Łazienki Królewskie ALBUM historia

Mecenas Muzeum:

Muzeum

Łazienki Królewskie w Warszawie Sprawozdanie 2017–2021

Historia i działalność Muzeum Łazienki Królewskie

Łazienki Królewskie – rys historyczny

Łazienki Królewskie — urokliwe miejsce w centrum Warszawy, kojarzone z zabytkowymi ogrodami, klasycystyczną architekturą i Koncertami Chopinowskimi.

Od 1674 r. właścicielem Łazienek był Stanisław Herakliusz Lubomirski, marszałek wielki koronny, barokowy poeta i erudyta. To za jego czasów zbudowano pierwsze pawilony, z najważniejszym dla przyszłości naszego Muzeum pawilonem kąpielowym — Łaźnią, zaprojektowaną przez Tylmana z Gameren. Symbolika pawilonu nawiązywać miała do mitologicznego Hippokrene — źródła, przy którym gromadziły się Muzy, a poeci czerpali natchnienie.

W 1720 r. ówczesny właściciel dóbr, książę Teodor Lubomirski, wydzierżawił teren wybranemu na króla I Rzeczypospolitej Augustowi II Mocnemu z dynastii saskiej Wettynów. Nowo wybrany władca zamierzał teren ten przeznaczyć na letnią rezydencję. W rejonie Łazienek odbyła się jedna z ostatnich rewii wojska polskiego i saskiego za panowania Augusta II Mocnego. Po śmierci władcy posiadłość znalazła się w rękach jego syna, nowo wybranego króla Augusta III. Nie przejawiał on jednak zainteresowania tym miejscem i za jego czasów nie zbudowano tu żadnych nowych obiektów.

Od 1764 r. teren ten był własnością ostatniego króla Polski Stanisława Augusta, który zakupił go jeszcze przed wyborem na tron polski. To dzięki jego zaangażowaniu Łazienki, będące niegdyś przede wszystkim terenem łowieckim, przekształcone zostały w piękny kompleks pałacowo-ogrodowy. Na polecenie króla miały się stać reprezentacyjną letnią rezydencją, czerpiącą inspiracje z rezydencji francuskich i XVIIIwiecznej zachodnioeuropejskiej sztuki ogrodowej. Epoka stanisławowska to czasy rozkwitu Łazienek, wtedy między innymi powstał przepiękny Biały Dom, Pałac Myślewicki, Amfiteatr, Stara Oranżeria z Teatrem Królewskim, a Łaźnia Lubomirskiego stała się reprezentacyjnym Pałacem na Wyspie i sercem królewskiej rezydencji. Za czasów Stanisława Augusta rozbudowano też Wielką Oficynę, w której mieściły się kuchnie i mieszkania dla służby — później budynek ten zwany był Podchorążówką i przeszedł do historii jako ważny świadek walk niepodległościowych w XIX w. Do króla należał także, wchodzący w skład

kompleksu, Belweder — późnobarokowy pałac usytuowany na skarpie wiślanej. To w Łazienkach odbywały się słynne królewskie obiady czwartkowe, w których uczestniczyli wybitni artyści, pisarze, filozofowie — odcisnęli oni swoje piętno na życiu publicznym, dyskutując nie tylko o twórczości artystycznej, ale także o projektach reformy Rzeczypospolitej. Można przypuszczać, że w Łazienkach rodziła się Konstytucja 3 maja — pierwsza nowoczesna konstytucja europejska, że to w Łazienkach, w 1792 r., w trakcie wojny polsko-rosyjskiej do życia powołany został pierwszy polski order wojskowy Virtuti Militari dla uczczenia zwycięstwa wojsk polskich nad rosyjskimi w bitwie pod Zieleńcami.

Trzeci rozbiór Polski nie zakończył rozbudowy Łazienek. Po śmierci Stanisława Augusta w 1798 r. teren odziedziczył książę Józef Poniatowski, były pułkownik austriacki, generał wojsk koronnych, przyszły dowódca Wojsk Polskich, marszałek Francji, bohater kampanii 1809, wyprawy moskiewskiej 1812 oraz bitwy narodów pod Lipskiem.

mógł on jednak wrócić do swojej rezydencji, przejął ją bowiem król Prus. Warszawa była wtedy pod okupacją pruską. Do stolicy zawitał wówczas przyszły król Francji na wygnaniu, Ludwik XVIII. W latach 1801–1804 mieszkał w okresie letnim w Białym Domu w Łazienkach.

Królewskie

Nie

| Koncert Chopinowski w Łazienkach Królewskich

Królewskie

| Pałac na Wyspie

| Pałac Myślewicki

Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego do Warszawy powrócił książę Józef Poniatowski. Był jedną z najbarwniejszych postaci Warszawy początków XIX w. Należał do największych amantów Księstwa Warszawskiego. Po śmierci marszałka Józefa Poniatowskiego w bitwie pod Lipskiem w październiku 1813 r., rezydencja ta stała się własnością jego siostry Marii Teresy Tyszkiewiczowej.

Porozbiorowe dzieje Łazienek wiążą się ze stopniowym rozproszeniem królewskich kolekcji, z których największą uwagę przykuwał zbiór obrazów liczący pod koniec panowania Stanisława Augusta około 2437 dzieł, wśród nich wymienić można chociażby arcydzieła Rembrandta: Uczonego przy pulpicie i Dziewczynę w ramie obrazu. Część obrazów król zabrał ze sobą, opuszczając Warszawę, część rozdał swoim bliskim, część sprzedali jego spadkobiercy, a pozostałe nadal zdobiły ściany Pałacu na Wyspie czy Zamku Królewskiego w Warszawie. Obrazy z kolekcji króla znalazły się w kolekcjach prywatnych w całej Europie. Dziś w Pałacu na Wyspie prezentujemy około 130 dzieł ze zbiorów Stanisława Augusta, w tym dzieła Antoona van Dycka, Jeana-Étienne’a Liotarda czy Gabriëla Metsu.

Na mocy pokoju wiedeńskiego w 1815 r. powstało Królestwo Polskie zależne od Rosji, niedługo potem Łazienki wraz z Belwederem zostały zakupione przez cara Aleksandra I z dynastii Romanowów. W latach 1818–1822 na miejscu barokowego Belwederu wzniesiono pałac klasycystyczny o tej samej nazwie, w czasach Królestwa Polskiego mieszkał w nim brat cara Wielki Książę Konstanty. W listopadzie 1830 r. polscy podchorążowie, pod wodzą porucznika Piotra Wysockiego, wyruszyli z Podchorążówki na Belweder, rozpoczynając tym samym powstanie listopadowe. Było ono próbą odzyskania przez Polaków niepodległości, a w kontekście międzynarodowym — odmową wyruszenia Wojska Polskiego do stłumienia rewolucji belgijskiej. Po upadku powstania listopadowego w Belwederze zamieszkał Namiestnik Królestwa Polskiego książę Iwan Paskiewicz. Za aprobatą cara Mikołaja I rozpoczął on realizację projektu budowy pałacu carskiego w Łazienkach na wysokości Alei Ujazdowskich: od miejsca, gdzie obecnie stoi pomnik Chopina, do obecnego Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Warszawskiego.

Ostatecznie projekt ten nie doczekał się realizacji. 21 maja 1849 r. do Warszawy przybył cesarz Austrii Franciszek Józef I, aby prosić cara Mikołaja I o pomoc w stłumieniu powstania węgierskiego. W Pałacu na Wyspie zapadła decyzja o dalszym losie Węgrów. Na czas pobytu obu monarchów w Warszawie Łazienki tętniły życiem. W Teatrze Królewskim wystawiano opery, sztuki teatralne, przedstawienia baletowe, w alejkach parku pojawili się aktorzy teatrów warszawskich odgrywający rolę spacerujących mieszkańców Warszawy, której ludność często była wrogo nastawiona do cara.

W obrębie Łazienek do 1915 r. kwaterowały pułki kawalerii armii rosyjskiej. W Pałacu Myślewickim urzędował, będący wówczas w służbie rosyjskiej, generał Carl Gustaw Mannerheim, późniejszy bohater narodowy, marszałek i twórca nowoczesnego państwa fińskiego.

W czasie I wojny światowej w 1915 r., z obawy przed nadchodzącym frontem, urzędnicy carscy wywieźli z Łazienek całe wyposażenie oraz dzieła sztuki. Powróciły one do Polski dopiero po podpisaniu w marcu 1921 r. traktatu ryskiego, kończącego wojnę polsko-bolszewicką.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w listopadzie 1918 r. Łazienki i Belweder stały się reprezentacyjnym miejscem spotkań oraz rezydencją najwyższych władz państwowych II Rzeczypospolitej. To w Belwederze, w czasie wojny polsko-bolszewickiej w sierpniu 1920 r., Naczelnik Państwa Józef Piłsudski podejmował kluczowe decyzje. Przez kilkanaście lat rodzina Piłsudskich mieszkała w Belwederze, a sam Marszałek często odpoczywał w parku.

16 grudnia 1922 r. ze swojej wili położonej w parku łazienkowskim wyjechał w swą ostatnią podróż na otwarcie wystawy w Zachęcie pierwszy prezydent II Rzeczypospolitej Gabriel Narutowicz, zamordowany przez fanatyka Eligiusza Niewiadomskiego. W 1927 r. rozpoczęto w parku budowę hipodromu. Obiekt miał powstać na 10. rocznicę odzyskania niepodległości. Po wybudowaniu stał się najbardziej nowoczesnym hipodromem w Europie. W czasie wojny został częściowo zniszczony, rozebrali go natomiast komuniści, likwidując wszystkie pamiątki związane z odzyskaniem niepodległości w 1918 r.

Królewskie

| Otoczenie Pałacu na Wyspie od strony południowej

Nieopodal Belwederu, w drugim końcu parku, w Pałacu Myślewickim mieszkał jeden z najbardziej zaufanych współpracowników marszałka, generał Bolesław Wieniawa-Długoszowski — wojskowy, dyplomata, lekarz, tłumacz literatury antycznej, scenarzysta, najbarwniejsza postać międzywojennej Warszawy.

W 1937 r. władze Magdeburga ofiarowały II Rzeczypospolitej tzw. Domek Magdeburski, w którym w latach 1917–1918 był internowany Piłsudski. Drewniany budynek ustawiono poniżej Belwederu. Obiekt, chociaż szczęśliwie przetrwał wojnę, został rozebrany i spalony na rozkaz komunistycznych władz. W ten sposób zacierano wszelkie ślady po marszałku Piłsudskim.

Na terenie Łazienek zamieszkiwali europejscy władcy i dyplomaci. W Pałacu na Wyspie w 1937 r. podczas swojej wizyty w Warszawie zatrzymał się król Rumunii Karol II.

W czasach dwudziestolecia międzywojennego Łazienki były jednym z najpopularniejszych miejsc wypoczynku w stolicy. Odwiedzających witały zawieszone na bramach tablice informacyjne o następującej treści: Wstęp do parku tylko w odpowiednim stroju. Odbywały się tutaj imprezy masowe: pokazy mody, wystawy kwiatów, koncerty, pokazy hippiczne. W 1926 r. w Łazienkach stanął secesyjny pomnik Fryderyka Chopina, dzieło rzeźbiarza Wacława Szymanowskiego.

Wybuch wojny i okupacja niemiecka zmieniły charakter parku i jego obiektów. We wrześniu 1939 r. stacjonowały tu oddziały kawalerii polskiej, biorące udział w obronie Warszawy. W związku z tym Łazienki były kilkukrotnie bombardowane przez samoloty niemieckie.

Po kapitulacji tereny te stały się częścią dzielnicy niemieckiej, tym samym Polacy i Żydzi mieli zakaz wstępu do Łazienek. Nadal opiekowano się parkiem i dbano o jego wygląd, sprowadzając z Niemiec ogrodników. W 1940 r. przyjechał do Łazienek Hans Frank, Generalny Gubernator okupowanych ziem polskich, który nakazał wywiezienie do Krzeszowic — swojej rezydencji pod Krakowem — wybranych dzieł sztuki. Większość z nich nigdy nie powróciła do Łazienek. Na rozkaz Franka zniszczono także pomnik Fryderyka Chopina.

| Łazienki Królewskie

Pozostałe obiekty szczęśliwe ocalały z pożogi wojny i powstania warszawskiego. Dopiero pod koniec października 1944 r. Niemcy rozpoczęli zaminowywanie Pałacu na Wyspie, nie wysadzili go jednak w powietrze. Pałac uległ częściowemu zniszczeniu — spłonął m.in. strop Sali Salomona, dekorowany bezcennymi malowidłami Marcella Bacciarellego. Uszkodzone były także ściany, stiuki,rzeźby kominkowe, wywieziono dzieła sztuki i wyposażenie.

Po zakończeniu II wojny światowej na terenie Łazienek mieszkał, uważany dziś za sowieckiego agenta, prezydent Polski Bolesław Bierut, który początkowo planował utworzenie w nich rezydencji państwowej i zamknięcie parku dla publiczności. Ostatecznie nie doszło do realizacji tego pomysłu i niemalże całe Łazienki stały się dostępne dla mieszkańców stolicy.

Od 1946 do 1980 r. Pałac Myślewicki znajdował w dyspozycji Urzędu Rady Ministrów, mieściły się w nim apartamenty gościnne dla delegacji zagranicznych. W latach 1958–1970 prowadzono tutaj tajne rozmowy amerykańsko-chińskie, dotyczące między innymi sytuacji w Wietnamie. Wiele z nich odbyło się w czasie prezydentury Richarda Nixona. Wtedy to w pałacu mieszkał amerykański sekretarz stanu Henry Kissinger, jeden z najwybitniejszych polityków drugiej połowy XX w.

W 1958 r. w Łazienkach odsłonięto rekonstrukcję pomnika Fryderyka Chopina. Od tego czasu corocznie odbywają się w tym miejscu Koncerty Chopinowskie, na które przybywają turyści z całego świata. Od 2012 r. w Łazienkach prowadzone są prace rewitalizacyjne, które objęły między innymi Pałac na Wyspie, Amfiteatr, Starą Oranżerię, Biały Dom oraz Stajnie Kubickiego. Muzeum jest członkiem wielu stowarzyszeń, w tym Stowarzyszenia Europejskich Rezydencji Królewskich. W zabytkowych wnętrzach Łazienek Królewskich prezentowane są obrazy, rzeźby, grafiki i elementy wyposażenia z kolekcji Stanisława Augusta, na wystawach czasowych podziwiać można wybitne dzieła pochodzące z muzeów polskich i zagranicznych. Co roku ogrody Łazienek Królewskich odwiedza prawie pięć milionów turystów.

Historia powstania Muzeum Łazienki Królewskie

Historia powstania Muzeum Łazienki Królewskie, utworzonego na terenie dawnej letniej siedziby króla Stanisława Augusta, sięga lat 60. XX w. Do czasów II wojny światowej Łazienki pełniły funkcje rezydencjonalne. Po śmierci ostatniego króla Polski przeszły na własność jego spadkobierców, następnie zostały zakupione przez dynastię Romanowów, a w okresie międzywojennym były własnością państwową. Odbywały się tutaj ważne spotkania dyplomatyczne, zamieszkiwali je wysocy urzędnicy i dyplomaci. Architektura Łazienek w znacznej

mierze szczęśliwie ocalała z pożogi wojennej, podczas której ucierpiał najbardziej Pałac na Wyspie i same ogrody.

W 1960 r. Łazienki stały się oddziałem Muzeum Narodowego w Warszawie. Na stanowisko kustosza Pałacu na Wyspie powołano prof. Marka Kwiatkowskiego. To dzięki jego zaangażowaniu miejsce to stało się po wojnie ponownie wizytówką stolicy. W 1995 r. ustanowiono samodzielne Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie. W 2018 r. jako oddział przyłączono do niego Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa.

| Widok na Warszawę i Łazienki Królewskie z lotu ptaka

Historia Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa

Pomysł utworzenia muzeum łowieckiego zrodził się w latach 70. XX w. Po rozmowach z Polskim Związkiem Łowieckim ówczesny dyrektor warszawskiego Muzeum Narodowego prof. Stanisław Lorentz zaproponował lokalizację placówki na terenie Łazienek Królewskich. Na siedzibę wybrano Koszary Kantonistów (nazywane także Koszarami Inwalidów czy Domkiem Ogrodnika). Mieści się ono na terenie Łazienek Królewskich w tzw. Koszarach Kantonistów, zbudowanych w latach 1826–1828, oraz w pochodzących z lat 1825–1826 Stajniach Kubickiego.

W 1982 r. połączono dwie inicjatywy: Muzeum Łowiectwa (zespół działający od 1977 r. pod kierunkiem artysty plastyka Tomasza Konarskiego) i Muzeum Jeździectwa (zespół pragnący utworzyć Muzeum Konia). 1 lipca 1983 r. powstała jedna placówka – Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa. Muzeum zajmuje się popularyzacją wiedzy związanej z narodową tradycją łowiectwa i jeździectwa, hodowlą koni na ziemiach polskich, a także tematyką przyrodniczą. Od 1 stycznia 2018 r. Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa jest oddziałem Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie.

| Koszary Kantonistów –Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa

Obiekty Łazienek Królewskich (wybór)

Pałac na Wyspie

Początki Pałacu na Wyspie sięgają końca XVII w. i czasów Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. Na jego zlecenie Tylman z Gameren zaprojektował pawilon ogrodowy służący odpoczynkowi, rozrywce, ale również kontemplacji. Łaźnia skrywała w swym wnętrzu centralną salę stylizowaną na grotę z fontanną nawiązującą do mitologicznego źródła Hippokrene, dającą natchnienie poetom i artystom. W 1764 r. Łaźnia wraz z całym terenem Ujazdowa została zakupiona przez Stanisława Augusta, który uczynił z niej swą letnią rezydencję. Dominik Merlini i Jan Chrystian Kamsetzer przez prawie całe panowanie króla przebudowywali barokowy pawilon Łaźni w klasycystyczny Pałac na Wyspie. Wzorowany na angielskiej architekturze i włoskiej koncepcji willi-muzeum, jak Villa Borghese czy Villa Medici, miał on symbolizować marzenie Stanisława Augusta o państwie idealnym, nowoczesnym i suwerennym.

W Pałacu na Wyspie znajdują się m.in. Apartamenty Stanisława Augusta, meble, grafiki i rzemiosło artystyczne z jego kolekcji. Jedną z najważniejszych ekspozycji jest Galeria Obrazów. Dzięki staraniom swego nadwornego malarza oraz doradcy, Marcella Bacciarellego, Stanisław August zgromadził niezwykłą kolekcję, która według inwentarza z 1795 r. obejmowała 2478 dzieł cenionych twórców europejskich XVII i XVIII w. Najliczniej reprezentowani byli malarze holenderscy: Rembrandt, Gabriël Metsu, Willem van Honthorst, ale również mistrzowie flamandzcy: Peter Paul Rubens, Antoon van Dyck czy Jacob Jordaens, i francuscy — Jean-Honoré Fragonard czy Nicolas de Largillière. W kolekcji znajdowały się również dzieła malarzy niemieckich, angielskich, włoskich i polskich. Obrazy eksponowane były na Zamku Królewskim w Warszawie, w Belwederze, w Pałacu w Jabłonnie, ale to właśnie w Pałacu na Wyspie wisiały najcenniejsze dzieła.

| Galeria Obrazów w Pałacu na Wyspie

Stara Oranżeria

Obok Pałacu na Wyspie jednym z najciekawszych obiektów Łazienek Królewskich jest Stara Oranżeria, zaprojektowana przez Dominika Merliniego na planie prostokątnej podkowy. Główna elewacja, poprzez zastosowanie półkoliście zamkniętych porte-fenêtre’ów, przywodzi na myśl architekturę Grand Trianon w Wersalu. W jednym z bocznych skrzydeł znajduje się funkcjonujący do dziś dworski teatr.

Dziś w Starej Oranżerii mieści się Królewska Galeria Rzeźby oraz Galeria Rzeźby Polskiej, nawiązujące w symboliczny sposób do planowanej, ale niezrealizowanej, tu przez króla ekspozycji rzeźby. Stanisław August przez całe swoje panowanie gromadził marmurowe posągi i kopie gipsowe najsłynniejszych dzieł starożytnych i nowożytnych. Kolekcja ta powstawała nie tylko z myślą o dekoracji królewskich siedzib wraz z ich ogrodami, król planował utworzenie Akademii

Sztuk Pięknych. Podstawą nowożytnego wykształcenia było studiowanie kopii gipsowych najsłynniejszych rzeźb antycznych. Według inwentarza z 1795 r. królowi udało się zgromadzić 563 dzieła, z których część dziś eksponowane w Starej Oranżerii. Najciekawszym elementem Królewskiej Galerii Rzeźby jest tzw. Kolumnada Kamsetzera. Jej koncepcja powstała w latach 1787–1788 i zakładała ustawienie kopii rzeźb antycznych: Grupy Laokoona, Herkulesa Farnese, Flory Farnese, Apolla Belwederskiego, Meleagera, Amazonki Matei i Hermesa Ludovisi na tle iluzjonistycznie malowanej architektury z idyllicznym włoskim pejzażem. Całość miała sprawiać wrażenie alei posągów we włoskich ogrodach. Dziś w Starej Oranżerii eksponowana jest tylko część rzeźb z Kolumnady Kamsetzera: Grupa Laokoona, Flora Farnese, Apollo Belwederski, Meleager i Amazonka Matei.

| Stara Oranżeria

|

Królewska Galeria Rzeźby w Starej Oranżerii

Teatr Królewski w Starej Oranżerii

Otwarty w 1788 r. drewniany Teatr Królewski mieści się we wschodnim skrzydle Starej Oranżerii. Jest to jeden z kilku zachowanych XVIII-wiecznych teatrów dworskich w Europie.

Uwagę widza po wejściu do środka przyciąga plafon, na którym na tle nieba ukazany został Apollo powożący zaprzężonym w cztery niespokojne rumaki rydwanem. Grecki bóg sztuki ma twarz króla Stanisława Augusta, o co zadbał wykonujący to dzieło w technice al fresco Jan Bogumił Plersch. W rogach malowidła znajdują się wizerunki Sofoklesa, Shakespeare’a, Molière’a i Racine’a.

Niezachowana złocona kurtyna przedstawiała króla w otoczeniu muz na Parnasie. Do dziś zachowało się malowidło iluzjonistyczne wykonane w technice en grisaille, usytuowane nad sceną, ukazujące herb Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Herb podtrzymują dmące w trąby Sławy. Poniżej plafonu na iluzjonistycznych freskach uwieczniono XVIII-wieczną publiczność, zasiadającą w dziewięciu lożach — to jedyne zachowane malowidło przedstawiające widzów z tamtych czasów, oddające atmosferę panującą w teatrze. Wznosząca się amfiteatralnie widownia może pomieścić 200 osób. Dookoła niej umieszczono dziewięć lóż, po trzy na każdej ścianie. Charakterystycznym elementem wystroju są także posągi kobiet w antykizujących szatach, projektu André Le Bruna. W przeznaczonym na potrzeby dworu Stanisława Augusta Teatrze Królewskim wystawiano sztuki m.in. Molière’a i Charles’a Collégo. W 1791 r., na czas remontu gmachu teatralnego na pl. Krasińskich w Warszawie, monarcha udostępnił teatr zespołowi Teatru Narodowego prowadzonemu przez Wojciecha Bogusławskiego. Szczęśliwie, oryginalne wnętrze sali widowiskowej zachowało się w niezmienionym zasadniczo kształcie i również dzisiaj podziwiać można w nim przedstawienia dramatyczne, baletowe i operowe. | Teatr Królewski w Starej Oranżerii

| Plafon w Teatrze Królewskim autorstwa Jana Bogumiła Plerscha

Biały Dom

Przy jednej z głównych alei Łazienek, Promenadzie Królewskiej, w latach 1774–1777 wzniesiony został klejnot polskiej architektury — Biały Dom. Pawilon ten, stylistycznie wpisujący się w czas przełomu rokoka i klasycyzmu, najprawdopodobniej zaprojektowany został przez jednego z najważniejszych królewskich architektów, Dominika Merliniego.

We wnętrzach Białego Domu Stanisław August zawarł skomplikowany artystyczny program ideowy, odwołujący się do fundamentalnych wartości władzy. Król — jako boski pomazaniec — jest jedynym gwarantem bezpieczeństwa, dobrobytu i pomyślności narodu. To tu, w Pokoju Stołowym, nadworny malarz — Jan Bogumił Plersch, kreując poetycki świat obrazujący królewskie idee, posłużył się po raz pierwszy w Polsce techniką groteski. O zapanowaniu ery złotego

wieku miały zdecydować nie tylko królewskie cnoty, ale również kult pracy jako wartości nadrzędnej. Kolejne pomieszczenia Białego Domu związane są z zupełnie odmienną tematyką. W Pokoju Kompanii odnajdujemy przykłady królewskiej fascynacji sztuką chinoiserie, w tym XVIII-wieczne tapety ukazujące miasto Kanton i nieokreślony pejzaż chiński. Z kolei w Pokoju Sypialnym, dekorowanym malowidłami Jana Ścisły, główną rolę odgrywa oryginalne królewskie łoże, z ciekawą dekoracją odwołującą się do symboliki miłosnej. Ściany Gabinetu monarchy pokryte są natomiast malowidłami imitującymi wnętrze ogrodowej altany. Na pierwszym piętrze Białego Domu jeden z dwóch apartamentów dekorowany jest rycinami z Metamorfoz Owidiusza.

Królewskie |

| Biały Dom

Pałac Myślewicki

Pałac Myślewicki jest ciekawym przykładem budowli wielokrotnie przekształcanej. To tutaj Stanisław August i jego architekt, prawdopodobnie Dominik Merlini, poszukiwali nowych rozwiązań stylistycznych. Trzykondygnacyjny pałac, wykończony bogatą dekoracją, zbudowano na planie kwadratu. Spełniał on kilka funkcji: zamykał perspektywę jednej z dróg, był latarnią oznaczającą królewską siedzibę, a także miejscem przeznaczonym do wypoczynku. Około 1777 r. willę powiększono o ćwierćkoliście wygięte skrzydła zakończone piętrowymi wieżami, po 1786 r. zaś połączono wieże z korpusem głównym. Zmieniła się także funkcja budynku — stał się miejscem pobytu licznych gości. Oryginalna architektura pałacu łączy w sobie motywy popularne w Europie w latach siedemdziesiątych XVIII

w.: kształt budynku nawiązuje do włoskich i angielskich pałaców, a oprawa wejścia z dwukondygnacyjną niszą zamkniętą półkopułą z kasetonami inspirowana była architekturą starożytnych Rzymian. Dach nad korpusem głównym nawiązywał do architektury Dalekiego Wschodu.

Budynek do naszych czasów przetrwał w niemal niezmienionym stanie. Prezentujemy tu wnętrza rezydencjonalne oraz prywatny apartament księcia Józefa Poniatowskiego. Wśród zachowanych zabytków zobaczyć można oryginalny plafon namalowany przez Jana Bogumiła Plerscha z wyobrażeniem Flory i Zefira. We wnętrzach pałacu podziwiać można także oryginalną dekorację malarską Jana Bogumiła Plerscha i Antoniego Herliczki.

| Łazienka w Pałacu Myślewickim

Królewskie

|

Pałac Myślewicki

Amfiteatr

Amfiteatr, usytuowany nad Stawem Południowym Dolnym, w pobliżu Pałacu na Wyspie, został zbudowany w taki sposób, aby sprawiać wrażenie antycznych ruin. Budowla powstała w głównym zarysie w latach 1790–1791. Jej twórca drezdeński architekt Jan Chrystian Kamsetzer inspirował się odkrytym kilkadziesiąt lat wcześniej teatrem w Herkulanum, architekturą starożytnego Rzymu, Tivoli czy Paestum. Scena, co wyjątkowe — położona na wyspie, ma kształt trapezu i z trzech stron otoczona jest sztucznymi ruinami. Widownia teatru, przypominająca starożytny amfiteatr, oddzielona jest od sceny kanałem z wodą

i wznosi się w górę kamiennymi stopniami. Na attyce, ponad widownią, znajduje się osiem rzeźb ukazujących dramatopisarzy. Pochodzą one z lat dwudziestych XX w., gdyż pierwotne, wykonane z niszczejącego materiału, nie zachowały się. W czasach króla Stanisława Augusta na attyce umieszczone były posągi aż 16 dramatopisarzy, w tym: Ajschylosa, Eurypidesa, Sofoklesa, Arystofanesa, Shakespeare’a, a także Trembeckiego i Niemcewicza. Twórcą XVIII-wiecznych posągów był włoski rzeźbiarz Tommaso Righi, a projekty wykonał André Le Brun. W dolnej części widowni znajdują się dwie figury — Kleopatra i Umierający Gladiator.

Królewskie

| Amfiteatr

Wodozbiór

Tryskająca z fontann, ujęta kanałami i spływająca kaskadami woda od początku nadawała Łazienkom ich wyjątkowy charakter. Działanie urządzeń inżynieryjnych związanych z wodą wymagało specjalnego zaplecza technicznego. Funkcję tę pełnił m.in. Wodozbiór, którego podstawowym zadaniem było zbieranie wody (gruntowej i opadowej) do znajdującej się pod budynkiem cysterny, a następnie zasilanie nią fontann w Pałacu na Wyspie i na tarasie przed nim.

W czasach Stanisława Augusta budynek ten był nieotynkowaną rotundą z czerwonej cegły. Obecny kształt Wodozbioru wzorowany jest na starożytnym grobowcu Cecylii Metelli z I w. p.n.e., znajdującym się przy Via Appia w Rzymie. Formę tę uzyskał w 1823 r.,

w czasach, gdy Łazienki stanowiły własność imperatorów rosyjskich, dzięki przebudowie na podstawie projektu Chrystiana Piotra Aignera.

Parter budynku składa się z sieni i trzech pokojów w układzie amfiladowym, które w czasach Stanisława Augusta pełniły funkcję mieszkań dla służby. Dziś znajduje się tu ekspozycja stała pt. Woda – Władza –Widowisko, dotycząca metaforycznej i technicznej roli wody w Łazienkach Królewskich. Prezentowane są m.in.: makieta systemu hydrotechnicznego w Łazienkach, trójwymiarowa makieta z przekrojem Wodozbioru oraz reprodukcje materiałów archiwalnych. Piętro budynku zaadaptowane zostało na przestrzeń edukacyjną.

| Wodozbiór

Koszary Kantonistów

Jednopiętrowy budynek, na planie prostokąta, zbudowany został w latach 1826–1828 w południowej części Folwarku. Przypuszcza się, że autorem projektu architektonicznego był Wilhelm Henryk Minter, budowniczy usytuowanych w pobliżu, a dziś już nieistniejących, koszar huzarów, ułanów i kirasjerów. W Koszarach Kantonistów na ekspozycjach stałych prezentowane są: Polski salon myśliwski z przełomu XIX i XX w. oraz ekspozycje przyrodnicze: W polu i w kniei – Las i Ptaki, Oko w oko.

| Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa

Stajnie Kubickiego

Utrzymany w stylu klasycystycznym budynek, mieszczący stajnie, wozownie i stancje, wzniesiony został w latach 1825–1826 na terenie Folwarku, znajdującego się na tyłach Pałacu Myślewickiego w Łazienkach Królewskich.

Obiekt zajął miejsce drewnianej budowli o tym samym przeznaczeniu. Projektantem nowego budynku był Jakub Kubicki, intendent generalny budowli królewskich, utalentowany uczeń architekta Domenica Merliniego. W czasie przebudowy folwarku Łazienki Królewskie należały do Aleksandra I, który nabył je od spadkobierców króla Stanisława Augusta. Prace, które objęły powstanie murowanych stajni i wozowni, rozpoczęły się w 1825 r., z rozkazu brata cara, wielkiego księcia Konstantego Romanowa.

Po odzyskaniu niepodległości Łazienki Królewskie stały się własnością państwową. II wojnę światową stajnie i wozownie przetrwały bez poważniejszych zniszczeń. W latach 70. XX w. w części budynku znajdowała się pracownia fotograficzna Ministerstwa Handlu Zagranicznego oraz pracownia konserwacji Muzeum Narodowego w Warszawie. W 1995 r. jedną ze stajni i wozowni w zachodnim skrzydle otrzymało Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa w Warszawie.

W Stajniach Kubickiego, w których w latach 2019–2021 odbyły się gruntowne prace remontowo-konserwatorskie, mieszczą się tutaj obecnie dwie wystawy stałe: Powozownia im. Zbigniewa Prus-Niewiadomskiego oraz Królewska Manufaktura Tkacka – nowe wątki.

| Powozownia im. Zbigniewa Prus-Niewiadomskiego

Królewskie

Działalność Muzeum

Misja Muzeum

Misją Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie jest prezentowanie historii i kultury polskiej oraz wskazywanie ich związków z historią i kulturą światową. W ramach prowadzonych zadań upowszechniamy wiedzę o dziejach Łazienek Królewskich, historii zgromadzonych zbiorów oraz ich konserwacji, restauracji i rewitalizacji. Naszym celem jest zachowanie, udostępnianie i badanie naukowe dziedzictwa kulturowego Łazienek Królewskich, wraz z ich historią i historyczną kolekcją, oraz wspieranie działań służących poszanowaniu tradycji i kultury polskiej.

Zbiory

Zajmujemy się gromadzeniem zabytków i zbiorów związanych z zakresem działania Muzeum, wzbogacaniem zbiorów w drodze zakupów, wypożyczeń, darowizn oraz wymiany. Muzeum gromadzi: wyposażenie wnętrz zabytkowych rezydencji Łazienek Królewskich, obrazy, rysunki, grafikę, rzeźbę, rzemiosło artystyczne, numizmaty, ordery oraz broń białą, a także użycza i przyjmuje obiekty w depozyt. W naszej kolekcji znajdują się również pamiątki i dokumenty związane z historią rezydencji Łazienek Królewskich i jej właścicielami. W oddziale Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa prezentowane i przechowywane są zbiory spreparowanych w całości lub w części okazów rodzimej i obcej fauny, akcesoria i wyposażenie łowieckie, palna broń myśliwska oraz obiekty związane z historią jeździectwa i kawalerii oraz hodowlą koni.

Opracowanie i udostępnianie

Muzeum zajmuje się sporządzaniem i publikowaniem katalogów oraz opracowań naukowych zgromadzonych zbiorów, materiałów ikonograficznych i dokumentacyjnych, monografii naukowych, przewodników i publikacji edukacyjnych. Udostępniamy kolekcję i materiały dokumentacyjne do celów naukowo-badawczych i popularyzatorskich. Muzeum organizuje także praktyki dla studentów i uczniów szkół ponadpodstawowych w zakresie muzealnictwa, konserwacji i rewaloryzacji. W Oddziale Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa funkcjonuje biblioteka fachowa.

Królewskie

Zabezpieczenie zbiorów

Dbamy o zabezpieczanie i konserwację zabytków i zbiorów oraz pielęgnację ogrodu Muzeum i jego otoczenia. Zajmujemy się inwentaryzowaniem i ewidencjonowaniem zabytków, ich przechowywaniem w warunkach zapewniających odpowiedni stan zachowania i bezpieczeństwo. Tworzymy także właściwe warunki zwiedzania obiektów

Wystawy

Przygotowywane przez nas wystawy, ukazujące także zabytki nigdy wcześniej nieprezentowane w Polsce, przyciągają do Łazienek wielu gości. Arcydzieła malarstwa dawnego zobaczyć można było na ekspozycjach z cyklu Wystawa Jednego Obrazu. We współpracy z Muzeum Narodowym w Krakowie zaprezentowaliśmy blisko 100 drzeworytów z epoki Edo, których główną bohaterką jest kobieta (jap. onna), sportretowana przez najświetniejszych japońskich mistrzów. Niezwykle cenne zbiory orderów, rzemiosła artystycznego, broni, ceramiki, dokumentów eksponowaliśmy na wystawach Blask orderów. W 100-lecie odzyskania Niepodległości, Virtuti Militari, Bratanków dzieje wspólne oraz Splendor władzy. Wettynowie na tronie Rzeczpospolitej. W Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa odbyły się m.in. Hippiatricus i jego pacjenci. Leczenie koni w Warszawie oraz Był taki szpital. Dzieje Szpitala Ujazdowskiego w latach 1918–1945.

Łazienki Królewskie są także miejscem prezentacji sztuki współczesnej. W Starej Oranżerii oraz w przestrzeni ogrodu można było podziwiać dwie rzeźby jednej z najbardziej rozpoznawalnych amerykańskich artystek, Ursuli von Rydingsvard.

Wydarzenia

Istotną sferą działalności Muzeum jest prowadzenie działalności artystycznej i upowszechniającej kulturę, w tym organizowanie wystaw stałych i czasowych. W Łazienkach odbywają się corocznie wydarzenia, które wpisały się już na stałe w kulturalną tkankę miasta, są wizytówką Łazienek i całej Warszawy: Koncerty Chopinowskie pod Pomnikiem Chopina, Festiwal Strefa Ciszy, Święto Konstytucji 3 Maja, Darmowy Listopad czy Noc Muzeów.

Edukacja

Niezwykle ważne jest dla nas także upowszechnianie wiedzy poprzez działania edukacyjne. Organizujemy międzynarodowe konferencje naukowe dotyczące sztuki, historii Polski, historii polskich odznaczeń, stosunków dyplomatycznych Polski z innymi krajami, konferencje na temat edukacji w muzeum, a także wykłady okolicznościowe i serie wykładów dotyczących najważniejszych zagadnień historii oświecenia i w Polsce i na świecie.

Pracownicy Działu Edukacji, a także edukatorzy Muzeum Łazienki Królewskie, przez cały rok dbają o realizację lekcji muzealnych, warsztatów, happeningów, koncertów skierowanych do szerokiego grona odbiorców. Na spotkania ze sztuką i przyrodą Łazienek zapraszamy dzieci z opiekunami, młodzież, dorosłych i seniorów, osoby z niepełnosprawnościami i specjalnymi potrzebami, dbając o uniwersalne projektowanie oferty i przestrzeni muzealnych.

Łazienki Królewskie |