κατοικώντας εύθραυστα περιβάλλοντα
ψάλτης στυλιανός
μια μικρή ιστορία για ένα μικρό σπίτι
κατοικώντας εύθραυστα περιβάλλοντα μια μικρή ιστορία για ένα μικρό σπίτι
η ιστορία που ακολουθεί δεν αποτελεί επισκόπηση μιας ορθολογικής αρχιτεκτονικής κατασκευής. ούτε αφήγηση-ερέθισμα για την ανάδυση της αρχιτεκτονικής ιδέας. σίγουρα δεν αποτελεί ούτε μια συστηματική ανάλυση μιας διαδικασίας σχεδιασμού (παρά την ανάπτυξή της στην αυστηρή αλληλουχία των σελίδων) αποτελεί μάλλον μια καταγραφή προσωπικών, ίσως και ετερόκλιτων, αντιλήψεων για την αρχιτεκτονική. μια σειρά από σκέψεις- που προσπαθούν να βρουν συνολική έκφραση. Ή και όχι... αποτελεί ένα άθροισμα των, κατά τη γνώμη μου, πιο ελκυστικών στοιχείων της. τελικά... ό,τι μου αρέσει να θυμάμαι από αυτήν.
Βασικό ερέθισμα που πυροδοτεί τη συνολική ιδέα, αποτελεί η διερεύνηση ενός δίπολου, το οποίο αναφέρεται σε δυο ακραίες πτυχές του συναισθηματισμού. Από τη μια η έντονη ενεργοποίηση της περιέργειας και της φαντασίας από οτιδήποτε «βίαιο» και από την άλλη η «ευγενική» έλξη και συγκίνηση από οτιδήποτε τρυφερό. Παρ΄ ότι εντελώς ετερόκλιτες, οι δυο αυτές συναισθηματικές καταστάσεις φαίνεται να προκαλούν εξ΄ ίσου «δυνατά» συναισθήματα που αγγίζουν τις πιο βαθιές πτυχές της ψυχοσύνθεσης. Η φύση αντιμετωπίζεται μερικώς ως φαντασιακό δημιούργημα, αλλά ταυτόχρονα και ως ξένο και περίεργο, πάνω στο οποίο στηρίζεται η υλική ύπαρξη και ζωή. Ακολουθώντας το δίπολο αυτό συλλαμβάνεται τόσο η αλλόκοτη και άγρια ανάπτυξη, όσο και η εύθραυστη και ευγενική γονιμότητα, με την επακόλουθη πολυαισθητηριακή σχέση της με το πρωτόγονο βιολογικό σώμα. Υπό αυτό το πρίσμα αναζητείται το ανυπέρβλητο, το μυστηριακό, το συναισθηματικό, ακόμα και το παράλογο, το βιωματικό ή το υποσυνείδητο και πώς αυτά «φιλτράρουν» μια φυσική ανάγνωση. Εντός του «κατασκευαστού» προσωπικού «βιο-τόπου», η σημαντικότητα της αρχιτεκτονικής γίνεται έκδηλη στη συμμετοχή της ως μέσο ανάδυσης μιας νέας σχέσης της γνώσης και της τεχνικής με την φαντασία και την φυσική απροσδιοριστία, θέτοντας ερωτήματα-προκλήσεις για τρόπους πιθανής κατοίκησης μέσα στην «φορτική» και παθολογικά αναπόφευκτη υλικότητά της.
site - χαρτογραφικές στρεβλώσεις
Χάρτης: Το συνολικό φυσικό πεδίο συνίσταται από ένα υβρίδιο υπαρκτών και φαντασιακών τόπων και «ξεκινά» να υπάρχει όπου συναντώνται διαφορετικές φύσεις. Δημιουργούνται σενάρια συγχώνευσης μεταξύ ποικίλων περιβαλλοντικών στοιχείων, με σκοπό την γέννησηανάδυση ενός μη αναγνωρίσιμου αλλά αληθοφανούς τοπίου, σύνθεση που απoτελεί μια προσωπική ερμηνεία μιας ατμοσφαιρικής θεώρησης παρόμοιων τόπων. Αποτελεί την αποκρυστάλλωση μιας φυσικής εικόνας-κατάστασης περισσότερο διαμέσου μιας διαισθητικής μνημονικής απόδοσης, παρά μιας ρεαλιστικής-«φωτογραφικής» τοπιακής αποτύπωσης, καθώς η υποκειμενική διήθηση αποτελεί τρόπο «κατασκευής» προσωπικών συσχετισμών για ένα «αφηγηματικό» τοπίο. Συγκεκριμένα φυσικά στοιχεία, ίσως και ασήμαντα, κατακυριεύουν την προσωπική αντίληψη και αναδημιουργούν το νέο τοπίο-προβολή του υπαρκτού στο φαντασιακό, αποκτούν αυθύπαρκτη οντότητα, αυτόνομη «ζωή» και ιδιότητες, που αντανακλούν χαρακτηριστικά στοιχεία συγκεκριμένων τόπων. ανάλυση πεπλεγμένου εδάφους το εύθραυστο περιβάλλον «ανατέμνεται» στη μικροκλίμακα της περιοχής μελέτης. Αποτυπώνονται τα επάλληλα επίπεδα του πολυσύνθετου εδάφους.
το συμπαγές «αμετάβλητο»τμήμα του εδάφους
ένας ασταθής και εύθραυστος φλοιός σε συνεχή μεταβολή με εκλεπτυσμένη υλικότητα προσφέροντας το βασικό «εύφορο» πεδίο δράσης του λιμναίου βιοτόπου
το υγρό στοιχείο αποτελεί το υπόστρωμα και αιτία της αέναης μεταβλητότητας του τόπου.
Η παραγόμενη φυσική επικράτεια συντίθεται από πιθανούς μετασχηματισμούς, ευμετάβλητους στο χρόνο και στο χώρο, προσδιορισμένους από τους βασικούς φυσικούς παράγοντες-στοιχεία. Είναι αποτέλεσμα ανιεράρχητης οργάνωσης και περίπλοκων συσχετισμών φυσικών συστημάτων και φαινομένων, με συγκεκριμένες βιομορφικές συνέπειες, αντιληπτές σε εύρος κλιμάκων παρατήρησης. Πλήθος βιολογικών-οργανικών (ζωικών, φυτικών), χημικών και φυσικών δραστηριοτήτων λαμβάνουν χώρα σε αυτές, ή στο μεταίχμιο αυτών, με σεβασμό στη συνολική μορφολογική εμφάνιση αλλά και στη λειτουργική έκφραση των μονάδων, ανταποκρινόμενες σε μια «υπόγεια» δυναμική ισορροπία. Καταλήγοντας σε ένα πολυεπίπεδο «στοίβασμα» λογικών ενεργειών, αυθόρμητων επιθυμιών, ανολοκλήρωτων δράσεων, τυχαίων συγκυριών και εν τέλει υλικών δράσεων-αντιδράσεων σε συνεχή μεταβολή, εκφράζουν ένα συνολικό αποτέλεσμα απρόσιτο με εκλογικευμένους πνευματικούς όρους απλότητας και καθησυχαστικής καταληπτότητας. Η επακόλουθη απροσδιοριστία και αέναη χωρική-μορφολογική διολίσθηση, αποτρέπουν το σχηματισμό οποιωνδήποτε, έστω και παροδικών, σημείων αναφοράς. Η συνεχής ανάπτυξη και εναλλαγή παροδικών σεναρίων-καταστάσεων με βασικό αποτέλεσμα την απανταχού παρούσα αστάθεια, εκφράζει την πιο ενοχλητική πτυχή της φυσικής ακαταληπτότητας, πυροδοτώντας φοβιστικές αντιδράσεις, προκαλώντας την αποκρυστάλλωσή τους ως ετεροτοπικών οργανικών δομών και αβέβαιων «άλλων», παρά την πανίσχυρη αναγνωρισιμότητά τους στο πλαίσιο της σχέσης τους με συγκεκριμένο τοπ(ί)ο.
«αφηγηματική» αναζήτηση φυσικά «συμβατών» δομών κατοίκησης εντός της εύθραυστης φυσικής επικράτειας.
Η συγκεκριμένη εργασία επικεντρώνεται στην ανάλυση των βασικών «συστατικών», που είναι δυνατόν να συνθέτουν ένα εύθραυστο τόπο-περιβάλλον με ιδιαίτερο χαρακτήρα και στην εκ νέου δημιουργία ενός καθολικού χώρου-αρχιτεκτονικού προϊόντος, εστιάζοντας περισσότερο στην έννοια της κατοίκησης, ενώ με τον όρο αυτό περιγράφεται μια γενικότερη κατάσταση, που αναφέρεται στην πιθανή πράξη απέναντι σε κάτι, ώστε αυτό να καταστεί ικανό να φιλοξενήσει συγκεκριμένες ανθρώπινες ή άλλες φυσικές δραστηριότητες. Ως βασικός στόχος της χρήσης των ψηφιακών εργαλείων τίθεται η προσπάθεια αποτύπωσης των χαρακτηριστικών φυσικών στοιχείων που προαναφέρθηκαν και η ανάδειξή τους σε βασικά αρχιτεκτονικά στοιχεία (components) που αργότερα θα συνθέσουν εκ νέου ένα φαντασιακό, πλέον, περιβάλλον. Μέσω μιας διαδικασίας αναγωγής τους σε ένα ψηφιακό-εικονικό περιβάλλον και στη συνέχεια «ανάδυσης» ενός νέου, επιδιώκεται η δημιουργία ενός είδους αρχιτεκτονικής (ύπαρξης) άμεσα συνυφασμένης με το άμεσα γειτονικό μικροπεριβάλλον της, καθώς επίσης και η διερεύνηση μιας πιθανής διαντίδρασης - διεπαφής μεταξύ τους. Έτσι, αναπτύσσεται μια διαδικασία «μεταβολισμού» του υπάρχοντος τόπου ώστε αυτός να καταστεί ικανός να φιλοξενήσει το νέο αρχιτεκτονικό οργανισμό. Συνεπώς, όσο το αρχιτεκτονικό προϊόν αναδύεται και παράγεται από τα στοιχεία του τόπου, τόσο και ο ίδιος αναδύεται, και ταυτόχρονα αναπαράγεται ενεργά ως ένα βαθμό, από αυτό, σε μια αμφίδρομη και μη γραμμική σχέση.
Αναφορά τέτοιων σκέψεων-σπουδών αποτελεί η δουλειά του Caspar David Friedrich, στην οποία συλλαμβάνεται μια ντελικάτη φυσική αρμονία, μέσω της «κατασκευής» τοπίων απίθανων γεωμετριών.
μέθοδος ανάπτυξης σεναρίου
1] εντοπισμός-ανάλυση των ιδιαίτερων στοιχείων ενός τόπου (φυσικά στοιχεία, φυσικές διεργασίες, μνήμες)
2] «φιλτράρισμα»-επεξεργασίαψηφιοποίησή τους τόσο σε εννοιολογικό, όσο και σε μορφολογικό-σχεδιαστικό επίπεδο. 3] ανασύνθεση-ανάδυσηαναγέννηση: δημιουργία ενός καθολικού αρχιτεκτονικού προϊόντος που αφορά το σύνολο του «νέου» φυσικού περιβάλλοντος-χώρου κατοίκησης.
Η αρχιτεκτονική κατασκευή εκπληρώνει τις βασικές λειτουργικές ανάγκες. Ένας κατοικήσιμος οργανισμός, ένα είδος παρασίτου, ευαίσθητο σε δυναμικές μεταβολές της περιβάλλουσας επικράτειας, προσαρμόζεται ταπεινά και «επιπλέει» πεισματικά σε ένα θραύσμα του γήινου φλοιού, επιστρατεύοντας αρχιτεκτονικά στοιχεία για να κατορθώσει να «επιβιώσει». Η αρχιτεκτονική κατασκευή αποτελεί το βασικό «όπλο» επιβίωσης «υποβιβασμένο» στην απόλυτη φυσική αλήθεια (το ένστικτο της επιβίωσης), αποστασιοποιημένο από πρόσθετες ιδεολογικές-πνευματικές αξίες. Η «δύναμη» της αρχιτεκτονικής έγκειται στην ικανότητά της να «ακολουθήσει» τους ρυθμούς και τις διαδικασίες της φύσης που την περιβάλλει, με κύριο στόχο την συμβίωση και την αμοιβαία βελτιστοποίηση-εξέλιξη, εντός της φυσικής επικράτειας όπου υφίσταται.
form finding
Στο The Book of Skin ο Connor εκφράζει την πεποίθηση ότι η πράξη του «ζυμώματος» (������������������������������ kneading���������������������� ) συνεπάγεται μια αναζωογονητική διαδικασία κατά την οποία η ζωτικότητα του σώματος του «χρήστη» διαπερνά το αντικείμενο που «ζυμώνεται» εμφυσώντας του κατά κάποιο τρόπο ζωή!
μορφοπλαστικοί πειραματισμοί κατά τη διαδικασία του form finding σε πηλό
Η συνολική ιδέα περί μεταβολισμού διαπερνά και την λογική του συνολικού πειραματισμού γύρω από τη διαδικασία του form finding. Με μια σειρά φυσικών μοντέλων σε εύπλαστο υλικό (πηλό), αναζητούνται πλαστικά μορφώματα που αργότερα η ψηφιακή τεχνολογία θα αναλύσει και θα πραγματώσει ως αρχιτεκτονική μορφή. H ιδέα της σωματικότητας επανέρχεται αυτή τη φορά μέσα από την έννοια της χειρωναξίας στη μικροκλίμακα των δαχτύλων. Τόσο ο χειρισμός της υλικής μάζας, όσο και οι φυσικές (ή και χημικές) ιδιότητες του επιλεγμένου υλικού καθορίζουν ουσιαστικά την τελική παραγόμενη μορφή και εν τέλει αρχιτεκτονική. Μια αρχιτεκτονική που σε όλα τα στάδια ανάπτυξης και εξέλιξης θα φανερώνει την πρωτόγονη ουσία της. Αυτήν του ανθρώπινου μόχθου. Αυτό παραμένει από την αρχή ως το τέλος η μοναδική εμμονή. Οι υπόλοιπες πνευματικές, συμβολικές, λειτουργικές, πολιτισμικές ή άλλες αρχιτεκτονικές αξίες εφαρμόζονται στο έργο, στο βαθμό που αυτές έχουν αφομοιωθεί από το υποσυνείδητο και εκφράζονται (όσο είναι δυνατόν) μέσω της σωματικής-μυϊκής μορφοπλαστικής ευφυΐας.
Η γοητεία του αρχιτεκτονικού «αντικειμένου-οργανισμού» έγκειται στην μορφολογική περιγραφή του με χαρακτηρισμούς συνυφασμένους, μέσω της ψυχοσύνθεσής μας, με έμβια όντα. Ιντριγκαδόρικος, «γλυκός», καμπυλόμορφος όγκος.
ψηφιοποίηση-διαδικασία κατασκευής
Σε δεύτερο χρόνο η ψηφιακή ευφυΐα θα δώσει αρχιτεκτονική σάρκα και οστά στο προηγούμενο υλικό μόρφωμα. Πρόκειται για ένα στάδιο υλικής μεταμόρφωσης-μεταβολής (από το α-τεκτονικό συμπαγές-πετρώδες πηλό στο ξύλινο αρχιτεκτονικό κέλυφος). Η αδιαμφισβήτητη γεωμετρική ακρίβεια, η κατασκευαστική τελειότητα και η αρχιτεκτονική λειτουργικότητα εμφυσούνται στο ψηφιοποιημένο πλέον όγκο.
σπουδή γεωμετρικής ανάλυσης σε εκμαγείο της τελικής μορφής
γεωμετρική ανάλυσηψηφιακή λογική κατασκευής Η γεωμετρία των διαδοχικών τομών παράγεται με τη δημιουργία κατάλληλου αλγορίθμου. Η κατάτμηση των διατομών οπτικοποιείται σύμφωνα την βέλτιστη συνδεσμολογία των επιμέρους τμημάτων.
8
3
1
10
5
12
7
14
9
16
11
18
13
15
22 24
19
26
21 23
28
25
30
27
32
29
34
31
36
33
38
35
40
37
42
39
44
41
46
43
48
45
50
47 49
52 54
51 53
56 55
58 57
60 59
17
20
6
4
2
ανάλυση και ανάπτυξη επιφανειών διπλής καμπυλότητας
αξονομετρικό διάγραμμα της συνολικής κατασκευαστικής λογικής
Το τελικό τεκτονικό κέλυφος «ανατέμνεται» και εξερευνάται εκ νέου ως περιβάλλον δράσης. Η αρχιτεκτονική διάλυσή του επιτρέπει την επαναπροσδιόρισή του ως μια νέα φυσική επικράτεια, αυτή τη φορά παγιωμένη και σταθερή, με μια «εσωτερικήσπλαχνική» ανάγκη για λειτουργία, οπτικοποιώντας μια φιλοσοφική προσέγγιση παρόμοια με αυτή των Antonin Artaud και Gilles Deleuze: «Body without Organs».
σχεδιασμός στη μικροκλίμακα του επίπλου Ένα νέο όργανο ενσωματώνεται και συμπληρώνει το προϋπάρχον αρχιτεκτονικό σώμα, σε μια οργανική-σπλαχνική σχέση μ’ αυτό. Ωστόσο, μια καθαρή μορφολογική ταυτότητα διακρίνει την αυθύπαρκτη υπόστασή του, η οποία αναδύεται από την ικανότητα πρόκλησης αυτόνομων καταστάσεων. Η μορφολογική ανάπτυξη μονάδων και συνόλων και η χωρική συσχέτισή τους είναι πλέον αποτέλεσμα της ανθρώπινης ευφυΐας και εκλογικευμένων σχεδιαστικών χειρισμών
Οι επιμέρους λειτουργικές ανάγκες εξυπηρετούνται από στοιχειώδεις οντότητες που ενσωματώνονται και πάλι σε ένα συνολικό οργανικό όγκο. Κατ' αυτόν τον τρόπο ο συνολικός σχεδιασμός αποτελεί μια ροϊκή μετάβαση μεταξύ των εκάστοτε λειτουργικών σφαιρών επιρροής, στο πλαίσιο της αναζήτησης οικιακών μικροπεριβάλλοντων.
κουζίνα
κρεβάτι
νιπτήρας
μπάνιο
τουαλέτα
3.75
Η κάτοψη συνίσταται από τον εντοπισμό μιας απλής και απόλυτα ξεκάθαρης χωροθέτησης των βασικών αναγκών, στο πλαίσιο μιας μονόχωρης κατοικίας, μέσα στη δοσμένη κοιλότητα του αρχικού οργανικού όγκου. Η παρουσία του εσωτερικού οργάνου-ενοποιημένου επίπλου, δημιουργεί δευτερεύουσες κοιλότητες, οι οποίες παραλαμβάνουν τις επιμέρους λειτουργικές περιοχές.
R 2, 550
0.00
+0.80
+1.50
+2.00
Εργονομικά στοιχεία: συνολικό εμβαδό: 42m2 καθαρό εμβαδό: 22m2 εμβαδό η/υ χώρου εισόδου: 7m2 μέγιστο καθαρό ύψος: 3.4m ελάχιστο καθαρό ύψος: 2.5m
A7
2.50 7.00
0,15
R
00 0,3
0,14
0.55
0,02 0,39
0.50
0,02
0.38
±0,000
0,80
00 R 0.4
4,09
0,02
0 1.7
0 1.3
R
2.7 0
R 2,113
R 1.0 0
R
63 0,3
R
2.0 0
4°
0,08
0,42
1.200
0,08
3°
0.90 0.80
R0 ,40 0 0,08 0,34
1.00
2m 1.70 0.65
0,08
10°
1.00
0 R 1.6
R
5 1.2
±0,000
0 0.4
0,60
0.750
+0.15
0.15
0,85
A7
1m
N 00 R 1.
εικονικά μοντέλα ένταξης στις φυσικές μεταβολές Ο αρχιτεκτονικός οργανισμός ανταποκρίνεται-αντιδρά στους ρυθμούς και στις μεταβολές των εποχών. Το χειμώνα εμφανίζεται ως ένα στιλπνό και συμπαγές κομμάτι πάγου που «ολισθαίνει» πάνω στην εύθραυστη, λεπτή κρούστα του παγωμένου τοπίου. Το καλοκαίρι εκφράζει την «παραίτηση» του βιολογικού σώματος που απλώς… «αφήνεται» στην ειδυλλιακή «ένταση» του «κορεσμένου» τοπίου.
εδαφική μετάλλαξη Μια εναλλακτική σχέση μεταξύ αρχιτεκτονικής και του άμεσου φυσικού περιβάλλοντός της δίνει έμφαση στην ταυτόχρονη παραγωγή τους. Η αρχιτεκτονική αναδύεται από τα γειτονικά φυσικά ή άλλα στοιχεία, ενώ ταυτόχρονα τα αναπαράγει ενεργά, προτείνοντας στρατηγικές συσχέτισης με την ύλη. Στόχος είναι η οικειοποίηση της φύσης και η όσο το δυνατόν «ευγενική» ενσωμάτωση της δυναμικής της.
επίμονος φυσικός «μόχθος» στάδια ανάπτυξης της περιβάλλουσας φυσικής επικράτειας, από τη στιγμή εμφάνισης του αρχιτεκτονικού οργανισμού
63 0,3
N
3째
0.750 0,08
4째
0,42
0,08 0,34
2m 0,08
0.90
0,08
1m 1.70
1.200
10째
0
R
R0 ,40 0
R 2,113
A7
χωρική ώσμωση
Ένα νέο πεδίο αισθητικής αναζήτησης, ανατρέπει τις ισορροπημένες αρχιτεκτονικές απαιτήσεις. Οι πρακτικές και αντικειμενικές ανάγκες ξεπερνιούνται εξ’ ορισμού, ενώ οι προσωπικές μέριμνες, εμμονές και πάθη είναι αυτές που οδηγούν τις δημιουργικές αρχιτεκτονικές πράξεις. Δημιουργείται ένα είδος αρχιτεκτονικής, κατά το οποίο, η συνολική αισθητική εμπειρία του χώρου επικεντρώνεται στη σχέση του με επιθυμίες, ενορμήσεις και έντονες ψυχολογικές καταστάσεις, υπονοώντας περισσότερο λαβυρινθώδεις, νυχτερινές, γήινες, σκοτεινές, εμβρυακές, θερμές και περίκλειστες κατασκευές, συχνά υπό την μορφή της πρωτογενούς κατοίκησης.
Η αρχιτεκτονική αποτελεί πλέον ένα υβρίδιο υπό συνεχή ανάπτυξη και προσαρμογή απέναντι στον κύκλο ζωής των φυσικών στοιχείων που κυριαρχούν και ανασυνθέτουν την περιβάλλουσα φυσική επικράτεια. Σε ένα «πάντρεμα» βιολογίας και τεχνολογίας, η προϋπάρχουσα αρχιτεκτονική κατασκευή αποσυντίθεται σταδιακά και ανακυκλώνεται μέσω της μεταλλαγής της σε μια περισσότερο χαοτική κατασκευαστική λογική, που υπακούει σε ένα φυσικό πρότυπο ανάπτυξης. Κατ’ επέκταση το αρχιτεκτονικό κέλυφος μεταλλάσσεται και αυτό, από ένα ισχυρό και αυστηρά διαχωριστικό στοιχείο, σε ένα μεμβρανοειδή, ελαστικό υμένα που προσφύεται στο ανατομικό πεδίο που προσφέρει το σύστημα αυτό, δημιουργώντας μια ενιαία «επιδερμίδα». Η όλη διαδικασία απαιτεί τον συνεχή ανθρώπινο μόχθο, που ως μια «εσωτερική» δύναμη του αρχιτεκτονικού οργανισμού, «επουλώνει» τμήματα του αρχιτεκτονικού σώματος, στη προσπάθεια διασφάλισης της ορθής λειτουργίας και «συνέχισης της ζωής» του. Ένα τέτοιο αρχιτεκτονικό σενάριο οπτικοποιεί, ίσως, τον ορισμό που ο Γάλλος ανατόμος και φυσιολόγος Xavier Bichat έδινε για την έννοια της ζωής «ως ένα σύνολο λειτουργιών που αντιστέκονται στο θάνατο». Αυτή η αλληλεπίδραση με το σώμα του χρήστη καθίσταται η κεντρική βιωματική εμπειρία, που υπονοεί ασυνείδητα ένα είδος μέτρου και αρχιτεκτονικής κλίμακας. Καθώς η ισορροπία του συστήματος έγκειται σε μια πάλη ύλης, όπου το βασικό ένστικτο της επιβίωσης (αρχιτεκτονικής επιβίωσης) αποτελεί τη βασική χωρική αφήγηση, η αρχιτεκτονική είναι αποτέλεσμα μιας οργανικής μάχης όπου αποξενωμένα στοιχεία συνυπάρχουν και αλληλοεπηρεάζονται. Κάθε φυσική δράση επιβάλλει ανθρώπινη αντίδραση και το αντίστροφο. Δρώντας σε μια τοπική μικροκλίμακα, η έννοια της σωματικότητας νοηματοδοτείται μέσω της ανθρώπινης χειρωναξίας και του μόχθου, ως βασική κινητήρια δύναμη χωρικής διεκδίκησης και αρχιτεκτονικής παραγωγής, σε αντιστοιχία με τον επίμονο «μόχθο» της ίδιας της φύσης.