Future Green City 2016 special by Stadswerk

FUTURE

GREEN CITY

â&#x20AC;¢ 2016

De stad me t toekomst b egint vandaag!

www.futuregreencity.nl

(Advertorial)

Nieuwe generatie helofytenfilters:

Volwassen zuiveringstechniek voor grotere projecten.

Bij helofytenfilters (waterzuivering met riet) denkt u wellicht aan individuele zuivering voor afgelegen woningen in het buitengebied. Maar de ontwikkeling van deze groene techniek heeft niet stilgestaan. Zo werd in de VS een systeem ontwikkeld met beluchting in het filterbed waardoor de benodigde oppervlakte een factor 4 verkleind kon worden tot 0,75 m² per persoon. Tegelijk worden de bekende voordelen van deze techniek behouden, zoals een goed en stabiel zuiveringsresultaat, weinig onderhoud en een lange levensduur. Hierdoor zijn helofytenfilters een volwassen alternatief voor gangbare zuiveringstechnieken geworden, met brede toepassingsmogelijkheden in grotere projecten, zoals bijvoorbeeld complete woonwijken of bedrijfsafvalwater. Het innovatieve beluchte helofytenfilter wordt door Rietland bvba op de markt gebracht in Nederland en België. “Hoewel de investeringenkosten vergelijkbaar of lager zijn dan die van een gangbaar systeem, is de besparing op jaarbasis op operationele 2

FUTURE GREEN CITY | november 2016

kosten spectaculair te noemen. Die liggen in de regel 60 - 75 % lager.” Dion van Oirschot, bedrijfsleider van Rietland aan het woord. “Een belangrijk pluspunt van helofytenfilters is dat het beheer ervan beperkt blijft tot één controlebezoek / onderhoudsbeurt per jaar. Verder draait het systeem volledig zelfstandig, zonder de noodzaak voor permanent toezicht. Ook dit is uiteraard een groot voordeel in het totale kostenplaatje.” Decentraal zuiveren spaart de aanleg, onderhoud en energieverbruik van riolering naar grootschalige waterzuiveringsstations uit. Een ander minder opvallend voordeel is dat water wat ter plekke gezuiverd wordt, beschikbaar is om ingezet te worden voor hergebruik. Van Oirschot: “Water wat lokaal beschikbaar is kan het ingezet worden als B-water in woonwijken. Bijvoorbeeld voor irrigatie van ‘urban gardens’, aanvullen van grondwater via infiltratie of hergebruikt als toiletspoelwater. Dit hebben wij al gedemonstreerd in diverse projecten, bijvoorbeeld in een ecologische wijk in Arnhem.”

Effluent uit een rietveld is niet geschikt als drinkwater, maar de kwaliteit ligt wel erg hoog. Er zijn dus vele mogelijkheden tot hergebruik. Pathogenen worden bijvoorbeeld heel effectief verwijderd. Van Oirschot: “Helofytenfilters zijn niet alleen erg efficiënt in het verwijderen van pathogenen, maar uit nieuw onderzoek blijkt dat ook allerlei medicijnresten verwijderd worden. Dit is een thema wat steeds belangrijker wordt. Hiermee zijn helofytenfilters waarschijnlijk ook ‘future proof’ te noemen.” Meer informatie: http://www.rietland.com

Inhoud november 2016

Colofon

Redactie

Rachel Heijne (VVM) Maarten Loeffen (Stadswerk) Egbert Roozen (VHG) Michiel G.J. Smit

Advertenties

Virtùmedia, Ewout van Haaften, evanhaaften@virtumedia.nl Albert van Kuijk, avankuijk@virtumedia.nl 030-692 06 77

09 10 13 14

Ontwerp en vormgeving

Twin Media BV, Sanne Heuker

22 18

Druk

Veldhuis Media, Raalte

Informatie

bureau@vvm.info, info@stadswerk.nl of info@vhg.org

reatief zonder papier en geld C Martijn Aslander laat zien hoe het kan Michiel G.J. Smit et geheim van de slimme stad H Column Sjors de Vries

atuur als bondgenoot N Louise Vet aan het woord Michiel G.J. Smit olkbreukmanagement in W Kopenhagen Maarten Loeffen ezonde ruimte G Interview met Hugo Backx, directeur GGD GHOR Nederland Michiel G.J. Smit enaissance van de R burgercoöperatie Coöperatie Stationspark Deurne zet de toon Michiel G.J. Smit

20 22 26

uture Green City 2016 F Voorwoord Rachel Heijne, Maarten Loeffen en Egbert Roozen

Nieuwe natuur in Noord-Brabant Gedeputeerde Johan van Hout: ‘Natuur is onderdeel van ons maatschappelijk doen en laten.’ Andrea van Schaik-Almasi uture Green City 2016: F de highlights Tom Klyn en Els van de Ven et ‘beursklimaat’ van H Future Green City Michiel G.J. Smit

FUTURE GREEN CITY | november 2016

(Advertorial)

Life Cycle van BVB Boomsubstraten We willen met z’n allen in een mooie, gezonde en leefbare omgeving wonen. Laten we daarbij ook aan onze toekomst denken en deze duurzaam inrichten. Hoe meten we hoe duurzaam we zijn? Dat kan met een Life Cycle Analysis (LCA).

Meetbare milieu-impact

De vraag naar duurzame inkopen binnen gemeenten neemt toe. Dat is niet zo vreemd als je bedenkt dat als we niets doen, de wereldtemperatuur met 3,7°C gestegen zal zijn in het jaar 2085 (in het meest gunstige geval).

Duurzaamheid

Wat is duurzaamheid precies en wat betekent het voor het bedrijfsleven? Over het algemeen verstaat men onder duurzaamheid ‘dat de mensen, de aarde en de economische belangen met elkaar in evenwicht zijn’(People, Planet, Profit). We willen geld verdienen en welvaart ervaren, maar hierbij moeten we ook verantwoordelijkheid nemen voor toekomstige generaties. 4

FUTURE GREEN CITY | november 2016

BVB Substrates meet haar duurzaamheidsprestatie door middel van een Life Cycle Analysis (LCA). Bij zo’n analyse worden de emissies in elke stap van de keten gemeten; van grondstofwinning tot en met de afvalverwerking of hergebruik van het product (zie afbeelding). De emissies die vrijkomen gedurende de levenscyclus van een product worden bij elkaar opgeteld wat resulteert in de ‘milieu footprint’ van een product. Doordat niet alleen naar de eigen locatie wordt gekeken, maar naar de gehele keten, wordt een compleet beeld verkregen van de milieubelasting die wordt geproduceerd voor het eindproduct.

EcoChain

Om een begrijpelijk en praktisch inzicht te krijgen in de footprint, worden alle factoren samengevat in een milieukostenindicator (MKI), kortweg de totale milieu-impact uitgedrukt in euro’s. Voor het berekenen van de footprint, gebruikt BVB Substrates de module van EcoChain. Deze module gebruikt een top down approach voor het uitvoeren van analyses in de vormen Cradle to Gate, Cradle to Grave en Cradle to Cradle en is geheel conform ISO 14040 en ISO 14044. Naast het

inzichtelijk krijgen van de duurzaamheidsprestatie op bedrijfs-, proces- en productniveau, biedt deze tevens een basis voor duurzame innovaties.

Voor u

BVB Substrates heeft hiermee het antwoord op de toenemende duurzaamheidsvraag vanuit de politiek en de bevolking, door naast een goede prijs en kwaliteit ook een duurzaam product aan te bieden. Samen zorgen we voor een goede balans tussen People, Planet en Profit bij het realiseren van openbare projecten en dragen we bij aan een duurzame inrichting. Laten we streven naar de laagste milieu-impact voor onze producten, die gewoon meetbaar is oftewel the footprint of the future! www.bvb-substrates.nl

Future Green City 2016 Voorwoord

Rachel Heijne

Directeur VVM netwerk van milieuprofessionals

Maarten Loeffen

Directeur Vereniging Stadswerk Nederland

lijke zoektocht voeden. Wat heeft onze fysieke leefomgeving voor de toekomst nodig? Hoe wordt die groener en slimmer? Welke stedenbouwkundige aspecten komen we tegen als we meer circulair en duurzaam willen opereren? En hoe geven we vorm aan vernieuwing en een bestendig beheer, waarbij overheid, bedrijfsleven en actieve ondernemende burgers samenwerken? Kortom we zijn op zoek naar innovatieve oplossingen voor de vraagstukken in de openbare ruimte van (over)morgen.

Met het evenement Future Green City en deze special willen we de belangstelling voor onze gezamen-

Daarbij hebben we inspiratie nodig. Die boren we aan door elkaar te ontmoeten en onze praktijkkennis uit te wisselen. Maar we hebben ook de vergezichten nodig. Hugo Backx, directeur van GGD GHOR Nederland schetst voor ons het gezondheidsperspectief. Martijn Aslander, stand-up filosoof en verbinder van mensen, beschrijft de mogelijkheden die de verbinding van kunst, technologie en weten-

e klimaattop in Parijs maakte duidelijk dat er uitdagende doelstellingen liggen voor onze drukbevolkte rivierdelta. Hoe maken we van Nederland in 2040 een groene, veilige, gezonde en circulaire metropool? Een netwerk van steden en dorpen die zich snel kunnen aanpassen aan veranderende omstandigheden, aan wisselingen van krimp en groei. Dat is onze Future Green City doelstelling. Dat vergt een lange adem én samenwerking. Tussen VHG, Stadswerk en VVM, netwerk van milieuprofessionals, en alle andere netwerken en organisaties die deze uitdaging voor zich zien.

Egbert Roozen

Directeur VHG Branchevereniging voor ondernemers in het groen

schap biedt. Louise Vet, hoogleraar ecologie aan de Wageningen Universiteit zet uiteen hoe ecologie de basis is voor een groene, duurzame en leefbare stad. Zij zijn ook de keynote sprekers tijdens Future Green City. Op de beursvloer treft u bedrijven en organisaties die nu al de producten hebben voor uw toekomstige vraagstukken. Met dit magazine en het evenement stellen we samenwerking rondom de Future Green City doelstelling voorop. We zijn ervan overtuigd dat we daar later samen met u de vruchten van plukken. Veel leesplezier en graag ontmoeten we u persoonlijk tijdens Future Green City van 29 november t/m 1 december in de Brabanthallen ’s-Hertogenbosch. Als brancheverenigingen zijn we blij en trots u kosteloze toegang tot dit vakevenement aan te kunnen bieden. Voor inschrijving, ga naar www. futuregreencity.nl en gebruik de code FGC140993 voor gratis toegang. FUTURE GREEN CITY | november 2016

foto: Martijn Aslander

Martijn Aslander laat zien hoe het kan

Creatief zonder papier en geld Martijn Aslander is ideeënbedenker, schrijver, filosoof en spreker. Op 30 november is hij key note spreker op Future Green City. Waar staat hij voor en hoe kunnen zijn ideeën helpen om aan de groene stad van de toekomst te werken? Een vooruitblik. 6 FUTURE GREEN CITY | november 2016

Tekst Michiel G.J. Smit

et grootste hunebed ter wereld bouwen. Een website voor meer doen in minder tijd met minder stress, lagere kosten en meer impact. Een enorm leegstaand gebouw in Amsterdam Zuidoost herontwikkelen tot werken ontmoetingsplek voor zelfstandige professionals. Zie hier een greep uit de projecten waar Aslander bij betrokken is.

Een duidelijke samenhang lijkt te ontbreken en dat is misschien ook zo. Aslander: ‘Ik kies projecten puur op basis van nieuwsgierigheid, lol eraan beleven, met leuke mensen samenwerken, en de omstandigheden moeten meewerken. Daarnaast ben ik nieuwsgierig van aard, vooral op het gebied van organisaties en mechanismen, met een extra fascinatie voor technologie.’

Knutselprojecten

Voor de bouw van het grootste hunebed ter wereld wist Aslander maar liefst 14.000 mensen op de been te brengen om als vrijwilliger mee te helpen bij de bouw. Het project dateert al van 2002, sociale media zoals Facebook om mensen te interesseren bestonden nog niet. Ondanks de omvang spreekt Aslander van een ‘knutselproject’. ‘Je weet wat je wil, maar niet hoe dat voor elkaar te krijgen, dus ga je gewoon maar knutselen en kijken of het lukt. Zwaan-kleef-aan werkt daarbij goed: gaandeweg gaan er steeds meer mensen meedoen. Daar heb je overigens wel maffe

mensen voor nodig, misfits en weirdo’s, die gek genoeg zijn om eraan mee te doen. Het heeft me veel geleerd over werken met teams en gebruik maken van de intrinsieke motivatie van mensen.’ Gebruik maken van de intrinsieke motivatie van mensen, dat is het basisingrediënt voor burgerinitiatieven, bijvoorbeeld bij groenprojecten. Maar er zijn ook tegenkrachten. ‘Veel vraagstukken worden tegengehouden door domheid, tegenwerking, en vooral bureaucratie’, zegt Aslander. ‘De “wapens” van de bureaucratie zijn papier en geld. Je kunt de bureaucratische krachten simpelweg buitenspel zetten als je geen papier en geld nodig hebt. Nieuwe media helpen daarbij enorm, het is daardoor een stuk eenvoudiger geworden om elkaar te ontmoeten en dingen te regelen zonder fysieke afspraken. Ze maken alles ook veel transparanter. Het geld en de tijd die dit bespaart kun je inzetten voor het initiatief zelf of teruggeven aan de burger middels belastingverlaging.’

‘Probeer het gewoon zelf’

Martijn Aslander: ‘Ik ben niet van de grote thema’s.’

Dat zou interessant genoeg moeten klinken voor professionals in de openbare ruimte om ermee aan de slag te gaan. Maar Aslander heeft er geen behoefte aan om mensen te overtuigen of een discussie aan te gaan. ‘Probeer het gewoon zelf en ontdek hoe het werkt. Ik ben ook niet van de grote thema’s. Met mijn activiteiten wil ik een positieve bijdrage aan de wereld leveren en fijne mensen om me heen hebben, dat is alles.’ Aslander heeft nog wel een wenk. ‘Ik zie bij mensen met een goed en groot hart voor duurzaamheid vaak een afkeer van alles wat met techniek

Aslander in boekvorm

Martijn Aslander toont niet alleen in zijn handelen een nieuwe manier om doelen te verwezenlijken, maar heeft er samen met journalist Erwin Witteveen recentelijk ook twee boeken over gepubliceerd: Easycratie en Nooit af. Easycratie beschrijft hoe vernieuwende ideeën in grote, logge organisaties vaak vastlopen en biedt met de ‘easycratie’ een alternatief. Door nieuwe technologieën is het veel makkelijker en goedkoper geworden om zelf dingen te ontwikkelen en te organiseren. Nooit af gaat over de toegenomen snelheid van veranderingen. Het nastreven van langdurig werkende oplossingen is niet meer realistisch. Het is beter om uit te gaan van een model dat in een voortdurende staat van verandering is en zich continu aanpast aan de hand van de laatste inzichten. Meer informatie: www.martijnaslander.nl

te maken heeft. Oplossingen zien ze liever vanuit de natuur komen. Dat vind ik een gemiste kans, want juist op dit gebied hebben technische oplossingen zoveel bij te dragen!’ Wilt u de presentatie van Martijn Aslander bijwonen? Ga naar www.futuregreencity.nl om u gratis aan te melden met registratiecode FGC140993 FUTURE GREEN CITY | november 2016

Kybys & Stedelijk gebied Duurzame inrichting van onze leefomgeving. Daar weten we bij KYBYS alles van. We maken cultuur- en civieltechnische plannen voor een aantrekkelijke buitenruimte, met oog voor kwaliteit, functie en beeld. In onze plannen houden we rekening met beheer, budget en wensen van gebruikers.

Mooi, gezond en rendabel groen is het beste te realiseren met gezond bodemleven. Gezond bodemleven draagt zorg voor optimale groei van planten en bomen. Dit ter verbetering van afwatering en CO2 opname en alles op een natuurlijke wijze. Neem vrijblijvend contact op met Biomygreen BV via: T 026 - 2051 099 M 06 - 8319 06 34 E info@biomygreen.com

KYBYS...voor ingenieu[r]s advies.

WWW.BIOMYGREEN.COM

info@kybys.nl - www.kybys.nl

Naast Stedelijk gebied is KYBYS actief op het gebied van: SPORT >NATUUR EN WATER > BEGRAAFPLAATSEN

DUURZAAM VERGROENEN

G RO E N E GEBOUWE

Koninklijke Ginkel Groep Postbus 11 3900 AA Veenendaal

Nieuweweg-Noord 255 Veenendaal

T 0318 51 90 39 F 0318 54 03 40

E info@ginkelgroep.nl I www.ginkelgroep.nl

DUURZAAM VERGROENEN

Column

Sjors de Vries Ruimtevolk

Het geheim van de slimme stad

e smart city staat hoog op de stedelijke agenda’s. En dat is maar goed ook. We hebben slimme steden namelijk hard nodig in de zoektocht naar een duurzamere samenleving en economie en naar het antwoord op de groeiende sociale ongelijkheid. Big data en technologie gaan de steden daar geweldig bij helpen. Maar wie gelooft dat technologie de heilige graal is in de zoektocht naar leefbare en duurzame steden zit ernaast. Zeker, technologie kan een geweldige impact hebben op het functioneren van steden. Maar technologie biedt geen oplossing voor de maatschappelijke vraagstukken. Sterker nog, het is überhaupt de vraag of onze steden altijd baat hebben bij technologische vooruitgang. Neem de introductie en massaproductie van auto’s en woningen. Deze twee grote game changers voor stedelijke ontwikkeling van de afgelopen eeuw

hebben geleid tot inefficiënte, weinige duurzame en kapitaalverslindende verstedelijking. Om nog maar te zwijgen wat ze hebben gedaan met de kwaliteit van het stedelijk leven.

we coalities in de stad. Van creatieve en onconventionele bestuurders. Van burgers en professionals die het verschil durven maken. In de steden waar dit gebeurt willen mensen en

Nieuwe technologie lijkt ons snel te verblinden en dommer te maken dan we zijn Niet zelden leiden technologische innovaties tot dwaalsporen in stedelijke planning. Nieuwe technologie lijkt ons snel te verblinden en dommer te maken dan we zijn. Het smart city-discours lijkt er ook onder te lijden. Het dicht big data en techniek helende krachten toe. En vergeet dat intelligentie nodig is voor de juiste vragen, interpretaties en toepassingen. Of om de fameuze uitspraak van architect Cedric Price te gebruiken: ‘Technology is the answer. But what is the question?’. De meest innovatieve stadsprojecten zijn niet het resultaat van betere technologie, maar van betere ideeën. Van burgers, ondernemers en nieu-

bedrijven zijn en investeren. Een slimme stad is zich hiervan bewust. Ze weet dat ze bestaat uit vlees en bloed en dat ze individuele en collectieve intelligentie hard nodig heeft om beter te worden. Ze creëert daarom een level playing field, biedt ruimte voor initiatief en stimuleert verbinding van kennis. Een slimme stad weet dat big data en technologie haar daarbij geweldig kunnen helpen, maar nooit de oplossing bieden. Sjors de Vries spreekt op 30 november tijdens Future Green City.Wilt u zijn voordracht bijwonen? Registreer u dan op www.futuregreencity.nl en gebruik de activeringscode FGC140993 voor gratis toegang.

FUTURE GREEN CITY | november 2016

Louise Vet aan het woord

Natuur als bondgenoot Natuur speelt een sleutelrol in de Future Green City. Louise Vet, hoogleraar Ecologie aan de Wageningen Universiteit en directeur van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-NAW) vertelt als key note spreker over natuur en hoe die te verweven in ons denken en doen. Alvast een voorproefje. 10â&#x20AC;&#x192; FUTURE GREEN CITY | november 2016

Tekst Michiel G.J. Smit

Hoe staat de natuur in Nederland ervoor en hoe krijgen we die beter?

Wie moet de natuur beter maken en hoe?

Wat gaat Future Green City 2016 hopelijk opleveren?

De natuur in Nederland heeft het moeilijk. Te weinig ruimte, te weinig bescherming en vooral te veel bedreigd door onze intensieve landbouw en veeteelt. Naast ruimte en bescherming is er de noodzaak voor voldoende groene verbindingen en lokale verscheidenheid in het landschap. Welke soorten ergens lokaal voorkomen is het directe gevolg van de regionale beschikbaarheid van soorten in het landschap. Daarom is het van belang natuurgebieden met elkaar te verbinden, zoals in de Ecologische Hoofdstructuur de bedoeling was. Losse plukjes zetten geen zoden aan de dijk. We hebben dus zogenaamde groene aders nodig om de dynamiek van de biodiversiteit veilig te stellen.

Het is eigenlijk aan iedereen om hieraan een bijdrage te leveren: provincies, gemeenten, landeigenaren, boeren, bedrijven, wetenschappers, individuen binnen en buiten de steden. Legio mogelijkheden! Vooral als je bedenkt dat er momenteel een belangrijke trend is dat buurten, groepen, wijken, betrokken burgers, eigen initiatieven ontwikkelen, geholpen door sociale media. Dat zie je nu al bij de lokale energieopwekking. Dat gaat ook komen bij stadslandbouw, voedselbossen. Water, energie en voedselproductie zijn in een circulaire stad verbonden, kunnen niet meer los van elkaar worden gezien. Natuurontwikkeling zal daar ook een belangrijke plaats moeten gaan krijgen. In de stad heeft natuur immers vele functies zoals recreatie, leefbaarheid, koeling, wateropvang, waterzuivering. Het mooie is dat dit ook heel goed kan samengaan.

Het verbinden van verschillende disciplines om vernieuwende oplossingen te ontdekken… net als de natuur! In de natuur is het afval van de één het voedsel voor de ander. De kringlopen zijn gesloten en de zon levert alle energie. Hoe anders is dat nog in onze vernietigende en vervuilende lineaire ‘take-make-waste-economie’. Een economie die lang winstgevend léék, omdat we de schade aan de natuur simpelweg niet opnamen in de boeken. Geen probleem toen we nog met weinig mensen op aarde waren. Maar nu we binnen afzienbare tijd met negen miljard mensen op onze planeet wonen, kunnen we de negatieve effecten niet langer negeren. Gelukkig beginnen we ons te realiseren dat het ‘slechts’ een ontwerpprobleem is. En dat de natuur grootmoedig de oplossingen biedt voor problemen die wij veroorzaken.

Ook wordt het uitermate belangrijk om onze landbouwpraktijken te heroverwegen. Werken mét de natuur in plaats van ertegen. Mooi voorbeeld zijn onze kassen waar we met biologische bestrijding betere resultaten zien dan met chemische bestrijding. High tech en toch spelen natuurlijke vijanden een hoofdrol bij de bestrijding van ziekten en plagen. Door meer gebruik te maken van ecologische kennis kunnen we onze akkerbouw en veeteelt minder schadelijk maken. Door niet alleen te streven naar maximalisatie van productie maar naar optimalisatie van het hele agro-ecosysteem, gebruik te maken van landschappelijke variatie, van natuurlijke elementen die een functie hebben bij de preventie of bestrijding van ziekten en plagen zoals biodiverse akkerranden en bodems.

We kunnen onze lineaire economie veranderen in een circulaire. En onze steden groener, leefbaarder en toekomstbestendig maken als we werken mét de natuur in plaats van tegen. Een spannende uitdaging voor wetenschap, bedrijven en overheden! Wilt u de presentatie van Louise Vet op 1 december tijdens Future Green City bijwonen? Ga dan naar www.futuregreencity.nl en gebruik de activeringscode FGC140993 voor gratis toegang.

Louise Vet: ‘Natuur biedt grootmoedig de oplossingen voor problemen die wij veroorzaken.’

FUTURE GREEN CITY | november 2016

T 030 - 659 5663 E info@groenkeur.nl I www.groenkeur.nl

Weet u of u hier mag baggeren? Weet u of u hier mag baggeren?

Planuitwerking, beheer en beleid, informatisering en automatisering

03-06-14 13:27

Wij wel

Planuitwerking, beheer en Planuitwerking, en beleid,beheer informatisering en beleid, informatisering en automatisering automatisering

Wij wel

Koeman en Bijkerk is een bedrijf voor ecologisch Koeman en Bijkerk is een onderzoek en advies. bedrijf voor ecologisch

rking, beheer en ormatisering en ering

onderzoek en advies. Expertise Expertise

• Natuurtoets en ecoscan

www.dggroep.nl www.dggroep.nl

en inrichtingsplan • Natuurtoets •enBeheerecoscan • Ecologische begeleiding • Beheer- en inrichtingsplan

zichtbare resultaten vanuit de praktijk • Ecologische begeleiding info@koemanenbijkerk.nl www.koemanenbijkerk.nl info@koemanenbijkerk.nl www.koemanenbijkerk.nl

praktisch beheer & onderhoud www.dggroep.nl succesvolle bewonersparticipatie beeldkwaliteit juist toegepast coaching2& opleiding buitendienst SW02 180216_1.indb SW02 180216_1.indb 2 organisatieverbetering

ggroep.nl t 06 19422187 of 06 19013885

Maatwerkprojecten voor de buitenruimte Zutphensestraat 72 6971 ER Brummen 0575-566 565

e info@buitengewoonadviseurs.nl i buitengewoonadviseurs.nl

info@rots-maatwerk.nl www.rots-maatwerk.nl www.fonteinopmaat.nl

Fontein Hoogezand Foto: Ben ter Mull

18-02-16 10:43 18-02-16 10:43

Book ff.indb 24

ONTWIKKEL DE STAD EN JEZELF Book ff.indb 24

met de vernieuwde MUAD Masteropleiding voor gebiedsontwikkelaars Word Master of Science (MSc) in twee jaar tijd, of volg een van de losse masterclasses: • De agenda van de stad • Toekomstbeelden en conceptontwikkeling • Gebiedsontwikkeling • Samenwerken aan de stad • Strategisch beheer • Integraal praktijkproject

Meer in

fo:

muad.n

18-02-16 10

Wolkbreukmanagement in Kopenhagen Op 2 juli 2011 viel in Kopenhagen 150 millimeter regen binnen twee uur. De schade bedroeg bijna een miljard euro. In reactie hierop werd een wolkbreukmanagementplan ontwikkeld. Jeppe Tolstrup, klimaatspecialist van de gemeente Kopenhagen, vertelt erover op Future Green City. Hugo Gastkemper, directeur van RIONED, plaatst een en ander in de Nederlandse context. (bron: multimedia.pol.dk)

e wolkbreuk opende Kopenhagen in 2011 de ogen en bracht het besef dat het klimaat natter, warmer en extremer wordt. Om aan deze ontwikkelingen het hoofd te bieden, bleek al snel dat uitbreiding van het bestaande rioleringssysteem niet alleen te duur was maar bovendien niet adequaat. Er bleek meer nodig te zijn. Klimaatbestendigheid is verheven tot de ruggengraat van de stedelijke ontwikkeling. Hierbij wordt de natuurlijke hydrologische structuur (de natuurlijke stroom van het water) als uitgangspunt genomen. Verder worden bij de ontwikkeling van plannen verschillende aspecten gecombineerd tot klimaatbestendige oplossingen die bovendien de stad verfraaien.

Zo worden er ‘wolkbreuk-boulevards’ aangelegd met een zodanig wegprofiel dat ze in tijden van hevige regenval functioneren als watertransportweg. Terwijl andere straten juist worden voorzien van een ‘retentie-goot’ zodat het water in dat gebied langer kan worden vastgehouden. Op verschillende plaatsen in de stad worden bovendien waterparken aangelegd als retentiebekkens. Zo komt er in Kopenhagen een focus op het creëren van groen-blauwe stedelijke gebieden waar meer ruimte wordt gecreëerd voor stedelijke natuur. Groene corridors die bijdragen aan meer biodiversiteit in de stad. Het plan omvat inmiddels 300 projecten. Het vergt de komende twintig jaar een investering van 1,35 miljard euro om de projecten ook daadwerkelijk te realiseren. Een enorme investering, maar afgezet tegen de schade uit 2011...

Tekst Maarten Loeffen

Adaptation Futures 2016

Van 10-13 mei 2016 vond in Rotterdam de 4e internationale klimaat adaptatieconferentie plaats. Met onder andere ‘Managing flood risk 2.0: the green revolution’. Hier lieten naast Kopenhagen ook New York, Londen, Rotterdam en Amsterdam zien hoe vergroening bijdraagt aan de gewenste klimaatadaptatie. Op www. adaptationfutures2016.org vindt u het conferentieverslag en alle presentaties voor concrete tips en inspiratie.

Wilt u de presentatie van Jeppe Tolstrup en Hugo Gastkemper bijwonen? Ga naar www.futuregreencity.nl om u in te schrijven en gebruik de registratiecode FGC140993 voor gratis toegang.

FUTURE GREEN CITY | november 2016

Interview met Hugo Backx, directeur GGD GHOR Nederland

Gezonde ruimte

Ruimtelijke maatregelen kunnen van grote invloed zijn op de gezondheid van mensen. Met de Omgevingswet in het verschiet liggen er kansen om dat nog beter uit de verf te laten komen. Hugo Backx, directeur van GGD GHOR Nederland, vertelt hoe.

e inrichting van de ruimte kan grote gevolgen hebben voor de gezondheid van mensen’, zegt Hugo Backx. ‘In het verre verleden hebben we bijvoorbeeld gezien dat de aanleg van waterleidingen en riolering enorm geholpen heeft bij het terugdringen van ziekten als cholera. Dat besef was de laatste jaren wat weggezakt - we vinden het de gewoonste zaak van de wereld dat we schoon drinkwater hebben. We zijn te zwaar gaan leunen op het stellen van normen, bijvoorbeeld rond luchtkwaliteit, geluidsoverlast, geurhinder en

dergelijke. Die normen zijn zeker belangrijk, maar dat is niet het hele verhaal. Want normen bieden alleen bescherming tegen reeds bekende gezondheidsrisico’s. GGD’en weten als geen ander dat risico’s die niet of slechts deels bekend zijn ook een bedreiging kunnen vormen. En dat kun je niet in normen vangen. Gemeenten kunnen in het ruimtelijk beleid eigenlijk alleen sturen op deze normen. Wat daarbuiten valt, is juridisch niet houdbaar.’ Backx geeft een voorbeeld. ‘In Noord-Brabant wilde een gemeente de bouw van een nieuwe geitenstal tegenhouden vanwege het risico op Q-koorts op die plek. Toen deze beslissing werd aangevochten, moest de bouw toch doorgaan, er werd immers geen norm overschreden. De gemeente stond machteloos.’

14 FUTURE GREEN CITY | november 2016

Tekst Michiel G.J. Smit

Omgevingswet en decision toolbox

Met de Omgevingswet in aantocht wordt het hele ruimtelijke afwegingskader omgegooid. Het aantal AMvB’s (Algemene Maatregelen van Bestuur) wordt drastisch teruggebracht en herschreven. GGD GHOR Nederland beijvert zich om gezondheid hierin de plek te geven die het verdient. ‘De aanvankelijke teksten boden onvoldoende houvast voor gemeenten om wetten en regels rond gezondheid ook echt handen en voeten te geven’, zegt Backx. ‘Ze ademden nog de oude systematiek uit die sterk op normen leunt. Wij pleiten ervoor om gezondheidsbepalingen algemener te formuleren, zodat gemeenten meer ruimte krijgen om proactief beleid te voeren. Een stad als Utrecht laat goed zien hoe

Uitwerking van een ‘Healthy Urban Boost’ voor Utrecht centrum. Dit is de manier van gezondheidsbeleid vormgeven die ook GGD GHOR voorstaat.

dat gestalte kan krijgen.’ Daarnaast is GGD GHOR Nederland actief betrokken bij het samenstellen van een decision toolbox voor afwegingen rond gezondheid en ruimte. Backx: ‘Met de decision toolbox willen we gemeenten een instrument

Hugo Backx: ‘Tegenstellingen zijn verrassend vaak te overbruggen.’

in handen geven om objectief en inzichtelijk tot afwegingen te komen. We hopen dat daardoor een enigszins uniforme praktijk ontstaat die ook juridisch houdbaar is.’

Lokale afwegingsruimte

Gemeenten zijn niet verplicht om gezondheid een prominente plek te geven in hun ruimtelijke beleid. De Omgevingswet biedt juist meer lokale afwegingsruimte. Backx: ‘Gemeenten kunnen natuurlijk een eigen lijn kiezen, en er zijn ook andere belangen in het geding die op gespannen voet met gezondheid kunnen staan. Bijvoorbeeld een fabriek die schadelijke lucht uitstoot maar wel voor werkgelegenheid zorgt. Maar ik denk dat de verschillen ook weer niet zo groot zullen worden. Burgers accepteren het vandaag de dag niet meer als de gemeente onvoldoende rekening houdt met zoiets belangrijks als

hun gezondheid. Het is veel vruchtbaarder om schijnbare belangentegenstellingen te overbruggen. Dat kan als partijen eerder met elkaar om tafel gaan zitten. Dan zijn die tegenstellingen verrassend vaak te overbruggen. Je moet dat wel vroegtijdig doen, bij wijze van spreken voordat de eerste pennenstreek is gezet.’ Gezonde ruimte is volgens Backx ook niet duurder. ‘Als je tijdig begint, kan ieder belang zijn plek krijgen. Eventuele extra kosten verdien je terug door uitgespaarde procedures en protesten aan de achterkant van het proces.’ En dan is de gezondheidswinst nog niet eens meegerekend. Hugo Backx is op 29 november key note spreker tijdens Future Green City.Wilt u zijn presentatie bijwonen? Schrijft u zich dan in op www.futuregreencity.nl en gebruik de registratiecode FGC140993 voor gratis toegang.

FUTURE GREEN CITY | november 2016

(Advertorial)

5913

ROELOFARENDSVEEN | REKENVERKAVELING 2493

2492

3108

3078

2901

3109

620

3114

2011

3103

3104

3128

3127 3129

3118

3119

3120

3122

3121

Projectnaam: Opdrachtgever: Datum en status: Schaal: Project-/Documentnummer: Kaartblad:

Aan de Braassem GEM Braassemerland 26 oktober 2016 n.v.t. | A3 n.v.t./Doc.IMOSSref.projectBraassemerland 1

"Aan de Braassem - Rekenverkaveling" (foto eigendom van IMOSS)

Profiel IMOSS IMOSS maakt plekken in de stad. Nieuwe plekken om te wonen, te zijn en om te werken. Creativiteit en realisme zijn de twee sleutelwoorden die wij gebruiken om dit te bereiken en ons te onderscheiden. Creatie en realisme gaan namelijk hand in hand; het ontwerp moet goed zijn, maar tevens uitvoerbaar, dat is voor ons van belang. Vectorworks stelt ons in staat om het creatieve (het ruimtelijk ontwerp) te koppelen aan verschillende databases waardoor

wij de mogelijkheid hebben om alles door te rekenen. Concreet betekent dit dat alles wat wij tekenen data oplevert omtrent ruimtegebruik, het programma, de parkeerbalans, de GREX, etc. Deze koppeling is uiterst dynamisch; elke aanpassing leidt “met één druk op de knop” tot nieuwe data. Hiermee is het bijvoorbeeld mogelijk diverse scenario’s tegen elkaar af te wegen. De keuze voor een bepaald scenario kunnen we dus zowel ruimtelijk als getals-

16 FUTURE GREEN CITY | november 2016

matig onderbouwen. In een vroeg stadium van het project zorgen wij ervoor dat zoveel mogelijk data beschikbaar is, dit in tegenstelling tot de gangbare werkwijze waarbij je juist in een latere fase van een project de meeste data in handen hebt. Inmiddels zijn wij met een groot aantal opdrachtgevers betrokken bij de acquisitie van de aankoop van diverse locaties. Dit is mede mogelijk door Vectorworks. Wij vertalen onze

eerste conceptschetsen meteen in data. Hiermee is het in dit acquisitietraject mogelijk om een scherp en goed onderbouwd grondbod neer te leggen zonder dat er onzekerheden bestaan over het voldoen aan diverse randvoorwaarden zoals bijvoorbeeld het woningbouwprogramma of de parkeerbalans. Tevens dalen hierdoor de faalkosten. Doordat wij Renderworks gebruiken worden de 2D beelden die wij tekenen meteen vertaald naar 3D. We verkijgen dus een mooie koppeling tussen data, ruimtelijk ontwerp en 3D-beeld. Hierdoor zijn sprekende tussenproducten en eindbeelden mogelijk en wordt de communicatie met onze opdrachtgevers makkelijker. Het hele ontwerpproces verloopt transparanter en daar is Vectorworks een onsmisbare schakel in.

Case Study ‘Aan de Braassem’

Ten zuiden van de kern Roelofarendsveen, direct aan het Braassemermeer, ligt een glastuinbouwgebied dat getransformeerd zal worden tot een hoogwaardige woningbouwlocatie met de naam Aan de Braassem. In de stedenbouwkundige visie worden, op basis van de landschappelijke onderlegger, vier woonmilieus onderscheiden: het bestaande lint, de Akkers, de Eilanden, en de Poelen. Elk woonmilieu heeft een eigen herkenbaar ruimtelijke opzet en programmatische verdeling. De bestaande waterstructuur vormt hiervoor de basis en definieert diverse eilanden en kavels. Zoveel mogelijk woningen zullen dus aan het water liggen. De doorgaande waterstructuren zullen uiteindelijk via een nieuw te bouwen sluis verbonden worden met het Braassemermeer.

"Impressie Oude Tol - Reeuwijk-Brug" (foto eigendom van IMOSS)

In 2011 werden wij door VolkerWessels en Bouwmaatschappij Verwelius gevraagd om een stedenbouwkundige visie op te stellen voor deze locatie. Aan de Braassem betreft een ontwikkellocatie van ongeveer 1150 woningen en zou tegen 2030 afgerond moeten zijn. De opdrachtgevers hebben aan de hand van onze visie inzicht verkregen in de potentiële grondopbrengsten van de locatie. Met de stedenbouwkundige uitwerking, gekoppeld aan relevante data, waren ze in staat een realistisch bod uit te brengen voor de grondverwerving. In samenwerking met de gemeente Kaag en Braassem werd er een GEM opgericht waarin zowel de marktpartijen als de gemeente deelnemen. IMOSS werkt momenteel in opdracht van de GEM aan de uitwerking van deze stedenbouwkundige visie tot een stedenbouwkundig plan. Vectorworks stelt ons in staat om het overzicht te behouden over verschillende zaken zoals de dempingsbalans, grondexploitatie, parkeerbalans, ruimtegebruik.

Vectorworks 2017

De nieuwe Vectorworks-versie voorziet ontwerpers wederom van enkele hoogwaardige snufjes. Het nieuwe Web View en de Virtual Reality-mogelijkheden zorgen ervoor dat je je ontwerp uiterst handig kan delen met klanten of medewerkers. Aanvullend hierop kan je met het nieuwe Teamwerk zeer makkelijk en tegelijkertijd met meerdere mensen aan één project samenwerken. Verder kan je met de nieuwe opties voor Datavisualisatie informatie gaan koppelen aan bepaalde Vectorworks-objecten, waardoor je een visueel onderscheid krijgt tussen verschillende objecten. Tenslotte zijn nu ook alle Vectorworks-producten standaard uitgerust met Renderworks. Zoals het 3D-beeld hierboven duidelijk maakt betreft dit een enorme meerwaarde! Meer informatie of bestellen? • Mail: info@designexpress.eu • Telefoon: 0182756660 • Website: www.vectorworks.nl

FUTURE GREEN CITY | november 2016

Van grauw naar groen: een elektriciteitshuisje bij het station wordt beplakt met een natuurafbeelding.

Coöperatie Stationspark Deurne zet de toon

Renaissance van de burgercoöperatie Coöperaties zijn de laatste jaren in trek om burgerinitiatieven van de grond te krijgen. Een model dat rond 1900 in trek was, beleeft een wederopstanding. Waarom slaat het aan en hoe gaat men te werk? We vroegen het Michel Lintermans, initiatiefnemer van Coöperatie Stationspark Deurne. 18 FUTURE GREEN CITY | november 2016

Tekst Michiel G.J. Smit

k reis veel met de trein en zie dat vooral de grotere stations allerlei voorzieningen voor reizigers krijgen’, zegt Lintermans. ‘Kleinere stations, zoals dat in mijn woonplaats Deurne, blijven daarbij achter. Het zijn vaak grauwe plekken met nauwelijks voorzieningen. Daar wilde ik wat aan veranderen.’

Bij het stationsgebied van Deurne is dat inmiddels goed gelukt. Het initiatief om de directe omgeving van het station te verduurzamen en daarmee aantrekkelijker te maken voor reizigers en bewoners won in 2015 de Pluk van de Pettefletprijs, een landelijke prijs van natuur- en milieufedraties om natuur en milieu in Nederland te verbeteren.

mensen op straat aangesproken en uitgelegd wat mijn plannen waren. Al gauw had ik vijftig bewoners en veertig ondernemers bij elkaar die zich betrokken voelden. Dat aantal groeit nog steeds.’ Een coöperatie oprichten is niet moeilijk volgens Lintermans. ‘Net als bij een “gewoon” bedrijf heb je een plan en een doelstelling nodig. Ik heb ook

Een coöperatie oprichten is niet moeilijk Maar het succes kwam niet vanzelf. Lintermans: ‘In het begin werd ik niet serieus genomen door NS en Prorail. Ik denk dat ze niet zo gewend waren om hun programma af te stemmen met burgerinitiatieven. Met de gemeente was het contact wel van meet af aan goed, die zijn er beter op ingericht. ‘ Lintermans richtte een gebiedscoöperatie op om de samenwerking met de gemeente te stroomlijnen en om serieuzer genomen te worden door NS en Prorail. ‘Ik heb gewoon aangebeld en heb

hulp gehad van het adviesbureau Coopnet, die zijn daarin gespecialiseerd.’

Kantelpunt

De oprichting van een gebieds coöperatie was een kantelpunt. De organisatie werd door NS en Prorail als een serieuze gesprekspartner gezien. Daardoor konden initiatieven van de grond komen en kon ook resultaat getoond worden. Zoals een watertappunt, een oplaadpunt op zonne-energie voor mobiele telefoons, een ‘koffiekeet’

voor mensen die met groenonderhoud bezig zijn, een roestvrijstalen fietspomp bij het fietsservicepunt, een boekenkast voor ruilboeken. En veel aandacht voor bloemen en planten rond het station. Omdat NS en Prorail hier gaandeweg de meerwaarde van inzagen, hebben ze ook meebetaald aan diverse voorzieningen. ‘Ze zagen dat het geen luchtfietserij was wat ik voorstelde.’ Lintermans heeft ook contact gezocht met de Groene Campus van Helicon MBO Helmond en diverse bedrijven, waarbij leerlingen groene ontwerpen maakten voor het gebied. ‘De studenten kwamen met vaak futuristische ontwerpen die in de praktijk niet zo goed toepasbaar waren maar ze zorgden wel voor een verfrissende kijk.’ Lintermans heeft door de succesvolle ontwikkeling van het stationsgebied van Deurne de smaak te pakken gekregen en is nu ook op andere plekken bezig om vanuit de wensen en ideeën van burgers plekken beter en mooier te maken. Wat begon als idealisme, begint ook steeds meer broodwinning te worden. Wat zijn de kernpunten van zijn manier van werken? ‘Je moet uitgaan van verbinden en samenwerken en vanuit de inhoud aan iets werken. Bij ons zijn dat de drie P’s van people, planet en prosperity.’

Websites

www.stationsparkdeurne.nl www.degroenecampus-eu.nl

Michel Lintermans: ‘In het begin werd ik niet serieus genomen door NS en Prorail.’

Wilt u de presentatie van Michel Lintermans op 30 november bijwonen? Ga naar www.futuregreencity.nl en gebruik de code FGC140993 voor gratis registratie. FUTURE GREEN CITY | november 2016

Nieuwe natuur in Noord-Brabant De provincie Noord-Brabant hecht grote waarde aan natuur. Het streven is om in 2027 9.600 hectare natuur toe te voegen en onderling te verbinden. Johan van Hout, gedeputeerde Natuur, Water en Milieu, legt uit waarom en hoe hieraan gewerkt wordt. 20â&#x20AC;&#x192; FUTURE GREEN CITY | november 2016

Tekst Andrea van Schaik-Almasi

Johan, wat doet de natuur in ÂBrabant met je? We mogen ons gelukkig prijzen met de rijke, gevarieerde natuur in Brabant. Of het nu gaat om de Nederlandse Delta Biesbosch Haringvliet, die onlangs nog de publieksverkiezing voor het mooiste natuurgebied van Nederland heeft gewonnen, of over de Groote Peel, Drunense

Duinen, beekdalen, bossen, heide, vennen of landgoederen. Zij zijn alle op hun eigen unieke manier, bijzonder waardevol. De Brabantse natuur is ook vaak verrassend dichtbij. Ik woon zelf midden in Tilburg waar ik op loopafstand de natuur in kan. En dat is op meer plaatsen in Brabant het geval. Stad, dorp en platteland wisselen elkaar in onze provincie af in een groen mozaïek waar veel Brabanders gebruik van maken en van genieten.

Heeft natuur bescherming nodig? Vooral de laatste decennia heeft de natuur veel te verduren gekregen. Door bebouwing en uitbreiding van onze infrastructuur. Uitgestrekte natuurgebieden zijn daardoor versnipperd geraakt. Daarom behoren de zorg voor ‘ontsnippering’ en het beschermen en bewaken van de kwaliteit van onze natuur, die uniek is in Europa, nu tot onze kerntaken. Daar zijn we heel serieus mee bezig. Door natuurgebieden te vergroten en te verbinden krijgen planten en dieren meer leefruimte. Leidraad is

dan ook om samen met veel partners, via het Groen Ontwikkelfonds Brabant te investeren in realisatie en beheer van het natuurnetwerk. Ons doel is om voor 2027 zo’n 9.600 hectare nieuwe natuur aan dit netwerk te kunnen toevoegen.

Hoe denkt u dit bereiken? Bescherming en ontwikkeling kunnen alleen een succes worden als er op een breed front wordt meegedacht, -gewerkt en geïnvesteerd. De natuur is meer dan wat groen, gelegen aan de buitenkant van steden en dorpen. Is meer dan een verzameling planten en dieren. De natuur staat niet aan de rand van de samenleving, maar kan daar juist een belangrijk onderdeel van zijn. Dit nieuwe inzicht wint, en vooral in stedelijke gebieden, in ras tempo terrein.

Wat heeft natuur de stad te bieden? Groene steden zijn beter aangepast aan klimaatverandering. Groen biedt verkoeling. Groene steden zijn beter opgewassen tegen heftige neerslag en langdurige droogte. Groen, zo wijst onderzoek uit, nodigt uit tot beweging en draagt bij aan de gezondheid en het welzijn van bewoners. Ook de provincie vindt dit belangrijk en wil dan ook een substantiële bijdrage leveren aan het vervolmaken van een mooi en groen Brabant waarin het voor iedereen aangenaam leven is. Want wie in een duurzame groene provincie woont, werk en leeft, wordt daar alleen maar gelukkiger en gezonder van.

Gedeputeerde Johan van Hout: ‘Natuur is onderdeel van ons maatschappelijk doen en laten.’

Houdt natuurbescherming meer in dan het beschermen van natuurgebieden? Natuurgebieden staan niet op zich. Zij hebben schone lucht en on-

vervuild water nodig. Zij gedijen het best in een natuurvriendelijke omgeving. Landbouw, economische activiteiten, toerisme, welzijn, zorg en mobiliteit zijn daar onderdelen van. De provincie kan het dus niet alleen. Wij werken samen met het Rijk, gemeenten en waterschappen, terreinbeherende en maatschappelijke organisaties. En ook de burger betrekken we daar graag zo intensief mogelijk bij.

Zijn steden schakels in dit groene netwerk? Natuurontwikkeling is een kwestie van het leggen van slimme en nieuwe verbindingen. De vijf grote Brabantse gemeenten laten in het bod ‘Steden als schakels binnen het Natuurnetwerk Brabant’ het belang van een goede verbinding tussen steden en hun buitengebieden zien. Ze laten ook zien dat natuurontwikkeling in en bij de steden prima samen kan gaan met andere maatschappelijke ontwikkelingen. Sterker nog, ze kunnen elkaar versterken. De natuur staat dus niet op zichzelf. Zij is een onderdeel van ons maatschappelijk doen en laten. Of het nu om toerisme of mobiliteit gaat of om industrie of landbouw, de natuur is er een intrinsiek onderdeel van. De provincie Noord-Brabant is present op Future Green City en houdt op 30 november aansluitend aan het evenement een besloten bijeenkomst over de realisatie van 1.250 hectare stadsnatuur in Noord-Brabant. Over stadsnatuur en hoe dit te realiseren is veel te zien en te beleven op het event. Schrijf u in via www.futuregreencity. nl en gebruik de gratis registratiecode FGC140993.

FUTURE GREEN CITY | november 2016

Future Green City 2016: de highlights Het realiseren van de leefbare, toekomstbestendige stad vraagt een integrale aanpak. De verenigingen Stadswerk, VHG en VVM zijn de stuwende krachten achter Future Green City 2016. Op het vak-event komen dan ook alle disciplines samen zoals groen, de bouw, water, infra, energie en milieu. Een kleine greep uit het rijke programma. Bio-geïnspireerde oplossingen Bio-geïnspireerde oplossingen vanuit de natuur, en planten in het bijzonder, dragen bij aan een schoner en aangenaam stadsklimaat. Het zijn innovaties zoals het ultra fijnstof afvangstsysteem, bio-efficiënte zonnepanelen en UV-asfaltbescherming, auto-reparatief beton, houtverduurzaming met berken-

bast tot aan een superdatanet op plantengroeimechanismen. Nieuwe natuurkracht voor een toekomstige leefbare stad!

Economische waarde van bodemleven Wist u dat bomen met een gunstig bodemleven twee tot drie keer zoveel CO2 opnemen als bomen met

22 FUTURE GREEN CITY | november 2016

Tekst Tom Klyn en Els van de Ven (Mikrocentrum)

bron: Ginkel Groep

weinig bodemleven? Of dat bomen en struiken met bodemleven twee tot drie keer zoveel water uit de bodem opnemen? Dit zijn slechts twee voorbeelden van de meerwaarde van het bodemleven in het stedelijk milieu. Dr. Ir. Jacqueline Baar laat zien hoe al in de ontwerpfase aandacht besteed kan worden aan gunstig bodemleven en hoe de toepassing daarvan tot economische meerwaarde leidt.

De stad van de toekomst is groen Urbanisatie brengt economische en ecologische vraagstukken met zich

Een ‘denkschets’ die tijdens Future Green City 2015 werd gemaakt.

mee. We staan voor grote uitdagingen op het gebied van herinrichting van de stad. Door het maximaal benutten van bestaande bouw kunnen groendaken in de stad een belangrijke bijdrage leveren in de strijd tegen wateroverlast, luchtvervuiling, opwarming en het uitsterven van micro-organismen in verstedelijkt gebied. Joris Balvers laat u zien hoe

de stad toekomstbestendig gemaakt kan worden op een efficiënte wijze.

NL Greenlabel NL Greenlabel heeft tot doel het creëren van gezonde en een duurzame leefomgeving waarbij mens en natuur in balans zijn. Het gebruik van duurzame producten en materialen en groen in de ruimste zin van

FUTURE GREEN CITY | november 2016

praktisch

Data en openingstijden Dinsdag 29 november t/m donderdag 1 december 2016, geopend van 10.00 tot 17.00 uur Locatie: Brabanthallen ’s-Hertogenbosch, Stadsentree Brabanthallen – Peelhal (Oude Engelenseweg 1, ’s-Hertogenbosch). Voor bereikbaarheid en route zie www. brabanthallen.nl Openbaar vervoer Tussen NS Centraal Station en Brabanthallen ’s-Hertogenbosch rijdt tussen 09.45 - 17.15 uur (met een rustpauze tussen 13.00 tot 13.45 uur) een gratis pendelbus. Opstapplaats onderaan de roltrappen, zijde Paleiskwartier, aan de weg evenwijdig aan het spoor. Meer informatie www.futuregreencity.nl

staat hierbij voorop. Het wordt tijd dat we groen niet meer als decoratie zien maar als basis voor een beter leven op het gebied van gezondheid, sociale cohesie en economie.

Volkstuinen als groene motor Doordat er steeds meer recreatieve voorzieningen verschuiven naar de dorps- of stadsrand zet het AVVN (de landelijke organisatie voor hobbytuinders) zich in voor het behouden van groenvoorzieningen in de stad. Door een tuinenpark te combineren met andere recreatieve functies ontstaat er een waardevol gebied in een wijk of stad. De ruimte wordt intensiever gebruikt en er ontstaat een recreatief knooppunt in de wijk. Dit zorgt voor recreatiebehoeften, meer samenhang binnen de wijk

Twitter @futuregreencity #futuregreencity

het woord staan hierbij centraal. De mens is de wereld aan het uitputten. Tot honderd jaar geleden leefden we in betrekkelijke harmonie met de natuur. Vandaag de dag consumeren we op een onvoorstelbaar niveau. De gevolgen daarvan zijn steeds duidelijker voelbaar, op alle fronten. Meer en meer komt er een beweging op gang die de natuur weer de ruimte geeft die zij verdient en duurzaamheid voorop stelt. Waar duurzaamheid voorheen betekende dat iets lang mee gaat, komt er tegenwoordig meer bij kijken. Want hoe zit het bijvoorbeeld met de CO2-uitstoot die het transport veroorzaakt? Wat is de samenstelling en de gebruiksduur? En hoeveel energie heeft het gekost om het product te produceren? Bewustwording creëren bij mensen 24 FUTURE GREEN CITY | november 2016

en een verbinding van het stedelijk netwerk. De recreatievoorzieningen kunnen flexibel en voor een zo breed mogelijk publiek worden ingericht. Natuurlijk tuinieren op tuinenparken vormt een gedegen basis. Op Future Green City 2016 toont het AVVN diverse mogelijkheden voor het inzetten van intensief recreatief gebruik in de stad.

Bouwen en wonen in de integraal groene stad Gebouwen in de integraal groene stad richten zich op de zon. Dat dit voor een woning elke winter evenveel gratis warmte oplevert als de jaarlijkse energieopbrengst van 40 vierkante meter zonnepanelen zal velen verbazen. Dat het zomerkoeling overbodig maakt lijkt pafoto: oudijzerlelystad.nl

Gratis toegang d.m.v. voorregistratie op futuregreencity.nl Gebruik de volgende code: FGC140993

radoxaal hoewel het zeker waar is. Het microklimaat op straatniveau wordt aangenamer. Door efficiënt om te gaan met groen worden luchtklimaat en belevingswaarde

hoger. Menging van functies in plaats van strakke functiescheiding verminderen verplaatsingen, zorgen voor efficiënter ruimtegebruik en grotere veiligheid.

Exposanten - Een greep uit een lange lijst* Argex NV AVVN Biomygreen BV BTL Nederland B.V. BVB Substrates Dautzenberg BV De Bolderik De Enk Groen & Golf B.V. de Levende Stad Den Ouden Groenrecycling BV Design Express Donkergroen Du Pré Groenprojecten Eco Consult - GMM. BV ecoDynamic b.v. EcoTe V.O.F. GB4All Goede Speelprojecten B.V. Greenmax Groothandel Tuinplanten Olaf Nijenkamp BV HB Watertechnologie HIP Groen

www.argex.be www.avvn.nl www.biomygreen.com www.btl.nl www.bvb-substrates.nl www.hangingwatertank.com www.debolderik.net www.deenkgroenengolf.nl www.delevendestad.nl www.denoudengroep.com www.designexpress.eu www.donkergroen.nl www.dupre-groenprojecten.nl www.ecoconsult-gmm.nl www.eco-dynamic.eu www.ecote.nl www.gb4all.com www.speelprojecten.nl www.greenmax.eu www.olaf-nijenkamp.nl www.hbwt.nl www.hipgroen.nl

INFOGROEN Software BV IPC Groene Ruimte Joosten Kunststoffen BV Koninklijke Ginkel Groep KYBYS Meclean B.V. Nationale Bomenbank Nooijen Terreininrichting BV OptiVolt B.V. Rain(a)Way RietLand bvba Rots Maatwerk BV Sidcon Milieutechniek B.V. Stichting Stimular Stonetech BVBA TFI 4000 BV Van Berkel Groep WeedControl B.V. IS Maatwerk BV Terra Nostra Begroeningstechniek Joru Support Roofupdate Stichting Bomenstichting

www.infogroen.com www.ipcgroen.nl www.joostenkunststoffen.nl www.ginkelgroep.nl www.kybys.nl www.meclean.nl www.nationalebomenbank.nl www.nooijenti.nl www.optivolt.nl www.rain(a)way.nl www.rietland.com www.rots-maatwerk.nl www.sidcon.nl www.stimular.nl www.ecostone.eu www.tfi.nl www.vanberkelgroep.eu www.weedcontrol.nl www.ismaatwerk.nl www.terranostra.nu www.begroeningstechniek.nl www.roofupdate.nl www.bomenstichting.nl

* Wijzigingen voorbehouden. Voor het meest actuele overzicht van exposanten raadpleeg www.futuregreencity.nl

FUTURE GREEN CITY | november 2016

Het ‘beursklimaat’ van Future Green City foto: Wordpress/ Dianne Joosten

VVM, netwerk van milieuprofessionals, Stadswerk en VHG branchevereniging voor ondernemers in het groen zijn de inhoudelijk partners achter Future Green City. Maar laten we de organiserend partner, Libéma, niet vergeten. Waarom is dit grote leisure concern graag betrokken bij Future Green City? We legden Willem Uitentuis, account manager bij Libéma, enkele vragen voor. 26 FUTURE GREEN CITY | november 2016

Tekst Michiel G.J. Smit

Hoe ziet de stad met toekomst er wat jou betreft uit moeten zien? We moeten werken aan optimale leefomstandigheden voor een ieder door vraag en aanbod binnen de stad beter af te stemmen. Door maatschappelijke vragen op de juiste wijze af te stemmen op het huidige maar vooral toekomstige aanbod aan producten en diensten. Met het event Future Green City brengen we heel concreet discussies over maatschappelijke vraagstuk-

kennis te delen en actief wil bouwen aan onze toekomst. Samen met hen maken wij de Future Green City.

bezoeker een blik in de toekomst met innovatieve concepten maar biedt ook concrete oplossingen om vandaag al mee te beginnen.

Waarom richt je je graag op innovatie?

Hoe zie ik dat concreet terug als ik Future Green City bezoek?

Willem Uitentuis: ‘De kracht van Future Green City is het totaalaanbod.’

ken en diensten en producten van leveranciers bij elkaar.

Maakt dat Future Green City bijzonder? De kracht van Future Green City is het totaalaanbod waarbij innovatie, groen en duurzaamheid de rode draad vormen. Op Future Green City 2016 gaan nieuwe mogelijkheden met betrekking tot groen, de bouw, infra, bodem, milieu, energie en water hand in hand. Het gunt de

Centraal staat het ontmoetingsplein en de verschillende kennistheaters eromheen. Dat vormt de kern van het event, waarbij de bezoekers concrete inspiratie opdoen bij de verschillende stands en de speciale pleinen. Daarnaast organiseert een groot aantal netwerken eigen inspiratiesessies op Future Green City. Netwerken met elkaar verbinden is niet voor niets een van onze doelstellingen.

Wie zijn dan de bezoekers van Future Green City?

Omdat de langetermijnstrategie belangrijk is. Inspiratie en kennis de basis vormen daarvoor de basis. Future Green City is een levend netwerk gericht op inspiratie en kennisoverdracht. Dat willen we graag versterken. We zijn daarom ook enorm trots dat dit jaar ook Mikrocentrum als innovatieve co-organisator is toegetreden. Via hen leggen we ook de verbinding met de zeer innovatieve maak-industrie in Eindhoven waar wordt nagedacht over allerlei aspecten van de smart city.

Wij richten ons op iedereen die vakmatig actief is bij de ontwikkeling en inrichting van de stad. Beslissers van gemeenten, provincies, waterschappen, vastgoed ontwikkelaars, groenvoorzieners. etc. Iedereen die open staat voor inspiratie en bereid is

Wat doet Libéma?

Libéma houdt zich bezig met de ontwikkeling, bouw, financiering, exploitatie en het beheer van recreatief onroerend goed. Met meer dan twintig locaties is het een van de grootste leisure concerns van Nederland. Onder andere Safaripark Beekse Bergen, Klimrijk Brabant, Brabanthallen ‘s-Hertogenbosch, Omnisport Apeldoorn en Vakantiepark Beekse Bergen vallen onder de Libémavlag. Het bedrijf ontvangt jaarlijks ruim vijf miljoen gasten. In de exploitatie staat duurzaamheid hoog in het vaandel. Onder aanvoering van eigenaar Dirk Lips zet Libema zich ook volop in voor de bescherming van bedreigde diersoorten. Minister Schulz (I&M) bekijkt de resulaten van Future Green City 2015.

FUTURE GREEN CITY | november 2016

Een klimaatbestendige stad

met het ZinCo Spacer-element!

Buffering en vertraagde afvoer van regenwater op daken Door de klimaatverandering en de toename van verhard oppervlak krijgt regenwater steeds minder de kans om natuurlijk te infiltreren in de bodem. Met het Spacer-element biedt ZinCo een effectieve oplossing om overbelasting van ons rioolstelsel tijdens piekbuien te voorkomen. www.zinco.nl