Ομήρου Οδύσσεια
Ραψωδία ε Επαναληπτική θεώρηση
Βρισκόμαστε στην Ωγυγία Είναι η 7η μέρα δράσης της Οδύσσειας Τα πρόσωπα που παρουσιάζονται είναι: Ο Ερμής – η Καλυψώ Η Καλυψώ – ο Οδυσσέας
Τόπος- χρόνος- πρόσωπα
Η σχεδία του Οδυσσέα
Ο Ο Οδυσσέας Οδυσσέας είναι είναι ήδη ήδη 88 χρόνια χρόνια στο στο Νησί Νησί της της Καλυψώς. Καλυψώς. Κατασκευάζει Κατασκευάζει μόνος μόνος του του τη τη σχεδία, σχεδία, σε σε πέντε πέντε ημέρες, ημέρες, αποδεικνύοντας αποδεικνύοντας ότι ότι γνωρίζει γνωρίζει άριστα άριστα τη τη ναυπηγική ναυπηγική τέχνη. τέχνη. Εκείνος Εκείνος άρχισε άρχισε να να κόβει κόβει τους τους κορμούς κορμούς ….. ….. και και τους τους πελέκησε πελέκησε με με τον τον χαλκό χαλκό τους τους κλώνους, κλώνους, τους τους έξυσε έξυσε μετά μετά και και τους τους εστάθμισε, εστάθμισε, για για να’ να’ ναι ναι ίσοι… ίσοι… και και το το κατάρτι κατάρτι το το έμπηξε έμπηξε στη στη μέση… μέση… και και το το τιμόνι τιμόνι το το μαστόρεψε…τα μαστόρεψε…τα πανιά πανιά καλά καλά τα τα μαστορεύει. μαστορεύει. Τα Τα ξάρτια ξάρτια και και τα τα καραβόσχοινα καραβόσχοινα της της έδεσε έδεσε
Ο νόστος του Οδυσσέα προϋποθέτει:
Την προετοιμασία του Ερμή (μοτίβο) Το ταξίδι του Ερμή στην Ωγυγία
Τη θέα του τοπίου γύρω από τη σπηλιά μέσα από τα μάτια του Ερμή
Το διάλογο του Ερμή με την Καλυψώ
τη θερμή υποδοχή του Ερμή από την Καλυψώ (τυπικό φιλοξενίας) Το λόγο του προς τη θεά: διπλωματία, ειλικρίνεια, συμπόνοια, προειδοποίηση Την αντίδραση της θεάς: έντονα αρνητική στάση(ανθρωπομορφισμός) υποταγή στο θέλημα του Δία
Έτσι η Καλυψώ αναζητεί τον Οδυσσέα στην ακροθαλασσιά…
όπου βρίσκεται όλη μέρα απαρηγόρητος για να του ανακοινώσει το νόστο του ως δική της απόφαση που φανερώνει: το μέγεθος της αγάπης της το μέγεθος της θυσίας της
Εκείνος δύσπιστος: μια σχεδία στον ωκεανό… ως τώρα τον κρατούσε, τώρα τον αφήνει ελεύθερο Της ζητά να ορκιστεί (ο όρκος) Και τότε μόνο πείθεται…
Το βράδυ πια στη σπηλιά…
Ακολουθεί το γεύμα ανάμεσα σε μια θεά κι ένα θνητό (αντίθεσησυνύπαρξη) Η Καλυψώ πληγωμένη τον προειδοποιεί … του τονίζει τη θεϊκή ομορφιά του θυμίζει την αθανασία Εκείνος δε φοβάται βάζει πάνω απ’ όλα την πατρίδα και την οικογένεια
Έτσι ξεκινά με μια σχεδία…ξανά ο Οδυσσέας…
Ο ανθρωπομορφισμός των θεών
Οι θεοί στον Όμηρο
* Οι θεοί έχουν ανθρώπινες αδυναμίες, πάθη, συναισθήματα και • •
•
•
συμπεριφορά και ζουν όπως οι άνθρωποι Αντίθετα από τους ανθρώπους, είναι πάντα ευτυχισμένοι. Τρώνε την αμβροσία και πίνουν το νέκταρ. Το αίμα τους ονομάζεται ιχώρ. Από τον Όλυμπο εμφανίζονται στους θνητούς είτε με τη δική τους θεϊκή ταυτότητα (θεϊκή επιφάνεια) είτε με τη μορφή κάποιου θνητού (ενανθρώπιση). Οι ομηρικοί θεοί : παντοδύναμοι, πάνσοφοι και θεματοφύλακες της ηθικής τάξης. Η ανθρώπινη ύβρις προκαλεί το θυμό τους (νέμεσις) και την τιμωρία (τίσιν) Πάνω από τους θεούς δρα μια απροσδιόριστη δύναμη, η Μοίρα, από την οποία δεν ξεφεύγουν ούτε οι θνητοί αλλά ούτε και οι αθάνατοι.
Ο Δίας (Ζεύς)
«πατήρ ἀνδρων τε θεων τε», φροντίζει για τη διακυβέρνηση του κόσμου
Η Ήρα
«νεφεληγερέτης», συγκεντρώνει τα σύννεφα «τερπικέραυνος», κρατάει κεραυνό «ξένιος», προστατεύει τη φιλοξενία «ικέσιος» προστατεύει τους ικέτες..
Η Ήρα, γυναίκα του Δία, προστατεύει το γάμο.
Ποσειδώνας
Αδελφός του Δία, «κοσμοσείστης», κυρίαρχος της γης και της θάλασσας, δημιουργός των σεισμών Καταδιώκει τον Οδυσσέα και εμποδίζει το νόστο του
Αθηνά
Κόρη του Δία, «Παλλάς», θεά της πολεμική τέχνης. Βοηθά τον Οδυσσέα στον αγώνα του.
Ο Ερμής – Ο Απόλλωνας – Η Άρτεμις Ερμής Αγγελιαφόρος
Άρτεμις
Ψυχοπομπός, οδηγούσε τις ψυχές των νεκρών στον Άδη
Θεά του κυνηγιού και σκληρή τιμωρός
Ο Απόλλωνας τοξότης, παίζει λύρα, στέλνει στους ανθρώπους αρρώστιες
(λοιμό).
Μικρότερες θεότητες
Η Νύμφη Καλυψώ και η ροδοδάκτυλη Αυγή. «και τη χρυσόθρονη Αυγή σταμάτησε στου Ωκεανού τα ρείθρα, να ζέψει δεν την άφησε τα ωκύποδα άλογά της που φέρνουν στους ανθρώπους φως, Φαέθοντα και Λάμπο…»
Ο ρόλος των θεών στα ανθρώπινα
υπερασπίζονται το δίκαιο
εποπτεύουν την ευνομία.
Δεν είναι αίτιοι για τη δυστυχία των ανθρώπων,
σέβονται και τιμούν τη δικαιοσύνη
οι άδικοι τιμωρούνται.
Η Αθηνά κατεβαίνει στην Ιθάκη για να συμβουλέψει τον Τηλέμαχο, παίρνοντας τη μορφή του Μέντορα, και βοηθάει τον Οδυσσέα στη Μνηστηροφονία.
Οι γυναικείες μορφές της Οδύσσειας
Κάλλος
γοητεία
πνευματικές αρετές
Ναυσικά: ακτινοβολεί χάρη, και νεανική απλότητα.
Η βασίλισσα Αρήτη: τέλεια οικοδέσποινα στα ανάκτορα του Αλκίνοου.
Η Ευρύκλεια, η γηραιά οικονόμος, γεμάτη στοργή και αφοσίωση
Πηνελόπη
σύζυγος του Οδυσσέα
πρότυπο συζυγικής πίστης, σωφροσύνης, καρτερίας, αξιοπρέπειας και ευψυχίας
χαρακτηρίζεται ωραία σαν την Αφροδίτη, άμεμπτη και εύστροφη
Ο θεσμός της οικογένειας
• • • • • •
προσήλωση και αγάπη στην οικογένεια ομοφροσύνη των συζύγων στοργή των γονιών προς τα παιδιά τους προσήλωση των παιδιών προς τους γονείς αδερφική αγάπη αμοιβαίος σεβασμός αναπτύσσεται ανάμεσα στους κυρίους του οίκου και στο υπηρετικό προσωπικό της οικογένειας.
Γάμος
Ο πατέρας αποφασίζει για το γάμο της κόρης του. Συγκαλεί τους ευγενείς νέους που του φαίνονται άξιοί της. Οι μνηστήρες προσφέρουν κάθε λογής δώρα. Οι μνηστήρες της Πηνελόπης φέρνουν δώρα: «πανωφόρι… με πόρπες δώδεκα χρυσές» ο Αντίνοος, «μαλαματένιο περιδέραιο» ο Ευρύμαχος, «σκουλαρίκια…τρίπτερα» ο Ευρυδάμας.
Γάμος
Ο πατέρας της νέας κηρύσσει αγώνα ανάμεσα στους μνηστήρες για να δείξουν δείγματα της ανδρείας τους και να κερδίσουν την κόρη, όπως φαίνεται στη δοκιμασία της τοξομαχίας, στην οποία ανάγκασε η Πηνελόπη τους μνηστήρες. Την ημέρα του γάμου, ο πατέρας της νύφης προσφέρει ένα μεγάλο συμπόσιο. Το βράδυ οδηγούν τη νύφη από το πατρικό της σπίτι στο σπίτι του άνδρα της, ανεβασμένη στο άρμα με χαρούμενη συνοδεία.
Οικογενειακή ζωή
Η εκτίμηση προς την παντρεμένη γυναίκα είναι ακόμη υψηλότερη.
Ο Οδυσσέας αφήνει την όμορφη θεά Καλυψώ για να γυρίσει στη φρόνιμη Πηνελόπη, αν και υπολείπεται της θεάς και στη μορφή και στο παράστημα.
Η Πηνελόπη σέβεται τη συζυγική κλίνη και περιμένει πιστή τον άντρα της είκοσι ολόκληρα χρόνια ξεγελώντας τους μνηστήρες.
Η οικογενειακή ζωή
Η θέσης της γυναίκας είναι στο σπίτι. Οι γυναίκες της αριστοκρατίας γνώριζαν όλες τις αναγκαίες εργασίες του νοικοκυριού και διηύθυναν τις υπηρέτριές. Η γυναίκα περιποιόταν τους άντρες του σπιτιού.
Οι άντρες τρώνε μόνοι τους στο «μέγαρον», ενώ οι γυναίκες στο «γυναικωνίτη», αλλά μόλις τελειώσει το γεύμα εμφανίζονται ανάμεσα στους άντρες.
Μουσική
Φόρμιγγα :Ήχος καθαρός και γλυκύς. Είχε από τρεις έως επτά χορδές.
Λύρα : Οι χορδές ήταν από λινάρι ή από έντερο βοδιού. Αρχικά ήταν τρεις, αργότερα έγιναν μέχρι και δώδεκα.
Συμπόσια - Αοιδοί
Σύμφωνα με το τυπικό της φιλοξενίας, ο ξενιστής υποχρεούται να παραχωρήσει στον φιλοξενούμενο κάθισμα σε τιμητική θέση να του φέρει νερό να πλυθεί να του προσφέρει εκλεκτή μερίδα φαγητού και ποτού. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις ο ξενιστής οργανώνει επίσημη υποδοχή με γιορτή ή και αγώνες. Στα παλάτια των βασιλιάδων συνήθως υπήρχε και ένας αοιδός. Οι αοιδοί συνέθεταν και τραγουδούσαν επικά τραγούδια με συνοδεία φόρμιγγας ή κιθάρας. Πίστευαν ότι κάποιος θεός τους ενέπνεε. Περιβάλλονταν με δόξα και τιμές.
Αγγεία πόσεως
Ομηρικές αναφορές
στα βασιλικά ανάκτορα πλουσιοπάροχα εδέσματα προσφέρονταν κομμάτια από καλοψημένο κρέας το ψωμί κυκλοφορούσε σε πανέρια ο οινοχόος γέμιζε τα ποτήρια με κρασί ο αοιδός έψαλλε ηρωικές πράξεις ανδρών και θεών ο ομηρικός οίνος ήταν μαύρος και γλυκός. Τον ανακάτευαν