MANTELZORG GIDS MET 10 VRAGEN EN ANTWOORDEN
MANTELZORG Gids met 10 vragen en antwoorden Beste mantelzorger, jij levert een belangrijke bijdrage aan een warme samenleving. Een bijdrage die we als stad heel erg appreciëren. Want jij speelt een grote rol in het leven van een persoon die zorg nodig heeft. En als lokaal bestuur helpen we je graag om die rol te vervullen. Binnen ons mantelzorgbeleid willen we mantelzorgers kennen, verbinden, versterken en waarderen. Met uiteenlopende acties en initiatieven spelen we op die missie in.
Samen sterker Eerst en vooral willen we onze mantelzorgers de nodige erkenning geven. Dit is een uitdaging voor ons. Want om mantelzorgers te kunnen erkennen, moeten we hen eerst kennen. De taken die jij allemaal vervult, zijn niet zo vanzelfsprekend. We focussen daarom sterk op bewustwording.
Daarnaast willen we mensen en organisaties met elkaar verbinden. We zetten in op stakeholdersoverleg, mantelzorgcafés, een kerngroep en onze lokale dienstencentra. Omdat we geloven dat het samenbrengen van alle professionele partners, vrijwilligers, buurtbewoners en mantelzorgers verbindend en tegelijk versterkend kan werken. Nog een punt waarop het beleid zich wil inzetten, is mantelzorgers versterken. Er zijn heel wat instanties die klaar staan voor de mantelzorger, maar de weg ernaartoe vinden wordt bemoeilijkt door de vele wegen en het gebrek aan wegwijzers. We willen jou daarin ondersteunen door een luisterend oor te bieden, je kennis te vergroten en je wegwijs te maken. Ten slotte willen we als stad tonen dat we mantelzorgers waarderen en proberen we hen meer in beeld te brengen. Onder meer via onze sociale media, De Nieuwe Hasselaar en campagnes op de
Dymfna Meynen Schepen van de Hasselaar, bevoegd voor seniorenbeleid en mantelzorgbeleid
Dag van de Mantelzorg. Zo blijft het thema leven. Sinds juni 2023 tonen we onze appreciatie bovendien ook financieel, met de Hasseltse mantelzorgpremie. Over die premie lees je meer in deze gids.
Een gids op jouw maat Kortom, we maken de bewuste keuze om mantelzorgers de erkenning te geven die ze verdienen en de kennis te bieden die ze nodig hebben. Deze gids – met praktische antwoorden op tien veel gestelde vragen – is daar een tastbaar voorbeeld van. Want met deze gids helpen we jou om het aanbod voor mantelzorgers te leren kennen. Via de persoonlijke getuigenissen willen we je inspireren en verbinden. Zo hopen we jou te versterken in je rol. En tot slot willen we jou met deze gids zeker ook tonen dat we waarderen wat je doet. Voor je naaste, maar tegelijk ook voor onze warme stad.
Steven Vandeput Burgemeester van Hasselt
Inhoudstafel VRAAG 1 Ben ik mantelzorger? P.4 VRAAG 2 Hebben de zorgvrager en ik
recht op financiële hulp? P.6 VRAAG 3 Hoe kan mijn
VRAAG 7 Waar vind ik steun voor
mezelf als mantelzorger? P.18 VRAAG 8 Wat als het thuis
niet meer lukt? P.20
naaste zo lang mogelijk thuis blijven wonen? P.8
VRAAG 9 Waarom de zorg
VRAAG 4 Hoe combineer ik
VRAAG 10 Hoe kan ik zelf
VRAAG 5 Hoe combineer ik
Lijst met contactgegevens P.27
mantelzorg met studies? P.12
mantelzorg met werk? P.15
nu al plannen? P.24
mantelzorgers ondersteunen? P.26
VRAAG 6 Hoe zorg ik voor mezelf
als mantelzorger? P.16
Alle contactgegevens in één handig overzicht We gebruiken in deze hele gids het icoontje om aan te geven dat je de contactgegevens van de vermelde organisatie terugvindt op de laatste pagina’s van de gids.
COLOFON Magazine “Mantelzorg: Gids met 10 vragen en antwoorden”: eenmalige uitgave SAMENSTELLING, REDACTIE EN VORMGEVING afdeling Communicatie en Stadsmarketing
(Limburgplein 1, 011 23 96 15 of communicatie@hasselt.be), Hogevijf, Tekstueel, Made You Look FOTOGRAFIE Boumediene Belbachir, Kobe Vanderzande DRUKWERK drukkerij Chapo OPLAGE 5.000 exemplaren. Vragen of opmerkingen over het magazine of de bezorging ervan? Neem contact op met de afdeling Communicatie en Stadsmarketing, Limburgplein 1, O11 23 96 15 of communicatie@hasselt.be.
VRAAG 1
Ben ik mantelzorger? Jong of al een jaartje ouder. Man of vrouw. Zorg dragend voor je partner, een ouder, kind, buur of vriend. Iedereen kan mantelzorger zijn. Wat doet een mantelzorger?
Hoe word ik mantelzorger?
Mantelzorg betekent dat je onbetaald, vaak langdurig, zorgt voor een persoon met wie je een persoonlijke band hebt. Een persoon die door een ziekte, beperking, psychische kwetsbaarheid of ander probleem jouw hulp nodig heeft.
Vlaanderen telt zo’n 600.000 mantelzorgers. Dat is een schatting. Want veel mantelzorgers beseffen niet dat zij deze rol op zich nemen.
Die hulp kan heel uiteenlopend zijn. Sommige mantelzorgers helpen iemand enkele keren per week in het huishouden, anderen bieden elke dag en nacht verzorging. De rode draad? Zorgzaamheid omdat je iemand graag ziet.
“Mantelzorg betekent voor mij een beetje liefde teruggeven.” MIA, BEZOEKER MANTELZORGCAFÉ
Mantelzorgers hebben een erg belangrijke en waardevolle rol. Vaak zijn ze onmisbaar in het leven van hun naasten. Ze nemen een essentiële plaats in onze samenleving in, want ze zorgen ervoor dat mensen langer thuis kunnen blijven wonen.
MANTELZORG VRAAG 1
Het gaat dan ook meestal niet om een bewuste keuze. Je rolt erin. Een naaste wordt ziek, krijgt een ongeval, of leeft met een beperking. Je begeleidt en ondersteunt, en geleidelijk aan ontstaat er een zorgende rol en neem je een aantal vaste taken op.
Is mantelzorg vrijwilligerswerk? Nee. Want een vrijwilliger kiest helemaal zelf voor zijn engagement en kan er meestal ook gewoon mee stoppen als de drive of goesting over is. Mantelzorg is eerder iets dat je overkomt. Als mantelzorger ben je verbonden met je naaste. Je geeft zorg uit liefde en kunt je dan ook niet zomaar terugtrekken uit de zorgtaken. De zorgt loopt door, en meestal weet je zelfs niet hoelang het zal duren. Heel wat mantelzorgers combineren hun rol bovendien met een job of studie, met een eigen huishouden, en vaak ook nog met de zorg voor andere mensen die op hen rekenen. Dat is niet vanzelfsprekend. De combinatie kan zwaar zijn. Niet alleen praktisch, maar zeker ook emotioneel. 4
Kan ik een erkenning als mantelzorger aanvragen? Ja, sinds 2020 bestaat er een mantelzorgstatuut. En wel in twee verschillende vormen. Bij je ziekenfonds kun je een attest aanvragen waarmee je een algemene erkenning als mantelzorger krijgt. Het gaat om een verklaring op eer die zowel jij als de zorgvrager ondertekent. Specifieke rechten of sociale voordelen geeft dit voorlopig niet. De erkenning is puur symbolisch. Het doel is om meer zichtbaarheid te geven aan mantelzorgers.
“Ik heb gegeven zoals ik het zelf graag zou ontvangen.” PAUL, BEZOEKER MANTELZORGCAFÉ
Je kunt ook een erkenning als mantelzorger mét sociaal voordeel aanvragen. Dat is nodig als je mantelzorgverlof wil nemen. Dit type verlof is mogelijk voor loontrekkenden en ambtenaren. De erkenning is één jaar geldig. Over de voorwaarden lees je meer op pagina 15.
VRAAG ERKENNING AAN ALS MANTELZORGER Meer info? Neem contact op met de dienst maatschappelijk werk van je ziekenfonds! Zie lijst ziekenfondsen p. 27
5
VRAAG 2
Hebben de zorg vrager en ik recht op financiële hulp? Zorg nodig hebben of zorg geven kan financieel doorwegen. Gelukkig bestaan er verschillende tegemoetkomingen die de financiële last kunnen verlagen, zowel voor jou als mantelzorger als voor de persoon die je verzorgt.
VOOR DE MANTELZORGER
Stedelijke mantelzorgpremie Stad Hasselt waardeert en erkent wat jij als mantelzorger doet. Jouw zorg en toewijding zijn heel waardevol. Daarom is er ondersteuning via de Hasseltse mantelzorgpremie. Wanneer kom je hiervoor in aanmerking?
De persoon die je verzorgt:
• woont in Hasselt • verblijft nog thuis • heeft voldoende punten in
de relevante pijlers voor zorgbehoevendheid. Via de link vind je de details.
En als mantelzorger:
• ben je meerderjarig en woon je in België
• ben je zelf niet zorgbehoevend • draag je onbezoldigd bij aan de zorg, zonder dat dit jouw job is
De premie bedraagt 100 euro of 200 euro per jaar, afhankelijk van jouw situatie. Je kunt voor maximaal twee MANTELZORG VRAAG 2
personen een mantelzorgpremie aanvragen. Deze personen mogen niet op hetzelfde adres wonen. Deel je de zorg met een andere mantelzorger? Dan is het de bedoeling dat jullie de premie onderling verdelen. www.hogevijf.be/mantelzorgpremie
Hoe aanvragen? Vul het aanvraagformulier in op bovenstaande website en voeg een attest van zorgbehoevendheid toe. Dit wil zeggen ofwel een attest met een erkenning van handicap van minstens 9 punten (via FOD Sociale Zekerheid – Personen met een handicap), ofwel een attest dat recht geeft op een zorg- of ondersteuningstoeslag voor kinderen (via de uitbetaler van je groeipakket). www.handicap.belgium.be 0800 98 799 www.vlaanderen.be/het-groeipakket 02 897 10 60
6
VOOR DE ZORGVRAGER
Zorgbudgetten Heeft de persoon die je verzorgt veel zorg nodig? Dan kan hij of zij in aanmerking komen voor een zorgbudget, bedoeld om de levenskwaliteit te verbeteren. Er zijn verschillende types.
Zorgbudget voor zwaar zorgbehoevenden Dit is een vast bedrag van 135 euro per maand, zowel voor mensen die thuis veel zorg nodig hebben als mensen die in een woonzorgcentrum verblijven.
Zorgbudget voor mensen met een handicap Dit basisondersteuningsbudget van 300 euro per maand is de eerste trap in de persoonsvolgende financiering (PVF) voor personen met een handicap jonger dan 65 jaar. Wie voldoet aan bepaalde voorwaarden en erkend is door het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH), krijgt dit zorgbudget automatisch uitbetaald door zijn zorgkas om ondersteuning te kunnen organiseren.
Zorgbudget voor ouderen (65+) met een zorgnood
Hoe aanvragen?
Dit bedrag is afhankelijk van het inkomen en de zwaarte van de zorg en bedraagt maximaal 696 euro per maand. Je ontvangt een attest voor de erkenning van de handicap (van de FOD Sociale Zekerheid) en daarna een berekening van het zorgbudget van de Zorgkas.
Via een aanvraagformulier van de Zorgkas of de website van de Vlaamse sociale bescherming. Krijg je graag wat hulp of wil je meer informatie? Neem dan contact op met de dienst maatschappelijk werk van je ziekenfonds of met het seniorenloket van Hogevijf. vlaamsesocialebescherming.be /zorgbudget www.hogevijf.be/seniorenloket Zie lijst ziekenfondsen en OCMW p. 27 en voorzieningen van Hogevijf p. 28
WAARVOOR KUN JE TERECHT BIJ DE DIENST MAATSCHAPPELIJK WERK VAN JE ZIEKENFONDS? Deze diensten richten zich specifiek naar personen met een verminderde zelfredzaamheid door een ziekte, een fysieke of mentale beperking, ouderdom of sociale kwetsbaarheid, en naar hun mantelzorgers. Je krijgt er:
• informatie en advies over ziekte-
en invaliditeitsverzekering en over rechtentoekenning (inclusief ondersteuning bij aanvragen bij het VAPH, Integrale Jeugdhulp, de zorgbudgetten van de Vlaamse sociale bescherming, het groeipakket, of aanvraag van hulpmiddelen of parkeerkaarten)
• vroegtijdige zorgplanning en bespreken van behoeften op lange termijn
• ergotherapeutische begeleiding in de thuissituatie en advies over woningaanpassing 7
Informeer bij jouw ziekenfonds of je gewoon kunt langskomen of het best een afspraak maakt met de dienst maatschappelijk werk. Bij de meeste ziekenfondsen is een huisbezoek ook mogelijk. Bellen en mailen kan altijd. Zie lijst ziekenfondsen en OCMW p. 27
VRAAG 3
Hoe kan mijn naaste zo lang mogelijk thuis blijven wonen? Comfortabel thuis blijven wonen. Dat is de wens van de meeste mensen die kampen met een ziekte of beperking, of die minder zelfredzaam worden door hun hoge leeftijd. Tal van hulpmiddelen kunnen het leven dan gemakkelijker maken.
JE VASTE CONTACTPUNTEN
Gezins- en thuiszorg Gezinszorg
Aanvullende thuiszorg
De dienst maatschappelijk werk van je ziekenfonds en het seniorenloket van Hogevijf kunnen je begeleiden om thuiszorg te organiseren.
Gezinszorg is er voor iedereen met een zorgbehoefte die zorg of hulp in huis nodig heeft, ongeacht leeftijd of type beperking. Van hulp bij lichte huishoudelijke taken tot persoonlijke hygiëne, boodschappen, koken en administratie. En een luisterend oor op moeilijke momenten. De medewerkers van gezinszorg kunnen overdag, ’s avonds en in het weekend komen.
Voor wie een (tijdelijke) zorgbehoefte heeft en daardoor zelf zijn woning niet meer kan onderhouden, is aanvullende thuiszorg een oplossing. Je huishoudhulp kan poetsen, helpen met was en strijk, of boodschappen doen. Sommige thuiszorgdiensten bieden ook oppashulp. Zo heb je als mantelzorger even tijd voor afspraken, of gewoon voor jezelf. Ook karweihulp – kleine klusjes in je woning of tuin – zit in het aanbod van sommige diensten.
Samen met jou zoeken zij naar manieren om de levenskwaliteit van je naaste te verbeteren. En dat betekent vaak ook een grote hulp voor jou als mantelzorger. www.hogevijf.be/seniorenloket Zie lijst ziekenfondsen en OCMW p. 27 en voorzieningen van Hogevijf p. 28
Dienstenchequeondernemingen Huishoudhulp kan ook via erkende ondernemingen die met diensten cheques werken. Deze cheques geven recht op een belastingvoordeel. dienstencheques.vlaanderen.be
MANTELZORG VRAAG 3
8
Zie lijst Gezins- en thuiszorg p. 28
“We zijn blij met alle hulp die we kunnen krijgen” Al dertien jaar lang zorgt Patrick voor zijn vrouw Annie. Ze kreeg borstkanker en onderging enkele jaren later twee zware operaties aan haar knieën. Sindsdien heeft ze veel hulp nodig. Gelukkig kan het koppel rekenen op een thuishulp, poetshulp, thuisverpleegkundige en kinesist. PATRICK “Maar … maaltijden aan huis hebben we niet nodig. Ik ben kok van opleiding en kook nog altijd heel graag. Vooral vis. Annie was vroeger ook kokkin. We hebben een tijdje samen de catering voor feesten gedaan. Na een leven lang hard werken – eerst als kok, later als heftruckchauffeur en daarna bij een glasfabrikant – ben ik invalide verklaard. Mijn schouders, nek en rug zitten vast. Ik doe alles dus rustig aan, maar het lukt me om Annie te helpen.”
Verpleging en kine aan huis “Annie kan haar linkerbeen niet meer plooien. Ze stapt voorzichtig naar het toilet en naar het bed, maar is altijd bang om te vallen. Op vrijdagen gaat ze wel mee met mij naar buiten. Dan gaan we samen boodschappen doen, iets drinken in de buurt en een Brusselse wafel eten.
“Elke ochtend komt er een thuisverpleegkundige om Annie te helpen met wassen en aankleden. Ze zorgt ook voor haar medicatie. Al jaren zijn het An en Rebecca die hier komen. Ook de kinesist, Ine, die twee keer per week langskomt voor oefeningen en een massage, kennen we al heel lang.”
Dezelfde sympathieke gezichten “We vinden het fijn om elke keer dezelfde sympathieke gezichten te zien. Annie heeft zo ook mensen om mee te babbelen, want voor de rest ziet ze alleen mij. En onze kat Charlyne natuurlijk. Zeventien jaar is die al en ze is voor Annie goed gezelschap. Onze familie woont in Brussel en Wallonië. Ik heb drie kinderen, Annie vier. En we hebben elk vier kleinkinderen. We horen hen regelmatig via de telefoon, 9
maar het is niet zo gemakkelijk om op bezoek te gaan. Af en toe rijden we eens naar Brussel, met de rolstoel in de koffer, maar dat is niet evident voor Annie. We wonen zelf al dertig jaar in Hasselt.”
"Gelukkig kunnen we rekenen op thuishulp, poetshulp, thuisverpleging en kine aan huis." Elke week hulp in het huishouden “Eén keer per week krijgen we thuishulp om te helpen met opruimen, afwassen, strijken … En om de twee weken komt er een poetshulp. Tussendoor hou ik het zelf een beetje bij, maar echt grondig poetsen is moeilijk met mijn rugproblemen. We zijn dus blij met alle hulp die we kunnen krijgen.”
Richard, vrijwilliger, vervoert met plezier minder mobiele mensen.
Mobiliteit Hulp bij vervoer
Parkeren
Openbaar vervoer of taxi
Als mantelzorger ga je geregeld mee naar de dokter of de kapper. Het lukt je misschien niet altijd om die verplaatsingen voor je eigen rekening te nemen. Voor dringend ziekenvervoer bel je uiteraard 112. De kosten vallen onder de verplichte ziekteverzekering. Voor niet-dringend ziekenvervoer, familiebezoeken of boodschappen kun je terecht bij:
Heeft je naaste een parkeerkaart voor personen met een handicap? Dan mag ook jij als mantelzorger je wagen parkeren op voorbehouden plaatsen, op momenten dat je instaat voor zijn of haar vervoer. In Hasselt mag je gratis parkeren op de gewone parkeerplaatsen in de blauwe en betalende zones. Vraag aan via de FOD Sociale Zekerheid Personen met een handicap.
Ben je begeleider van een zorgbehoevende persoon op het openbaar vervoer? Dan reis je gratis via De Lijn en NMBS, als je naaste aan bepaalde voorwaarden (rond handicap) voldoet. De kaart ‘Kosteloze begeleider’ vraag je aan bij NMBS.
Mobiliteitscentrale Aangepast Vervoer (MAV) Limburg: aanspreekpunt voor personen met een mobiliteitsbeperking. MAV organiseert ook zelf vervoer, samen met professionals die gespecialiseerd zijn in het vervoer van personen met een rolstoel. 0800 17 666
www.handicap.belgium.be/nl/ andere-hulp/parkeerkaart 0800 98 799 Graag wat hulp? Dan kun je terecht bij het seniorenloket of de dienst maatschappelijk werk van je ziekenfonds.
Minder Mobielen Centrale Hogevijf: vervoer voor Hasselaren met een beperkt inkomen die al wat ouder zijn, een beperking hebben of ziek zijn en zichzelf daardoor moeilijk kunnen verplaatsen. De MMC doet een beroep op vrijwillige chauffeurs.
In Hasselt kun je bovendien een parkeervergunning mantelzorg aanvragen bij de Verkeerswinkel of de dienst mobiliteit. Je hebt dan dezelfde parkeerrechten als met een bewonersparkeervergunning. Voorwaarde? De persoon die je verzorgt, moet een attest voor erkenning van handicap van minstens 9 punten hebben.
011 30 78 54 enkel bereikbaar in de voormiddag
www.hasselt.be/ parkeervergunning-mantelzorg
Ook een aantal ziekenfondsen heeft een mobiliteitsaanbod door vrijwilligers. MANTELZORG VRAAG 3
011 23 90 00
10
Reist je naaste zonder jouw begeleiding met de trein of is er technische assistentie nodig? Vraag dan vooraf reisassistentie aan als hij of zij beperkt mobiel is. Doe je aanvraag via 02 528 28 28 of My NMBS. Minder mobiele Hasselaren met een beperkt inkomen die voldoen aan de voorwaarden op het vlak van handicap, kunnen jaarlijks 24 taxicheques aanvragen met een waarde van 5 euro per cheque. www.hasselt.be/taxicheques Zie lijst voorzieningen van Hogevijf p. 28
HULPMIDDELEN AAN HUIS
Maaltijdbedeling aan huis
Handige hulpmiddelen
Voedzame, verse en gevarieerde maaltijden bereiden, kost heel wat tijd. Ga voor maaltijdbedeling aan huis. Op aanvraag is halal, glutenvrij, specifieke dieetvoeding en gemixte of gemalen voeding mogelijk. Informeer gerust bij het seniorenloket naar de traiteurs die in Hasselt maaltijden aan huis aanbieden. Aanvragen? Via het seniorenloket of via:
Koop of huur handige hulpmiddelen, zoals een wandelstok, rollator of incontinentiemateriaal. De thuiszorgwinkels van de ziekenfondsen beschikken over een aanbod, net als het Rode Kruis en sommige apotheken. Meer weten? Het VAPH maakte een handige databank om hulpmiddelen in jouw buurt te vinden. Met een erkende handicap kun je via het VAPH een tegemoetkoming aanvragen voor de aankoop van hulpmiddelen. www.vaph.be/hulpmiddelen/ databank Heb je een medisch voorschrift voor een mobiliteitshulpmiddel, zoals een rolstoel of driewielfiets? Dan kan een aankoop of verhuur ook via de Vlaamse sociale bescherming. Je zorgkas betaalt dan de factuur.
www.hogevijf.be/maaltijdenaanhuis
THUISVERPLEGING EN PALLIATIEVE ZORG Een thuisverpleegkundige kan medische zorgen aan huis bieden, altijd op voorschrift van je huisarts. Vraag advies aan de dienst maatschappelijk werk van je ziekenfonds of aan je huisarts. Is je naaste ongeneeslijk ziek? Dan kan je thuisverpleegkundige instaan voor palliatieve zorg. De focus ligt daarbij – in samenspraak met jou, familieleden en artsen – op comfort behouden of vergroten. Ook Pallion (zie ook p. 25) biedt ondersteuning. Zie lijst ziekenfondsen en OCMW p. 27
vlaamsesocialebescherming.be/ mobiliteitshulpmiddelen www.hulpmiddelenbijdementie.be geeft een overzicht van hulpmiddelen voor mensen met dementie.
Personenalarmsysteem Een personenalarmsysteem voor thuis en buitenshuis kan een grote geruststelling betekenen. Is er een noodgeval? Dan verwittigt je naaste met een druk op een alarmknop een noodcentrale. Deze centrale neemt contact op met jou of met een nooddienst. Informeer bij de dienst maatschappelijk werk van je ziekenfonds of via je thuisverpleegkundige.
Gratis ergotherapeutisch advies Ook gratis ergotherapeutisch advies kan jou helpen. Een ergotherapeut bekijkt dan samen met jou welke hulpmiddelen en aanpassingen in jouw woning nodig zijn om zo lang mogelijk zelfstandig thuis te blijven wonen. Aanvragen? Via de dienst maatschappelijk werk van je ziekenfonds.
Je woning aanpassen Overweeg je om je woning aan te passen aan de zorgbehoeften van je naaste, bijvoorbeeld met een traplift? Bij Stad Hasselt kun je aankloppen voor technisch advies rond woningaanpassingen die bedoeld zijn om zelfstandig wonen langer mogelijk te maken. Aanvragen? Via het woonloket of seniorenloket. www.hasselt.be/zelfstandigwonen Goed om te weten: informatie of administratieve hulp vragen, is gratis. Voor het eerste plaatsbezoek betaal je 50 euro aan de organisatie die advies verleent. Zorg je voor iemand die (nog) niet bij je inwoont? Overweeg zorgwonen. Je creëert dan plaats bij jou in huis, of voorziet een woonzorgunit bij je woning. www.hasselt.be/woonzorgunit 011 23 90 00
Zie lijst ziekenfondsen en OCMW p. 27 11
VRAAG 4
Hoe combineer ik mantelzorg met studies? Ben je jonger dan 25 jaar, draag je zorg voor een naaste én ga je naar school? Je bent niet alleen. Naar schatting zit één op de vijf jongeren in dezelfde situatie. Tussen 18 en 25 jaar is dat zelfs één op de drie. Toch beseffen jonge mantelzorgers vaak niet hoe bijzonder dat is. Ze nemen mantelzorg erbij als iets vanzelfsprekends. Maar dat is het allerminst. Studenten in bijzondere omstandigheden
Als jonge mantelzorger ben je al vroeg zelfstandig. Je neemt heel wat verantwoordelijkheden op, zoals zorgtaken, het huishouden en administratie. Zaken waarover leeftijdsgenoten zich nog geen zorgen hoeven te maken.
Als student-mantelzorger kun je je aan hogescholen en universiteiten laten registreren wanneer je studies combineert met bijzondere omstandigheden, zoals een functiebeperking, topsport of mantelzorg. Sommige onderwijsinstellingen hebben zelfs een apart statuut ‘Student-mantelzorger’.
Het gevolg? Minder tijd voor jezelf en je studies. Als de balans zoek is, kan dat leiden tot frustratie, verdriet of overspannenheid. Je kunt je ook té verantwoordelijk gaan voelen, waardoor je blijft piekeren en niet meer geniet van je weinige vrije tijd. Het onderwijs is zich gelukkig meer en meer bewust van de uitdagingen van jonge mantelzorgers.
In overleg met je docenten kun je aanspraak maken op een aantal onderwijs- en examenfaciliteiten. Bijvoorbeeld:
• afwezig zijn tijdens contactmomenten als de persoon voor wie je zorgt ziek is
• groepswerken vervangen door individuele
Ondersteuning voor leerlingen
opdrachten, wanneer dat mogelijk is
Durf iemand in vertrouwen te nemen over je thuissituatie, bijvoorbeeld je klastitularis, een zorgleerkracht of een CLB- medewerker. Praten helpt. Als je school op de hoogte is dat je voor en na de schooluren mantelzorger bent, is er misschien bepaalde ondersteuning mogelijk. Bijvoorbeeld studiebegeleiding op maat of afspraken die je helpen om school en zorg te combineren. Een gestructureerd aanbod of mantelzorgstatuut voor het gehele secundaire onderwijs is er nog niet. Wil je met iemand praten buiten je eigen school? Neem contact op met: Awel, CLB, Huis van het Kind, JAC of ZoJong.
• deelnemen aan een onderwijsgroep naar
keuze, wanneer er meerdere groepen zijn
Extra faciliteiten, zoals aangepaste deadlines voor opdrachten, zijn bespreekbaar. Daarnaast zijn er heel wat diensten die voor alle studenten beschikbaar zijn en die zeker ook voor jonge mantelzorgers een hulp kunnen betekenen. Je kunt terecht bij de Stuvo-medewerkers voor een luisterend oor of advies, of een studentenpsycholoog voor individuele begeleiding.
Zie lijst organisaties voor jonge mantelzorgers p. 27
MANTELZORG VRAAG 4
Aanvragen? De procedure en benodigde attesten hangen af van je onderwijsinstelling. Informeer je bij de studentendienst. 12
“Flexibiliteit krijgen is ontzettend belangrijk, want zo krijg je alles beter gecombineerd” Charlotte Theunis, 24 jaar en pas afgestudeerd als master in de Biomedische Wetenschappen aan de UHasselt, was tijdens haar studententijd mantelzorger voor haar vier grootouders. Vandaag zorgt ze nog steeds voor haar moeke, samen met haar broer Barthel, zus Stefanie en ouders Martine en Patrick. Flexibiliteit en begrip van haar docenten waren voor haar essentieel om al die jaren studeren en mantelzorg te kunnen combineren.
Ik kreeg uitstel voor een aantal deadlines. Zo had ik tijd om te rouwen en daarna bij te werken. De meeste docenten toonden veel begrip.”
Leren van elkaar “Ik heb de voorbije jaren veel geleerd over de praktijk van zorg. Van bloeddruk en saturatie meten tot hoe een pijnpomp werkt en sedatie verloopt. Mijn studies waren vrij theoretisch, maar door de mantelzorg weet ik al hoe het er echt aan toe gaat.
CHARLOTTE “In onze familie geloven we in de filosofie van de kring: we zorgen allemaal voor elkaar. Moeke en bomma zorgden voor ons als kind. En moeke zorgde zelf vier jaar voor haar ouders en met onze hulp ook zes jaar voor ons vake. Mantelzorg is in onze familie vanzelfsprekend.”
In het begin van mijn studies wist ik niet dat er faciliteiten waren voor student-mantelzorgers. Ik denk dat ik een van de eersten was die met vragen rond mantelzorg kwam. De studentenbegeleider vroeg me wat ik nodig had. Flexibiliteit en begrip. Dat waren voor mij de sleutelwoorden.”
Studeren en zorgen
Zware momenten
“Doordat we de mantelzorg altijd met ons hele gezin gedragen hebben, heb ik een vrij normale studententijd gehad. Ik zat op kot. In het midden van de week ging ik soms terug naar huis om bijvoorbeeld met een van mijn grootouders naar het ziekenhuis te gaan, als mama, Stefanie of Barthel zich door hun werk niet konden vrijmaken. Maar op de andere weekdagen was ik gewoon student. Het weekend besteedde ik grotendeels aan mijn grootouders. Voor hen winkelen, mee naar de kapper gaan, helpen in huis of met hun verzorging, of hen wat gezelschap houden.
“De momenten waarop mijn grootouders sterk achteruitgingen, vond ik het moeilijkst. Mijn grootvaders stierven begin 2022 op amper twee weken van elkaar. En enkele maanden daarvoor, tijdens de blokperiode, zat ik te studeren naast het sterfbed van bomma. We wisten dat het niet meer lang ging duren en we hadden haar beloofd dat we niet van haar zijde zouden wijken. Op amper zeven maanden stierven drie van mijn grootouders en dat was heel zwaar. Via een zorgpersoon aan de universiteit heb ik toen hulp gekregen. 13
“Mantelzorg klinkt zwaar. Maar ik heb er ook echt wel van genoten. Het was, en is, ook een plezier.” Moeke is heel geïnteresseerd in wetenschap en leert ook van mij. Voor mijn masterthesis was ik in Zweden en dan videobelden we met elkaar. Ze wist heel goed waarmee ik bezig was in het labo. Ze is mijn grote supporter en was zó trots tijdens mijn proclamatie.”
Niet iedereen begrijpt mantelzorg “Mijn vrienden aan de universiteit wisten dat ik mantelzorger was en leefden mee. Maar ik kende geen medestudenten in een gelijkaardige situatie. En ook al kreeg ik thuis veel steun, wat ik het meest heb gemist, is iemand die in dezelfde situatie zat als ikzelf. Een student-mantelzorger. Ik hoop met mijn verhaal het begrip voor jonge mantelzorgers te vergroten en de mogelijkheden bekender te maken.”
“Als student zet je zelf de stap om ondersteuning te vragen en zo de combinatie van studeren en mantelzorg te vergemakkelijken. Het is volledig jouw keuze. Goed om te weten, is dat je zelf kiest om al dan niet informatie te delen. Er staan studentenondersteuners voor je klaar om je vragen en zorgen te bespreken. Verder kies je zelf wie je wat vertelt. Je docenten weten alleen dat er bijzondere omstandigheden zijn, niet meer, tenzij op jouw vraag. Dat verlaagt voor velen de drempel.” ELS SWIJNS, ZORGCOÖRDINATOR UHASSELT
Studiebegeleiding Is de studie van jouw keuze haalbaar in combinatie met je mantelzorgtaken? Neem je misschien beter wat minder studiepunten per jaar op? Een studentenondersteuner geeft je advies.
• Maak mantelzorg
bespreekbaar op je werk. Als je leidinggevende en collega’s op de hoogte zijn, kunnen ze rekening houden met je situatie.
• Probeer een back-up
te vinden tijdens je werkuren. Een familielid, vriend of buur die kan inspringen wanneer het echt nodig is. Zo hoef je niet constant bereikbaar te zijn.
• Durf hulp in te Uiteraard hangt veel samen met de intensiteit van de zorgtaken en je persoonlijke motivatie en draagkracht. Een studentenondersteuner helpt jou om een totaalbeeld te krijgen.
ZoJong! ZoJong! is een vereniging voor jonge mantelzorgers. Je krijgt er informatie en tips op maat, kunt er chatten met experten en ervaringen uitwisselen met andere jonge mantelzorgers. Ook bij mantelzorgverenigingen kun je aankloppen met vragen over premies of zorgverlening, of gewoon om met iemand te praten over je bekommernissen. Zie lijst organisaties voor jonge mantelzorgers p. 27 MANTELZORG VRAAG 4
Tips voor de combinatie van mantel zorg en werk
14
schakelen, zodat je jezelf niet overbelast. Denk bijvoorbeeld aan thuiszorg, poetshulp en maaltijden aan huis (zie p. 8 en 11).
• Vergeet niet om regel-
matig je batterijen op te laden. Zelfzorg en tijd voor jezelf zijn essentieel om de combinatie van mantelzorg met een job vol te houden (zie p. 16-19).
• Denk vooraf goed na
over het type verlof dat je inzet. Overleg hierover met je ziekenfonds en/of de personeelsdienst van je werkgever.
VRAAG 5
Hoe combineer ik mantelzorg met werk? Neemt de mantelzorg je volledig in beslag? Of komt er een zware fase in de zorg aan? Dan kan de combinatie met een job een extra stressfactor in je almaar drukkere leven worden. Thematische verlofsystemen of dagzorg voor je naaste kunnen een oplossing bieden. Mantelzorgverlof Ben je werknemer of ambtenaar? Dan kun je in aanmerking komen voor mantelzorgverlof. Dit is een vorm van wettelijk vastgelegd thematisch verlof dat gecreëerd is om mantelzorgers de kans te geven om een bepaalde periode minder of niet te werken. Zo kun je doorlopende of regelmatige hulp bieden in de zorgsituatie. Als je voltijds of deeltijds werkt, kun je drie volledige maanden mantelzorgverlof opnemen. Werk je voltijds? Dan kun je er ook voor kiezen om een halftijdse of één vijfde vermindering op te nemen. Kies de periode zo doordacht mogelijk, want het verlof blijft maar tot één jaar na de aanvraag geldig. De aanvraag verloopt in verschillende stappen:
• Je tekent bij je ziekenfonds een verklaring op eer ‘Erkenning als mantelzorger met sociaal voordeel’ (zie ook p. 4).
• Je doet de aanvraag bij je werkgever. • Je dient je aanvraag in bij de RVA om een forfaitaire onderbrekingsvergoeding te krijgen.
MANTELZORGGIDS VRAAG 5
Let wel: er gelden medische voorwaarden voor de persoon die je verzorgt. Je naaste moet een FOD-attest van minstens 12 punten hebben, of een gelijkwaardige score op een andere schaal.
Andere types verlof Mogelijk kom je als mantelzorger ook in aanmerking voor een ander type verlof, afhankelijk van je situatie en de sector waarin je werkt. Voorbeelden zijn verlof voor medische bijstand, palliatief verlof, ouderschapsverlof en zorgverlof voor zelfstandigen. Als werkzoekende kun je recht hebben op vrijstelling om te solliciteren. Je personeelsdienst, je vakbond of de RVA kunnen je adviseren. Ga zeker ook in gesprek met je leidinggevende, want die weet wat er mogelijk is binnen je bedrijf of kan je helpen zoeken naar een oplossing op maat. Neem je palliatief verlof, verlof voor medische bijstand, mantelzorgverlof, ouderschapsverlof of tijdskrediet en voldoe je aan bepaalde voorwaarden? Dan kun je van de Vlaamse overheid een aanmoedigingspremie krijgen. Dit is een aanvullende uitkering bovenop de uitkering die je krijgt van de RVA.
15
Meer weten? Informeer je via de dienst maatschappelijk werk van je ziekenfonds, een mantelzorgvereniging of de RVA. www.rva.be 02 515 44 44 Of via deze nuttige links: www.vlaanderen.be/ verlof-voor-mantelzorg www.vlaanderen.be/ vlaamse-aanmoedigingspremie
Dagzorg voor je naaste Afhankelijk van je omstandigheden kan ook dagzorg – een of meerdere dagen per week – een hulpmiddel zijn om mantelzorg en een job te combineren. Je naaste krijgt professionele zorg in een warme setting. En jij kunt dus met een gerust hart gaan werken of er even tussenuit zijn. In Hasselt zijn er drie locaties voor dagzorg: twee centra voor dagverzorging van Hogevijf (campus Banneux en campus Stadspark) en de dagopvang van Samen Ferm. Zie lijst voorzieningen van Hogevijf en andere seniorenvoorzieningen p. 28
VRAAG 6
Hoe zorg ik voor mezelf als mantelzorger? Blijven geven. Dat is wat je als mantelzorger doet. Je verzorgt, organiseert, leidt alles in goede banen … en vergeet daarbij vaak jezelf. Na een tijdje kan dat emotioneel, en ook lichamelijk, doorwegen. Je draagkracht en draaglast zijn niet meer in balans. Goed zorgen voor jezelf is dan ook cruciaal.
Erik Conings is eerstelijnspsycholoog. Hij runt als klinisch psycholoog en orthopedagoog zijn eigen praktijk in Kermt, maar heeft ook een halve dag per week consultaties bij Hogevijf campus Banneux. Vanuit zijn jarenlange ervaring voerde hij al heel wat gesprekken met mantelzorgers. ERIK “Wat ik vaak zie, is dat mensen voluit focussen op hun taken als mantelzorger. Ze cijferen zichzelf weg, de zorg neemt hen volledig in beslag. Sociale contacten worden minder, andere engagementen nemen af. Als dat tijdelijk is, is er geen probleem. Mantelzorg geeft betekenis aan het leven en kan ook de band met je naaste versterken. Maar na een tijdje weegt die volledige opoffering zwaar. Sommige mantelzorgers hebben na jaren van zorg geen energie meer over. Ze hebben te weinig tijd voor zichzelf genomen in de rollercoaster die mantelzorg vaak is.” MANTELZORG VRAAG 6
Oranje vlaggen “De alarmsignalen van overbelasting? Je lichaam dat niet meer mee wil, hoofdpijn, spanningsklachten, adem halingsproblemen, energieverlies, slecht slapen, met tegenzin aan de dag beginnen, sneller boos worden op de mensen rondom je … Eigenlijk zijn het de signalen van een burn-out. Om het niet zo ver te laten komen, is het belangrijk om je eigen ‘oranje vlaggen’ te leren kennen. Die zijn voor iedereen verschillend. We hebben nu eenmaal elk onze eigen persoonlijkheid. En elke mantelzorgsituatie is anders.”
Praat erover “Praten met anderen over je situatie helpt. Met familie of vrienden. Of met lotgenoten in een mantelzorgvereniging, als je je daar klaar voor voelt. Maar ik hoor wel eens van mijn patiënten dat 16
ze anderen niet willen belasten met hun zorgen, of dat ze bang zijn voor afwijzing als ze hun verhaal delen. Een psycholoog kan dan zeker een goed idee zijn. Ook preventief trouwens, wanneer het nog allemaal goed draagbaar lijkt te zijn. Wij zijn professionals bij wie je je hart kunt luchten. We kunnen je ook andere perspectieven aanreiken en samen naar oplossingen zoeken. Ik help mensen vaak door hen te leren ‘omdenken’ en dus anders naar hun situatie of gedachten te laten kijken.”
“Als je jezelf altijd wegcijfert, heb je na een tijdje geen energie meer over” Wist je dat de drempel naar eerstelijnspsychologen sterk verlaagd is? Je hebt geen doorverwijzing van je huisarts nodig en krijgt een aantal sessies tegen een sterk verlaagd tarief (zie p. 19).
Tips voor zelfzorg van psycholoog Erik Conings Waar zelfzorg voor mij om draait, is dat je bij jezelf de aanknopingspunten voor jouw geluk en energie (terug)vindt. Enkele adviezen die ik vaak aan patiënten geef:
• Kom in beweging. Een
wandeling geeft je energie.
• Blijf positief en zoek manieren om
de zaken die je vroeger graag deed, opnieuw in je leven te integreren. Veel mantelzorgers stoppen met hun hobby’s uit tijd- of energiegebrek. Maar met een beetje creativiteit is het soms toch mogelijk om je hobby te blijven doen.
• Leer je ademhaling bewust inzetten. Met goede ademhalingstechnieken kun je ontspannen, maar ook leren om je energieniveau op te krikken wanneer dat nodig is.
• Zoek contact met anderen,
eventueel samen met de persoon die je verzorgt. Zo maak je je wereld groter en ervaar je meer steun.
• Durf met mensen uit je omgeving te praten over je situatie. Vind je dat moeilijk? Overweeg dan een lotgenotenvereniging of psycholoog, zeker als de druk te hoog wordt (zie ook p. 18-19).
• Sta open voor vervangende
mantelzorg: iemand uit je omgeving of een professional die de zorgen af en toe van je overneemt.
DE LOKALE DIENSTENCENTRA: VAN LEKKERE MAALTIJD TOT ONTSPANNENDE ACTIVITEIT Hogevijf heeft lokale dienstencentra op campus Banneux en campus Stadspark. Altijd welkom, alleen of met je naaste. Gewoon voor een fijne babbel en een kop koffie, of voor een van de talrijke activiteiten. Er is een open aanbod van leerrijke, sportieve en ontspannende lessen. Elke weekdag kun je er bovendien een driegangenlunch eten, na reservatie. Kortom, tal van mogelijkheden om even tijd te maken voor jezelf. Zie lijst voorzieningen van Hogevijf p. 28
Even tijd voor mezelf REBEKKA, MEDEWERKER IN DE BUITENSCHOOLSE KINDEROPVANG EN MANTELZORGER
“Op een bepaald moment werd de mantelzorg te zwaar voor mij. Ik had het gevoel dat ik niet alleen voor mijn mama moest zorgen, maar ook voor mijn oma, die toen nog niet in een woonzorgcentrum verbleef. Maar teveel is teveel. Het lukte me niet altijd om voor hen allebei te zorgen, en daar voelde ik me heel schuldig over. Ik heb moeten leren om af en toe te ontspannen en stoom af te laten. Ik vertelde tegen iedereen die voor anderen zorgt, dat ze niet mochten vergeten om ook voor zichzelf te zorgen. Het belang daarvan had ik geleerd tijdens het mantelzorgcafé bij Hogevijf. Maar zelf deed ik het niet. Nu wel. Ik ben beginnen te sporten en dat doet me echt deugd. Even tijd voor mezelf. Sport is mijn uitlaatklep geworden.”
ELKE BUURT EEN THUIS
TIP: TREK EROPUIT!
Samen met de buurtbewoners wil de stad Hasselt van elke buurt een thuis maken. Er zijn vier wijkpunten. Je kunt er voor ontmoetingen, vragen, een luisterend oor en verschillende activiteiten terecht. Ook is er een buurtcoach die naar meer zorgzaamheid en minder eenzaamheid in de Banneux- en Katarinawijk streeft. Meer weten en de buurthuizen in jouw wijk leren kennen?
Trek er eens met z’n tweetjes op uit. Veel ziekenfondsen en reisorganisaties bieden reizen op maat. Met de European Disability Card geniet je zowel in België als in andere landen van voordelige prijzen voor musea en meer.
www.hasselt.be/voorstelling-dienst-wijkopbouw
www.eudisabilitycard.be 17
VRAAG 7
Waar vind ik steun voor mezelf als mantelzorger? Mantelzorg kan heel mooi zijn en veel voldoening geven. Maar vaak is het ook erg zwaar. Omdat je te veel bordjes in de lucht moet houden. Omdat je blijft piekeren en geen klankbord hebt. Of omdat je een grote nood voelt aan tijd voor jezelf om even op adem te komen. Zoek op tijd steun.
Mantelzorgverenigingen en -organisaties
HET HUIS VAN HET KIND
Mantelzorgverenigingen luisteren naar je verhaal, geven advies, organiseren vormingen en infosessies én behartigen de belangen van de mantelzorgers bij het beleid. In Vlaanderen zijn er zes erkende mantelzorgverenigingen actief: Coponcho, Liever Thuis LM, Mantelzorgnetwerk, OKRA Zorgrecht, Samana en het Steunpunt Mantelzorg. Ben je een jonge mantelzorger? Voor jou is er ZoJong!. Ben je een mantelzorger voor een psychisch kwetsbare persoon? Maak dan kennis met Similes. Lidmaatschap bij een mantelzorgvereniging is gratis. Veel verenigingen hebben ook een mantelzorgtelefoon voor moeilijke momenten.
Ook als ouder of grootouder van een kind met extra zorgnoden ben je een mantelzorger. Je kunt met al je kleine en grote vragen over opvoedingsondersteuning terecht bij het Huis van het Kind. Een warm onthaal gegarandeerd. Deze organisatie voorziet persoonlijke gesprekken, leerrijke workshops en activiteiten. Ze werken samen met heel wat partners en kunnen je dus gericht doorverwijzen als dat nodig is. Zie lijst organisaties voor jonge mantelzorgers p. 27
Zie lijst mantelzorgverenigingen en -organisaties p. 27
PATIËNTENVERENIGINGEN Wist je dat Vlaanderen ook heel wat patiëntenverenigingen telt? Zij brengen mensen met een bepaalde ziekte of aandoening samen. Ze geven informatie, komen op voor de belangen van de patiënt, en voorzien mogelijkheden voor lotgenoten om elkaar te steunen. Voorbeelden zijn de Vlaamse Parkinson Liga, de Alzheimer Liga, de Diabetes Liga, Kom op tegen Kanker, Stichting tegen Kanker en de MS-Liga. Meer weten? Informeer je bij een van je artsen of verpleegkundigen, je ziekenfonds of via deze websites: www.vlaamspatientenplatform.be www.zelfhulp.be
Een mantelzorgcoach begeleidt jou individueel en heel oplossingsgericht. Vaak zijn deze coaches zelf ook mantelzorger (geweest). Bovenop die praktijkervaring hebben ze een gespecialiseerde opleiding gevolgd. Via een mantelzorgvereniging of de dienst maatschappelijk werk van je zieken fonds kun je deze coaching aanvragen. Zie lijst ziekenfondsen en OCMW p. 27
016 23 05 26
MANTELZORG VRAAG 7
Begeleiding door een mantelzorgcoach
18
WE WIJZEN JE DE WEG Weet je niet goed waar te beginnen? De mantelzorgcoördinatoren van de stad Hasselt kunnen je de weg wijzen. www.hogevijf.be/mantelzorg
Mantelzorgcafé en praatcafé dementie
Begeleiding door een psycholoog
Praten met mensen die hetzelfde doormaken, kan enorm veel deugd doen. Als mantelzorger is het soms moeilijk om tijd te vinden voor activiteiten met vrienden of kennissen, laat staan om nieuwe mensen te ontmoeten. Daarom organiseert Hogevijf elke maand een praatcafé: in de oneven maanden is dat een mantelzorgcafé, in de even maanden een praatcafé dementie. Een gastspreker licht een relevant thema toe. Je kunt vragen stellen en ervaringen uitwisselen met andere mantelzorgers, of gewoon luisteren als je dat verkiest.
Ga je door een zware periode of slepen je zorgen of negatieve gedachten lang aan? Zoek dan op tijd professionele hulp. Eerstelijnspsychologen kunnen jou individueel helpen, of sessies in groep voorstellen. Het eerste gesprek met een eerstelijnspsycholoog is gratis. Daarna betaal je 11 euro (of 4 euro als je recht hebt op een verhoogde tegemoetkoming). Op www.ggzlimburg.be vind je de contactgegevens van eerstelijnspsychologen in Limburg en een overzicht van groepssessies. Ook in de lokale dienstencentra van Hogevijf kun je een afspraak maken met een eerstelijnspsycholoog (zie ook p. 16).
www.hogevijf.be/mantelzorgcafe www.hogevijf.be/praatcafe-dementie
Andere vormen van psychologische hulp
011 88 84 84
• Centra Geestelijke Gezondheidszorg:
Aanbod bij ernstige psychische problemen (op doorverwijzing), met ook specifieke begeleiding voor ouderen en mantelzorgers www.zorggroepzin.be
• Centrum Algemeen Welzijnswerk:
VLAAMS EXPERTISEPUNT MANTELZORG
Laagdrempelig aanbod voor volwassenen, van advies of korte hulp tot langdurige begeleiding en crisishulp www.caw.be
• JAC, de jongerenafdeling van CAW:
Ontdek op de website van het Vlaams Expertisepunt Mantelzorg, een initiatief van de overheid, een schat aan informatie voor mantelzorgers.
Specifiek aanbod voor jongeren tussen 12 en 25 jaar, van een vertrouwelijk gesprek tot hulp in crisissituaties www.caw.be/jac
www.mantelzorgers.be
19
HUISARTS EERST De huisarts is altijd je eerste aanspreekpunt als de zorgnoden van je naaste veranderen. Aarzel niet om je bekommernissen ter sprake te brengen.
VRAAG 8
Wat als het thuis niet meer lukt? Is het moment aangebroken waarop zelfstandig thuis blijven wonen niet meer lukt voor je naaste? Of is intensieve mantelzorg (tijdelijk) niet meer haalbaar voor jou? Weet dan dat er heel wat mogelijkheden zijn om een volgende stap in de zorg te zetten.
Als je een tijdelijke oplossing zoekt Wil je even op adem komen of er gewoon een tijdje tussenuit zijn? Dan kun je kiezen voor tijdelijke opvang voor de persoon voor wie je zorgt.
Centrum voor kortverblijf (vanaf één week) Deze centra zijn verbonden aan woonzorgcentra en bieden dezelfde diensten aan, zoals verzorging, maaltijden en animatie. Het ziekenfonds geeft onder bepaalde voorwaarden een tussenkomst in de dagprijs. Alle woonzorgcentra bieden mogelijkheden voor kortverblijf aan.
MANTELZORG VRAAG 8
Centrum voor dagzorg Dit type centra voorziet overdag verzorging en zinvolle activiteiten voor mensen die geen zware medische verzorging of begeleiding nodig hebben (zie ook p. 15). Ook hiervoor is er een tussenkomst in de dagprijs door het ziekenfonds.
Specifieke centra Het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) biedt budgetten en tegemoetkomingen aan personen met een beperking om hun zorg en ondersteuning op maat te financieren. Sommige VAPH-zorgaanbieders 20
zijn gericht op minderjarigen, anderen op volwassenen. Meer info krijg je via de dienst maatschappelijk werk van je ziekenfonds. Voor een overzicht van het zorgaanbod: www.zorgwijs.be
Herstelverblijf via het ziekenfonds Heeft jouw naaste na de behandeling van een ernstige ziekte of een ziekenhuisopname aangepaste zorg nodig? Dan kunnen jullie samen terecht in een herstelverblijf. Sommige ziekenfondsen voorzien een (gedeeltelijke) terugbetaling of geven korting.
Als je een langdurige oplossing zoekt Assistentiewoning (serviceflat)
Woonzorgcentrum
Zorgwonen
In een assistentiewoning woont je naaste zelfstandig, in een aangepaste omgeving, met gemeenschappelijke ruimtes om andere bewoners te ontmoeten. Elke flat is aangepast aan de behoeften van wie een jaartje ouder wordt. Hulp inroepen kan via een eenvoudig noodoproepsysteem. Alle woonzorgcentra in Hasselt hebben ook assistentiewoningen. Daarnaast zijn er ook de seniorenwoningen van Hogevijf campus Stadspark. Een overzicht van alle assistentiewoningen vind je op
In een woonzorgcentrum krijgt je naaste alle zorgen die nodig zijn. De centra proberen een warme thuis te creëren voor ouderen, met ruimte voor sociaal contact en leuke activiteiten. Hoewel verpleeg- en zorgkundigen instaan voor de dagelijkse zorg en er drie maaltijden per dag voorzien zijn, kun je als mantelzorger een rol blijven spelen in de zorg, als je dat wenst.
Zorg je voor iemand die (nog) niet bij je inwoont? Dan kun je zorgwonen overwegen. Je creëert dan plaats bij jou in huis, of voorziet een woonzorgunit bij je woning. www.hasselt.be/woonzorgunit 011 23 90 00
www.woonzorgweb.be Zie lijst voorzieningen van Hogevijf en andere seniorenvoorzieningen p. 28 21
“Een zorgoverleg brengt vaak structuur en rust” Zorgoverlegcoördinatoren Elodie Maes en Joy Middelbos organiseren op aanvraag een zorgoverleg voor zorgbehoevende Hasselaren. Hun taak? Zorgpartners, mantelzorgers en de zorgbehoevende persoon samenbrengen om zo duidelijke afspraken te maken rond een zorgsituatie. Met de mantelzorger(s) als belangrijke schakel.
het overleg? Wat zijn de rollen van alle partijen? Soms gaan we op huisbezoek voor meer duidelijkheid. Pas als blijkt dat een zorgoverleg opportuun is, brengen we iedereen samen. Als voorbereiding kan de aanvrager van het zorgoverleg de Samenspraakfiche invullen, samen met de zorgbehoevende. Zo komen zeker alle vragen en bekommernissen aan bod tijdens het overleg.” Download de Samenspraakfiche via:
JOY “Mantelzorg begint vaak met beperkte zorgen. Je doet bijvoorbeeld een uurtje per week boodschappen voor je moeder. Maar stilaan wordt het meer en meer. En omdat het over familie gaat, zie je het niet als ‘werk’.” ELODIE “Het kantelpunt komt vaak pas wanneer je naaste na een tijdje echt zwaar hulpbehoevend wordt. Bij een zorgoverleg merken we regelmatig dat de mantelzorger eigenlijk al over zijn grenzen is gegaan. Vaak is er schaamte om te zeggen dat het te zwaar wordt. Maar ik zou echt willen aanraden om de stap naar hulp op tijd te zetten. Het kan je veel zorgen besparen.”
Alle partijen rond de tafel JOY “Een zorgoverleg kan echt helpen om rust en structuur te brengen. We gaan met de familie, de mantelzorger(s) en de verschillende zorgverleners en zorgpartners rond de tafel zitten. Denk daarbij aan de huisarts, thuisverpleegkundige en huishoud- of gezinszorg hulp. De hulpbehoevende persoon moet zelf uiteraard akkoord gaan en het liefst hebben we hem of haar bij het overleg, als dat mogelijk is.” ELODIE “Voor zo’n overleg plaatsvindt, proberen we de situatie goed in beeld te krijgen. Wat is de aanleiding voor
www.mantelzorgers.be (onder de rubriek Samenwerken)
“Ik zou echt willen aanraden om de stap naar hulp op tijd te zetten. Het kan je veel zorgen besparen.” Een haalbaar zorgplan op maat JOY “Belangrijk om te weten is dat een zorgoverleg niet bedoeld is om een familieruzie te ontmantelen. Het doel is om de zorg te coördineren. Wie komt wanneer? Wie doet wat? Wie ondersteunt de mantelzorger als het tijdelijk niet meer lukt? We maken een zorgplan op, stellen eventueel de hulp van bijkomende diensten voor, en maken concrete, haalbare afspraken. Een voorbeeld: we creëren een weekschema waarbij er elke dag minstens één iemand langskomt, in plaats van meerdere mensen op één dag en daarna twee dagen niemand meer. We duiden in overleg ook één persoon aan die de spilfiguur in de zorg wordt.” ELODIE “Het doel is vooral om een realistisch zorgplan te creëren. De verwachtingen liggen soms heel hoog, maar we moeten uiteraard rekening houden met de praktische haalbaarheid. Soms blijkt het erg moeilijk om de nodige zorg nog aan huis te bieden, en kaderen we het zorgplan als een overgangsfase. We raden dan bijvoorbeeld aan om ook al in te schrijven op de wachtlijst van een woonzorgcentrum. Ook een centrum voor dagverzorging of kortverblijf kunnen als opties gekaderd worden.”
MANTELZORG VRAAG 8
22
Als je hulp kunt gebruiken om alle zorg te coördineren Krijgt je naaste al hulp- en zorgverlening aan huis, maar loopt niet alles op wieltjes? Dan kan een zorgoverleg de stap zijn die je nodig hebt voor meer overzicht. In zo’n overleg – waarbij de zorgbehoevende centraal staat – brengt een coördinator alle partijen rond de tafel om goede afspraken te maken en te bekijken op welk vlak er nog extra hulp nodig is. Het resultaat is een zorgplan op maat met een overzicht van de verantwoordelijkheden van elke persoon. Zo kunnen we er samen voor zorgen dat je naaste zo lang mogelijk thuis kan blijven wonen. Voorwaarden? De hulpbehoevende moet in Hasselt wonen en zelf akkoord gaan met het overleg. Zorgoverlegcoördinatoren Elodie en Joy geven meer uitleg op pagina 22 en 23. Aanvragen? Via het seniorenloket van Hogevijf of de dienst maatschappelijk werk van je ziekenfonds. www.hogevijf.be/zorgoverleg Zie lijst ziekenfondsen en OCMW p. 27 en voorzieningen van Hogevijf p. 28
Als hulp bieden complexer wordt Extra hulp inschakelen
Zorgbemiddeling
Bewindvoering
JOY “Nu, ook het omgekeerde komt voor. Een mantelzorger geeft voor het overleg aan dat de zorgtaken moeilijk vol te houden zijn, maar dan blijkt dat hij of zij bijna alles alleen doet. We kunnen dan diensten zoals thuiszorg, thuisverpleging, huishoudhulp en maaltijden aan huis voorstellen en mee helpen opzetten. En dan blijkt het voor de mantelzorger plots toch weer haalbaar. Op zo’n moment zie je de opluchting en dat geeft voor ons veel voldoening.”
Heb je als mantelzorger een conflict over de zorg van je naaste? Bijvoorbeeld met andere familieleden of met een zorgverlener? Dan is bemiddeling een laagdrempelige manier om dat conflict op te lossen. Bemiddeling is vertrouwelijk en vrijwillig. Een akkoord is niet gegarandeerd, maar het voordeel is dat je niet (meteen) een gerechtelijke procedure opstart. Samen met de bemiddelaar ga je op zoek naar een duurzame oplossing die voor iedereen werkt. Vind de contactgegevens van zorgbemiddelaars in jouw buurt via:
Kan je naaste niet meer beslissen over zijn financiën of over zichzelf? Dan kan een rechter – op basis van een grondig onderzoek – een bewindvoerder aanstellen. Bewindvoering is een vorm van gerechtelijke bescherming. De bewindvoerder kan een professional zijn, zoals een advocaat, maar ook een familielid of partner. Voor een mantelzorger kan bewindvoering een geruststelling betekenen, bijvoorbeeld als er familiale conflicten zijn. Doordat alles op papier staat, de uitgaven voor de zorg gestaafd zijn en er juridische opvolging is, heb je ook als mantelzorger die bewindvoerder is een bepaalde bescherming. Meer weten? Informeer via de dienst maatschappelijk werk van je ziekenfonds, het OCMW of je patiënten- of mantelzorgvereniging.
Een overzicht van het zorgaanbod krijg je via deze websites: www.vlaanderen.be/ departement-zorg/zorgaanbod www.zorgwijs.be
www.bemiddelingvzw.be Meer weten over bemiddeling? www.justitie.belgium.be/ nl/themas_en_dossiers/ bemiddeling
Zie lijst ziekenfondsen en OCMW en mantelzorgverenigingen en -organisaties p. 27 23
VRAAG 9
Waarom de zorg nu al plannen? Zelf mee beslissen hoe je zorg zal verlopen, waar je wil wonen en hoe je levenseinde eruitziet. Dat is vroegtijdige zorgplanning. Je denkt na over je wensen en voorkeuren voor je toekomstige zorg, praat erover met je omgeving en maakt een schriftelijke verklaring op. Als mantelzorger kun je je naaste aanmoedigen en ondersteunen om dit te doen.
EEN VERTROUWENS PERSOON EN VERTEGEN WOORDIGER AANDUIDEN Je naaste kan een vertrouwens persoon aanstellen die hem helpt om zijn rechten als patiënt uit te oefenen, wanneer hij dat zelf niet meer kan. Het gaat dan onder meer over het recht op kwaliteitsvolle zorg, het recht op informatie over zijn gezondheids toestand en het vermoedelijke verloop ervan, en het recht om toe te stemmen in een behandeling of die te weigeren. Dat laatste recht kan je naaste vastleggen voor de toekomst. Het is de wettelijke basis voor de negatieve wilsverklaring. Word je aangeduid als vertegenwoordiger van je naaste? Dan handel je in zijn naam wanneer hij niet meer in staat is om zijn wil te uiten. Je neemt dus beslissingen in zijn plaats.
Wilsverklaringen vastleggen Je naaste kan in verschillende documenten vastleggen wat hij wil dat er wel en niet gebeurt zodra hij zelf niet meer in staat is om zijn wil uit te spreken.
Negatieve wilsverklaring
Positieve wilsverklaringen
Hierin legt je naaste bijvoorbeeld vast dat wanneer hij geen kans meer heeft op herstel, hij bepaalde behandelingen niet meer wenst. Het is een juridisch bindend document voor elke zorgverlener. De wilsverklaring wordt opgesteld in de aanwezigheid van twee meerderjarige getuigen.
Hierin legt je naaste vast wat hij wil dat er na zijn overlijden gebeurt.
Meer weten? Bel de LEIFlijn op 078 15 11 55. LEIF heeft ook een gratis brochure die je bij je apotheek kunt afhalen. www.leiflimburg.be info@leiflimburg.be
• laatste wilsbeschikking over de manier van teraardebestelling, waaronder de keuze voor een begrafenis of crematie, en de levensbeschouwing van de uitvaartplechtigheid
• verklaring voor orgaandonatie • verklaring voor de schenking van het lichaam aan de wetenschap
De dienst Bevolking van de stad Hasselt registreert wilsverklaringen in een register dat ook artsen kunnen raadplegen. www.hasselt.be/ dienst-bevolking 011 23 90 00
MANTELZORG VRAAG 9
24
EEN ZORGVOLMACHT GEVEN
“Ik adviseer mensen om zo snel mogelijk, ongeacht hun leeftijd, een wilsbeschikking te regelen. Aanpassen kan altijd. En het gaat pas in wanneer het echt nodig is.”
Een zorgvolmacht is een overeenkomst waarbij je naaste een volmacht geeft aan jou (of een andere persoon), zodat je bepaalde handelingen kunt stellen in zijn plaats wanneer dat ooit nodig is. Het is dus een manier om te anticiperen op het moment dat je naaste wilsonbekwaam wordt. Wat betekent ‘wilsonbekwaam’? Dat iemand niet meer in staat is om bepaalde beslissingen te nemen over het beheer van zijn vermogen en over zichzelf, omdat hij de gevolgen van zijn eigen handelen niet meer beseft. Belangrijk: op het moment dat je naaste een zorgvolmacht ondertekent, moet hij wél nog wilsbekwaam zijn. Het is dus heel belangrijk om dit samen op tijd te bespreken en plannen.
ELODIE
Palliatieve zorg regelen
Bij een zorgvolmacht gaat het om een ‘buitengerechtelijke bescherming’. De persoon die een volmacht geeft, kiest zelf wanneer die ingaat (bijvoorbeeld op het moment dat zijn arts dit aangeeft) en welke taken de persoon die de volmacht krijgt, zal opnemen. Verwar het dus niet met bewindvoering (zie p. 21).
Kreeg je naaste te horen dat hij niet meer beter zal worden? Ook dan kun je aangepaste hulp en begeleiding inschakelen. En ook dat doe je het liefst op tijd. Zo kun je je als mantelzorger samen met je naaste voorbereiden op een sereen levenseinde, ook al ligt dat mogelijk nog een jaar of meer in de toekomst. Meer weten? Neem contact op met Pallion, het netwerk voor palliatieve zorg in Limburg.
Wil je meer weten? Raadpleeg een notaris. Het eerste gesprek is altijd gratis. Voor de zorgvolmacht zelf is er wel een kost.
www.pallion.be 011 81 94 74
25
TIPS VAN PSYCHOLOOG ERIK CONINGS Erken dat mantelzorg zwaar kan zijn. Geef een mantelzorger niet het gevoel dat wat hij doet vanzelfsprekend is.
Toon begrip Toon begrip wanneer een bevriende mantelzorger even wat minder tijd in jullie vriendschap investeert.
Doe moeite om contact te houden. En blijf moeite doen. Laat je niet simpelweg afschepen met de boodschap ‘ik heb geen tijd’. Sociaal isolement is een risico voor veel mantelzorgers, zeker als de zorg lang duurt.
Sta open voor een gesprek. Even ventileren kan deugd doen, zeker omdat de aandacht heel vaak naar de zorgbehoevende gaat. Door te luisteren geef je de mantelzorger het gevoel dat er ook voor hem of haar iemand is.
Wacht de vraag om hulp niet altijd af. Sommige mensen vinden het nu eenmaal heel moeilijk om toe te geven dat ze hulp nodig hebben. Zie zelf de mogelijk heden om te helpen, neem actie en leid af uit de reactie of je hulp gewaardeerd wordt.
HULPLIJNEN Voor een handig overzicht van verschillende soorten hulplijnen in Vlaanderen: www.zorgenvoormorgen.be/ hulplijnen Heb je een vraag over een ouderenvoorziening? Dan kun je terecht bij de woonzorglijn via: 02 553 75 00 MANTELZORG VRAAG 10
VRAAG 10
Hoe kan ik zelf mantelzorgers ondersteunen? Waardeer je wat een mantelzorger in jouw omgeving voor een naaste doet en wil je die waardering tonen? Dan zijn er verschillende manieren – klein en groot – waarop je kunt helpen. Een helpende hand bieden aan een mantelzorger in je omgeving Neem af en toe enkele dagelijkse taken over, zodat de mantelzorger op adem kan komen. Zoals boodschappen doen, een maaltijd bereiden of bezorgen, taxi spelen, een klusje opknappen. Of nodig de mantelzorger uit voor een kop koffie en een babbel.
Je persoonlijke ervaring als mantelzorger delen Ben je zelf mantelzorger (geweest) en wil je graag andere mantelzorgers ondersteunen? Dan kun je een opleiding tot mantelzorgcoach volgen. Of stel je kandidaat als kernlid bij onze Kerngroep Mantelzorg. Om de twee maanden wisselen de kernleden ervaringen en kennis uit. Ze behartigen de belangen van mantelzorgers, geven advies rond het Hasseltse mantelzorgbeleid en bepalen de thema’s voor het maandelijkse mantelzorgcafé. 26
Je inzetten als vrijwilliger De mogelijkheden om vrijwilligerswerk te doen en zo mantelzorgers te helpen zijn talrijk. Je kunt mantelzorgers en hun naasten bijvoorbeeld helpen met vervoer door je aan te melden als vrijwilliger voor de Minder Mobielen Centrale (zie ook p. 10). www.hogevijf.be/vrijwilligerhogevijf 011 88 84 84 Of stel je kandidaat voor Burenhulp en ga een keertje langs bij onze buurtcoach in het lokaal dienstencentrum op campus Banneux of Stadspark. De buurtcoach bekijkt samen met jou hoe je je buren kunt helpen. Ook via www.giveaday.be kun je je aanmelden als vrijwilliger. Selecteer op de website ‘Hasselt’ en geef ‘mantelzorg’ in als kernwoord. Een e-mail sturen kan ook: burenmatcher@hasselt.be. Zie lijst voorzieningen van Hogevijf p. 28
ZIEKENFONDSEN EN OCMW
MANTELZORGVERENIGINGEN EN -ORGANISATIES
Christelijke Mutualiteit – CM Zorglijn
ERKENDE MANTELZORGVERENIGINGEN
Herkenrodesingel 101 011 28 02 81 zorglijn.limburg@cm.be www.cm.be
HELAN Martelarenlaan 3 bus 2 09 269 85 77 dmw@helan.be www.helan.be
Hulpkas voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering Maastrichtersteenweg 214 02 227 63 33 socialeactie@hziv.be www.caami-hziv.fgov.be
LM Plus Geraertsstraat 20 011 70 53 20 dmw_5@lmplus.be www.lm.be
Neutraal Ziekenfonds Vlaanderen Leopoldplein 8/1 053 76 99 71 dmw@nzvl.be www.nzvl.be
Solidaris Capucienenstraat 10 011 22 44 22 dmw.lim@solidaris.be www.solidaris-vlaanderen.be
Vlaams Neutraal ziekenfonds Capucienenstraat 18 03 491 86 50 dmw@vnz.be www.vnz.be
OCMW Hasselt Sociale dienst en Seniorenloket Limburgplein 1 0800 90 280 (gratis nummer) 011 23 90 00 socialedienst.ocmw@hasselt.be senioren@hasselt.be www.hasselt.be/zorg
COPONCHO 02 515 02 63 info@coponcho.be www.coponcho.be
Liever Thuis LM 02 542 87 09 lieverthuis@lm.be www.lieverthuislm.be
Mantelzorgnetwerk 016 24 49 49 mantelzorgnetwerk @samenferm.be www.mantelzorgnetwerk.com
OKRA-Zorgrecht 02 246 57 72 zorgrecht@okra.be www.okra.be/info-en-advies
Samana 078 15 50 20 mantelzorg@samana.be www.samana.be/mantelzorg
Steunpunt Mantelzorg vzw 078 77 77 97 info@steunpuntmantelzorg.be www.steunpuntmantelzorg.be
ANDERE ORGANISATIES Alzheimer Liga 0800 15 225 (luister- en infolijn) info@alzheimerligavlaanderen.be www.alzheimerliga.be
Similes 016 244 201 (Similes luisterlijn) info@similes.be www.similes.be
ORGANISATIES VOOR JONGE MANTELZORGERS Awel
Huis van het Kind
102 (luisterlijn voor kinderen en jongeren) www.awel.be
Centrum voor leerlingbegeleiding (CLB) Informeer bij je school naar de contactgegevens van jouw CLB. www.clbchat.be (onlinehulp voor leerlingen)
Limburgplein 3 011 23 94 21 huisvanhetkind@hasselt.be www.hasselt.be/huisvanhetkind
Jongeren Advies Centrum (JAC) Rozenstraat 28 011 85 00 05 jac.hasselt@cawlimburg.be www.caw.be/jac
ZoJong! www.zojong.be
HR RailCare Sociale dienst De Schiervellaan 26 011 29 80 70 onthaalpunthasselt@hr-rail.be www.hr-railcare.be 27
VOORZIENINGEN VAN HOGEVIJF Hogevijf
Centra voor dagverzorging, centra voor kortverblijf en woonzorgcentra
011 88 84 84 info@hogevijf.be www.hogevijf.be
Campus Banneux Hadewychlaan 74 Campus Stadspark Zeven-Septemberlaan 17
Seniorenloket Limburgplein 1 0800 90 280 (gratis nummer)
Assistentiewoningen Campus Banneux Alfons Jeurissenstraat 83 Campus Rederijkers Rederijkersstraat 18
Seniorenwoningen Campus Stadspark Zeven-Septemberlaan 15
Lokale dienstencentra Buurtcoach 011 30 78 75 Campus Banneux Hadewychlaan 74 011 88 83 83 Campus Stadspark Casterstraat 77 011 30 78 75
Meer nieuws over mantelzorg? Abonneer je op onze nieuwsbrief www.hasselt.be/nieuwsbrief via de rubriek Hogevijf.
ANDERE SENIORENVOORZIENINGEN WOONZORGCENTRA, CENTRA VOOR KORTVERBLIJF EN ASSISTENTIEWONINGEN
Orelia Katharinadal
Clarenhof
Salvator welzijnscentrum vzw
Villa Temporis
Martelarenlaan 113 011 22 16 15 www.orelia.be
Excelsiorlaan 6 011 43 08 00 www.vulpia.be
Ekkelgaarden 17-23 011 27 29 21 www.salvatorwelzijnscentrum.be
Guffenslaan 43 011 26 58 30 www.korian.be
Sint-Elizabeth
Armonea Gaerveld
DAGOPVANG VZW Samen Ferm Thuiszorg
Demerstraat 80 011 22 40 71 www.begralim.be
Runkstersteenweg 212 011 23 32 00 www.armonea.be
Een volledig overzicht van alle assistentiewoningen vind je op www.woonzorgweb.be
Bevrijdingsstraat 31 bus 1 0800 112 05 www.samenferm.be/diensten/ thuiszorg/dagopvang
Vinkenbosch
Immadi
Lindekensveldstraat 56 011 85 83 10 www.korian.be
Kempische Steenweg 408 011 26 95 00 www.zorg-saam.be/immadi
GEZINS- EN THUISZORG Familiehulp 011 45 69 50 hasselt@familiehulp.be www.familiehulp.be
i-mens 011 95 76 32 zorg.hasselt@i-mens.be www.i-mens.be
In-Z vzw 089 32 28 10 info@in-z.be www.in-z.be
Korian Home Care 011 49 57 00 limburg @korianhomecare.be www.korianhomecare.be
Salvator Gezinszorg 011 27 29 21 info@salvatorgezinszorg.be www.salvatorgezinszorg.be
Samen Ferm 0800 112 05 089 32 80 60 thuiszorg.limburg @samenferm.be www.samenferm.be
Wit-Gele Kruis 089 30 08 92 gezinszorg @limburg.wgk.be www.witgelekruis.be