អំពីអង�ករមជ្ឈមណ�លេសវសង�មអុ មជ្ឈមណ�លេសវសង�មអុី
្រត�វបានបេង�តេឡងេនៃថ០១
ែខតុល
ឆ ា២០១១
េដ
សកល វិទល័យ អុីវ៉ូែមនយូនីេវសុ វ ីធីៃន្របេទសកូេរ៉ខងត្
ទស្សន វិស័យ •
សង�មកិ ច�ស�ូលលប � ំ ផុតេឆា�ះេទក ន់ពិភពេ
េបសកកម�៖ •
ដឹ កនាំករអភិវឌ្ឍវិស័យសង�មកិ
•
រួមចំ ែណកជួ យដល់ករេធ�េអយ្របេសរេ
ៃនគុណភាពជី វិតរស់េន ស្រមាប់ សក�ុង
សហគមន៍ ។
ផ�ល់នូវចំ េនះដឹ ង គំនិតៃច�្របឌិ និងជំ នាញឯកេទស
កិច�ករងររបស់មជ្ឈមណ�លេសវសង�មអុីវ េយង្រត�វេធ�ករឧបត�ម�គាំ្រទដល់ យុវជន និងសហគមន៍ ែដលងយរងេ្រគាះេនក េយងេធ�ករករពរ ព្រងឹងសិទ�ិ និងេធ�ឲ្យ្េសរេឡងនូវកររស់េន ែដលរួម ប� លទំងឪពុ មា�យ អណាព និងអ�កែដលរស់េនក�ុងសហគមន៍ជាម េយងេធ�ករព្រងឹងសហគម េដម្បីឲ្យមានករផា�ស់ប�ូរេដយ េយងេធ�ករចងបណ ា�ញជាមួយអង និងសហគមន៍ េដម្បីេលកកម�ស់គុណភាព ជីវិតរបស់មនុ ែដលងយរងេ្រ េយងេធ�ករព្រង និងអប់រ ំដល់យុវជនឲ្យក�យជាអ�កសង�មកិច� េដម្បីអភិវឌ្ឍកម�ុជា េដយនិ
i
េរៀបេរៀង ន�ងែកស្រម�លេដា េលក ែង៉ត សុ អ�កស្របស្រម�លកម� វិធីសិទ�ិកុរ វាយអត�បទេដា កុមារីែខ្រត �សីនី កុមារីម៉ុន មុន�ីរតន កុមារីសម រចន កុមារីឃាន ឃុនណា កុមារីែសស ពុទ កុមារីថុន រតនៈរម្យ កុមារីេព លីស៊ុនេហ កុមារីរ៉នាដ� ពុលក ធ កុមារីរ៉នាដ� េរ៉នុ កុមារីមាស សុប គ ូរគំន ូរេដាយ កុមារីសម រចន កុមារីែខ្រត �សីនី
ii
អារម�ក េសៀវេភបេ្រង�នសិទ�ិកុមារេនះជាឧបករណ៍ស្រមាប់បណ�
និងេលកកម�ស់ករយល់ដឹពី សិទ�ិ
កុមារស្រមាប់អ�កបណ�ុះបណអ�កផ្សព�ផ្សោយ ្រពមទំងអ�កសិក្សោែស�សិទ�ិកុមារ និអនុស��សិទ�ិ កុមារផងែដរ។ េនក�ុងេសៀវេភេនះមានទំងខ�ឹមសរេមេរៀនស�ីពីសិទ�ិកុមារ វិធីស�ស�បេ្រង�ន ករទទួលខុស អ�កពក ់ព័ន�ក�ុងករអនុវត�អនុស��សិទ�ិកុមារនិងខ�ឹមសរអនុស��សិទ�ិកុមារផង េយងខ�ំុសង្ឃឹមថាអ�កសិក្សោទំងអស់នឹងទទួលបានចំេណះដឹងបែន�មស�ីពីសិទ�ិកុមស�សបេ្រង�ន និងយល់ដឹ ងពីខឹ �មសរៃនអនុស��សិទ�ិកុមារ បនា�ប់ពីបានអន និងសិក្សោពីេសៀវេភេនះ។ េយ ងខ�ុំ ថា េលក អ�កនឹងយកចំេណះដឹងពីេសៀវេភេនះេទផ្សព�ផ្សោយបន� និងចូលរួម អនុវត� អនុស�� សិ េអយបានល�្របេស េយងខ�ំុសូមែថ�ងអំ ណរគុណដល់សិស្សកំពុសិក្សោមជ្ឈមណ�លេសវសង�មអុីវEWHA
SOCIAL
SERVICES) ែដលបានជួយវយអត�បទ (បេច�កេទសកុំព្យូទ័រ) ៃនេសៀវេភ។ េយងខ�ំុក៏សូមែថ�ងអំណរគុណ ដល់ មជ្ឈមណ�លេសវសង�មអុីវEWHA SOCIAL SERVICES) និងទីភា�ក់ងរសហ្របតិបត�ិករអន�រជាតិក (KOICA) ែដលបានឧបត�ម�គាំ្រទដល់ករេបាះពុម�េសៀវេភេនះម្យោ៉ងេទៀតេយងខ�ុំក៏សូមែថ�ងអំណរគ ដល់អ�កពក់ព័ន�ទំងអស់ ែដលបានផ�ល់ករ ក�ុងករេរៀបេរៀចង្រកងេសៀេភេន េយងខ�ំុសង្ឃឹមថាអ�កសិក្សោេសៀវេភេនះទំងអស់នឹងខវ្រជាវបែន�ម េដម្បីបេង�នកដឹ ងពី សិទ�ិកុមរឱ្កន់ែតទូលំទូលយ និងស�គមន៍ចំេពះមតិែនា
េដម្បីេអយេសៀវេភេនះទនូវ
ភាព្របេសរេឡ។ សូមអរគុណ!
iii
មា� ១. អ�កណាជាកុមារ?................................................................................................................................1 ២.កុមារភាព.............................................................................................................................................9 ៣. អនុស�� អ.ស.ប ស�ីពីសិទ�ិកុមារ.........................................................................................................16 ៤. ក្រមងសិទ�ិទំងបួនរបស់កុមារ............................................................................................................27 ៥. ករទទួលខុស្រត�វក�ុងករអនុវត� អនុស��អ.ស.ប ស�ីពីសិទ�ិកុមារ.......................................................38 ៦.ខ�ឹមសរអនុស��អ.ស.ប ស�ីពីសិទ�ិកុមារ.............................................................................................47 ឯកសរេយាង.........................................................................................................................................76
iv
េមេរៀនទ�១ អ�កណាជាកុ?
1
១. និយមន័យ េយាងតមម១ៃនអនុស�� អ.ស.ប.ស�ីពីសិទ�ិកុមារ ែចង’’កុមា’’ គឺជាមនុស្រគប់រូបែដមានអ តិចជា១៨ឆា�ំ េលកែលងែតអយេពញវ ័យ្រតវបានកំណត់រហ័សជាងេនះេនក�ុងចៃន្របេទសនីមួយៗ។ មា្រតេនះជេលកែលងមួ យ
េ្រពះវមានបាកក�ុងករកំណត់បានឯកភាពគាពីេពលចប
េផ�ម និងេពលប��ប់ៃនកុមាភាពេដយសេទសេនេលពិភពេលកមាេនឿ សសនា វប្ប និង ទំ េនៀម ទំ លប់ ្របៃពណីខុសគ ២. ភាពខុសគរវងកុមារនិងមនុស្សច ជទូេទកុមារ និងមនុចស់មានចំណុចខុស ជាេ្រចន ែរួមមា៖ កុមា
មនុស្សច
-េល្ប�នៃនក ររីកលូតលស់ែផ�ករងក្របាជា�
-មិនសូវអភិវឌ្ឍែផ�ករង
-មានករចងចំឆាប់
-មានករគិតគូរហ�ត់ចត់ និងែវងឆ
-ឆាប់ទទួលយកទ�ិពលពីមជ្ឈដ�នជុំវិញខ�
-មានករទទួលខុស្រត�វេ្
-ចូលចិត�េធ�្រតប់
-មានបទពិេសធក�ុងកររស់េនេ
-ចូលចិត�េលងកម្សោន�េ្រ
-អចេដះ�ស យ ប�
-ងយទទួលរងេ្រ
-េចះបត់ែបនតមក:េទសៈ
-មានបទពិេសធត
-មានេគាលករណ៍ស្រមាប់ជីវិតច្
-មិនសូវេចះគិតពិ ចរបាែវងឆា�យ និឆាប់េជឿេ
-មានចំេណះដឹងទូលំទូល
-ពុំសូវមានករទទួលខុស្រ
-អចករពរខ�ួនចំេពះមុខ
-មិនសូវេចះអត់ធ�ត់ និងគា�គំ នុំ
-អចចូលរួមក�ុងសក�មភាពនេយ
-ចូលចិត�ឲ្យេគថា�ក់ថ -ចូលចិត�េធ�អ�ីតត្រម�វក និងចំ ណង់របស់ខ�ួន
-................
-អចបំេពញត្រម�វករបានេដយខ -មានសិទ�ិ្រគប់្រគង និងកន់កប់កម� -មានសិទ�ិេរៀបអពហ៍ពិពហ៍�សប -................
2
៣. ករអភវឌ្ឍរបស់កុម ជាធម�តកុមារមានកឌ្ឍេល្របាំែផ�កគឺ ែផ�ករ ប�� ស�រត
អរម�ណ៍ សីលធម៌ និង
សង�ម។ េដម្បីអភឌ្ឍេលែផ�កទំងេនះ កុមារចំ្រ៖ _ែផ�ករងក ៖ កុមារចំបាច់្រត�វក អហរែដលមានជីវ ្រគប់្រគាន់ ករែថទភាពេពលេវល ស្រមាប់េ និងហត់្របាណ ្រត�វករជ្រមក និងសំ ពក់។ល _ែផ�កស�រត អរម�ណ ៖ កុមារចំបាច់្រត�វកយាកល� និងរ ីករយ េសចក�ី�សលញ់ ករយកចិត�ទុក ែថទំពី្រក�ម្រគ�សរ ករេលកទឹកចិតមិន្រត�ឲ្មានក ររំេលភប គំរមកំែហងេឡ។ _ែផ�កប�� ៖ កុមារ្រត�ក របរិយាកសេរៀនសូ្រតល� នរ ំលឹកស�រតី ជាពិសេពលវ ័យេនេក�្រត�ក ករេលកទឹ កចិត�
ចំ ណីអហរែដលមានជីវជាតិ ឱកសសិក្សោេរៀនសូ្រត េលងកម្សោ
េពលេវលលំែហ។ល _ែផ�កសីលធម៌៖ កុមាចបាច់្រត�វបរិយាកសល� គំរូល�ឳពុកមាយ និង្រក�ម្រគ�ស រ យល់អំ ពីករខុស និង្រត�វ។ល _ែផ�កសង�ម៖
កុមារចំបាច់្រត�វរូល�ពីអ�ករស់េនជុំ វិញខួន �
មាឱកជួ បជុំ
ករ្របា�ស័យទក់ទងល�្រក�្រគ�ស
និងមានទំទក់ទំជាមួយអ�កដៃទ ្រត�វករករចូលរួមផ�ល់េយាបល់ នរួមេធ�
សកម�ភាពស�សបនាេនក�ុងសង�ម ទន�ឹមនឹងេនះកុមារក្រតវក៖ ្រគ�ស កុមារ្រត�វក របរិយាកស្រគ�សរមួ កុមាបានទទួលនូវទំនុចិត� និងសន�ិសុខតរយ: ករទក់ទង និងករេលងជាមួយនឹងមនុស្សែដលេនជិតស�ិទ�ជាមួយពួអប់រ ំក�ុង
និងេ្រ្របព័ន
ករអប់រំតយ:សសនា និងចិ��ឹមបីបាច់ែថរកេនក�ុង្រគ� ឬ ក�ុងលក�ណ:ដូចជ្រគ�រ ករេធ�ឱ្ មានករយល់ដឹងអំច្បោប់ទំល
ប់ និងរេបៀបរបបកសង�ម
គឺជាករ រ ួមចំែណកក�ករអភវឌ្ឍែផ�កសង�
របស់កុមា។ កុមារក្រត�វកមនុស្សមួយចំនួ ែដលពួ កេគអចមានទំនាក់ទំនង
ញ់ទុកចិត� និងអ
ជួ យឲ្ពួកេគែស�ងយល់ពីភាពខុសគា�រវង និង្រត�។ បទពិេសធថ�ី កុមារមិនអចបេង�នចំេណះដឹង នសមត�ភាពរបសពួ កេគបានេទ្របសិនេពុំ បាទទួ លនូវ ករេផ�រចំេណះដឹង បទពិេសធ និងករេភរម�ណ៍ល�ៗពីមនុស្សចស
ករេលងែល្បងកម្មា
3
ស:សំខន់ណាស់ស្រមាប់កររីកលដល់បុគ�លិកលក�ណ:របស់កុមា។ គា�នករ្របា�ស័យទជាមួមនុស្ដៃទ
កុមាមិនអចេរៀនេដ
និងែស�ងយល់អំពីបរិស�នជុំ វិញពកេគេឡយ។
ឧទហរណ
កុមារ្រត�វករនជាមួយមនុស្សដៃទ ជាពិជាមួយមនុសែដលផ�ល់ឱក និងេសចក�ី ក�ហនដ ពួ កេគ េដម្បីបេង�នករនិយាយស�ី បេង�នករយល់ដឹរបស់ពួ គេគ។ ករស់េន្របចំៃថ�ជាមួយ្រ និងជាមួយមិត�ភក�េនក�ុងសលេរផ�ល់នូវឱកសជាេ្រចនដល់ក�សង់នូវបទពិេសធ និងករេភ អរម�ណ៍ថ�ីៗ ករទទួលខុស្រត� ្រគ�សរគួរែតផ�ឲ្យកុមារនូវករទទួល្រត�វកន់ែតធំជាងមុនបន�ិចម�ងៗ ទក�ុង ផ�ះនិងេ្រកផេទតមវ័យរបស់េគ។ ក�ុងន័យេនះ កុមារមានអ ថាពួកេគមាន្របេយាជន៍អចជួ ដល់ពួកេគឲ្យទទួលបាននូវករទុកចិត�េលខឯង ែដលជ្រម�ឲ្យពួកេអចចូលរួ េផ្សង។
ដូចេនះេហយ កុមារគួែត្រត�វបាន��តឲ្យចូលរួមេនក�ុងករេរៀ
សលេរៀន េហយផ�ល់ឲ្យនូវករទទួលខុសមួយចំ នួនដូចជាកែថសួន ករ្រគប់្ សុខភា
ផ�ល់គំ និតេយាបល សកម�ភពេផ្សៗេន
ករសំអត តុបែតងថា�ក ់
ក�ឹ បសិក្ និងចូលរួមក�ុងសកម�ភាពជា្រក�តមសហគមន៍ដូជាកផ្សព�ផយអប់រ ំអំពី
និងសិទ�ិកុមា
ដល់អ�ករស់េនជិខខួនជាេដ �
។ល។
ជាលទ�ផល ្កេនះអចេធ�ឲ្
សិស្សោនុសិទំងឡាយព្រងឹងករទទួលខុស្រត�វ ករចិត�ក�ុងករេរៀសូ្រ
និងេលកកម�ស់តៃម�
សីលធម៌ េនក�ុងសលេរ ករសរេសរ និងករទទួលស� មនុស្ស្រគប់រូបជាេកសិកសង�ម។ ករអភិវឌ្ឍែតងែតេតេឡងេន ក�ុង្រគលរឬសហគមន៍ ែដលផ�ល់ឲ្ពួ កេគនូវករសរេសរ និករទទួលស�ល េបសិនជាពុកមា�ផ�ល់ឱក និងទទួ លស�លសមត�ភាពកូន េទបីជាកូេនាមានកំហុមួ យ ចំ នួនក៏េដយក៏េនឹ ងមានករអភិវនូវភាពេជឿជាក់េលខ�ួន និងមានអរម�ណពួ កេគមានតៃម� ្របក េនះ អនុវត�ដូចគា�ចេពះសហគមន៍។ ពុមាករខុគា អំ ពីេសចក�ី ្រត�វករផ�ូវកយ ផ�ូវច និងផ�ូវអរម�ណ៍រវ កុមា និងយុវជនទំងពីរេភទេ។ ពួ កេគមានេចក�ី ្រត�វករដូច និងមានលទ�ភាពេរៀនសូ្រតអ�ីបា ទំងអស់ដូចគា�។ កុមារ យុវជនទំពីរេភទក៏្រត�វែតបទទួ លនូវេសចក�ី �សឡាញ់ ករទទួលស�ល់ កផ�ល់តៃម�ពីឪពុកមា�យដចគា� ្រគបេ្រង�នមានតួនាទីយា៉ងសបំ ផុត េនក�ុងកអភិវឌ្ឍបុគលភាពរបស់កុមារ ្រគ�គួរែតជ្រម
េលកទឹកចិត�ចំេពះស�ៃដរបស់ស្េដម្បបង�ញថា េលក និងអ�ក្រគទទួលស�ល់នូវក ររីកចេ្ររបស់
កុមារ េហយមានករ្រព�យបារម�អំពីប��េផ្សងៗរបស់ពួកេគ។ ស�ល់ និងផ�ល់តៃម� ្រទំងក
4
សរេសរេលកទឹកចិត�េនសលេរៀន ែតសំខន់ស្រមាប់ក ពួ កេគែតងែតទទួ លរងនូវករេរសេអង
ែដលស�ិតេនក�ុងសភាលំបាពីេ្រព
្រគ�បេ្រង�ន្រត�បង�ឲ្ច្បោលស់តមរ:ពក្យសំដី ន
សកម�ភាពថាក រេរសេអងមិន្រត�វបានអនុ��តឲ្យទំងេនក� និងេ្រសេរៀន េហយថកុមា ទំឡាយនតៃម�េស�ៗគា
មិន្របកន់អំពីេភទ ស�នភាព សង�ជសសន៍ សស
ស�នភ
រូបរងកយ និងគំនិតប��េឡ ៤. តៃម�របស់កម ុ ា តៃម�របស់មនុស្សអឆ�ុះប� � ំងេឃញ
តមរ:គុណសម្បត�
ែដលមានេនក�ុងខ�មនុស្សមា�ក់
ែដលក�ុងេនាមនជាអ សមត�ភា សីលធម៌ ឧត�មគតិ។ល។ មនុស្្រគប់រូបមានតៃម�ខ�ស់ណ េន េពលមនុស្មានសមត�ភាពេរៀបវសនារបស់ខ�ឯង្របកបេដយស�រតី្របឌិ ញាណពិេសស ស្រមគិតពិ ចរណា សិក្សោែស�។
ប៉ុែន�ផ�ុយេទវិញ
េពលគឺមនុសមា ្របសិនេបមនុស្ពុំបា
េ្របញាណរបខ�ួនេទបេ្រមផ្របេយាជន៍សុចរ្រតឹម្រត�វក�ុងសង េហយែបរជាេ្របញាណ េទបេ្រ ឲ្យអំេពេស �កេ្រគាក អសីវិញេនាះ មនុសេនានឹ ងបត់បង់តៃម�ជាមនុសេនក�ុសង�ម។
។ល។
េនក�ុងសង�មកម�ុេយងអឆ�ុះប� � ង ំ តៃម�របស់កុមារតម:អក្សរសិល្ប៍ សសនា និង
តមរ:អក្សរសិល្ មានជទិ៍ េរឿងេ្រពងនិទពក្យេស�កេៗ។ល។ តមរ:េរឿងេ្រពងនិទន ដមានជាឧទហ ខេ្រកមេ៖
េរឿងធន�� យ ័ បានឲតៃម�េទេលប� របស់កុមា៖ −
កុមារេដះ�ស យ ប��ធំែដលេឡងេដយអ�្របា
−
កុមារវៃវអចេដះ�ស យ ប��េទ:េទស:
−
កុមារចូលរួេដះ�សយប ្របេទសជា
−
មតិរបស់កុមារ្រតបានមនុស្សចស់ស និងទទួ លស�ល
−
កុមាកហនេចរក្សោតៃម�ខ�
េរឿងសុវណ�ស បាឲ្យតៃមេទេលភកត���ូតធម៌របស់កុមា៖ −
កុមាអចេដះ�ស យ ប��ចំេព
5
−
កុមារតបស�គុណមាតប
−
កុមារទទួខុស្រត�ចំ េពជី វភាព្រគ�
តមរយពកេស�ក មានឧទហរណ៍ដ៖
“កុមរជាទំពំងស�ងឫស” មានន័យថាកុមារអ�កបន�េវនេនក�ុសង�ម កុមាជា្រគាប់ដ៏ល។ � “
តូចែមនពិតែតដូចេព្រជពណ�រ” មាន័ យថា កុមខ�ះអចមនុស្សៃវឆា�តជាងមនុស្ស
តមរយសស៖ េគាលករណ៍របពុទ�សសនាបានេទូលយចេពះមនុស្ស្រគប់វ័យ មិនថាមនុស ឬេក�ង េឡយ។ កុមារមសិទ�ិចូលវត�អរម ក នន័ យ
ឬ េគារតមពុទឱវដូចជាមនុស្សចស់ែ
េហយកុមាែដលមានវ័យធសមរម្យក៏អចបួសេធ�ជាភិក�ុសង្ឃដូចមនុស្សចែដរ។
តមរយច្បោ៖ រដ�ធម�នុ��ៃន្រពះរជាណាម�ុជគឺជាច្បោប់កំស្រមាប់្រប
េហយបាទទួ លសល់រល់
សិទ�ិរបស់កុមាដូ ចែដលបាែចងក�ុងអនុស�� អ.ស.ប.ស�ីពីសិទ�ិ កុមារ។ ដូេច�្រគប់ច្បោបងអស់
្រត�វែ
េគារពតនុស�� េនះ។ ប៉ុែន�េប មានច្បោប់ណមិនេគារពសិទ�ិកុមារេទេ គឺមាន័ យថា ច្បេនា មិនអនុេលេទតមា្៤៦ៃនរដ�ធមនុ��េឡយ។ � មា្រតរដ�ធមនុ�� � ែដលបានគាំ្រទ ករពសិទ�ិ របស់កុមារ មានដូចជា ៣១ ៤៦ ៤៧ ៤៨ ១៣១ ១៣៩។ េ្រកពីេនះេន មានកម�ុជជាេ្រចេទៀត ែដលករពផល្របេយាជន៍របស់កុមារ ដូចជាករងច្បោអពហ៍ពហ៍ ច្បោប់ស�ី ពីប�ង�បអំេព ព្រងត និងលក់ដូរមនុស្ និងអំ ពីេធ� អជីវកម�េលមនុស។ល។ វិ្រកឹត២០០៤)។ (នាយកដ�នណុះបណា�ល និង �
6
កែណន ាំក�ុងករបេ្រ ១. វត�បំណង ុ −
ចំ េណះដឹ ង៖ ្របាប់បានពីនិយមន័យ និងតៃម�របស់កបាន្រតឹម្រត�ខឹ ម � សរ
− បំ ណិន៖ កំ ណត់បានពីវយកុមារភត្រម�វកៃនកអភិវឌ្ឍរបសកុមារតមរករពិភាត្រកម។ −
ឥរិយាប៖ េគារព �សលញ់ ផ�ល់តៃឲ្យកុម និងេចះរស់េនជាមួយគា
២. សមា�រ −
េសៀវេភបេ្រង�នសិទកុមារ
−
បណ� សំណួរ ។
៣. ខ�ឹមសរមូលដ ខឹ ម � សរសំខៗៃនេមេរៀនែដល្រត�វប��ក់ឲសិស្សបានយ −
និយមន័ យកុមា
−
ភាពខុសគា�រវងកុមារ និងមនុស
−
ករអភវឌ្ឍរបស់កុម
−
តៃម�របស់កុមា
៤.វិធីបេ្រងៀ ៤.១. ឲ្សិស្ែស�ងយល់ប��ត�ិសំខន ៗតមរយកពន្យល់របស់្រគ�ឧេទ ៤.២. ឲ្សិស្មា�ក ់គូររូកុមារ និងមា�ក់េទៀតគូររូបម ស្ចស់េេលក�រេខៀន រួចឲសិស្សទំងអ រកលក�ណៈខុសគា�រវងកុមារ និងស្សច ៤.៣. ែចកសិស្ស៥្រក�មស្រមាប់ពិភាក្ស −
្រក�មនីមួៗពិ ភាកេលសំណួរដូចគា�ទំងអ
−
សិស្េឡងបក�ស
7
៤.៤.
្រគឧេទ�សេធ�សំេយាគ េលចេម�យរបសសិស្ស (ក�ុងករណីចំបាសិស្សកត់ចេម�យដក�ុង
េសៀវេភ) ៥.សំណួរពិភាក −
េតអ�កណាជាកុ?
−
េតកុមារខុពីមនុស្ចស់ដូចេម�ចខ�ះ
−
េតកុមាររីកលូតលស់យា៉ងដូចេម
−
េតកុមារមតៃម�យា៉ណេនក�ុងសង�មកម�ុជ
−
េតត្រ�ម វករជាមូលដ�នរបស់កុមារមានអ
−
េតអ�ីខ�ះជាត្រម�វករចំបាច់របស់កុមារ
−
េតអ�កណាខ�ះជាអ�កទទួលខុស្រត�វក�ុងករបំេពញរល់ត្រម�វក រចំបាច់ទ
8
េមេរៀនទ� ២ កម ុ ាភា
9
១ .និយមន័យៃនពក្”កុមា”តមអនុស��ស�ីពីសិទ�ិកុម អនុស��ស�ីពីសិទ�ិកុមារ បានកំណនិយមន័ យកុមារជាមនុស ែដលមានអយុេ្១៨ឆា�ល�ឹកណ អយុេពញវ័យ្រត�វបានេគសន�តរហ័សជាងេនះអ�ស័យេដយច្ េនះមានន័យ ្របសនេបច្បោ ៃន្របេទសណាម បានែចងថាកុមារក�យជាមនុស្ស េនេលណាេន ឧទហរណ៍កុមារក មនុស្សេពញវ័យេនេពលេគមាន១៥ឆា� ដូេច�ះអនុស��ស�ីពីសិទ�ិកុមា មិនត្រ�ម ឲ្្របេទេនាះេធ�ក ផា�សប�ូរ ឬែកែ្របច្បោប់ជាតិខ�ួន មកជាករកំណថាកុមជាមនុស ែដលមានអយុតិច១៨ឆា�ំេន េទ។
េទះជាយា៉ងណាក៏េដយអនុស��ស�ីពីសិទ�
អយុយាេហចណាស់្រ១៨ឆា�ំ ែដលជានីតព េពញវ ័យ) អចេធ�េ
បានេលកទឹកចិត�ដល់្របេទសភាគីក�ុងករក (េពលែដលមនុស្សមា�ក់្រត�វបានេគគិតថាជ
េ្រពះេគាលបំណងៃនអ��ស�ីពីសិទ�ិកុមារគឺករពរមនុស្សែដលមានវ័យេក�ង្រ
ែដល
បាន ក៏ប៉ុែន�មា្១េនះមិនបាប��ក់ថអយកុមារភ ចប់េផ�មេនេពលណាេនា
២ .និយមន័យៃនពក្”កុមា” តមច្បោប់នានារបសជាណាច្រកកម ្រពះរជាណាច្រកកម�ុជាពុំមានច ែដលនិយាយឲ្យបានចំពីករក ំណត់និយម
ឬ អយ
របស់កុមារឲ្យបានច្បោេនាះេ ប៉ុែន�មានច្ប និងអនុ្រកិត្យជាេ្ ែដលមនេគាលបំណងធ សំេដករពរដល់ផល្របេយាជន៍កុមារនិយាយពក់ន�ដល់កុមា ែដលមានប��យា៉ងជាក់ ពក ់ព័ន�េទនឹងអយុរបស់កុ តមច្បកម�ុជា សិទ�ិ និងករទទួលខុស្រត�វជាេ្រចមនុស្សេពញវ័យមានចប់តេគមា អយ ១៨ឆា�ដូចជ៖ -
មា្៣៤ៃនរដធម � នុ��ៃន � ្រពះរជាណាច្រកកម�១៩៩៣ែចងថ
”្របជាពលរែខ�រទំងពី
េភទ ែដលមានអយុ យា៉ង១៨ឆា�ំមានសិទ�ិេបាះេ”។ -
ច្បោប់ស�ីពីេគាលក រណ៍រួមរបស់កងេយាធពលេខមរភូមិន� មា្៤២ ែចងថ
”យុវជន
កម�ុជ ែដលមានអយុ យា៉ង១៨ឆា�ំ្រត�វ ចូលបេ្រមកង”។ -
មា្១៤ៃន្រកឹត្យេ៣៨ស�ីពីកិ ច�សន្យោ នករទទួលខុស្រត�វេ្រកកិច ែចងថ ”យុវជន ទំងឡា ែដលមានអ១៨ឆា� អចេធ�កិច�សន្យោបាន្រគប់េព បុគ�លណាមួ
10
ែដលមានយុតិចជា១៨ឆា� អចចុះកិច�សន្យោយកជាផ�ូវករបានល មានករយល់្ ពី អណាព្យោបាល�សបច្បោប់របស់២៥ៃនច្បោប់េ”។ -
អនុ្រកឹត្យេ៦៨ មា្៨ ស�ីពីករេចញលិខិតឆ�ងែដនប��ក ់ ”្របជាពលរទំងពរេភទអ ទទួ លបានលិខិតឆ�ងែដន ្របសិនេបេគមានអយុេល ១៨ឆា�”។
-
មា្១៨ៃនច្ប់ស�ីពីស��តិ បានកំណត់ ” ្របជាពលរែខ�រមា�ក អចសុំលែលងស�� របស់ខ�ួនបានេនេពលេគមានអយុយា១៨ឆា�”។
-
មា្១៥ៃនច្បោប់ហ៍ពិពហ និង្រគ�សរបានកំណ ”បុរសែដលមានអ២០ឆា� និងនារ មានអយុចប១៨ឆា�ំេឡងេ
អចមានសមត�ភាព�សបច្បោប់ក�ុងករហ៍ពិពហបា
េដយមិនចំបាច់មានករយល់្រពមពីឪពុកម”។ ចំ េពះេគាលបំណងភាគេ្រចន និងច្បោប់ភាគេ្រចន េយងអចនិយាយបាន ្រគប់រូ ស�ិតេនភាពជាកុមាររហូតទល់នឹងៃថ�ខួ១៨ឆា�របស់េគឈនមកដល់
េទះជាយា៉ង
មានករណីេលកែង៣យា៉ង ក�ុង្របេទសកម�ុជាចំេពះប��ត�ិ ែដលកុមា ឈនចូលមនុស េពញវ ័យេនេពលេគមានអយុមុនគ្រមប១៨ឆា�ំ
អយុែដលអចេធ�ករេដយ�សប ៖ ជាទូេទករេធ�ករ្រត�វបានេគពិចរណាថា ជាសកម�ភាពសម�សបស្រមាជាអ�កេធ� ពុំែមនស្រមាប់កុមារេនា េទះជាយា៉ងណាច្បោប់អន�រជាតិបានទ មានភាពខុសែប�កគា ផ�ូវច្បោប់នូវអយុកលសម�សបក�ុងករេធ� េហយច្បោប់កម�ុជាក៏ែចងដូចគា�េនះ មានភាពខុស ជាេ្រចនេលអយុ ែដលកុមារអចេធ�ករងរេដយ �សបច្បោប់ េហយេដយមានែចរង ៃន ្រពះរច្រកកម�ុជាឆ១៩៩៧ ្រតង់មា១៧៧ ច្បោប់េនះអនុ��តឲ្យចប់េផ�មេធ�ករ រវ១៥ េទ១៨ឆា�ំេដយមានករយល់្រពមពីអណាពខួន � និងករងរ�សលៗស្រមាប ែដលមា អយុេ្រ១៥ឆា�ំ ករងរមានេ្រគាះថ អនុ��តឲ្យកុមារ ែដលមានអ១៥ េទ ១៨ឆា�ំ េធ�ក បាន្របសិនេបេគបានបំេពញលក�
មួ យចំនួនដូចជាករធានាេពញេលញេលសុខភាព និងសុវត
េហយេគបានទទួលករបណ � បណ ា �លេលភារកិច�របស់េ
11
អយុែដលអចយល់្រពមក�ុងកររួមេភទេដយ�ស៖ ករណីេលកែលងចំេពះអយុនីតិភាពទក់ទងនឹ ែដលមនុស្សអចយល់្រពមចំ សកម�ភា ផ�ូវេភទវដូចជាករេធ�ករង
ែដល្រត�វបានគិតថាជាទេង�របស់មនុស្សេពញវ័
្រពមក�ុងកររួមេភទ អច្រត�វបានែចងេផ្សងៗពីគា�ក�ុងច្ប
ឧទហរណ
អយុេដម្បីយ
មា្៣ៃនច្បោប់ស�ី
ករប្រង�បអំេពព្រងត់ និងលក់ដូរមនុស្ស និង អំេពេធ �អេលមនុស្សអ្រត�វបានបក�សយថ ែដលអ
យល់្រពមរួមេភទបាន១៥ឆា�ំ ប៉ុែន�តម្រពហ�ទណ�អន�រ ឆា�១៩៩២មា្៤២អច្រត�វ
េគបក�សយ១៦ឆា�ំ។ ប� �េនះអចេធ�ឲ្យមានករយល់្រចលំេទដល់អជា�ធរ ក�ុងករសេ្រម ជាកររួមេភទរ មនុស្សពីរនាក់បានេ្រពងជាមួយគ ឬេនេពលមនុស្សមា េនេក�ងេពកក�ុងករផ� នូវករយល្រព
រួមេភទ។ តមច្បោប់្របសិនេបមនុស្សមា�ក់េនេក�ងេពក េហយបានយល់្រ
ដូេច�ះមនុស្សេពញវ័យនឹង្រត�វបានជាប់ពិរុទ�ពីបទដ�រ ំេលភ ច្បោប់្រត�វែតប�ឱ្បានច្បោស់ ្របេយាជន៍េឱ្អយុនីតិភាព ក�ុងករយល់្រពមរួមេភគា េទនឹងច្បោប់កម�ុជាទំ
អយុែដមានសមត�ភាពទទួលខ្រត�វែផ�ក្រពហ�ទ អនុស��ស�ីពីសិទ�ិកុមារែចងថា មនុស្ស្រគប់រូបែដលមតិចជា១៨ឆា�ំ្រត�វបានេគគិតថា ក ចំបាច់នូវករករពរពិេសសក�ុង្របព័ន�យុត ករករពរពិេសសេនះរប់ លទំងអយុអប្ប ទបជ ែដលកុមារ្រត�វបានេគសន មិនមាលទ�ភាព្រប្រពឹត�បទេល�សឧ្រ។ មានន័យថាកុ ែដល មានអយុទបជាងករ
មិនអច្រត�វមានេគេចទ្របកន់ពីដេឡយ �
តមមា៣៧
ៃន
អនុស��ស�ីពីសិទ�ិកុមារ ទំងច្បោប់្រពហ អន�រកលនិងច្បោប់ស�ីពីនីតិវិធី្រពហ�ទណ�១៤.២ និងមា្១៨.២បានែចង យា៉ងច្បោសពី អយរបស់កុមារក�ុង្របេទស ែដបជាងករកំណត់ ែដលកុមារ្រត�វសន�តថ មិន មានសមត�ភាពេលករទទួលខុសវេលបទឧ្រកិដ�
េទះជាយា៉ងណាងយុត�ិធម៌
េគាលករណ៍ែណនាំចំេពះប�េនក�ុងេសចក�ីអត�ធិប្បោយ្រកម្រពហ
បានេច
�ទណ�។ េសចក�ីអត�ធ
12
ប��ក់ថកុមារែដលមានអយុេ១៣ឆា�ំមិនមានសមត�ភាពក�ុងករ្រប្រពឹត�បឧ្រកិដ�េទ
ដូេច�ះ
ល�ឹកណា ែតចប់ថ�ី្រត�វបានេគអនុម េហយែចងេផ្សងពីេនះែដលថា អយុៃនសមតទទួ លខុស្រត�ែផ�ក ្រពហ�ទណ គឺចប់ព១៣ឆា�។ កុមារែដលមានអយុច១៣ ដល់ ១៨ឆា�ំ អច្រត�វបានេគេចទ្រ បទឧ្រកិដ�
ប៉ុែន�តច្បោកម�ុជាកុមារ ែដលមានអយុ១៣ឆា�មិនអច្រត�វេគេចទ្របក ន់ព
ឧ្រកិដ�បានេឡយ ៣-ពក្យែខ�រែដលេហ្រក�មនុស្សេ្រក១៨ឆា�ំ េនក�ុងជីវភាពរស់េន្របច ករេ្រប្របាស់ពចន៍មួយចំនួន
តំពីបុរណរហូតមកដលបច�ុប្បន�េន
េយងសេង�តេឃញមា
ែដលបង�ញពីទំនាក់នងរវងមនុស្សមា�កមនុស្សមា�ក់េទៀតេនក
្រគ�ស ឬសង�មទំងមូល និងស្រមាប់សមនូវវ ័យរបស់ពួកេគ។ ក�ុងេនាះមានករនិយមេ្របពក្យ េទត
វិស័យ ឬតំ បន់េផ្សងៗ ស្រមាប់សមា�ល់្រក�មមនុស្សែដលមាន១៨ឆា�ំ ែដលរួមម
ពក្យដូ
អនីតិជន ជំ ទង់ កូនេក�ង កូនែង៉ត/កូនង៉ស�វ ទរក/ទរិក កុមារ/កុមារី និងយុវជន/យុវ
៤-សុភាសិតែខ�រែដលទក់ទងងកុមារ ត្បិតែតែខ�រេយពីបុរណមកពុ បាកំ ណត់ថា មនុស្សែដលមានអយមក្រមិតណាជាកុមារ ក ែមន
ែតចស់បុរណបានបន្សល់ទុកនូវសុភាសិតែខ�រជ
សមត�ភាពរបស់មនុស ទំ នាក់ទំនង
ែដលមានវ័យេនេក�ង ឬតូចៗ
និងករេដះ�ស យ
ែដលសំែដងឱ្េឃញពី សរៈសំខន់ ន ជុំ វិញជីវភាពរស់េន្របចំ ដូ ចជាករេធ
ក៏ដូចជាកររួមចំែពី កុមារក�ុងករអភិវឌ្ឍ្របេទនាេព
បច�ុប្បន និងេទ អនាគត។ សភាសិតទំងេនាះរួមមានដូចខងេ្រ -
កុមារជាទំពំងសស្ស
-
រលកេ្រកយ្រចនរល
-
កុមារជាសរសរ្រទ�ងៃន្របេទ
-
តូចពិតែតដូចេព្រជពណ�រ
-
វិ្រកឹត២០០៤)។ ស�ឹកេឈ ្រជ�ះមិនឆា�យពីគ...។ (នាយកដ�នណុះបណា�ល និង �
13
ការែណនាំក�ុងការបេ្ ១. វត�ុបំណង -
ចំេណះដឹង៖ ្របាប់បានពីមន័ យរបស់កុមារ និងច្បោប់នានាទក់ទងនឹងកុមារបាន្ ត រយៈសំណូរបំផុស។
-
បំណិន៖ កំណត់ បានពីសុភាស ែដលមានន័យ វិជ�មា ឬអវិជ�មានចំេពះកុមារបានច្ប តរយៈសំណួរបំ ផុត។
-
ឥរិយាប៖ យកចិត�ទុកដក ់ជូយ និងែថរក្សោកុ
២.សមា�រ -
េសៀវេភបេ្រង�នអំសិទ�ិកុមា
-
្រកដស រ្រកដសពណ៌ ហ�
៣.�ធ�បេ្រង� ១.អ�កស្រមបស្រម�លឲ្យសិមមា�ក់ៗសរេសរនិមន័ យ
“អ�កណាជាកុ?”
េនក�ុង្រកពណ៌
មា�ក ់មួយសន�ឹក -
អ�កស្រមបស្រម�លសរេសរចេម�យេល្រកដសផា។
២.អ�កស្រមបស្រមសួរសំណួរបំផុសគំនិត ែដលពក ់ព័ន�េទងពក្យែខ ែដលេហ្រក�មមនុ មា អយុេ្រ១៨ឆា�ំ -
េតសង�មេយងមានពក្យអ�ីខ�ះ ែដលេហ្រក�មមនុស្សមានវ័យេក�ងៗ ែដលមា ១៨ឆា�?
៣.អ�កស្រមបស្រម�លេ្រជសេពក្យពីរ ែដលសិ ក�កមបានរកេឃយែចកសិក�កជាពីរ្រក៖ មួ យ្រក�មយមួ យពកេដម្បីឲ្យសិ ក�កមក ំណត់ពីអត� និងអកប្បបកិរិយារបស់្ កុមារនីមួយៗ ៤.អ�កស្រមបស្រម�លបន�សួរសំណួរ បំសគំ និត ែដលពក់ព័ន�េទងច្ប់េន្រពះរជាណា្រ
14
-
េតេន្ររជាណាច្រកកម អ�កស្រមបស្រម�លេធ�ករបក
មានច្បោប់អ�ី
ែដលទក ់ទងនងករកំណត់អយុកុ?
េដយេលកយកមា្រតច្បោប់មួយចំនួនមកបង�ញ
ឧទហណ មកប��ក់។ ៥. អ�កស្រមបស្រម�លឲ្យសិក�កមែស�ងរកព ែដលទក់ទងនងកុមារ េដយសួរជាសំណ៖ -
េតមានពក្យេស�កអ�ីខ�ះ ែដលនិយាយពក់ព័ន�ដ?
៦.បនា�បមកអ�កស្រមបស្រម�លឲ្យសិក�កមរ
េតសុភាសិត
ែដលមានន័យ វិជ�មាន ន
អវិជ�មាន ចំេពះកុមារ េហយេតសុភាសងេនាះមានន័យយា៉ងដូចេ?
15
េមេរៀនទី ៣ អ�ីជអនុស� � អង�ក សហ្របជាជ (អ.ស.ប) ស�ព ី ីសទ ិ �ិកម ុ ា?
16
១. ត្រម�វករ និងសិទ អីជាត្រម�វ � ? ត្រម�វក ជាលក�ខណ មួយ ែដលេកតេឡងេនេពលែដលមនុស្សមា ្រត�វកអី �មួយខ�ំងក�ុងខណៈែដខ�ួន មានកង�ល់ មានភាពតនតឹង ម ធ�ន់ធ�រ ឬទីទ័លបំផុត។ ត្រម�វករគ្រពំែដនេទ េហយអចែ្រប្ េទតមទីកែន�ង ស�នភាពេសដ�កិច�េពលេវល។ល។ ត្រម�វករមួយចំនួនជាសិ អីជាសិទ� � ? សិទ�ិ ជអំ េពែដលអចេធ� និងមិនអចេធ�បាេនក�ុង្រកបខណ ច្បោប់ និងសីលធម៌សង។ សិទិ�ពក់ព័ន�នឹ ករសេ្រចិត�េធ�សកមភ � ាពអ�ីមួយ្កបកេដយភាព្រតឹម្រត�វ យុត�ិធម៌ និងស េដយអនុេល និង តមែបបបទ និង្រកឹត្យ្រកមទ ែដលមានែចងេនក�ុងច្ប សិទ�ិមានែដនកំនត់ ២ .អ�ីជាអនុស � អ.ស.ប ស�ព ី ស ី ទ ិ ក �ិ ម ុ ារ អនុស�� អ.ស.ប ស�ព ី ីសិទ�ិកុមាគឺ ជាកិច�្រពមេ្រព�ងមួយរបស់ករសហ្របជាជាតិ ែដលបានេល អំ ពីសិទិ�របស់កុមារ ែដលកុមារ្រគប់ទិ មានឱកសទទួលបានសិទិ�ទំងេប់ៗរូប។
អនុស��េនះ
កំ ណត់នូវបទដ�នស្រមាប់សមាលភាពេទតមដំណាកៃនករអភិវឌ្ឍរបស់កុម ៣ .្របវត�ិៃនករបេង�តអនុស�.ប.ស.ស�ព ី ស ី ទ ិ ក ិ� ម ុ ា •
េហតុែដលជ្រម�ឱ្បេង�តអនុស�� អ.ស.បស�ព ី ីសិទ�ិកុមា
−
េនក�ុងសង�មជាេ្រចនពុំទន់មា
ឬរចនាសម�័ន�សង�មជាក់លក់ស្រមាប់ធានាដល់សិ
កុមា −
ករអភិវឌរបស់កុមារគឺជាែផ�កមួយ ដ៏សំខន ផុតៃនអនាគតរបស់សង�មជាតិនីមួ
−
ត្រម�វករចំបាច់ជនរបស់កុមារពុំទន់មានែចងេនក�ុងឧបករទ�ិមនុស្ ែដលមាន�សប់ េឡយ
17
−
ផល្របេយាជន៍របស់ករមិនដូ ចគា�នឹងផល្របេយាជន៍របស់មនុស្
ែដលជាអណាព
របស់ពួកេគេឡយ −
កុមារងយនឹងរងេ្រងមនុស្សចស់េនេ្រកមលក�ខណ�ៃនេនរបស់ខ�ួ
េហយក៏ជា្រក�
ែដលងទទួ លរងេ្រគាះជាពិេសសពីករេកង្រ និងកររំេលភបំពន្រគប់ែប −
កុមារពុំមានសមត�ភាព្រគប់្រគាន់ក�ុងករករពរខ�ួនេនចំ
−
កុមារងយនឹងទទួលផលប៉ះពល់ជាង្រក�មអយុេផ្សងៗេទៀកម�ភា ឬអសកម�ភាពរបស រជរដ�ភិ
−
កុមារគា�នសិទិ�េបាះេ
ឬឥទិ�ពលនេយាបាយេទ េហយមានកមា�ំងែផ�កេសដ�កិ ច�តិចតួ
ែដលជាញឹកប់សេម�ងរបស់ពួកេគពុំ្រត�វបានេគយកចិត�ទុកដក់ស�ប់ −
េនក�ុងសង�មជាេ្រចនែតងែតគិតថាកុមារគឺជាសម្បត�ិ ឬជាកម�សមាតបិ សង�មខ�ះយល់ ថាកុមាមនុស្សធំអចេធ�រងរប
េហយខ�ះេទៀតគិតថាពកេគមិនទន់អចចូលរួមជួយសង
បានេនេឡ −
សង�មជាតិនីមួយៗ ្រត�វមានកតព�កិច�បំេពញរល់េសក�ី្រត�វករចកុមារ និងផ�ល់ករឧបត� េលកអភិវឌ្ឍរបស់កុមារ ទំងបុគ� ្របាជា�ស�និងសមត�ភាព
•
ដំេណរករៃនករបេង�តអនុសអ.ស.ប ស�ព ី ីសិទ�ិកុមា
−
កលពីឆា១៩២៤សម�័ន�្របជាជាតិ បានអនុម័តេលេសក�ី្របកសស�ីពីសិទិ�កុមារេនទី្រក េសចក�ី្របកសេនះ បានគូសប��ក់អំពីកតព�កិច�របស់មនុស្ស្រគប់រូបចំរ និងសង�ត់ធ�ន់េល ករករព ងេពញេលញ េដម្បីសុខមាលភាពរបស់កុម
−
េនឆា១៩៤៨
អង�ករសហ្របជា បានអនុម័តេលេសចក�ី្របជាសក ស�ីពីសិទិ�មនុស្ស។
េនេពែដលសិទិ�កុមា
្រត�វបានប� លក�ុងេសចក�ី្របកសេនះេហ
មាន្របេទសជាេ្
18
យល់េឃញថាេនែតពុំទន់្រគប់្រគាន់េនេឡយ េហយគិតថា្រត�វបែន�មេសចក�ី្រត�វយ ចំ នួនេទៀត្រពមទំង្រត�វេធ�ឯកសរេន មានលក�:ពិេសសដច់ពីេគេទៀតផង −
េនៃថ�ទ២០ ែខវិច�ិក ឆា�១៩៥៩ អង�ករសហ្របជា
បន�អនុម័តេលេសចក�ី្របកសស�ី សិទិ�
កុមារ ែដក�ុងេនាមា១០ចំ ណុ ច ្រមទំងរួមប�� លនូវេគាលករណ៍ែណនាំអ”ករងរេដម្ប ្របេយាជន៍េសរបំ ផុតរបស់កុមា”។ េសចក�ី្របកសេនះមានលក�ណៈ្របេសរជាងមុន េហយេ ្រត�វករទំងឡាយ របស់កុមារក៏មានលស់លស់ជាងមុន សំខន់គឺករែចងអ ♦ េសចក�ី�សឡាញនិ ងករយកចិត�ទុកដក់ចំេកុមា ♦ តួ នាទីបស់្រក�ម្រគ�សរក�ុងករចមបី បាច់ និងករែថទំក ♦ េគាលកណ៍ែដលកំ ណត់ពី ករអប់រំេនបឋមសិក្សោជាចំបាចយឥតបង់ៃថ�
្រពមទំងសិទ
េលងកំសន�របស់កុម ♦ សិទិ�ទទួ លករករ ♦ កុមារក�យជាមនុស្ស�សបច
បានន័យថាកុមារគឺជាមនុស្សែដលមានសិទិ�ផា�ល់ខ�ួន
េសចក�ី្របកសេនះេនពុំទន់បានទទួលថា កុមារមានសមត�ភាពអចអនុវត�សិទិ�រ ឯករជ្យេនេឡយ កុមារបាន្រត�វ្រគបដណ �ប់ េដយច្បោប់បទដ�នសិទិ�មនុស្សមួយ មាន�ប់េនាះរួចេទេហ −
េសចក�ី្របសឆា�១៩២៤ និងេសចក�ី្របកសឆ១៩៥៩ គឺជាេសចក�ីែថ�ងករណ៍ដ៏ សំខន់អំពីេលករណ
សរ
និងេគាលបំណងទូេទ ែតឥតែចងពីកតព�កអ�ីជាក់លត្រម�វឱ
រដ�ភិបាលណាមួយេនេភពេលកអនុវត�តមេនាះេទ។ គំនិតៃនករេធ�ឱ្យមានស សិទិ�
មនុស្
ស្រមាប់ផល្របេយាជន៍េនាះ្រត�វបានេលកេឡង។ មាន្របេទសខ�ះជ
ពី េ្រពះេគយលផល្របេយាជន៍កុមារ្រត�វបាន្ ប់េដច្បោប់បទដ�នសិទិ� មនុស្ ចំ នួន
ែដលមាន�សប់េនាះរួចេទេ
ែតជាក ់ែស�ងច្បោប់បទសិទិ�មនុស្
ែដលមា
�សប់េន វេ ពុំ ទន់មានលក�ណៈ្រគបន់េដម្បីបំេពញរល់ត្រម�វកររប ស់េនេឡយ។
19
េនេពលេនមានករជែជកែវកែញកគា�ខ�ំងជាទីបំផុត េដម្បីផល្របេយាស��ស�ីពី សិទិ�កុមារ −
ក�ុងឆា�១៩៧៨
រដ�ភិបាល្របេទសប៉ូ
បានដក់េសចក�ី្រពងអនុស�ពី សិទិ�កុមារជូ
គណៈកមា�ធិរសិទិ�កុមាររស់អង�ករសហ្របតិ។ ឆា�១៩៧៩គណៈកមា�ធិករេ បា បេង�ត្រក�មករងរមួយេឱ្គិតគូរពិ ចរណាេលប��អនុស��ស�ីពីសិទកុមារ។ ករងរ ក៏កយជាករពិភាក្សោែវកែញកគា�េពលមួ យទសវត្សរ៍អំពីគំនិតសំខន់ៗ និងលក� ចំបាច់ៗៃនសិទិ� កុម −
ករជែជកែវកែញកគា�េ
មិនែមន្រគាន់ែតចូលរួមេដយតំណាងរដ�ភិបាល
អន�ររដ�ភិបដូ ចជា អងករមូលនិធិសំរប់កុមារៃនអងសហ្របជាជ(យូនី េសហ�)ប៉ុេណា � េទ ប៉ុែន�ក៏មានអង�ករេ្រករដ�ភិបាលមួយចំននចូលរួម ួ −
េនៃថ�ទ២០ ែខវិច�ិកឆា�១៩៨៩ អង�ករសហ្របជាជាតិបានអនុម័តេលអនុស��ស�ីពីសិទិ�ក េនៃថ�ទ០២ ែខក�� ឆា�១៩៩០ អនុស�� ស�ីពីសិទិ�កុមារ្រត�វបានចូលជាធរមានេទជា របស់អន�រជាតិ បន ា�ប់ពីមានរដ�សំខន់ៗ ច២០បានផ�ល់សច�ប័នរួចម
កបរិេច�ទសខន់ៗៃនអនុស��អ.ស.ប ស� ំ ពីសិទ�ិកុមារ ១៩២៤៖ េសចក�ីែថ�ងករណ៍ស�ីពីសិទិ�កុមារ្រត�វបានអនុម័តេដយស្របជាជ ១៩៤៨៖
មហសន�ិបាតៃនអង�ករសហ្របអនុម័តេសចក�ីែថ�ងករណ៍ជាសកលស�ីពីសិ
មនុស្ ១៩៥៩៖ អង�ករសហ្របជាអនុម័តេសចក�ីែថ�ងករណ៍ស�ីពីសិទ�ិកុម ១៩៧៩៖
ឆា�អន�រជាតិៃនកុម
្រក�មករងរ្រត�វបានបេង�
េដម្ប្រពេសចក�ីអនុស��ស�ីពី
សិទិ�កុមា
20
១៩៨៩៖
អនុស��ស�ីពីសិទិ�កុ មា
្រត�វបានអនុម័តេដយមហសន�ិបាតអង�ករសហក�ុង
ៃថ�ទី ២០ ែខវិច�ិក ១៩៩០៖ អនុស��ស�ីពីសិទិ�កុមារ្រត�នចូលជាធរមានជាច្បោប់អន�រជាតិក�ុង០២ ែខក�� អ�ីជាករផ�ល់សច�? ្របេទសែដលបានផ�ល់សច�ប័នេលអនុស�� មានកតព�កិច�ពិនិត្យេមលច្បោប់ែបបបទ ែដលអនុវត�ក�ុង្របេទសខ�ួនឱ្យសម�សបតមេគាលករណ៍អនុស�យនិងែបងែចកធនធាន ែដលម ក�ុងក្រមិតខ�ស់បផុត ែដលអចេធ�បានេដម្បនូវករអនុវត�អនុស� �េនះឱ្យមាន្របសិទ ្របេទសទំងេនាះមានកតព�កិច�េធ�របាយករណ៍អំពីស�នភាពៃនករអនុវត�អនុស��ស� ីព េទគណៈកមា�ធិករអងសហ្របជាជាតិរយៈ២ឆា�ំបន ា�ប់ផ�ល់សច�ប័
និងបនា�ប់មកេធ�េរៀងរ៥
ឆា�ំម�ង មកដល់បច�ុប្បន�េនះ មាន្របេទសអស់ចំនួន១៩២ េហយែដលបានផ�ល់សច�ប័នេអនុស�� ស�ីពីសិទ�ិកុមាេនះ។ ្របេទសកម�ុជាបានផ�ល់សច�ប័នេទេលអនុស��េៃថ�ទី១៥ ែខតុល ឆ ១ ា ៩៩២។ លក�ណៈពិេសសរបស់អនុស��ស�ីពីសិទ�ិកុមា៖ •
ជាច្បោប់អន�រ
អនុស��ស�ីពីសិទ�ិកុមារ ្រត�វបានអនុម័តេដករសហ្របជាជាៃថ�ទី ២០ ែខវិច�ិក ឆា�១៩៨៩។ អនុស��េនះបានផ្ភា�ប់កតព�កិខងផ�ូវច្បោប់ចំរដ�ជាភាក�ុងករអនុវត� មាយន�ករតដ ្រត�ពិនិត្កអនុវត�អនុស��េនះតរយៈករេធ�របាយក របស់្របេទជាភាគ •
មានលក�ណៈទូលំទូល
21
អនុស�� អ.ស.ប
ស�ីពីសិទ�ិកុមារគឺឯកសរ ែដលបរិយាយពិស�រអំពីសិទ�ិទំងឡាយរបស់
ដូចជ សិទ�ិពលរដ�និ ងេសរ ីភាព ្រគ�និងែថទំ សុខភាព អប់រំ វប្បធម វិធានករករពរេផ្ ល។ •
គា�នលក�ខណ
្របេទសែដលផ�ល់សច�ប័នេលអនុស��ស�ីពីសិទិ�កុមារេនះ មានក្រមលខុស្រត�វដូចគា�ក�ុងករ វត�សិទិ�កុមា មិនថាជា្របេទពុ ងអភិវឌ្ឍ ឬ្របេទសឧស្សោហកម�េជឿនេលឿនេឡយ។ េហយអន េនះ មានសរៈសំខន់ចំេពមារ្រគប់រូប មិនថាេនទីណា ឬតំបន់ណ •
អនុវត�ចំេពះកុមារទូ
អនុស�� ស�ីពីសិទិ�កុមារ្រតបានដក់ឱ្យអនុវត�ចំេពះកុមារ្រគប់រូ បេដយគា�នករេរសេអងអ� អ�កេនាះមានអយុេ១៨ឆា�ំ
៤ .េគាលករៃនអនុស� � អ.ស.ប ស�ព ី ស ី ទ ិ �ិកម ុ ា −
ករមិនេរសេអ មានែចងក�ុងមា២ៃនអនុស�� ចង់ប�� ក់ថាអនុស� �េនះ្រត�វបានអនុវតេព កុមា្រគប់រូបេដយមិនេរសេអង ឬ្របេទេលេដកំ េណត ពូជសសន៍ សសនា ភា ឬ ពិ ករភាពអ�ីេឡយ។ ក�ុងករអនុេគាលករណ៍ដៃទេទៀតែដលឋិតក�ុងម៣៦និង១២
្រតវ
ពិ ចរណាេទត មស�រតីៃនណ៍មិនេរសេអងេនះ។ −
ឧត�ម្របេយាជន៍របស់កុ មានែចងក�ុងមា៣ៃនអនុស�� វិធាករន កុមារ
ែដលទក ់ទងេទនឹងកុមារ្រត�វេធ�
ចង់ប��ក់ថរល់េសចក�ីសេ្រមច
េដយែផ�កេលផល្របេយាជន៍ដ៏ឧត�មរ
េគាលករណ៍េ្រត�បានយកេទពិចរណាយា៉ងល�ិតល�ន់េនេពលែដលអនុវ្រ
ពក ់ព័ន�មួយចំនួនេទៀតដូចជាម៩ ១៨ ២០ ២១ ៣៧និង៤០ ។ −
កររស់រនមានជីវិតនិងអភិ
មានែចងក�ុងមា៦ៃនអនុស�� ចង់ប��ក់ថា រដ�ជាភាគ
កតព�កិច�្របក យក្រគប់ វិធានករទំងអស់ែដលេធ�េទបាន េដយធានានូវកររស់រន
22
ករអភិវឌ្ឍរបកុមារ។
មា្៦េនះែដរក៏មានករពព័ន�េទនឹងមា៣៧
ស�ីពីកមិនឱ្យម
ករកត់េទស្ជី វិតកុមា និងមា្រត មួយចំនួនេដូ ចមា្១៨ ២៤ ២៧ ២៨ ២៩ ៣១និង ៣៧ផងែដរ។ −
ករចូលរួម
មានែចងេនកងមា្១២ៃនអនុស��
ចង់ប�� ក់ថាកុមារ្ររូបមាេសរ ីភាក�ុង
កបេ��ញមតិេយាបល់ កចូលរួមក�ុងករសេ្រមចចិ ែដលទកទងេទនឹងប��ជីវិតរបស់ពួ កេគ។ េ្រកពីម១២េនះេនមមា្៥ ១០ ១៣ ១៤ ១៥ ២១ ២៥ ៣៧និង៤០ ផងែដរ។ ជាទូេទក�ុងករអនុវត�កម�វិធីក
េទះក�ុង្រគ�សរក�ី កស�ប័អង�កេ្ររដ�ភិប
ឬ
ដ�ភិបក�ី
ចំបាច់ត្រម�វឱ្យមានករទុកដកអំពីអី ែ� ដលជផល្របេយាជល�បំផុតរបស់កុមាេដ
មិន្របក
ឬេរសេអងេលស�នភាពេផ្សងៗរបស់កុមារ េហយនិងផ�ល់ឱកសឱ្យកុមារចូលរួ
េលញក�ុងរល់សកមភា ឬករសេ្រចិត�ទំងឡាយែដលពក់ពនឹ ងប��របស់ពួ កេគ េដម្បីឱកុមារស់ រមានជី វិ និងមានកអភិវឌ្េទបានយា៉ងល�្រប។ អ�កេធ�ករេលកស�ួយករអនុវត�អនុស��ស�ីពីសិទិ�កុមារ្រត�វយកេគា ទំងេនះមេ្រប ្របាជាមូលដ�នក�ុងករសេ្រមចច
ឬេរៀបចំែផនករសកម�ភាពនានាក៏ដូចជាក�ុងេពត�្រគប់មា
ទំងអសែដលមាែចងេនក�ុងអនុស� �េន។ វិ្រកឹត២០០៤)។ (នាយកដ�នណុះបណា�ល និង �
23
ការែណនាំក�ុងការបេ្ ១ .វត�ុបំណង −
ចំេណះដឹង៖
្របាប់ពី អនុស�� អង�ករសហ្របជា
ស�ីពីសិទិ�កុមារបាន្រតឹម្រតរយៈ
កអ អត�បទ និងករែណនាំរបស់្រ −
បំណិន៖ ពន្យល់បានពីអនុស�� នសិទិ�កុមាបា្រតឹ្រត�តមរយៈកពិ ភាកជា្រក�
−
ឥរិយាបថ បណុះ � ស�រតី�សឡាញេគារសិទិ� និងទទួ លខុស្រត�វចេពះកុមារ និងផ្សព�បន�ដល់ មិត�ភកិ។ �
២. សមា�រ −
េសៀវេភបេ្រង�នសិទិ� កុ
−
គំ នូសតករស់រមាជី វិតនិងអភិវឌ្
−
ឈុតខី ស � ីព � ី កចូលរួមរបស់កុមា
−
បណ� សំណួរ
៣.ខ��មសារ មូលដា ខ�ឹមសរសំន់ៗៃនេមេរៀនែដល្រត�វប��ក់ឱសិស្សបានយ −
អ�ីជាត្រម�វ
−
អ�ីជាសិទិ
−
អ�ីជាអនុស��អ.ស.ប ស�ីពីសិទ�កុមា
−
្របវត�ិៃនករបេង�តអនុសអ.ស.ប ស�ីពីសិទ�ិ កុមា
24
−
អ�ីជាករល់សចប័ ន
−
លក�ណៈពិេសសរបស់អនុស�� អ.ស.ប ស�ីពីសិទ�ិកុមា
−
េគាលករណ៍ៃនអនុស��អ.ស.ប ស�ី ពីសិទ�ិកុ
៤. �ធ�សា�សបេ្រង� ៤.១ េអសិស្សែស�ងយល់ប��ត�ិសំខន់ៗតមរយៈករសួរេឆ�យ និងករពន្យល់រឧេទ�ស។ ៤.២
សួរសំនួរបំផុសដល់្រក�មធំពីមូលេហតុៃនកបេង�តអនុស��ស�ីពីសិទ�ិកុមារ រួច្រគ�ឧេទ
បង�ពី កលបរិច�ទសំខន់ៗ និងលក�ណៈពិេសសរបស់អនុស��េនះ ៤.៣
្រគ�ឧេទ�ស្រត�វេលកយកេគាលករណ៍ម�ៗមកពន្យល់េដយែផ�កេលមា្រតព។
ចំ េពះេគាលករណ៍រស់រនមានជីវិត និងអ្រតវេ្រប្របាស់រពស្រមាប់េធ�ករពន្យល់។ ចំេព េគលករណ៍ៃនករចូលរួម្រត�វបតមរយៈករសែម�ងឈុតខ�ី បនា�ប់ពីសែម�ង ្រគ�ឧេទ�ស្រត�វសំនួរ េទ្រក�មធំ៖ េតសច់ងេនះបង�ញពីអ�ី? េតវមានផលប៉ះពល់អ�ដល់កុមារ? េត្រគ�្រត�វេធ�ដូចេម �ច េដ កុំ េអមា ស�នភាពែបបេនះេនក�ុងថា� ៤.៤ េអសិស្សចប់ៃដគូពិភាក្សោសុេទេលសំនួរៃនេគាលករណ៍នីមួ ៤.៥ ្រគ�ឧេទ�សេធ�កសំេយាគេលចេម�យរបស់សិស្ស្រគប់សំនួរ េគាលករណ៍ទំងប ៥. សំន ួរស្រមាប់ព�ភ −
អ�ីេទជាត្រម�?
−
អ�ីេទជាសិទ?
−
េតសិទិ� និងត្រម�វករខុសគា�ដូចេ?
−
េហតុអ�ីបានជាេគបង�តអន េ ុស��អង�ករសហ្របជាជាតិស�ីពីសិទ�ិកុមារ?
25
−
េតអនុស�� អង�ករសហ្របជាជាតិ្រេរៀបចំ េឡងតំងពីេពលណា?
−
េត្របេទសកម�ុជាបានផ�ល់សច�ប័នេលអនុស��េនះេន?
−
ករផ�ល់សច�ប័នមានន័យដូចេ?
−
េតអនុស�� អង�កសហ្របជាជាតិស�ីពីសិទិ�មានលក�ណពិេសសយា៉ដូ ចេម�ចខ�ះ?
−
េតេគាលករណ៍ទូេទៃនអនុស��អង�ករសហ្របជាជាតិស�ីពី សិទិ�កុមារ?
និងមានន័
ដូចេម�ច? ឈុតខ�ី ស�ព ី ីករចូលរួមរបស់កុម េគាលបំណង ឱសិស្សយល់ពីសរៈសំខន់ៃនករចូលរួមបេ��េយាបល់របស់កុមា កែណនាសំែដង៖
ឱ្យសិស្សមា�ក់េដរតួជា្រគ�បេ្រង�សិស្៣ឬ៤នាកេដរតួ ជសិស្។
បេ្រង�េដយមិនផ�ល់ឱកសឱ្យសិស្
្រគេឡង
និងបេ��ញមតិ(មិនេ្រប្របាស់េគាលវិធីសិស្សមជ្ឈ
េហតុនាឱ្សិស្សមិនយកចិត�ទុកដក់ស�ប់ េហយបរិយាកថា�ក ់មានភាពអប់អួ និងរេញ កររស់រនមានជីវិត និងអភិ ករអភិវឌ កររស់រនមានជី ជី វិត
26
េមេរៀនទី៤ ក្រមងសិទិ� ទំងបួនរបស់កុ
(្របភពរូបភាពCRF)
27
កុមរ្រគប់រូបេនេលពិភពេលកមានសិទិ�េគា
ដូ ចែដលមានែចងេនក�ុងអស��អ.ស.ប
ស�ីពី
សិទិ�កុមារ ែដក�ុងេនាះម៥៤មា្រត េហយេលកេឡក្រមងសិទិ�ធំចំនួនបួន រួមមសិទ�ិរស់រនម ជី វិត
សិទិ�ក�ុងករអភិវឌ សិទិ�ទទួ លករករពរ និងសិទិ�ក�ុងករចូល
១. សិទិ�រស់រនមានជីត េដម្បីទទួលបាននូវសិទិ�រស់រជីវិត
កុមារ្រត�វករជាចំវចំ ណីអហ្រគប់្រគាន់ កទ
សុខភាព ករផ�ល់ឲ្យនូវជំរកសមរ បរិស�នរស់េនល សេម��កបំ ពក ់សមរម្ និងសនិ�សុខសង�ម។ កង�ះ ចំ ណុ ចសំខន់ទំងេនះ កុមារអចមានជីវិតរស់េន ឬរងេ្រគាះដល់អយុជីវ ១.១ ករែថទំសុខ កុមាលូតលសល�ទំងរងកយ និងប��ស�រយសរមានកទំសុខភាពជា្រ ករែថទ សុខភាពចំបាច់្េធ�ទំងមុននិងេ្រកយេពលទរកេ
�ស�ីែដលមានៃផ�េពះមិន្រត�វេ្របថា�ំេផ�
ផឹ កេ្រគ�ង�សវឹង ឬជក់់បារី េ្រពះនាំឲ្យប៉ះពល់ដល់ទរកេនក�ុងែផ�។ េ្រកយេពលកុមារ ចំបាច់្រត�វយកក់ថា�ំករពរជ៧មុខ គឺជំងឺស�ិតៃដេជង ក��� ឹល រេបង ក�កមាន់ េតតណូស ខន់ស និងេថ�ម្របេភទេប ១.២ ករបំប៉នចំណីអ កុមារ្រត�វករចំបាច់ណីអហរស្រមាប់ចិ��ឹមរ កង�ះចំ ណីអហរអចេឲ្យកមារខ�ះជីវជាត ែដលជាេហតុបណា�លឲ្យកុមារឆាប់េកតជំងឺេផ្សង ៗ ឬេក្រកិនជាេដ ១.៣ ជ្រម កុមារ្រត�វករចំបាច់នូវជ្រមកែដលអចករពរខ�ួនេគឲ្យរួចពីឥទិ�ពលធម�ជាតិ មានដូច អកសធាតុ្រតជាក់ខ�ំងេក�ខ�
កុមារែដលរស់េេដយគា�នជ្រមក្រតឹម្រតេកតជំ ងឺ
និង
ទទួ លរងេ្រគាះថា�ក់េ្យា៉ង
28
១.៤ សនិ�សុខសង�ម កុមារមិន្រតឹមែតជាសមាជិករបស់្រគ�សរណាមួយេនាះេទ េគគឺជាសមាជិករបស់សង�មជ ដូេច�ះមនុស្ស្រគប់រូបក�ុងសង�មមានតួនាទីយា៉ងសំខន់េធ�ឲ្យកុមារមានសំបុ្រតកំេណ និងឲ្ កុមារទទួលបាននូវសន�ិសុខ សុវត�ិ ក�ុងកររស់េន និងេសវសង�មេផ្សងៗ ទំប្បន និងអនាគត ២. សិទិ�កង �ុ ករអភិវឌ ២.១ ករប់រ ំ កុមារមានសិទិ�ទទួលកររ ំទំងក�ុង្របព័ន� និងេ្រក្របព័ន� គឺករអប់រំ្រគពី ថា�ក់មេត�យ្យ ដ ឧត�មសិក្ស រ ីឯករអប់រំេ្្របព័ន� រួមមានករបេ្រង�នកម� និងករផ�ល់ជំនាញវិជា�ជីវៈងៗេដម្បីឲ កុមារក�យជាពលរដ�ល� មានលទ�ភាព្របកបរបមជី វិតក�ុងសង�ម។ ្រក�ម្រគ�សរ សហគ វត�អរម អង�ក និង
ស�ប័នន មានតួនាទីសំខន់ក�ុងករជ្ និងបង�លក�ណៈឲ្យកុមារ្រគប់រូបទទួលបា
សិទិ�ខងេលេនះ ២.២ ករេលងកម្សោលំែហ និងសំរ កុមារ្រត�វករែយល់តមរយៈករេលងកម្ស
ករេលងែល្បងេធ�ឲ្យកុមាររីកចនែផ�កប��
រងកយ និង សង�ម ដជាករ្របា�ក់ទងជាមួយមជ្ឈដ�នខងេ្រក ដូចេនះ កុមារគួរែតម ឱកសលំែហកម្សោន�េទតមចំណូរបស់ខួន � ្របសិនេបទេង�េនាះពុំនាំឲ្យមានេ្រគាប៉ះពល់ដល សិទិ�អ�កដៃទ។ ២.៣ ករទទួលព័តមានសម�ស េដម្បីព្រងីកចំេណះដឹងឲ្ទូលំទូ លយ កុមារ្រត�វទទួលបានមានេផ្ស
ែដលទក់ទង នឹងជីវិត
របស់េគេដយផា� ឬេដយ្របេយាលក េនះគឺជាកសែដលកុមារអចស�ល់ពីករទទួលខុស្រត តួ នាទីរបស់ខ�ួនេនកងសង�ម។
29
២.៤ ករ�សលញ់ថា�ក់ េសចក�ី�សលញ់ពីមនុស្សចស់្រគប់រូបមានសរៈសំខន់ចំេ កុមារ្រត�វែតទទួលបាននូវេសច �សលញ់យា៉ងកក់េក�េ
ែដលេគនឹងេចះែចករ ំែលកេសចក�ី�សឡាញ់ែបបេនះេទមនុស្សដៃទេទៀ
មនុស្សចស់ប់រូបមាតួនាទីសំខន់បំផុតក�ករេធ�ជាអណាព្យោបាលល� ដ៏ល�ដល់កុមារ ៣. សិទិ�ទទួលកករព កុមារ្រគប់រូបមានសិទិ�ទកករពរឲ្យរួចផុតពីកររំេលភ បំពន និងករេកង្របវ័��្រ និង ករបំែបកេចញពី្រគ�សរេដយខុសច ៣.១ ករករពរពរ ំេលភ ជួញដូរេកង្រប វ័�ផ�ូវេភទ កុមារមានសិទិ�ទទួលករករពរពីករេកង្របវ័��េលផ�ូវេភទ ែដលភាគេ្រចន្រត�វបាន មនុស្សធំ
មនុស្សែដលេនជុំវិញកុមារគែណនាំកុមារឲ្យេចះករព
និងនិយាយ្របាប់ពីចកល
ែដលជនខិលខូចែតងែតេ្រប្រប េដម្បីលួងេលេបាកបេ � តេក�ងយកេទរំេលភផវេភទ ដូចតមរយ ករឲ្យលុយក កវត�ុេផ្សងជាេដម ៣.២ ករករពរពីករ្របាស់េ្រគ�ងន ករេ្រប្របាស់េ្រគនេធ�ឲ្យប៉ះពល់យា៉ងខ�ំដល់កររស់េនខភាពរបស់កុមា
្រគ�ស
េលក្រគ� អ្រគ� និងសហគមន៍ ្រត�វករពរកុមារឲ្យេគចផុ តពីប េដយ្រវពន្យល់កុមារឲ្យដឹងព ប៉ះពល់ៃនេ្រគ�ងេញ�នេទេលសុខភាព អន ល់ខួន � និងសន�ិសុខសង�ម។ ៣.៣ ករករពរពីករេធ�ពលម�ធ�ន ក ពលកម�កុមារ គឹជាករងលផ�ល់េ្រគាះថា ឬបង�ក ករលូតលដល់កុមារេទះ� ឬធ�ន់ក�ី រួមមានករេធ�ករងរេ្រច ងគា�នេលស្រមា
ប៉ះពល់ដល់ករអភិវឌ្ឍរបស់កុ
មិនបានេទេរៀ
ទទួ លបនកៃ្រមតិចតួច គា�នករពេពលមានជំងឺ មានេ្រគាះថា�ក់ដល និងសុខភាព ករ ខុស
ច្បោប់។ ករងរេនាះ ផ�ល់ផលប៉ះពល់ដល់ករអភិវឌ្ឍែផ�ករងសុខភាព ប�� ស �រត
30
និងសតិអរម�ណ របស់កុមារ ដូេច�ះមនុស្ស្រគប់ ែដលេនជុំ វិញកុមារ្រត�វករពរកុមារពីករេធ� េនាះ េហ
ពិនិត្ឲ្បានច្បោស់លស់អំពីករងរមារគួរេ� និងមិនគួរេ ធ � ធ
៣.៤ ករករពរពីអំេពហិង្សរូបភា កុមារគឺជា្រក�មមនុន់េខ្ស និងងយទទួលរងេ្រគាះ។ កុមារមិន្រត�វបានទទួលរងរល ហិង្សោនានាទំងេនក�ុង្រគ�សរ និងេនក�ុងសង�មទូេទ ដូចជាករវយដំ បង�ំ េ្របពក ប�� េនះផ�ល់ផលមិនល�ដល់សតិអរម�ណ
និងប�� របស់កុមារ េហយអចបណា�លឲ្យកុមារធា�ក់ក�ុព
អ្រក ក់ដូចជាករជូញដូរពលកម� និងផ�ូវទ អនាថា េ្រប្របាសងេញ�ន ្រប្រពឹត�អំេពខុសឆ� េដម។ មនុស្សែដលេនជុំវិញកុមារជាពិេសសឪពុកមា�យ ន្រគ� អ�ក្រគ� ្រត�វេចៀសវងកអំ េព ហិង្សោចំេពះកុមារេទះេដយេដយ្េយាលក�ី ៣.៥ កររពពីករេ រសេអ ករេរសេអងគឹ ជាប��មួែដលប៉ះពល់ជាខ�ំងដល់សតិអរ
ប��
ស�រតីរបស់កមារ និងសង�
ជាតិទំងមូលដជាទំនាស់ែដលប ណា�លមករ្របកន់បក�ពួក វណ�ៈ ពូជស សសនា។ ដូេច�ះ អ�កេនជុំ វិញកុមមានកតព�កិច�េធ�យា
កុំឲ្យកមារទទួលរងនូវករេរសេអង្រគប់ព
និង្រត�វបង
លក�ណៈ និងេលកទឹ កចិត�ដល់កុមា ែដលងយទទួលរងនូវករេរសេអងដូកុមារជនតិភាគតិច កុមា ពិ ករ កុម
្រកី្។ល។ ឲ្យបានចូលរួមរល់សកម�ភទំងក�ុងសលេរៀន និងសហគ និងធា
ឲ្យពួកេគទទួលននូវសិទិ�េស�ៗគា�ដូចកុមារដេទៀត។ •
កុមារែដល្រត�វករកិចក � រពរពិេសសបនា�ន់មានដ កុមារកំ្រព ឬ្រកី្រកបំផ ែដលងយរងេ្រ កុមារែដទទួ លរងកររ ំេលភបំពន ករេកង្របវ័��ផ�ូវទ កុមារែដេធ�ពលកម�ធ�ន់ធ�រ កុមារេធ�ជាយុទ� កុមារជាជនេភៀសខ� កុមារែដទទួ លរងអំេពហិង្សោក�ុង្រគ
31
កុមារែដលពិក កុមារជនជាតិភាគ កុមារែដលមានជំងឺេអដ កុមារែដលមានប��ទំនាស់ែផ�កច្បោប់ ៤. សិទក ិ� ង �ុ ករចូលរួ កុ មារ្រគប់រូបមានសិទិ�េង� ប ្ រក�មឬសមាគម ចូលរួមផ្សព�ផ មាន និងបេ��ញមតិេដយេសរី េលអ�ី ែដលប៉ ះពលដល់ជីវិតរស់េនរបស់ខ�ួន និងគប្បី្រត�អ�កឯេទៀតយកចិ តទ � ុ កដក់ស�ប ៤.១ករបេ��ញមតិេយាប កុ មារ្រត�វមានេសរីភាពក�ុងករគិត និងករបេ��ញមតិ
មាតបិតអណាព្យ
េលក្រគ� អ�ក្រគ� និងអ�កដៃទេទៀត ្រត�វបង�ល និងេលកទឹកចិ តឲ � ្យកមារចូលរួមបេ��ញមតិេយល់ ជួយឲ្យកុមារេចះគិត និងសេ្រមចចិត�ចំេព ះប��ទក់ទងនឹងជីវិកររស់េន្របចំៃថ�របស ៤.២ ករចូលរួមបេង�ត្រក�មសមាគ កុ មារមានសិទិ�ចូលរួមបេង�ត្រក�សមាគែដល្រតម្រត�វ�សបច្ប េទះបីេនក�ុងសហគម េន សលេរៀន ឬេនទីកងមានសុវត�ិភាពេផ្សងៗេទៀតក មនុ ស្សចស់្រត�វេទឹកចិតក � ុ មារឲ្យមានេសច ក�ហនចូលរួមក�ុងសកម�ភាពេផ ែដលជឱកសល�ជួយឲពួកេគបានេ្រ ប្របាស់ និងបេង�ភ ន ាព ្រពមទំងេទពេកសល្យែដលមា ន ៤.៣ ករចលរួមផ្សព�ផ្សោយព័ត កុ មារមានសិទ�ិទទួល�សបពី ្របភពេផ្សងៗ ជាពិេសសឯកសព័ត៌មានែលសំេដេលកកម�ស ករយល់ដងែផ�កសុខភាព ប��ស �រតី សីលធ និងសង�ម។ ដូចេនះមនុស្ស្រគប់រូប្រត�វបង�លក�ណ �ស�លឲ្យកុមារទទួលបាននូវព័ត៌មានទំងេនាះ ្លរួមេធ�ករផ្សព�ផ្សោយបន�ឲ្យបានទូលំទ អ�កដៃទេទៀត។ ៤.៤ ករចលរួមក�ងសកម�ភាពសង� ុ
32
កុ មារមានសិទិ�ចូលរួមក�ុងសកម�ភាពសង�មងៗេទតមវ័យរបស់េគ េដម្បរួមចកក�ុងក
អភិវឌ្ឍ្រគ�សរ សល សហគមន៍ និងសង�ម រួមមានករជួយស្ករងរផ�ះ ករក្សោបរិស ករដំេដមេឈ ករជួយករពរសម្បត� និងករេលកស�យវប្បធម៌ ្រណីជាតិជាេដ អ�ក ែដលេនជុំ វិញកុ មារ ជាពិេសសមាតបអណាព្ និ ងេលក្រគ� អ�ក្រគ� ្រត�វ ករចូលរម ទំងេនាះ ្រត�វបានេឡងេដយមិនប៉ះពល់ដល់ផល្របេយ និងករអភិវឌ្ឍរបស់កុម
សិទិ�កុមារ្រត�វបានែចកេ៤ែផ�កធំ ៗគឺ៖ ១.សិទិ�រស់រនមានជីវិរួមមានសិទ� មានជី វតរស់េន សិទិ�ទទួបាននូវចំណីអហរ្រគប់្រគាក សមរម្ ករែថទំសុខភាពក�ុងបទដ�នខ�ផុតែដលអចេធ�េទបាន និងមានកត�ទុកដក់ព សង�ម។ (មា្រតក�ុងអនុ អ.ស.ប.ស�ីពីសិទិ�កុមារទក់ទងងសិទិ�េនះមានមា៦ ៧ ៩ ១៩ ២០ ២១ ២៣ ២៤ ២៦ ២៧ ៣០ ៣២ ៣៣ ៣៤ ៣៥ និង៣៨)។ ២.សិទិ�ក�ុងករអភិវឌ្ឍ រួមមានសិទិ�ទទួលនូវករអប់រំ្រគប់្របេភទទំងក�ុង្រ និងេ្រក្របព័ និង សិទិ�ទទួ លបានន វបទដ�នរស់េន្របកបេដយករអភ ែផ�ករងកយ ប��ស�
អរម�ណ
សីលធម៌ និងសង�ម។ (មា្រតក�ុងអនុ អ.ស.ប.ស�ីពីសិទិ�កុមារទក់ទង ងសិទិ�េនះមានមា៥ ៦ ៧ ៩ ១០ ១១ ១២ ១៣ ១៤ ១៥ ១៧ ២៤ ២៨ ២៩ និង៣១)។ ៣.សិទិ�ទទួលករករព រួមមានសិទិ�ទទួលនូវករករពរឲ្យរួចផុតពីេ្រគាះថា� ក់េផ្សងៗ និងករេកង្របវ័��្ររូបភាព ករមិនយកចិត� ទុកដ ក់ ករេរសេអងនានា និងកុមារ ែដ ស�ិតក�ុងសនភាពលំប និងកុមារែដល្រត�វករករសេ�ង�ះប (មា្រតក�ុងអនុស��អ.ស.ប. ពី សិទិ�កុមារទក់ទងងសិទិ�េនះមានមា២ ៧ ១០ ១១ ១៦ ១៩ ២០ ២១ ២២២៣ ២៥ ៣ ៣២ ៣៣ ៣៤ ៣៥ ៣៦ ៣៧ ៣៨ ៣៩ និង៤០)។ ៤.សិទិ�ក�ុងករចូលរួ
រួមមានសិទិ�ចូរួមក�ុងករផ្សព�ផ្សោយព័ ចូលរួមក�ុងករបេង�ត្រក ឬ
សមាគមបេ្រមឲ្យផល្របេកុមា
និងសិទិ�ក�ុងករបេ��ញមតិេយាបគំ និត
េហយគំនិត
ទំងេនាះ្រត�វបានយកេទយា៉ងល�ិតល�ន់ និងផ�ល់តៃម� (មា្រតក�ុងអនុ អ.ស.ប.ស�ីពី សិទិ�កុមារទក់ទងងសិទិ�េនះមានមា១២ ១៣ ១៥ និង៤២)។
33
ការែណនាំក�ុងការបេ្ ១.វត�ុបំណង
ចំេណះដឹង៖េរៀបរប់ពីក្រមងសិទិ�ទំងបួនបាន្រតឹមមរយៈខឹ �មសរអត�បទ
បំណិន៖បង�ញពីក្ងសិទិ�ទំ៤បាន្រតឹម្រតរយៈករពិក្សោតម្រ
ឥរិយាបថបណុះ � ស�រតីេយាគយល់អធ្យោ�និងេគារពសិទិ�គា
េសៀវេភបេ្រង�នសិទិ� ករ
រូបភាពសិទិ�កុម
បណ� សំណួរ......។
២.សមារៈ
៣.ខ�ម � សារ មូលដា ខ�ឹមសរសំខន់ៗៃនេមេរ
សិទិ�រស់រនមានជីវិត រួមករទួ លបាននូវករែថទំសុខភាព ចហរ ្រគប់្រគាន់ ជ្រមកស េសវសង�មេផ្សងៗដូចជាករចុះសំបុ្រត កំេណជ
សិទិ�ក�ុងករអភិវឌ្ឍ រួមមាទទួ លបាននូវករអប់រំ្រគប់្រប ករសំរករេល កម្សោន� និងលំែហ ករទទួលព័ត៌មានសម កចូលរួមក�ុងសកម�ភាពសិល្ វប្បធម៌ជាតិ និងករ�សលញ់ថា�ក
សិទិ�ទទួ លករករព រ រួម ករករពរពរ ំេលភ ជួ ញដូរនិងេកង្របវ័ផ�ូវេភទ ករេ្រប្របាស់េ្រគន
ករេធ�ពលកម�ធ�ន់ធ�រ អំេពហិង្សោ្រគប់រូ
បភាព
ករេរសេអង
34
សិទិ�ក�ុករចូលរម រួមមាន ករចូលរួមក�ុងករបេ��ញមតិេយាបល់ បេង�តស ផ្សព�ផ្សោយព័ត
ចូលរួមយល់ដឹងពី សិទិ�របស់ខ�ួនឯងផា�ល់ និងចូលរួមក�ុ
សកម�ភាវប្បធម៌ ជំេនឿសសសង�មនាន ៤.�ធ�បេ្រង� ៤.១.
ែចករូបភពសិទិ�កុមារឲសិស្
េដម្បីេ្រជសេររូបនីមួយៗ
ដក ់េទក្រងសិទិ�
ទំងបូ ៤.២.្រគឧេទ�សសួរសំណួរបំ ផុសដល់សិស្សនូវពក្យគនមួ យចំនួន
េហយទុករយៈេពលឲ្
សិស្ស្រតិះរិេដម្បីរកចេម�យផា�ល់ខ�ួន បនា�ប់មក្រគ�េហសិស្សេឡងេឆ�យសំណួរជាបុ មួ យសំណួរម�ង រហូតអស់សំណួរ ៤.៣. ែចក្រកមពិ ភាក្សោេលសំណួរែដលពក់េទនឹ ងក្រងសិទិ�នីមួយៗ ៤.៤. េធ�សំេយាគចេម�យេដម្បីសិស្សយល់កន់ែតច្ ៤.៥. ឲ្យសិស្សេផ��ងផា�ត់ចេម�យែដល្រតឹម្រត�វេទនឹងលំហត់ទិ�កុមារេនចំន៤.១.។ ៥.សំណួរព�ភាក
េតកុមារមានសិទិ�អ�ីខ� សិទិ�រស់រនមានជីវ
េដម្បីឲ្យកុមាររស់រនមានជីវិតបានល� េតពួកេគមានសិទិ�ទទួលបាននូវត្រម�វករច
េតករចុះសំបុ្រតកំេណតមានអត�្របេយអ�ីខ�ះចំេពះកុមា
េបកុមារមិនបានទទួលរត្រ�ម វករចំបាច់ទំងេនាះេទ ងមានផលប៉ះពល់អ�ីខ�ះដល់ពូកេ និងសង�មជាតិ
ដូ ចេម�ចែដលេហថាសិទិ�រស់រនមានជី សិទិ�ក�ុងករអភិវឌ
35
ដូចេម�ចែដលេហថាសិទិ�ក�ុងករអភិវ
េតករអប់រំផ�ល់្របេយាអ�ីខ�ះដល់កុមារ
េតកត�អ�ីខ�ះ ែដលរំងស�ះដល់ករអភិវឌ្ឍរបស់ក
េតេលក្រគ� អ�ក្រគ�្រតមចំ ែណកដូចេម�ចខ�ះេដម្បីឲកុមារទទួលបាននូវសិទិ�អភិវឌ្េពញេលញ? សិទិ�ទទួលករករ
េតអ�ីខ�ះជាររ ំេលភសិទិកុមារ
េតកុមារ្របេភទណាខ�ល្រត�វទទួលបាននូវកិច�ករពរពិ
េតកុមារមានសិទិ�ទទួលករករពរពីអ�
េនេពលេឃញកុមារទទួលរងនូវកររំេលភបំពនផ�ូវេភទ េតអ�ក្រត�វ េធ�ដូ សិទិ�ក�ុងករចូលរួ
េតេហតុអ�ីចំបាច់ឲ្យកុមារចូលរួមបេ��ញមតិេយ
េតកុមារមានសិទិ�ចូលរួមក�សកម�ភាពអ�ីខ�ះ
េតអ�ីខ�ះជាឧបសគ�ររំងដល់ករចូលរួមរបស់ក
េតេលក្រគ� អ�ក្រគ�្រត�វេធ� េដម្បីឲ្យករចូលរួមរបស់កុមារ្រប្រពឹត�េទ្របកបេ វិ្រកឹត២០០៤) (នាយកដ�នណុះបណា�ល និង �
36
ចូរដក់រូបភាពខងេ្រកមេទតមសិទ�ិធំ
្របភពរូបភាពNGOCRC and
ESS
37
េមេរៀនទ�៥ ការទទលខស ុ ្រត�វក�ុ ការអនុវត�អនុស � អ.ស.ប. ស�ព � ស � ទ � ក � ម ុ ា
UNCRC IMPLEMENTATION
38
១. អ�កទទួលខុស្រត�វក�ុងករអនុវត� ស�.ស.ប.ស�ព ី ស ី ទ ិ ក �ិ ម ុ ា អនុស�� អង�ករសហ្របជាជាតពីសិទ�ិកុមារ្រត�វបានេេចញពី គំនិត
និងករ្រតិះរិះចរ
យា៉ងល�ិតល�ន្របកបេដយគតិបណ�ិត និងមនុស្សធម៌របស់មនុស្សជាេ្រចននាក់េនទូទំងពិ បានចំណាយេពលេវលក�ុងកិច�ខិតខំ្របឹងែ្របង និងករតស៊ូមតិរប់សិបឆា�ំ។ ដូេច�ះេដម្បីេធ�ឲ្យច េនះក�យករអនុវត�ជាក់ែស�ង នផ�ល់ផល្របេយាជន៍ដល់កុមារពិត្របា ករចូលរួមគាំ
ចំបាច់្រត�
និងអនុវត�ពីមនុស្ស្រគប់រេន្រគប់ដប់ថា�ក់រួមមានឪពុកមា�យ ្រគ�សរ ស
អជា�ធរជាតិ អង�ក រដ�ភិបាល សហគមន៍អន�រជាតិទំងពីកុរខួនឯងផង។ �
39
១.១. ការទទួលខុស្រត�វរបស់កុ តួ នាទ
និងករទទួលខុស្រត�វរបស់កុមារ និងយុេកតមានេឡងក�ុេពលជាមួគា នឹ ង
កទទួ លបានូវផល្របេយាជន៍ដ៏ទូទូលគឺ សិទ�ិទំងឡ ដូ ចែដលបានែចងក�ុងអនុស� អ. ស. ប. ស�ីពីសិទ�ិកុមារ េហយតួនាទី នករទទួលខុស្រត�វេនះក៏្វមានទំហកន់ែតធេឡងេទតមវរបស់ពួ កេគ ែដរ។ និយា ដូ ចេនះ គឺបាន័ យថាសិទ�ិមិអចកត់ផា�ច់េចញពីករទទួលខុស្រត�វបា កុមារ និងយុវជន្រត�វេរៀនកំណ និងអនុវត�តួនាទីរបស់ខ�ួឲ្យបានសម�សប េដយជានិ ផ្សោរភា�ប់នឹ ងសិទ�ិ ែដលខ�ួនមា េដម្បីឲ្យក�យេទជាពលរដ�ដ៏ល�មួយរូបរស់បេដករទទួ ខុស្រត�េលខ�ួនឯង ្រក�ម្រគ�សរ ក�ុងសលេរៀន សហគមន៍ និងសង�មជាតិទ េនកុង្រគ�ស កុមារ និងយុវជន គប្បី្រតង្រតប់ស�ប់ ន និងជួ យស្រមករងរឪព � មា� ឬអណាព្យោបាលេទភា និងរួមចំ ែណកក�ុងករបេង�នេសដ�កិច�្រគ�សរ ជួយសសំៃច កត បន�យករចំណាយេផ្ ែដលជាកត�មួយជួយដល់ស� និងអភិវឌ្ន៍សង�មជាតិផងែដរ។ ម្យោ៉ង េទៀត្រតវេចះជួ យករងរបងប�ូនេដយមិនេបំណាំគា� មបង�ប��
ឬករលំបាកដល់្រគ�សរ ជាគំរូល�
និងមនសីលធម៌រស់េនល�។ សង�ម្រគ�សសង�មជាតិណាក៏្រត�វករ និងយុវជនល� េដម្បីជួយ្រទ្រ ្របេទសសមដូចសុភាសមួ យឃា�បានេថ ’’កុមាជាទពំងស�ងឫស្សី កុលបុ្រត្រប�ស�សីស�ង្’’។ េនកុងសលេ កុមារនិងយុវន គប្បីព្យោយាមេរៀនសូ្រត្រគ�ពន្យ និងេគារព វិន័ � សលឱ្យប ានខ�នេដម្បឱ្យក�យខ�ួនជាសិស្សល� តមខ�ឹមស្របណាំងរបស់្រ្របឹក្សោក និង យុវជនតមសលនីម
េហយ្រត�វេធ�ជាគំរូ ជួ យែថរក្សោសម្បត�ិ្រទព្សល យរក្សោអនាម
មានសមគ�ីភ េចះយល់េយា េចះជួ យធុរៈគា �េទវិញេទមក ដូចឃា�មួយបា”មិត�ជួយមិត� សិស្ ពូែកជួ យសិស្សេខ្”ជាេដម េនកុងសង� កុមា និងយុវជន្រត�វជួយរក្សោសម្បត�ិសេគារពច្បោប់រដ� ែថរក្សោ្រ � ទំ េនៀមទំ លប និងវប្បធម៌ជាតិ ែថរបរិស� និងេធ�ខួនជាកនល� � សិស្សល� មិតល� និងជាពលរដ�ល�
40
១.២ ការទទួលលខុស្រត�វរបស់ឪពុកមាឬ្រគ�សា ឪពុកមា�យ ឬ្រសរជាអ�កេនជិតកុមារជាងេគ ដូេច�ះ្រត�វផ�ល់
េសចក�ី�សលញ់
ករេលកទឹកចិត កករពរ ករអប គំ រូល� ចំ ណីអហរ្រគប់្រគាន់ សំេលៀក បំពក់សមរម្យ ករេធ កំ េណត
ករធានាឱ្យបាចូលេរៀន និងផ�ល់ឱកសឱ្យកុមាលរួមរល់សកមភាពពក់ព័ន�នឹងពួក
ទំងេនក�ុងផ�ះនិងេ្រក ១.៣ ការទទួលខុស្រត�វរប្រគ� សាលាេរ េលក្រគ� អ�ក្រគ� េនក�ុងស ែដលជាឪពុកមា�យ២របស់កុមា្រត�វផ�ល់ករេ្រប�ន្ ល� គំ រូល� ករអប់របណុះបណា�ល្របកបេដយគុណភាព ករ � ផ្សពត៌មា ករេលកទឹកចិត និង កផ�ល់ឱកសឱ្យកុមារចូលរួម្រគប់សកម�ភក�ុងសលេរ ែដលមានផល្របេយាជន៍ដល់ពួក ១.៤ ការទទួលខុស្រត�វរបស់សា�ប័ន េសវសង�មនានាេ្រកពីសលេរៀន ដរេពទ្យ ឬមណ លសុខភា មណ�លកុមារកំ្ ជាេដ្រត�វផ�ល់ករព្យោបាលកុមារ្របកបទ�ភា ករែថទំដិតដដល់កុមារ ករេលកទឹកចិត�ផ� អហរូបត្� រគប់្រគ ផ�ល់ព័ ត៌មាសំខន់ែដលផ�ល់ផល្របេយាជន៍ដល់ក និងករផ�ល់ឱកសឱ្យក ចូលរម ួ ្រគប់សកម�ភ ែដលមិនប៉ះពល់ដល់សុខភ អរម�ណ និងប��របស់កុមរ។ ១.៥ ការទទួលខុស្រត�វរបស់សហគម ្រពះសង ចស់្រពឹទ�ចរ្យ អតខង អ�កេធ�ករអភិវឌ្ឍសហគ ្រត�វផ�ល់ករេ្រប�េដល� គំ រូល� ករផ្សព�ផ្សត៌មន ករេលកទឹកចិត� ឱកសឱ្យកុមារ ញមតិេទនឹងប� ពួ កេគ
ផ�ល់លទ�ភាពដល់កុមារឱ្យបានសូ្រ
ែដលពក់ព័ន�នឹ
ករពរកុមារងករផ�ល់ឱកសឱ្យ កុមារចម្រប់
សកម�ភាពេនក�ុងសហគម ែដលមានផ្របេយាជន៍ដល់ពួកេ ១.៦ ការទទួលខុស្រត�វរបស់អាជា�ធរមូ
41
រួមមាន្របធានភូមិ/ឃុំ នគរបាល ្រក�ម្របឹក្សោឃុំ/សង�ល់ករករ គំ រូល� ករផ្សពផ្ស ព័ ត៌មា ករសេ�ង�ះ ករត កររយករណ៍ ករេធ�សំបុ្រតក និងករផ�ល់សុវត�ិភាព ស្រ កុមា ចូលរួម្រគប់សកម�ភាពេនក�ុងសហគ ែដលមានផល្របេយាជន៍ដល់ពួក ១.៧ ការទទួលខុ្រត�វរបសអាជា�ធរជឬរដា ��ប រដ�ភិបាល្រត�វព្រងឹងករអនុវត� ធនាសុវត�ិភាពសង
និងសន�ិសុខេនក�ុង្របេទសផ�ល
េសវសធារណៈឱ្យ និង្របកបេដយ្របសភាពដល់្របជាជន ជាពិេសសកុមារ េរៀបចំអនុវត� ែផនករន
ែដលករពកុមារ ទប់ស�ត់ប�� កុ
វិជ ជីវៈដល់កុមា អប់រ ំបណុះបណា�ល �
ករេធ�
សមាហរណកម�កុមាររងេ្រគាះេទ�ស�កកំេណ បេង�តយន�ករករកុមារេ្រគប់លំដប់ថា�ក់ ែក ស�នភជី វភាពរបស់្របជាជនឱ្យបាន្របនាឱ្យមានករចូលរួមរបស់
្រគប់លំដប់ថា�
ផ្សព�ផ្សោយសិទិ�កុមានទូលំទូ លយ បេង�្របព័នផ្សព�ផ្្រគបទិសទីពីព័ត៌ មាពក ព័ន�នឹងកុមារ ម ករសហករល�ជយអង�ករជាតិ និងអន�រជាត
្រពទងបង�លក�ណៈងយ�ស�លដល់អង�ករ
សហគមន៍ នា ែដលេធ�ករងរេដម្បីកុ ១.៨ ការទទលខស ុ ្រត�របស់អង�ការេ្រ�រដា��បាល មគម អង�ករេ្រដ�ភិប និងសមគមនា ្រត�វេធ�កអភិវឌ្ឍសហគមន៍ បណ� ុបណា�វិជា�ជីវ ផ្សព�ផ្សិទិ�កុមា ជ្រម� និងតដនរដ�ភិបាលក�ុងករអនុវត�សិទិ�កុមារករករពរកេដ សហករជាមួយរដ�ភ និងអជា�ធរមូលដ បេង�តនូវេសវសេ�ង ែដលចបាច់បែន�ម ផ�ល់ជ្រ សមរម្យស្ប់កុមារ និងេលកទឹកចិត�កុមារឱ្យចូលរួម្រគប់សក ែដលមានផល្របេយាជន៍ដល់ពួក ១.៩ ការទទួលខុស្រត�វរបស់សហគមន៍អន� សហគមន៍ អន�រជាតិរួមមានស�ប័នអង�ករសហ្របជាជាតិជ្រម�ឱ្មានកអនុវត� ច្បោផ�ល់ជំនួយធនធានបេច�កេទស ថ វកដល់រដ�ភិប និងអង�ករេ្រករដ�នា និងេលកទឹ កចិត� ដល់កុមាក�ុងករចូលរួមសកម�ភាពនានាេនថា និងអន�រជាតិ
42
អីែ� ដលរដ�ភិប និងសង�មសុីវិលបានេ�ក�ុ ធ ងករអនុវត�អនុស��អ.ស.ប.ស�ីពសិទិ�កុមា • ែផ�លេគាលនេយាប − ផ�ល់សច�ប័នេទេ
អនុស�� អង�ករសហ្ជជាតិស�ីពីសិទិ�កុម
និងទទួ លស�ល់េដ
រដ�ធមនុ��ៃន � ្រពះរជាណាច្រក − ផ�ល់់សចប័នេលពិធី សរបែន�មស�ីពីករជដូរកុមារ េពស្យោចរកុមារ និងអកស�សេលកុមា − ផ�ល់សច�ប័នេលអនុស��ILO ១៣៨ − អនុម័ តច្បោប់ស�ី ពីករបបអំពីព្រងត និងលក់ដូរមនុស្ និងអំ ពីអជីវកម�េលមនុស្ − បេង�តែផនករជា៥ឆា�្របឆាំងនឹងករជួញដូរ និងេកង្រប ផ�ូវេភទេលកុមារ២០០០-២០០៤) − បេង�តែផនករជាតិសប់អប់រ ំទងអស់គា�(២០០៣-២០១៥) − បេង�តែផនករយុទ�ស�ស�វិស័យសុខភ (២០០៣-២០០៧) − បេង�តែផនករ វិនិេយាគអហរូប (២០០៣-២០០៧) − បេង�តយុទ�ស�ស�ជាតិបន�យភាព្រក(២០០៣-២០០៥) − េរៀបចំច្បោប់ស�ី ពីយុត�ិធម៌អនីតិជន ច្បោប់ស�ីពីករទប់ស�ត់អំពីហិង្សោក�ុង្រគ�សរ ន ជនរងេ្រគ − បេង�តែផនករជា”កម�ុជាេដម្កុមរ” ឆា�២០០៤ − េរៀបចំ ែផនករជា”្របយុទ�្របឆាំងេ្រគ�ង” ២០០៤-២០០៩ − េរៀបចំច្បោប់ស�ុំកូនអន�រ្រប − េចញអនុ្រកឹតស�ីពីករ្រគប់្រគង្រត�តត្សិល្ប ភាពយន� និងវីេដអូ ឆ ា២០០០ − ចុះហត�េលខេលអនុសរណៈគយល់គា�ជាមួយរដ�ភិបាលៃន្របេទស តមេមគង�្របឆា ករជួញដូរកុម
និង�ស�ីេនអនុតំបន់ទេន�េមគង�កលពីៃថ�១៩
ែខតុល
ឆ ា២០០៤
នាទ្រក�
យា៉ងហ�ូ ្របេទសភូ − ចុះហត�េលខេលអនុស��អង�ករពលកម�អន�រជាតិ១៨២
ស�ីពីករហម្រ បាម និបំ បាត
ករជួដូរកុមារ និង�ស�ីឆ�ែដនជាមួយ្របេៃថេនឆា២០០៣
និងកំពុងេរៀបចំ
េសចក�ី្រព
អនុសរណៈេនះមួ យ្របេទសេវៀតណ
43
− បេង�ត្រក�ម្របឹក្សោជាតិកម�ុជាេដម − បេង�តនយកដ�នសុខមលភាកុមារៃន្រកសួងសង�មកិច� អតយុទ�ជន និងយុវនី តិសម្ប − បេង�តនយកដ�ន្របឆាំងនឹងករជួញដូរមននិងករពរអនីតិជនេន២០០២ − បេង�ត្របព័ន�ៃនករេធមាតុភូមិនិវត�ស្រមាប់ជនរងេកម�ុជេនេ្រក្រ
និង្របព័ន�តម
ករអនុវត�ក�ុករស និងេធ�សមាហរណកម�របស់អង�ករនានាស្រមា − បេង�តអនុគណៈកម�ករ្របងករជួញដូរ អនុគណៈកម�ករតក់ែតងប់ និងអនុគណៈកម�ក ្របឆងនឹងពលកម�កុមា និងទ្រមងេកង្របវ័�េផ្សងៗ ។ល • ែផ�កអនុវត�ជាក់ែស�៖ − មានកម� វិធីផ្សព�ផ្សោយអំពីសិទិ�កុមារតម្របព័ន�ផ្ − ព្រងងសមត�ភាពម�ន�ីពក់ព័ន�អំពីអស�� ច្បោប់ និងជំនាញពក់ វិជា�ជី − ប��ូលអនុស��ក�ុងកម�វិធីអប់រ ំក�ុងនិងេ្រក្របព អនុវត�កមវិធ � ីបណុះបណា�ល � − មានេសវផ�ូវច្បោប់ករពរកុមារ − អនុវត�កមវិធ � ីបង�រ ទប់ស�ត់ ស�រនីតិសម្បទ និងកម�ដល់កុមាររងេ្រេដស ករជួដូរ និងេកង្របវ័�ផ�ូវេភទ និងករេ្រប្របាស់េ្រគ� − អនុវត�កមវិធ � ី ចក ់ថា�ំប រជំ ងឺ៧មុខ កម�វិធីអហរូបត� − ែកស្រមលច្បោប់សី�ពីករជួញដូរមនុស្ស និងករេកង្ ផ�ូវេភទេលមនុស្ − សហករមួ យស�នទូតនានាក�ុងករងនឹងជនេល�សបរេទស
ែដល្រប្រពឹត�អំេអនាចរេ
កុមា − បេង�តេសៀវេភមគ�ុេទសក៍ស�ីពី្របព័ន�្រគប់្រគងទិន�ន័យពលកម� − បេង�គណៈកម�ករ្របងេទសចរណ៍ផ�ូវេភទេលកុមា − បេង�តបណា�ញករពរកុមារតមសហគមន៍េនេខត៥រួមមាន េខត�បាត់ដំបង បនា�យមាន ភ�ំ េពញ ស�យេរៀង និងៃ្រពែ − េបកយុទ�នាករចុះប��ីអ្រតនុកូលដប់ពលរដ�ទំងអស់២០០២-២០០៥ − េធ�ករសិក្សោេបេធៀបច្បោប់កម� និងអនុស�� អង�ករសហ្របជាជាតិស�ីពីសិទិ�កុម
44
ករែន ាំក�ុងករបេ្រ
១- វត�ុបំណង −
ចំេណះដឹង៖ ពណ៌ នាពីករទទួលខុស្រត�វក�ុងករអនុវត�សិទិ�កុមារបាន្រតឹម្រត�វត
−
បំណិន៖ ពន្យល់ពីករអនុវត�សិទិ� កុមន្រតឹម្រត�វតមរយៈករពិ្រក�ម
−
ឥរិយាបថ បណុះ � ស�រតីទទួលខុស្រត�វក�ុងករអនុវត�អ.ស.ប.ស�សិទិ�កុមារ
២- សមា�រ −
េសៀវេភបេ្រង�នសិទិ� មា
−
បណ� សំណួរ
−
ផា�ងរូបភាព
៣- ខ�ឹមសរមូលដ ខ�ឹមសរសំខន់ៗៃនេមេរ ករទទួលខុស្រត�វក�ុងករអនុវត� អនុស�ស.ប.ស�ីពីសិទិ�កុមាែដលរួមមាន +
ករទទួលខុស្រត�វរបស់កុមារផ
+
ករទទួលខុស្រត�វរបស់ឪពុកមា�្រគ�ស
+
ករទទួលខុស្រតរបស់សលេរៀន សហគមន៍ និងេសវសនា
+
ករទទួលខុស្រត�វរបស់អជា�ធរមូ
+
ករទទួលខុស្រត�វរបស់អតិ
+
ករទទួលខុស្រត�វរបស់អង�ករេ្រករដ
+
ករទទួលខុស្រត�វរបស់សហគមន៍អន�រជ
45
៤- វិធីបេ្រងៀ ៤.១. សួរសំណួរឆ�ុះប� � ង ំ ពី ស�នភាពកុមារ និងសំណួរបំផុស េដម្បីឱ្យគរុសិស្សពិចរណា ៤.២.
ឱ្សិស្សេឡងេឆ�យសំណួ
៤.៣. ែបងែចក្រក�មពិភាក្សោេដយឱ្យ្រក�មនីមួយៗេឡងេ្រជសេរសបណ�សំណួរស្ត ្រក� និងេឡងបង�ញចេម� ៤.៤.េធ�សំេយាគ និងសរុបចេម�យ ៥- សំណួរពិភាក −
េតកុមារេក�ុង្របេទសកម�ុជាមានស�នភាពយា៉ងដូ
−
េតអ�កមានអរម�ណ៍យា៉ងដូចេម�ចចំេពះស�នភាពកុមារែដេឡងេនះ?
−
េតកុមារមានទទួ លខុស្រត�វអ�ីខ�ះ
−
េតឪពុកមា� ឬ្រគ�សរទទួលខុស្រត�វអ�ីខ�ះក�ុងករអនុវត�សិទិ�ក
−
េតសហគមន៍ មានអ�កណាខ�
−
េតសហគមន៍ ទទួលខុស្រត�វអ�ីខ�ះក�ុងករអនុវត�សិទិ� កុម
−
េតរដ�ភិបាលមានករទទួលខុស្រត�វអ�ីខ�ះក�ុងករអនុវ ត�សិទិ
−
េតសហគមន៍ អន�រជាតិទទួលខុស្រត�វអ�ីខ�ះក�ុងករអនុវត�សិទិ�កុ
−
េតកន�ងមករជរដ�ភិបាល និងសង�មសុីវិលបានអីខ � �ះេឆ�យតបេទនឹងស�នភាពរបស់ក? (នាយកដ�ន បណ �ុះប ណា�ល និងវិ្រក២០០៤)។
46
េមេរៀនទ� ៦ ខ��មសារអនុស � �.ស.ប. ស��ព�ស�ទ�កម ុ ា
47
អនុម័ តេដយមហសន�ិបាតអង�ករសហ្របជាជាតិ ២០ ែខវិច�ិក ឆ ា១៩៨៩ ។
លំនាំេដ រដ�ជាភាគីទំងឡាយៃនអនុស� េដយសេង�តេឃញ
អនុេលមតមេគាលក នា
ែដលបានែចងេនក�ុងធម� នុ��ៃនអងរ
សហ្របជាជ (អ.ស.ប). ករទទួលស�ល់នូវភាពៃថ�ថ ែដលមិនអចផា�ច់េចញបាន េហយនិងសិទ�ិេស� និងមិនអចប៉ះពល់ៃនរលសមាជិកៃន្រគ�សរស្ស គឺជា្រគឹះៃនេសរីភាព យុត� និងសន�ិភាពេ ក�ុងពិភពេលក េដយចងចំេនក�ុងចិ ្របជាជនទំងឡាយៃនអង�ករសហ្របជាជាតិបានអះអងស ធម�នុ��េនះនូវជំ េនឿជាក់ច្បោស់របស់ខ�ួនក�ុងសិទ�ិជា្រគឹះរបស់មនុស្ស េហយនិងភាពៃថ�ថ�ូរនិងតៃម�រប មនុស្ស េហយបានេប� ជំ រុញវឌ្ឍនសង�ម និងលក�ណ�រស់េនឲ្យកែត្របេសរក�ុងេសរភាពមួយកន់ ទូលំទូ លយជា េដយទទួលស�ល អង�ករសហ្របជាជាតក�ុងេសចក�ីែថ�ងករណ ជាសកលស�ីពីសិទ�ិមនុស្ េហយនិងេនក�ុងអនុស�� អន�រជាតិស�ីពីសិទ�ិមនុស្ស បាន្ និងឯកភាពថ ា បុគ�ល្រគប់រូបសុទ�ែត្ ទទួ លបាននូវសិទ� និងេសរ ីភា ែដលមានែចងេនក�ុងឯកសរទំ េដយគា�នែបងែចកអ�ីទំងអស់ ដូចជាពជសសន េភទ សសនា នេយាបាយ ឬមតិេេផ្សងៗេទៀត ស��តិ ឬ្របភពសង�ម ្រ សម្បត�ិ កំេណត ឬស�នភាពេផ្សងៗេទៀតជា េដយរំលឹកេឡង វិញ េនក�ុងេសចក�ីែថ�ងករ ជាសកលស�ីពីសិទ�ិមនុស្ អង�ករសហ្របជា បាន្របថកុមារ្រត�វទទួលបាននូវកិច�ែថទំ និងករជួយឧបត�ម�ជា េដយមានជំេន
្រគ�សរក�ុងតួនាទីជាអង�ភាព្រគឹះៃនសង�ម េហយនិងជាបរិស�នធម�
កររីកចេ្រមនលលស់ និងជាផាសុកភាពរបស់ខ�ួនទំងមូល េហយែដលមានកុមារជា ្រត�វែ មានកច�គាំពរ នជំ នួយឧបត�ម�ចបច់ េដម្បីខ�ួនអចបំេពញភារកិច�ទខុស្រត�វរបស់ខ�ួនបានេពញេ េនក�ុងសហគមន៍ បាន េដយទទួលស�ល កុមារ េដម្បីកររីកលូតលស់ៃនបុគ�លភាពរបស់ខ�ួនេេលញ និង
48
សុខដុមបាន្រវធំ លូតលស់េឡងេនក�ុងមជ្ ន្រគសរ េនក�ុងបរិយាកស្របកបេដយស េសចក�ី�សឡាញ់ និងករេយាគយល់ម េដយសេង�តេឃញ េនក�ុងសង�ម
កុមារ្រត�វែតមានករេរៀបចំខ�ួនឲ្យបានេពញេលញេដម្បីរស់ក�ុងជីវិ
េហយនិ ង្រត�វមានករអប់រំក�ុងស�រតីៃនឧត� ែដលបានែចងេនក�ុងធម� នុ��ៃនអង�
សហ្របជាជាតិ ជាពិេក�ុងស�រតីសន�ិភាព ភាពៃថ�ថ�ូរ ភាពអនុេ្រគាះ េសរីភាព
និង
សមគ�ីភា េដយចងចំក�ុងចិត
េសចក�ី្រត�វករនូវករព្រងឹងកិច�ែថទំជចំ េពះកុមារ្រត�វបាន
េឡងេនក�ុងេសចក�ីែថ�ងករណ៍្រក�ងហ្សឺែណវស�ីពីសិទ�ិឆា�១៩២៤ េហយនិងេសចក�ីែថ�ងករណ ស�ីពីសិទ�ិ កុមារ ែដល្រត�វបានអនុម័តេដយអង�ករសហ្នាៃថ�ទ២០ ែខវិច�ិក ឆា�១៩៥៩ េហយែដល្រត� ទទួ លស�ល់ េនក�េសចក�ីែថ�ងកណ៍ជាសកលស�ីពីសិទ�ិមនុស
េនក�ុងកតិកស��អន�រជាតិស�ីពីសិ
ពលរដ� និងនេយាបាយ (ជាពិេសស ក�ុង២៣ និង២៤) េនក�ុងកតិកស��អន�រជសីព � ី េសដ�កិច� សង�ម និងវប្បធម៌ (ជាពិេសសេនក�ុង១០) េហយេនក�ុងលក�ន�ិកៈ និឯកសរទក់ទិនរបស់អង� ឯកេទស និងអង�ករអន�ជាតិទំងឡាយណា ែដលទេទនឹផាសុកភាពរបស់កុម េដយចងចំេនក�ុងចិ
ដូ ចែដលបានេលកេឡងេនក�ុងេសចក�ីែថ�ងករណ៍ស�ីពីសិទ� ិកុមចមក
េហយ “ កុមារអ�ស័យេដយភាពមិនទន់ចស់ទុំក�ុងែផ�ករងកយ និងសតិប�� រែមរពរ និ ករែថទំជាពិេសសរួមប លទងកិច�គាំពរែផ�ផ�ូវច្បោទំេនមុ ក
និងេ្រកយេពល្របសូតេចញពី
មា”។ េដយរំលឹកេឡង វិញ
បទប��ត�ិៃនេសចក�ីែថ�ងករណ៍ស�ីពីេគាលករណ៍ច និងេគាលករ
សង�មទំឡាយែដទក ់ទងដល់កិច�គាំពរ និងផាសុកភាកុមា ឱ្ចិ��ឹម
និងករសុំកូនចិ��ឹម ទំងក�ុងក្រមិត
និងអន�រជាត
សំេដពិេសសេទេលករ
ប��ត�ិជាបទដ នអប្បបរមាៃនអង�
សហ្របជាជាតិស�ីពីករងរយុត�ិធម៌យុវជន (ប��ត�ិទី្រក�ងេប៉ក) េហយនិ ងេសចក�ីែថ�ងករណ៍ស�ីព កិច�គាំពរន និងកុមារេនក�ុងអសន� និងេពលមានជេមា�ះេដយអ េដយទទួលស�ល េនក�ុង្រគប់្របេទសទំងអស់ក�ុងពិភពេលក មានកុមារែដលកំពុងរស ស�នភាពលំបាកយ ា៉ប់យឺនបំផុត េហយកុមារទំងេនះ្រត�វេកយកចិត�ទុកដក់
49
េដយបានគិតរ យា៉ងសម�សបដល់ស:សំខន់ៃនតៃម�្របៃពណី និងវប្បធម៌របស់្របជាជននី េនក�ុងកិចគាំពរ េហយនិងកររីកចេ្លូតលស់េដយសុខដុមរបស់កុម េដយទទួលស� ពីស:សំខន់ៃនកិច�្របតិបត�ិករជាអន�រជាតិ េដម្បីេលកកម�ស់លក�ខណ របស់កុមាេនក�ុង្របេទសនីមួយៗជាពិេសសេនក�ុង្របេទសកំពុងលូ បាឯកភាពដូចខងេ្រ
ភាគ១ មា្រ១ កុមារមានន័យថាមនុស្ស្រគ ែដលមានអយុតិច១៨ឆា�ំ េលកែលងែអយុេពញវ័យ្រត�វ េគសន�តរហ័សជងេនះ អ�ស័យេដយអនុេលមតមច្បោប់ស្រមាប់អនុវត�ចំ មា្រ២ ១. រដ�ជាភាគី្រត�វេគារព និងធានានូវសិទ�ិទំ ែដលមានែចងេនក�ុងអនុស��េនះចំេពះ កុមា ែដលស�ិតេនក�ុងែដអំ ណាចច្បោប់របស់ខ�ួន េដយគា�នករេរសេអងអ�ីទំងអស់េលែផ�កព ពណ៌សំបុរ េភទ ភាស សសនានេយាបាយ ឬមតិេផ្សងៗ ស��តិ ្របភពសសនា ឬ្របភពសង សម្បត�ិ អសមត�ភាព ស�នភាពកំេណត ស អី �េផ្សងៗេទៀតរបស់ឪពុកមា�យ ឬអ�កអណាព �សបច្បោប់របស់ខ�ួនេឡ
២. រដ�ជាភាគី្រត�វ្របកន់យកវិធានករសម�សបទំងឡធានាឲ្យកុមារមានកិច�គាំ នឹ ងរល់ទ្រមៃនករេរសេអង កុមមិន្រត�វមានេទសេទ េនេពលណាែដលឪពុកមា�យមានទំនាស់ ឬករផ�នា�េ ែដលឈរេលមូលដនៃនលក�ន�ិក:បុគ�លិក សកម�ភា ករបេ��ញមតិ ឬជំេនឿរបស់ឪពុ មា�យ អ�កអណាព្យោបាល� ឬ សមាជិកនានាៃន្រគ�សររបស់កុម មា្រ៣ ១. េនក�ុងសកម�ភាពទំង ែដលទក់ទិននឹងកុម េទះជាសកម�ភាពេនាះ្រត�វបានេធ
50
េដយស�បសង�មកិ ច�សធារណៈ ឯកជន េដយតុលករ អជា�ធររឬេដយស�ប័ននីតិស�ស� ក៏ផល្របេយាជន៍ដ៏ល�បំផុតរបស់កុមារ្ែតចត់ទុកថាជាករចម ២. រដ�ជាភាគីសន្យោថានឹងធានាដល់កុមារនូវកិច�គាំពទទំងឡ ែដលចំបាច់ដ សុខភា
របស់កុមាេដយគិតគូរដល់សិទ�
និងករណីយកិច�ឪពុកមា�យ អ�កអណាព្យោបាល�សប
េហយនិងបុគ�លឯេទៀត ែដលទទួ លខុស្រត��សបច្បោប់េលកុមារ េហយក�ុងទិសេដេនះ ្រត�វ្របក រល វិធានករែផ�កច្បោប់ និងែផ�បាលទំងឡាយសម�សប។ ៣. រដ�ជាភាគីធានាថា ស �ប័ន កិច�ទំនុកប្រម�ង េហយនិងេ្រគ�ងឧបករណ៍ទំងឡាយស និងករពកុមា្រត�វមានលក:្រតឹម្រត�វ�សបេទតម ន ក�ុងចំ នួន
និងសម្បទបុគ�លិករបស់ខួន �
ែដលអជា�ធរមានសមត�កិច�្រត�វេ
្រពមទំងេនក�ុងករពិនិត្យ្រដ៏មានសមត�កិច�ផងែដរ
ជាពិេសសេនក�ុងសន�ិសុខ និងសុខភ មា្រ៤ រដ�ជាភាគី្របកន់យកវិធានករសងអស់ ទំងែផ�កច្បោប់ ែរដ�បាល និងែផ�កេផ្សងេទៀ ក�ុងករដក់េ្រប្របាស់នូវសិ
ែដលមានែចងក�ុងអនុស� �េនាះ។ ចំេពះសិ
ែដលទក ់ទងដល់ែផ�
េសដ�កិច� សង�ម និងវប្បធម រដ�ជាភា្រត�វ្របក ន់យកវិធានករអស់ទំងេនាះេនក�ុងក្រមិតអតិ ធនធា
ែដលខ�ួនមា
េហយេបសិនជាចំបាច់វិធ្រតវស�ិតេនក�ុ្រកបខ័ណ�ៃនកិច�សហ្របតិបត�ិ
អន�រជាតិ មា្រ៥ រដ�ជាភាគី្រត�វេគារពដល់ករទទួលខុស្រត�វ េគារពសិទ�ិ និងេគារពករណីកិច�រប យ ឬរបស់ សមាជិក្រគ� ែដលជាសច់ញាតិឆា �យៗ េប្របសិនជាមាន ឬសមាជិក ែដលតមទំេនៀ ទំ លប់្របចំភូមិ�ស �ក េគចត់អណាព្យោបាល�ស ឬអ�កឯេទៀត ែដលជាអ�កទទួលខុស្រត តមច្បោប់េលកុមារ េនក�ុងករផ�ល់ដល់កុមារេទមួ យ ែដលសុីគា �េទនីងករចេ្រមនលូតល
51
សមត�ភា របស់កុមារ នូវករដឹកនាំ និងដំបូនា�នសម�សបេទនឹងករេ្សិទ�ិទំងឡ ែដល្រត� បានទទួលស�ល់េដយអនុស��េ មា្រ៦ ១.រដ�ជាភាគីទទួលស�ល់ថា កុមារ្រសុទ�ែតមានសិទ�េដម្បីមានជីវិត ែដលមិនអចដកហូត ២.រដ�ជាភាគីធានាករ្រពមទំងករចេ្រមនលូតលស់របស់កុមារឲ្យបានដល់ក្រមិតខ មា្រ៧ ១. កុមារ្រត�វបានចុះប��ីអ្រតនុកូលដ� ន(សំបុ្ រតកំេេ្រកយេពល្របសមក េហយមា សិទ�ិក�ុងករមេឈ�ះមួយ មានសិទ�ិទទួលបានស��តិមួយតំងពីេពលេកតមក េហយនិងមានសិទ� ស�ល់ឪពុកមា�យខ� ្រពមទំងទទបានករែថទំពីអ�កទំងេនាះឲ្យបានេពញេលញបរិបូរណ៍តម េទេកត ២. រដ�ជាភាគីធានាដល់សិទ�ិទំងេនះឲ្យអនុវត�េ្ េដយអនុេលេទតមច្បោប់ជាតិរបស់ េហយ
និងអនុេលមេទតមកតព�កិច�ទំងឡាយរប
ែដលមានែចងេក�ុងឯកសរអន�រជាតិស�ីអំ
្របករេនះ ពិេសសេនក�ុងក ែដលកុមារនឹងក�យេទជាគា�នស ្របសិនណាេបគា�នឯកស េនាះ មា្រ៨ ១. រដ�ជាភាគីសន្យោថា េគារពដល់សិទ�ិរបក�ុងកររកទុកនូវអត�ស��ណរបស់ខួន � េដយរ ប�ូល � ទំងស��តិ េឈ� ្រពមទំងទំនាក់ទំនង្រគ�សរ ដូចែដលទទួលស�ល់តមផ េដយគា ករេ្រជ�តែ្ចូលេដយខុសច្បោប់េឡ ២. េនេពលែដលកុមារប ាត់បង់េដយខុសច្បោប់នូវធាតុមួយភាគ ឬងៃនអត�ស��ណរបស់ ខ�ួន
រដ�ជភាគនឹ ងផ�ល់នូវកិ ច�ែថទំ និងជំនួយឧបត�ម�ឲ្យបានសម�សប េដម្បីឲ្យមានេឡងវិញយ
ឆាប់រហ័សនូវអត�ស��ណេនះ
52
មា្រ៩ ១. រដ�ជាភាគីធានាថា កុមារមិន្រត�វបានបំែបកេចញពីឪពុកមា�យរបស់ខ�ួន េដយផ:ខ�ួន េឡយ េលកែលងែតអជា�ធរមានសមត�កិច�កំណត់តមច្បោប់ និងនី ែដលអចអនុវត�បានក�ុងវិស័យេ ថ
ករបំែបកេនះ គឺជាករចំបាច់ផល្របេយាជន៍ល�បំផុតរបស់កុម ករកំណត់េនះ្រត�វបានេ
ក�ុងលក�ខណ�
ែដល្រត�វមានករពិនិត្យេឡងវិញែផ�កផ�ូវច កកំ ណត់ ែបបេនះអចជាករចំបាច់េ
ករណីពិេសសណាមួយ ដូចជាករ ែដលឪពុកមា�យែដលបំពន ឬមិនសូវគិតដកុមារ ឬក៏ដូចក�ងករណី ែដល ឪពុកមា�យរស់េនែបក េហយទទនូវករស្រមចចិត�ស�ីពីកែន�ងស�ក់របស់កុ ២. េនក�ុងរល់កិច�ពិភាក្សោទក់ទិននឹង ១ៃនមា្រតេនះ ភាគីទំងអស់ែដលមានក ក�ុងេរឿងេនះ្រត�បានអនុ��តឲ្យចូលរួមេនក�ុងកិច�ពិភាក្សោ េដម្បីបេ��ញេយាប។ ៣. រដ�ជាភាគីេគារពសិទ�ិរបស់កុមារែដល្រត�វបំែបកេចញព/មា�យណាមា�ក់ ឬពីឪពុកមា� ពី រ ក�ុងកររកទំ នាក់ទំនងេដយផា�ល់ជឪពុកមា�យឲ្យបានេទៀង េលកែលងែត្របករេនាះយនឹ ង ផល្របេយាជន៍ល�បំផុតរបកុមារ ៤. េពលណាែដលរែបងែចកពី គា េនាះបណា�លមកពីសកម�ភាពរបស់ជាភាគី ដូចជាក ខ�ួនដក ់ពនធនារ និរេទស ករបំបរបង់ ឬមរណភ (រួមទំងមរណភាពែដលប ណា�លមកពីេហតុក៏ េដយេនក�ុងេពល ែដលបុគ�លេនាះស�ិតេនកែន�ងឃាតរបស់រដ� របស់អ�កណាមា�ក់ជាឪ ឬមា� ឬក៏ ទំងឪពុកមា�យ ឬក៏របស់កុមាេនេពលមានសំេណ រដ�ជា្រតវែតផ�ល់ឪពុកមា�យ ដល់កុមារ ឬ្របសិន មានដល់សមាជិកេផ្សងេទៀតៃន្រគ�សរ នូវព័ត៌មានសំខន់ៗទក់ទិនេទនៃនសមាជិក្រគ�សរ បាត់បង់ េលកែលងែតករផ�ល់ព័ត៌អចេធ�េអយប៉ះពល់ដល់ផាសុកភាពរបស់កុមារ ម្រដ�ជ ភាគី្រត�វធានាថា កេឡងនូវសំេណ ែបបេនះ នឹ ងមិននាំផល វិបា្រកក ់អ�ដល់សមីជន ែដលទក់ទ េនាះេឡយ មា្រ១០ ១. អនុេលមតមកតព�កិច�របស់រដ�ជាភាគីែដលមានេនក�៩ កថាខ័ណ ១ រល់សំេណសុ
53
របស់កុមា ឬេចញេចញពី ្របេទសេដម្បីេទជួបជុំសរេឡង វិញេនាះ រជាភាគី្រត�ទទួ លេដះ�ស េដយអនុេ្រ្របកបេដយមនុស្សធមងឲ្យបានឆាប់រផង។ ម៉្យោងេទៀតរភាគី្រត�វធានាថាករេ ទងេនះនឹងមិននាំមកនូវលវិបាអ្រកក់អ�ីដល់អ�កេស�សនិងដល់សមាជិកទំងឡាយៃន្រគ�សរេនះ ២. កុមារែដលនឪពុកមា�យរស់េនក�ុងរេផ្សងៗេនាមានសិទ�ិរក្សោចំណងេម្រតីភាពផា�ល់ខ� ទក ់ទងផា�ជាមួយឪពុកមា�យរបស់ខ�ួន េលកែលងែតក�ុង:េទស:ជាពេសសេចញ។ ក�ុងទិសេដេនះ និងេដយអនុេលមេទកតព�កិច�របស់រដជាភាគីដូចមានេនក�ុងមា៩
កថាខ័ណ ១េនាះ រដជ
ភាគីេគារពសិទ�ិចូលមកក�ុង្របេទសរបស់ខវិញែដរ។ សិទ�ិចកេចញពី្របេទស អច្រត�ឃាំងបាន តមលក�:ច្បោប់ េយែដលចំបាច់េដម្បីករពរសនជាតិ រេបៀបេរៀបរយសង�ម សុខភាពសធ: ឬ សីលធម៌ ឬសិទ�ិេសរ ីភាពរបស់អកឯេទៀតៗ ែដល្រត�វបានទទួលស�ល់អនុស��េនះ។ មា្រ១១ ១.រដ�ជាភាគី្របកន់យកវិធា េដម្បីទប់មិនឲ្យមានករេផ�រេចញេដយខុសច្បោប់ ន ្រតឡប់មក វិរបស់កុមារែដលេនឯបរេទ ២. ក�ុងទិសេដេនះរដជាភាគី ្រត�វជ្រម�ញករចុះកិច�្រពមេ្រព�ងជាេទ�ភាគី ឬជាពហុភាគ ក�ុងកិច�្រពេ្រព�ងនានាែដលមាន�សប់មក មា្រ១២ ១.រដ�ជាភាគី្រត�វធានាដរណាែដលមានទស:ផា�ល់ខ�ួន ឲ្យមានេសរីភាពក�ុងករ ទស្ស:ទំងេនាះក�ុងវិស័យទំងអស់ែដលទក់ទិននឹងកុមារ។ ទ:របស់កុមារនឹង្រត�វបានយ ពិ ចរណាថ�ឹងែថ�ងសម�សបតមអយនិងភាពចស់ទុំរបស់កុមារេ ២. ក�ុងទិសេដេនាះ កុមារ្រត�វទទួលបេសសនូវឱកសបេ��មតិេយាបលរបស់ខ�ួនេនក�ុ ដំ េណរករែផ�កច្បោ ប់ ែផ�ករដ�បាលទំង ែដលទក់ទិនដល់កុមារក�ុងលក:មួ យ ែដលសម�សប គា �េទនឹងប�ត�ិ នីតិវិធិៃនច្បោប់ក�ុង្រ � ករបេ��ញេយាបល់មតិេនះ អច្រប្រពឹត�េទេដ តមរ:អ�កតំណាង ឬតស�ប័នសម�សបណាមួ
54
មា្ ១៣ ១.កុមារមសិទិ�ក�ុកសំែដង(មតិ)េដយេសរ។ សិទិ�រួមប�ូល � ទំងេសរីភាពក�ុងករែស�ងរកេសរ ករទទល និងេសរ ីភាពក�ុងករផ្សត៌មាន និងផ្សព�យគំនិត្រគប់្របេ
េដយគា�នគិតពី្រពំែដន
េសះេឡយ េទះជាតមករនិយ ករសរេសរ ឬតមករេបាះេនក�ុងទ្រមង់ជាសិល្បៈ ឬត បណា�ញ េឃាសនាេផឱ្យែត�សបតមករេ្រជសេរសរបស់ក ២.ករេ្រប្របាស់សិទ�ិេនះអចស�ិតេនក�ុងកំ ហិត្រពំែនួន ប៉ុែន�ករដក់កំហិតេនះអ្រពឹត េទបានល�ិកណ ែដលមានកំណត់្រតឹម្រត�វតមច្បោប់ េហ៖ ក. ចំ េពះករេគារពសិទ�ិ េហយនិងកិត�ិនាមរបស់អ�កដ ខ. េដម្បីករពរសន�ិសុខជាតិ ឬរេបៀបេរៀបរយ: ឬសុខភាពសធ: ឬសីសធម៌។ មា្រ១៤ ១. រដ�ជភាគីេគារពសិទ�ិរបស់កុមារ េនក�ុងេសរីភាពែផ�កគំនិត មនសិករ ន ២. រដ�ជភាគីេគារពសិទ�ិ និងកតព�កិច�របស់ឪពុកមា�យ និងរបស់អ�កអណាព្យោបាល�សប ករណីដឹ កនាកុមារេនក�ុងករេ្រប្របាស់សិទ�ិទ
តមរេបៀបមួ
ែដល�សបេទតមករអភិ
សមត�ភាពរបស់កុមារេន ៣.េសរ ីភាពក�ុងករសំែដងអំពីសសនា ឬសំែដងអំ ពីជំេនឿរបស់ខ�ួនអចមានក្រមិត្រពំ បានែតល�ិក សធា:
ែដលមានកំណត់្រតឹម្រត�វតមច្បោប់ េហយជាករចំបាច់េដម្បីក សុខភាព និងសីលធមសធា: ឬសិទ�ិ និងេសរ ីភាពជា្រគឹះទំងឡាយរបស់អ�ក
ប៉ុេណា �ះ មា្រ១៥ ១.រដ�ជាភាគីទទួលស�ល់សិទ�ិរបស់ក េសរ ីភាពចូលរួមជាមួយសមាគម និងេសរីភាពេធ�ករជ េដយសន�ិវិធី។ ២.គា�នកំហិតណាមួយ្រត�វបានដក់េទេលសិទ�ិទំងេនះេទ េលកែលងក េដយ�សបេតមច្ប
្រត�វបានកំណ
េហយនិងចំបាច់េនក�ុងសង�មធិបេតយ្យេដម្បីជាផល្របេយាជ
55
សន�ិសុខ
សង�ម
ឬសុវត�ិភាពសធ:
រេបៀបេរៀបរយសធា:
ករករពរសុខភាព ឬសី
សធា: ឬក៏េដម្បីករពរសិទ�ិ និងេសរីភាពរបស់អ�ក មា្រ១៦ ១.គា�នកុមារណាមា�ក់្រត�វបានេទជាកម�វត�ុៃនករេ្រជ�តែ្រជកេដយឯកចិត� ឬេដយ ជី វិតជាឯកជក�ុង្រគ�សរទីលំេ ឬករឆ�ងេឆ�យគា�្រពមទំងករបំពនេដយខុសច្បោប់ ឬកិត�ិន បានេឡយ ២.កុមារមានសិទ�ិទទួលកិច�គាំពរែផ�កផ�ូវច្បោប់តទល់នឹងករេ្
និងបំ ពរបំពនអស់ទ
េនះ។ មា្រ១៧ រដ�ជាភាគីទទួលស�ល់តួនាទីជាសំខន់របស់បណា�ញេឃាសនាមហជន េហយធា នូវព័ ត៌ មា និងឯកសរពី្របភពែប�កៗគា� ែផ�កជាតិ និងអន�រជាតិ ជាពិេសសគឺព័ត៌មាន និងឯកស ករជ្រម�ញ ផាសុកភាពសង�ម
ស�រតី និងសីលធម៌ េហយនិងសុខភាពែផ�ករងកងសតិ
ប��។ ក�ុងទិសេដេនរដ�ជាភាគី ង៖ ក.េលកទឹ កចិត�បណា�ញេឃាសនាមហជនឲ្យផយព័ ត៌មាន ឯកសរែដលមានអត�្របេយ ែផ�កសង�ម ែផ�កវប្បធម៌ដល់កុមារ និងេដយ�សបេទតមស�រតី២៩។ ខ.េលកទឹ កចិត�កិច�សហ្របតិបត�ិករជាអន�រក�ុងផលិតកម�បំលស់ប�ូរ និងផយនូវព័ ត៌មាន និ ឯកសរទេនះពី ្របភពែប�កៗគា� ែផ�កវប្ប ធម៌ជនិងអន�រជាតិ គ. េលកទឹ កចិត�ដល់ផលិតកម� និងករផ្សោយេសៀវេភស្រមាប ឃ.េលកទឹកចិត�បណា�ញេឃាសនាមហជន ឲ្យមានក រគិតគូរជាពិេសសដល់ត្រម� របស់កុមា ែដលជា្រក�មភាគតិច ឬជាអ�ក�ស� ង. េលកទឹកចិត�ដល់ករព្រងីកនូវេគាលករណ៍ដឹកនាំសម�សប េដម្បីករទល់នឹ ងព័ ត៌មាន ្រពមទឯកសរទំង
ែដលប៉ះពល់ដល់ផាសុកភាពរបស់កុមារ េដយេយាងេទេលបទ
មា្១៣ និង ១៨។
56
មា្រ១៨ ១- រដ�ជាភាគីនឹង្របឹងែ្របងអស់ពីលទ �ភាព េដម្បីធានាឲ្យមានករទទួល
ែដល
ែចងថាទំងឪពទំមា�យសុទ�ែតមានករទទួលខុស្រត�វរួមក�ុងករចិ��ឹមប េហយនិងក�ុងកររីកចេ្រម លូតលស់របស់កុមារ។ ឪពុកមា�អ�កអណាព្យោបាល�សបច្បោប់េបសិនជាមាន សុទួ ល ខុស្រត�វជាចម្បងក�ុងករចមបី បាច និងក�ុងកររីកចេ្រមលូតលស់របស់កុមារ។ ផល្របេយាជន៍ផុត ស្រប់កុមារ គីជាទិសេដមូ នបំ ផុត។ ២- េដម្បីធានា និងជ្រម�ញេឡងនូវសិទ�ិទ ែដលមានែចងេនក�ុងអនុស��េនះ រជាភា ផ�ល់នូវជំនួយឧបត�ម�សម�សបដល់ឪពុកមា�យ និងអ�កអណាព្យោបាល�សបច្បោប់ េនក�ុងករប ចិ��ឹមបីបាច់កុម េហយនិងធានាករអភិនូវស�ប័ន ភាពងយ�ស�ល និងេសវនានាេដម្បីែថ ៣-រដ�ជាភាគី្របកន់យកវិធានករសម �សបនានា េដម្ប ែដលមានឪពុកមា�យបំេ ករងរឲ្យទបាននូវេសវ និងភាពងយ�ស�លទំងឡាយ ក�ុងករែថទំេទ
ែដលខ�ួន្រត�
ទទួ លបាន មា្រ១៩ ១- រដ�ជភាគី្របក យកវិធានករច្បោប់បាល សង�ម និងែផ�កអប់រំនានសម�សប េដម្បីករ កុមារតទល់នងរល់ទ្រមង់ៃនភាពហ ករបំពរបំពន និងប៉ះពល់រងកយតប��
ករេបាះប
េចល ឬករមិនគិតរដល់ករេធ�បា ឬករជិះជាន់ រួមទំងករបំពរផ�ូវេភទផង ក�ុងេពលែដលកុមា ស�ិតេនេ្រកមករែថទំកុម ២-ជាករសម�
វិធានករករពរទ
ទំងឡាយ ក�ុងករចុះនូវកម�វិធីសង�ម
គួ ររមប� ួ � ទំងរល់តិវិធីដ៏មាន្របសិទ� ូល
េដម្បីផ�ល់កិច�គាំ្រទជាចំបាច់ចំេពះកុមារ និង
ទំងឡាយែដលទទួលករែថទំកុមារករលទ្រមង់េផ្សងេទៀតស្រមាប់
េហយេដម្បីរកឲ្យេឃ
របាយករ សំអងេលករអេង�ត ករវិភាគពិ និងតមដនេលរករណីៃនករេធ�បាបកុមារ ែដ េលកេឡងខងេលេនះ េហយក�ុងករណីសម�សប គនីតិវិធីអន�រគមន៍ខងផ�ូវច្បោបេទៀតផង។
57
មា្រ២០ ១- កុមា ែដល្របាសចកជាបអសន� ឬជាចិៃ�ន�យ៍ពីមជ្ ន្រគ�សរខ�ួន ឬក៏ផល្របេយ ល�បំផុតរបស់កុមារេនាះរស់េនក�ុងមជ នេនះបាន ្រត�វមានសិទ�ិទទួលបានកិចរ និងជំនួយឧបត�ម�ជ ពិេសសពីរដ។ � ២- េដយអនុេលមេទតមច្បរបស់ខួ�ន
រដ�ជាភាគី្រត�វធានាដល់កុមារែ បបេនះ នូវកិ
ែដលអចឆា�ស់ បាន ៣- កិច�ែថទំចំលស់េនះ អចមានទ្រមេសស ជាករប��ូលេទរស់េនតម្រគ�ស កហ
តច្បោប់អុីស�មជាករទទួលចិ��ឹមជាកូន ឬេបសិនជាចំបាច់ ករដក់ឲ្
ែថទំកុមារតមល:ពិេសសេរៀងៗខួន។ � េនក�ុងជេ្រមសដំេណាះ�សយ េគ្រត�វយកចិត�ទុកដក់េ ភាពចំបាច់ៃននិរន�រភាព ៃនករចិ��ឹមែថទ េហយនិង្របភពជាតិសសន៍ សសនា វប្បធម៌ របស់កុមារេនា មា្រ២១ រដ�ជាភាគីែដលទទួលស�ល់ ឬអនុ�� តនូវ្របព័ន�សុំកូនចិ��ឹម្រត�វធានាថា ផជន៍ ល� បំ ផុតរបស់កុមារ គឺជាមូល នចម្បងេនក�ុងប ��េនះេហ៖
(ក) ធានាថា ករសុំកូនចិ��ឹម្រត�វបានអនុ��តែតេដយអជា�ធរមានសមត�កិច�មួយ កំ ណត់េដអនុេលមេទតមច្ បោប់ និងនីត ែដលអចអនុវតបានក�ុង វិស័យេនះ និងឈរេលមូលដ នៃន ព័ ត៌មាន ្រតឹម្រត�វ និងទុកចបា េហយនិងធានាថា ករសុំកូនចមេនះ អចេធ�េទបានអ�ស័ ស�នភាពរបស់កុមារទក់ទិនេទនឹងឪព សច់ញាតិ និងអ�កអណាព្យោបាល�សបច្បោប់ េ ជាចំបាច់ បុគ�លទំងឡាយ កទក ់ទិនបានផ�ល់ករ្រពមរបស់ខ�ួនេលករសុំកូនចិ��ឹមេន េដយមានករយល់ដឹងច្បោសនិងេ្រកយពីទទួលករបំភ�ឺជាកចំបាច់
58
(ខ)
ទទួ លស�ល់ថា ករសុំកូនចិ��ឹមជាអន�រ្របេទសអចទុកជាមេធ្យោយបាយចំ
ែថទំកុម
េបសិនជាេនក�ុង្របេទសេដមកំេណតរបស់ខ�ួន កុមារមិនអចប��ូលេទរស់េនត
ឬមា
ករសុំកូនចិ��ឹមតម្រគ�សអទទួ លបននូវករែថទំឲ្យបានសម�សបេទ
(គ)
ធានាឲ្យកុមារ ែដល្រត�វេគសុំយកេទចិ��ឹមេនឯ្ងទទួ លបាននូវកិច�ករពរ
បទដននានាដគា េទនឹងកិច�ករពរ េហយនិងប ននា ែដលមានេនក�ុង្របេទសេ
(ឃ)
្របកន់យកនូវរល់វិធានករសម�សបនានាេដម្បីធានាថា េនកនចិ��មជ ឹ
អន�រ្របេទ
ករផ�លកូនេនះមិនែមនមានន័យថាជាចំណូលែផ�កហិរ��វត�ុមិន្រតឹម្រត�វមួយដល់រល
ែដលមានករទក់ទិនក�ុងេរឿងេនះេឡ
(ង) ក�ុងករណីែដលសម�សបជ្រម�ញមុខស��ៃនមា្រត េនះ អ�ស័យករចុះកិច�្រពមេ្រព ស្រម�ះស្រម�េទ�ភាគី ឬជាពហុភាគី េហយេនក�ុង្រកបខ័ណ�េនះ ្របឹងែ្របងធានាឲ្យបា េទឲ្យេគចិ��ឹមេនឯ្របេទស្រត�វចត់ែចងេឡងេដយអជា�ធរ ឬអង�ករមានសម មា្រ២២ ១- រដ�ជាភាគី ្របកន់យកនូវរល់វិធានករសម� េដម្បីធានាឲ្យកុមារែដលង ស រកឋ:ជាអ�េភៀសខ�ួន ឬែដលចត់ទុកជាអ�កេភៀសខ�ួន េដយអនុេលមេទតមប��ត�ិៃននី តិវិធីរប អន�រជាតិ និងជា ែដលអចអនុវត�េនក�ុងវិស័យេនះ េទះជាកុមារេនាះែតមឬេដយមានឪពុកមា� អ�កដៃទេទៀតមកជាមួយក�ក៏ឲ្យកុមារទទួលបាននូវកិច�គាំពរ និងជំនួយឧបត� ម�មនុស្សធម៌ដ៏សម�សប េ្រប្របាស់សិទ�ិ ែដលអចអនុវត�បា្របករេ េហយែដលមានែចងេនក�ុងអនុស��េនះ និងេនក ឯកសរ អន�រជាតិនានាស�ីពីសមនុស្ស ឬមនុស្សធ ែដលសមីរដបានចូលជាភា ២- ក�ុងទិសេដេនះ និងេបសនជាយល់ថាចំបាច់ជាភាគីនឹងផ�ល់កិច�សហ្របតិបត�ិកររបស់ខ ដល់កិច�្របឹែ្របងរបស់អង�ករសហជាជាតិ និងរល់អង�ករអន� ភិបាល ឬអង�ករមិនែមនរ ភិបា មានសមត�កិច�ទំង ែដលេធ�សហករជាមួយអងរសហ្របជាជាតិេដម្បីគាំពរយឧបត�ម�កុមា ទំងេន
េហយនិងែស�ងរកឪពុកមា�
ឬក៏សមាជិកេផ្សងេទៀតៃន្រគ�សររបស់កុមារេភៀសខ�ួនទ
59
េដម្បីទទួលបាននូវព័ត៌មានចំបាប់ដល់ករជួបជុំ្រគ�ខួនេឡងវិញ។ �
ដូចមានែចងក�ុងអនុស�
េនះ�សប់ ក�ុងករណីែដលរកមិនេឃញឪពុកម យ ឬសមាជិកេផ្សងេទៀតៃន្រគ�សរេ កុមរ្រត�វទទួ បានកិច�គាំពរដូ នឹ ងកុមារែដលបានែបកេចញជាអចិៃយ៍ េទះជា
ឬជាបេណា�ះអសន�ពីមជ ន្រគ�សខ�ួន
មូលេហតុអី ក៏េ � ដយ មា្រ២៣
១-រដ�ជាភាគីទទួលស�ល់ថា កុមារែដលមានពិករភាពែផ�កសតិប� គួ រទទួលបាននូ ជី វភាពរស់េនមសមរម្យ និងេពញេលញក�ុងលក�ខណ�មួ
ែដលធានានូវភាពៃថ�ថ�ូរ ជ្រម�ញប
ភាពជាមា�ស េហយនិងែដលជួ យស្រម�ឲ្យកុមារអចចូលរួមយា៉ងសកម�េនក�ុងសហ ២-រដ�ជាភាគីទទួលស�ល់សិទ�ិរបស់កុមារ ក�ុងករទទួលបាននូវករែថទ េហយអ�ស័យេ តមធនធ ែដលមានជួយជ្រម�ញ និងពង�តនូនួ យឧបត�មឲ � ្យដល់កុម ែដលមានលក�:ែបបេនះ និង ដល់អ�កែដលទទួ លខុស្រត�ក�ុងករែថទំកុមារេនះេទៀតផង េបសិនជាមាន
ែដលសម�សបេទនឹ
ស�នភាពរបស់កុមារ និងរបស់ឪពុក ឬអ�កទទួលែថទំកុមារេន ៣-
េដយទទួលស�ល់ត្រម�វករជាពសរបស់កុមារពិករ ជំនួយឧបតម� � លបានផ�ល់េដ
អនុេលមេទកថាខណ ២ៃនមា្រតេនះ្រត�វែតផ�ល់ឲ្យេដយឥតៃថ� េបសិនជាេនេពល េដយេយាងេទេលធនធានហិរ�របស់ឪពុកមា�យ ឬរបស់អ�កេផ្សងេទ � ែដលទទួ លែថទំកុមារ េហ ្រត�វគិតគរយា៉ងណា េដម្បីឲ្យកុមារចេឈងចយកបាន និងទទួលបានេដយផា�ល់នូវក រអ បណុះបណា�ល សុខភិបាល ករងរស្រម � �លសម្បទេឡងវិញ ករេេដម្បីបំេពញករងរ និងល កយក�ុងលក�:មួ យ ែដលអចនាំឲ្យកុម ារ បន្សុីខ�ួនបានយា៉ងេពញេលញបំផុតេទក និងរ ីកចេ្រម លូតលស់ជាបុគ�លបរួមប�ូល � ទំងក ររីកចេ្រមនែផ�កវប្ និងស�រតីផង ៤-
េនក�ុងស �រតីៃនច�សហ្របតិបត�ិករអន�រជាតិ ជាភាគីជ្រម�ញេឡងេនក�ុងស�រតីៃ
សហ្របតិបត�ិករអនជាតិនូវករផា�ស់ប�ូរព័ត៌មានសម�សបទក់ទិនេទនឹងវ ិស័យកិច�បង�រ ក�ុ សុខភាព េហយនិករព្យោបាលេវជ�ស�ស� ចិត�ស�ស� និងដំេណរសរីរង�ដល់កុមារពិកររួមប��
60
ករផ្សោយ និងករអនុ��តឲ្យទទួលបាននូវទក ់ទិនេទនឹងវិធីស្រម�លសម្បទេឡងវិញ ករង និងករងរអប់រំ វិជា�:
ក�ុងទិសេដអចេអយជាភាៃច�សមត�ភាព និងទឹកៃ
េដម្បេបកទូល
បទពិេសធសបស់ខ�ួនេនក�ុងវិស័យេនះបាន។ ក�ុងចំណុចេនះ្រត�វ យកចិត�ទុ កពិេសសេល ្រត�វករ ្របេទសកំពុងលូតលស មា្រ២៤ ១- រដ�ជាភាគីទទួលស�ល់សិទ�ិរបស់កុមារ េនក�ុងករទទួលបាននូវក្រមិតសុខភាពដ៏ ែដល អចេធ�េទ េហយនិងទទួ លបាននូវរល់ភាពងយ�ស�លក�ព្យោបាលជំងឺ និងស�រសុខភាពជ ភាគីនឹង្របឹងែ្របងេដម្បីធាថា គា�នកុមារណាមា�ក់្រត�វបាត់បង់សិទ�ិទទួលយកករងរ េនះេឡយ។ ២-រដ�ជាភាគី្របឹងែ្របងេធ�ឲ្យបានសេ្រមចទំង�ស�ងនូវសិទ�ិេនះ ជាពិេសសននូវវិធានក សម�សបទំឡាយេដម្៖
(ក) បន�យមរណភាពទរក និងកុ (ខ) ធាផ�ល់្រគប់កុមារទំងអស់នូនួ យេវជ�ស�ស� និងករែថទំសុខភាព េដយេផា�ត េលករែថទំសុខភាព
(គ) កំ ចត់េរគជំងឺ និងករហូបចុកមិន្រគប់្
េដយរួមទំងេនក�ុង្រកបខ័ណ�ៃនក
សុខភាពបឋមផអ�ស័យជាពិេសសត:ករអនុវតបេច�កវិទ្យ េហយនិង
ែដលមាន�ស
និងែដលងយរក
តមរ:ករផ�ត់ផ�ង់េស្បមានធាតុចិ��ឹមសម� និងស�ត េដយេយាងេទេលថា�ក់
និង ភាព្របថុយ្រ ែដលបណា�លមកពភពកខ�ក់ៃនបរិស�នផង
(ឃ) ធានានូវករែថទំសុខភាពដល់មាតេនេពលមុន និងេ្រក (ង) ធានាេធ�យា៉ងណាឲ្យ្រគប់្រក�មក�ុងសង�ម ជាពិេស និងកុមារទទួលបាននូវព័ត៌មាន ពី សុខភា និងករចិ��ឹមកុមារ ពីផល្របេយាជន៍ៃនករបំេបកូនេដយទឹកេដះ និងករសំអ មជ្ឈដ ន
េហយនិងករបង �រេ្ថា�ក ់ ្រពមទំងផ�ល់នូវករគាំ្រទេដម្បីឲ្យអ�កទំង េនាះ
្របកបេដល្របេយាជន៍បាននូវចំេណះដឹងជាម នេនះ។
61
(ច) អភិវឌ្ករែថទំសុខភាពជាបង�រ ផ�ល់មតិែណនាំដល់ឪពុកមា�យ និងផ�ល់ករអប់រំ េសវនានាកវិស័យែផនករនីយកម�្រគ� (Family Planning) ។ ៣-រដ�ជាភា
្របកយកវិធានករដ៏មាន្របសិទ�ភាព សម�សបក�ុងទិសេដលុបបំបាត់រ
ទំ លប់្រប្រព ែដលអចប៉ះពល់ដល់សុខភាពកុ ៤- រដ�ជាភាគីសន្យោថានឹងជ េហយនិងេលកទឹកចិត�កិច�សហ្របតិបត�ិករអន�រជាតិ ក�ុងទិ ឈនជំ ហនៗេ�ឲ្យបានសេ្រមចទំង�ស�ងនូ ធ វ
ែដល្រត�វបានទទួលស�ល់េនក�ុងមា្រតេន
្របករេនះ ត្រម�វករ្របេទកំពុងលូតលស់ ្រត�វបានយកចិត�ទុក ដក់ជាព មា្រ២៥ រដ�ជាភាគីទទួលស�លេពះកុម
ែដល្រត�វអជា�ធរមានសមត�កិច�បានទុកដក់ េដម្ប
ែថទំ កិច�គាំ ឬកព្យោបាលែផ�ករងកយ ឬសតិប�� នូវសិទ�ិទក្រត�តពិនិត្យជាេទៀងទត ក
ព្បាល ែថទំែដល្រត�វបានផ�ល់េទេនាះ ក៏ដូចជា្រត�តពិនិត្យេទ:េទស:េផ្សងេទៀតៃ
ករទុកដក់កុមារេនាះផង
មា្រ២៦ ១-
រដ�ជាភាគីទទួលស�ល់នូវសិទ�ិរបស់កុមារ្រគប់រូប ក�ុងករគុណ្របេយាជន៍ពីសន�ិស
សង�ម េដយរមទំងកិច�ធាន ារ ៉ប់រងសង�មផង េហយនិង្របកន់យករល់វិធានករចំបាច់ទ ធានាឲ្យបានសេ្រមចទនូវសិទ�ិេនះ េដយ�សបេទតមច្បោប់ក�ុង្របេទសរបស់ខ�ួ ២-
គុណ្របេយាជន៍ទំងឡាយេបសិនជាមាន ្រត�វបានផ�ល់ឲ្យេដយេយាងេទ
ស�នភាព របស់កុ
និងអ�កែដលទទួ លខុស្រត�វក�ុងករចិ��ឹមបីបាច់កុមារក៏ដូចជាេយាងេទេ
ថ�ឹ ងែថ�ងេផ្សងេទៀត ែដលទក ់ទិនេទនសំេណសុំគុណ្រេយាជន៍ទំងឡាយឯេទៀត ែដលបានេស�ង េដយកុមារឬក�ុងនាមកុមារ មា្រ២៧ ១- រដ�ជាភាគីទទួលស�ល់ថា កុមារ្រគប់រូបសុទ�ែតម ក�ុងករមានក្រមិតជីវភាពរស់េ សមរម្យ ធានដល់កររីកចេ្រមនលូតល ែផ�ករងក សតិប�� ស�រតី សីលធម៌ និងសង�ម
62
របស់កុមារបា ២- ឪពុកមា�យ ឬអ�កដៃទេទៀ ែដលទទួ លខុស្រត�វេលកុមារ មានភារកិច�ទទួលខុស្រត�វជាចម ករធានាេនក្រមិតៃនលទ�ភាព និងសមត�ភាពហិរ��វត�ុរបស់ខ�ួនក្រមិតជីវភាពរស់េនមួយច កររីកលូតលស់របស់កុម ៣- េដយេយាងេទតមស�នភាពជាតិងក្រមិតមេធ្យោយបាយរបស់ខ�ួនជាភាគីនឹង្រប យកនូវវិធានរសម�សប េដម្បីជួយឧបត�ម�ដល់ឪពុកមា�យ ឬដល់អ�កែដលមានករទទួលខុស្រត�វេល ក�ុងករអនុវត�សិទិ�េនះ េហយេក�ុងេពលែដលមានត្រម�វករ នឹង្រត�វផ�ល់ជំនួយឧបត�ម�សមា�រ េហយ និងកម�វិធីគាំ្រទទំងឡាយ ជាពិេសសេនក ហូបចុក សំេលៀកបំ ពក ់ និងផ�ះសែម្ប ៤- រដ�ជាភាគី្របកន់យកនូវវិធានករសម �សបនានា េដម្បីធានាឲេសធនហ កិច�(្របាក់ចិ�មជីវិតែដលប�ី ឬ្រពន�្រត�វឧបត�មដល់ភាគីមា�ងេទៀដល់កូនេនេព
ែដលែលងលះ) ពី
ឪពុក មា�យ ឬពីអ�កដៃេផ្សងេទៀ ែដលទទួ លខុស្រត�វែផ�កហិរ�វត�ុេលកុមារ ទំងេនក្របេសទំងេ េ្រក្របេ
ជាពិេសសេនេពលែអ�កមានករទទួលខុស្រត�វកហិរ��វត�ុេលកុមារ រស់េនក�រដ�
េផ្សងពីកុមារេ
រដ�ជាភាគីជ្រម�មានករចូលមជាគីេនក�ុកិច�្រពមេ្រព�ងជាអន�រជាតិ ឬក៏
កិច�្រពមេ្រព�ងែបបេនះ ក៏ដូចជាករអនុម័តនូវរល់កិច�ស្រមបស្រម�លនានា មា្រ២៨ ១-
រដ�ជាភាគីទទួលស�ល់សិទ�ិរបស់កុមារ ក�ុងករេរៀនសូ្រតេហយជាពិេសសក�ុងទ
ជំ ហនៗេសេ្រមចននូវសិទ�ិេនះ និងេដយឈរេលមូលដនៃនលទ�ភាពេស�គា រដ�ជាភា ៖
(ក) េធ�ឲ្យករសិក្សោក្រមិតបឋមសិក្សោ:ជាកតព�កិច�េហយឥតបង់ៃថ�ស្រមាប់្រគ (ខ) េលកទឹកចិ ត�ករព្រកទ្រមង់នានាៃនែផ�កមធ្យមរួមទំងែផ�កចំេណះទូេទ ទំងែផ�កវជី វៈ េបកទូលយនងេបកទទួលែផ�កេនះដល់្រប់ៗកុមា េហយនិង្របកន់យកនូ វធានករសម�សប ដូ ចជ ករប�ូលករេរៀនសូ្រត � ឥតបង់ៃថ�្រពទំងករផ�ល់ជំនួយឧបត�ម�ែផហិរ��វត�ុក�ុងករណី
ែដលមា
ត្រម�វករជាេដ
(គ) ធាតម្រគប់មេធ្យោបាយ ឱ្យ្រគៗគា អចចូលេរៀនក�ុឧត�មសិក្សោ អ�ស័
63
សមត�ភាពរបស់មា�ក
(ឃ) េបកចំ ហ
និងេបកទូលយនូវពត៌មាន និងករែណនាំត្រមង់ទិសែផ�កវិជា�ជីវៈដល់្រគ
ទងអស់
(ង)
្របន់នូវយកនូវវិធានករ េដម្បេលកទឹកចិត�ករេរៀនសូ្រតជាេទៀងេនសល េ
និង បន�យអ្រតេបាះបង់េចលក ២-រដ�ភាគី្របក ន់យកនូវវិធានករសម�សប េដម្បីធានាថាស
្រត�វបានដក់ចុះក
លក�ណៈមួ យ ែដល�សបគា េទនឹងភាពៃថ�ថ�ូរជាមនុស្សរបស់េហយនិង�សបតមអនុស� េនះ។ ៣-រដ�ជាភាគីជ្រម និងេលកទឹកចិត�កិច�សហ្របតិបត�ិករអន�ជាតិេនក�ុងវិស័យនានាែដល ដល់ករអប់រំពិេសសក�ុងទស្ស:រួមចំ ែណកលុបបំ បាត់ភាពល�ង់េខ� និងអនក�រភាពេនទូទំងពិ េហយនិងស្រម�លករេឈងយកនូវរល់ចំេណះដងែផ�កស្យង់និងតិចនិច េហយនិង វិធីបេ្រង�នសម័ ក�ុងចំ ណុ ចេនះ្រតវយកចិត�ទុកដក ់ជាេសសដល់ត្រម�វកររបស់្របេទសកំពុងលូតល មា្រ២៩ ១- រដ�ជាភាគីឯកភាពថា ក រអប់រំកុមារ្រត �វែតេ៖
(ក)
កររីកលូតលស់ ៃនបុគ�លភាពរបស់កុមារ េហយនិងកររីកលូតលស់យា៉ងេពញ
សក�នុពលែផ�និស្ស័យ ្រពមទំងែផ�កសម្បទ សតនិងរងកយរបស់កុ
(ខ) កររីកលូតលៃនករេគារពសិទ�ិមនុស្ស េហយនិងេភាព្រគឹះទំងឡាយ ក៏ដូចជាក ដល់េគាករណ៍ទំងឡាយ ែដលមានចរទុកេនក�ុងធម�នុ��ៃនអង�ករស
(គ) កររីកចេ្រមនៃនករេគារពឪពុកមា�យរបស់ខ�ួន អត�ស��ណវប្បធម៌ ភាស និងតៃម� ផា�ល ករេគាតៃម�ជាតិៃន្របេ ែដលមានកុមារកំពុងរស់េន ្របេទសែដលជាេដមកំេណតខ�ួន និងអរ្យធម៌ ែដលខុសែប�កពី អរធម៌របស់ខួនផា�ល �
(ឃ) ករេ្រត�មប្រម� ងកុមារចំេពះជីវិត្របកបេដយករទទួលខុស្រត�វេនក�ុងសង�មមាន ស�រតីៃនកេយាគយល់ សន�ិភាព អនុេ្រគាះ ភាពេស�គា�រវងេភទ េហយនិងមិត�ភាពរ ពូជសសន៍ ជាតិ ្រក�មសសនានិងរវងបុគ� ែដលមាន្របភពជាអ�ក�ស�
(ង) កររីកចេ្រមនៃនករេគារពបរិស�នធម
64
២- គា�នបទប� �ណាមួយៃនមា្រតេនះ២៨ ែដល្រត�វនយកមកបក�សយតមរេបៀបម ែដលប៉ះពរេទេលេសរ ីភាពរបស់បុគ�ល ឬស�ប័ ែដលបានបេង�ត េហយនិងដឹកនាំ្រគឹះស�ន នានាេនាះេឡយ ក�ុងលក�ខណ�ថេគាលករណ៍ទំ ែដលបានែចងេនកងកថាខ័ណ ១ៃនមា្ េនះ បានេគារព េហយករអប់រំែដល្រត�វបានបង�េនក�ុង្រគស�នេនាះ ្រតឹម្រត�វេទត ន អប្បបរមា ែដលកំណត់េឡងេដយ។ មា្រ៣០ េនក�ុងរដែដលមាន្រក�មភាគតិចែផ�កពូជស សន៍ សសនា ឬភាស ឬក៏មានពួកបុគ �ស�កអយ កុមាែដលស�ិតេនក�ុង្រក�មភាគតិចែបបេនះ ឬក៏ែដលជាអ�ក�ស�កអយេនាះ មិន្រត�វ សិទ�ិមាន ជីវភាព វប្ប ផ្សព�ផ្សោយ និងេគារពសសនា ឬេ្រប្របាស់ភាសរបស់ខ�ួនផា� សមាជិកឯេទៀត ៃនសហគមន៍របស់ខ�ួេឡយ មា្រ៣១ ១- រដ�ជាភាគីទទួលស�ល់សិទ�ិរបស់កុមារករេរៀ ស្រមាក និងកម្សោន� ក�ុងករេលងែល្បង និងសកម�ភាលំែហ
សម�សបេទតមអយុរបស់កុមារ េហយនិងសិទ�ិចូលរួមេដយេសរីេនក�ុ
វប្បធម៌ និង សិល:។ ២-រដ�ជាភាគីេគ
និងជ្រម�ញសិទ�ិរបស់កុមារ ក�ុងកររួមចំែណកយា៉ងេព េនក�ុងជីរភា
វប្បធម៌ និងសិល:េហយនិងេលកទឹ កចិត�ដល់ករផ�ល់នូវលទ�ភាពយា៉ងសម�សប និងេដយេស�ភា ករលំែហ េហយនិងសកម�ភាពកម្ែផ�កវប្បធម៌ និងសិល:ទំងឡា មា្រ៣២ ១- រដ�ជាភាគីទទួលស�ល់សិទ�ិរបស់កុមារក�ុងករទទួច�គាំពរតទល់នឹងករជិះជាន់កិច� េហយនិងបំ េពញរល់ករង ែដលអចប៉ះពល់ ឬែដលអចរំខនដល់ក រអប់រំរបស់កុមារ បំ ផា�ញសុខភ ឬកររីចេ្រមនែផ�ករងកយ សតិប�� ស�រតី សីលធម៌ និងសង�មរបស់ក ២-រដ�ជាភាគីន្របកន់យករល់វិធានករច្បបាល សង�ម និងអប់រំ េដម្បីធានាដល់ករអន មា្រតេ ក�ុងទិសេដេនះ និងេដយេយាងេទេលប ទប��ត�ិៃនឯកសរអន�រជាតិ ែដលទក ់ទិ េនាះ រដជាភាគីពិេ៖
65
(ក) កំណត់អយុអប្បបរមា ឬរល់អយុអប្បបរមា ស្រមាប់ទទួលឲ្ (ខ) កំណត់នូវប��តិសម�សបស � ីអ � ំពីេមា៉ងេពល និងលក�ខណ�ករ (គ)
កំ ណត់េឡងនូវេទស និងទណ�កម�េផ្សងៗេទៀតដ៏សម�
េដម្បីធានាដល់ករអន
្របកបេដយ្របសិទនូវមា្រតេ មា្រ៣៣ រដ�ភគី ្របកន់យករលធានករសម�សប រួមប��ូលទំងវិធានករច្បបាល សង�ម និងអប់រំផ េដម្បករពរកុមារតទល់ករេ្រប្របាស់ខស់នូវេគឿងេញ�ន�សវ ឹង
និងសរជាតិទក់ទងេទនឹង
ចិត�ស�ស� ដូចែល្រត�វនកំ ណត់េដយសនិស�� អន�រជាតិនានា ែដលទក់ទិនេទនឹងប��េនះ ក េដម្បីបង រេ្រប្ស់កុមារក�ុងកលិត និងជួ ញដូរេដខុសច្បោស់នូវ្របេភទសរជាតិទ មា្រ៣៤ រដ�ភាគីសន្យោថករពរកុមារតទលងរល់ទ្ង់ៃនករជិះជាន់ផ�ូវេភទ និងករបំពន េភទ។ ក�ុងទិសេដេនះរដ�ជាភ្របកន់យកជាពិេសសនូវវិធានករសម�សបកបខ័ ណ�ជាតិ េទភាគី និ ពហុភាគី េដម្ខឃាំ
(ក) ករញុះញង់ឬករបង�ិតបង�ំកុមារឲ្យ្រប្រពឹត�សកម�ភាពផ�ូវេភទេដយ (ខ) ករេ្របជាផ�ូវអជីក�ុងេពស្យោកម� ឬរល់ករ្ត�ផ�ូវេភទេដយខុសច្បោប់េផ្សង (គ) ករេ្របជាផ�ូវអជីវកម�េនក�ុងករសំែដង ឬផលិតេចញែផ�កកមស�ស�អស្ មា្រ៣៥ រដ�ភគី្របកន់នូវរល់ វិនករសម�សប ក�ុង្រកខ័ណ�ជាតិភាគី ឬពហភាគី េដម្បីខ ករចប់ព្រ ករលក ់ ឬជួញដូរកុមារ េទះជាក�ុងទិសេដអ�ី ឬក�ុងទ្រមង់ណ មា្រ៣៦ រដ�ភាគីករពរក តទល់នឹ ងរល់ទ្រមង់េផ្សងេទៀតៃនករជិ ែដលប៉ះពល់ដល់្រគប់ទិដ� របស់កុមារ មា្រ៣៧ រដ�ជាភាគីធ៖
66
(ក) គា�នកុមារណាមា�ក់្រត�វរងទរុណកម� ឬទទួលករផ�នា�េទស ឬករ្រប្រពឹ េឃារេអមនុស្ធម៌ ឬែដលនាំឲ្យបាត់បង់តៃម�ជាមនុស្សេឡយ។ ករ្របហរជីវិត និងករឃុំ ជី វិតេដយគា�នលទ�ភាពែលង មិន្រត�វអនុវត�ចំេពះបទេល� ែដល្រត�វបាន្រប្រពឹត�េដយ ែដល មានអយុ តិចជាងដប់្របា ំបីឆា
(ខ) គា�នកុមារណាមា�ក់្រត�វបានដកហូតេសរីភាពេដយខុសច្បោកចិត�េនាះេឡយ។ ករចប់ខ� កឃុំខួន � ឬករដក់ពន�នាគារចំេពះកុមារ្រត�វែត�សបតមច្បោប់ េហយ្រត�វបា វិធានករចុងេ្ េហយស្រមាែតក�ុងរយ:េពលយា៉ងខ�ីេដយសម�
(គ)
រល់កុមារែដល្រត�វបានដកហូតេសរីភាព ្រត�វបានូវករ្រប្រពឹត�េទេល
្របកបេដមនុស្សធម
និងេដយករេគារពចំេពះភាពៃថ�ថ�ូររបស់បុគ�លមនុស្ស ែដលអចកត
េហយនិងក�ុង លក�ណៈមួយ ែដលេយាងេតមត្រម�វកររបស់បុគ�លក�ុងអយុ ជាពិេសសរល់កុ ែដល្រត�វបានដកហូតសិទ�ិ េសរីភាព ្រត�វែតបំែបកេចញពីមេពញវ ័យ េលកែលងែតផល្របេយាជន៍ បំ ផុតរបស់កុមារត្រម�វមិនឲ្យេធ�យា៉ងេនះ ទន�ឹមេនះកុមារ្រត�វែតមានសិទ�ិរទំ នងជាមួយ្រគ�សរខ� តមរយៈករេឆ�យឆ�ង និងករជួបសួរ សុខទុក� េលកែលងែតក�ុងកលៈេទសៈជាពិេសសេដ
(ឃ)
រល់កុមារែដល្រត�វបានដេសរ ីភាព មានសិទ�ិទទួលបានយា៉សនូវករជួយឧបត�ម�
ែផ�កផ�ូវច្បោ និងក�ុងែផ�កេផ្សងៗេទៀ ែដលសម�សប ក៏ដូចជាសិទ�ិក�ុងករតវ៉ពីនីត្យោនុក(ភាព�ស ច្បោ
-Legality) ៃនករដកហូតេសរីភាពខ�ួនេនះេនចំេពះមុខតុលជា�ធ ែដលមានសមតកិច�
ឯករជ្យ និង មិនលំេអៀង េហយនិងសិទិ�ទទួលបានេសចក�ីសេ្រមចយា៉ងរេពះទេង�េនះ មា្រ៣៨ ១-
រដ�ជាភាគីសន្យោថាេគារព និងធានាឲ្យមានករេគារពនូវបទប��ត�ិៃនច្បោប់មន
ែដល្រត�វអនុវតមកេលខួនេនក � �ុងជេមា�ះេដយអវុធ េហយែដលទក់ទិនដល់ ២-រដ�ជាភាគី្របកន់យករល់វិធានករែដលេធ េដម្បីធានាថាបុគ�លែដលមិនទន់ដ ១៥ឆា�ំ មិន្រតឲ្ចូលរួមេដយផា�ល់េនក�ុងចំបាំងេ
67
៣-រដ�ជាភាគីេចៀសវងមិនេកណ�េរសបុ ែដលមានអយុមិនទន់១៥ឆា�ំ ឲ្យចូលក�ុងកងកមា ្របដប់អរបស់ខ�ួនេឡយ។ េនេពលេកណ �េរសក�ុងចំេណាមបុគ�លទំងឡាយែដលមានអយ១៥ឆា� េឡង េទែតមិនទន់ដលអយ១៨ឆា�ំេន រដ�ជាភាគីនឹង្របឹងែ្របងេ្រជសេរសជាអ ែដលមានអ េ្រចជងេគ។ ៤-
�សបេទតមកតព�កិច�របស់ខ�ួន ែដល្រត�វករពរ្របជាជនសុីវិលេនក�ុងជំេល
េដយអនុេលតច្បោប់មនុស្សធម៌អន�រជាតិេនាជាភាគីនឹង្របកន់យកនូវរល់វ ែដលអចេធ� បាន េដម្បីធានាកិច�គាំពរនដល់កុមា ែដល្រត�វប៉ះពល់េដយជេមា�ះអ មា្រ៣៩ រដ�ជាភាគី្របកន់យករល់វសម�សបទំងអស់ េដម្បីជ្រម�ញក រស�រែផ�ករងកយ ន ចិត�ស�សក៏ដូចជាករប��ូលក�ុងសង� មញនូវកុមា ែដលបានរេ្រគាះេដយករមិនែថទំ ករជិ ករបំពន ទរុណកម� ឬទ្រមង់េផ្សរ្រ្រពឹត� ឬផ�នា�េទសលេឃារេ អមនុស្ធម៌ និងែដលនា ឱ្យបាត់បង់តៃម�ជាមនុស្ស ឬេដយសរជេអវុធ ករស េឡងវិញ និងករប�ូលក� � ុងសង�ម វញ េនះ ្រត�វ្្រពឹត�េទក�ុងលក�មួ យ ែដលអំ េណាយយផលដល់ស �រតីសយេគារព េហយនិងភាពៃថ�ថ�ូរប កុមារ មា្រ៤០ ១- រដ�ជាភាគីទទួលស�ល់ដល់ក ែដល្រត�វសង្ស័យ េចទ្របកន់ ឬ្រត�វបានទទួល ្រប្រពឹត�បទេល�នឹ ងច្បោប់្រពហ�ទណ�នូវសិទ�ិទទួលបានករ្រប្រពឹ
ែដលសម�សបនឹ ងករជ្រម
ស�រតីៃនភាពៃថ�ថ�ូរ និងតៃម�របស់អដៃទេហយជាករ្រប្រពឹត ែដលគិតគួ រដល់អយុរបស់កុមារ ក៏ដូ ដល់ភាពចបាចក�ុងករជួយស្រម�លករប��ូលកុមារេទសង�មវិញ
េហយនិងជួ យស្រម�លដល់កុមារ
្របកន់យកនូវតួនាទីស�បនាមួយេនក�ុ ២- ក�ុងទិសេដេនះ និងេដយេយាងេទតមរល់បទប��ត�ិៃនឯកសរ ែដលទក ់ទិនេទនឹងប េនះរដ�ជាភាគី្វធានាជាពិេ៖
68
(ក) បទេល�ស
គា�នកុមារណាម្រត�វបានសង្ស័យ េចកន់ ឬ្រត�វបានទទួលស�ល្រ្រពត� និងច្បោប់្រពហ�ទណ� អ�ស័យេដយទេង� ខទំងឡា
ែដលមិន្រត�វប
ហមឃាត់ េដយច្បោប់ជាតិ ឬច្បោប់ក�ុងេពល ែដលអំ េព ទំងេនាះ្រត�្រ្រពឹត�េឡយ
(ខ) កុមារ្រគប់រូបែដល្រត�វបានសង្ស័យ ឬេចទ្របកន់ថាបាន្រប្រពឹត�បទេល�សនឹង យា៉ងេហណាស់្រត�វទទួលបាននូវកិច�ធានាដូចខងេ្
ខ-១- ទទួ លចត់ទុកជាឥតកំហុសរហូតដល់េពលែដលពិរុទ�ភាពរបស់កុមារ្រត�វបានកំណត ច្បោ
ខ-២- ទទួ លបានព័ត៌មានជា បនា�ន់ និងេដយផា�ល់ស�ីពីបទេចទ្របកន់ែដលមន េបសិន ជាពុេនាេសតទទួលតមរយៈឪពុកមា�យ ឬអណាព្យោបាល�សបច្បោប់របស់ខ�ួន េហយនិ កិច�ជំនួយឧបត�មសម�សប � ជាផ�ូវច្បោប់ឬក�ុងទ្រមង់េផ្សងៗេទៀតក�ុងករេរៀបចំ និងដក់េចញនូវកិច�ក
ខ-៣- ទទួ លបានករេដះ�សយសំណុំេរឿងេដយគា�នករយឺតយា៉វ អ�ស័យេដយអ នតុលករែមានសមត�កិច�ឯករជ្យ និងមិនលំេអៀងេនក�ុងករជំនុំជ្រមះមួយែដល�សបត និង េដយមានជំនួយឧបតម�ែផ�កច្ � ឬេផ្សងៗេទៀត និងេលកែលងែតមិនមានករចត់ថា្របករេនះ គឺ ផល្រេយាជន៍ល�បំផុតរបស់កុមារេទេនាះ េសសេដយេយាងេទេលអយុ ឬស�នភាពរបស់ក មានវត�មានរបស់ឪពុកមា�យ ឬអណាព្យោបាលរប
ខ-៤-
មិន្រត�វបានទទួលករបតបងំឲ � ្យេធ�ជាសក្សី ឬសរភាពកំហុសណាេឡយ ទទ
សកសួរឬចត់ែឲ្សួរសក្សីេដមេចទ និងអេ��ញឲ្យចូលរួម ្រពមទំងទទួលសកសួរសក ក�ុងលក�ខណ�េស�ភា
ខ-៥- េបសិនជាេគទទួលស�ល់ថា បានេល�សនឹងច្បោប់្រពហ�ទណ� កុ មារអ ចតវ៉េសេរេ េនះ ឬរលវិធាករឯេទៀ ែដល្រត�វបានដក់ចុះជាផលវិបាកៃនេសចក�ីស្រមចេនះេនមុខអជា តុលករមានសមត�កឯករជ្យ មិនលំេអៀង េហយែដលខ�ស់ជា
ខ-៦- ទទួ លបានេដយឥតគិតៃថ�នូវរល់ជំនួយរបស់អ�កបកែ្រប េបសិនណាជាកុមារមិនអ មិនអនិយាយភាស ែដល្រត�វបានេ្រប
ខ-៧- ជី វិតជាឯកជនរបស់កុមារ្រត�វបានេគារពទំង�ស�ង េនក �ុង្រគប់ដំណាក់កលៃ
69
៣-រដ�ជាភាគីស�ះែស�ងជ្រម�ញចំណាត់តំងច្បោប់ នីតិវិធី អជា�ធរ និងស�ប័នទំ ជាេដយែេលប��កុមារែដល្រត�វសង្ស័យ េចទ្របកន់ ឬ្រត�វបានទទួលស�ល់ថាបេល�ស នឹ ងច្បោប់្រពហ�ទណ�ជាព៖
(ក) ករកំណត់នូវអយុអប្បបរម ែដលេ្រកមពីេនះ កុមារ្រត�វបានចត់ទុកថា មិនមា នឹ ង្រប្រពឹបទេល�សនឹងច្បោប់្រពហ�ទណ
(ខ) េបសិនជាមានលទ�ភាពងជ្របករល� ្របកន់យកនូវវិធានករទក់ទិននឹងកុមារ្ េដយមិនចបច់ឆ�ងកត់នីតិ វិធីែផ�កតុល
ទន�ឹ មនឹងករធានាថាសិទ� ិមនុស្សេហយនិងរល់កិ
ែផ�កផ�ូវច្បោប់ ្រត�វបានេគារពទំ ៤- បទប��ត�ិដ៏ទូលំទូ លយ ដូចជាេនេលករែថទំ ករតែ្រមត្រពិនិត្យ្រគប់្រគង ករ មតិទូនា�
កសកល្ប
ករដក់ឲ្យរស់េនតម
កម�វិធីអប់រ ំទូេទនិងអប់រំ វិជ ជី វៈក៏ ដូចជ
ដំ េណាះ�សយេផ្សងេទៀត ជាចំលករែថទំជ ាស�ប័ន្រត�វបានេរៀបចំេឡងេដម្បីធានាថា ទទួ លករែថទំមួយសម�សបជាមួយនឹងផាសុកភាខួន �
េហយសុីក្រមិតគា�ទំងនឹងស�នភា
កុមារទងនឹង ទំងន់ៃនបទេល�សេនាះ មា្រ៤១ គា�នបប��ត�ិណាមួយៃនអនុស� �េនះេទប៉ះពទប��ត�ិណាមួយេទៀត ែដលអចអំេ ផលល�ជាងដល់ករេធ�ឱ្យេចញជារូបរងនូវសិទ�ិទំងកុមារេឡយ េហយែដលមានែចងេនក�
(ក) ច្បោប់របស់រភាគី (ខ) ច្បោអន�រជាតិែដលមានជាធរមានចំេពេនាះ ភាគ២ មា្រ៤២ រដ�ជាភាគីសន្យោថា នឹងផ្សព�ផ្សោយឲ្យបានទូលំទូលយ អបាយសម�សប និងដ សកម�នូវេគាលករ និងបទប��ត�ិទំងឡាយៃនអនុស��េនះទំងដល់មនុស្សេពញវ័ញទំងដល់ មា្រ៤៣
70
១-
េដម្បី្រត�តពិនិត្យវឌពទំងឡាយែដល្រត�វសេ្រមចបានេភាគី ក�ុងករេធ�ឲ្យេ
ជាក ់ែស�ងនូកព�កិច�នានារបស់ខ�ួន ែដល្រត�វបានសន្យោេនក�ុងអនុស��េនះ នឹង្រត�វបេង� គណៈកមា�ធិក ទទួ លបន�ុកសិទ�ិកុមា ែដលនឹងមានភារកិច�ដូចបានកំណត់ខងេ្រក ២- គណៈកមា�ធិករមានសមាជិកអ�កឯកេទសចំនួនាក់ ែដល្របកបេដយសីលធម៌ខ�ស់ មានករទទស�ល់េទេលែផ�កសមត�កិច� ក�ុងវិស័យែដលជាមុខស��ៃនអនុស��េនះ។ សមាជ គណៈកមា�ធិករេនះនឹង្វបានេបេឆា�តេ្រជសតំងេឡងេដភាគី ក�ុងចំេណាមពលររបស់ខ�ួនេហយ នឹ ងបំ េពញករងរក�ុងឋផា�ល់ខ�ួ និងេដយេយេទេលបំែណងែចកសម�សបតមភូមិស�ស� ក៏ដ តម្របព័ន�ច្បោប់សំខន់ៗផ ៣- សមាជិកទំងឡាយៃនគណៈកមា�ធិករ នឹង្រត�វេ្រជសតំងេឡងតមរយៈករេបា េលប�� ីរនាមមួយ ែដលេស�េឡងេដយរជាភាគីទំងឡាយ។ជាភាគី នីមួយៗ អចេស�េបក�ជ មា�ក ់ក�ងចំេណាមពលរដផា�លរបស់ខ�ួន។ ៤- ករេបាះេឆា�តជាេលកដំបូងបង�ស់ មិន្រត�វឲ្យយូរេលសពី្របាំមួយែខេ្រកយពីអនុ ធរមានេឡេហយេនេពលេ្រកយៗមកេទៀតជាេរៀងរល់ឆា�ំទីពីរ។ បួនែខយា៉ងតិចបំផុតមុ កំ ណត់ ៃនករេបាះេឆា�តនីមអគ�េលខធិករសហ្របជាជងេផ�លិខិតដល់រដ�ជាភាគីទំងឡាយ េស� ឲ្ ឧេទ�សនាមេបក�ជនរបស់ខ�ួនក�ុងរយៈេពលពីែខ។ អគ�េលខធិករនឹងេរៀបចំប��ីេឈ�ះេបក�ជនែដល្ េស�េឡង េនាះតមលំដអក្សរេហយនិងប��ូនប��ីេនះេទរទំឡាយៃនអនុស� �េនះ ៥-
ករេបាះេឆា�តនឹង្រត�វេធ�េឡង ក�ុងសម័យ្ៃនភាគីទំងឡាទី ស�ក ់ករអក
សហ្របជាជាតិេែដល្រត�វបានេកះេឡងេដយអគ�េលខធិករៃនអង�ករសហ្របជាជា សម័ យ្របជុែដលទមទរវត�មានពីរភាគបីៃជភាគ េទបយកជាករបានេនាះ អ�កែដលជាប់ជាស គណៈកមា�ធិករ គឺេបក�ជនណាែដលទទួលសំេ្រចនជាងបំ ផុត
និងែដលបានសំេឡងភាគេ្ន
ដច់ខតៃនអ�កតំណាងៃនភាគី ែដលមានវត�មានេនក�ុងសម័យ្របជុំ និងេបាះេឆា� ៦- សមាជិកៃនគណៈកមា�ធិករនឹង្រត�វបានេបាះេឆា�តេ្រជសតំងស្រមាប់បួនឆា�ំ។ អចឈរេឈេបាះេឆា�តេ្រជសតំងជាថ�ីេទៀតបានេនមានករឧេទ�សនាមជាថ�ី។ អណត� សមាជិក្របាំ
ែដលបានជាេឆា�តក�ុងេពលេបាះេឆា�តេលកទីមួយេនាះនឹង្រត�វចប់ែតក�ុងរយៈេពលព
71
ប៉ុេណា �ះ។ េ្រកយពីករេបាះេឆា�តេលកទចប់សព�្រគប់ភា�ម េឈ�ះរបស់សមាជិកទំង្របា នឹ ង្របធានអង�្របជុំជាអ�កចប់ ៧- េបសិនជាមានសមាជិកៃនគណៈកមា�ធិករទទួលមរណភាព ឬ ឬេដយសំអងេល្រ ណាមួយ ខ�ួនមិនបំ េពញភារកិចរបស់គណៈកមា�ធិករបានេទេនាះភាគីែដលបានឧេទនាសមាជិ េនះ
នឹ ងចត់តំងកឯកេទសមា�កេទៀតក�ុងចំ េណាមពលរដខួនឲ្យបំេពញអណត�ិេនស � ក�ុងលក�ខណ�
ែដលចំណាត់តំង្រត�វទទួលបានករយល់្រពកមា ធិករផង ៨- គណៈកមា�ធិករនឹងអនុម័តប�ត�ិ នីតិវិធីរបស់ខ�ួនផា� � ៩- គណៈកមា�ធិករ េ្រជសតំងម�ន�ីផ�ូវកររបស់ខ�ួនស្រមាប់រយៈក ១០-
សម័ យ្របជុំរបស់គណៈកមា�ធិករនឹង្រត�វេធ�េឡង
ជាតិ ឬេនកែនសម�សបណាមួយេទៀតអ�ស័យេដយកត់ ភាគីៃនអនុស� �េនះ ក�ុងលក�ខណ ែដលកសេ្រមេនះ
េនទីស �ក់ករៃនអង�ករស ឬេបចំបាច់ែកែ្របេឡងវិញេដ
្រត�វទទួលបានករយល់្រពមពីមហសន�
អង�ករសហ្របជាជាត ១១-
អគ�េលខធិករៃនអង�ករសហ្រប
នឹ ងឧបត�ម�បុគ�លិក្រពមទំងឧបករណ៍េ្រប្ចំបា
េផ្សងៗស្រមឲ្យគណៈកមា�ធិករអចបំេពញភារកិច�ខ�ួយ្របសិទ�ភាពេនក�ុងអនុស��។ ១២- េដយមានករយល់្រពមពីមហសន�ិបាត សមាជិកៃនគណៈ ែដល្រត�វបានចត់ េឡងអ�ស័េដយអនុស� �េនះ និងទទួ លេបៀវត្សរ៍ពីថ វិករបស់អង�ករសហ្របជាជាតិ ក�ុ និង លក�ខណ� ែដលមហសន�ិបាតសេ្រមច មា្រ៤៤ ១-
រដ�ភាគីសន្យោដក់ជូនគណៈកមា�ធិករ តមរយៈអគ�េលខធិករអង�ករសហ
របាយករណ៍ស�ី ពីវិករន ែដលខ�ួនបាន្កន់យក េដម្បីេធ�ឲ្យមាន្របភាពដល់សិទ�ទំងឡា ែដល្រត�វបាបទទួលស�ល់េនក�ុងអន េនះ េហយនិងវឌ្ឍនភាពែដលមានេនក�ុងករបេ្រមប្រម ទំងេនះ
(ក) ក�ុងរយៈេពលពី រឆា�ំ េ្រពី អនុស��េនះចូលជាធរមានចំេពះភាគ ែដលទក់ទិ (ខ) បនា�ប់មកេទៀតេរៀងរល់្របាម�ង
72
២-
របាយករណ៍ែដលបានេធ�េឡង េដយអនុេលមតមមា្រតេនះេលកេឡង
និង
ករលំបាកេបសិនជាមាន ែដលជះឥទ�ិពលដល់ករេធ�ឲ្យបានស្រមចនូវ កតព�កិច�ទំង ែចងេនក�ុងអនុស� �េនះ។ របាករណ៍្រត�វផ�ល់ផងែដរ នូវព័ត៌មាន្រគប់្រគាន់េដម្បីអចឲ្ក មានករយល់ដឹងចំបាច់សព�្រគប់ស�ីពីករអនុស��េនះេនក�ុង្របេទសែដលមានករទក ៣-
រដ�ភាគីែដលបានដក់ជូនគណៈកមា�ធិករ នូវរបាយករណ៍្រគប់្រគាន់សព�្រគប
េហយេនក�ុងរបករណ េ្រកមកេទៀត
ែដល្រត�វដក់ជូនគណៈកមា�ធិករ េដយអនុ
កថាខណ� ១ (ខ) ៃនមា្រតេនះមិបាចេលកេឡងវិញពីព័ត៌មានជាមូល ន ែដលបានេលកេឡងពីេល មុនេនាះេឡយ ៤- គណៈកមា�ធិករអចមានសំេណដលជាភាគី នូវព័ត៌មានែន�មទក់ទិននឹងក ប រអនុវត�អ េនះ។ ៥- តមរយៈ្រក�ម្របឹក្សកិច� និងសង�ម គណៈកមា�ធិករដរបាយករ ស�ីពីសកម�ភាពរបស ខ�ួន ជូនដល់មហសន�ិបេរៀងរល់ពីរឆា�ំម� ៦- រដ�ភាគី្រត�វផ្សព�ផ្សោយឲ្យបានទូលំទូលយ េនក�ុង្របេទសនូវរបាយក មា្រ៤៥ េដម្បជ្រម�ញករអនុវ
្របកបេដយ្របសិទ�ភាអនុស��េនះ
និងេដម្បីេលទឹ កចិត�ដល់កិច�
សហ្របតិបត�ិករជាអន�ជាតិ េងវិស័យែដលជាមុខស� ៃនអនុស��េនះ ៖
(ក) ទី ភា�ក ់ងរឯកេទស មូលនិធិរបស់អង�ករសហជតិស្រមាប់កុមារ ក៏ដូចជារល់ស ៃនអង�ករស្របជាជាតិ មានសិទ�ិចត់តំងតំណាងខ�ួនឲ្យចូលរួមក�ុងករ្រត�តពិនិវត�បទប��តិ � ទំងឡាយៃនអនុស��េ
ែដលទក ់ទិននឹងមុខកររបស់ខ�ួន។ គណៈកមា�ធិករអចអេ��ញទីភ
ឯកេទស មូលនិធិរបស់អង�ករសហ្របជាជាតិសកុមារ ឬស�ប័នមានសមត�កិច�េផ្សង ែដលខ�ួន យល់ថាសម�សប េដម្បីផ�ល់មតិឯកេទសស�ី ពីករអនុវត�អនុស��េនះ េនងវិស័យ ែដលទក ់ទិនេទន មុខកររបស់ខ�ួនផា�ល់។ គណៈកមា�ធិករអចអេ��ញទីភា�ក់ង
រឯកេទស មូលនអង�ក
សហ្របជាជាតិស្រមាប់កុម ប័នេផ្សងេទៀតរបស់អង�ករសហជជាតិឲ្យដក់ជូនខ�ួននូវរបាយ
73
ស�ីពីករអនុវត�អនុស��េនះ
េនក�ុង វិស័យទំង
ែដលទក់ទិនេទនឹងែដនសកម�ភាពរបស់ស
ទំងេន
(ខ) េនេពលែដលយល់ថាចំបាច់ គណៈកមា�ធងដក់ជូនទីភា�ក់ងរឯកេទស មូលនអង�ក សហ្របជាជស្រមាប់កុ និងស�ប័នមានសមត�កិឯេទៀត នូវរបាយករណ៍របស់រភាគី ែដលមា សំេណ
ឬបង�ញថាមានត្រម�វកពី មតិ ែណនាំ ឬជំ នួយឧបត�ម�ែផ�កតិចនិចនានា េហយេបសិនជា
េដយមានភា�ប់ជាមួយនូវមតិសំគាល់ និងសំរបស់គណៈកមា�ធិករេនេលសំេណ ឬករច បង�ញទំងេ
(គ)
គណៈកមា�ធិករ អចេធ�ករផា�ំេផ�ដល់មហសន�ិបាតសុំឲ្យមានសំេណដល់អគ�
ចត់ែចងក�ុងនគណៈកមា�ធិករ ឲ្ជាករសិក្សោ�សវ្រជាវេលប��េដយែឡកែដលទក់ទ
(ឃ) គណៈកមា�ធិករអចេធ�សំេណនិងករផា�មានលក�ណៈជាទូេទ េដយឈរេលម នៃន ព័ ត៌មានែដបានទទួល េដយអនុេលមត៤៤ និង៤៥ ៃនអនុស�� េនះ។ សំេណនិ ងករផា�ំេផ� លក�ណៈជទូេទេនះនឹង្រតប��ូនេទរល់រភគីែដលមានទក់ទិន េហយនិងជូនដល់មហសន�ិបាត េបសិនជាមានេដយភាមួ យនូវមតិេយាបល់របស់រដជាភាគីផ ភា ៣ មា្រ៤៦ អនុស��េនះ ្រត�វបានេបកចំហស្រមាប់ចុះហត�េលខដល់្រគប់រដ�ទ មា្រ៤៧ អនុស��េនះ
្រត�វទទួលករឲ្យសច�ប័ន។ ឯកសរៃនករឲ្យសច ្រត�វដំកល់ទុកេនន
អគ�េលខធិករអង�សហ្របជាជា មា្រ៤៨ អនុស��េនះ េបកឲ្យមានករចូលរួមពី្រគបទងអស់។ ឯកសរស�ីពីករចូលរួមនឹង្រត�វដំកល់ េន នឹងអគ�េលធិករអង�ករសហ្របជា មា្រ៤៩
74
១-
អនុស��េនះ
និងចូលជាធរមានសមសិបៃថ�េ្រកយពីឯកសរឲ្យសច�ប័ន ឬសុំចូល
្រត�វបានដំកល់ទុកនឹងអគ�េលខធិករអង�ករសហ្របជាជាតិ ២- ចំ េពះរដនី មួយៗែដលបានឲ្យសច�ប័ន ឬែដលបានចូលរួមក�ុងអនុស�� េ្ឯកសរៃនក ឲ្យសច�បឬករចូលរួមទីៃម�្រវបានដំកល់ទុកេហយេនាះ អនុស��េនះនឹងចូលជាធរមានេនសម េ្រកយពីៃថ�ែដលឯរឲ្សច�ប័ន ឬករចូលរួមរបស់រេនាះ្រត�វបានដំកល់ទុកេហ មា្រ៥០ ១- ្រគប់រដភាគីទំងអស់អចេស�វិេសធនកម� េហយនឹងដក់សំេណេនះេននឹងអគ�េលខ ករស្របជាជាត អគ�េលខធិករនឹងប��ូនសំេណវិេសធនកម�េនះេទក�ុងជាភាគីទំងឡាយ សុំឲ្ រដ�ជាភាគីទំងេ ផ�ល់ដំ ណឹងមកដល់ខួនថាេតគាំ្រទករេកះ្របជុំសន�ិសីជាភាគីេដម្បីពិនិ � និង េបាះេឆា�តេសំេណេនះឬេទ។ េបសិនជាេនក�ុងរយៈេពលបួនែខេ្រកយពីករណឹងេនះ មានមួ ភាគបីយ ងតិចៃនរដ�ភាគីទំង
បានគាំ្រទសន�ិ្របេភទេនះ អគ�េលខធិករនឹងេកះ្របជុ
ចំ ណាត់ចំែណងរបស់អង�ករសហ្របជាជាតិ។ រល់វិេសធនកម�ែនអនុម័ តេដយសេម�ងភាគេ្រ ៃនរដ�ជភាគីែដលមានវត�មាន និងែដលបានេបាះេឆា�តេនក�ុងសន�ិសីទេនាះ ្រត�វមតិឯកភាពព មហសន�ិបា ២- រល់ វិេសធនកម� ែដល្រត�វបានអនុម័តដូចមានែចងេនក�ុង ១ ៃនមា្រតេនះ នឹងច ធរមានេេពលែដលបានករឯកភាពពីមហសន�ិបាត ៃនអង�ករសហ្របជាជាតិកេដ សេម�ងភាគេ្រចនពីរភាគបីៃនជាភាគ ៣-
េនេពលែដល វិេសធនកម�ចូលជាធរមាន វិកម�េនះ
រដ�ជាភាគីទំ
មានអនុភាពជាកំហិតេ
ែដលបានទទួលយក រដជាភាគីេផ្សងេទៀតស�ិតេនេ្រកមអនុភាពៃន
ទំងឡាយៃនអនុស��េនះ េហយនិងរវិេសធនកម�មុនៗម ែដលខួនបានទទួលយកែតប៉ុេណា� � មា្រ៥១ ១-
អគ�េលខធិរៃនអង�ករសហ្ជាជាតិទទួល និងប��ូនដល់្រគប់ទំងអស់នូវត�បទៃន
ករ ដក់លក�ខ របស់រដ�នានា ែដលបានេធ�េឡងេនេពលឲ្យសច�ប័ន ឬេនេពលសុំចូល
75
២- ករដក់លក�ខណ�ណាមួយែដលផ�ុញនឹងកម�វត �ុ េហយនិងេគាលេដអនុស��េនះ មិន្ អនុ��តេឡយ។ ៣-
ករដក់លក�ខណ�េនះ អចដកវិញបានេន្រគប់េពញេវលអ�ស័យករ
លយលក�ណ៍អក្សរស�ីប��េនះ ដល់អគ�ករសហ្របជាជាតិ ែដ ប់មកនឹ ងជូនដំ ណឹងដល់រដ�ឯេទៀត។ ករជូនដំណឹងជាលយលក�ណ៍អក្សរ នឹងមាន្របសិទ�ភាពេនៃថ�ែដលអគ�េលខធិ មា្រ៥២ រដ�ភាគី អចសុ ំសយពីអនុស� �េនះបាន អ�ស័យេដយករជូនដំណឹងជណ៍អក្សរដល អគ�េលខធិកសហ្របជាតិ។ ករសុ ំរំសយខ�ួនមាន្របសិទ�ភាពមួយឆា�ំ េ្រក អគ�េលខធិករបានទទួលកដំ ណឹងេនះ។ មា្រ៥៣ អគ�េលខធិករអង�ករសហ្របជាជាតិ ្រត�វបានចតទួ លរក្សោទុកអនុស��េន មា្រ៥៤ សំេណេដមៃនអនុស��ែលមានអត�បទជាភាសចិន បារំង រុស្សី អង់េគ�ស អរ៉ប់ ន េនះមាតៃម�េស�គា េហយនិង្រត�វតំកល់ទុកេនងអគ�េលខធិករសហ្របជា ជាបន ប់ៃនកិច�េនះ ភាគីហត�េលខីខងេ្រកម បានទទួល��តយា៉ងេពញេលញពីរដ�ភិ របស់ខ�ួន បានចុះហត�េលខេនេលអនុស��េ វិ្រកឹត២០០៤)។ (នាយកដ�នណុះបណា�ល និង �
ឯកសារេយ ១. េសៀវបេ្រង�នសិទ�ិកុម (នាយកដ�នបណ �ុះប ណា�ល និងវិ្រកិតក២០០៤)។ ២. របាយករបណ �ុះប ណា�លស�ីពីសិទ�ិក (អង�ករCAMP ឆា�ំ២០០៧)។ ៣. កម�វិធីសិក្សោស�ូលស�ីពីសិទ�ិកុមារ (គណៈកមា�ធិករអង�ករេ្រករដ�ភិបាល េដម្បីសិ២០០៤)។
76