Research for RE:BORN 15.10.2021
Satelliet: ‘Symbol for adoption and ecology’
2
Inhoud Introductie
–
Hoe kunnen we donorgebouwen geschikt maken voor een nieuwe plek in de stad? Onze houding Wat hebben we nodig om de toren te laten landen in de context? Adaptor
–
Hoe kunnen we de stad geschikt maken voor donorgebouwen? De stad in transitie Hoe kunnen we de stad geschikt maken voor donorgebouwen? De gelaagdheid van de stad
–
Site
Testlocatie: Kavel 39A, Buiksloterham, Amsterdam Een ‘flessenrek’ als systeem voor adoptie en ecologie Ruimtelijke speerpunten
–
Skin + Spaceplan
Wat hebben we nodig om dit gebouw klaar te maken voor haar nieuwe rol? Strategie voor hergebruik: Skin Spaceplan
–
Site + Skin Strategie vanuit ecologie en sociaal
– Conclusie Projectteam
3
4
Introductie Het hoofdkantoor van De Nederlandse Bank, gelegen aan het Frederiksplein in Amsterdam, wordt gerenoveerd. Het ronde gebouw ‘de satelliet’ is overbodig geworden en krijgt een nieuwe bestemming. Ontwikkelaar RE:BORN heeft onder meer Studioninedots gevraagd een visie te vormen op deze opgave. De satelliet is een modulair gebouw dat stap voor stap is ontmanteld door het in Raamsdonksveer gevestigde New Horizon. De betonnen platen worden stap voor stap uit het gebouw getakeld. Door te kiezen voor ontmanteling in plaats van sloop, wordt er een aanzienlijke CO2uitstoot bespaard. De materialen zijn vervolgens per elektrische boot naar een opslaglocatie in AmsterdamNoord gebracht, waar ze worden klaargemaakt voor hergebruik. Ontwikkelende belegger RE:BORN is de nieuwe eigenaar van de materialen en de initiatiefnemer voor de herontwikkeling elders in de stad. Het volledige betonnen casco (vloeren, kolommen en trappen) worden opnieuw gebruikt, net als het overgrote deel van de gevel en installaties. Als Studioninedots zijn we van mening dat zoveel mogelijk van het bestaande gebouw behouden moet blijven. We
doen zo min mogelijk aan het gebouw, en niks overbodigs. Duurzaamheid in bestaande gebouwen gaat immers niet alleen om de verduurzaming ervan, maar ook om een duurzaam en circulair behoud. Afval zou niet moeten bestaan, maar grondstoffen voor een nieuw gebruik wel. De opgave voor het gebouw De Satelliet zien wij als een tweeledige – enerzijds gaat het om de vraag hoe we dit zogenoemde ‘donorgebouw’ geschikt kunnen maken voor een nieuwe plek in de stad, en anderzijds gaat het om de vraag hoe we de stad geschikt kunnen maken voor donorgebouwen. Dit laatste raakt het beleid in de stad. Planmakers zijn gewend om de stedenbouwkundige raamwerken zo volledig mogelijk in te vullen. Deze opgave vraagt echter om een nog niet ingevuld stuk stad. Het vraagt om een flexibel stedenbouwkundig raamwerk waar ruimte wordt geboden aan het experiment. Het experiment kan in dit geval worden ingevuld met het plaatsen van een donorgebouw. Op deze manier kunnen we de circulaire opgave in de bouw ook op stedenbouwkundige schaal invulling geven, en ruimte bieden aan de zogenoemde donorgebouwen van de stad, zoals De Satelliet.
5
“We maken een toren die symbool staat voor wat wij gezamenlijk bereiken als we de cirkel rond maken” Klaas Knot, 2020 DNB-president
6
Woningplattegronden De Satelliet | Amsterdam
7
8
Hoe kunnen we donorgebouwen geschikt maken voor (een nieuwe plek in) de stad?
9
Onderzoek Satelliet Onze houding Als Studioninedots zijn we van mening dat zoveel mogelijk van het bestaande gebouw behouden moet blijven. We doen zo min mogelijk aan het gebouw, en niks overbodigs. Alles wat we wel doen brengt kwaliteit in het gebouw, op de plekken die het nodig heeft. Het voegt waarde toe in gebruik en uitstraling, zorgt voor een levensduurverlenging. We zorgen er met minimale maatregelen voor dat het gebouw hoogwaardig wordt (her) gebruikt, en het een vernieuwde plek wordt waar men van gaat houden. Met een zo min mogelijke ingreep in het gebouw willen we een zo goed mogelijke aansluiting op de nieuwe context maken. Analyse
wat we hebben verantwoording inventariseren analyseren componeren
10
Verbeelding
wat er komen gaat verwondering verleiding verbeelden bevragen dromen
I Don’t waste energy
?
We doen zo min mogelijk en niks overbodigs. Het gaat er niet om wat we er allemaal wel niet mee zouden kunnen maken, maar hoeveel we heel kunnen laten.
II Super Special Wat we wel doen brengt nieuwe kwaliteit. Het voegt waarde toe in gebruik en in uitstraling. Natuurinclusiviteit, energie en duurzaamheid zijn hierin belangrijke thema’s. Het zorgt voor levensduurverlenging met meer ruimtelijke kwaliteit, waardoor men ergens van gaat houden en langer blijft.
III Only way is up
Gebouw
Grondstoffen
We gaan voor hoogwaardig (her)gebruik. Hoe vollediger we het gebouw kunnen hergebruiken hoe duurzamer we bezig zijn. Van afval iets nieuws maken is sympathiek, maar laten we voorkomen dat er afval ontstaat.
energieverlies 11
Donorgebouwen en de stad
Hoe kunnen we donorgebouwen geschikt maken voor (een nieuwe plek in) de stad?
Donorgebouw We doen zo min mogelijk en niks overbodigs. Het gaat er niet om wat we er allemaal wel niet mee zouden kunnen maken, maar hoeveel we heel kunnen laten.
Adapter Wat we wel doen brengt nieuwe kwaliteit, en zorgt voor een maatwerk aansluiting op de context.
12
Wat hebben we nodig om de toren te laten landen in de context? Als donorgebouwen beschikbaar komen voor een nieuwe functie dienen ze geschikt gemaakt te worden voor een nieuwe plek in de stad. Met een zo min mogelijke ingreep in het gebouw willen we een zo goed mogelijke aansluiting op de nieuwe context maken. Om de toren te laten landen introduceren we een zogenoemde ‘adapter’. Die adapter kan
een veelheid aan vormen aannemen, en kan maatwerk aansluitingen maken op iedere nieuwe context waar het gebouw terecht gaat komen. Een adapter kan een gebouwde vorm hebben, maar kan ook een structuur zijn of bijvoorbeeld een bomenkrans rondom het gebouw. Het kan diverse functies hebben die passen bij de vraag of bij het gemeentelijk kader dat hoort bij de nieuwe locatie. Bovendien kan de adapter zorgen voor een passende invulling die aansluit op het stedenbouwkundig raamwerk dat hoort bij de nieuwe locatie. 13
14
Hoe kunnen we de stad geschikt maken voor donorgebouwen?
“Wij maken plek... voor nieuwe realiteiten. Bijzondere inclusieve ruimtes voor de stad in transitie.” Studioninedots, 2021 15
? Wat is de opgave van vandaag de dag?
De stad in transitie
?
Vandaag de dag kunnen we diverse ‘adoptie-plekken’ aanwijzen in de stad. Deze plekken hebben één ding gemeen; het gaat veelal om een postindustriële locatie. Voormalige industriegebieden transformeren naar leefgebieden, van een voorgeprogrammeerde stad naar een adaptieve stad. Van een stenige stad met vervuilde grond naar een gezonde stad. Kortom, de satelliet zal terecht gaan komen in de stad in transitie. Van industriegebied Van anonieme digitale wereld Van voorgeprogrammeerde stad Van stenige stad
16
naar leefgebied naar stad met de mens centraal naar adaptieve stad naar gezonde en groene stad
?
Ontwerpen aan de postindustriële stad
?
?
De bouwopgave van vandaag de dag in de stad.
? ?
?
? 17
De stad en donorgebouwen
Hoe kunnen we de stad geschikt maken voor donorgebouwen? ?
? ? ?
Op de plek waar de Satelliet terrecht zal gaan komen is werk te verrichten. Veel stedenbouwkundige plannen in de stad laten weinig ruimte vrij voor het experiment. Bouwhoogtes, functies en gebouwcontouren worden vastgelegd in compleet uitgedachte bouwenveloppen. En dit terwijl een zogenoemd donorgebouw beschikbaar komt, en het de taak of verantwoordelijkheid is van de stad om deze een nieuwe plek te geven. De massa van deze gebouwen staat vast en sluit hiermee niet aan op het beoogde stedenbouwkundige raamwerk van het gebied. Vraag is dan ook wat zich in deze opgave aan zou moeten passen, 18
?
?
Ruimte voor experiment !
het gebouw of de stedenbouw? Hoe zouden we de stedenbouwkundige raamwerken geschikt kunnen maken voor donorgebouwen? Kunnen we experimentvelden maken die ruimte reserveren voor nog onbekende invullingen? Kunnen we een ‘gedragsverandering’ teweegbrengen in het maken van de stedenbouwkundige plannen, zodat plekken ontvankelijk zijn voor remontabele gebouwen? We hebben ruimte nodig in de stad voor dit experiment!
hub
P buurtplein
W
V
E
Studie BSH, juli 2019 voor gemeente Amsterdam door Studioninedots Cluster van: woningbouwveld (W) + productieveld (P) + experimentveld (E) + voorzieningenveld (V) + buurthub
19
De gelaagdheid van de stad Sequentie van de stad in drie stadslagen
vormgeeft en waarin landmarks zich bevinden. De drie lagen worden verbonden door ecologie en biodiversiteit. Mens, plant en dier maken gebruik van de drie stadslagen tegelijkertijd. Om nieuwe gebouwen (of bestaande gebouwen op nieuwe plekken) aansluiting te laten vinden op de context is het van belang om deze lagen aan te raken en vorm te geven. Ook de satelliet zou op een nieuwe plek de relatie moeten aangaan met haar nieuwe context.
Ecology
De stedenbouwkundige raamwerken die als basis dienen voor projectontwikkelingen zijn vaak opgebouwd uit een zekere gelaagdheid. Er zijn drie stadslagen die zorgen voor samenhang in de stad: (1) eyelevel, (2) citylevel en (3) skylevel. Eyelevel gaat over de beleving van een plek, het gebruik op het maaiveld en de menselijke schaal die daarin te vinden is. Citylevel is de laag die leesbaar is in de gebouwen van de stad, en die context geeft aan nieuwe gebouwen. Skylevel is de stadslaag die de skyline
Skylevel Landmark, skyline
Citylevel aansluiting op de context Eyelevel beleving van plek, menselijke schaal
20
Highnote, Almere, door Studioninedots, Eyelevel maakt een plek voor mens en natuur
Skylevel
Citylevel
Eyelevel
21
“Het is aan de orde van de dag dat we circulair met onze gebouwen omgaan, en dat we belangrijke kansen aangrijpen om duurzame herlocaties van gebouwen mogelijk te maken.” Studioninedots, 2021 22
Site
23
Site Specificaties Kavel 39A: Hoge verdichtingsvraag: Fsi maximaal 5,0. Bouwhoogte is maximaal 50-60 meter (70% wonen en minimaal 30% niet-wonen) Stedenbouwkundige- en programmatische aansluiting tussen park en gebouw Informele route door strip 4 heen eindigt in kavel 39A Daar voegen wij aan toe: Ruimte voor experiment! We hebben te dealen met donorgebouwen, dus hier moet iets op verzonnen worden !
24
Testlocatie Amsterdam:
Kavel 39A Buiksloterham
Kavel 39A
Strip 4 Buiksloterham
Om te testen hoe we kunnen omgaan met donorgebouwen in de stad, en hoe de stad hierop reageert hebben we een testlocatie gevonden voor de Satelliet; kavel 39A in Buiksloterham in Amsterdam Noord. Er ligt een hoge verdichtingsvraag op deze kavel, met een maximale Fsi van 5,0. De bouwhoogte is maximaal 50 tot 60 meter, met 70% wonen en 30% niet-wonen. Niet op alle punten past de Satelliet bij deze specificaties, dus hier voegen wij iets aan toe, namelijk: ruimte voor experiment. Verder zal op deze locatie stedenbouwkundige-
en programmatische aansluiting gevonden moeten worden tussen park en gebouw. Een informele route door strip 4 heen eindigt in kavel 39A. Het vormt hiermee een belangrijke zichtlocatie aan het water, op de kop van Buiksloterham. De locatie betreft een vervuild stuk grond, dat nu niet toegankelijk is in verband met bodemverontreiniging. Het zal dan ook eerst uitvoerig gesaneerd moeten worden, alvorens er gebruik gemaakt kan worden van het stuk grond.
25
26
Testlocatie voor re-locatie van de satelliet: Kavel 39A Buiksloterham 27 Render: Studie Buiksloterham, door Studioninedots en WAX
28
Kavel 39A Buiksloterham Amsterdam Postindustrieel gebied, met vervuilde grond ‘als erfenis’
29
Adapter Kavel 39A
Een ‘flessenrek’ als systeem voor adoptie en ecologie De Satelliet zal een testlanding maken op kavel 39A. Er zal een zogenoemde ‘adapter’ gemaakt moeten worden die zorgt voor de aansluiting van het gebouw met haar nieuwe context. Deze adapter maken we met een ‘flessenrek’ als systeem voor adoptie en ecologie. Bovendien biedt de structuur ruimte voor meer onderdelen, zoals ecologie, activatie, experiment, andere oude gebouwen en kunstobjecten.
Structuur 30
Invulling
Rebel, Studioninedots Structuur als gebouw Villa Fifty-Fifty Studioninedots Link en synergie tussen programma en natuur, tussen binnen en buiten Verbinder van plekken, mens en natuur Ruimtelijke sequentie
Ruimte voor ecologie
Ruimte voor oude gebouwen, structuren, industrie- en kunstobjecten
Black Swan: met nieuwe gedachten over activatie van plekken
Het naar voren trekken van programma dat de buurt activeert. Zoals buurtgericht programma, gezondheidscentrum
Podium voor activatie en experiment
31
Kavel 39A
Ruimtelijke speerpunten We hebben de opgave gevat in een aantal ruimtelijke speerpunten. Deze worden op de volgende pagina’s verder toegelicht.
32
Kavel (vervuilde grond)
Groen maakt schoon
Structuur
Invulling
Structuur als ruimtelijke verbinder
33
Stap 1 Huidige situatie De locatie betreft een vervuild stuk grond, dat nu niet toegankelijk is in verband met bodemverontreiniging. Het zal dan ook eerst uitvoerig gesaneerd moeten worden, alvorens er gebruik gemaakt kan worden van het stuk grond.
Stap 2 Park op kavel Groen maakt schoon: van laagwaardig naar hoogwaardig groen. De eerste stap is het creëren van een landschapspark. De industriële activiteiten die plaats hebben gevonden laten de locatie achter met een vervuilde bodem. In deze eerste fase zorgen planten voor het reinigen van de bodem en vervult het nieuwe hoogwaardige groen een recreatieve functie. In het park komt een wandelpad dat verhoogd zal zijn, zodat de bodem zo min mogelijk wordt aangeraakt.
34
Stap 3 Adapter (park + flessenrek) Adapter voor activatie: park met flessenrek verbindt. De tweede stap is het toevoegen van het flessenrek aan de locatie, waarmee wij het framework maken voor de ontwikkeling van een ecologisch en cultureel landschap. Op een verhoogd niveau kan vegetatie andere functies gaan vervullen zoals het voorzien van voedsel en het verbinden van buurtbewoners. In en op het framework kunnen bottom-up initiatieven en tijdelijke evenementen plaatsvinden, die op den duur een blijvende meerwaarde kunnen creëren.
Stap 4 Test Landing Satelliet Landing van de Satelliet. In de derde stap zal de Satelliet een testlanding maken in de adapter. Daarbij willen wij met het idee van “don’t waste energy” zo min mogelijk aanpassen aan het bestaande gebouw. Wij willen hiermee een voorbeeld zijn voor grootschalig hergebruik en laten zien hoe objecten met minimale ingrepen een tweede leven kunnen krijgen. Wel zal de gevel ontvankelijk gemaakt worden voor plant en dier, zodat het geadopteerde gebouw meerdere inwoners krijgt naast de mens.
35
Ecologie als groene draad om lagen met elkaar te verbinden
36
Stap 5 Systeem voor adoptie en ecology Van pionier naar climax stadium. In tegenstelling tot de eerste drie fasen, wordt de laatste stap niet door ons ontworpen, maar uitsluitend begeleid. Eerder hebben we het substraat gelegd voor duurzame ontwikkeling, waarop vegetatie kan groeien en meer mensen en dieren het gebied kunnen betreden. Samen kunnen de technische, ecologische en sociale factoren ontwikkelen tot een veerkrachtig ecosysteem.
37
38
39
40
41
42
Skin + Spaceplan Wat hebben we nodig om dit gebouw klaar te maken voor haar nieuwe rol?
Wij zijn van mening dat zoveel mogelijk van het bestaande gebouw behouden moet blijven. We doen zo min mogelijk aan het gebouw en niks overbodigs. Alles wat we wel doen brengt kwaliteit in het gebouw, op de plekken die het nodig heeft. Het voegt waarde toe in gebruik en uitstraling, zorgt voor een levensduurverlenging. We zorgen er met minimale maatregelen voor dat het gebouw hoogwaardig wordt (her)gebruikt, en het een vernieuwde plek wordt waar men van gaat houden. 43
Gevel Satelliet
Strategie voor hergebruik
Skin, een kleine ingreep met maximaal resultaat Het huidige ontwerp bestaat uit verdiepingshoge elementen ingevuld met zonwerende beglazing om opwarming te voorkomen. De spiegelende gevel geeft de Satelliet een defensieve uitstraling en maakt daardoor geen verbinding met zijn omgeving. We trekken een zogenoemde voile om het gebouw heen, die zorgt voor een vernieuwde uitstraling en ruimte voor ecologie. Deze minimale ingreep die we doen biedt ruimte aan een vernieuwde functie zonder al te veel wijzigingen. Met een zo minimaal mogelijk toevoeging maken we een maximaal resultaat met een grote bijdrage aan het bouwen voor mens, plant en dier. Het levert een bijdrage aan ecologie en biodiversiteit, maakt een vernieuwde uitstraling van het gebouw en zorgt voor comfort en veiligheid. 44
Hergebruik van de geveldelen Tijdens het proces van demonteren en verplaatsen gaat een bepaald percentage aan gevelelementen verloren. Gevelelementen van de Satelliet zijn gelijk, en dat betekent dat ze uitwisselbaar zijn. Dit biedt mogelijkheid om zones van de verloren panelen te clusteren en waar nodig dit geconcentreerd op een andere manier in te vullen en extra kwaliteit toe te voegen aan het gebouw. De geclusterde zones vormen banden om het gebouw en doorbreken de voile en het defensieve karakter van de spiegelende geveldelen. Een volledig verglaasde band zorgt voor ultiem uitzicht over de stad. De dubbele huid zorgt voor het natuurlijk ventileren op hoogte en biedt ruimte voor buitenruime.
Gevelprincipes: 1. Hou rekening met verlies tijdens het proces. Ook na zorgvuldige demontage is niet alles van de gevel geschikt voor hergebruik. Er zijn een beperkt aantal gevelpanelen beschadigd geraakt bij de demontage van het gebouw. Dit zal vervangen gaan worden voor nieuwe gevelpanelen. De positie hiervan kiezen we nauwkeurig en strategisch uit.
70% herbruikbaar 30% niet bruikbaar
strategisch clusteren
2. Van monofunctioneel programma naar gemengd programma. De toren was in een vorig leven geschikt voor kantoorprogramma – ofwel een monofunctioneel programma. In het nieuwe leven dat het gebouw gaat krijgen willen we hem geschikt maken voor een gemengd programma.
wonen 70%
publiek
niet wonen 30%
Van monofunctioneel programma ...
... naar een gemengd programma
Van defensieve gevel zonder oog voor ecologie ...
... naar ruimte voor ecologie, middels een minimale ingreep in de gevel
3. Van defensieve gevel naar gevel met ruimte voor ecologie. Middels een minimale ingreep in de gevel wordt ruimte gemaakt voor ecologie. Op de juiste plekken wordt een voile rondom het gebouw gespannen.
45
Gevelaanzicht terras
2-k app gr
3-k app gr
2-k app
3-k app studio’s
individueel werken
samenwerken
entree
46
Voile rondom het gebouw Een vernieuwde uitstraling met ruimte voor ecologie
Horizontale banden met nieuwe gevelelementen Een dubbele huid met natuurlijke ventilatie, plantenbakken, transparantie binnen-buiten en buitenruimtes
47
Plattegrond + structuur
Spaceplan op basis van programma De satelliet was ontworpen voor een monofunctioneel (kantoor) programma. Een programma dat vandaag de dag meer divers ingevuld zou kunnen worden, met een gevarieerd werkprogramma. Het meest duurzame programma is wat ons betreft een programma dat zo min mogelijk aanpassingen vraagt van het gebouw. Het is dan ook wenselijker om er opnieuw een werkfunctie aan te geven, en het gebouw niet om te bouwen naar een woonfunctie. Desalniettemin is het wel mogelijk om van deze plattegrond een woonplattegrond te maken. Indien gewenst kunnen verschillende woningtypen hier een plek krijgen. De plint zetten we in als verbinder met de omgeving – en dus ook met een publiek programma. De bovengelegen verdiepingen kunnen diverse functies krijgen. In de hiernavolgende plattegronden zijn verschillende opties te zien. 48
Volgens de regels voor kavel 39A zal het een gemengd programma moeten worden, met 70% wonen en 30% niet wonen. Alhoewel we pleiten voor een verruiming van het stedenbouwkundig raamwerk – omdat we dan op de meest duurzame wijze bestaande gebouwen kunnen herplaatsen – is het mogelijk om deze verhouding in dit gebouw te maken. De plint van het gebouw zal het publieke domein raken, en zal in programma en uitstraling de verbinding met de omgeving aangaan. Het 30% nietwoonprogramma zal daardoor op de eerste 4 lagen worden gesitueerd. Het woonprogramma wordt verdeeld naar aanleiding van de banden. Er is ruimte voor kleinere studio’s van 34m2 GO tot grotere appartementen van 75m2. Waar de huidige geveldelen zoveel mogelijk terug geplaatst dienen te worden kunnen de geclusterde zones mogelijkheid bieden tot buitenruimtes voor de grotere woningen.
49
Diverse plattegronden
Werkplattegrond Geconcentreerd individueel werken
Werkplattegrond Samenwerken, overleggen en ontmoeten
studio 34m2
studio 2 34m
2-k kl 2 42m
2-k kl 42m2
dio stu 2 m 34
2-k 42m kl 2
l kk 2- m2 42
stu 34 dio m2
io ud 2 st 4m 3 studio 34m 2
2-k kl 42m2
studio 34m 2
2-k kl 2 42m
io ud 2 st 4m 3
studio 34m2
50
242 k k m l 2
stu 34 dio m2
dio stu 2 m 34
242 k kl m 2 studio 2 34m
Woonplattegrond Studio’s 34 m2 GBO
2-k 42m kl 2
l kk 2- m2 42
Woonplattegrond 2-kamer appartementen 42 m2 GBO
gr 2-k 2 49m
3-k 65m2
2-k gr 49m2
3 65 -k m2
2-k kl 42m2
2-k gr 49m2
3-k 65m2
gr 2-k 2 49m 2-k 49m gr 2
3-k 65m2
2-k gr 49m2
2-k g 49m r 2
3-k 2 m 65
2-k gr 49m2
3-k 65m2
Woonplattegrond 2-kamer appartementen groot 49 m2 GBO
Woonplattegrond 3-kamer appartementen 66 m2 GBO
3-k 72m2
3-k 72m 2
k 3- m2 72
3 72 -k m 2
3-k 2 72m 3-k 72m2
Woonplattegrond 3-kamer appartementen groot 72 m2 GBO
Woonplattegrond Gemeenschappelijk dakterras
51
52
53
54
Site + Skin Ecologie + Sociaal Hoe creëren we de juiste condities voor de ontwikkeling van een verkrachtige gemeenschap?
Het is onze missie om een gebouw te ontwerpen voor zowel flora en fauna als de mens. Wie zijn de mogelijke bewoners en bezoekers van de kavel en het gebouw? Met het plan voor de Satelliet willen wij voortbouwen op de rijke ecologische en culturele meerwaarde die de locatie en de gebouwde omgeving te bieden heeft. Zowel in de hoogte als aan de verschillende zijdes van de toren zijn er vele kansen.
55
Kavel 39A
Huidige situatie
Laagwaardig groen
geen leefkwaliteit
ontoegankelijk
Als de Satelliet landt op kavel 39A, vragen wij ons af: Hoe maken wij van een ontoegankelijk, vervuilde plek, zonder leefkwaliteit een locatie waar natuur én cultuur kan groeien? Hiervoor ontwerpen wij de kickstarters voor flora en fauna; met minimale ingrepen willen wij de locatie activeren op een sociaal en ecologisch niveau. Wij planten de zaadjes van pionier species: een klein aantal sterke soorten die de locatie ontvankelijk kunnen maken voor ander leven. Zodat de plek zelf kan ontwikkelen tot een climax community met een hoge biodiversiteit, die veerkrachtig en stabiel is. 56
vervuilde bodem
Daarnaast vragen wij ons af hoe de “beschuitbus” een ondergrond bieden voor successie van flora en fauna? De Satelliet heeft momenteel geen fysieke verbinding met binnen en buiten en wordt ervaren als een defensief gebouw. Het reflecterende, egale oppervlak van de gevel biedt geen ruimte voor een connectie met de natuur, bovendien schaadt de glazen gevel zelfs de natuur; vogels vliegen tegen het glas met raamslachtoffers als gevolg.
Ontwikkelprincipes
Stap 1 Park op kavel Groen maakt schoon: van laagwaardig naar hoogwaardig groen.
Stap 2 Adapter (park + flessenrek) Adapter voor activatie: park met flessenrek verbindt.
Stap 3 Satelliet Landing van de Satelliet.
Stap 4 Systeem voor adoptie en ecologie Van pionier naar climax stadium.
57
Een (bio)diverse gemeenschap rondom de Satelliet. Het is onze missie om een gebouw te ontwerpen voor zowel flora en fauna als de mens. Wie zijn de mogelijke bewoners en bezoekers van de kavel en het gebouw? Amsterdam heeft de potentie voor een rijke ecologie. Op verschillende hoogtes vestigen verschillende planten, bomen en diersoorten. Wij inventariseren welke planten, bomen en dieren voorkomen op welke hoogtes en welke condities zij nodig hebben om te floreren.
vleermuizen
zwaluw, spreeuw
dakbroeders: visdief, schoolekster, meeuw, kleine plevier
huismus witte kwikstaart bijen, vlinders
58
Zo heeft de huismus bijvoorbeeld behoefte aan minstens drie meter opgaand groen bij de nestlocatie en verblijven vleermuizen maar al te graag in de gebouwde omgeving. Vleermuizen zoals de dwergvleermuis en de laatvlieger kruipen graag in de dilatatievoegen en plekken hoger dan 30 meter zijn zeer geschikt als verblijf voor de tweekleurige vleermuis.
populieren
wilgen
struiken
kruidlaag
59
Wie settelt waar in en rondom de Satelliet? Met het plan voor Satelliet willen wij voortbouwen op de rijke ecologische en culturele meerwaarde die de locatie en de gebouwde omgeving te bieden heeft. Zowel in de hoogte als aan de verschillende zijdes van de toren zijn er vele kansen.
de voet van de berg is de leefbaarheid hoger; er komt meer groen voor, er verblijven meer dieren en er huisvesten mensen. Terwijl bovenin slechts een aantal diersoorten zich settelen, die de weersomstandigheden daar kunnen verdragen.
Met de kennis over welke planten en dieren voorkomen op welke hoogte, kunnen wij de inpassingen voor flora en fauna laten aansluiten op de verschillende levels van de stad; eyelevel, citylevel en skylevel.
Zo zal ook onder in de Satelliet meer plaats gemaakt worden voor bottomup initiatieven en verschillende soorten plekken voor samenkomst. Terwijl boven in de condities worden gecreëerd voor de weerbestendige soorten en de toren een rustig en privaat programma krijgt. Hier zal boven minder groen en meer glas zijn.
Voor het programma en de invulling van de gevel nemen wij de zonering van een berg als inspiratie. Dichter bij
±60 m
ontspanning
±40 m
samenwerken / kennisdelen + groen + dier
±30 m
overleg + groen + dier publieke zone
60
Altitudinal zoanation, Andes (Humboldt)
west aanzicht
0m
na tu ur nt -
l
wa ter ka
a na ka
focus + dier
ru st -
N lijzijde
samenwerken O + groen + dier
ontspanning W + groen
loefzijde
en
bu re n
g re &
nt ka le cia
overleg / ontspanning + pv/zonneschoorsteen
so
t aa str
nd wi
Z
N
De façade zal een weerspiegeling vormen van de ecologische ontwikkeling. Hierin zijn ook de windrichtingen bepalend voor wie waar neerstrijkt. Zo heeft groen meer potentie op de west en de oost kant en minder op de noord en de zuid kant. Terwijl vleermuizen en vogels zich juist op de noordgevel zullen vestigen.
O
W
De ronde vorm van het gebouw geeft de mogelijkheid om een gradiënt te creëren tussen de begroeiing van de voile en de verschillende functies die zich in de toren bevinden.
Z
61
stadsklimaat. Straatgeluid wordt gedempt doordat
Gebruik vogel- en vlindervriendelijke klimplanten
de weerkaatsing van het geluid tussen de gevels
om de lokale biodiversiteit te vergroten. Er zijn drie categorieën gevelbeplanting:
minder wordt.
7
Zelfhechtende klimplanten, bijvoorbeeld
8
klimop en driedelige wingerd. Klimplanten die een steunconstructie nodig
Een groene gevel biedt dekking, voedsel en
Om de Satelliet voor plant, mens enmaaiveld dier een fijn verblijf te maken en levert toch veel vierkante meters op. Er soorten zijn verschillende mogelijkheden engroen nieuwe te verwelkomen, om een gevel te vergroenen. Een muur kan stellen wij een aantal architectonische helemaal van groen worden voorzien, het groen ingrepen voor. kan bepaalde etages omringen of het klimt al nestgelegenheid voor vogels en insecten. Gevelbeplanting kost weinig ruimte van het
zigzaggend naar boven. Inbouwbloembakken voor balkons verleiden bewoners om hun balkon te
bij het concept van hergebruik en ecologische successie. Naast blauwe regen, bosrank, kamperfoelie en dat zij wilde een hop. waterbufferende werking hebben, Groene muur: planten groeien vanuit bakken bieden zij een broedplaats voor vogels aan de gevel of op een substraat dat aan de die van origine op zandig terrein gevel is bevestigd. Bijvoorbeeld bitterzoet, heggerank, varens, kruiden en viooltjes. broeden. hebben om te groeien en te klimmen, zoals
9
Groene geve
De oriëntatie van de gevel (zon/schaduw) bepaalt
Op de daken leggen wij substraat voor welke soorten gevelbeplanting geschikt zijn. vergroenen. Groene gevels kunnen goed worden groei; ook wel genoemd. Daarnaast leggen wij op de zijdes gecombineerd metbruindaken nestkasten van houtbeton voor nl.urbangreenbluegrids.com > maatregelen > mezen of de huismus. Bruindaken bestaan voornamelijk van het gebouw een substraat voor groene gevels. uit zand en steen, bijvoorbeeld groene gevels, dit kan of al met een recyclet puin.klimplanten Zo passen bruindaken steunconstructie met zelf hechtende 1. Zelfhechtende 3. Groeneof muur 2. Klimplanten die een steunconstructie nodig hebben
groene gevel
0.45m
0.45m
Groene geve
20
Natuurinclusief bouwen en ontwerpen in twintig ideeën
bruin dak
fvoer door infiltratie (wadi)
1
eplante greppel met een e bodem. Bij een wadisysteem
Voorbeelden van toepasbare plantensoorten
r van de daken en de wegen niet via de bovengrondse goten en/ wadi naar het grondwater in de unnen in een binnentuin of -terrein d of in de openbare ruimte. de ecologische infrastructuur, biodiversiteit en verbeteren de de stad. Kleine zoogdieren zoals sspitsmuis vinden dekking en Een natuurlijk vormgegeven wadi ), met hoog opgaande planten
■ Helofyten voor de natte zone: 2 zwanenbloem, riet, mattenbies, 3 lisdodde. grote ■ Hoog opgaande plantensoorten voor de oever: wilgenroosje, moerasspirea, gewone kattenstaart, watermunt. ■ Laag blijvende planten voor de droge zone: gewoon ereprijs, grasmuur, kruipend zenegroen, pinksterbloem. ■ Struiken en bomen voor de droge zone: boswilg, els.
ke rol spelen als ecologische of steppingstone. Ook een
Uitvoering
groenstrook is goed toepasbaar lijke omgeving.
Combineer een wadi met een natuurspeelplaats, zie blz 25.
ren zoals egels
nl.urbangreenbluegrids.com/ > maatregelen > 1. wadi’s 2. natuurlijke wadi’s www.rainproof.nl > straat > watervertragende groenstraat kop Zuidas
Wadi Betondorp
helofytenfilter vijver
len
Watervertragende groenstrook Zuidas
bouwen en ontwerpen in twintig ideeën
62
Natuurinclusief bouwen en ontwerpen in twintig ideeën
27
ne gevel
klimplaten. De Satelliet biedt nu geen goede ondergrond voor de zelf hechtende klimplanten. De voile die wij om de satelliet heen leggen is een steunconstructie die het groen nodig heeft om de hoogte in te gaan. Het groen dat voile beklimt, biedt dekking, voedsel en nestgelegenheden voor vogels en insecten.
gevel heeft in vele opzichten
Goed voor:
rdelen als een groen dak. In de ermt een groene gevel een gebouw
■ Vlinders ■ Wilde bijen
warming door de zon. In de winter
■ Vogels
als
t een isolerende werking en wordt st van binnenuit beperkt. Het groen is Vleermuiskast
In het ontwerp van de gevel integreren wij ook nestkasten voor vogels en vleermuiskasten. De nestkasten voor vogels worden geplaatst achter de voile aan de noordoostzijde. De gewenste hoogte verschilt per vogelsoort. De vleermuiskasten plaatsen wij onder de glazenband aan de zuidwestzijde op een hoogt tussen de 4 en 50 meter.
■ Vleermuizen ■ Planten Vleermuiskast weggewerkt
Vleermuiskasten
k voor de muur van de woning. Door
Uitvoering zorgen de planten voor een koeler Inbouwsteen e Ook als winterverblijf met toegang tot de spouwmuur. Gebruik vogelen vlindervriendelijke klimplanten Straatgeluid wordt gedempt doordat vleermuizenverblijf om de lokale biodiversiteit te vergroten. ing van het geluid tussen de gevels Er zijn drie categorieën gevelbeplanting: t.
e
7
Zelfhechtende klimplanten, bijvoorbeeld klimop en driedelige wingerd.
8
Klimplanten die een steunconstructie nodig hebben om te groeien en te klimmen, zoals blauwe regen, bosrank, kamperfoelie en wilde hop.
9
Groene muur: planten groeien vanuit bakken aan de gevel of op een substraat dat aan de gevel is bevestigd. Bijvoorbeeld bitterzoet,
d. gevel biedt dekking, voedsel en
heid voor vogels en insecten. sting kost weinig ruimte van het
evert toch veel vierkante meters zijn verschillende mogelijkheden l te vergroenen. Een muur kan
groen worden voorzien, het groen e etages omringen of het klimt al naar boven. Inbouwbloembakken voor
iden bewoners om hun balkon te Groene gevels kunnen goed worden
d met nestkasten van houtbeton voor huismus.
de klimplanten
Groene gevel circulair paviljoen Zuidas
Vliegopening: B 15,0 x H 9,0 x D 2,0 cm
heggerank, varens, kruiden en viooltjes. Kastgrootte: B 28,0 x H 47,5 x D 12,5 cm De oriëntatie van de gevel (zon/schaduw) bepaalt welke soorten gevelbeplanting geschikt zijn. nl.urbangreenbluegrids.com > maatregelen > groene gevels.
2. Klimplanten die een klimplanten steunconstructie nodig hebben
3. Groene muur
Natuurinclusief bouwen en ontwerpen in twintig ideeën
0.45m
13
0.45m
Groene gevel Onbekende gracht
Natuur
usief bouwen en ontwerpen in twintig ideeën
63
Aansluiting op de ecologische structuur Met het plan voor kavel 39A zoeken wij aansluiting op de groenstructuren rondom Buiksloterham. Hierbij houden we rekening met het bestaande plan voor de ontwikkeling van Buiksloterham, waarin al verschillende ecologische verbindingen worden gemaakt: de Kadoelerscheg verbindt Buiksloterham met het Twiske; het IJOeverpark wordt verder ontwikkelt en zo wordt de Kadoelerscheg via het IJ verbonden aan de Noorderparkscheg; en het Noorderpark verbindt het IJ • Ook bij het ontwerp van scholen dient met onder meer de ligging van schoolplein, sport- en speelmogelijkheden en groen rekening gehouden te worden met gezondheid.
en het centrum met het grootschalige open landschap Waterland. Bovendien wordt er in de toekomst er een groene dwarsverbinding langs het Johan van Hasseltkanaal gecreëerd waar de locatie 3 Stedenbouw aan ligt. 3.1
Stadsbeeld
Diversiteit en schaal Buiksloterham kenmerkt zich door een grote variëteit aan bebouwingsstructuren. Van bedrijfsachtige structuren tot woontypologieën in verschillende schaalgroottes. Deze verscheidenheid is het uitgangspunt voor de doorontwikkeling van Buiksloterham. De wijk zal zich de komende tien, twintig jaar ontwikkelen tot een gemengd stedelijk gebied. De combinatie van wonen, werken en productie is om verschillende redenen interessant. Een dergelijk interactiemilieu speelt in op de groeiende vraag van mensen en bedrijven naar stedelijke milieus die de hele dag levendig zijn. De diversiteit aan programma’s en schaalgroottes van bouwmassa’s, gecombineerd met een organische ontwikkeling, levert een gevarieerd stadsbeeld op. Om het stoere, afwisselende en verrassende karakter van het gebied te behouden en te versterken, wordt de komende jaren ingezet op veelsoortige nieuwe gebouwtypologieën.
Aan de westzijde van kavel 39A loopt de locatie over in het IJ-oeverpark. Het uiterlijk dat wij voorzien voor het landschapspark op de locatie stemmen wij af op de inrichting van het IJoeverpark.
Gebiedskarakteristiek Voor Buiksloterham gelden met het oog op het ruige, industriële karakter lichtere welstandsregels dan bijvoorbeeld in Overhoeks en in het centrum. Deze zijn reeds beschreven in het investeringsbesluit van 2006. Een aantal kavels is zelfs welstandsvrij; vooralsnog gaat het om zelfbouwkavels en bijvoorbeeld Schoon Schip in het Johan van Hasseltkanaal. Welstandsvrij is destijds ingezet om de ontwikkeling van woningbouw in Buiksloterham sneller op gang te brengen. De welstandsnota ‘De Schoonheid van Amsterdam’ geeft voor Buiksloterham het welstandsniveau categorie 3 (= normaal). Voor Buiksloterham worden bij de beoordeling van bouwplannen de van toepassing zijnde criteria gehanteerd. De kwaliteit van ontwikkelingen in de wijk wordt bewaakt door een supervisor. Op de website van de gemeente Amsterdam is het supervisieprotocol te vinden.
De Kadoelerscheg verbindt Buiksloterham met het Twiske.
3.2
Noorderpark en IJ De twee scheggen en programmering. stadspark met aane gante padenstructu park wordt gekenm I en de relatie tot he een rechtlijnige vorm
Het Noorderpark verbindt het IJ en het centrum met het grootschalige open landschap van Waterland.
Toekomstige dwarsverbinding langs het Cultuurhistorie Enkele gebouwen en elementen in de openbare ruimte Johan van Hasseltkanaal in Buiksloterham zijn van bijzondere cultuurhistorische
Kadoelerscheg via het IJ verbonden aan het IJ-Oeverpark Noorderparkscheg.
Stedenbouw
waarde. Voorafgaand aan bouwinitiatieven op dit soort plekken dient cultuurhistorisch onderzoek te worden gedaan. In de beschrijving van de strips (paragraaf 3.3) wordt nader ingegaan op de cultuurhistorische waarden. Op de spelregelkaart staat een en ander exact aangeduid met in de spelregels de bijbehorende regels.
Afbeelding 3.2.2: Noorderp
Afbeelding 3.2.1: Metropolitaan groen
32
1. Metropolitaan groen (Gemeente Amsterdam) 2. Kadoelerscheg, Amterdam (burgdame) 3. Noorderpark, Amsterdam (Solodam) 4. Het IJ-oeverpark, Amsterdam (Bureau Oslo)
64
Hoofdstru
Metropolitaan gro Buiksloterham ligt o metropolitane groe is de scheg van het open landschap van verbindt. De tweed naal/Nieuwe Gouw verbindt met het lan groenstructuren ont Buiksloterham, waa park langs het IJ. D verbindt de twee ge en derde verbinding hoogte van de Buik Johan van Hasseltka ontwikkelen, wordt den aan de Noorde
Aansluiting op de sociale structuur In het plan voor de Satelliet zoeken wij niet alleen aansluiting op de groenstructuren, maar willen we ook verweven in het sociaal netwerk van Amsterdam Noord. Zoals te zien is op de kaart van Verdedig Noord, ligt de locatie momenteel nog ver van het huidige sociale weefsel. Hoe kunnen wij de plek en de Satelliet ook op een sociaal niveau activeren?
positieve invloed op het klimaat en de grond- en waterkwaliteit, zal het groen ook een gunstig effect op het welzijn van de mens, en kan een recreatieve en onderwijzende functie vervullen. Daarnaast maken wij ruimte in het flessenrek voor placemakers. Wij willen bijvoorbeeld informele zorgdragers voorzien van een plek voor het verbouwen van onder andere voedsel en bloemen, jongeren een plek bieden voor talentontwikkeling en lokale ondernemers de kans geven om uit te breiden.
Ten eerste zal het groen dat wij toevoegen verschillende ecosysteemdiensten bieden. Naast een
A1
sociaal weefsel van noord Verdedig noord
0
14 Bewonersgroepen
31
Molenwijk
1 Verdedig noord
Kadoelen
2 Bewonerscommissie
voorsteven
18
3 noordas
2
Tuindorp Oostzaan
rochdale 5 stichting arrahma
formele wijkpartners/ locaties
1
4 Buurtambassadeurs
Buiksloot
3
6 Bewonersplatform
vogelBuurt/ijplein + stichting redamsterdamnoord
28
17 huis van de wijk/
de Banne 18 huis van de wijk/
5
de evenaar A1
17
13
19 huis van de wijk/
0
de meeuw
7 actiegroep eLZO
amsterdam-noord
20 huis van de wijk/
32
8
waterlandplein Buikslotermeer
4 informele zorgdragers 8 sherida de meza/
SHARE
9 10
florakokjes
34
flora4life
23
RAY-action 12 linda/gezellig op
stap met linda
27
13 risma, sherida & edna/
hand 15 sonja/sonja kookt 16 arra & shirin/
pancration
24 tolhuistuin
ondernemers 11
7
29
11 rita gemerts/
moeders van noord
23 Buurthuis van der pek
Volewijck
10 patrick & john/
14 iman/de helpende
22 !woon
22
26
15
IJ
9 esmeralda/
16
21 a-laB
30
33 12 Vogelbuurt
25 19
IJplein
20
26 snackBar ‘t puntje 27 coloured goodies 28 heBBen en houwen 29 Boka’s
6
21 24
25 MOK amsterdam
Tuindorp Nieuwendam
30 ijskoud de Beste 31 zuchinni amsterdam 32 Boekhandel van
noord 33 Boekhandel over
het water 34 roBin kapitein
1. Sociaal weefsel van Noord (Verdedig Noord) 2.Oeverpark Elm arboretum, Amsterdam (Landlab) 3. Gap / Hotel Casa, Amsterdam (De Dakdokters) 4. Vlonder bij het Eksternest, Almere ( J. Bakhuizen) 5. Kralingse plas, Rotterdam (Rotterdam.info)
65
Vegetatie rondom de Satelliet In het onderstaande schema worden de verschillende functies van de planten toegelicht en de relatie van het landschap tot het gebouw getoond.
oever opgehoogd worden voor het IJ-oeverpark. Het gebied waar het flessenrek zal komen te staan wordt opgehoogd met schone grond.
In het bestaande plan voor Buiksloterham zal in de toekomst nieuw land worden toegevoegd aan de kavel en een gedeelte van de
De huidige locatie is licht verontreinigd met zware metalen, minerale olie en PCB. Op enkele locaties is er matige verontreinig
Zonering nieuw land
ophoging IJ-oeverpark
(licht vervuilde grond)
‘Functies’ vegetatie (ecosystem services) waterplanten & riet waterzuivering & tegen erosie
kruidachtige soorten esthetische waarde populiersoorten
wilgensoorten grond- en waterzuivering
helofytenfilter vijver
stortsteenstrook zeldzame ringslang & rivierdonderpad
66
verh
hoging maaiveld
(schone grond)
met PAK en sterke verontreinigd met zink en kwik (BK ingenieurs bv, 2019). Verschillende soorten vegetatie kunnen helpen de grond te verbeteren en verontreinig te onttrekken. Dit kunnen bomen zijn zoals populieren en wilgen, maar ook kruidachtige soorten of water planten en rietsoorten. Iedere soort vindt zijn eigen plek in het landschap. Wij richten het gebied daarom zo in dat de verschillende
soorten beplanting hun werk kunnen doen. Daarnaast voegen wij een stortsteenstrook toe, waar de zeldzame ringslang en de rivierdonderpad zich kunnen vestigen. De vegetatie die de voile van de toren zal beklimmen, zijn een combinatie van klimplanten zijn, die op hun beurt weer voor meer biodiversiteit zorgen, denk hierbij aan Clematis, Wilde wingerd of de Vuurdoorn.
Natuurinclusief bouwen groene gevel
stadstuinen
bruin dak
vleermuizenverblijf nestkasten klimplanten
N
67
Vegetatie rondom de Satelliet Kruidachtige soorten
Waterplanten en riet soorten
Wilgensoorten
68
Klimplanten
Populiersoorten
69
70
Conclusie
71
72
Conclusie
Satelliet
Wat doen we?
Wat is het effect?
Om de satelliet geschikt te maken voor een nieuwe plek in de stad doen we een aantal dingen:
Het effect van de minimale ingreep die we doen is:
• We maken een plek voor • • • •
•
• •
experiment We plaatsen een donor gebouw op een vervuild terrein Op een voormalig industrieterrein, in Buiksloterham We maken een park op Eyelevel, aansluitend op de omgeving Een gebouw met een minimale footprint, met ruimte voor park en ecologie Een verdichting op Citylevel, richting Fsi 5,0 (zoals voorgeschreven door gemeente, op deze plek) Skin als verleidingsmiddel, met een minimale ingreep Minimale ingreep in de toren, om programma te verreiken, voor diversiteit
• We scheppen condities waarin
het hergebruik van bestaande gebouwen gebruikelijk wordt, en ze kunnen landen in de stedenbouw • We denken na over een adaptief model, in tijd en in programma • Een systeem voor adoptie en ecologie • We zetten de satelliet in als symbool voor hergebruik van gebouwen
73
74
Projectteam
75
Bureauprofiel Studioninedots Studioninedots is opgericht in 2011 door Albert Herder, Vincent van der Klei, Arie van der Neut en Metin van Zijl als een bureau voor architectuur en stedenbouw, met werk dat varieert van interieur en woningbouw tot stedelijke concepten. Studioninedots heeft zich ontwikkeld tot specialist in het transformeren van complexe, stedelijke locaties waar we de gebouwde omgeving vervlechten met het sociale weefsel van een stad. We zijn gefascineerd door de processen van het activeren en (her)gebruiken van deze plekken. De vaak dynamische context vereist onconventionele oplossingen die inspireren tot nieuwe collectieve manieren van leven. Door het probleem te destilleren, ontdekken we de essentie die bepalend is voor het ontwerp van een project. Wanneer we voor stedelijke uitdagingen worden gesteld, zien we kansen in circulariteit en omarmen we tegelijkertijd schoonheid en tactiliteit als essentiële menselijke behoeften. We werken samen: een gezamenlijke aanpak binnen een multidisciplinair team daagt ons uit, inspireert en versterkt ons. Samen met onze klanten en partners vertalen
76
we vooruitstrevende ideeën en ontwerpen in een realistisch kader, waarbij we karakteristieke ruimtes creëren die als katalysatoren fungeren voor ontmoeting, uitwisseling en verbinding. Ons werk varieert van privéwoningen en wooncomplexen tot commerciële gebouwen en stedelijke masterplannen. Wat hen verbindt is een sterk bewustzijn van context, toewijding aan vakmanschap en humor. Of we nu een stoel ontwerpen of een wijk revitaliseren, we bevragen altijd de conventies en nemen een onderzoekende houding aan. De vier partners van Studioninedots hebben ieder hun eigen kwaliteiten en hun inbreng in een project. Door hun aanzienlijke ervaring op het gebied van woningbouw en gebiedstransformatie weten ze wat wel en niet werkt, kunnen plannen intern al gezamenlijk worden getoetst. Die afstemming vindt plaats op regelgeving, stedenbouw, woningtypologieën en ontsluitingen, beleving van en aansluiting op de openbare ruimte. In een VO zit dan al zoveel ontwerpkennis en realisme dat dit in de stadia erna geen problemen meer oplevert.
Other Spheres Other Spheres is een jong ontwerpbureau opgericht door Karlijn Besse en Stefanie Tseggai. Vanuit de vakgebieden architectuur, design en industriële ecologie bieden wij integrale ontwerpoplossingen voor ruimtelijke vraagstukken. Wij werken graag samen met ontwerpers en onderzoekers uit andere vakgebieden zoals landschapsarchitecten, stedenbouwkundigen, ecologen en sociologen, om een transdisciplinaire uitwerking te behalen. Onze werkwijze is gericht op het creëren van concepten, strategieën en ontwerpen, waarin architectuur en natuur elkaar versterken. Met als doel: een toekomstbestendige leefomgeving voor maatschappij, natuur en industrie. Missie Het ontwerpen van veerkrachtige gebouwen en landschappen, die samen kunnen ontwikkelen. Visie Een wereld waarin maatschappij, natuur en industrie in symbiose bestaan.
77
Studioninedots Gedempt Hamerkanaal 111 1021 KP Amsterdam info@studioninedots.nl 0031 20 4889269 www.studioninedots.nl Other Spheres info@otherspheres.com www.otherspheres.com