Het klasje van Pronk Tabitha Gerrets
Het klasje van Pronk | Les 1 Tabitha Gerrets, 5 oktober 2013 Wat is ontwikkeling? Jan Pronk verdoet geen tijd met introducties. Hij komt direct ter zake. Ik krabbel iets in mijn schrift, iets met proces, verandering en vooruitgang met een vraagteken (want wat voor mij vooruitgang is hoeft het voor jou niet te zijn natuurlijk, toch?). Lekker kort en bondig. Maar zeker niet de bondigste van allemaal, want een van mijn medecursisten definieert het simpelweg als verandering. ‘Dan kunnen we het woord ‘ontwikkelings-puntje puntje’ net zo goed vervangen door ‘veranderings-samenwerking, -processen’ enzovoorts’, aldus Pronk. Nee, dat kon niet. Ontwikkeling kan dan wel verandering zijn, maar alle verandering is nog geen ontwikkeling. Er vallen intussen nog wat termen als toenemend welzijn, benutten van potentieel, en dat alles binnen politieke, sociale dan wel economische dimensies, maar Pronk is nog niet tevreden. Waar we het wel over eens zijn is dat ontwikkeling iets met mensen te maken heeft. We maken een zijsprongetje: Wanneer begon ontwikkeling? Zolang er al mensen op aarde zijn, en meer precies: toen de tweede mens ten tonele kwam. Ontwikkelen doe je namelijk niet in je eentje, maar altijd in relatie tot en onder invloed van. En wanneer stopt het? Uuh.. wanneer de een na laatste mens van het toneel verdwijnt? Er klinkt gelach, maar Pronks punt is gemaakt: ontwikkeling is er al sinds mensenheugenis en zal er zijn zolang er mensen op aarde zijn. Het is een nagenoeg eindeloos proces van verandering. Intussen wordt een van onze medecursisten stevig aan de tand gevoeld wat zij precies doet voor de NGO waar zij werkt. Zij steunt kwetsbare groepen in ontwikkelingslanden. Hoe? Met geld. En wat doet zíj dan precies? Zij beoordeelt projectaanvragen. En voor wie brengen die projecten verbetering? Voor een selecte groep mensen, want de middelen zijn beperkt. En hoe lang duurt zo’n project? Tijdelijk. Kortom, niet iedereen wordt bereikt en ook niet voor altijd. Pronk laat dit even op ons inwerken en keert terug naar de hamvraag: wat voor verandering brengt ontwikkeling precies? Genuanceerd en relativistisch als we zijn, houden we dapper ons mond. Dus Pronk zegt het uiteindelijk zelf: het is een proces van verandering dat leidt tot… verbetering. Ai. Verbetering, verbetering.. maar voor wie dan wel? Want wat voor de één een verbetering is, is voor de ander wellicht een achteruitgang. Nou, daar kon maar een antwoord op zijn aldus Pronk: ‘Voor de mensen die in dat proces zitten’ en only they can be the judge of that, laat dat duidelijk zijn. En daar zitten nog een paar randvoorwaarden aan. Zo is er geen sprake van vooruitgang als de vooruitgang van sommigen ten koste gaat aan die van anderen. En je bent er ook niet als 51% profiteert en de andere 49% niet. En als vandaag 9 van de 10 mensen profiteren maar morgen 8, dan spreek je ook niet van vooruitgang. Er moet een groeiperspectief in zitten. Dan ben je dus zo een paar uur verder, maar dan heb je ook wat: Ontwikkeling is een voortdurend proces van verandering met een perspectief op verbetering waarbij het aantal mensen dat profiteert voortdurend toeneemt. Leidend hierbij is: het is vooruitgang voor en in de ogen van de mensen in de samenleving zelf. Twee broodjes en een glas melk verder belanden we bij de tweede vraag: zijn alle dimensies van ontwikkeling (e.g. politiek, economisch, sociaal/cultureel) even belangrijk?
[1]
Het klasje van Pronk Tabitha Gerrets Nou dat zijn ze ongetwijfeld, maar dat zien we niet in de praktijk toch? Het klasje vindt unaniem dat de economische dimensie van ontwikkeling de meeste aandacht krijgt. Koren op de molen van Pronk, van origine ontwikkelingseconoom. Er volgt een betoog over de economische benadering van welvaart die kort gezegd neerkomt op: een snelle welvaartstoename is gebaat bij inkomensongelijkheid. Om welvaart te kunnen vermeerderen, moet je investeren. Om te kunnen investeren moet je gespaard hebben. En om te kunnen sparen moet je meer verdienen dan je op maakt. Het duurt te lang om te wachten tot iedereen genoeg verdient om te kunnen sparen>investeren->welvaart vermeerderen, dus dan maar liever eerst aan de gang met een kleine selectie club rijken, die snel zorgt voor welvaartstoename welke vervolgens over meer mensen uitgesmeerd kan worden. Minpuntje: dit is zolang wij geschiedenis documenteren nog nooit vrijwillig gegaan, maar altijd onder druk van het volk (zie opkomst vakbonden na de industriële revolutie). Volgens Pronk moet een maatschappij dan ook zo worden georganiseerd dat er wordt geanticipeerd op die blinde vlek van de machthebbers die niet uit zichzelf beginnen te verdelen. Dit kan door waarden vast te leggen in wetten en daarop toe te laten zien door instituties. Die waarden, rechten en instituties kunnen er voor zorgen dat steeds meer mensen in de samenleving meeprofiteren. Maar de economische dimensie alleen is niet genoeg om ‘ontwikkeling’ te weeg te brengen. Ons bruto nationaal product (BNP) is slechts een benadering van onze welvaart (de relatie tussen middelen en behoeften) en ons welzijn (relatie tussen kosten en behoeften) en zegt bijvoorbeeld niets over de kosten die er voor gemaakt zijn, de ongelijkheid die er onder schuil gaat en de werkelijke behoeften van de samenleving. Kortom ook de politieke en sociaal/culturele dimensie mogen niet vergeten worden. En binnen no time staat er een prachtige matrix op het whiteboard waar ontwikkeling is al haar dimensies te bewonderen is: Ontwikkeling
In economische zin
In politieke zin
In sociaal/culturele zin
Groei
Economische groei
Natievorming
Bewustwording
Verdeling
Gelijke verdeling van middelen
Gelijke verdeling van macht
Gelijke verdeling van rechten/Emancipatie
Verandering
Gelijke inkomensverdeling
Versterking van de positie in de wereld/autonomie
Aangepaste normen en waarden
Kortom: ontwikkeling is alles, omvat alles en huist daardoor ook conflicterende elementen in zich. Een belangrijke randvoorwaarde is dat mensen in de samenleving zelf bepalen wat ontwikkeling voor hen is, maar dat het pas echt ontwikkeling is als er een voortdurend perspectief van verbetering is en dat die verbetering voor een steeds grotere groep mensen geldt. Een proces dat theoretisch gezien pas eindigen zou als ook de allerlaatste mens meeprofiteert. Tientallen vragen dringen zich op: Hoe ga je om met tegengestelde belangen? Waar begint en eindigt ieders verantwoordelijkheid? Hoe organiseer je dit in een wereld met > 7 miljard mensen. Maar de ‘bel’ gaat. Wordt over een maand vervolgd. Heb je ook vragen en/of opmerkingen? Mail ze me naar tabitha.gerrets@gmail.com en ik tracht ze mee te nemen naar een van de volgende colleges. [2]