11f
._
Vakblad voor theatertechniek en scenografie In samenwerking met de BASU
Commissie Publicatie Rose Werckx N8
augustus1998 Driemaandelijks jaargang 2 PRoscenium is een uitgave van
lViaSazInes
tel. fax
MAKING MAGAzINE5 Baudelostraat 29 B-9000 Gent (09) 2338463 (09) 2338087
.
UitgeL’er
1
Patrick Verleye Redactie Rose Werckx
Azalealaan 30 tel. fax
8-1030 Brussel (02) 215 o8 52 (02) 241 4476
t
Werkten mee aan dit nummer
) acques Berwouts Guido Canfyn Dré Darden
Frank Dhaene Luc Dhooghe Ivo Kersmaekers Chris Van Goethem
De OISTAT Education Meeting 98 vond
IMeeting Amsterdam
Rose Werckx Advertenties
tel.
MAKING MAGAzINE5 Inge De Ridder (09) 2338463 (09) 233 8o 87
1
fax Secretariaat en abonnementen
laats in de Amsterdamse Hogeschool voor je Kunsten. Tegelijk liep daar ook de Technology Commission. Portret van een ‘vronweljke technicus die siet moet onderdoen voor haar mannelijke ;ollega ‘s. ‘
1e de Troyer
Anja Staelens
Vormgeving MAKING MAGAzINE5
te roken
Yves Peters & Patrick Cattoir
Smoke seminar in Ta mpere, Finland
Druk Geers Offset ‘ Oostakker Prijs per nummer
200 EE F
Abonnement België (4 nrs.)
700 BEF
et:;:,t1andieintechnischecijfers
Bank 068-2148521-95 Andere landen
1.000 BEF
Theater ‘t Eilandje kan een schoolvoorbeeld vorden van efficiënte theatertechniek.
iheatecacchctectuuc
f 45
Nederland
Wis, de theatertechnische afdeling van de heateracademie van Finland, organiseerle in mei een driedaags seminarie rond het ebruik van rook in het theater.
ABN-Amro 46.12.48913
Teksten,foto’s en illustraties mogen enkel worden overgenomen mits voorafgaande schrfteljke toestemming van de uitgever
ieuwgebouwde theaters in Slovakije
Colloquium en architectuurcommissie van k OISTAT
owboys en indianen
Een reactie geïnspireerd op het interview ‘tetjan Goedemey en Marc Claeys
React Le
Verantwoordelijk uitgever
iheatertechn cek
j acques
Berwouts Kunstenaarsstraat 100 8-9040 Cent
eschiedenis van de theatertechniek
)EEL
7 Ontwikkeling van de lichtregeling ‘
S ,
eceuus
arinetheater Het volgende nummer verschijnt in december ‘8
sverder
BASU-nieuws OISTAT-nieuws 29 OISTAT-wedstrijd 32 Cursus Theatertechniek
4
.
Een creatiefen oncoventioneel idee van het Tsjechische theater.
•
ç:v-_
BETAALBARE • EDITINGVOOR pc:&MA:: Htc1- en software vn 5is, Lucil, Sek’t..
DRAADLOZE SYSTEMEN, RTr GOEDGEKEURD : Smson
KABELS EN CONNETOREN: Multikels, systemen op mst, Fsstline, Hoas, Neutrik, Switc h crft...
1
FLIGHTASE$ UIT EIGEN ATELIER: Unicse, Helicse...
inl2Ow,
GELUIDS SYSTEMEN op MAAT:
MIXERS VOOR IEDERS BUDGET:
Pas, ElectroVoice, Mc-Lrreri, Mc-Tkue, Nexo...
Cdc, Mckie, Smsori, Soun1trcs...
DOCUMENTATIE AANVRAAG
AEE : limiters ACOUSTIC CONTROL : CD-players, turntables (Di’s) AMERICAN Di : equipment for Di’s AUDIO TECHNICA : mics, mixers, headphones BIAS : audio editing software for MAC BOUYER : industrial sound equipment, 100V CADAC : automoted live mixing consoles CEDAR : audio restoration CROWN : amplifiers, mics DAS : speaker systems DRAWMER : EQ & dynamics, + tubes ELECTRO-VOICE speakers, amplifiers, mics FOCUSRITE : pré-amps, EO’s, comp/lim, convertors FOSTEX : DAT rec., multitracks, speakers, mics GENEX : MO recorders HARTKE : speakers & omplifiers for boss guitors HELICASE : light weight ftightcoses HI IH : speakers HHB portoble DAT recorders, CD-R recorder INTIMIDATION : effect mixers for Di’s LA AUDIO : signol processing -
-
\ (BEDRIJF
t
-
NAAM
DP 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00
TEL
LUCID audio hardware for MAC MACKIE : analogue & digital mixers, amps, speakers MC LARREN : speaker systems MC TIQUE : speaker systems METRO AUDIO : intercom systems MOTIONWORKS : remote controllers, synchronisers NEXO : speaker systems PANASONIC t DAT recorders PIONEER : DAT recorders PHI : speakers RAINBOW fiightcases SABINE : feedbackcontrollers, delay’s, EO’s SAMSON AUDIO : mixers, amps, m:cs, EO’s SAMSON WIRELESS : wireless mic systems SCV : EO’s, signal processing, tools for broadcast SEK’D : soft- and hardware for PC SOUNDIRACS : analogue & digital mixers SPENDOR : studio monitors TUBE-TECH : tube geat signal processing UNICASE : flightcases VEGA : wireless intercom systems
.
FAX
-
STRAAT GEMEENTE
EluL -
X
ACCESSORIES
PRO AUDIO DP 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00
! MÂRKEER Â.U.B. !
P1DS:P
DOC. : D
NRPOSTCODE
-
-
DP 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00
AUDIO ACCESSORIES : patchpanels, acc. EML : acoustic treatment, materials for EC, tape FASTLINE : cables, connectors FLITEWARE : materials for Hightcases HARTING : multi-connectors HHB : recording media, tapes, CD-R’s HOSA : cables, adaptors, acc. KM : cable drums K&M mic stands, speaker stands LIULITE : gooseneck lights, acc. NEUTRIK : connectors, adaptors OMNIMOUNT : mounting systems for speakers PENN : moterials for fiightcases SOCAPEX : multi-connectors SWITCHCRAFT connectors
00
LIGHT MC TEX : light & special effects
00 00
EML PRO AUDIO CATALOGUE e
N4BEL OFFAXRAFLENS$ENS VOORMEERINFORMATIE, EEN DEMO OF VOOR EEN VRIJBLIJVEND BEZOEK:
1
TEL. 09/ 236.37.18
FAX. 09/ 236.37.19
Bijvennestraat 1A 3500 Hassett TeL 011/23.23.55. E-mait emt@innet.be Websïte http://www.emt.be -
-
-
\
-
CSM : 075/ 66.98.49
Fax 011/23.21.72.
)
Hierna volgt een voorlopige lijst van deelnemende firma’s, die er hun nieuwste theatertechnische producten zullen voorstellen en steeds klaar staan voor advies.
BASTT nodigt u uit op de
heatertechnische Dagen ‘98 Gelijklopend kunt u er de tentoonstelling “Our
op 28, 29 & 30 augustus
Common World —Jonge Scenografie” bezoeken:
in het Kunstencentrum Vooruit te Gent, telkens van 10 tot 19 uur
hoe gaat de jongste generatie ontwerpers om met theatervormgeving, en hoe geeft hun scenografie een meerwaarde aan de theatervoorstelling?
Voorlopige lijst van deelnemende firma’s aan de TT-dagen.
T
ijdens de theatertechnische dagen organiseert BASTT tevens een cornputerworkshop, met volgende items: .
mogelijkheden en problemen bij het uitwisselen van CAD- en 3D-ftles tussen verschillende programma’s en platformen
geluid
Amptec
geluid
Apex nv
geluid
Arlitexnv
textiel geluid
Barndoorbvba
licht
B & L Lighting Services
licht
-
internet
BASTT te!. 03/6362938 fax 03/6362894
Ampco Belgium
fr ASC nv
werken met modem: de mogelijk heden van netwerken en controle van computers langs bestaande telefoonlijnen
Aan de info kunt u steeds terecht voor verdere vragen omtrent lidmaatschap en activiteiten van BASTT. Dit kan ook telefonisch ofper fax
licht
Alpha Light Works
samenwerking op CAD- en 3Dgebied tussen scenograafen lichtontwerper
-
licht
fr ADB
City Sounds
geluid
Delta Audio Services
geluid
De Mets nv
podia
EMLnv
geluid
EVDV-Trade
cornputerprogrammatie
Fibrocit nv
De tentoonstelling ‘jonge Scenografte” kwam tot stand met de steun van het jaarlijks Theaterfestival, dat in deze periode in Gent plaatsvindt. Het Theaterfestival organiseert ook randactiviteiten, en natuurlijk kunt u ‘5 avonds een ofandere theatervoorstel ling bijwonen. Voor tickets en info kunt mm terecht bij Vooruit tel. 09/267 28 28
theaterstoelen
Flashlight Belgium
.
licht, geluid
Megalight bvba
licht
A. Prévost nv
licht
Sound-Light Productions
licht
Stagelight Belgium
licht
TEM
geluid
Thyssen De Reus nv toneeltechnieken Vari°Lite Benelux
licht
OISTAT 1
!1i.
Education Con De OISTAT Education
Algemeen verslag
Meeting 98 vond dit jaar plaats in de gebouwen van de Amsterdamse .
kunsthogeschool, op uitnodiging van de Nederlandse afdeling. Tegelijk liep daar ook de Technology Commission.
J—
.
Deelnemende landen voor Edu cation waren Nederland, Argentinië, Bulgarije, Canada, Cuba, Tsjechië, Denemarken, Estiand, Finland, Polen, Zweden, Zwitserland, USA, Joegoslavië en België. Het verslag van de vorige meeting in Varna werd zonder aanpassingen goedgekeurd. De volgende landen stelden in het kort de opleidingen in hun land voor: Denemarken, Polen, Argentinië, Cuba en Nederland Cuba nodigt iedereen uit van 20 tot 22 oktober 1998. De volgende meeting is gepland in Denemarken begin april 1999.
OISTAT IiAL€NDCR -
.‘-1
Cuba 22 25 okt. ‘98 Uitvoerend Comité Israel 24 27 nov 98 Commtssie Scenografie 17 22 maart ‘99 Commissie Publicatie en Informatie Toronto 9 12 april ‘99 Commissie Architectuur Denemarken Commissie Opleiding Helsinki 13 14 aug 99 Commissie Techniek -
4-.--
.
3 modellen met werkhoogte tot 1 1 m.
.
Korte stabilisatoren: dicht bij de muur werken is mogelijk (grondvlak slechts 1 m34 bij 1 m25). Conform de laatste Europese veilïgheidsnormen (CE).
-
-
.
. .
.
3 modèles avec une hauteur de travaïl jusqu’ 1 1 m. Stabilisateurs courts: travail près du mur est possible (surface au sol de 1 m34 par 1 m25). Conforme aux principales normes de sécurité européennes (CE).
Industriezone “Berkenhoek • B-2861 O.L.V.Waver Tel.: 015/75.49.59 • Fax: 015/7562.88
OISIAT-nieuws .
(musea en bibliotheken) en UNIMA (poppenspe iers). Momenteel lopen er drie projecten: het randprogramma voor de PQ, de werkomstandigheden in de sector en het opzetten van een website.
De architectuurcommisie werkt aan de vijfde OISTAT-architectuurwed strijd, waarvan de winnende werken op de PQ wor den tentoongesteld. OJSTAT EG werkt verder aan de contacten met UNESGO en een aantal NGO’s in de sector: PIA (de acteurs), FIRST (research), SIBMAS
.
De nieuwe versie van “New Theatre Words” is verschenen.
ucation & Technology ission
[civoxersmaekeii]
Meeting Amsterdam
Locat let heater De Bulgaarse afdeling werkt aan een project rond locatietheater. Met Zweden en België als partners en met de steun van de Europese Unie worden een aantal workshops rond dit gegeven opgezet in Varna. Bedoeling is de Bulgaarse architecten, scenografen en theaterma kers bewust te maken van de mogelijkheden van het theatermaken buiten de specifiek hiervoor bedoelde gebouwen.
grafie, kostuum, enz.) een zeer positieve invloed te hebben op de opleidingen. De Amsterdamse hogeschool voor de kunsten lijkt hier een zeer goede keuze te hebben gemaakt, zowel wat betreft de verhouding tussen technische en artistieke vakken als wat betreft de samenwerking.
realiteit te benaderen, maar ook elkaars taal te begrijpen.
P0 Voor de PQ ging onze bijzondere aandacht uiteraard naar de afdeling scho len. De bedoeling is een randprogram ma op te zetten voor de aanwezige stu denten en vooral de communicatie tus Een tweede project dat ons werd voorge sen studenten en ‘professionals’ te steld is een samenwerking tussen de bevorderen. Academie-afdeling Scenografie en de Er werden een aantal concrete voorstelHet www Hogeschool Amsterdam. De studenten len geformuleerd die na overleg in de De OISTAT Education Commision scenografie en podiumtechnologie wer EC zullen worden uitgewerkt. Het gaat werkt verder aan een lijst van lesgevers ken samen aan de praktische uitwer zowel om lezingen (o.a. Svoboda en die bereid zijn gastcolleges te geven en king van een ontwerp. De technische Koltai), workshops (o.a. rond het maken van scholen die geïnteresseerd zijn in problemen, het uitwerken van de teke van poppen en maskers) als concrete samenwerking. De lijst is te bekijken op ningen, de materiaalkeuze, de prijsbe contacten tussen studenten en profes internet, op de site van de Education rekening, het transport en de plaatsen sionals (o.a. d.m.v. een evaluatierondlei Commision. waar wordt gespeeld, alles komt aan ding in de standen) Verder zouden de bod. Het project wordt niet alleen bege deelnemende scholen een podium krij Onze site begint resultaten op te leveleid door de docenten, maar ook door gen om zichzelfvoor te stellen en wordt ren. Vele vragen en reacties, ook van mensen van professionele decorateliers. er geprobeerd een informele ontmoe niet-leden, kunnen hierlangs gekanali Zo leren beiden de problemen uit de tingsplaats te creëren. seerd worden. Verscheidene studenten raakten bv. op deze manier aan stageplaatsen in andere landen. .
Technology Corn mission
Projecten De meeting liep parallel met een samenwerkingsproject van 4 scholen uit Amsterdam, Berlijn, Londen en Lyon. De studenten werkten aan verschillende projecten, waarbij de nadruk lag op het interpreteren van elkaars documentatie. Bijvoorbeeld: een school uit het ene land bouwde een voorstelÏing op die voorbereid was door een ander land en dit enkel en alleen op basis van licht en decorplannen en de bijbehorende lijsten. We kregen een korte voorstelling van de verschillende opleidingen, waarna een discussieronde volgde. Hieruit bleek vooral het verschil in aanpak tussen scholen die vanuit een ingenieursstudie theater als specialiteit kiezen en de scholen die vanuit een kunstenrichting technische vakken doceren. Verder blijkt de samenwerking met andere kunstafdelingen (drama, dans, sceno
Algemeen verslag Omdat voorzitter Bill Graham niet kon komen, werd de vergadering voorgeze ten door Louis Janssen en Rudolf Kuck. De deelnemende landen waren: Oostenrijk, België, Canada, Cuba, Tsjechië, Denemarken, Estland, Finland, Frankrijk, Duitsland, Hongarije, Nederland, Polen, Zweden, Groot-Brittannië, USA en Joegoslavië. Het verslag van de vorige meeting in Graz werd zonder aanpassingen goedgekeurd. Hoofdpunten van de vergaderingen De reglementering van frequenties voor zendmicro’s is ingewikkeld en verschilt van land tot land. Daarom wil de Technology Commission een overzicht compileren van alle natio nale regels in de verschillende lan den. (in het volgende nummer: de Belgische situatie)
Technology niet veel voor. Daarom werd een webmaster aangesteld om een fatsoenlijke site op poten te zetten. .
.
-
.
De vormgeving van de Theater Atlas is klaar en werd goedgekeurd door de commissie. Na layout zal een invulformulier verspreid worden om zo de informatie van alle theaters te verzamelen. In tegenstelling tot de website van de Education Commission stelt die van
Er bestaat al lang discussie over nor men voor theatermachinerie. In een aantal landen zijn bepaalde normen wettelijk vastgelegd en die worden noodgedwongen overgenomen door collega’s uit andere landen, fouten en tekortkomingen inbegrepen. Om tot een eenheid te komen, zal de commissie de verschillende normen van de verschillende landen verza melen en daarmee aan het werk gaan.
Ook in de Technology Commission waren er uitnodigingen: -
De Europese theaterconventie met als onderwerp “A Quality Approach To Safe Theatre Production” in augus tus in Finland. Ook de Technology commision zou daar vergaderen. Een theaterconferentie in Cuba van tot 22 oktober 1998.
20
Een vraag om advies bij de renovatie van verschillende theaters inTalin.
Meeting 1
auteucacçues8ecwouts]
e ecile rolde in het vak via haar toenmalige vriend Marc Bissaerts, die schoolliep op het NARAFI. Zijn broer was bevriend met Johan Verminnen, die toen begon op te treden. Toen Johans broer Pol, die het geluid verzorgde, naar Brazilië vertrok, had Johan geen technicus meer en werd dit aan Marc gevraagd. Cecile die niet kon stilzitten, trok mee. Micro’s opstel len en na verloop van tijd ook wat belichting. We schrijven ‘73: een paar spotjes, geleend van een vriend, een zelf in mekaar geknutseld lichtorgeltje, een lat voor black-outs, maar kom, aan alles is een begin. Na haar opleiding als kinderverzorgster, studeerde Cecile muziek aan de academie van Anderlecht. Nadat ze zelfeen paar keer op het podium had gestaan, wist dat ze daar niet voor gemaakt was.
C
. . .
Parochiezalen en festivals Licht stelde niet zoveel voor bij Verminnen, Van Uytzel, De Bruyne en consoorten. Maar toch groeide daar haar passie voor licht. Ze werkte een aantal jaar in een peutertuin en tegelijk voor Johan Verminnen. Dat was van school komen, de auto in, spots opstel len, richten, de voorstelling draaien, afbreken, eventjes over huis en terug naar school. Dat heeft ze drie jaar volgehouden. En dan heeft ze ontzettend veel geluk gehad. Marc en Cecile hadden een drukke zomer achter de rug: samengewerkt met de beursschouwburg en de Ancienne Belgique en mooie festivals
e toa zoals MaÏlemunt, Peer, Heusden en de man met haar en legde hij ook uit waarLokerse Feesten. Maar het licht pri om. Ze werd er niet voor betaald maar meerde nog niet. Het bleef eenvoudig, ze had het er dik voor over. Zo is haar nog niet de rock’n roll-belichting die we kennis van licht stilaan gegroeid. later hebben leren kennen. Op eigen benen Reizen om te Ieren Johan bleefin het theater rondhangen, Met Raymond van het Groenewoud Raymond bleefook theatershows heeft ze veel getoerd en veel bijgeleerd. maken. Dan kwam de spijtige breuk In 1980 begonnen de Rock Rally’s, waar met Marc, ook op zakelijk vlak. Cecile ze leerde snel te werken, maar ook veel werd zelfstandig, wat ze drie jaar heeft kon experimenteren. Het voordeel van volgehouden. Maar toen zat ze op een haar muziekstudies kwam hier naar dood punt. Gelukkig werd iemand boven. Ze hoefde maar een paar maten gevraagd in Strombeek Bever. En daar te horen van een nummer en de rest is ze dan als vaste technicus in dienst was zo voorspelbaar, dat ze gewoon kon gegaan, weliswaar met in het achtervolgen. Je kon immers nergens gaan hoofd dat dit geen blijvende functie kon leren, de enige school bestond erin te zijn. Ze was 17 jaar op de baan geweest blijven proberen tot je kon zeggen: “Ja, met alle mogelijke groepen, en de prodat is het”. ducties die in Strombeek kwamen, konOok bij de Employees heeft Cecile veel den haar niet de voldoening geven ze af geleerd, vooral omdat ze veel experi te werken zoals ze wou. menteerden. In 1984 begon Verminnen Het grote voordeel van de job was wel met zijn eerste toernee Zanger zonder dat je er veel kon zien. Die dingen sloeg meer, volgens Cecile nog altijd een van ze op en hield ze bij, om later ooit nog zijn beste. Er werden drie maanden uit- eens te gebruiken. Veel nieuws is er volgetrokken voor repetities. Dat was een gens Cecile niet te beleven. Lasers bijschool voor iedereen. Bob was toen voorbeeld zijn in se niet nieuw: het licht hoofdtechnicus en van hem heeft ze dat eruit komt blijft hetzelfde licht. veel geleerd. Want ze wist wel wat de Eigenlijk is ze tegen het gebruik van die verschillende armaturen waren, maar dingen in theater. De mogelijkheid is toen leerde ze ook wat ze er kon mee niet uitgesloten, maar de voorbeelden aanvangen. van goed gebruik zijn zeldzaam. Dan kwam de Lindsay Camp Company. De impuls om weg te gaan in Hun belichter had nog voor David Strombeek heeft ze eigenlijk gekregen Bowie gewerkt, en van hem stak ze weer van het KBVV. Ze repeteerden daar heel wat op. Er hingen zeshonderd Hollywood b1’ Night en ze stoorde er zich spots die zij hadden verhuurd voor de ontzettend aan hoe slordig er met licht productie van Midzomernachtsdroom. werd omgesprongen. Musical heeft Een weeklang richtte en kleurde die haar altijd geboeid en ze vond dan ook
dat wat daar gebeurde niet kon. Zo kreeg ze weer de kriebels. Van de direc teur van het centrum kreeg ze toen de opdracht om de belichting te verzorgen voor Geert Hoste. Ze kende hem van zijn optredens aan de kust, toen ze daar met Verminnen aan het werk was. Op de scène: Geert Hoste En dat viel mee. Geert bleek een voornaam mens met veel respect voor wat anderen doen, en het klikte meteen. Toen kwam ook TEAD voor de pinnen met het verzoek voor hen te werken en Cecile zat terug op de baan. Met de vrijheid haar voor- ofaftKeuren voor bepaal de groepen te laten blijken. In dit verband citeert ze Voice Male, een groep jongens die capella muziek brengt op een schitterende manier. Daar kan ze zich bij uitleven. In haar Hoste-periode stelde TEAD haar ook een groep voor die wat te maken had met blues. Dat bleek Kommilfoo te zijn, waarmee ze twee heerlijke jaren doorbracht. Haar voorkeur bleef echter uitgaan naar Geert Hoste, die ze een heel grote meneer vindt. Wat hij doet vindt ze echt theater. In juni dit jaar zijn ze begonnen met de voorbereiding van zijn show, die pas in premiere gaat in november. Het voordeel van werken voor Geert Hoste is dat ze maanden op voorhand betrokken wordt bij het maken van de voorstelling. Ze kan op voorhand haar lichtplan voorbereiden en uittekenen, zodat ze bij de voorstelling gewoon de zaal kan instappen en de spots inhan gen. Op die manier kan ze haar product —;j;ii
Portret
afwerken. Ook al ziet het licht er zeer eenvoudig uit voor het publiek, het is zeer complex. Voor Cecile vervult licht een dienende functie, die varieert naargelang het soort product dat op de scène moet komen. Het licht zal dus anders zijn voor theater als voor cabaret en weer anders voor muziekoptredens zoals bijvoorbeeld van Voice Male. Licht moet in de eerste plaats het gebeuren volgen. Ze haalt Tamara Rosso aan, een choreogra fe die haar vertelde waarmee ze bezig was en wat er op een bepaald ogenblik zou komen. Daar kon zij dan als belich ter op inspelen om licht en beweging te laten samenvallen. De vrouw als belichter Tot een tiental jaar geleden had men het moeilijk met vrouwelijke technici. Zelfs in Nederland, waar ze iets meer gewend zijn dan bij ons, bekeken ze Cecile raar, met een frons van “kan die dat wel?” Er leek wel een zekere minachting te bestaan. Toen Cecile in Strombeek werkte, gebeurde het niet zelden dat grote gezelschappen zwaar materiaal bewust bij haar uit de buurt hielden. Nu, sjouwen is ook een techniek. De jongens van Strombeek gaven een knipoogje en hop ging de zware kist met Cecile erbovenop, tot grote verbazing van het gastgezelschap. .
Taakverdeling Bij Geert Hoste is er nauwelijks sprake van een taakverdeling. Cecile staat in voor het decor én het licht én de klank. Maar die voorstelling is dan ook gecon cipieerd voor één man/vrouw. De klank is ook beperkt tot één microfoon, die ze op voorhand instelt. Wanneer het publiek binnen is hoeft ze alleen nog wat bij te stellen en daarmee is het klan kaspect bekeken. Na een ongeval heeft ze zich moeten laten bijstaan door een tweede persoon. Dat ongeval was een gewone val, maar ze heeft er wel ernstige rugklachten aan over gehouden. Ze benadrukt het feit dat het een domme val is geweest die haar rug heeft stuk gemaakt en niet het sleuren, wat ze wel aankan. Ze heeft van de gelegenheid kunnen gebruik maken om haar medewerker op te leiden, hij had ook echt interesse voor de job. De laatste show van Geert vroeg nogal een preciese manier van richten. Ze wist dat de technici vlug werkten, maar kon hem het richtwerk beetje bij beetje bijbrengen. Het plezierige aan de zaak was dat zij, TEAD en Geert Hoste samen het loon van deze extra technicus hebben gedragen. Zijn loon was namelijk niet gebudgetteerd en daar hebben ze op die manier een mouw aan gepast. Het publiek beseft nooit wat aan zon voorstelling voorafgaat, zelfs al ziet ze er simpel uit. Cecile geeft het voorbeeld In de beginperiode met Johan van Kommilfoo, waar ze zelfs heeft Verminnen maakte ze het meermaals mee dat, als er stroom moest aangeslo moeten passen voor een opdracht. Ze ten worden, ze gewoon niet mocht in de wilden gecompliceerder worden van buurt komen. Nu nog blijft het vechten, klank en dat kon ze niet aan. zelfs in Nederland, tot ze merken dat je De knop van de bandopnemer gaat weet waarmee je bezig bent. Als ze dat aanvoelen, dan vallen de remmen weg. dicht en nu komt het grappigste deel In Vlaanderen heeft ze daar minder last van het gesprek: de anekdotes. Opvallend hierbij is wel het respect mee. Ze stuurt gewoon haar lichtplan op, belt achterafeven op om te vragen of waarmee Cecile over anderen spreekt, alles kan, alles in orde is, en dan zijn er ook al doet ze hier en daar haar beklag over tekortkomingen van bepaalde naderhand nog zelden problemen. Cecile is ervan overtuigd dat haar vrou mensen. Een van haar problemen is dat welijke collega’s die nu moeten starten het zo moeilijk is een ‘reële’ belichting en dan nog in het groot theater, het niet om te zetten naar een televisiebelich makkelijk zullen hebben. Maar eens het ting. En ook het feit dat ze niemand kan vertrouwen gewonnen, kan er toch geen vinden om haar daarin op te leiden. probleem meer zijn. Zij heeft natuurlijk Ook het gebrek aan opleiding ervaart ze het voordeel op stap te zijn met iemand als storend. Hoewel er de laatste jaren meer en meer goede theatertechnici als Geert Hoste, die iedereen kent en zijn, blijft er nog steeds een tekort aan die garant staat voor een volle zaal én gevormde en vooral aan verder gevorm een volle kassa. Dat zijn argumenten waardoor ze al vriendelijker en behulp- de technici. Die zouden het werken veel aangenamer maken. zamer zullen zijn. Wat Cecile wel doet, is altijd haar eigen We hopen dat hierin binnenkort beterschap zal komen en dat we nog veel kleuren meenemen. Ze wacht niet af gedreven technici zullen ontmoeten, ofhet kleurtje er is ofniet, ze zorgt gewoon dat ze het bij heeft. En nu staan zoals Cecile er een is. ze soms al te wachten om te weten wat Cecile de Troyer staat 2 jaar in het voor kleurtje het nu weer zal worden. Voor Cecile is juist juist. Als ze één spot podiumvak. Op 21 juni bood TEAD haar een zilveren koupil aan. We hope nog een halve meter naar links of naar einde rechts wil, dan moet dat ook gebeuren. dat ze er nog vele jaren bijdoet.
ç__
J
1
7/
.
(
\r1,
-‘ ‘
a een eerste visie van de voorstelling die ongeveer 15 minuten duurde, werden de toegepaste principes en de gebruikte machines en technieken besproken. Daarna werd het geheel herhaald.
van rook omdat de vaste partikels neerslaan op decors en acteurs en meestal schadelijk zijn. Uitzondering hierop zijn pyrotechnieken, die alleen in kleine hoeveelheden binnenshuis gebruikt kunnen worden. De zogenaamde ‘rook zouten’, die op een kookplaatje verRook of mist? brand worden, mogen alleen gebruikt Om alle misverstanden te vermijden worden als de aanwezige mineralen eerst een korte omschrijving: wat wij lichaamseigen zijn, m.a.w. reeds aanrook noemen in theater is in feite mist. wezig in het lichaam en dus afbreek Ofmeer technisch: rook is de aanwezig- baar. heid van vaste partikels in de lucht terwijl mist de aanwezigheid van vloeibare Soorten mist partikels aangeeft. We zullen voor We kunnen mistsoorten indelen op theatergebruik nooit gebruik maken basis van de gebruikte producten en het
N
resultaat. Een eerste klasse is de mist, die geproduceerd wordt op basis van verhitting van een water-glycol oplos sing. Dit type is wat algemeen als rook ofolierook wordt omschreven. De bena ming olierook verwijst naar een vroeger procede waarbij gebruik werd gemaakt van paraffineolie. De oplossing wordt ofwel met een pomp, ofwel met een ( onbrandbaar) drijfgas door een verwar mingselement gestuurd, waar ze tot haar kookpunt wordt verwarmd. De omzetting in gas en de bijbehorende uitzetting zorgen ervoor dat het opge warmde materiaal uit het toestel wordt gestuwd, waar het, na afkoeling in de omgevingslucht, een aërosol vormt.
Een derde klasse wordt meestal aange duid met de benaming ‘oil-crackers’, een betere benaming is ‘hazer’ Omdat bij deze methodes geen temperatuurwisselingen te pas komen gaat het in feite om mechanische misttypes. We kunnen hier verder een onderscheid maken tussen waterdruk, crackers en ultrasoonsystemen. Bij het waterdruk.
systeem wordt water door een sproeikop tegen een pen geblazen, zodat de waterdruppels zich opsplitsen in zeer kleine druppeltjes. De crackersystemen blazen lucht onder hoge druk door het opper vlak van olie ofeen water-glycol oplos sing. Hierdoor ontstaan zeer kleine druppeltjes die in de lucht blijven zwe ven. De benaming cracker heeft niets te
Een tweede grote klasse is die waartoe de ons zeer bekende koudij smist behoort. Door C02-ijs ofvloeibare stik stofin contact te brengen met water ontstaan er zeer kleine waterdruppeltjes die in de lucht blijven hangen. De druk die ontstaat door de omzetting van het Go2 ofde stikstofnaar gasvorm kan worden gebruikt om de waterdruppels te transporteren. Om een kortstondige ‘rookpluim’ te bekomen kan vloeibaar c02 ofstikstofrechtstreeks in de lucht worden geblazen, het procédé maakt dan gebruik van het in de lucht aanwe zig water. •:i
seminarie
11
dan als kunstvorm moet gezien worden. Het vroegere gaslicht zorgde voor een behoorlijke hoeveelheid waterdamp op de scène zodat decors en rekwisieten er veel frisser uitzagen dan in werkelijkheid. Het alomtegenwoordige stofversterkte dit effect nog. In de huidige theaters met elektrische verlichting en gezuiverde lucht is er dan ook een behoefte om een mist ofeen waas aan te brengen om dit stralende effect terug te bekomen. Betekenis van rook Aan de hand van korte fragmenten uit films en 1V-opnames probeerden we te destilleren welke betekenissen rook kan hebben in theater. We kunnen deze betekenissen in drie grote groepen indelen. 7
maken met de term uit de petrochemie waarbij producten gescheiden worden d.m.v. katalysatoren. Ze veranderen de moleculestructuur niet, maar scheiden de oliemolecules door er lucht tussen te blazen. Bij de ultrasone methode wordt net onder het vloeistofoppervlak een ultrasone bron aangebracht die er voor zorgt dat druppeltjes van de glycoloplos sing zich afscheiden. Groot voordeel hiervan is dat dit proces geruisloos verloopt. Tot slot zijn er de zgn. coolers. Dit zijn in feite geen mistmachines maar toestellen die op verhitting gebaseerde mistsoorten koelen zodat de mist laag blijft. Nieuwigheden Na deze uiteenzetting van de verschillende klassen en hun werking kregen we een overzicht van een aantal nieu wigheden in mistmachines. Zo was er een gecombineerde haze mistmachine van SAFËX. Deze DMX gestuurde machine kan mits omschake ling zowel gebruikt worden met een hazevloeistofals met een klassieke mistvloeistof. Voorlopig moet de vloei stofvoeding nog manueel gewisseld worden, maar in de toekomst zal ook dit via DMX kunnen. Door de gecombineerde technologie werkt het haze-effect veel sneller. Een gemiddelde schouwburg is op ii io minuten gevuld met haze die minstens 25 minuten blijft hangen. Bij de machi ne kunnen verschillende koppen wor den aangeschaft; zo is er een stille kop, een kop die in 2 of3 richtingen spuit, een die een plat vlak maakt en een die naar boven spuit.
Tijds- en plaatsaanduiding: bijvoor beeld de ochtend met laaghangende mist, New York met damp uit de riool, de Londense fog, de mist van verleden de futuristische stalen uit de toekomst in een haze.
Verder was er een zeer klein mistgene ratortje van ACE. Het kan (zonder vloei. stoftank) worden ingebouwd in bv. een PARi6-behuizing.Een handigheidje 2 Verwarring oftwijfel: de angst niet met toekomst is de draadloze afstands verder te kunnen zien, in het onge bediening van Smoke Factory. Een eenwisse te blijven, als metafoor van voudig inplugsysteem dat op (bijna) al niet begrijpen. hun toestellen past en met een eenvou dige afstandsbediening aangestuurd 3 Als actieve deelnemer in het spel: bv. de mist als doder. wordt. ,
Leuk voor disco ofzeer specifieke effec ten is de C02-jet, een toestel dat rechtstreeks C02 spuit en een pan-tilt bewe ging kan maken. Zowel de beweging als het spuiten is DMX aan te sturen. Is rook kunst? De volgende vraag was ofrook kunst kan zijn. Vanuit de geschiedenis blijkt al gauw dat rook eerder als noodzaak
Veiligheid Het volgende aspect dat werd toegelicht was de veiligheid. Günter Schaidt gaf hier een korte uiteenzetting over de che mische details en hun veiligheidsconse quenties. Er werd ingegaan op de verhouding tussen concentratie en toxici teit die voor een groot stuk de risicofac tor bepaalt. Hieruit bleek dat degelijke producten bij normaal gebruik ver
BfNI)ING MANL \f1t RIR’S t)h(’l \RAIDN
SAfEX-INSll)E4”OGFLU1DS -.%,,,\
Of-
tJfrrHfR *AF*YY I?.OMATION
,,..,-
— .—
::
--130cm
r--——-30cm
---=
Workshop Na al deze theoretische, maar sterk op de praktijk aansluitende uitleg was het 44cm iom de daad bij het woord te voegen. Vier groepen kregen elk een opdracht en het nodige materiaal om een korte sivulta voorstelling te maken. De resultaten 30cm waren in elk geval verfrissend. c: 1 De eerste opdracht was een verschij ning, wat een klassieke maar mooie voorstelling opleverde met veel laag 28cm tegenlicht. De volgende opdracht was 15cm water, wat door de Finse collega’s direct in verband gebracht werd met kracht. Naast een zeer geslaagde waterval maakten ze gebruik van ventilatoren 50 mm Akustokarhu tal vuorivtIa waar licht door viel om dit duidelijk te maken. Door de haze gafdit een zeer beneden de gevaargrens blijven. Daarna Controleren van mist mooi resultaat. kregen we een aantal zeer praktijkge De controle over mist was de volgende De meest technische opdracht was het richte veiligheidsfips. stap. Mist maken is één verhaal, hem op maken van een projectiescherm. Dit het juiste moment op de juiste plaats werd gerealiseerd door koudij smist Glycol-water-mistmachines kan je krijgen een heel ander. gelijkmatig uit een lange bak te laten best niet op de grond zetten. De deeltjes zijn zoals zeepbellen die aan elke oppervlakte blijven kleven. Doordat dicht bij de uitgang de concentratie zeer groot is krijg je na verloop van tijd een vlek die behoorlijk glad kan zijn. Door het toestel op 20 cm van de grond te plaatsen los je dit probleem op. :
.:
.....
4
—--
--
—.
!
I —
-
Wanneer je koudijs gebruikt moet je er rekening mee houden dat het gas dat vrijkomt zwaarder is dan lucht. Het zal dan ook de laagste plaats opzoeken en de zuurstofwegdruk ken. Kelders en orkestbak moeten dan ook een goede verluchting hebben. Eventueel kan je met een bran dende kaars het zuurstofgehalte controleren. Gaat de kaars uit dan is er onvoldoende zuurstof. Bij transport in een monovolumewagen is verluchten uiteraard ook aangewezen.
Transporteren van mist in buizen geeft meestal condensatieproblemen, vanwe ge de bellenwerking van de deeltjes. Het is daarom zaak de buizen zo kort en groot mogelijk te houden. Er moet ook Bij toestellen die werken met proaltijd een afstand zitten tussen de uitducten op waterbasis en die geen gang van het toestel en de ingang van de warmte gebruiken is regelmatig buis omdat de mistlucht nodig heeft (jaarlijks)reinigen de boodschap. om te expanderen. De producten kunnen een klein Vaak is het gebruik van strategisch beetje schiften en in het water ont geplaatste ventilatoren een betere oplos staan soms micro-organismen. sing. Uiteraard moet rekening gehou den worden met de bestaande luchtstro Een aanduiding voor twijfelachtige men in de ruimte (ventilatiesystemen, producten is meestal het ontbreken afzuigsystemen). van naam en/ofgegevens van de Een ander storend element bij gebruik producent op de verpakking. Verder van rook is het geluid dat de machines moet de leverancier op eenvoudige produceren. Hieraan kan gedeeltelijk vraag een safety-datasheet kunnen verholpen worden door het gebruik van bezorgen met hierop alle relevante de juiste sproeikop. Doordat de gebruikveiligheidsgegevens over het product te methode echter gebaseerd is op en dit zowel in vloeibare als verexpansie is het geluid slechts gedeeltedampte vorm. Op dit document lijk te reduceren. Een akernatiefis het komen alle mogelijke gevaren voor bouwen van een geluiddempende kast. met eventuele voorzorgsmaatrege De gedemonstreerde kast beperkte het len en symptomen. geluid meer dan 5o%. (zie tekening)
lopen over een lichtjes schuin geplaatst gaas. Dit moet, bij gebruik van voldoende ijs, een mooi resultaat opleveren. Doordat de opstelling vrij experimen teel was (er werd gebruik gemaakt van bloembakken met warm water) kon enkel een idee gegeven worden van het mogelijk resultaat. De laatste en ook mooiste van de vier was de vis in het water. Er werd vanuit de fond met een profiel een dunne lijn licht in de zaal geprojecteerd. Hierdoor creëert men in feite een vlak van licht dat door de mist als het wateroppervlak gezien wordt. Door het profiel op en neer te bewegen kon het publiek zich onder ofboven de waterspiegel bevin den. Een vis en een reusachtige vishaak, geschilderd in blacklight verf zorgden voor een zeer levendige voorstelling. Tot slot van deze boeiende driedaagse werd de Finse vertaling van “USITT atmospheric effects voorgesteld. Voortgaande op de Engelse versie zeker einde een nuttig werkinstrument. “
_:TIM:II71Ili• i
semLnacLe
Theater ‘t Eilandje is in de eerste plaats
CITY
ontworpen om de eigen producties van ballet- en musicalafdelingen in optimale omstandigheden te ensceneren.
et samenbrengen van cast, orkest, decor, belichting, geluid en kostuums geeft het hele artistieke en technische team de kans enkele weken intens samen te werken in eigen huis voor try-outs en première. Dit verklaart waarom de publiekscapaciteit nu beperkt is tot 302 plaatsen.
H
De scène daarentegen, gelegen in de onmiddellijke nabijheid van decor- en kostuumateliers, vrachtwagen-losplaats, repetitiestudio’s en administra tie, beantwoordt aan de technische vereisten van een degelijk middeigroot theater. Na de opera’s en de Antwerpse Stadsschouwburg, wordt de scène een der best uitgeruste en ruimste van Vlaanderen, en goed vergelijkbaar met de gemiddelde Nederlandse schouw burgen, waar onze producties op tour nee gaan. Wel is de off-stageruimte beperkt (T zijtoneel rechts: 5 x i6 x 7 m).
II [euccu cdocanfn
]
Ii
in technischE Achteraan in de zaal werd gekozen voor een open technisch platform voor zowel belichtings- als geluidsregie, zonder afgesloten cabine. De 6 kleedkamers, gelegen onder de zaal, hebben samen 58 comfortabele zitplaatsen en zijn voorzien van het nodige sanitair en stortbaden. Via een lift kunnen het podium en de nieuwe kostuumberging bereikt worden, alsook de werkbrug op meter hoogte rondom de scène, en de rollenzolder o iS meter.
Bezoek ook onze
standen op de
Teater 1echnische Dagen S
in de Vooruit
-
28, 29 & 30
augustus
,
.
brusselsesteenweg 47, 9050 gent ledeberg sales: (09) 231 71 62 rent: (09) 230 77 03 fax: (09) 230 54 16 -
-
.
De toneeltoren van meer dan 20 m hoog, 22 m breed en i6 m diep wordt afgesloten door een elektro-hydraulisch brandscherm van 6 ton met dubbele manuele noodbediening. In het dak bieden 6 grote rookluiken, naast hun veiligheidsfunctie, de mogelijkheid tot
uitenlucht ei daglicht, met automati che sluiting bij regen. Spots, theaterloeken en decors kunnen worden opge :rokken aan 6 elektrische en 49 tegenewichttrekken van elk 300 kg capaci eit, 18 rn lengte, i8 in nuttige hoogte m 25 cm tussenafstand. In het totaal is r meer dan To ton tegengewichten lanwezig. Boven de ruime orkestbak 13 6 m), die kan overdekt worden als iitgebouwd voortoneel, zijn er 2 elektri ;che trekken van 500 kg. De zaallicht rug van i8 m breed heeft een ideale nvalshoek voor frontale schijnwerpers n volgspots. )e toneelopening is maximaal 14 x 7 m, loor de mobiele manteau-torens en de larlequin-fries aan te passen tot ;emiddeld nuttig 12 X 6 m. De verende ;outen vloer is 14 m diep van voordoek ot laatste trek en 17,5 m van orkestbak ot achtermuur.
te r fers n het technische magazijn naast de lecoringang werd een dimmerlokaal ebouwd met z aansluitingspunten van 25 Ampère waaruit 20 multikabels van ik 12 lichtkringen vertrekken naar de verkbruggen en de toneelvloer. DMX turing is aanwezig op 5 plaatsen. Een -kanaals intercom verbindt alle techni che locaties. Tekstcontrole, oproep en ‘ideo zijn aanwezig naar kleedkamers n publieksfoyer, alsook dirigent-came a naar de zijtonelen en de techniek en en uitgebreide branddetectie. Vaste eluidsmultikabels en lege reservebui en verbinden orkestbak met technisch )latform en scène. Eilandje kan een schoolvoorbeeld vorden van efficiënte theaterechniek.
ectech!e15
\\ \ \\
\\
\
\\\
CoÏiocjjium en t ,1 L architèctuürc ommïssïe van deOÏSTATJ i T ,
;
i
:
h
t
—-.-
N ieuwjebouwd e the& :
14 mei ‘98 ‘\; de commissie architectuur / Alles begon ongewoon snel: de valiezen stonden pas op Slovaakse grond, de welkomstwoorden van Oleg Dlouh1 hingen nog in de lucht, ofde architectuurcom missie onder leiding van de nieuwe voorzitter Jan Kramer zat midden in een woelig debat. Bij het opstellen van de reglementen voor de architectuurwedstrijd “World Theatre” botsten we op verschillende keuzemogelijkheden in verband met de inplanting op het voorgestelde terrein in Praag. Vragen we aan de deelnemers een nieuwbouwproject (A) te ontwerpen op het onbebouwde deel van de site, kiezen we voor de reconversie van de naastgele gen industriële panden (B), of vragen we een voorstel te ontwikkelen voor de hele site (A + B) ? Die avond bereikten we nog geen definitief standpunt... Wat opvielwas het geringe aantal deelnemers rond de vergadertafel. Van de circa 25 landen die de commissie vertegenwoordigt waren enkel België, Bulgarije, Hongarije, Nederland, Polen, Rusland en Tsjechië aanwezig. Later zou Groot-Brittannië ons nog vervoe gen. Een kleine enquête kan dergelijke situaties in de toekomst misschien voorkomen. 15 mei ‘98 de Titanic? Onze bustrip, op weg naar ‘nieuwge bouwde Slovaakse theaters’ startte in Bratislava. Het gezelschap werd aange
vuld met Slovaakse theatermensen en
een tolk. Iets buiten het oude centrum, dichtbij de Donau ligt een enorm onafgewerkt gebouw: het Slovaaks Nationaal Theater” De werken werden in 1980 aangevat. Het complex omvat drie zalen: één voor opera (928 zitplaatsen), één voor dramatisch theater (665 zitplaatsen) en een vlakke-vloer-zaal (iCo zitplaatsen) voor experimenteel theater. Bij een wandeling doorheen het gebouw beseften we het intrieste van dit verhaal: de reeds aanwezige supertechnieken wachten op voorstellingen, maar door het ontbreken van de laatste afwerkings fase lijken de ruimten op spookzalen. De tragiek van deze Titanic lijkt onaf wendbaar, tenzij er mecenassen als goden uit de hemel vallen, want ook de exploitatie zal veel geld opslorpen. De site is met een hoge omheining als verboden gebied afgesloten. Ondertussen zou men moeten ingrij pen, want leegstand doet aftakelen! Waarom niet, als voorlopige reddings boei, de lege ruimten gebruiken voor locatieprojecten? Bratislava beschikt momenteel over twee grote schouwburgen, die zich in het centrum van de oude stad bevinden. De historische stadschouwburg (i886) ontworpen door de Weense architecten Fellmer en Helmer werd reeds in 1972 grondig gerenoveerd en voorzien van een aanbouw achter de historische achtergevel. Wij reden echter naar de “Nova Scena”, als bioscoop gebouwd in 1929,
Het poppentheater in Banskâ Bystrica
Ontwerptekening van Jan Zavarsk met zicht vanaf de onderste villa.
“
.
en in datzelfde jaar nog omgevormd tot theater. In functie van het hedendaags reperoi retheater (dramatisch toneel, opereffes en musical) besloot de overheid in 1976 de zaal te laten ombouwen door archi tect Zbuiek (1983 1991). Het gebouw is vrij heterocliet qua aankleding. Het inkomgebied in glas, metaal en marmer heeft ‘bankallures’ Eenmaal de vestiai res voorbij domineren diverse lamina ten met fel gemarkeerde voegen de ruimten. Het frontale auditorium met parterre en balkon biedt plaats aan 560 toeschou wers. Deze opstelling komt voort uit de
— .
LL
[ auteucsLucohooghe+Aosewecckj
ts in Slovakije naar Nitra. Een immens oplopend plein met in het centrum een trapvormige put en fonteinen verbindt de historische stad met het nieuwe theatergebouw. Nadat in 1945 de plaatselijke schouw burg getroffen werd door een vliegende bom gafde overheid in 1976 opdracht aan een architectenteam rond Juraj Hlavica om een nieuwbouw te ontwer pen. In 1994 opende de schouwburg zijn deuren. Het geheel imponeert en heeft présence. Het is alsofmen zich heeft willen wreken op meer dan 40 jaar improvisatie in onherbergzame ruimten. Binnen heerst eenzelfde gevoel van comfort en grandeur: het publiek wordt verwend met hoge door elkaar lopende foyers en een afzonderlijk toegankelijk restaurant. Vanuit de hoogstgelegen foyer heb je een prachtig uitzicht op stad en plein. De diagonale inplanting vroegere bioscoopsituatie, met een van de grote zaal zorgt voor maximale slechte zichtbaarheid tot gevolg. De te nevenruimten rond de toneelvloer, die hoge borstwering aan het balkon en de is samengesteld uit 49 heftafels en uitondeskundige opstelling van de stoelen gerust met een mobiel draaiplateau. verergeren dit probleem nog. Schaarliften kunnen de grootte van de Daartegenover biedt de bescheiden orkestbak aanpassen ofomvormen tot maar goed uitgeruste scène tal van proscenium. De aanvoer van decors, mogelijkheden. van buiten ofvanuit de decorateliers, We sluiten ons bezoek afin de foyer gebeurt achteraan op het toneel door met een korte nabespreking: de toch vrij middel van een hefbrug met verdieping. hoge investeringen in materialen hebHet zachtoplopend amfitheater geeft ben dit gebouw geen ‘ziel’ gegeven. een goede zichtbaarheid aan de Coo beschikbare plaatsen. Nog diezelfde middag vertrokken we Toch klaagt de directeur over een disvoor een rit van 90 km doorheen een proportie tussen het relatiefldeine audi groen, vlak landschap noordoostwaarts torium en de grote scène. Door de
beweegbare toneellijst is het prosce nium te groot voor dramatisch theater. Sommigen beschouwen dit als een probleemzone voor belichting en akoestiek. Vaak wordt daarom gekozen om de orkestbak omvormbaar te maken tot parterre, wat het spel dichter bij het publiek brengt en het contact bevordert. Behalve opvoeringen van het eigen gezelschap “Andrej Bagar” organiseert men hier jaarlijks 2 theaterfestivals, in mei en in september. Dit verantwoordt meteen de inbouw van een kleine studio voor 150 toeschouwers. Binnen een centrale, achthoekige ruimte, met omlopende galerie voor technie ken en regie is de vloer ontworpen als een ‘podiumldavier’ Met de 240 zeshoekige computergestuurde podia kan een trapvormig landschap gecreëerd worden met niveauverschillen van maximum i meter naar boven en naar onder. Pivoterende zetels kunnen door middel van een centrale poot in het midden van elk podium geplaatst wor den. Dit biedt aan de scenografie ontzettend veel mogelijkheden, hoewel zon grote investering niet in verhouding staat tot het variabel plaatsen van 150 toeschouwers. In deze studio zagen wij ‘s avonds een bewerking van Dode Zielen van Gogol in het Slovaaks. Het publiek zat aan beide zijden van een ingebouwde brug die twee speelvlakken met elkaar verbond. De pivoterende zetels zorgden ervoor dat je mee kon draaien in de richting van het spel. Door het direct contact met .
ecchittuuf
R PROTECTOcases Leave your precious toots good protection [%
ç
%\
— %-
•-:
kü
-
t s
spelers ontstond er een wisselwer ng die het euvel van de tekstuele verianbaarheid overschrijdt. mei ‘98 of integratie et een lichtjes vermoeid hoofd door t zware programma van de vorige dag den wij met onze reeds vertrouwde Is Zvolen binnen. Het was marktdag, aar zonder het klassieke beeld van een em en kramen van bij ons. De verko rs bieden hun waren aan in smalle tngen tussen en achter de huizen van hoofdstraat, het lijken wel ‘soeks-in rding’ p een hoek is het vroegere neoklassie “Grand Hotel” (ziekenhuis) omge )uwd tot theater en vier jaar geleden in bruik genomen. Door de raamope ngen van de benedenverdieping tot ) de grond open te maken loopt het etpad nu onder het gebouw door, aardoor het publiek spontaan het eater inloopt. Omdat deze zone overkt is en op een hoek gelegen, dient ze S ontmoetingsplek vôér de voorstelEig, waar —zoals die avond— de toneel)elers de toeschouwers verwelkomen. ±alve de inkom is het historische orgebouw trouwens voorbehouden Ln horeca-activiteiten, bereikbaar )wel van de straat als van de publieks yer. Architect Mariân Marcinka )teerde voor een nieuwe constructie ‘annexeerd aan de voorbouw met enstingang in de zij straat, en laad- en smogelijkheden in het achtergelegen nnengebied. oor de beperkte beschikbare opper akte van het terrein is dit theater qua haal minder pompeus dan in Nitra. e zaal heeft slechts 344 zitplaatsen in vorm van een zacht oplopend breed nfitheater en een grote -osceniumscène met zijtoneel. Ook er is de orkestbak overdekt met een ) groot voortoneel, ten nadele van het eschouwersaantal en het contact met acteurs. rwij1 de meerderheid van de groep .e avond de geplande theatervoorstel ag bijwoonde, volgden wij een kleine
werkgroep om het programma van de architectuurwedstrijd verder uit te werken. 17 mei ‘98 kleinschalig of grootschalig?
Bansk Bystrica is een oude mijnstad, met villawijken van rond de eeuwwisse ling, idyllisch gelegen in een berglandschap van Centraal Slovakije. ScenograafJân Zavarslq heeft samen met architect Tibor Majlâth handig ingespeeld op de omgeving met zijn ontwerp voor een poppentheater ‘on the crossroads’ Via een sprookjesachtige villa creëren de ontwerpers een wande ling naar het lagergelegen atelier van een kunstenaar, nu tentoonstellings ruimte. In het binnengebied situeren ze een theater voor 200 personen met een dakterras voor voorstellingen in open lucht. De bovenste villa herbergt op het gelijkvloers een klein zaaltje voor ioo perso nen en op de verdieping een cafetaria die in verbinding staat met het dakter ras. De werken zijn voorlopig stopgezet wegens geldgebrek. .
De directie van het “Nationaal Huis” in Martin verwelkomde ons met een lekkere eigengebrouwde slivovitsj en een stukje geschiedenis. Opgetrokken in 1888-1889, volgens de plannen van
architect B1aej Bulla, omvatte het Huis oorspronkelijk een theaterzaal, een bibliotheek en een casino. Het is gebouwd in neoklassieke bouwstijl en gesitueerd op de hoek van twee belangrijke straten. In functie van de theateraccomodatie werd het gebouw grondig geherstructureerd in de jaren vijftig. Begin de jaren tachtig ontstond het plan om het hele complex te renoveren en er een studio aan toe te voegen, wat leidde tot een opdracht voor de architecten Vladimir Kordik en Mikulâi Rohrböck, met scenograafJozef Ciller als adviseur. Vandaag is enkel de eerste fase van het ontwerp uitgevoerd (1993), namelijk de aanbouw van de studio, met ruime inkomhal, decoratelier, technische ruimten en installaties dienstig voor het ganse complex, loges voor artiesten met aansluitende daktuin. De studio is bedoeld voor ‘niet-traditio nele’ theatervoorstellingen, tv-produc ties, modeshows, discotheek, happe nings, etc. Zeifhadden wij de indruk binnen te komen in een heuse tv-studio: een zwarte doos van i8 x 21 meter met een hoogte van ongeveer meter, overdekt met een toegankelijke roostervloer op twee niveaus boven elkaar en omringd door een multifunctionele beglaasde technische galerij voor om. licht- en geluidsregie en opnamen. Het technisch plafond oogt indrukwekkend:
ecacchitectuu’9
Ï1J
jfr’ IJJ
T,! hij
i
11
1
1
[Ï It
ï j____— p
‘1T1ï’t
ALPHA LIGHTWQKS
MAKËS VI
YOUR
LIGHTS
WOK
ALLES OP EN ROND SCHIJNWERPERS * *
Onderhoud, wisselstukken, herstellingen, ombouw Stekkers, kabels, lampen, filters, statieven, haken, accessoires
1’ TWEEDE HANDS MATERIAAL * * *
Altijd ongeveer 200 tweede hands spots in voorraad Ook dimmers, lichtorgels en bewegend licht Alle met garantie
1’ NIEUWE SPOTS *
VI
Grote stock, speciale Alpha Lightworks garantie
ENGINEERING *
Touring systemen, dimmers in flight, installatiewerk Speciale produkten: HOl, Fluo, low budget projectie en effecten. *
Catalogus op onze homepage op internet.
ALPHA L1GHTWQIKS Velodroomstraat 28 2850 BOOM
Hulstestraat 31 8710 WIELSBEKE
Telefoon: 03/88 88 403 Telefax: 03/84 33 352 GSM: 075/383 443 E-mail: Alpha.Lightworks@ping.be http://www.ping.be/Alpha-Lightworks
de bovenste roostervloer is drager van verplaatsbare elektrische punifrekken, zodat elke plek in de zaalkan bereikt worden. Het onderste rooster dient voor de ophanging van telescopische schijnwerpers. Aan de achterkant verbindt een decorlift kelder en decoratelier met de zaal en de roostervloeren. De lift kan ook als scène gebruikt worden. Minder enthousiast waren we over de verplaatsbare tribune waar zes personen een halve dag moeten aan werken om een andere opstel ling te bekomen. In een panelgesprek tijdens de daaropvolgende meeting ontpopte zich een discussie tussen de ontwerpers over de relatie techniciteit en theaterarchitec tuur. Omwille van de omringende beglazing is de akoestiek van de studio niet zo goed voor gesproken teksten, wat we zeifkonden ondervinden. Maar Giller bleek zich ook duidelijk te distan tiëren van de vormgeving en met name de techniciteit, die het dramatisch theater niet kan inspireren. We vroegen ons afofeen kleinschaliger opzet qua technieken en nevenruimten, en wat minder glitter bij de afwerking van de publieke ruimten, geen bespa ring hadden kunnen opleveren ten voordele van de uitvoering van de tweede fase, de renovatie van de grote zaal. Momenteel ligt die er lamentabel bij omwille van geldgebrek. 78 mei ‘98 theater voor de techniek of tech niek voor het theater? Via een berglandschap, met in de verte de besneeuwde toppen van het Tatra gebergte aan de Poolse grens, kwamen we aan in Preov. Het Jonâ-Zâborslq theater sluit aan op een ruim voetgan gersgebied van het centrum van de stad. Het ontwerp van architect FrantHek J esenko, op basis van een zeshoekig
in hout gebouwde kerk, versierd met prachtig schilder- en houtsnijwerk, konden bewonderen en een blik werpen in de zeer oude bibliotheek en restauratiewerkplaats van boeken. Nog diezelfde middag reden we zuidDie avond werden we uitgenodigd door waarts naar IKoice, kort bij de Andrej Mataik, algemeen directeur van Hongaarse grens: een grote stad met een historische schouwburg (1899) met het Nationaal Theatercentrum, in diens ambtswoning in Bratislava. prachtig stucwerk en schilderingen, sinds 1994 integraal gerestaureerd, De uitgewisselde reacties kunnen we als brede lanen en in een zijstraat enkele kleinere woningen in de steigers. Hier volgt samenvatten: In het begin van de jaren zeventig waren renovatiewerken aan de gang heeft de toenmalige Tsjechoslo voor het inbouwen van een poppenvaakse overheid een inspanning theater binnen de bestaande volumes. geleverd —voor het eerst in meer dan Analoog aan het project in Banskâ vijftig jaar— om de theaterinfrastruc Bystrica wil men het binnengebied tuur ook in Slovakije op een profes omvormen tot forum in open lucht voor sioneel niveau te brengen. Na het kindertheater. uiteenvallen van beide landsdelen In een van deze panden woonden we beschikte men niet meer over de een locatieproject bij van een bewerking middelen om dit ambitieus provan Tartuffe van Molière. Na de overgramma afte werken. rompeling van techniciteit, functionali Bij de nieuwbouw van deze schouw teit en imponerende gebouwen, worden burgen werd voornamelijk veel aanwe ontvangen door acteurs in een ‘oud dacht besteed aan de technische herenhuis-salon’ Zij leiden ons naar middelen voor de productie en aan leegstaande stoelen, opgesteld in ser het prestige van de architectuur. pentinevorm. Op sommige stoelen ligDoor gebrek aan ervaring en traditie gen vreemde objecten. Moeders en kinmaakte men hierbij dezelfde fouten deren wachten op de voorstelling, het van grootschaligheid als de voorlijkt wel een wachtkamer. De acteurs gaande jaren in West-Europa: ontoe stormen in oude kostuums met poedergankelijke technologie, gebrekkige pruiken de ruimte binnen. De hele verhoudingen tussen speelruimte en voorstelling is een wervelstorm van voor publieksruimte, moeilijke integratie ons onverstaanbare woorden, geluiden, in het stadsbeeld en historische disimpressies... continuïteit. Het enthousiasme werkt aanstekelijk. Bij de jongste projecten, met name De arrestatie van Tartuffe door echte de poppentheaters, tracht men hier politieagenten, die hun dagelijkse ronde aan te verhelpen door het theater onderbreken voor de bühne, is kafka kleinschaliger in het stadsbeeld te iaans. verweven, maar voorlopig ontbreken de nodige fondsen om dit te Om tien uur ‘s avonds begon de slotrealiseren. meeting van de architectuurcommissie. De aangepaste versie van de regle menten voor de architectuurwed strijd werd tegen middernacht door de ganse groep goedgekeurd.
lost, noch qua bespeelbaarheid en belichting, noch qua contact met de acteurs.
rondpian, dateert van het begin van de iren zeventig. a vijftien jaar (1990) opende deze chouwliurg als eerste nieuwgebouwd ieater van Slovakije sinds de jaren wintig haar deuren. Het gebouwd volu oe is groter dan in Nitra en de publieks uimten zij n overdadig met marmer ekleed. Het werd ons meteen duidelijk at dit complex aan hetzelfde euvel van rootschaligheid lijdt, wat op zich geen robleem zou zijn mochten de verhou ingen kloppen. et gebouwde volume omvat een grote aal met 658 zitplaatsen en een studio oor 120 tot 240 toeschouwers naarge ing het gebruik. De studio is een ariante van die in Nitra, en heeft een eweegbare vloer, samengesteld uit een eertigtal driehoekvormige hydrauli che computergestuurde tafels. Elk )odmm kan zes stoelen herbergen. De eshoekvormen worden als structuur [erhaald aan de zoldering voor het phangen van licht, in combinatie met en reeks elektrische punttrekken. Deze itrustingen hebben blijkbaar zoveel toogte in beslag genomen dat er amper ier meter overblijft tussen speelvloer n roosterwerk, funest dus voor de heaterbelichting. )e grote zaal, hoewel enigszins geda eerd, oogt mooi. De scènevloer is amengesteld uit zeven hydraulische reftafels die moeten toelaten het (cas ette)draaiplateau van de achterscène iaar de scène te verplaatsen: de )nderscène is hallucinant. De mobiele )ortaalopening kan variëren van 12 tot 2 meter in de breedte, in functie van de ekozen spelvorm: het klassieke lijstto ieel, cinerama of grote-hal-opstelling. n dit laatste geval wordt er ook een zol tering uit de toneeltoren neergelaten )m deze afte sluiten op zaalhoogte. )ok hier zijn de verhoudingen van het roortoneel op de orkestbak niet opge
.
-
19 mei ‘98 Iess is more Het berglandschap in Oost-Slovakije is vrijwel onbekend en ongerept. We realiseren ons dat we tijd moeten maken om hier terug te komen als het niet regent. De lange terugtocht onderbraken we in Kemarok, waar we een historische
Het Nationaal Huis Martin •
Doorsnedetekening doorheen de studio
Een reactie qeïnspireerd op het intervh
Cowboys & irni Hier volgen een reeks tips bestemd voor reizende technici die beroepshalve verplicht zijn samen te werkenmet tcnici uit culturele centra (de indianen!)
%4
Hiervolgeneenreekstips bestemd voor technici uit culturele centra die beroshalve verplicht zijn samen te werken met reizende
»
,
.
Kom nooit op tijd. Daarvoor beschikt u over ontelbare degelijke en geloofwaardige uitvluchten. Geefde schuld aan het verkeer (de ring zat dicht, kilometers file, mist,...) ofaan het materiaal (de vrachtwa genstartte niet, dermmn zaten vast,...). Een perfecte uitvlucht is ookalle schuld doorschuivèniaar ‘het bureau.
2
Wordt er koffie aangeboden, vraag dan ofer soms paardebloemthee in huis is Ofomgekeerd Is de drank gratis vergeet straks niet een kratje bier in de vrachtwagen te zetten voor onderweg ,.
.
collega’s (deco.vbos!)
1
%,
f
1
‘
fr
1
Vertik het om tijdig uw zaal open te doen. Laat de cowboys een half uurtje in hun vrachtwag’n bekomen van de rit. Nog beter is ervoor te zorgen dat de parking helemaal niet vrij is. Stel uzelfniet voor en schud zeker geen hand. Indien onvermijde; lijk, hou dan uw werkhandsc1oenen aan. Vermeld daarbij de stand van deovemren endat u geen technische fiche ontvangen hebt. Technici worden nomt gekust! (__
2 Maak zeker geen koffie voor die gasten ,/.4%
T
1
4
.
Als de indianen allichtmateriaal hebben ingehangen, zeg dan dat de 3 Stuur nooit een eigen technische fiche op en geefde schuld aan de ) 1/ techi5ische fiche veranderd is. niet-functionerende administratie. Ontvangt u een technische fiche Kom ook altijd met een mannetje minder dan beloofd. van een geboekte voorstelling, lees ze niet, maar keil ze subito presto Neem nooit voorafcontact. in de papiermand. i Voorzie steds eer technicus minder dan gevraagd. Neem nooit voorafcontact. $(j 4 Laat de indianen alleen lossen. Een goeie uitvlucht daarbij is dat u 4 Hoe zwaarder de opbouw, hoe onduidelijker de afspraken rond dringend enkele telefoons moet doen. Daarvoor maakt u gebruik lunchpauzes. -P j van een telefoon van het centrum en u vertikt het om afte rekenen. Oefen uw ploeg regelmatig in het ‘spoorloos verdwijnen. Lukt de Aangezien uw materiaal geen cour- ofjardin-merk heeft, staat alles truc niet, vertel ze dan dat er een afscheidsfeestje is van een collega, op de verkeerde kant. dat uw vrouw moet bevallen ofdat er een personeelsvergadering is... 3
‘j\h
5
Vertel de roodhuiden niet dat er in de voorsteliling gewerkt wordt met een confettikanoii in de zaal, confituur op de vloer en 30 kilogram pluimen die naar beneden komen.
6 Niets is leuker dan een brandalarmtijdens een voorstelling. Vertel dus nooit voorafdat er met rook gewerkt wordt. 7
-
t,
Geefgeen geld uit aan kisten op wielen en stapel alles zo hoog mogelijk in de vrachtwagen. Ofnee... lâât het stapelen!
5
. .‘
Laat de confetti in de zaal, de aangekoekte confituur op de vloer met daarin 30 kilogrâm vertrapte pluirnen van de vorige voorstelling liggen. Hou de borstels en trekkers in evenredigheid met het aantal cowboys. Een tip voor Roeselare: u kunt bijvoorbeeld vragen ofde cowboys een handje helpen bij de afbraak van het akoestisch decor. 1
6 Uw rookdetectie kan onmogelijk afgezet worden. •‘T
%
7 Wanneer het binnenkomend material niet op wielen staat, weiger elk tilwerk. Spaar uw eigen karretjes door ze steeds onzichtbaar op te bergen.
8 Herstel nooit zelfuw defect materiaal. De indianen hebben meestal wel hout, schroeven ofeen soldeerbout in huis. U kunt op die manier ook persoonlijk materiaal, dat niets met de voorstelling te maken, ter plaatse laten herstellen.
8 Om het tempo te drukken kunt u best enkele defecte spots inhan gen. V66r het richten mag u dan wel niets proberen, anders is straks de verrassing weg.
9 Laat uw plakband in de vrachtwagen liggen.
9 Jammer, de plakband is in bestelling en zulke batterijtjes hebben we nog nooit gezien.
10
Hang in op drie ofvier trekken terzelfdertijd. Vermijd daarbij elke systematiek. Wanneer alles bekabeld is, hebt u natuurlijk wel overal een spotje vergeten in te hangen. Sorry jongens. Spaar de moeilijkste opdrachten tot een halfuurtje voor de voorstelling.
11
Van zodra het geluid staat, geef ‘roze ruis’ op op maximaal volume. Laat vanafnu alle communicatie schriftelijk verlopen. Bescherm uzelfmet oordopjes.
10
Informeer nooit voorafnaar het nodige aantal kringen. Kringnummers worden niet doorgegeven.
71
Zorg steeds voor een beetje muziek. Plaats de ontvanger loeihard op de slechtste lokale zender. Daarna haalt u de volumeknop eraf. Spreek geen enkele vreemde taal buiten uw eigen dialect.
.
: Jan Goedemey en Marc Claeys
anen 72
73
72
Tijdens de voorstelling: Draag schoenen met lederen zolen en ijsbeer in de coulissen. U kunt het effect nog vergroten door uw zolen met enkele klompnageltjes te bewerken. Laat niet na om regelmatig kleine, maar duidelijke rukjes aan de poten te geven. Donkere momenten in de voorstelling kunt u vermijden door enkele deuren open te laten. De stille momenten in de voorstelling zijn dan weer uitermate geschikt om het leeggoed uit de foyer via het toneel naar het bierkot te brengen. Laat uw directeur in de zaal horen dat er altijd gewerkt wordt!
13
Na de voorstelling: Bij regenweer komen wij niet buiten. Haal zo snel mogelijk poten en fond omhoog, de techniek mag gezien worden. Vergeet uw radio niet. Acteurs mogen het publiek groeten, maar ze mogen nu ook weer niet overdrijven. Desnoods kordaat verwijderen. Blijfechter altijd beleefd. Wanneer u tijdens de afbraak naar de bar gaat, plaats uw drankjes op de rekening van het bezoekende gezelschap. U doet er ook best aan om regelmatig eens te gaan kijken op toneel. Twee vragen zijn daarbij van belang: Werken ze wel door? Is de vrachtwagen bijna geladen? Geefrichtlijnen indien nodig. Het licht op de parking is er enkel voor het eigen personeel. Van zodra u terug binnen bent, zet u het af.
[__couboyenLndiaanFranko’haene_j
Tijdens de voorstelling: Als geluidsman kunt u ongestoord een sigaretje opsteken in de zaal. Men kan u toch niet meer bereiken. Laat toeschouwers in uw nabije omgeving gerust eentje meeroken. Dat komt heel sympatiek over. Gebruik geen asbak Nooit douchen voor de voorstelling. De mensen mogen ook ruiken dat u gewerkt heeft. Het brandscherm gebruikt u best om luidsprekers op te hangen. Spring flexibel om met het aanvangsuur. Zonder u kunnen ze toch niet beginnen. Veiligheid is vuiligheid! Na de voorstelling: Geefonmiddellijk vol zaallicht. Als toneelmeester gaat u in het midden van het voortoneel staan om het publiek aan te manen de zaal te verlaten. Bij regenweer maakt u gebruik van een regenjasje van een domme indiaan. Laat tijdens het laden in de vrachtwagen de motor (diesel) opwar men. Het hoesten van de indianen mag u niet afleiden.
4 Stel voor om die vruchtbare dag afte sluiten door samen nog iets te gaan drinken. Bestel het duurste uit de bar en laat de indianen betalen.
.
.
74
Stel voor om die vruchtbare werkdag afte sluiten door samen nog iets te gaan drinken. Bestel het duurste uit de bar en laat de cowboys betalen.
tel. 053/83 17 26 fax 053/83 40 54
Langdries 4 9450 Haaltert
VERKOOP & VERHUUR KLANK- EN LICHTMATERIAAL ONTWERP & PRODUCTIE KLANK mengtafels, speakers, versterkers, microfoons, equalizers, gates, compressors, effecten
LICHT proj ectoren, mengtafels dimmers statieven, lichtbruggen, takels, kleurwisselaars, shutters, HMI volgspots, fresnels, profielspots, HQI’s modulaire sterrendoeken, Golden Scans Superscans, Mac 500’s Studiocolors Starlites ,
,
,
,
,
,
d
ONTWERPEN, BOUWEN EN NV ONDERHOUDEN
MACH N ECO N STR UCTI E
DE METS
Pr. Pattynstraat 1 8870 Izegem-Kachtem Tel. 051/33 55 88 Fax 051/31 38 15 E-mail: de_mets@kortrijk.be
.
Beweegbare podia
.
Podia voor discotheken
.
Brandschermen
.
Rookluiken
.
Decorliften
prolessïonal flïghtcases
RLFERENTIËs . BouMa theater . . .
(Antwerpen) Luna theater (Brussel) NTG (Gent) Museum voor Sierkunst (Gent)
verpakkingsoplossing op maat een antwoord op de moeilijkste vereisten la solution demballage sur mesure la réponse â vos exigeances les plus strictes
‘t’ Bourla theater als orkestbak voorpodium zaalverlen9ing -
-
Rue du plan d’eau 5 • 5580 HAN-SUR-LESSE Tél.: 084/37.71.16 • Fax: 084/3782.65
ontwerp verkoop verhuur Guido Gezeflelaan 21-23 9800 Deinze Tel. (09) 386 12 99 Fax (09) 386 9475
In het theater van de Grieken en de Romeinen was er nog niet veel sprake van lichtregeling. Vermits alle theaters zich in open lucht bevonden, kon men alleen hopen op een voorbijdrijvende wolk of
Ontwikkeling van de lichtregeling op het vallen van de avond.
Geschiedenis en ontwikkeling van de theatertechniek
[auteucDréDacden]
Deel 7
anafhet ogenblik dat het theater zich van de kerkpleinen en markten naar gesloten gebou wen verplaatste, begon men zich ook met lichtregeling bezig te houden. In een vorig nummer (nr. 4) werd al verklaard op welke ingenieuze manier Sabattini het kaarslicht kon regelen. Tot in de ie eeuw werden de lichtbronnen door middel van beweegbare afdek kingsmiddelen geregeld. De methode was primitiefen de resultaten middelmatig.
V
Het gebruik van gas maakte het mogelijk de intensiteit van het licht op een relatiefdoeltreffende manier te regelen. d’orgue” op. Hiermee werd verwezen Voor het eerst trad de benaming “jeu naar de gelijkenis die het regelpaneel van een gasinstallatie vertoonde met de erste gaslichtorgels. schikking van de orgelpijpen van een kerkorgel. Alle gasleidingen waren voorzien van kraantjes die zowel indivi duele lichtbronnen als groepen van lichtbronnen konden bedienen. Sinds de invoering van elektriciteit in het theater kende de lichtregeling een ontwikkeling die tot vandaag voortduurt. Op het einde van de ie eeuw kwam de eerste elektrische dimming tot perfectioneerd model van gasiichtorgel (1880). stand met mechanische overbrenging.
Schema van de eerste elektri sche dimming met zoutwater weerstanden.
De weerstand (A) wordt gevormd door een haifgevuld vat met zout water. Op de bodem ligt een loden plaat (B) door middel van de draad (C) verbonden aan de negatieve pool; een hefboom (D) draagt aan beide uiteinden een koolplaat (11). Beide platen worden om beurt ondergedompeld. Het tuimelen van de hefboom heeft als effect dat een kring aangaat en de andere uitdooft. Spoedig schakelde men over op draadweerstanden. In het begin werden verschillende kringen met één weerstand bediend.
ectechnLe25J
çI
DTS 640
E_
ALl-Ex:
LANSI NG
r6e.aiind of
ALtec Lansing, sinds enkele decennia synoniem voor hoogwaardige luidsprekers en audio-produkten, pakt nu uit met een nieuwe reeks [uidsprekersystemen, versterkers en audio-processoren. Het resultaat? Sublieme weergavekwatiteit gestoetd op technische perfectie: het pure ‘Altec Lansing concept!!!
.
-
Attec Lansing, qui depuis ptusieurs décennies est synonyme de très haute quatité, lance one nouvette série de systèmes de haut-parteurs, d’amptificateurs et de processeurs audio. Le résuttat? Une quatité sonore subtime basée sur ta perfection technique: te pur concept ‘Wtec Cansing Wf
.
MCE 7
beyerdynamic)fl) 1
.
Deze fabrikant van studio-micro’s en -hoofdtetefoons met zijn stevige reputatie als leverancier van kwaliteitsprodukten stelt een nieuw gamma microfoons en hoofdtelefoons voor. Dit omvat “onzichtbare” theatermicro’s (MCE 7), gehomologeerde en (als enige) volledig kristalgestuurde draadloze sets S 250 en S 350 (NO mechanical sound!), micro’s voor scène-beluistering (SHM 22); grensvlak- en shotgunmicro’s, enz. Het nieuwe gamma hoofdtetefoons omvat het model DI 250 en de afgeleide headsets met micro DI 280 en DT 290. Comfort en kwaliteit verzekerd!!!
.
Ce fabricant, qui a ta réputation depuis tongtemps de fournir des produits de haute quatité, présente one nouvette gamme de microphones et casques. Cette-ci se compose de micros “invisibtes” pour théâtre (MCE 7); de micros sans fit homotoguds, les seuls â être complètement pilotés par quartz et qui noot pas un son mécani que, le 5 250 et 5 350; de micros d’écoute de scène, le SHM 22; de micros de surface â gradient de pression, de micros fusils, etc. La nouvelle gamme de casques comprend le modèle DT250 ainsi que les combinaisons micro-casque dérivées, les DI 280 et DI 290. Confort et qualité assuré!
1 F200
DYNACORD .
Dynacord, U allen wel bekend, omvat het complete gamma van professionele audioprodukten, zoals mengpanelen, versterkers, digitale processoren en hoogwaardige luidsprekersystemen. De realisatie van HiFi-weergavekwaliteit in uw theater/cuLtureel centrum is ons streefdoet!!!
.
Dynacord, qui nest plus â présenter, offre une gamme complète de produits audio professionnels comme mélangeurs, amplihcateurs, processeurs digi-taux et systèmes de haut-parleurs de haute qualité. La réalisation d’une qualité sonore HiFi dans votre théâtre/centre culturel est notre but!!!
Contacteer ons nu voor alle verdere informatie en/of een vrijbLijvende demonstratie! n.v. a. Prévost s.a.
Houtweg 7
Contactez-nous dès maintenant pour toute information et/ou démonstration!
1130 BrusseL / BruxetLes
TeL.: 02
/ 216.80.2 5
Al deze autotrans formator-lichtor gels hebben dezelf de voordelen: weinig energieverspil ling, plaatsbespa ring. zeer progres sieve regeling van nul tot maximum en de onaffianke lijkheid van de belasting.
nden met collectieve beweging.
-
—
:
APt e
-.“
Een eerste vorm van elektrische sturing was het gebruik van Thyratron, een soort radiolampen. Alle elektromecha nische sturing werd uitgeschakeld maar de elektronische uitrusting vroeg syste matische onderhoudsbeurten. Een ander nadeel was de warmteontwikke ling zodat ventilatie van de rackenka mer noodzakelijk was. Dan werd overgegaan naar het gebruik van magneet versterkers die tegenover de thyratrons veel robuuster waren en minder onderhoud vergden.
It
weerstanden, één hefboom per kring.
ater werd per weerstand één kring en én bedieningshefboom gebruikt.
Over Triacs-thristoren die geen vermo genverlies hadden en onafhankelijk waren van de belasting, is men tenslotte bij de digitale dimmers terecht gekomen die nu alge meen gebruikt worden. Vanafl96o is men begonnen lichtregelaars te bouwen met geheugen. Het eerste sys Met beide hiervoor genoemde systemen teem was met ponskaarten, werd het bovendien mogelijk om voor- later kwamen het ferritkern instellingen van de kringen te verwe geheugen, het magneetband zenlijken. Doordat de lichtregelaars, geheugen, het ftoppydiskge zoals de lichtorgels nu genoemd wor heugen en het hardeschijfge den, veel compacter geworden zijn is heugen. Nu kennen wij de het mogelijk geworden om elke kring PC-compatible/PC-based met meerdere hefboompjes uit te lichtregelaars met bijna De kringen 1 en 2 hebben elk twee voorinstellin gen Ipreset black’ en ‘preset redI, met voor rusten. onbegrensde mogelijkheden. elke preset een apart hefboompje.
)e volgende stap was de overgang van veerstand naar autotransformatoren. \utotransformatoren zijn te bedienen ran op afstand. Het lichtorgel staat part, de regeling gebeurt door middel ran kabels. Elke kring wordt door mid el van een ‘pomp’ met de hand )ediend. De kringen worden op assen emonteerd zodat mechanische koppe ing mogelijk wordt. n een later stadium werden de assen nechamsch aangedreven. .
De mechanische aandrijving is vervangen door elektrische sturing.
Video 1
Video 2
k\
Externe hinen
\\\
Kaartlezer linterni
Video 3
[EEij r:i E1
Oeurvssaarsof
4
/4
SSS•
///
\ \
VA
\\
Met het wiel rechts kunnen alle kringen aan een as gelijktijdig
EXTLINES
.....-
REMOTE SCREEN
bewogen worden.
t INTERNAL) --—-——DMX 512 EURODIM EUROPACK DEMUX ...
— -“.--
MIDI OUT THRU
¶. SYNCHRO (RS485)
IN DMX512
KEYB
\
1%’
,1
t
!I11lJ MIDI Back-up Configuratie van een hedendaagse lichtregelaar.
Attanumeriek toetsenbord
Fr b•4
acoustics Contractor Sales Rental
.
pco
.
BELGIuM ;IJJJ
AKG
-
-
entertainment
sound systems Industrial and . Broadcast audio systems • . Wireless microphones • . Communication Conference and Infoport systems . ISDN and digital audio systems . nfra-red systems for hearing-impaired persons . Cabling service • -
A.R.t ASL BSS ?é
PASKLARE DPLDSSINGEN
é
ADVIES, ONTWIKKELING,
CRESI Audio
VDDR ELK PROJECT
DDA
REALISATIE TECHNISCHE ONDERSTEUNING
MA1 Audio
EN OPVOLGING
—: CD Acoustics N.V..
BEKABELING
MIDAS
AKOESTISCHE STUDIES ?
EXCLUSIEVE DISTRIBUTIE AMPCOPRODUCTEN
AMPCD BELGIuM HOEK TEL
:
(03) 544 67 97
RENKUS-HEINZ 76 UNIT 72 ‘‘ 2550 BOOM FAx 2 (03) 544 67 46
.
Deinsesteenweg 202 • B-9770 Kruishoutem • Tel: 09/386 84 50 • Fax: 09/380 1 6 25 E-mail: cd.acoustics@glo.be
•
Vijfde OISTAT-wedstrijd voor theaterarchitectuur
De architectuurcommissie van de OISTAT organiseert voor de vijfde maal een wedstrijd voor
A orid Theatre
de eerste prijs is 5.000 US$, de tweede De plek is boeiend omwille van haar situering in de omgeving. Ze kan inspi 1.500 US$ en de 7 volgende prijzen elk rerend werken omdat ze deels braak ligt 500 US$. en deels bebouwd is met oude indus ‘A World Theatre”. De wedstrijd staat open voor architecten triële panden. en studenten van de laatste jaren van de et is een ideeënwedstrijd voor architectuurscholen. Wie zich inDe wedstrijd opent in september 1998 het ontwerpen van een gebou en wordt afgesloten in maart 1999. Een schrijft, ontvangt na i augustus ‘98 het wencomplex in Praag. Gezel schappen uit de hele wereld kunnen er internationale jury zal de inzendingen programma met de deelnemingsvoor waarden. Dit kan door de som van beoordelen tijdens de maand april op uitnodiging twee ofdrie maanden 15 US$, samen met naam en adres, aanverblijven om er aan een eigen produc 1999. De winnende projecten worden getekend optesturen naar dit adres: bekendgemaakt en tentoongesteld tijtie te werken en die voor te stellen aan dens de Praagse Quadriënnale in juni het publiek. OISTAT 1999. Er verschijnt ook een geïllustreer Box ii de publicatie die wereldwijd verspreid De site grenst aan het expositiepark 7550 AC Hengelo waar de Quadriënnale voor Scenografie wordt.Voor de eerste maal zijn er geldNederland prijzen verbonden aan deze wedstrijd: en Theaterarchitectuur plaatsvindt.
theaterarchitectuur, ditmaal met als onderwerp
H
p.o.
BOUWSTENEN VOOR PERFECTIE LUIDSPEKERS
. . . .
aR verstaanbaarheid be’angrijk is de digitaïe stap richting perfectie een ‘must’ voor geuidstechnici compact, krachtig en topkwallteit
sLP b.v.b.a.
AUDIOPROF n.v.
Rijnkaai 51 2000 ANRWERPEN eï: 05 227.5050 fax: 05 25497.17
Krijgsbaan 25 2640 MORTSEL eï: 05 448.01.60 fax: 05 448.01.59
-
-
-
-
-
-
een gewaarborgde kwaliteit voor alle geluidstoepassingen
arinetheatei’ Tot de creatieve en onconventionele ideeën van het Tsjechische theater behoort zonder twijfel het oprichten van een “Marinetheater”. eze originele vondst komt van Tsjechische theatermensen: de dirigent Petr Jonâs en de ontwer per Karel Honsa. In Noorwegen werd het schip “Friendship Oslo” aange kocht. Het is iio m lang en 15 m breed en werd omgebouwd op de Poolse scheepswerfvan Gdansk, naar een ont werp van Milan Krejcik.
48 cabines en voor de leden van het theatergezelschap 92. Fr is voorzien dat in de aanleghavens beroep zal gedaan worden op lokale zangers om tijdens de voorstellingen op te treden. Op het programma staan onder andere: Don Giovanni, De Barbier van Sevilla, Rigoletto en de baleffen Giseïle en Het Zwanenmeer. Het schip zal varen onder de voorschrif ten van Lloyd en de cruise zal twee jaar duren. De boot van het Marinetheater zal aaleggen in Scandinavië, aan de Westkust van Europa (Hamburg, Londen, Amsterdam, Oostende en Calais), het Middellandse Zeegebied, Japan, Australië, de Caraïben, de Oosten Westkust van Afrika.
D
De eerste voorstelling is gepland voor 5 september 1998 met Figaro’s Bruiloft van Mozart. Het theater wil zich vooral toeleggen op opera en ballet. Er zijn 36o zitplaatsen, verder een foyer, een zaal voor recepties en cocktailparty’s een bar en een kleine conferentiezaal. Voor de crew van het schip zijn er
t FI{LI’FE :
1•
•
GORDIJNEN
audio servr.
soN:.
Theatertextïel
tel. 056/64 09 28
151 35$f) Avelgem fax 056/64 89 30
-
Gelieve deze bon optesturenof tefaxen naar .
.
Making Maqazines Baudelostraat 29 9000 Gent fax 09-233 8087
Totale technische logistiek voor evenementen zowel huur als aankoop Belichting en geluidssystemen podia, decor
Eigenaarsstraat 17 2300 Turnhout Tel./fax (014) 41 72 73
.
.
KLANKTECHNIEK VERHUUR VAN CONCERTINSTALLATIES VOORTHEATERS EN CLUBS. Materiaal o.a. Meyer Sound Soundcraft Shure Wireless Lexïcon Pierre Leconte Tel : 32(013/455.54.76 Lintsestwg. 50 Fax : 32(0)3/454.29.30 Hove 2540
INDUSTRlS
IÏ$sus uoue latutur pour oecot
--
Rubriek .—
KLANK EN LtCHT
tftr
4
braue weeiseis uoot de ur
1)oorniksesteeiiweg
•
KLANK EN LICHT
—
Firma
--
—
..
Mortselsesteenweg 41 2540 Have Tel. 32 131 454 32 03 Faa 32 131 454 32 04 0-mail 100663.1104 Compuserve.com
—
—
Ik bestel 4 opeenvolgende inlassingen onder ProSpot.
,-
....
BF ex. BTW 8.ooo BF ex.BTW 500 BF/inlassing 2.000
Naam
4 inlassingen + magenta
Adres —1w...-
9flllU81FTÏ(U(flhl[IflhiSti3HL 1 inn: Postcode
.......
Gemeente
Tel.
Fax
BTW
Handtekening
.....m ZLLJ
...:
—
J
Ikwens een steunkleur (magenta-rood)
De advertenties worden per inlassing gefactureerd (Buitenland +500 BF per factuur) Het materiaal wordt opgestuurd tegen de van de maand voor verschijning iste Gelieve mij te contacteren in verband met advertentiemateriaal
_.I
J
.j
Het ontwerpen, bouwen, onderhou den of renoveren van toneeltechni sche installaties (brandschermen, elektrische of handbediende trekken, beweegbare podia, lichtbruggen, enz.) in zowel grote als kleine theaters, feestzalen,culturele centra en derge lijke kent geen geheim voor ons. De Koninklijke Opera,de K.N.S., de Vooruit te Gent, de Spil te Roeselare en het BourlaTheater te Antwerpen zijn slechts een paar van onze realisa ties. Wenst u een informatie, studie, een vrijblijvende offerte of een bezoek aan één van onze realisatïes?
Neem contact met ons op volgend adres:
THYSSEN DE REUS N.V. Kaleweg 20 9030 GENT MARIAKERKE Tel. (09) 216 65 65 Fax (09)2166575 ‘
A
THYSSEN
1
GROEP
TT BÂS np—I 28 30 aug. 98 -
6 9 sept. ‘98 16 21 sept. ‘98 19 21 sept. ‘98 -
-
-
15 17 okt 98 1 3 juni 99 -
GASTT-KALCNDCR Theatertechnïsche dagen van BASIT Vooruit Gent Londen (GB) PLASA Keulen CD) Photokina CINEC ‘98 Beurs voor filmtechniek München CD) en postproductie Stuttqart (D) yv& Event 98 Berlijn (D) Showtech -
Volwassenonderwijs Sociale Promotie Regio Waregem Doelgroep -
De cursus “Theatertechniek” richt zich tot personen voor wie het huidige vormingsaanbod onvol doende is. De cursus verenigt de nodige basiskennis en de diverse vaardigheden om volwaardig te functioneren als theatertechnie ker. De cursus is vooral in het eerste jaar geënt op de cursus “Elektriciteit” We streven ernaar om vanuit de theorie zo snel mogelijk de relatie met het theater te leggen. Personeel met de juiste vorming is belangrijk in de opwaardering van het beroep en het statuut van de theatertechnieker.
AUTHORIZED DEALERS Drums Clinic Schildknaapstraat 59 Music Machine Trapstraat 6 Orbit Kolenmarkstraat 99 Orchestral MusiCs Laekenstraat 70
1000 Brussel
-
-
.
-
02/513.57.22 02/514.24.42 02/503.41.20 02/219.14.15
1030 Brussel
Graal Audio Leuvensesteenweg 572 02/734.08.2
1040 Brussel
ADS Electronique St. Pietersplein 1
02/736.97.3
1210 Brussel
Puissance- Paleizenstraat 88
02/215.11.1
1410 Waterloo
Q&S
02/385.09.7
2000 Antwerpen
Muziek + Visie Stijfselrui 46
03/226.33.2
2800 Mechelen
AED Eglantier Vrijgeweidestraat 48
01 5/43.00.7
-
-
-
Chée. de Bruxelles 736A .
-
3191 Boortmeerbeek Ampli Leuvensesteenweg 128 -
01 5/50.06.3
4000 Liège Valkenborgh Musique rue Ste Walburge 1 15 04/224.08.8 04/252.59.9 Maxi Music rue des Guillemins 29 .
-
specialisten aan bod komen. Als dat zinvol is, staan deze spreekbeurten ook open voor nietcursisten.
04/246.92.9
4430 Ans
Guitar Center rue des Français 65
4800 Verviers
Musique Fraipont rue du Gymnase 42 087/33.74.5
4980 Trois-Ponts
Connection Henri Moulin 14
080/68.48.7
5300 Andenne
Promusic Av. Roi Albert 28
085/84.27.1
5660 Couvin
Poly Son rue de la Marcelle 54
060/34.46.9
Locatie VTI Waregem Toekomststraat 75 8790 Waregem
6001 Marcinelle
Omega Productions rue Sabatier 17
071/47.01.8
6040 Jumet
Rudy Music Chée. de Bruxelles 14
071/34.03.0
6220 Fleurus
Sonomats rue Gén. Patris 3B
071/81.75.0
Kostprijs De inschrijving dient te gebeuren véér 21 augustus 1998. Het inschrijvingsgeld bedraagt 5.000 BEf’ en kan contant betaald worden bij de inschrijving of gestort worden op rek. nr. 285-0507578-13 van:
6700 Arlon
Maxi-Music rue des Faubourgs 21
063/22.21.2
6810 lzel
Orban rue vieilles églises 10
061/31.19.1
7000 Mons
Omega nv Av. Joseph Wauters 143
065/31.83.8
7100 La Louvière
Diapason rue L de Brouckère 102
064/21.72.0
7320 Blaton
PTB Music rue de l’industrie 12
069/37.51.1
7700 Mouscron
Jet Sound Avenue Royale 86
056/33.63.3
8310 Brugge
Devriese Frank Maalsesteenweg 492 050/35.60.3
8870 lzegem
Bekafun Heilig Hartstraat 23
051/31.28.0
8940 Geluwe
Gerdy’s Music leperstraat 49
056/51.73.7
9000 Gent
The Sound Factory J. de Vigneplein 1 09/233.03.1 09/223.99.3 Midician Burgstraat 19
Om de persoonlijke begeleiding optimaal te houden, worden er maximum i cursisten toegelaten.
-
-
-
.
-
.
Inhoud 1e jaar Wiskunde Toegepaste wetenschappen Mechanica Labo elektriciteit Technologie ARFI 2c en 3ejaar Decor Licht en projectoren Audiovisuele technieken Geluid Veiligheid Stage -
—
Organisatie Deze opleiding van 2 lesdagen per week (2 x 4 uur) is gespreid over 3 leerjaren. Wie de drie leerjaren met vrucht afwerkt, behaalt een HSTL-diploma Elektriciteit via het Onderwijs voor Sociale Promotie. Volledig cursusjaar
(32
weken).
Op maandag- en dinsdagavond vanafi8 uur (4 lestijden). De lessen starten de eerste week van september 1998. Specifieke theatertechnieken vinden plaats in cc De Schakel in Waregem. Over de 3 jaren worden er aanvul lende voordrachten ingericht waar
Waregem Toekomststraat 75 8790 Waregem
vosP
-
.
-
-
.
.
-
-
-
—
met vermelding van uw naam en de cursus die u wenst te volgen. De inschrijving is slechts definitief na betaling. * Leden van BASTTbetaÏen .ooo, inschrijvingsgeld. VDAB-gerechtigden betalen enkel 500, administratiekosten. -
Info- en inschrijvingsdagen zaterdag 29 augustus 1998 zondag 30 augustus 1998 zondag 6 september 1998 van 9.30 tot 12 uur in de receptiezaal van VTI-Waregem, Toekomststraat 75. Vraag een folder van de opleidin gen waarin u geïnteresseerd bent! Inlichtingen VosP Waregem tel. 056/601462 fax 056/602245
.
-
-
-
-
9050 Ledeberg (Gent) City Sounds Brusselsesteenweg 47 09/231.71.6 -
9300 Aalst
Gotron Leo de Bethunelaan 101
053/78.30.8
9400 Ninove
Gigatek Albertlaan 109
054/32.84.5
9800 Deinze
-
.
A Pip’s Music Guido Gezellelaan 30-42 La Roy Sound Projects G. Gezellelaan 21 -
-
09/386.85.3 09/386.12.9
GROOT-HERTOGDÖM LUXEMBURG 1633 Luxemburg
Musek Edy Noel rue A. Godart 21
48.89.0
8060 Betrange
Musek Edy Noel Centre Commerdal Belle Etoile Musek Edy Noel City Concorde
31.41 .7 44.95.
-
-
—
Ovolution The Microphone Series
[ïG H 1 1 N 6
tS0UND
RIGGING