jaarverslag2006

Page 1

>

Jaarverslag 2006 Stichting Platform Verantwoord Huisdierenbezit


> Stichting ter bevordering van een Verantwoorde Relatie tussen Mens & Dier


Inhoudsopgave: 03

Wat is Stichting Platform Verantwoord Huisdierenbezit?

05

Voorwoord van de Voorzitter

06 06 07

Het PVH in 2006 Reorganisatie Werk- en Projectgroepen

09 10 11

Het PVH en de overheid PVH & Public Relations Stage- en Afstudeerprojecten

12 13

Vooruitzichten voor 2007 en volgende jaren Samenstelling van het PVH

14

Financieel Overzicht 2006 Toelichting

16 18

Bijlage 1: Organogram Stichting PVH Bijlage 2: Samenvattingen van in 2006 afgeronde afstudeeronderzoeken

1

>


> 2


Wat is en doet de Stichting Platform Verantwoord Huisdierenbezit?

De Stichting Platform Verantwoord Huisdierenbezit (PVH) houdt zich bezig met vraagstukken en voorlichting over het verantwoord houden van huisdieren, adviseert de overheid voor evenwichtige wetgeving en neemt initiatieven tot onderzoek.

De Stichting PVH geeft objectieve voorlichting over de optimale verzorging van huisdieren (www.huisdieren.nu). Dit doet de stichting binnenkort in samenwerking met het in 2007 op te richten Landelijk Informatiecentrum Gezelschapsdieren. Het PVH vertegenwoordigt de houders van gezelschapsdieren binnen de Raad voor Dierenaangelegenheden (RDA). Deze adviseert de minister van LNV over strategische vraagstukken op het gebied van de gezondheid en het welzijn van gehouden dieren. Het PVH heeft een achterban van ruim 300.000 georganiseerde houders van gezelschapsdieren, maakt gebruik van hun specifieke expertise en is op het gebied van gezelschapsdieren de officiĂŤle gesprekspartner van het Ministerie van LNV.

De kern van het PVH wordt gevormd door het Algemeen Bestuur, dat bestaat uit een Dagelijks Bestuur en de Werkgroepvoorzitters. Een Raad van Toezicht, samengesteld uit vertegenwoordigers van koepelorganisaties, houdt toezicht en bepaalt het beleid. Werkgroepen met diersoortgerichte kennis en (ad hoc) projectgroepen zorgen voor ondersteuning met wetenschappelijke kennis. Het Bureau van het PVH is verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken en gevestigd bij PTC+ in Barneveld.

3

>


> 4


Voorwoord van de voorzitter

Het jaar 2006 stond voor de Stichting Platform Verantwoord Huisdierenbezit (PVH) in het teken van de ontwikkeling van een nieuwe organisatiestructuur. Daarmee hoopt het PVH slagvaardiger en professioneler te kunnen werken. Een gezonde en structurele financiële basis verkrijgen heeft in 2007 de hoogste prioriteit.

Het Bureau van het PVH is uitgebreid met twee personen (parttime) ter ondersteuning voor de PR, communicatie, fondsenwerving en kennisverwerving. Naast de behandeling van actuele zaken, zullen de werkgroepen diersoortgerichte informatie verzamelen en beschikbaar maken, ter ondersteuning van het Landelijk Informatiecentrum Gezelschapsdieren (LICG) dat per 1 februari 2007 in Barneveld van start zal gaan. Het LICG is een initiatief van het Forum Welzijn Gezelschapsdieren (FWG) en zal onafhankelijke en betrouwbare informatie verschaffen over de aanschaf en verzorging van gezelschapsdieren.

In maart 2006 presenteerde het Forum haar Actieplan “Gedeelde Zorg”. Het PVH verzorgt enkele taken die hieruit voortvloeien, met medewerking van de aangesloten organisaties op het gebied van de betreffende gezelschapsdieren. Het PVH heeft daarnaast studenten van diverse onderwijsinstellingen opdracht gegeven om onderzoek op verschillende deelgebieden te verrichten.

Het succes van onze activiteiten is alleen mogelijk dankzij een goede samenwerking en ondersteuning van en inzet door de aangesloten organisaties en hun afgevaardigde vertegenwoordigers. Namens het PVH wil ik ze daarvoor dankzeggen en de hoop uitspreken dat dit gecontinueerd zal worden.

A. Achterkamp Voorzitter Stichting Platform Verantwoord Huisdierenbezit

5

>


Het PVH in 2006 Missie De Stichting PVH is een samenwerkingsverband van liefhebberijorganisaties op het gebied van gezelschapsdieren. Het primaire doel is het welzijn van gezelschapsdieren en de relatie tussen mens en dier te bevorderen. Dit wil het PVH bereiken door middel van onderzoek en objectieve advisering en voorlichting aan (potentiĂŤle) bezitters van gezelschapsdieren. Het PVH is de gesprekspartner van de overheid op het gebied van gezelschapsdieren en behartigt hier tevens de belangen van houders en organisaties. Waar mogelijk werkt het PVH samen met andere partijen in de sector.

Visie Het PVH wordt in Nederland breed erkend als deskundige partij bij vraagstukken en actuele ontwikkelingen betreffende het verantwoord houden van gezelschapsdieren. Het PVH streeft naar evenwichtige wetgeving op dit terrein en wordt regelmatig gevraagd te adviseren als lid van de Raad voor Dierenaangelegenheden, het Forum Welzijn Gezelschapsdieren en het Landelijk Informatiecentrum Gezelschapsdieren.

Reorganisatie Algemeen Het jaar 2006 stond in het teken van de uitvoering van de nodige stappen naar een professionele structuur van het PVH. Dit omvat de vorming van een Bureau dat meer ondersteuning aan de organisatie kan geven en het opzetten van een nieuwe organisatiestructuur, waarbij onafhankelijke werkgroepvoorzitters zitting nemen in het Algemeen Bestuur. De koepelorganisaties, die voorheen het bestuur vormden, vormen nu de Raad van Toezicht (zie organogram: bijlage 1). Voor dit doel was een statutenwijziging noodzakelijk. De aangesloten (koepel)organisaties en de vaste groep externe adviseurs van het PVH (zie verder) gaven tijdens enkele bijeenkomsten hierop commentaar. De nieuwe statuten zijn op 14 november 2006 bij de notaris getekend. Intussen waren er nieuwe personen voor de functies van voorzitter van Werkgroepen, lid van het Dagelijks Bestuur en de Raad van Toezicht gevonden die bereid waren deze taken op zich te nemen. De naam van het PVH werd officieel veranderd in Stichting PVH om de rechtsvorm duidelijker naar de sector en het grote publiek tot uitdrukking te brengen. De afkorting, PVH, verandert in het belang van de herkenbaarheid echter niet.

Nieuwe organisaties Voor het lidmaatschap van werkgroepen van het PVH hebben zich in 2006 aangemeld: Nederlandse Bond Aqua Terra (NBAT), Vereniging van Beroepsmatige Kennelhouders, Vereniging Samenwerkende Ratteries en Opvang (VSRO), World Rabbit Science Association en de Stichtingen Kattenzorg Nijmegen en Dordrecht. > 6


Vertrokken organisaties De koepelorganisatie Nederlandse Federatie voor Kleindierententoonstellingen (FK) heeft het PVH per 1 januari 2007 verlaten. Het FK bestaat uit de Nederlandse Bond van Hoender-, Dwerghoender, Sier- en Watervogel houders (NHDB), Nederlandse Bond van Sierduivenliefhebbersverenigingen (NBS) en de Nederlandse Konijnen-, cavia- en knagersliefhebbers Bond (NKB).

Adviseurs Het bestuur heeft in 2006 regelmatig een beroep gedaan op de kennis van haar vaste groep externe adviseurs. Er zijn drie bijeenkomsten samen met het bestuur geweest die voor een belangrijk deel gericht waren op het samenstellen van de nieuwe statuten.

Werk- en Projectgroepen Algemeen De Werkgroepen Honden, Katten, Vogels, Reptielen & AmfibieĂŤn en Vissen & Ongewervelden hebben in 2006 regelmatig vergaderd. De Werkgroep Kleine Zoogdieren kon door omstandigheden niet bijeenkomen. De werkgroepen hebben een start gemaakt met het vernieuwen van de informatie en diersoortspecifieke kennis voor de PVH-website. Per werkgroep is een contactpersoon verantwoordelijk voor het verzamelen en redigeren van de informatie. Daarnaast zijn vanuit het Bureau (zie verder) twee personen actief als eindredacteur.

Honden In 2006 hebben nagenoeg alle organisaties op het gebied van honden zich aangemeld als lid van de Werkgroep. De voorzitter van de Werkgroep, de heer P. Beekman, was door gezondheidsproblemen uitgeschakeld, maar werd vervangen door de heer J. van Leeuwen (Raad van Beheer). Het PVH heeft samen met de Werkgroep Hond en met behulp van studenten van de STOAS in Dronten een start gemaakt met een plan van aanpak voor een certificeringssysteem voor hondenscholen, -instructeurs, -trimmers en -therapeuten.

Katten De (ras)kattenorganisaties zijn opnieuw gestart en werken nu actief en constructief samen in de Werkgroep Katten, onder leiding van de nieuwe voorzitter, prof. Dr. E. Gruys. Zij zoeken naar mogelijkheden om gezamenlijk een koepelorganisatie op te richten. Gezien de ontwikkelingen op het gebied van gezelschapsdieren, biedt het voordelen om met deze vorm van samenwerking de belangen van de kattenwereld breed te behartigen. De betrokken organisaties onderzoeken of het Overleg Platform Cat Fancy (OP), dat voor een groot deel overeenkomstige doelstellingen heeft, hierbij een rol kan spelen. 7

>


Vogels, Reptielen & Amfibieën, Vissen & Ongewervelden De Werkgroepen Vogels, Reptielen & Amfibieën en Vissen hebben een belangrijke rol gespeeld als lid van een Werkgroep van het Forum Welzijn Gezelschapsdieren. Deze heeft de zogeheten “Positieflijst” voor de invulling van Art. 33 van de Gezondheids- en Welzijnswet voor Dieren (GWWD) opnieuw beoordeeld en ingedeeld (zie ook verder).

Voeding gezelschapsdieren De Projectgroep (PG) Voeding Gezelschapsdieren heeft een nieuwe start gemaakt met als voorzitter Prof. Dr. Ir. Wouter Hendriks, hoogleraar diervoeding aan de Wageningen Universiteit en Research Centre (WUR). Een stuurgroep bestaande uit Ing. Tj. Huisman (Van Hall Larenstein), Dr. J. Nijboer en H. Zwartepoorte (Diergaarde Blijdorp) en Dr. P. Overgaauw (PVH) heeft een aantal zaken voorbereid. In 2007 kan de volledige werkgroep opnieuw aan de slag. De Projectgroep Voeding heeft als doelstelling eigenaren te adviseren over de juiste voeding van hun huisdieren, gebaseerd op wetenschappelijke informatie.

> 8


Het PVH en de overheid Raad voor Dierenaangelegenheden en Forum Welzijn Gezelschapsdieren Het PVH werd door de voorzitter, de heer A. Achterkamp, vertegenwoordigd in de Raad voor Dierenaangelegenheden (RDA) en het Forum Welzijn Gezelschapsdieren. Het Forum is in januari 2005 door de minister benoemd als onderdeel van de Raad voor Dierenaangelegenheden. Het bestaat uit vertegenwoordigers van het Platform Verantwoord Huisdierenbezit (PVH), Dibevo, Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde (KNMvD), Faculteit Diergeneeskunde (FD), Dierenbescherming (DB) en het ministerie van LNV. Het Forum is tijdelijk ingesteld en heeft als taak om tot afspraken te komen over de wijze waarop het welzijn van gezelschapsdieren in Nederland kan worden verbeterd. Op 23 maart 2006 heeft het Forum aan minister Veerman van LNV het eindrapport (Actieplan) onder de naam “Gedeelde Zorg” aangeboden, samen met het rapport “Feiten en Cijfers”. Het actieplan bevat afspraken tussen de partijen binnen de gezelschapsdierensector: hoe kunnen zij het welzijn van gezelschapsdieren beter borgen en wie neemt daarin de verantwoordelijkheid? De voorgestelde maatregelen bestaan uit drie onderdelen: algehele identificatie en registratie van hond (en later kat), verbetering van de informatievoorziening en de certificering (erkenning) van ondernemingen op het gebied van gezelschapsdieren. Het PVH is actief betrokken bij de uitwerking van alle maatregelen.

Positieflijst De minister wenst tevens invulling van Artikel 33 van de GWWD, zo gaf hij aan toen hij het Actieplan in ontvangst nam. Het PVH participeerde in de Werkgroep van deskundigen binnen het Forum, die de bestaande lijsten hebben vereenvoudigd en herzien tot één, beter hanteerbare, positieflijst. Hierop staan alle dieren vermeld die vanuit gezondheids- en welzijnsoogpunt geschikt zijn om als gezelschapsdier te worden gehouden. Tevens zijn de argumenten voor deze keuze in het advies opgenomen. Het advies wordt door de Raad voor Dierenaangelegenheden medio begin 2007 aangeboden aan de minister van LNV.

Identificatie & Registratie Het PVH maakt ook deel uit van de Werkgroep Identificatie & Registratie (I&R). Deze onderzoekt hoe I&R kan bijdragen aan een efficiëntere bestrijding van zoönosen bij gezelschapsdieren en aan een sturing van het fokbeleid, zonder dat daarvoor gedetailleerde regelgeving noodzakelijk is.

Landelijk Informatiecentrum Gezelschapsdieren. Eén van de maatregelen die het Forum heeft voorgesteld is de informatievoorziening naar het grote publiek te verbeteren. Hiertoe wordt in 2007 het Landelijk Informatiecentrum Gezelschapsdieren (LICG) opgericht, dat het grote publiek en (aanstaande) diereneigenaren onafhankelijke en betrouwbare informatie zal verstrekken over de aanschaf en verzorging van gezelschapsdieren. Het PVH had zitting in de werkgroep die de oprichting van de stichting LICG heeft voorbereid en uiteindelijk het stichtingsbestuur vormt. Deze onafhankelijke stichting is een samenwerkingsverband van de KNMvD, de FD, Dibevo, DB en het PVH. Het Ministerie van LNV is betrokken als toehoorder. Het LICG zal, evenals als het PVH, gehuisvest worden in Barneveld bij het Practical Training Centre PTC+. 9

>


Certificering Als onderdeel van de in het Actieplan voorgestelde maatregel “certificering (erkenning) van ondernemingen op het gebied van gezelschapsdieren”, heeft het Forum het PVH verzocht een plan op te stellen om te komen tot een certificeringssysteem voor hondenscholen, -instructeurs, -trimmers en -therapeuten. Een lijst van gecertificeerde ondernemingen komt op gebruiksvriendelijke manier beschikbaar voor kopers en houders van honden.

PVH & Public Relations Elektronische Nieuwsbrief De PVH-Nieuwsbrief verscheen in 2006 in de maanden maart, mei, juli en oktober. Vanaf mei was het mogelijk om de Nieuwsbrief digitaal via een e-mail-leverancier efficiënt en snel te verzenden naar meer dan duizend adressen. De bedoeling is om dit bestand uit te breiden naar het grootste deel van de achterban.

Dier & Vriend Pas eind 2006 kon definitief groen licht worden gegeven aan het al langer bestaande plan om in het kwartaalblad “Dier & Vriend”, met een oplage van 225.000 stuks, een eigen middenkatern van acht pagina’s in te sluiten. Op dat moment stonden vier organisaties uit de achterban (Raad van Beheer op Kynologisch Gebied in Nederland, Nederlandse Kattenfokkers Vereniging, Nederlandse Postduivenhouders Organisatie en de Nishikigoi Vereniging Nederland), garant voor een afname van in totaal vier keer 9.000 stuks. Via dit blad kunnen deze organisaties het grote publiek brede informatie over verschillende diersoorten verstrekken. Dit betekent voor hen bovendien gratis publiciteit, waarmee zij nieuwe leden kunnen werven. Ook het PVH kan zich hiermee naar het grote publiek gaan profileren.

Nieuwe huisstijl Met behulp van het communicatieadviesbureau MURS uit Ermelo heeft het PVH een volledige vernieuwing doorgevoerd in de huisstijl. In het nieuw ontworpen logo komt de relatie mens-dier beter tot uitdrukking en er is gekozen voor een moderne kleurencombinatie van paars en groen. In overeenstemming met deze huisstijl is onder andere nieuw briefpapier, een brochure en de website ontworpen.

PVH-website In samenwerking met MURS en het bedrijf Result-IT is ook een nieuwe en meer professionele website voor het PVH ontworpen. Doel is betrouwbare informatie te bieden over het verantwoord houden van gezelschapsdieren, actueel nieuws te verstrekken en informatie over de Stichting te geven. Op de website wordt op aantrekkelijke en leesbare wijze alle informatie over gezelschapsdieren per diersoort en soms tot op rasniveau vermeld. Tevens kan het Bureau van het PVH zelf snel actuele informatie op de website zetten. Ook kan de digitale nieuwsbrief vanuit de website worden verstuurd, waardoor een aparte internet provider voor dit doel niet meer nodig is. > 10


Week van het Huisdier Het PVH nam ook in 2006 deel aan de voorbereidingen en uitvoering van activiteiten rond De Week van het Huisdier, die gehouden is van 13 tot 21 mei. Het thema was “Huisdier & Kind”. In dit kader hield Dr. P. Overgaauw namens het PVH een lezing over “Huisdieren en kinderen” tijdens het internationale gezelschapsdierencongres De Voorjaarsdagen in april in Amsterdam.

Symposia In samenwerking met de Stichting FelCan (www.felcan.nl) heeft het PVH in 2006 twee symposia georganiseerd: op 11 maart een Kattendag (over gezondheidszaken bij katten) en op 30 september een Hondendag. Beide symposia vonden plaats bij het PTC+ in Barneveld. De samenwerking wordt voortgezet en in 2007 zal de Kattendag op 10 maart en de Hondendag op 29 september plaatsvinden.

Petities Petitie tegen SBS6 “Opvoedpolitie voor Dieren” Het PVH coördineerde in 2006 twee petities. Omroep SBS6 bracht een Amerikaanse versie van het programma “Opvoedpolitie voor Dieren” op de tv. Zowel de Werkgroep Honden van het PVH als de O&O (Nederlandse Vereniging voor Instructeurs in Hondenopvoeding en -Opleiding) constateerden in juni dat in onderdelen van dit programma op verkeerde en achterhaalde wijze honden worden ‘opgevoed’. Het PVH verzocht alle betrokken partijen uit de sector een petitie te ondertekenen met het verzoek zo snel mogelijk met dit programma te stoppen. De petitie is aangeboden bij SBS6. Toen daarop geen reactie kwam, is de petitie uiteindelijk op 28 juni via het ANP Persbureau als persbericht naar buiten gebracht.

Petitie ter ondersteuning Actieplan Welzijn Gezelschapsdieren In de media verschenen in april voor de zoveelste keer berichten over malafide hondenhandel. Ook het tvprogramma Radar besteedde hier aandacht aan. De malafide hondehandel is een voorbeeld van de uitwassen waartegen de huisdierensector kan optreden met behulp van de maatregelen uit het Actieplan “Gedeelde zorg” van het Forum Welzijn Gezelschapsdieren. De Werkgroep Honden en de Werkgroep Katten vonden het daarom van het grootste belang de politiek erop te wijzen dat de georganiseerde sector deze maatregelen ondersteunt. Zowel de minister als de leden van de vaste kamercommissie voor landbouw ontvingen de petitie voordat de Tweede Kamer het Actieplan op 14 september besprak.

Stage- en Afstudeerprojecten Studenten van de Agrarische Hogescholen van Den Bosch, Delft en Leeuwarden, de lerarenopleiding STOAS (Den Bosch en Dronten) en Writtle College, University of Essex, hebben in 2006 onderzoeken uitgevoerd in het kader van (afstudeer)stages. Het PVH was in alle gevallen hun opdrachtgever en begeleider. In Bijlage 2 staan de samenvattingen van de afgeronde projecten.

11

>


Vooruitzichten voor 2007 en volgende jaren Er is in 2006 veel werk verzet. Het PVH was bij veel actuele ontwikkelingen betrokken. De organisatie heeft een nieuwe structuur gekregen en de personele bezetting van het Bureau is uitgebreid. Met de nieuwe organisatie en optimale samenstelling van de Werkgroepen verwacht het PVH slagvaardiger te kunnen werken en meer publiciteit voor het PVH en de aangesloten organisaties te kunnen verkrijgen. In de komende jaren heeft de financiële situatie van het PVH de hoogste prioriteit. In 2007 zullen de contacten met het Landelijk Informatiecentrum Gezelschapsdieren worden geïntensiveerd en uitgebreid. Daarbij blijft het PVH een belangrijke rol spelen op het gebied van informatievoorziening en kennisontwikkeling. Daarnaast worden wegen gezocht om de service aan en ondersteuning van de aangesloten achterban op het gebied van preventieve gezondheidszorg verder te ontwikkelen. Aan de PR en communicatie zal meer inhoud worden gegeven; met de vernieuwde website, het blad Dier & Vriend en extra personele ondersteuning. Onderzocht wordt momenteel of een DVD-project genaamd “Alles over uw huisdier” tot de mogelijkheden behoort. De DVD’s kunnen aan een breed publiek beschikbaar worden gesteld en bevatten voorlichting over de aanschaf en het houden van alle soorten huisdieren. Met de HAS Kennistransfer in Den Bosch is een start gemaakt met gezamenlijke projecten om onder andere kennisoverdracht te ontwikkelen en verder uit te werken. De samenwerking met onderzoeks- en onderwijsinstellingen zoals WUR, Van Hall Larenstein, HAS Den Bosch en de STOAS wordt voortgezet en verder uitgebreid. De daaruit voortvloeiende onderzoeksprojecten worden in veel gevallen uitgevoerd met ondersteuning van de Werkgroepen van het PVH.

> 12


Samenstelling van het PVH Raad van Toezicht De Raad van Toezicht bestaat uit vertegenwoordigers van vier koepelorganisaties van liefhebbersbonden en -verenigingen: > > > >

ConfĂŠderation Ornithologique Mondial Nederland (COM): B. Braam Nederlandse Postduivenhouders Organisatie (NPO): A.C. Ebben Raad van Beheer op Kynologisch Gebied in Nederland (RvB): J.J. van Leeuwen Samenwerkende Aquarium en Terrarium Organisaties (SATO): Drs. W. Wilhelm

De verwachting is dat in 2007 ook voor de kattenorganisaties een koepel wordt opgericht. Het PVH heeft daarmee een achterban van meer dan 300.000 georganiseerde gezelschapsdierenhouders en vertegenwoordigt meer dan 90% van het aantal georganiseerde huisdierenbezitters.

Bestuur A. Achterkamp, voorzitter Drs. A. Fledderus, secretaris Vacature, penningmeester Mw. Dr. M.A.E. van Hagen, vz. WG Honden Prof. Dr. E. Gruys, vz. WG Katten Ir. Ing. E.J. Gubbels, vz. WG Vogels Mw. Drs. S.J.P. Thissen, vz. WG Kleine Zoogdieren J. Boonstra, vz. WG Reptielen en AmfibieĂŤn Dr. A. Ploeg, vz. WG Vissen en Ongewervelden

Adviseurs Faculteit der Diergeneeskunde, Universiteit Utrecht: Prof. Dr. F. van Sluijs Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde, Houten: Drs. M. Verburgh Practical Training Centre PTC+ in Barneveld: Drs. E. Bethlehem Van Hall Larenstein, Leeuwarden: Ing. Tj. Huisman Vereniging Landelijke Organisatie Dibevo: J. de Jongh Ministerie van LNV als waarnemer: Mw. Mr. Drs. S.A.B. van Rooij

Bureau Dr. Ing. P.A.M. Overgaauw, directeur Mw. K. Schipper-van der Meer, secretariaat Mw. Ir. C. Verheijen, PR & Communicatie R. Hensen MSc, wetenschappelijk medewerker

13

>


Financieel overzicht 2006 Uitgaven Personeel Communicatie/PR Algemene kosten

Begroting 105.200 17.000 23.800

Werkelijk 87.770 15.340 25.005

Bestuurskosten 9.000 6.205 ______________________________________________________________

Totaal

Baten

155.000

Begroting

134.320

Werkelijk

Subsidie LNV 135.000 113.130 Bijdrage koepels 8.000 8.000 Bijdrage adviseurs 7.000 6.540 Sponsoren, donaties, rente 5000 6.650 _____________________________________________________________

Totaal

> 14

155.000

134.320


Toelichting De kosten voor personeel zijn lager uitgevallen dan gebudgetteerd omdat de geplande tweede 0.5 FTE administratieve ondersteuning slechts gedeeltelijk en met ingang van september is ingevuld. De verwachting is dat begin 2007 verdere ondersteuning van het secretariaat noodzakelijk wordt. De post communicatie/PR bestaat uit kosten voor symposia, afstudeerprojecten en de ontwikkeling van een elektronische nieuwsbrief, website en een nieuwe huisstijl. Omdat in 2006 duidelijk werd dat een onafhankelijk Landelijk Informatiecentrum Gezelschapsdieren (LICG) de voorlichting zou gaan verzorgen, is de aanvankelijk geplande uitgebreide website bescheidener van opzet gebleven tegen lagere kosten. De algemene kosten, bestaande uit bureaukosten, huur, verzekeringen, accountant en externe ondersteuning, zijn iets meer dan gebudgetteerd door de hogere accountantskosten i.v.m. het eerste keer op te stellen accountantsrapport en als gevolg van hoger uitgevallen verzekeringspremies. De bestuurskosten konden beperkt blijven omdat de onkosten voor het nieuwe bestuur pas vanaf december 2006 worden gedeclareerd. Het financieel verslag 2006 is door Deloitte Accountants BV gecontroleerd. Het accountantsrapport ligt ter inzage bij het PVH.

15

>


Bijlage 1: Organogram Stichting Platform Verantwoord Huisdierenbezit

Stichting Platform Verantwoord Huisdierbezit

Adviseert bestuur PVH

Raad van Toezicht PVH* Koepelorganisaties (controleert beleid)

Adviseurs Dibevo, KNMvD, FD, Van Hall, PTC+, Min.LNV

Algemeen bestuur DB: onafh. vz., secr., penningm. Leden: Voorzitters Werkgroepen

Werkgroepen**

Bureau PVH Directeur, Secretariaat (uitvoerend, ondersteunend)

Organisaties*

* Lid RvT: ConfĂŠderation Ornithologique Mondial Nederland (COM) > Algemene Bond van houders van Parkieten en Papegaaiachtigen > Belangenbehartiging Europese Cultuurvogels > Nederlandse Bond van Vogelliefhebbers > Algemene Nederlandse Bond van Vogelhouders Lid RvT: Raad van Beheer op Kynologisch Gebied in Nederland. Lid RvT: Samenwerkende Aquarium en Terrarium-organisaties (SATO) > Nishikigoi Vereniging Nederland > Dendrobatidae Nederland > Lacerta > Doelgroep Salamanders > St. doelgroep groene leguanen > Nederl. Schildpadden Vereniging Lid RvT: Nederlandse Postduivenhouders Organisatie (NPO) Lid RvT (vacant): Kattenorganisaties

> 16

** Werkgroepen > > > > > >

Werkgroep Werkgroep Werkgroep Werkgroep Werkgroep Werkgroep

Honden Katten Reptielen & AmfibieĂŤn Vissen & Ongewervelden Vogels Kleine Zoogdieren

Projectgroepen > Projectgroep Stage- en Afstudeerprojecten > Projectgroep Voeding De leden van de diverse werkgroepen bestaan uit vertegenwoordigers uit de georganiseerde dierhouderij, de adviserende organisaties en deskundigen op persoonlijke titel. Organisaties die niet direct vertegenwoordigd zijn in het bestuur van het Platform, kunnen een lid afvaardigen naar de werkgroepen. Zij worden als volledig lid van de werkgroepen beschouwd. Indien een onderwerp het noodzakelijk maakt deskundigen ad hoc uit te nodigen, is dat te allen tijde mogelijk.


Werkgroep Honden Aequor Alg. Belangenvereniging Hondentoiletteer Bedrijf Alpha, Nederlandse vereniging van gedragstherapeuten voor Honden Dibevo Dog Vision Federatie Hondensport Nederland Genetic Counselling Services Hondenbescherming Huisdier Kennis Instituut KNK Cynophilia Koninklijke Nederlandse Jagers Vereniging Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde (GGG) Kynologen Vakbond Nederland Kynotrain Martin Gaus Gedragscentrum Practical Training Centre PTC+ Quiebus Raad van Beheer op Kynologisch Gebied in Ned Sophia-vereeniging ter bescherming van Dieren Tinley Adviesbureau Van Hall Larenstein Vereniging van Beroepsmatige Kennelhouders Vriendenkring BAND Wageningen Universiteit en Researchcentrum

Werkgroep Katten Dibevo Federatie Nederlandse Kattenverenigingen Felikat Genetic Counselling Services Huisdier Kennis Instituut Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde (GGG) Mundikat Nederlandse Katten Fokkers Vereniging Nederlandse Perzen Vereniging Nederlandse Ras Katten Vereniging Neocat Practical Training Centre PTC+ Ragdoll Club BeNeLux Saint Pro Cat Sophia-vereeniging ter bescherming van Dieren Stichting FelCan Stichting Felissana Stichting OP Nederlandse Cat Fancy Tinley Adviesbureau Van Hall Larenstein Vereniging Kattenzorg (Den Haag, Nijmegen, Dordrecht)

Werkgroep Kleine Zoogdieren Dibevo Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde Practical Training Centre PTC+ Stichting De Fret Tinley Adviesbureau Vereniging Archaeopteryx World Rabbit Science Association Vereniging van Samenw. Ratteries en Opvang

Werkgroep Reptielen & AmfibieĂŤn Dendrobatidae Nederland European Studbook Foundation Kameleon Vereniging Nederland Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde Nederlandse Bond Aqua Terra Nederlandse Schildpadden Vereniging NVHT Lacerta (Ned. Ver. voor Herpetologie en Terrariumkunde) Salamander Vereniging SERPO Stichting Doelgroep Groene Leguanen Vereniging Archaeopteryx

Werkgroep Vissen & Ongewervelden Dibevo Discus Club Holland Koi Onderzoeks Instituut Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde Nederlandse Bond Aqua Terra Nederlands Belgische Bond voor Zeewateraquariumverenigingen Nishikigoi Vereniging Nederland Stichting Vissenbescherming Vereniging Archaeopteryx Wageningen Universiteit en Researchcentrum Afd. Haarvissen

Werkgroep Vogels Algemene Ned. Bond voor Vogelliefhebbers Aviornis International Nederland ComitĂŠ Ornithologique Mondial afd. Nederland Jacoba van Beieren Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde (GGG) Nederlandse Postduivenhouders Organisatie Tinley Adviesbureau Vereniging Archaeopteryx

17

>


Bijlage 2 Samenvattingen van in 2006 afgeronde afstudeeronderzoeken Op weg naar een Kenniscentrum Jelske Thoren en Ineke Kamminga, HAS Den Bosch, februari 2006

Bij werkgroepen en (koepel)organisaties binnen het Platform Verantwoord Huisdierenbezit (PVH) is in de loop der jaren veel kennis verzameld die gemakkelijk beschikbaar moet komen voor het grote, veelal niet-georganiseerde publiek. Het is belangrijk dat er een centrale poort wordt gevormd waar ge誰nteresseerden gemakkelijk terecht kunnen voor de informatie, die bovendien betrouwbaar moet zijn. Betrouwbare informatie over gezelschapsdieren dient als hulpmiddel om de relatie tussen mens dier te verbeteren en zo verantwoord huisdierenbezit te bevorderen.

> 18


In dit onderzoek is een voorstel geformuleerd van de organisatiestructuur en inrichting van een toekomstig kenniscentrum. Voor dit doel is de organisatiestructuur van zeven andere kenniscentra onderzocht door deze te bezoeken en te interviewen. Ook zijn de wensen van het PVH en van deelnemende instellingen meegenomen. De doelgroep is primair de (potentiĂŤle) niet-georganiseerde dierhouder. Op deze manier wordt een grote groep mensen bereikt.

> De informatie die binnen het PVH aanwezig is moet in een databank beschikbaar komen voor het publiek middels een website. Een website is een modern medium waarmee een grote groep mensen kan worden bereikt. Er wordt geadviseerd de bouw van de website uit te besteden aan een professioneel ICT-bedrijf. De indeling van de website moet bestaan uit een raamwerk dat de basis van de website vormt. Dit raamwerk heeft op elke pagina dezelfde vormgeving en zorgt ervoor dat de website duidelijk en overzichtelijk is.

> Voor de naamsbekendheid van het PVH wordt geadviseerd om persberichten te plaatsen in vakbladen en tijdschriften in de diersector. Ook moeten folders, brochures en posters worden verspreid bij dierenartspraktijken en dierspeciaalzaken. Deze methoden zijn effectief en betaalbaar.

> Er worden minimaal drie FTE’s nodig geacht om een kenniscentrum draaiende te kunnen houden. Voor de bekostiging van het kenniscentrum is het van belang dat er wordt gezorgd voor een vaste bron van inkomsten. Dit kan door middel van subsidie van de overheid en/of door bijdragen vanuit de sector.

Dog welfare Marianne van Haarlem en Atsuko Shinohara HAS Den Bosch & Writtle College, University of Essex, april 2006

Regarding dog-welfare, several problem-areas were defined from the literature; genetics, general health, environment and behaviour. Also anthropomorphic views and how these affect the welfare of the dog were reviewed.

> Genetic problems are a major threat on the welfare of the Dutch dog population. The prevalence of genetic disorders is relatively high and usually caused by breeding on exaggerated exteriors and inbreeding. Inbreeding is done to select on certain characteristics, effectively isolating the genetic population. As a result there are breeds with respiratory distress due to brachycephaly, spinal problems due to extreme long backs and chronic skin diseases due to extreme wrinkled skin. There are also multiple problems in extreme large or extreme small dogs. This type of breeding also promotes unwanted character traits in dogs, like anxiousness and aggressiveness. Dog-owners and potential dog-owners are not sufficiently aware of these problems and continue to buy these dogs. The problem become even worse by importing dogs from Eastern Europe, where breeders have only economical motives and breed what the market asks without considering the welfare of their animals. A better understanding of these problems and education of the public where to look for when buying a dog, may help solving this problem.

> Health problems, mostly caused by insufficient knowledge of the owner, are parasites and skin, oral, and nutritional problems. Dog owners should be sufficiently educated about the existence and prevention. Stress can be caused by various physical and psychological factors and, when existing over a longer period of time, will negatively affect the well being of the dog. There are various behavioural symptoms that point out that the dog is experiencing stress. Owners should be familiar with these and have a basic knowledge on how to deal with this situation.

> Environmental factors also contribute to the welfare of the dog. It is most important that the dog is sufficiently socialised as a puppy so it will not be afraid of normal environmental stimuli. Even when this is the case,

19

>


situations can occur where the dog is afraid and feels stressed as often is seen with thunderstorms and fireworks. The owner must understand that this fear affects the welfare of his/her dogs and should try to correct this. Other environmental factors that contribute to the welfare of the dog are the amount of space available for the dog and the opportunities for exercise and social contacts with other dogs or humans. The environment, where the dog lives can also be used to stimulate the dog and prevent boredom. Especially in those cases where dogs are left alone for longer periods of time this is necessary. One can think about hiding food in the room or giving toys that the dog will be busy with. It is also possible to enrich the environment by providing olfactory or auditory stimulation. The owner must always make sure that the dog is safe in its habitat, e.g. poisonous substances must be kept out of reach and on warm days the dog should have access to the shade. Leaving the dog alone in the car on a warm day can be fatal.

> Behavioural problems will negatively affect the welfare of both dogs and humans. Many dogs are still euthanased for this reason. The most common serious problems are aggression to both humans and other dogs and separation anxiety. Aggression is especially a difficult problem, because there are different types of aggression, e.g. fear or dominance and many influencing factors e.g. breed, gender, age, attitude of the owner and previous experiences. Owners with dogs that have serious aggression problems should not hesitate to seek professional help. Owners should be familiar with the body language of the dog to recognise for example signs of fear or dominance in an early stage, when itís much easier to change the behaviour of the dog.

> Anthropomorphism may lead to welfare problems because people project their own needs, emotions and thoughts onto the dog. This may cause behavioural problems, such as dominance aggression, and health problems.

> The rules and regulations in the Netherlands donít have specific regulations regarding dogs as companion animals. The “Gezondheid en welzijnswet voor dieren” (Health and welfare law for animals) is also meant for companion animals, but most is aimed at production animals. The government has stated that the responsibility for dog welfare is a task of the sector and that, at the moment, new regulations are not expected.

> Methods to improve awareness of dog welfare problems are investigated. These include the use of flyers, websites, magazines, posters and events. This is, however, not enough. Ignorance of the problems by many dog owners is a threat to dog welfare. The Action plan ìGedeelde Zorgî, offered to the Minister of Agriculture in March 2006 by the ìForum Welzijn Gezelschapsdierenî, considered this as one of the main points. Valid recommendations towards improving awareness were formulated. Besides this it is believed that the personal contact between (potential) dog owners and breeders, local trainers and veterinarians are of much use in educating owners. At this moment especially local trainers are not fully involved in initiatives to educate on dog welfare, while they could play a very important role. It is advised to work on this.

(Potentiële) honden- en kattenbezitters: wat willen èn moeten ze weten? Marloes v. d. Dungen, Germaine Hilgers, HAS Den Bosch, juli 2006

Er is veel informatie beschikbaar over honden en katten, maar dit is lang niet altijd even betrouwbaar en vaak ook moeilijk voor de niet-professionele huisdierbezitter op waarde te schatten. In dit onderzoek is geïnventariseerd waarom (potentiële) eigenaren een hond of kat willen hebben, waar de informatie over de dieren wordt verkregen en wat men precies wil weten over hun huisdier. Daarnaast is aan deskundigen gevraagd welke informatievoorziening volgens hen nodig is en welke problemen zij tegenkomen als gevolg van een gebrek aan kennis. Op basis hiervan wordt een voorstel samengesteld voor de inhoudelijke invulling van de op te zetten website van het Landelijk Informatiecentrum Gezelschapsdieren. Voor het onderzoek zijn 310 (potentiële) honden- en kattenbezitters en zes deskundigen geënquêteerd. > 20


> Reden voor aanschaf: gezelschap voor het gehele gezin blijkt de voornaamste reden om een hond en een kat aan te schaffen en voor meer beweging en het buiten zijn met een hond. Potentiële hondenbezitters bereiden zich significant vaker voor op de aanschaf van hun huisdier (81%) dan potentiële kattenbezitters (67%). Boeken, Internet en familie, vrienden en kennissen zijn hierbij de meest geraadpleegde informatiebronnen. Hondenliefhebbers zoeken voornamelijk informatie over karakter, raseigenschappen, verzorging en gedrag, terwijl kattenliefhebbers vooral behoefte hebben aan informatie over verzorging, voeding, karakter en gedrag.

> Waar vandaan: honden worden voornamelijk verkregen van een kennel (fokker) of particulier. Katten zijn meer uit het asiel of van particulieren afkomstig. Bij de aanschaf van een hond wordt voornamelijk gelet op gedrag en karakter, gezondheid, geslacht en de ouders (gezondheid, uiterlijk en afstamming). Bij de aanschaf van een kat zijn gedrag en karakter, gezondheid, geslacht en leeftijd de voornaamste factoren waarnaar wordt gekeken.

> Welke informatie nodig: hondenbezitters willen vooral informatie vinden over gedrag, gezondheid, opvoeding en socialisatie, voeding en hond & kind. Katteneigenaren willen vooral informatie over gedrag en gezondheid, voeding, verzorging en ziektes en aandoeningen. Even veel honden- als kattenbezitters (63%) ervaart minpunten aan het hebben van het huisdier. Gebondenheid is bij honden het grootste probleem en bij de kat staat haaruitval bovenaan.

> Waar informatie vinden: Internet wordt door ongeveer een kwart van de respondenten wekelijks of maandelijks geraadpleegd voor het zoeken naar informatie over hun hond of kat. Hondenbezitters doen dit significant vaker dan kattenbezitters. Voor de eerste invulling van de website wordt geadviseerd om zowel voor hond als kat aandacht te schenken aan de onderwerpen aanschaf, gedrag & karakter, verzorging & huisvesting, gezondheid, voeding, opvoeding en socialisatie en bij de hond ook hond & kind en raseigenschappen.

> Mening deskundigen: in de meeste gevallen komen de antwoorden van leden van de werkgroepen Honden en Katten van het PVH overeen met de antwoorden van de respondenten als het gaat om de aard van de benodigde informatie.

Een nieuwe elektronische Nieuwsbrief en website van het PVH Rosalinde Wassenaar, STOAS Dronten, juli 2006

Een belangrijke doelstelling van het PVH is het verzamelen van kennis en dit te beoordelen op compleetheid en betrouwbaarheid. Vervolgens wordt dit gecatalogiseerd en gemakkelijk beschikbaar gemaakt voor het grote, veelal niet-georganiseerde, publiek. Daarnaast is het belangrijk dat er een centrale poort wordt gevormd, zodat geïnteresseerden gemakkelijk terechtkunnen bij de gezochte informatie en ervan verzekerd zijn dat de gevonden informatie correct is. Het PVH moet hierbij vooral gezien worden als coördinerende organisatie die de zaken bundelt, op waarde controleert (kwaliteitsgarantie) en als doorgeefluik fungeert. De kennisoverdracht zal gebeuren via een nog op te richten Landelijk Informatiecentrum Gezelschapsdieren. Tenslotte is er behoefte om snel, actuele informatie te kunnen verzenden naar de achterban. Dit kan gebeuren middels een PVH Nieuwsbrief per mail, waarop geïnteresseerden zich kunnen abonneren. De uitwerking van dit project bestond uit: > Het inventariseren van de mogelijkheden en het vervolgens opzetten van een structuur voor het opstellen en verzenden van een PVH-Nieuwsbrief per mail. 21

>


> Het inventariseren van de mogelijkheden van een professionele website voor het Landelijk Informatiecentrum Gezelschapsdieren en het voorbereiden van de uitvoering hiervan.

Inventarisatie kweeklijsten vogels Cindy Breedijk, Hogeschool Inholland Delft, juli 2006

Onderzoek is verricht naar de beschikbare informatie over gekweekte vogels die met een voetnoot 6 op de zogenaamde Positieflijst, t.b.v. Artikel 33 Gezondheids- en Welzijnswet voor Dieren, vermeld staan. De dieren mogen daar op blijven staan, mits informatie aangeleverd wordt waaruit blijkt dat deze dieren met goed resultaat gehouden en gekweekt worden in Nederland, België, Duitsland, Denemarken en/ of Groot-Brittannië. In totaal zijn er 1611 vogelsoorten voorzien van een voetnoot 6. Van deze 1611 soorten zijn er tot op heden van 90 soorten (6%) kweekverslagen aangeleverd door verschillende vogelorganisaties. Van de genera Vini, Goura, Irena, Cyanoptila, Liocichla, Leiothrix en Minla zijn alle benodigde kweekverslagen aangeleverd. Ook is gekeken naar eventuele oplossingen voor het probleem wildvang. Wildvang wordt noodzakelijk geacht voor bloedverversing van de populatie, zodat inteelt tegengegaan kan worden bij de gehouden vogels. Om wildvang te beperken of te voorkomen kunnen er stamboomboeken opgesteld en bijgehouden worden. Een andere oplossing zou kunnen zijn om in Nederland moeilijk te kweken dieren in het land van herkomst te kweken.

Onderzoek naar handel in gezelschapsdieren via Internet Heidi van den Brandt en Jesse Versteegh, Van Hall Larenstein, Leeuwarden, december 2006

De aard van de Nederlandse handel in gezelschapsdieren via internet is complex, zowel door de enorme diversiteit in als de hoeveelheid van Nederlandse internetpagina’s. Diversiteit is ook bij de aanbieders terug te vinden, waarvan het overgrote merendeel uit particulieren waaronder veel hobbyfokkers, lijkt te bestaan. De wetgeving die op deze vorm van handel betrekking heeft, is complex en daarmee niet erg overzichtelijk. De omvang van het aanbod zoals gevonden in dit onderzoek, ziet er als volgt uit: > Het aantal nieuwe advertenties gedurende 14 dagen op 12 geselecteerde Nederlandse advertentiepagina’s, waarin levende gezelschapsdieren aangeboden werden, bedroeg 26.904 stuks; > Aantal diersoorten: in totaal werden in de getelde advertenties 893 (onder)soorten/diergroepen aangeboden; > Het aantal aangeboden gezelschapsdieren, bedroeg ongeveer 86.360. Hiervan werden 5.761 gezelschapsdieren, voornamelijk katten, gratis aangeboden; > De totale economische waarde van deze aangeboden gezelschapsdieren is geschat op ruim 9 miljoen euro. De opinies van de diverse belanghebbenden komen niet altijd overeen. In het algemeen kan gesteld worden dat internet een toenemende trend laat zien en niet meer weg te denken is. Of impulsaankopen door internet gestimuleerd worden is op basis van dit onderzoek onduidelijk, maar het lijkt wel waarschijnlijk. De belanghebbenden zijn allemaal van mening dat de landelijke politiek op dit moment onvoldoende aandacht voor deze handel heeft en dat er meer en betere controle en voorlichting en educatie aan (potentiële) kopers en huisdiereigenaren nodig is.

> 22


De volgende aanbevelingen zijn geformuleerd: Kennis en bewustwording: > Alle benodigde informatie voor kopers en eigenaren centraliseren, bijvoorbeeld bij het Landelijk Informatiecentrum Gezelschapsdieren (LICG); > Invoering van een “dierenbijsluiter”, een soort gebruiksaanwijzing; > Invoering van een “energiewijzer”. Wat kost een dier aan tijd en geld gedurende zijn leven > Voorlichting geven, waarbij mensen gewezen worden op de mogelijke problemen bij het kopen of verkopen van een dier via internet; > Invoering van een positieflijst, die duidelijkheid geeft over welke dieren wel of niet in Nederland als gezelschapsdier toegestaan zijn; > Voorlichting geven over wetgeving, rechten en plichten van kopers en verkopers. Controle: > Meer controle op de handel in gezelschapsdieren via internet, zodat de pakkans bij overtredingen groter wordt; > Meer capaciteit bij controlerende instanties als de AID, zodat er niet alleen naar aanleiding van meldingen, maar ook preventief meer gecontroleerd kan worden; > Meer kennis bij controlerende instanties, waardoor controles beter uitgevoerd kunnen worden; > Verplichte Identificatie en Registratie, zodat de herkomst van een dier achterhaald kan worden. Advertentiepagina’s: > Speciale Algemene Voorwaarden samenstellen voor dierenrubrieken op internet. Hierin kunnen een aantal (wettelijke) basisregels worden vermeld, bijvoorbeeld dat pups en kitten minimaal tot 7 weken oud bij de moeder moeten blijven en dus niet eerder verkocht mogen worden; > Links opnemen naar internetpagina’s met bijvoorbeeld wetgeving, het LICG en dierenbeschermingsorganisaties, zodat gebruikers eenvoudig extra informatie kunnen opzoeken; > Onderling een gedragscode afspreken over handel in dieren, net als er bij (kinder-) porno gebeurd is; > Stimuleren om aanbieders zoveel mogelijk persoonlijke gegevens te laten invullen, om zo de anonimiteit deels weg te nemen; > Bij vermoedelijke overtredingen meer stappen ondernemen dan alleen het blokkeren van een gebruiker en het verwijderen van een advertentie. Er kan bijvoorbeeld melding gemaakt worden bij een controlerende instantie. Vervolgonderzoek: > Nader onderzoek naar aanbieders en kopers van gezelschapsdieren via internet, om de meningen, ervaringen en knelpunten nog beter in beeld te krijgen; > Onderzoek naar specifieke diergroepgerelateerde kenmerken van de handel; > Onderzoek naar het verschil tussen aanbod en daadwerkelijke verkoop via internet; > Onderzoek naar de hoeveelheid dubbele advertenties; > Onderzoek naar de aard en omvang van de handel via specifieke advertentiepagina’s

23

>


Jaarverslag 2006

> 24

Bezoekadres Postadres Telefoon Fax E-mail Website

Wesselseweg 32 3771 PC Barneveld Postbus 64 3770 AB Barneveld 0342 - 406 550 0342 - 406 501 info@huisdieren.nu www.huisdieren.nu

Tekst

Stichting PVH

Fotografie

Stock.xchng

Vormgeving & Realisatie

MURS Reclame, Ermelo


2006


2006 Stichting PVH Wesselseweg 32 3771 PC Barneveld Postbus 64 3770 AB Barneveld [t ] 0342 - 406 550 [f ] 0342 - 406 501 [e] info@huisdieren.nu [i ] www.huisdieren.nu Stichting ter bevordering van een Verantwoorde Relatie tussen Mens & Dier


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.