von Das derErde Lied der

Kristiina

Poska dirigent

Christianne Stotijn alt

Gustav Mahler 1860–1911

Das Lied von der Erde met afwisselend

Filip Rathé °1966

~ Em cada lago…

I Das Trinklied vom Jammer der Erde

1 Aguardo

II Der Einsame im Herbst

2 As coisas inatingíveis

III Von der Jugend

3 Quêre-las

IV Von der Schönheit

4 A mágica presença

V Der Trunkene im Frühling

5 O exclui

VI Der Abschied

Gustav Mahler 1860–1911

Das Lied von der Erde

Mahler componeerde Das Lied von der Erde in de nasleep van drie pijnlijke gebeurtenissen die zijn leven in 1907 op losse schroeven zetten: de dood van zijn oudste dochter, zijn ontslag bij de Weense opera na vileine antisemitische aanvallen in de pers én de diagnose van een ongeneeslijke hartkwaal.

Doordrongen van zijn eigen sterfelijkheid voelde Mahler de innerlijke noodzaak om zijn oeuvre samen te vatten in een universele getuigenis over leven en dood. Op zoek naar geschikte teksten zette hij zeven gedichten uit Die chinesische Flöte naar zijn hand, traditionele Chinese natuurlyriek hertaald door Hans Bethge. Samen vormen ze het uitgangspunt van een orkestliedcyclus — of is het een gezongen symfonie? — met één overkoepelende en indringende boodschap: Mahlers persoonlijke afscheid van de wereld.

1908–1909

• De eerste Ford Model T loopt van de band.

• Leon Trotsky richt samen met een aantal Russische ballingen in Wenen de krant Pravda (‘Waarheid’) op.

• België neemt Congo-Vrijstaat sinds 1884–85 ‘eigendom’ van Leopold II over, en lijft het onder de naam Belgisch-Congo in als kolonie.

Filip Rathé ° 1966

Em cada lago…

— afwisselend met Das Lied von der Erde

Filip Rathé belicht via zijn nieuwste partituur Em cada lago… (‘In elk meer…’) met vijf muzikale spotjes details uit de zes ‘schilderijen’ die samen Das Lied von der Erde vormen. Zijn muziek fungeert bewust als een pendant. Om die reden vormen niet de hertalingen van de oude Chinese gedichten in Mahlers werk het uitgangspunt, maar wel de poëzie van de Portugese dichter Fernando Pessoa (deel 1 en 5) en zijn Braziliaanse collega Mário Quintana (deel 2 t/m 4). “Grandioos”, zo omschrijft Rathé hun gedichten: mijmeringen over grootsheid in volledigheid, over wachten op wat je niet kent, over hoe alles eindigt in stilte… In het gebruik van natuurbeelden om grote levensvragen te adresseren, komen ze heel dicht bij de teksten van Das Lied. Vanuit de beelden van Pessoa en Quintana schiep Rathé overwegend donkere klanklandschappen… donker in al hun schoonheid.

2022–2023

• Russische invasie van Oekraïne.

• Overlijden van de Britse koningin Elizabeth II.

• Zware aardbevingen treffen Turkije en Syrië.

I. Das trinklied vom Jammer der Erde

Schon winkt der Wein im goldnen Pokale. Doch trinkt noch nicht, erst sing ich euch ein Lied!

Das Lied vom Kummer

Soll auflachend in die Seele euch klingen. Wenn der Kummer naht, Liegen wüst die Gärten der Seele, Welkt hin und stirbt die Freude, der Gesang. Dunkel ist das Lieben, ist der Tod.

Herr dieses Hauses!

Dein Keller birgt die Fülle des goldenen Weins!

Hier diese Laute nenn’ ich mein!

Die Laute schlagen und die Gläser leeren, Das sind die Dinge, die zusammenpassen. Ein voller Becher Weins zur rechten Zeit

Ist mehr wert als alle Reiche dieser Erde!

Dunkel ist das Leben, ist der Tod.

Das Firmament blaut ewig, und die Erde Wird lange fest stehn und aufblühn im Lenz. Du aber, Mensch, wie lange lebst denn du?

Nicht hundert Jahre darfst du dich ergötzen An all dem morschen Tande dieser Erde!

Seht dort hinab! Im Mondschein auf den Gräben

Hockt eine wild-gespenstische Gestalt.

Ein Aff ist’s! Hört ihr, wie sein Heulen

Hinausgellt in den süßen Duft des Lebens!

Jetzt nehmt den Wein! Jetz ist es Zeit, Genossen!

Leert eure goldnen Becher zu Grund!

Dunkel ist das Leben, ist der Tod.

I. Het drinklied over de ellende der aarde

Reeds wenkt de wijn in gouden bokalen, maar drink nog niet, eerst zing ik jullie een lied! Het lied van de kommer moet jullie schaterlachend in de ziel klinken. Wanneer de kommer nadert liggen de tuinen van de ziel er verwilderd bij, verwelkt en sterft de vreugde, het lied.

Duister is het leven, is de dood.

Heer van dit huis!

Uw kelder bergt de overvloed aan gouden wijn! Hier, deze luit noem ik de mijne! De luit aantokkelen en de glazen ledigen, dat zijn de dingen die tezamen passen. Een volle beker wijn te juister tijd is meer waard dan alle rijken dezer aarde! Duister is het leven, is de dood.

Het firmament kleurt eeuwig blauw en de aarde zal lang blijven bestaan en opbloeien in de lente. Jij echter, mens, hoe lang leef jij eigenlijk? Nog geen honderd jaren mag je je verlustigen in alle vermolmde beuzelarijen van deze wereld!

Ziet daar beneden!

In het schijnsel van de maan op de graven hurkt een wilde spookachtige gedaante. Het is een aap. Horen jullie hoe zijn gebrul het uitschreeuwt in de zoete geur van het leven! Neemt nu de wijn! Nu is het tijd, kameraden!

Leegt jullie gouden bekers tot op de bodem! Duister is het leven, is de dood.