nodig om verwonderd te zijn. • Je kan gebruik maken van loupepotjes en zoekkaarten (dierensporen, amfibieën, paddenstoelen, ...) als je dieper wil graven. Potjes en kaarten worden verkocht in het Heempark en in de winkel van Kattevennen. • Ga eens liggen in de natuur of trek je schoenen uit en maak contact met de aarde. De natuur werkt harmoniserend en je vindt zo je natuurlijke ritme. • Neem eens een kijkje in het aanbod van cursussen in het Heempark. Zowel jong als oud komen aan bod. Mindfullness of nestkastjes bouwen? Tai chi of natuurlijk koken? Je bent van harte welkom!
(Her)ontdek het Heempark! Kom naar onze opendeur op calendar-check 23/09/2018 van 14 tot 17 uur. Volg ons onze Facebookpagina voor het laatste nieuws: facebook-square www.facebook.com/heempark
• 27
Zebrapad voor
de gladde slang Ooit al een gladde slang in de vrije natuur gezien? Misschien kan het binnenkort in Genk. De omgeving van de terrils in Waterschei kan wel eens een sleutelrol gaan spelen in het in stand houden van deze bijzondere diersoort.
Je mag op je twee oren slapen: de gladde slang is ongevaarlijk. Hij komt voor in heidegebieden en op open plekken in het bos om zich op te warmen in de zon. Er leven heel wat gladde slangen in de Mechelse heide en het militair domein van Meeuwen-Gruitrode. Onze terrils liggen hier middenin. Mits de juiste aanpak kunnen zij de twee populaties gladde slangen verbinden en hiermee de soort in stand houden. Vlaanderen heeft dit voorstel alvast opgenomen in haar soortbeschermingsprogramma. Voor het zover is, zijn er nog heel wat inrichtingswerken nodig. Vandaag valt er nog niet genoeg licht tot op de bodem van de bossen. Bepaalde trajecten langs het kolenspoor moeten aangepast worden. En drukke wegen zoals de Europalaan en de weg naar Zwartberg, moeten voor de slang 'oversteekbaar' zijn. Dat kan via een ecostrade, oftewel ecocorridor.
Is een ecocorridor aanleggen niet veel moeite voor één soort? FOTO Ecoduct Kikbeek over E314 in Maasmechelen. Foto: RLHK
28 •
Natuurlijk profiteert niet alleen de gladde slang van een corridor. De blauwvleugelsprinkhaan, de heivlinder en nog vele andere staan nu al te popelen van ongeduld. Van de langste ecocorridor in Vlaanderen kan ook jij meegenieten. ‘In het spoor van de slang’, is dat geen mooie naam voor een toekomstige wandelroute langs deze ecostrade?
Bossen, heide, landduinen … We zijn terecht trots op de natuur in onze stad. Net zoals onze tuin of de balkonplantjes op ons terras moeten we ons groene landschap onderhouden. Want via sterk natuurbeheer geven we zeldzame dieren en planten meer kansen. Waar het kan, laten we de natuur vrij spel.
Beheren en laten beheren
Een warme oproep
Het natuurbeheer in onze stad gebeurt zowel door stadsdiensten als door externe aannemers. De natuurploeg van het Milieu- en Natuurcentrum Heempark staat in voor het beheer van de heide, de opruiming van omgewaaide bomen in het bos, het maaien van graslanden, enzovoort. Grootschalig onderhoud, zoals bijvoorbeeld de uitdunning van een bos, het openhouden van heidegebieden of de plaatsing van omheining voor de schaapskudde, besteden we uit. Ook Natuurpunt is actief in Genk. De organisatie beheert het natuurreservaat De Maten, het Klotbroek, delen van de Stiemervallei, het Wik en de vallei van de Caetsbeek.
Het hele jaar door zetten zowel mens als dier zich in weer en wind in om de prachtige natuur en de mooie landschappen in Genk te behouden en alle kansen te geven. Soms vragen bezoekers zich af waarom dit of dat gebeurt in de natuur. Vraag het gerust, er is vast een goede reden. Bij deze ook nog een warme oproep om geen afval in onze natuur achter te laten of materiaal zoals omheiningen te beschadigen. Help je ons te bewaken dat iedereen de regels respecteert en het mooi houdt in de natuur? Door mensen vriendelijk aan te spreken help je ons vooruit!
Door de wol geverfd Stad Genk rekent voor haar natuurbeheer ook op een kudde schapen en tientallen stevige Gallowayrunderen van Natuurpunt. Samen met de gemeente As en het Agentschap voor Natuur en Bos heeft Genk al tien jaar een schaapskudde. De schapen grazen in gebieden zoals de Melberg of Boxbergheide. Ze zorgen voor de verjonging van de heide en de verspreiding van zeldzame plantensoorten. Het traject dat de kudde aflegt, zorgt voor nieuwe toegangswegen voor andere dieren die zich niet meer verplaatsten tussen de gebieden. De Galloway-runderen zijn grote grazers die ons helpen met de ontwikkeling van nieuwe wilde natuurgebieden. In de zomer laten ze een halflange grasmat achter, en in de winter snoeien ze bomen en struiken.
Meer info over natuurbeheer: MNC Heempark
map-marker-alt Hoogzij 7
• de totale oppervlakte bos van stad Genk 1.100 ha bedraagt; • schapen ook exoten zoals Amerikaanse vogelkers en valse acacia eten; • de mysterieuze nachtzwaluw, de zadelsprinkhaan en de rugstreeppad enkel door het juiste beheer overlevingskansen krijgen;
• schapen erg kunnen schrikken van loslopende honden en hierdoor aan stress kunnen overlijden; • de stad nauw samenwerkt met het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB), de Limburgse Bosgroep en bedrijven uit de sociale economie zoals De Winning uit Genk-Zuid.
mouse-pointer www.heempark.be
• 29
Genk staat voor een bonte mix van cultuur en natuur. Heel veel verschillende mensen, dieren en planten voelen zich thuis in Genk. Wat een troef! Maar welke vijf dieren en planten zijn volgens jou dé boegbeelden van Genk? Stem mee voor the Big 5 van Genk en win een unieke safari door het Heempark. De winnaar maken we bekend op de opendeur van het Heempark op 23 september!
Stem en win een safari: thebigfivevangenk.be
2
Ree
1
Je ziet me ’s morgens of bij valavond in het bos of in een weiland. Ik ben erg schuw maar af en toe laat ik me toch eens zien.
Nachtzwaluw
1
2
Iedereen kent mijn neefjes huiszwaluw en boerenzwaluw. Mij zie en hoor je enkel als het al donker is. Bovendien vlieg ik alleen maar rond waar je mooie heide en duintjes vindt.
30 •
Rugstreeppad
3
Toegegeven, ik zal geen schoonheidswedstrijd winnen en ik ben nogal traag. Je herkent me zeker aan het streepje op mijn rug. Als er ergens gegraven is of je zorgt voor een leuk poeltje, dan kom ik als eerste even kijken.
Zadelsprinkhaan
4
Het lijkt wel alsof ik een zadel heb maar je moet niet op me rijden hoor! Ik ben nog heel graag in Genk maar op andere plaatsen in Vlaanderen ben ik haast verdwenen. Ik ben dan ook niet zo snel, want ik kan niet springen.
3
Everzwijn
5
Niet iedereen ziet me even graag komen, maar ik ben eigenlijk heel erg vriendelijk en ik blijf uit je buurt. Pas je wel even op als we met kleintjes zitten in het voorjaar?
5
Roerdomp
4
6
Met mijn lange poten, slanke vorm en bruine kleed begeef ik me tussen het riet. Ik laat me vooral rond de schemering horen. Mijn bijnaam van stoombootvogel is zo gek nog niet als je me eens gehoord hebt. 6
Blauwborst
7
7
Mijn neefje, de roodborst, ken je zeker. Ik laat me wat minder goed zien. Ik kom ook niet naar je tuin maar ga liever aan vijvers in het riet zitten. Hier fluit ik met veel plezier mijn deuntje.
• 31
Vliegenzwam
8
Ik ben de paddenstoel ‘rood met witte stippen’. Je vindt me heel vaak in de buurt van een berk. Ik zie er wel leuk uit, maar ik ben giftig dus pas op.
Gaspeldoorn
9
Ik lijk wat op de brem, maar zoals mijn naam doet vermoeden, blijf je best uit mijn buurt. Aan mijn doorntjes kan je je aardig prikken! Weet je dat ik in de wintermaanden soms ook al heel mooie felgele bloemen heb?
De wilde bij
11
Wij zijn met meer dan 200 soorten en in Genk voelen we ons goed thuis. Tijdens het voorjaar zijn we druk in de weer in heidegebieden en zandduintjes om onze holletjes te maken.
Grote keizerlibel
13
Ik ben de grootste libel van in België en ik voel me thuis in Genk. Je vindt me langs vijvers waar ik op zoek ga naar eten. Ik ben een grote, snelle vlieger en heel wendbaar. Je hebt me zeker al eens voorbij zien vliegen.
Zwarte specht
15
Ik ben de grootste specht in de buurt. Naast mijn zwarte veren heb ik ook een rood ‘hoedje’. Ik laat me niet zo snel zien maar mijn harde werk zie je vaker. Je vindt me het snelst in oudere bossen met veel variatie.
Hulst
17
Iedereen kent mijn puntige prikblaadjes en rode besjes. Die gebruik ik om te voorkomen dat dieren mijn blaadjes opeten. Wist je dat ik bovenaan mijn takken geen puntige blaadjes heb?
Dotterbloem
19
In het voorjaar zorg ik voor die mooie, blinkende gele bloemen op de natte stukken van bosjes en oevers. Als ik uitgebloeid ben, zie je me helaas niet meer staan en stelen andere planten de show.
Slechtvalk
10
Ik ben een echte snelheidsduivel. Als ik naar beneden duik, stort ik me aan meer dan 100 km/u op mijn prooi. Op verschillende hoge gebouwen staat een nestbak voor me klaar. Daarom voel ik me helemaal thuis in deze stad.
Brem
12
Je hebt me zeker al eens gezien. Ik sta graag in de heide, maar ook langs de straat in een zanderige berm. Wanneer mijn knalgele bloemen in de maand mei bloeien, moet je me eens van dichterbij bekijken.
Wintereik
14
Ik ben een echte boom van de Kempen. Ik verschil op het eerste zicht niet zo heel veel van de zomereik, maar je zal me veel minder vinden in de bossen. Ik maak minder eikels en groei minder snel, wat me heel wat zeldzamer maakt.
Jeneverbes
16
Ik ben een van de weinige coniferen die echt thuis horen in ons land. In Genk heb ik nog heel wat vriendjes en vriendinnetjes; samen zijn we zelfs de op een na grootste groep die er in Vlaanderen nog is!
Struikheide
18
Genkse schilders hebben ons altijd graag gezien. Je kan me vinden in de mooiste natuurgebieden van Genk, maar we groeien ook dichter bij huis zoals in sommige bermen.
Karper
20
Ik voel me heel goed thuis in de vele Genkse vijvers. Vroeger zaten we met heel veel in deze vijvers, want we werden er gekweekt. We zijn dus eigenlijk best een ‘lekker dier’.
Breng nu je stem uit: thebigfivevangenk.be
9
20
17
18
11
15
8
13
Meestemmen voor the Big 5 van Genk kan via thebigfivevangenk.be, nog tot 31 augustus. Doe mee en maak kans op een leuke safaritocht met een Ranger!
14
19
12
16
10
• 33
Wist je dat de vleugels van een bij 200 keer per seconde bewegen?
In de middeleeuwen werd de dotterbloem gebruikt om boze geesten af te schrikken.
Een nachtzwaluw maakt geen standaard geluidje. Zijn roep klinkt als een heel luide ratel.
In tegenstelling tot die van andere soorten, zitten de eikels van de wintereik in trosjes.
Als je goed kijkt, lijken de bloemen van de gaspeldoorn op een vlinder.
De ree is de enige hertachtige zonder staart.
Een klein everzwijntje noemen we een frisling.
Karpers proeven niet enkel met hun mond, maar met hun hele lijf.
Je hoort de mannelijke rugstreeppad al van kilometers ver. Het is dan ook één van de luidste amfibieën ter wereld.
De blauwborst heeft een van de mooiste liedjes. Hij wordt vaak vergeleken met de nachtegaal.
Bij jeneverbessen heb je mannelijke en vrouwelijke bomen, maar alleen de vrouwelijke bomen dragen besjes.
Wil je deze planten en dieren ontdekken? Dit zijn enkele tips uit de wandelkalender van deze zomer: calendar-check 1/07: Bewonderen libellenvlucht in De Maten - Vertrek parking tegenover de Slagmolen Termien
calendar-check 2/09: De heide op z’n mooist in De Maten Vertrek parking tegenover de Slagmolen Termien
calendar-check 6/07: Nachtzwaluw- en vleermuizentocht aan de Opglabbekerzavel - Vertrek parking begraafplaats Waterschei
calendar-check 23/09: Herfstwandeling doorheen de Stiemervallei - Vertrek aan Thor Park
calendar-check 6/07 en 12/08: Verken het Wik - Vertrek Provinciaal Natuurcentrum, Craenevenne 86 calendar-check 5/08: Vlinderwandeling in De Maten - Vertrek parking tegenover de Slagmolen Termien
34 •
calendar-check 7/10: Spinnenwebben in de mist - Vertrek parking tegenover de Slagmolen Termien Meer info? mouse-pointer www.natuurpunt.be/agenda of www.nationaalparkhogekempen.be
‘Visser van de Stalenstraat’ streetart Smates (Bart Smeets) – Stalenstraat 77 Genk
‘Emile Van Doren’ (1865 -1949) in Genks heidelandschap Opglabbekerzavel – © Emile Van Dorenmuseum
Natuurlijk
3600
it... u jes
Gro e t