International Pharmaceutical Conference - Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë
“CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY” “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI” Organized by Institute for Pharmaceutical Research and Development In cooperation with Order of Pharmacists of Albania Organizuar nga Instituti për Hulumtim dhe Zhvillim Farmaceutik në bashkëpunim me Urdhrin e Farmacistëve të Shqipërisë
Scientific Committee / Këshilli shkencor 1. Prof. Dr. Milena Jadrijevic-Mladar Takac, EUFEPS ExCo member; Faculty of Pharmacy and Biochemistry, University of Zagreb, Zagreb, Croatia 2. Prof. Dr. Besnik Jucja Department of Pharmacy, Faculty of Medicine, University of Tirana, Albania 3. Prof. Dr. Ledjan Malaj Department of Pharmacy, Faculty of Medicine, University of Tirana, Albania 4. Prof. Dr. Naser Ramadani, Faculty of Medicine, University of Prishtina, Kosova 5. Prof. Dr. Azem Lajci Department of Pharmacy, Faculty of Medicine, University of Prishtina, Kosova 6. Prof. Dr. Rexhep Hoxha, Faculty of Medicine, University of Prishtina, Kosova 7. Prof. Dr. Gjergji Minga, Faculty of Medicine, University of Tirana, Albania
Organizing Committee / Këshilli Organizativ Agim Qaka Iris Hoxha Alban Kryeziu Ismajl Shurdhaj Ardian Ukmata Milaim Abdullahu Arijan Jaupllari Rexhep Halimi Dren Qerimi Sali Tolaj Driton Shabani Shefqet Mehmetukaj Etleva Ruci Zenun Muja Fatmir Hajdari
President Organizing Committee / Kryetar i Këshillit Organizativ Dr. sc. Zehadin Gashi
Editor-in-chief / Kryeredaktor Dr. sc. Zehadin Gashi
Lektor Shefajet Berisha
Participating countries / Shtetet pjesëmarrëse Albania, Austria, Bosnia and Herzegovina, Croatia, France, Germany, Italy, Kosovo, Macedonia, Montenegro, Serbia, Slovenia, Switzerland, USA Shqipëria, Austria, Bosna dhe Hercegovina, Kroacia, Franca, Gjermania, Italia, Kosova, Maqedonia, Mali i Zi, Serbia, Sllovenia, Zvicra, SHBA
Publisher / Botues “ALB-MED”, Dragash
CONTENTS / PËRMBAJTJA
I. PHARMACEUTICAL SCIENCE AND POLICY............................................7
SHKENCA DHE POLITIKA FARMACEUTIKE....................................7
1.
EUFEPS SCIENCE POLICY AND EUFEPS POSITION PAPER ON HORIZON 2020.......... 8 FESHF POLITIKAT E SHKENCËS DHE FESHF POZICIONI I PREZANTIMIT NË PROSPEKT 2020............................................... 9 NATIONAL DRUG POLICY........................... 10 POLITIKAT KOMBËTARE TË BARNRAVE.11 PHARMACEUTICAL LEGISLATION A SUBJECT IMPORTANT IN PROFESSIONAL FORMATION TO PHARMACISTS................ 12 LEGJISLACIONI FARMACEUTIK NJË LËNDË E RËNDESISHME NË FORMIMIN PROFESIONAL TË FARMACISTËVE.......... 13 ORGAN TRANSPLANTS FROM DONORS WHO LIVE: BETWEEN BIOETHICS AND LAW IN ALBANIA.......................................... 14 TRANSPLANTI I ORGANEVE NGA DHURUESIT QË JETOJNË: MIDIS BIOTIKES DHE LIGJIT NË SHQIPËRI ........................... 15 ALBANIAN LEGISLATION ON OTC DRUGS, THE IMPLEMENTATION OF EU DIRECTIVES................................................... 16 LEGJISLACIONI SHQIPTAR MBI BARNAT OTC, IMPLEMENTIMI I DIREKTIVAVE TË BE-së ................................................................ 17 A PHARMACISTS CONTRUCTIVE VIEWPOINT AGAINST THE ALBANIAN PHARMACEUTICAL SYSTEM .................... 18 SYRI VIGJILENT I FARMACISTIT NË VËSHTRIMIN E SISTEMIT FARMACEUTIK SHQIPTAR....................................................... 19
2. 3. 4. 5. 6.
II. GOOD PRACTICE OF CLINICAL PHARMACY.......................21
PRAKTIKA E MIRË E FARMACISË KLINIKE.........................21
7.
THE EFFICIENCY OF PPI AFTER ENDOSCOPIC HEMOSTASIS IN PATIENTS WITH BLEEDING PEPTIC ULCER AND ROLE OF HELICOBACTER PYLORI........... 22 EFIKASITETI I IPP PAS HEMOSTAZËS ENDOSKOPIKE NË TË SËMURËT ME ULCERË PEPTIKE GJAKDERDHËSE DHE ROLI I HELICOBACTER PYLORI................ 23 TREATMENT OF ARTERIAL HYPERTENSION, A STUDY IN FIVE CITIES IN ALBANIA.................................................... 24 TRAJTIMI I HIPERTENSIONIT ARTERIAL, NJË STUDIM NË PESË QYTETE TË SHQIPËRISË.................................................... 25
8.
9. 10.
11. 12.
BLOOD CONTROL FOR ANEMIA IN CHILDREN FROM 0-6 YEARS OLD IN VLORA HOSPITAL REGION......................... 26 KONTROLLI I GJAKUT PËR ANEMI NË FËMIJËT E MOSHËS 0 – 1 VJEÇ NË SPITALIN RAJONAL NË VLORË................. 27 IMPACT OF THE NUMBER OF THROMBOCYTES AND OF THE HEMOGLOBIN’S CONCENTRATION IN THE PREDICTION OF THE PROTEINURIA DEVELOPMENT CAUSED BY THE APPLICATION OF BEVACIZUMAB............. 28 NDIKIMI I NUMRIT TË TROMBOCITEVE DHE I KONCENTRIMIT TË HEMOGLOBINËS NË PARASHIKIMIN E ZHVILLIMIT TË PROTEINURISË TË SHKAKTUAR ME APLIKIMIN E BEVACIZUMABIT.......................................... 30 ADAPTOGEN AND IMUNOSTIMULANT HERBS.............................................................. 32 BIMËT MJEKSORE ADAPTUESE DHE IMUNOSTIMULANTE................................... 34 NEED APPLICATION OF BIOTECHNOLOGICAL PRODUCTS IN THE ALBANIAN MARKET ................................... 36 NEVOJA E APLIKIMI TË PRODUKTEVE BIOTEKNOLOGJIKE NË TREGUN SHQIPTAR ...................................................... 37
III. GOOD PRACTICE IN PHARMACY......................................39
PRAKTIKA E MIRË NË FARMACI..........................................39
13.
THE ROLE OF PHARMACISTS’ ORDER IN THE ALBANIAN PHARMACEUTICAL SYSTEM........................................................... 40 ROLI I URDHRIT TË FARMACISTËVE NË SISTEMIN FARMACEUTIK SHQIPTAR...... 41 MACEDONIAN CHAMBER OF PHARMACISTS PROFESSIONAL ORGANIZATION OF PHARMACISTS IN REPUBLIC OF MACEDONIA: STRUCTURE, ROLE AND ACTIVITIES ................................................... 42 ODA E FARMACISTËVE TË MAQEDONISË - ORGANIZATË PROFESIONALE E FARMACISTËVE TË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË - ORGANIZIMI, ROLI DHE ATIVITETET.................................................... 43 PROGRESS OF THE SCIENCES AND RESPECTIVE MEDICAL, PHARMACEUTICAL SERVICES REQUIRES THE MOST COMPREHENSIVE AND DEEP COOPERATION AND COORDINATION OF THEIR ACTIVITIES ....................................... 44
14.
15.
MBARËVAJTJA E SHKENCAVE DHE SHËRBIMEVE PËRKATËSE MJEKËSORE, FARMACEUTIKE KËRKON BASHKËPUNUMIN E BASHKËRENDIMIN GJITHMONË E MË TË GJERË E MË TË THELLUAR TË VEPRIMTARIVE TË TYRE.45 LACK OF COMPLETE INSTRUCTIONS ON THE PROPER USE OF DRUGS, IMPAIRS THE SAFE TREATMENT AND THE MAINTENANCE OF THE FARMACIST`S AUTHORITY................................................... 46 MUNGESA E UDHËZIMEVE TË PLOTA PËR PËRDORIMIN E DREJT TË BARIT, FAKTOR QË PO NDIKON SHUMË NË MJEKIMIN E SIGURT DHE RUAJTJEN E AUTORITETIT TË FARMACISTIT.......................................... 47
V. GOOD MANUFACTURING PRACTICE...............................................71
IV. PHARMACOVIGILANCE AND DRUG TOXICOLOGY...........................49
PRAKTIKA E MIRË E PRODHIMIT........................................71
FARMAKOVIGJILENCA DHE TOKSIKOLOGJIA E BARNAVE..........49
25.
17.
TERATOGEN DRUG ACTIONS AND POSSIBILITY IN TRACKING THE CHANGES ON MALFORMATIONS DURING THE PREGNANCY WITH ULTRASONOGRAPHY.. 50 VEPRIMET TERATOGJENE TË BARNAVE DHE MUNDËSIA E PËRCJELLJES SË NDRYSHIMEVE TË KEQFORMIMEVE GJATË SHTATZËNISË ME ULTRASONOGRAFI....................................... 52 CEFTRIAXONE INDUCED DEATH IN 33-YEAR-OLD FEMALE PATIENT............... 54 CEFTRIAXONI SHKAKTON VDEKJEN TEK PACIJENTJA SHTATZËNË 33 VJEÇARE..... 55 THE EXPRESSION OF PTHRP IN THE LUNG OF NORMOTHERMIC AND HYPOTHERMIC SEPTIC PIGS................................................... 56 TË SHPREHURIT E PTHRP-së NË MUSHKËRITË E DERRAVE NORMOTERMIK DHE HIPOTERMIK......... 57 THE PROPER USE OF THE ANTIBIOTICS WHAT IS KNOWN ABOUT IT AND WHAT ARE THE IMPACTING FACTORS?.............. 58 PËRDORIMI I DREJT I ANTIBIOTIKËVE SA NJIHET DHE NGA NDIKOHET? ............ 60 THE ROLE OF PHYTOPHARMACOVIGILANCE FOR THE SAFE USE OF HERBAL MEDICINES.......... 62 ROLI I FITOFARMAKOVIGJILENCËS NË PËRDORIMIN E SIGURT TË BARNAVE BIMORE........................................................... 63 A NEW SYSTEM TO HELP PATIENTS ‘THE TRAFFIC LIGHT OF MEDICAMENTS”....... 64
RELEVANCE OF THE IMPLEMENTATION OF GMP-QUALITY DRUG............................ 72 RËNDËSIA E ZBATIMIT TË PMP-së NË CILËSINË E BARNAVE................................. 73 PREPARING THE MAGISTRAL PERORAL AND OPHTHALMIC PREPARATIONS FROM THE READY-MADE PHARMACEUTICAL FORMS............................................................. 74 PËRGATITJA E PËRGATESAVE MAGJISTRALE PERORALE DHE OFTALMIKE NGA FORMAT FARMACEUTIKE TË GATSHME.................. 76 FORMULATION AND EVALUATION OF HYDROXYETHYLCELLULOSE CAPSAICIN GEL................................................................... 78 FORMULIMI DHE VLERËSIMI I XHELIT TË HIDROKSIETILCELULOSËS SË CAPSAICINËS................................................. 79 DEVELOPMENT STRATEGIES FOR HERBAL PRODUCTS REDUCING THE INFLUENCE OF NATURAL VARIANCE IN DRY MASS ON TABLETING PROPERTIES AND TABLET CHARACTERISTICS............ 80 STRATEGJITË ZHVILLIMORE PËR PRODUKTET BIMORE NË REDUKTIMIN E NDIKIMIT TË NDRYSHIMEVE NATYRORE NË MASË TË THATË NË CILËSIN E TABLETAVE.................................................... 81 IMPORTANCE OF MAGISTERIAL PREPARATIONS IN THE DERMATOLOGICAL PRACTICE................. 82 RËNDËSIA E PËRGATESAVE MAGJISTRALE NË PRAKTIKËN DERMATOLOGJIKE....................................... 83 AUTHOR INDEX/INDEKSI I AUTORËVE... 84
16.
18. 19. 20. 21. 22.
NJË SISTEM I RI SHENJASH NË NDIHMË TË PACIENTI - “SEMAFORI I BARNAVE”. 65 23. ABUSE OF BENZODIAZEPINES IN ALBANIAN SOCIETY Cases Report (Poster presentation)................... 66 KEQPËRDORIMI I BENZODIAZEPINAVE NË SHOQËRINË SHQIPTARE....................... 67 24. CHEMICAL SYNTHESIS OF SOME SPHINGOLIPID ANALOGS AND THEIR CYTOTOXIC ACTIVITY................................ 68 SINTEZA KIMIKE E DISA ANALOGËVE TË SFINGOLIPIDEVE DHE AKTIVITETI CITOTOKSIK I TYRE..................................... 69
26.
27. 28.
29.
Dear attendants, We are meeting after four years in an important international event to unfold the achievements and challenges in the field of pharmacy and medicine in general. During these past four years we faced with many difficulties and challenges, but we also had achievements and advanced successes in the field of medicine in general, and especially in pharmacy. Contemporary rapid developments in Europe and in our country unfortunately were not taken seriously and with merited attention. This lack of interest and seriousness, being far from meetings and professional upgrading, has left us far from achievements in our country, while it was helped by the impacts of different groups of interest. Nevertheless, we are happy with the fact and we are proud with the results of our colleagues, who are working abroad such as in Germany, Switzerland, Slovenia, Austria, etc., they are being represented with a dignity in the sciences of medicine in general and especially in the field of pharmacy. This work and this engagement anyway deserve a welcome and our admiration. Also, it is to welcome the readiness of our colleagues from the region, Europe and wider to bring to us their experiences of the contemporary developments in pharmacy. I wish this conference creates not only friendship ties but also a professional cooperation, by enabling the new generations to go forward with firm steps towards the new and professional developments. Having in regard that this conference is offering an opportunity to present the modern achievements and experiences, as well as the discussion of difficulties that our profession is facing with, it will help us in realization of objectives and overcoming the difficulties. I wish the constructive debate and recommendations are in a friendly, collegial and professional spirit. Moreover, to be a strong message to potential changes, of course positive ones, in the benefit of joint improvement for bigger achievements and successes. All our work, engagement, commitment and readiness will contribute to ensure and offer more quality pharmaceutical and medical services for the health, to increase the accountability and respect to the profession and the pace with the contemporary developments. Zehadin Gashi, PhD President Organizing Committee
5
Të dashur pjesëmarrës, Po takohemi pas katër viteve në një eveniment të rëndësishëm ndërkombëtar për të shpalosur të arriturat dhe vështirësitë në fushën e farmacisë dhe mjekësisë në përgjithësi. Gjatë këtyre katër viteve të kaluara patëm vështirësi dhe sfida të shumta, por patëm edhe të arritura dhe suksese avancuese në fushën e mjekësisë në përgjithësi, të farmacisë në veçanti. Zhvillimet e hovshme bashkëkohore në Evropë, tek ne, për fat të keq, nuk u përcollën me seriozitet dhe vëmendje meritore. Kjo largësi e interesimit dhe joseriozitetit, duke qenë larg takimeve dhe ngritjes profesionale, na kanë lënë larg të arriturave në vendin tonë, ndërsa kësaj në masë të madhe i kanë kontribuar edhe ndikimet e ndryshme të grupeve të interesit. Megjithëkëtë, neve na gëzon fakti dhe ndihemi krenar me rezultatet e kolegëve tanë, të cilët në punën e tyre jashtë vendit, si në Gjermani, Zvicër, Sloveni, Austri etj., po përfaqësohen në mënyrë të denjë në shkencat mjekësore në përgjithësi, atyre farmaceutike në veçanti. Kjo punë dhe ky angazhim gjithësisë meriton përshëndetjet dhe admirimet tona. Gjithashtu është për t’u përshëndetur dhe mirëpresim gatishmërinë e kolegëve tanë nga rajoni, Evropa dhe më gjerë për të na sjellë përvojat e tyre të zhvillimeve bashkëkohore në farmaci. Uroj që kjo konferencë të krijoj jo vetëm lidhje miqësore, por edhe një bashkëpunim profesional, duke i mundësuar gjeneratave të reja të ecin me hapa të sigurt drejt zhvillimeve më të reja bashkëkohore dhe profesionale. Kjo konferencë, duke pasur parasysh se ofron mundësinë e prezantimit të arriturave dhe përvojave bashkëkohore si dhe të debatimit të vështirësive me të cilën ballafaqohet profesioni ynë, do të na ndihmon në realizimin e objektivave dhe tejkalimin e vështirësive. Uroj që debati konstruktiv dhe rekomandimet të jenë në frymën miqësore, kolegiale dhe profesionale. Për më tepër të jenë një mesazh i fortë për ndryshimet e mundshme, gjithsesi pozitive, në dobi të ecjes së përbashkët për të arritura dhe suksese më të mëdha. E gjithë puna, angazhimi, përkushtimi dhe gatishmëria jonë do të kontribuojë për të siguruar dhe ofruar shërbime farmaceutike dhe mjekësore sa më kualitative për shëndetin, të rrisë përgjegjësinë dhe respektin ndaj profesionit dhe hapërimit me zhvillimet bashkëkohore. Dr.sc. Zehadin Gashi Kryetar i Këshillit Organizativ
6
I PHARMACEUTICAL SCIENCE AND POLICY SHKENCA DHE POLITIKA FARMACEUTIKE
7
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
1. EUFEPS SCIENCE POLICY AND EUFEPS POSITION PAPER ON HORIZON 2020
Milena Jadrijevic-Mladar Takac, EUFEPS ExCo member Faculty of Pharmacy and Biochemistry, University of Zagreb, Zagreb, Croatia jmtmilena@gmail.com
Abstract The European Federation for Pharmaceutical Sciences (EUFEPS, http://www.eufeps.org/) is the only pan-European body to represent the interests of scientists in industry, academia, government and other institutions engaged in drug research, development, regulation and policymaking through Europe. EUFEPS exists to help to meet the challenges and seize the opportunities created by the consolidations occurring both within Europe and globally, driven on by a combination of rapid advances in science and technology, economic pressures, and by political will. In this regard, a two important EUFEPS position papers are: ‘EUFEPS Position Paper on Horizon 2020’ which was approved by EUFEPS Executive Committee as of June 25, 2012, and ‘Draft Position Paper: Draft Proposal for EU Funding of Research & Training in Strategic Areas of Quality by Design (QbD) and Process Analytical Technology (PAT)’ (February, 2012). The Horizon 2020 is a more integrated approach to European science policy than expressed in the proposals previously drafted, and specifically considers: (i) promoting excellence in Science, (ii) establishing a sound
industrial leadership and (iii) expressing an ambition to address current and future societal challenges. Horizon 2020 also provides the possibility of adopting a more flexible and simplified management route to drive European research through innovation, research and development. EUFEPS perceives “Horizon 2020” as an opportunity for the European Union to promote actions towards a science-based R&D agenda that will enable safer translation to clinical practice of better medicines using streamlined and better methodologies, facing the need to answer unmet population and clinical needs. In the current moment it is also an opportunity for Europe to firmly promote a knowledge-based economy capable of supporting new industrial policies as the basis for active employment policies, at the same time delivering the instruments for better healthcare. Keywords EUFEPS, Pharmaceutical Sciences, EUFEPS Science Policy, Horizon 2020, Quality by Design (QbD) and Process Analytical Technology (PAT)
8
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
FESHF POLITIKAT E SHKENCËS DHE FESHF POZICIONI I PREZANTIMIT NË PROSPEKT 2020
Rezyme Federata Evropiane për Shkenca Farmaceutike (FESHF), http://www.eufeps. org/) është i vetmi organ pan-Evropian, i cili prezanton interesat e shkencëtarëve në industri, akademi, qeveri dhe në institucione tjera të cilat merren me hulumtimin e barnave, zhvillimin, rregulloret dhe përpilimin e politikave në Evropë. FESHF ekziston për të ndihmuar që të përmbushen sfidat dhe për t’i shfrytëzuar mundësitë e krijuara nga konsolidimet të cilat paraqiten në Evropë dhe globalisht, drejtuar nga një kombinim i zhvillimeve të shpejta në shkencë dhe teknologji, presione ekonomike dhe nga vullneti politik. Në këtë aspekt, dy prezantimet kryesore të FESHF janë: FESHF pozicioni i prezantimit në prospekt 2020’ e cila ishte miratuar nga Komisioni Ekzekutiv i FESHF-së me 25 Qershor 2012 si dhe ‘Draft Pozicioni i prezantimit: Draft Propozimi për Fondacionin Evropian për Hulumtim & Trajnimi në Fushat Strategjike të Kualitetit nga Dizajni (KnD) si dhe Procesi i Teknologjisë Analitike ( PTA)’ (Shkurt, 2012). Prospekti 2020 është një qasje më e integruar në politikat e shkencave Evropiane të cilat janë paraqitur në propozimet e draftuara më parë, dhe në mënyrë specifike konsideron: (i) nxitjen e ekselencës në shkencë,
(ii) krijimin e një udhëheqje të shëndoshë industriale dhe (iii) shprehjen e një ambicie për të adresuar sfidat aktuale dhe të ardhshme shoqërore. Prospekti 2020 gjithashtu ofron mundësinë e adaptimit të një rruge më fleksibile dhe të thjeshtuar të menaxhimit për të drejtuar hulumtimet evropiane nëpërmjet inovacionit, hulumtimit dhe zhvillimit. FESHF percepton “Prospektin 2020” si një mundësi e Bashkimit Evropian për të nxitur veprime drejt një shkence të bazuar R&D, një agjendë e cila do të mundësojë një përkthim të sigurt në praktikën klinike për barna më të mira duke përdorur metodologji më të mirë dhe të modernizuar, duke u përballë me nevojën për t’iu përgjigjur popullsisë së pakënaqur dhe nevojave klinike. Tanimë për Evropën gjithashtu ekziston një mundësi për të promovuar në mënyrë të vendosur një ekonomi të bazuar në dije, të aftë për të mbështetur politikat e reja industriale si bazë për politikat aktive të punësimit, dhe në të njëjtën kohë ofrimin e instrumenteve për kujdes më të mirë shëndetësor. Fjalë kyçe EUFEPS, shkencat farmaceutike, EUFEPS politika shkencore, Horizon 2020, kualiteti sipas dizajnit (QbD) dhe Teknologjia e procesit analitik (PAT)
9
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY�
2. NATIONAL DRUG POLICY
Mirsad Sabanredjovic Cantonal Chamber of Pharmacists Sarajevo, Bosnia and Hercegovina mirsadsabaredzovic@yahoo.com
Abstract A national drug policy is a professional and political document, which defines priority aims and tasks of the pharmaceutical sector as well as the way for their achievement. This document should comprise a framework for development and function of the pharmaceutical activities. Balance between all interested participants in the formation of this document is a basis for simultaneous coordination of different interests and equal distribution of responsibility. The necessity for the development of the NDP results from a series of determinations that are reflected in the fact that: drugs save lives, people cannot predict the illness, drugs are complex chemical components and biologically active substances, people cannot chose the adequate treatment without medical diagnostics and therapy, drugs are expensive, financial means are always insufficient. Basic aims of the national policy for drugs are: to ensure that efficient, quality, secured, relatively cheap drugs to be not only present for the population but also accessible, so the needs of the population would be met (essential drugs) and to ensure that drugs are used in a rational way.
Key components of NDP with regard to the main aims of the policy are: selection of essential drugs, accessibility (price), drug financing, supply system, regulative and quality system, rational use, researches, development of human resources, follow up and evaluation. Process of the creation of NDP is complex, comprehensive and extremely demanding and it is developed in 8 steps: to organize the process, to identify the main problems, to do make the detailed analysis of the situation, to determine the aims and guidelines of NDP, to produce the draft text of the document, to distribute it to everyone and to review the draft, formally to verify the policy, to launch the drug policy. Implementation of NDP is done through the application of the title plan (3-5 years), producing of annual action plans, determination of deadlines, responsibility distribution of the institutions and providing finances. Drug policy could be implemented in a successful way only if the government is committed and ready for the initiative. Keywords National policy, drugs
10
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
POLITIKAT KOMBËTARE TË BARNRAVE
Rezyme Politika kombëtare e barnave është dokument profesional dhe politik, i cili definon synimet prioritare dhe detyrat e sektorit farmaceutik si dhe mënyrat për arritjen e tyre. Ky dokument duhet të formojë një kornizë për zhvillim dhe funksionim të veprimtarisë farmaceutike. Baraspesha ndërmjet të gjithë pjesëmarrësve të interesuar në formimin e këtij dokumenti është bazë për bashkërendim të njëkohshëm të interesave të ndryshëm dhe shpërndarje të barabartë të përgjegjësisë. Nevoja e zhvillimit të PKB rrjedh nga një sërë determinantash që reflektohen në faktin se: barnat e shpëtojnë jetën, njerëzit nuk mund ta parashohin sëmundjen, barnat janë komponime kimike komplekse dhe biologjikisht substanca aktive, njerëzit nuk mund të zgjedhin trajtimin adekuat pa diagnostikë medicinale dhe terapi, barnat janë të shtrenjta, mjetet financiare gjithmonë janë të pamjaftueshme. Synimet themelore të politikave kombëtare të barnave janë: të sigurojnë që barnat efikase, kualitative, të sigurta, relativisht të lira të jenë jo vetëm prezente për popullatën, por edhe të arritshme, kështu që do të kënaqeshin nevojat për tërë popullatën (barnat esenciale) dhe të sigurojnë që barnat të shfrytëzohen në mënyrë racionale.
Komponentët kyçe të PKB lidhur me synimet kryesore të politikave janë: selektimi i barnave esenciale, qasja (çmimi), financimi i barnave, sistemi i furnizimit, rregullativa dhe sistemi i kualitetit, shfrytëzimi racional, hulumtimet, zhvillimi i burimeve njerëzore, përcjellja dhe evaluimi. Procesi i krijimit të PKB është kompleks, gjithëpërfshirës dhe jashtëzakonisht me kërkesë si dhe zhvillohet nëpër tetë hapa: të organizohet procesi, të identifikohen problemet kryesore, të bëhet analiza detaje e situatës, të vendosen synimet dhe udhëzimet e PKB, të bëhet drafti i tekstit të dokumentit, t’u shpërndahet të gjithëve dhe të rishikohet drafti, formalisht të verifikohet politika, të lansohet politika mbi barnat. Implementimi i PKB zbatohet nëpërmjet aplikimit të planit titullor (3-5 vjet), bërja e planeve vjetore të veprimit, vendosja e kufizimeve kohore, përcaktimi i përgjegjësive të institucioneve dhe sigurimi i financave. Politika për barnat mund të jetë e implementuar në mënyrë të suksesshme vetëm nëse qeveria është e përkushtuar dhe e gatshme për iniciativën. Fjalë kyçe Politikë kombëtare, barna
11
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
3. PHARMACEUTICAL LEGISLATION A SUBJECT IMPORTANT IN PROFESSIONAL FORMATION TO PHARMACISTS
Gentiana Qendro1, Ela Hoti2, Ledjan Malaj2, Mirela Miraci2, Department of Pharmacy, University ”Planetar of Tirana”, Tirana, Albania, Department of Pharmacy, Faculty of Medicine, University of Tirana, Tirana, Albania farmaci.genta@yahoo.com 1 2
Abstract Pharmaceutical legislation directs properly the professionals in to the legal norms and regulations applied in better use of medicaments.
lation in pharmacy. They conducted the training in Tirana, Fier, Gjirokastra and Shkodra. Conclusions At the end, it has been concluded that the violations were different as a result of unawareness of the law or due to the situations created. The classification of violations clarified how to organize the work in the future work in order to not repeat the same mistakes and implement the law in raising the quality of service to patients.
Aim The aim of the study is the importance in implementing the law properly and solving different problems displayed during the practice. Method A group of 73 pharmacy students worked out on various topics referred to applicable legislation and EU Directives. They drafted working plan for implementation during the practice. Students listed each case of law vio-
Keywords Pharmaceutical legislation, violation, EU Directives.
12
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
LEGJISLACIONI FARMACEUTIK NJË LËNDË E RËNDËSISHME NË FORMIMIN PROFESIONAL TË FARMACISTËVE
Rezyme Legjislacioni farmaceutik orienton drejt profesionistët në normat e rregullat ligjore të aplikuara për mirë përdorimin e barnave.
së ligjit në farmaci. Ata kryen praktikën në Tiranë, Fier, Gjirokastër, Shkodër. Konkluzione Në përfundim u arrit në konkluzionin se shkeljet ishin të ndryshme si rezultat i mosnjohjes së ligjit ose të kushtëzuara nga situatat e krijuara. Klasifikimi i shkeljeve krijoi një pasqyrë për mënyrën si të ndërtohet puna në të ardhmen për të mos përsëritur gabimet, zbatojë ligjin në rritjen e cilësisë së shërbimit ndaj pacientëve.
Qëllimi Qëllimi i studimit është rëndësia e zbatimit drejt të ligjit. Zgjidhja e problemeve të shfaqura gjatë periudhës së praktikës. Metoda Një grup prej 73 studentë të farmacisë zhvilluan tema të ndryshme referuar Legjislacionit në fuqi dhe Direktivave të BE-së. Hartuan planin e punës për zbatim gjatë praktikës. Studentët shënonin çdo rast të shkeljes
Fjalë kyçe Legjislacion farmaceutik, shkelje, Direktiva të BE-së.
13
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
4. ORGAN TRANSPLANTS FROM DONORS WHO LIVE: BETWEEN BIOETHICS AND LAW IN ALBANIA
Adalena Musaraj Faculty of Professional Studies, University “Alexander Mosiu” Durrës, Albania adanela.musaraj@gmail.com
Abstract In order to balance the demand for organs, the law that allows the organs donation from patients in life has changed in many countries, including Albania, where there is a growing attention to organ donation for transplantation from this group of donors. Since the Oviedos Convention (1997) prohibits body trading, legal and ethical debate has included two important issues that are related to each other: the protection of the donor`s health, who accepts to damages his welfare and on the other hand, the opportunity for economical benefit or loss. The purpose of this study is to compare the law of transplants (Albanian law No.10454, June 7th, 2012) with another French law for respecting the human body (Law revised on Au-
gust 6th, 2004), a law that reflects the public debate that blossomed during 2000s, when the French government approved this law in the parliament. Our law was also compared with Central European analogue laws. Albanian Law has never been reviewed and covers all the issues rose on transplants: from cells to bioethics. Medical legislation has changed in the mid 90s. Since then and until today, Albanian pharmaceutical market has developed a lot and the missing part (the law of transplanting cells, organs and tissues), was approved in parliament in June this year. Fjalë kyçe Law, organ transplantation, legislation
14
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
TRANSPLANTI I ORGANEVE NGA DHURUESIT QË JETOJNË: MIDIS BIOTIKES DHE LIGJIT NË SHQIPËRI
Rezyme Për të ekuilibruar kërkesën për organe, ligji i cili lejon dhurimin e organeve nga pacientë në jetë ka ndryshuar në shumë vende, duke përfshirë Shqipërinë, ku ka një vëmendje gjithnjë në rritje ndaj dhurimit të organeve për transplant nga ky grup dhuruesish. Meqë Konventa e Oviedos (1997) ndalon tregtimin e trupit, debati ligjor dhe etik ka përfshirë dy çështje të rëndësishme, që kanë lidhje me njëra-tjetrën : mbrojtja e shëndetit të dhuruesit, i cili pranon një ulje të mirëqenies së tij dhe nga ana tjetër, mundësia për përfitime ekonomike ose humbje ekonomike. Qëllimi i këtij studimi është krahasimi i ligjit të transplanteve (Ligji shqiptar, Nr.10454, 7 qershor 2012) me një tjetër ligj, atë francez për respektimin e trupit të njeriut (Ligj i përmirësuar në 6 gusht 2004), ligj i
cili pasqyron debatin publik që lulëzoi gjatë viteve 2000, kur qeveria franceze kaloi këtë ligj në parlament. Gjithashtu ligji ynë është krahasuar edhe me ligje analoge të Evropës Qendrore. Ligji shqiptar nuk është rishikuar asnjëherë dhe mbulon të gjitha problemet e ngritura nga transplantet : nga qeliza deri tek bioetika. Legjislacioni mjekësor ka ndryshuar në mes të viteve ’90. Që atëherë deri me sot, tregu farmaceutik shqiptar është zhvilluar shumë dhe pjesa që mungonte (ligji i transplantit për qelizat, organet dhe indet), u miratua në parlament, në qershor të këtij viti. Fjalë kyçe Ligj, transplantim organesh, legjislacion
15
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
5. ALBANIAN LEGISLATION ON OTC DRUGS, THE IMPLEMENTATION OF EU DIRECTIVES
Gentiana Qendro1, Ela Hoti2, Ledjan Malaj2 Department of Pharmacy, University ”Planetar of Tirana”, Tirana, Albania, Department of Pharmacy, Faculty of Medicine, University of Tirana, Tirana, Albania farmaci.genta@yahoo.com 1 2
Abstract OTC medicines are purchased without a prescription, increasing the level of abuse. Inappropriate use of them contains the risk of health problems.
group based on European legislation and the criteria established by it. The reason that lead to abuse and problems that arose in each case were rated.
Aim The aim of the study is to improve the Albanian legislation on OTC drugs, its limitations and implementation as of right of EU directives supporting the legislation of EU member states.
Conclusions At the end of this study we identified the problems in situation of Albania and also the steps that should be taken in having a more complete legislation according to the European law. The lawmakers are obliged to amend as soon as possible necessary classification criteria, advertising and review the list of OTC drugs.
Method A classification of drugs was conducted regarding the drugs prescribed by a doctor and drugs obtained without doctor’s prescription. A sub-division was made in the second
Keywords OTC drug, low, Directives.
16
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
LEGJISLACIONI SHQIPTAR MBI BARNAT OTC, IMPLEMENTIMI I DIREKTIVAVE TË BE-së
Rezyme Barnat OTC blihen pa recetë mjeku, duke rritur nivelin e abuzimit. Përdorimi pa kriter i tyre përmban riskun e problemeve shëndetësore.
lacionin Evropian dhe në kriteret e vendosura prej tij. U klasifikuan arsyet që qojnë në abuzim dhe problemet që shfaqen në çdo rast. Konkluzione Në përfundim të këtij studimi dolëm në konkluzionin se cilat janë problematikat në situatën e Shqipërisë dhe çfarë duhet të bëhet për të pasur një legjislacion më të kompletuar në përgjigje të plotë ligjin Evropian. Shtrohet si detyrë e ligjvënësve për të bërë sa më shpejt ndryshimet e domosdoshme lidhur me kriteret e klasifikimit, reklamimit, rishikimin e listës së barnave OTC
Qëllimi Qëllimi i studimit është përmirësimi i Legjislacionit Shqiptar për barnat OTC, kufizimet e tij dhe implementimi sa më i drejt i direktivave të BE-së, mbështetur me legjislacionin e vendeve anëtare të BE-së. Metoda U bë një klasifikim i barnave duke i ndarë në barnat që përshkruhen nga mjeku dhe barnat që blihen pa rekomandim. Në grupin e dytë u bë një nënndarje bazuar në Legjis-
Fjalë kyçe Bar OTC, ligj, Direktivë.
17
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY�
6. A PHARMACISTS CONTRUCTIVE VIEWPOINT AGAINST THE ALBANIAN PHARMACEUTICAL SYSTEM
Arian Jaupllari, Vigan Saliasi, Etleva Ruci, Iris Hoxha Order of Pharmacists of Albania ajaupllari@hotmail.com
Abstract Background The pharmacist is the center of reference in the pharmaceutical system. His watchful eye to protect the profession is the best scanner that shows how it works.
distributted manually , from a 3-month timeframe. The questionnaire was constructed on the basis of many sections, which include all the advantages and disadvantages of factors and actors in Albanian pharmaceutical system.
Aim Changes in Albanian pharmaceutical system in the 22 years of transition have seen a lot of progress, but did not avoid any step back. Their coverage is related to increase or decrease the quality of pharmaceutical services. First study of this kind, which regards the functioning of the system from the bottom up will serve as a more democratic and transparent opinion on the excellence of the pharmaceutical system.
Result This study shows the Albanian pharmaceutical system at all levels of its operation needs serious improvement. Order duty to protect the profession and pharmacists professionals charged us with the responsibility that all findings be sent to the respective levels of the system to set in motion factors and actors of the system, in order to improve pharmaceutical system to ensure the health and life of population.
Method Indipendent opinions of pharmacists through an anonymous questionnaire, published in official website UFSH and also
Keywords Pharmacists, pharmacy system
18
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
SYRI VIGJILENT I FARMACISTIT NË VËSHTRIMIN E SISTEMIT FARMACEUTIK SHQIPTAR
Rezyme Farmacisti është qendra e referencës në sistemin farmaceutik. Syri vigjilent i tij në mbrojtje të profesionit është skaneri më i mirë që tregon se si funksionon ai.
afati kohor 3 mujor. Pyetësori është ndërtuar mbi bazën e shumë rubrikave, të cilat përfshijnë të gjitha avantazhet dhe dizavantazhet e faktorëve dhe aktorëve në sistemin farmaceutik shqiptar.
Qëllimi Ndryshimet në sistemin farmaceutik shqiptar në 22 vjet tranzicion kanë shënuar shumë progres, por nuk kanë shmangur edhe ndonjë hap mbrapa. Pasqyrimi i tyre lidhet me rritjen ose uljen e cilësisë së shërbimit farmaceutik. Duke qenë studimi i parë më gjithëpërfshirës i këtij lloji, i cili e shikon funksionimin e sistemit nga poshtë lart do të shërbejë si mendimi më demokratik dhe transparent në përsosmërinë e sistemit farmaceutik.
Përfundime Ky studim evidenton se sistemi farmaceutik shqiptar në të gjitha hallkat e funksionimit të tij ka nevojë për shumë përmirësime. Detyrimi i Urdhrit në mbrojtje të profesionit dhe të profesionistëve farmacistë na ngarkon me përgjegjësinë që të gjitha konstatimet të dërgohen në hallkat përkatëse të sistemit për të vënë në lëvizje faktorët dhe aktorët e sistemit, më qëllim përmirësimin e sistemit farmaceutik për të garantuar shëndetin dhe jetën e popullatës.
Metoda Janë marrë mendimet e pavarura të farmacistëve nëpërmjet një pyetësori anonim, të publikuar në faqen zyrtare të UFSH, prej një
Fjalë kyçe Farmacist, sistemi farmaceutik.
19
20
II GOOD PRACTICE OF CLINICAL PHARMACY PRAKTIKA E MIRË E FARMACISË KLINIKE
21
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
7. THE EFFICIENCY OF PPI AFTER ENDOSCOPIC HEMOSTASIS IN PATIENTS WITH BLEEDING PEPTIC ULCER AND ROLE OF HELICOBACTER PYLORI
Zaim Gashi, S. Zekaj, A. Haziri, A. Poloshka UCC, Internal Disease Clinic, Gastroenterology Services, Prishtina drzaimgashi@hotmail.com
Abstract Background Nowadays PPI present cornerstone in the medical therapy of bleeding peptic ulcer.
Results In the PPI group, re-bleeding rate was evidenced in (8.33%) and in the H2RA group 14.5% (P< 0.05). The volume of transfused blood was lower in the PPI comparing to H2RA group (930 ml vs. 1540 ml and P< 0.05). In this study there was no statistically significant difference in the aspect of hospitalization, the need for surgical intervention and the mortality rate (P> 0.05).
Aim To compare the effect of intravenous (iv) pantoprazole (PPI) with iv ranitidine (H2RA) for bleeding peptic ulcers after endoscopic therapy. Methods After endoscopic haemostasis, 122 patients were randomized with PPI 80 mg + 8mg/h or H2RA 50 mg + 13mg/h, for 72 hrs, and for continuing with oral equivalent dose of these medicaments. The main accompanying measure was recurrence of bleeding before the release, for 14 days period. Other measures have included number of surgeries performed, volume of blood transfusions, mortality rate and hospital stay.
Conclusion A high-dose of pantoprazole infusion is more effective than a ranitidine parental infusion for prevention of re-bleeding in patients with peptic ulcers. Keywords: Bleeding peptic ulcer, re-bleeding, PPI, H2RA
22
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
EFIKASITETI I IPP PAS HEMOSTAZËS ENDOSKOPIKE NË TË SËMURËT ME ULCERË PEPTIKE GJAKDERDHËSE DHE ROLI I HELICOBACTER PYLORI
Rezyme Hyrja Sot IPP paraqesin gurthemel në terapinë mjekësore të gjakderdhjes nga ulcera peptike.
Rezultatet Në grupin IPP, rishfaqja gjakderdhjes ishte evidentuar në 8,33% dhe në grupin H2RA 14.5% (P <0.05). Vëllimi i gjakut të dhënë ishte më i ulët në grupin IPP në krahasim me H2RA, 930 ml vs 1540 ml (P <0.05). Në këtë studim nuk kishte ndryshim statistikor të rëndësishëm në aspektin e qëndrimit në spital, nevojën për intervenim kirurgjik dhe shkallën e vdekshmërisë (P> 0.05).
Qëllimi Krahasimi i efektit të pantoprazolit intravenoz (IPP) me ranitidinën intravenoze (H2RA) në gjakderdhjet nga ulcerat peptike pas terapisë endoskopike. Metodat Pas hemostazës endoskopike, 122 pacientë ishin trajtuar me PPI 80 mg + 8mg/ h ose H2RA 50 mg + 13mg / h, për 72 orë dhe për të vazhduar me dozë orale ekuivalente të këtyre barnave. Masa kryesore përcjellëse ishte rishfaqja e gjakderdhjes para lëshimit, për periudhën 14 ditësh. Masat e tjera kishin përfshirë numrin e të sëmurëve që u operuan, vëllimin e transfuzioneve të gjakut, të vdekshmërisë dhe të qëndrimit në spital.
Përfundim Pantoprazoli parenteral në doza të larta është më shumë efektiv se sa Ranitidina parenteral për pengimin e rishfaqjes së gjakderdhjes në të sëmurët me ulcerë peptike. Fjalët kyçe Ulcera peptike gjakderdhëse, rishfaqja e gjakderdhjes, IPP, H2RA
23
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
8. TREATMENT OF ARTERIAL HYPERTENSION, A STUDY IN FIVE CITIES IN ALBANIA
Jonida Murataj, Klejda Hudhra, Edlira Shehu, Jesmina Ramaj American University of Tirana shehuedlira@yahoo.com
Abstract Purpose Arterial hypertension is one of the most frequent and life-threatening pathologies, which affects the entire circulatory system of the human body. The purpose of this study is to give general knowledge of the disease and its treatment, especially medicines included in the reimbursement scheme and the costs of treatment.
scription, total reimbursement, which were analyzed with statistical methods. Direct cost of treatment and indirect costs (complications) were estimated. Results and conclusions The incidence of HTA increases with age and category of the population most affected by this disease are pensioners and less disabled. The medicine taken by these patients (Enalapril 20 mg) is 100% reimbursed by the Institute of Health Insurance in Albania. In some prescriptions taken into consideration, HTA was also associated with other pathologies, such as bronchial asthma, dyslipidemia, diabetes mellitus.
Methods The study was retrospective, conducted in 5 cities in Albania: Peshkopi, Tiranë, Lushnjë, Shkodër and Vlorë (for the period of the second half of 2011), including 259 patients treated with Enalapril. For each patient data were taken over age, category, the dose / prescription, dose / total, reimbursement for pre-
Keywords: Arterial hypertension, cost
24
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
TRAJTIMI I HIPERTENSIONIT ARTERIAL, NJË STUDIM NË PESË QYTETE TË SHQIPËRISË
Rezyme Qëllimi Hipertensioni arterial është një nga patologjitë më të shpeshta dhe më me rrezik për jetën, e cila prek gjithë sistemin e qarkullimit të gjakut të organizmit të njeriut. Qëllimi i këtij studimi është njohja e përgjithshme me sëmundjen dhe trajtimin e saj, veçanërisht barnave të përfshira në skemën e rimbursimit dhe kostot e mjekimit.
për recetë, rimbursimi total të cilat u analizuan me metoda statistikore. Është llogaritur kosto direkte e trajtimit dhe kosto indirekte (komplikacionet). Rezultate e konkluzione Incidenca për HTA rritet me rritjen e moshës dhe kategoria e popullatës më e prekur nga kjo sëmundje janë pensionistët dhe më pak invalidët. Bari i marrë nga këta pacientë (enalapril 20 mg) rimbursohet 100% nga ISKSH-ja. Në disa nga recetat e marra në shqyrtim, HTA shoqërohet edhe me patologji të tjera, si Astma Bronkiale, Dislipidemia, Diabeti Melitus.
Metodat Studimi është retrospektiv, realizuar në 5 qytete të Shqipërisë: Peshkopi, Tiranë, Lushnjë, Shkodër dhe Vlorë (për periudhën e gjashtëmujorit të dytë 2011), ku janë përfshirë 259 pacientë të trajtuar me enalapril. Për çdo pacient u morën të dhëna mbi moshën, kategorinë, doza/recetë, doza/total, rimbursimi
Fjalët kyçe Hipertensioni arterial, kosto.
25
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference â&#x20AC;&#x153;CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACYâ&#x20AC;?
9. BLOOD CONTROL FOR ANEMIA IN CHILDREN FROM 0-6 YEARS OLD IN VLORA HOSPITAL REGION
Krenar Malaj1, V. Baka2, E. Babe2 Vlora Hospital, Nursing Faculty Vlora, Albania kmalaj3@yahoo.com 1 2
Abstract Background The blood parameters control of children from 0-6 years old at hospital service is important to discover and treat the anemia on time.
In nine children (45%) from the first group (0-12 months) we have discovered these values: Hb <11g/l, HCT<33% and MCV=70m3, at six children ( 30%) from the same group the values were for Hb = 12g/l, HCT= 35% and MCV = 75m3 and 5 children (25%) have excellent values: Hb=12,5g/l, HCT=38% and MCV=76m3. In the second group of children ( 1-6 years old), seven of them (35%) have these values: HB<11,5g/l, HCT <34% and MCV<73, seven children (35%) have Hb=12,5 g/l, HCT=38%,MCV=75 and six children (30%) have Hb=13g/l, HCT=39% and MCV=80.
The aim of this study Is to evaluate the parameters of Hb, HCT and MCH, MCHC, RDW, Ferritin and iron as parameters for identification of anemia. Material and methods For this study we had 40 children with no serious health problems. Children were divided into two groups according to their age. In the first group there were 20 children from 0-12 months and 20 other children from 1- 6 years old were in the second group. Blood examination was done using ABX micros 60. Anemia was defined as haemoglobin < 11 g/dl. Results: For the children from the first group we took this values: for Hb 11g/l , for HCT=33% and for MCV=70m3, and for the second group we took for Hb=11,5 g/l, for HCT=35% and for MCV= 75m3.
Conclusion We can conclude that is more than necessary to make regular controls of blood parameters at children from 0-6 years old, where the anemia is not so rare, in order to realize and adequate treatment of it and to insure normal growth of the children. Keywords Blood test, children, treatment
26
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
KONTROLLI I GJAKUT PËR ANEMI NË FËMIJËT E MOSHËS 0-1 VJEÇ NË SPITALIN RAJONAL NË VLORË
Rezyme Rezultatet Për fëmijët nga grupi i parë rezultuan këto vlera: për Hb 11.5 G/l një hematokrit HCT 33% dhe MCV 75m3 dhe për fëmijët e grupit të dytë rezultuan këto vlera për Hb 11,5 g/l një hematokrit 35% dhe MCV 75mm3. Në nëntë fëmijë (45%) nga grupi i parë (0-12 muajsh) rezultuan këto shifra : HB<11.5 g/l, HCT<34% dhe MCV<73, shtatë fëmijë (35%) kane HB=12.5g/ l,HCT=38% MCV=75 dhe gjashtë fëmijë (30%) kanë HB=13g/l,HCT=39% dhe MCV=80
Kontrolli i parametrave të gjakut në fëmijët nga 0 në 6 vjeç në shërbimin spitalore është i rëndësishëm për të zbuluar dhe trajtuar në kohë aneminë. Qëllimi Është të vlerësojë parametrat e Hb, HCT,MCH,MCHC, RDV, ferritina dhe hekuri si parametra për të zbuluar aneminë. Materiali dhe metodat Në këtë studim ne kishim 40 fëmijë pa probleme serioze për shëndetin dhe i ndamë në dy grupe duke u nisur nga mosha e tyre. Në grupin e parë ishin 20 fëmijë me moshe nga 0 gjer në 12 muajsh, ndërsa grupi i dytë përbëhej po nga 20 fëmijë, por me moshe nga 1- 6 vjeç. Ekzaminimi i gjakut u krye me aparatin ABX micros 60 . Si kufi për aneminë përcaktuam hemoglobinën <11gr/dl.
Përfundimi Arrijmë në përfundimin se është më se e nevojshme të bëjmë kontroll të herëpashershme të parametrave të gjakut në fëmijët nga 0-6 vjeç, ku anemia është e pranishme, me qëllim që të realizojmë trajtimin e duhur të anemisë dhe të sigurojmë rritjen normale të fëmijës. Fjalë kyçe Kontroll i gjakut, fëmijë, trajtim
27
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
10. IMPACT OF THE NUMBER OF THROMBOCYTES AND OF THE HEMOGLOBIN’S CONCENTRATION IN THE PREDICTION OF THE PROTEINURIA DEVELOPMENT CAUSED BY THE APPLICATION OF BEVACIZUMAB
Vera Dabanovic Montefarm, Monte Negro vera.dabanovic@montefarm.co.me
Abstract Bevacizumab is an monoclonal humanized IgG antibody, which is linked with the most important stimulant of angiogenesis – VEGF. Thrombocytes are the basic source of VEGF in the blood. The main stimulant for the production of VEGF is hypoxia, which develops into a tumor, thus the low level of hemoglobin could stimulate tumorous angiogenesis. Several clinical studies have shown a statistical Numerous clinical studies have shown a statistically significant survival using bevacizumab with chemotherapy at patients with metastasis carcinoma. With the neutralization of VEGF activity, bevacizumab reduces the vascularization of the tumor, leads to a regression of the existing tumorous blood vessels, inhibits creation of the new tumorous vascularization, reduces the interstitial pressure in the tumor and increases the flow and the effect of cytostatics in tumor. One of the side effects of bevacizumab is proteinuria that represents the sign of disorder, which is present in many kidney illnesses. AIMS: To confirm in what percentage proteinuria occurs at patients with metastasic colorectal carcinoma treated with bevacizumab as well as if the cause of the proteinuria
occurrence is the therapy with bevacizumab. Confirmation of the potential difference between the number of thrombocytes and the concentration of hemoglobin before the application of the therapy with bevacizumab and after the therapy. To confirm if the differences of the measured values of thrombocytes and of the hemoglobin at the patients where has occurred proteinuria are in the same/similar relationship as at the patients that this side effect has not occurred. Material and the methods In the study there are included 20 patients from the oncology clinic of CC of Monte Negro. Patients were treated with chemotherapy in combination with bevacizumab in the second line of metastasic colorectal carcinoma therapy. Before the application of the therapy with bevacizumab patients were tested in proteinuria. After the start of the application with bevacizumab, presence of proteins in urine is tested by the qualitative proving of proteins in 24 hours urine with testing stripes “Laboquick”. Determination of the quantitative concentration of proteins is determined with the biuretic method. For each patient has been measured equally the number of thrombo28
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
cytes and hemoglobin’s concentration before the treatment with bevacizumab and after the end of the treatment. The volume of thrombocytes and of the concentration of hemoglobin are determined in the autoanalyser of the type Cell Ddyn 3700 – Abbott, in compliance with the protocol described by IFCC.
LIBRI I ABSTRAKTEVE
At 6 patients (32%). There was a decrease of the level of hemoglobin. The patient with who was registered proteinuria had the lowest level of hemoglobin. Conclusion Proteinuria has occurred at one patient (5%). That proteinuria is associated with the drug bevacizumab, it is confirmed by the fact that after the interruption of the medication application, there was a gradual normalization of the concentration level of protein in urine. After the application of bevacizumab there was a decrease of the number of thrombocytes and increase of the level of hemoglobin, at a larger number of patients. Only at one patient there was a deviation in both parameters, there was an increase of the number of thrombocytes and decrease of the level of hemoglobin, and it was with the patient that there was registered proteinuria. These laboratory parameters can predict the proteinuria occurrence, thus it is necessary to make additional studies with a larger group of patients.
Results There was one patient who got proteinuria (gradus 2). One month after the interruption of the therapy with bevacizumab, registered proteinuria was in gradus 1. After three months the test has shown negative result in proteins. With the comparison of the number of thrombocytes before the therapy with bevacizumab and after the interruption of the medication, there was registered a significant decrease of the number of thrombocytes at 75% of patients. At four patients there was an increase of the number of thrombocytes. The biggest increase of the number of thrombocytes was registered at the patients that there has occurred proteinuria (56%). With the comparison of the measured values prior and after the therapy with bevacizumab, increase of hemoglobin was evident at 68% of patients.
Keywords Bivacizumat, proteinuri
29
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
NDIKIMI I NUMRIT TË TROMBOCITEVE DHE I KONCENTRIMIT TË HEMOGLOBINËS NË PARASHIKIMIN E ZHVILLIMIT TË PROTEINURISË TË SHKAKTUAR ME APLIKIMIN E BEVACIZUMABIT
Rezyme Bevacizumab është antitrup IgG i humanizuar monoklonik, i cili lidhet me stimulatorin më të rëndësishëm të angiogenezës - VEGF. Trombocitet janë burimi themelor i VEGF në gjak. Stimulansi kryesor për prodhimin e VEGF është hipoksia e cila zhvillohet në tumor, kështu që niveli i ultë i hemoglobinës mund të stimulojë angiogjenezën tumoroze. Studime të numërta klinike kanë treguar një mbijetim statistikisht të rëndësishëm me anë të aplikimit të bevacizumabës me kimioterapi te pacientët me karcinomë metastazore. Me neutralizim të aktivitetit të VEGF, bevacizumab zvogëlon vaskularizimin e tumorit, çon deri në regresion të enëve të gjakut tumoroz ekzistues, inkibon krijimin e vaskularizimit të ri tumoroz, çon deri në zvogëlim të madhësisë së tumorit, normalizon vaskulaturën tumoroze, zvogëlon shtypjen intersticiale në tumor dhe rritë rrjedhën dhe efektin e citostatikëve në tumor. Një nga efektet e padëshiruar të bevacizumabës është proteinuria që përfaqëson shenjën e çrregullimit që është prezent në shumë sëmundje të veshkave.
urisë terapia me bevacizumabë. Të vërtetohet dallimi potencial ndërmjet numrit të trombociteve dhe koncentrimit të hemoglobinës para aplikimit të terapisë me bevacizumabë dhe pas terapisë. Të vërtetohet se a janë dallimet e vlerave të matura të trombociteve dhe i hemoglobinës te pacientët tek të cilët paraqitet proteinuria në raportin e njëjtë/të ngjashëm si dhe te pacientët tek të cilët nuk ka ardhur deri te paraqitja e këtij efekti anësor. Materiali dhe metoda Në studim janë përfshirë 20 pacientë të klinikës onkologijke, QK Mali i Zi. Pacientët kanë marrë kimioterapi në kombinim me bevecizumabë në linjën e dytë të terapisë së karcinomës kolorektale metastazore. Para aplikimit të terapisë me bevacizumabë pacientët janë testuar në proteinuri. Pas fillimit të aplikimit të bevacizumabës, prezenca e proteinave në unirë është testuar me dëshmim kualitativ të proteinave në urinën 24 orësh me shirita testues “Laboquick”. Caktimi i koncentrimit kuantitativ të proteinave është përcaktuar me metodë biuretike. Për secilin pacient është matur në mënyrë të barabartë numri i trombociteve dhe koncentrimi i hemoglobinës para trajtimit me bevacizumabë dhe pas përfundimit të terapisë. Vëllimi i trombociteve dhe i koncentrimit të hemoglobinës janë përcaktuar në autoanalizator të tipit Cell Dyn
Qëllimet Të vërtetohet në çfarë përqindje paraqitet proteinuria te pacientët me karcinomë kolorektal metastatik të trajtuar me bevacizumabë si dhe a është shkak i paraqitjes së protein30
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
3700 – Abbott, sipas protokollit të përshkruar nga ana e IFCC.
LIBRI I ABSTRAKTEVE
Konkluzion Proteinuria është paraqitur te një pacient (5%). Se proteinuria është e lidhur me barin bevacizumabë, vërteton fakti se pas ndërprerjes së dhënies së barit, ka ardhur deri te normalizimi gradual i koncentrimit të nivelit të proteinës në urinë. Pas aplikimit të bevacizumabës ka ardhur te zvogëlimi i numrit të trombociteve dhe rritjes së nivelit të hemoglobinës, te pjesa më e madhe e pacientëve. Vetëm te një pacient ka ardhur deri te devijimi në të dy parametrat, deri në rritje të numrit të trombociteve dhe zvogëlimit të nivelit të hemoglobinës, dhe atë te pacienti tek i cili është shënuar proteinuria. Këta parametra laboratorik mund të parashohin paraqitjen e proteinurisë, kështu që është e nevojshme të bëhen studime shtesë në një grup më të madh të pacientëve.
Rezultatet Deri në paraqitjen e proteinurisë (gradus 2) ka ardhur te një pacient. Një muaj pas ndërprerjes së terapisë me bevacizumabë proteinuria e regjistruar ka qenë e shkallës 1. Pas tre muajsh testimi ka treguar rezultat negativ në proteina. Me krahasimin e numrit të trombociteve para terapisë me bevacizumabë dhe pas ndërprerjes së ilaçit, është evidentuar zvogëlim i rëndësishëm i numrit të trombociteve te 75% e pacientëve. Te katër pacientë ka ardhur deri te rritja e numrit të trombociteve. Rritja më e madhe e numrit të trombociteve është shënuar te pacientët tek të cilët ka ardhur deri te proteinuria (56%). Me krahasimin e vlerave të matura para dhe pas terapisë me bevacizumabë, rritja e hemoglobinës ka qenë evidente te 68% e pacientëve. Te 6 pacientë (32%) ka ardhur deri te zvogëlimi i nivelit të hemoglobinës. Pacienti tek i cili është shënuar proteinuria ka pasur nivel më të ulët të hemoglobinës.
Fjalë kyçe Bivacizumat, proteinuri
31
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
11. ADAPTOGEN AND IMUNOSTIMULANT HERBS
Sazan Çeliku Order of Pharmacists of Albania celiku.sazan@gmail.com
Abstract Reaction to stress is a nonspecific reaction of the organism. Adaptogens prepare the body to respond to physical and psychophysical stimuli when these are regarded as dangerous, due to their strength and duration. Reaction to stress may be associated with an illness, or at various stages of reproductive activity such as pregnancy, birth, breast feeding, or in the case of insufficient rest or other emotional reasons. In these reactions biological, hormonal, neurovegetative and imunologic changes occur which try to improve the response of the organism in terms of behavioral and biological modifications. Adaptive response reaches its maximum in young people aged between 20 and 30 years, while it is halved in the elderly over 70 years. It is characterized by the increase of catecholamins, glucose and circulating fatty acids and especially by the activation of hipotalamic-pituitary, hipotalomic-pituitary-corticadrenal and hipotalamic-pituitary-thyroid axes, which in people weakened by age and disease can cause anxiety, depression, but also tissue changes as gastritis, gastroduodenal ulcers, hypertrophy of the adrenal cortex, inflammatory bowel disease etc.
(An adaptogen is a metabolic regulator which increases the ability of an organism to adapt to environmental factors, and to avoid damage from such factors. Environmental factors can be either physiological (external), such as injury or aging, or psychological(internal), such as anxiety. An adaptogen must have a normalizing effect, i.e. counteracting or preventing disturbances to homeostasis brought about by stressors. Moreover, it must be innocuous with a broad range of therapeutic effects without causing any major side effects) Imunostimulants (Immunostimulants, also known as immunostimulators, are substances (drugs and nutrients) that stimulate the immune system by inducing activation or increasing activity of any of its components). The body reacts to the attack of a foreign agent by fencing its defense mechanisms. Several defense mechanisms exist even before the exposure to the foreign agent. These represent the natural defense which can be called innate or natural immunity. Other defense mechanisms are activated by exposure to a foreign agent, and are specific to each agent alone and grow intensively after each exposure to the same agent and make up what it is called acquired immunity. 32
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
The response of the immune system can be divided, according to the components that participate in the humoral and cellular immunity. Humoral immunity may be transferred to unimmunized subjects by plasma or serum and is mediated by circulating molecules that are called antibodies, which are produced after the activation of B lymphocytes by the antigen. Cellular immunity is transmitted only by cells taken from an immunized individual and is mediated by T lymphocytes. Pharmacological control of the immune system for many years has been based on the use of drugs that able to cause an inhibition of immune responses. Subsequently, identification of pathological conditions characterized by a defect in the immune response brought about the need to
LIBRI I ABSTRAKTEVE
search for drugs able to induce or correct this deficiency in the immune response. Such compounds, which generally try to normalize deficient functions, have been named imunostimulants. Unlike vaccines, imunostimulants act with a non-specific mechanism that provides for activation of macrophage cells, granulocytes, leukocytes, lymphocytes and humoral factors of non-specific immunity such as lysozymes, lysin, interferon, TNF-α, the complement-properdine system, leukines, histones etc. Final response of the immune system is a resultant of the complex hemostatic mechanisms and pharmacological effect which can be stimulating or inhibitory.
ty
33
Keywords Medical herbs, imunostimulants, imuni-
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
BIMËT MJEKSORE ADAPTUESE DHE IMUNOSTIMULANTE
Rezyme Imunostimulantët Organizmi reagon nga sulmi i një agjenti të huaj duke i kundërvënë mekanizmat e tij të mbrojtjes. Disa mekanizma mbrojtës ekzistojnë edhe para ekspozimit ndaj agjentit të huaj. Këto përfaqësojnë mbrojtjen natyrore e cila mund të quhet imunitet i lindur ose natyror. Mekanizma të tjerë mbrojtjes aktivizohen nga ekspozimi ndaj një agjenti të huaj dhe janë specifike për çdo agjent të vetëm dhe rriten intensivisht pas çdo ekspozimi ndaj të njëjtit agjent e quhet imuniteti i fituar. Përgjigja e sistemit imunitar mund të ndahet, sipas përbërësve që marrin pjesë, në humorale dhe qelizore. Imuniteti humoral mund të transferohet në subjekte të paimunizuara përmes plazmës ose serumit dhe ndërmjetësohet nga molekula qarkulluese, të ashtuquajtura antitrupa, që prodhohen mbas aktivizimit të limfociteve B nga ana e antigjenit. Imuniteti qelizor është i përçueshëm vetëm nëpërmjet qelizave të marra nga një individ i imunizuar dhe ndërmjetësohet nga limfocitet T. Kontrolli farmakologjik i sistemit imunitar për shumë vite është bazuar në përdorimin e barnave në gjendje që të shkaktojnë një frenim të përgjigjeve imunitare. Më pas, identifikimi i gjendjeve patologjike të karakterizuara nga një defekt në përgjigjen imunitare solli nevojën për kërkimin e barnave të afta për të nxitur ose korrigjuar këtë mangësi të përgjigjes imunitare.
Kundërveprimi ndaj stresit është një reaksion jospecifik i organizmit. Adaptuesit merren për të përgatitur (adaptuar) organizmin për të reaguar ndaj stimujve fizike dhe psikofizike kur këto konsiderohen si të rrezikshëm, për shkak të forcës dhe të kohëzgjatjes,. Reaksioni ndaj stresit mund të shoqërohet nga ndonjë sëmundje, si në faza të ndryshme të aktivitetit riprodhues si shtatzëni, lindje, ushqyerje me gji, ose në rastin e pushimit të pamjaftueshëm apo shkaqeve të tjera emocionale. Në këto reaksione ndodhin ndryshime biologjike, hormonale, neurovegjetative dhe imunitare, që përpiqen të përmirësojnë përgjigjen e organizmit në pikëpamje të sjelljes edhe në atë biologjike. Përgjigja adaptuese është maksimale në të rinjtë me moshë midis 20 dhe 30 vjeç, ndërsa përgjysmohet në të moshuarit mbi 70 vjeç. Karakterizohet nga rritja e nivelit të katekolaminave, glukozës dhe të acideve yndyrore qarkulluese dhe veçanërisht nga aktivizimi i akseve hipotalamo-hipofizar, hipotalomo-hipofizo-kortikosurrenal dhe hipotalamo-hipofizo-tiroide, që në persona të dobësuar nga mosha e sëmundjet mund të japin ankth, depresion, por edhe ndryshime indore si gastrite, ulcera gastroduodenale, hipertrofi e kores mbiveshkore, sëmundje inflamatore të kolonit etj.
34
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
Përbërjeve të tilla, që në përgjithësi provojnë të normalizojnë funksionet defiçitare, u është vënë emri imunostimulantë. Ndryshe nga vaksinat, imunostimulantët veprojnë me një mekanizëm jo specifik që parashikon aktivizimin e qelizave makrofagë, granulocite, leukocite, limfocite dhe faktorët humoralë të imunitetit jo specifik si lizozima,
LIBRI I ABSTRAKTEVE
lizina, interferoni, TNF-α, sistemi komplement-properdinë, leukina, histone etj. Përgjigja përfundimtare e sistemit imunitar është një rezultante e mekanizmave hemostatikë kompleks dhe efektit farmakologjik që mund të jetë i llojit nxitës ose frenues. Fjalë kyçe Bimët mjekuese, imunitet
35
imunostimulantët,
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference â&#x20AC;&#x153;CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACYâ&#x20AC;?
12. NEED APPLICATION OF BIOTECHNOLOGICAL PRODUCTS IN THE ALBANIAN MARKET
Rea Tako1, Iris Hoxha2 , LedjanMalaj3
1
California State University Fullerton, Department of Molecular Biology and Biotechnology, California, USA;
Order of Pharmacists of Albania Faculty of Medicine, Univeristy of Tirana, Albania. reatako@csu.fullerton.edu 2 3
Abstract Aim The aim of the study is to review the application of the biotechnological products (biopharmaceuticals) in the pharmaceutical industry of the Albanian Republic.
hepatitis (A, B, C), anemia; which are treated using biopharmaceutical products. Methods Quantitatively review and compare the amount of biopharmaceutical products used in Albania relative to the market need.
Introduction The need for biopharmaceutical products in the world is increasing exponentially. Peptide and protein based drugs, vaccines and different antibodies (monoclonal, polyclonal, etc) aim not only to cure the symptoms but are modeled to prevent the underline cause of disease. High percentage of the Albanian population is diagnosed with diseases like: HIV,
Results and conclusions A small number of biopharmaceutical products is used in Albania in comparison to the number of diseases that these drugs can treat. The results of this study show that the Albanian market is in need and open to biopharmaceutical products. Keywords Biotechnology, pharmacy.
36
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
NEVOJA E APLIKIMI TË PRODUKTEVE BIOTEKNOLOGJIKE NË TREGUN SHQIPTAR
Rezyme Hyrja Kërkesa për produktet biofarmaceutike në tregun botëror është gjithmonë e në rritje. Barnat me bazë proteinike, vaksinat, antitrupa (monoklonial, poliklonial etj) të ndryshëm synojnë jo vetëm të kurojnë simptomat, por janë të modeluar të parandalojnë shfaqjen e sëmundjeve. Përqindje e lartë e popullsisë në Republikën e Shqipërisë është e prekur nga sëmundjet si: HIV, hepatit (A, B, C), anemi; të cilat kurohen nga produktet biofarmaceutike.
Metoda Evidentimi i barnave biofarmaceutike që qarkullojnë në Republikën e Shqipërisë si dhe krahasimi i tyre me nevojat e tregut shqiptar. Rezultate & Konkluzione Një numër mjaft i vogël i produkteve biofarmaceutike përdoret në Republikën e Shqipërisë në krahsim me përqindjen e sëmundshmërisë që këto barna kurojnë. Nga të dhënat e marra rezulton se zgjidhja më efikase në intervenimin e këtyre sëmundjeve është drejt produkteve biofarmaceutike
Qëllimi Qëllimi i këtij studimi është paraqitja dhe aplikimi i produkteve bioteknologjike (biofarmaceutike) në industrinë farmaceutike në Republikën e Shqipërisë.
Fjalët kyçe Bioteknologji, farmaci
37
38
III GOOD PRACTICE IN PHARMACY PRAKTIKA E MIRË NË FARMACI
39
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
13. THE ROLE OF PHARMACISTS’ ORDER IN THE ALBANIAN PHARMACEUTICAL SYSTEM
Arian Jaupllari, Zenun Muja, Etleva Ruci Order of Pharmacists of Albania, Tirana ajaupllari@hotmail.com
Abstract The pharmaceutical system has two main directions; firstly the drug, for which it is responsible from the production to the consumption, and secondly the necessary services in order to maintain and ensure the quality, safety and efficacy of the drug. The main objective of the Pharmaceutical system is to protect the patients’ health. Pharmacists should have the main role in the pharmaceutical system, in order to achieve this objective. Their role in the pharmaceutical system is unique, but also the whole health care system cannot be understood without the contribution of the pharmacists. Pharmacy professionals during exercising their profession should meet ethical and deontological norms in order to protect the profession and the professionals. This attribute gained during thousands of years in our profession, today in the most countries of the world is organized from Professional Orders. Pharmacists’ Order of Albania is the well-organized public entity for pharmacists in Albania. This public institution was established by Law no. 9150, dated 30.10.2003, “On the Order of Pharmacists in the Republic of Albania”, but started to work from 1 January
2006. Today is an important actor and plays an important role in the Albanian pharmaceutical system Pharmacists’ Order of Albania in order to guarantee the quality of pharmaceutical services, and also its continuous improvement, has as a main objective: the professional training for pharmaceutical personnel and the fulfilling of their needs for continuing education. And also being an active part of different working groups, administrative boards of various health institutions etc., give concrete opinions in order to improve pharmaceutical system. The consolidation of professional orders will be done only with the contribution of all pharmacists. This can be realized by appreciating and loving the profession in the highest degree, loving and respecting all colleagues and also trusting and supporting to their professional orders. The common future of all health professionals is the establishment, consolidation and cooperation between all professional orders within the country as well as those in the region and beyond. Keywords Order of Pharmacists of Albania, pharmaceutical system, pharmacist 40
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
ROLI I URDHRIT TË FARMACISTËVE NË SISTEMIN FARMACEUTIK SHQIPTAR
Rezyme Sistemi farmaceutik ka dy shtylla kryesore: së pari, barin, për të cilin mban përgjegjësinë që nga prodhimi e deri te konsumatori; së dyti, shërbimin për ruajtjen dhe shpërndarjen e tij duke garantuar cilësinë, sigurinë dhe efikasitetin e tij. Sistemi farmaceutik ka qëllim parësor mbrojtjen e shëndetit të njeriut në nevojë. Qendra e referencës për të realizuar këtë qëllim të sistemit farmaceutik është farmacisti. Roli i tij në këtë sistem është i pazëvendësueshëm, por dhe sistemi shëndetësor nuk mund të kuptohet pa kontributin e farmacistit. Profesionisti farmacist në ushtrimin e profesionit të tij ka nevojë për normat e etikës dhe deontologjisë farmaceutike dhe mbrojtjen e profesionit dhe të profesionistëve. Këtë atribut të fituar gjatë rrugës mijëra vjeçare të profesionit tonë e kanë sot organizmat profesionale që në shumicën e vendeve të botës quhen Urdhra Profesionale. Urdhri i Farmacistëve të Shqipërisë është enti publik më i organizuar i vetrregullimit profesional të Farmacistëve të Shqipërisë. Ky organizëm i krijuar me ligjin nr. 9150, datë 30.10.2003, “ Për Urdhrin e Farmacistëve në Republikën e Shqipërisë”, por që ka filluar të funksionojë si i tillë nga 1 janari i vitit 2006, është sot aktor dhe luan një rol të rëndësishëm në sistemin farmaceutik shqiptar.
Urdhri i Farmacisteve me qëllim garantimin e cilësisë së Shërbimit Farmaceutik, dhe përmirësimin e vazhdueshëm të tij, ka si objektiva kryesore formimin profesional të personelit farmaceutik si dhe përmbushjen e nevojave për edukim në vazhdim të këtij personeli. Gjithashtu duke qenë pjese aktive e grupeve të punës, këshillave drejtues etj të institucioneve të ndryshme shëndetësore, jep ndihmën dhe mendimet e tij konkrete për përmirësimin e sistemit farmaceutik dhe përqasjen e tij me sistemet farmaceutike te vendeve te huaja. Konsolidimi i plotë i organizmave profesionale do të bëhet me luftën e përbashkët të të gjithë profesionistëve farmacistë për vlerësimin e profesionit në shkallën më të lartë, dashurinë për profesionin dhe kolegun, besimin dhe mbështetjen ndaj organizmit të tyre profesional. E ardhmja e përbashkët e gjithë profesionistëve të shëndetit është ngritja, konsolidimi dhe bashkëpunimi midis Urdhrave Profesionale brenda vendit si dhe atyre në rajon e më gjerë. Fjalë kyçe Urdhri i Farmacistëve të Shqipërisë, shërbimi farmaceutik, farmacisti
41
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
14. MACEDONIAN CHAMBER OF PHARMACISTS PROFESSIONAL ORGANIZATION OF PHARMACISTS IN REPUBLIC OF MACEDONIA: STRUCTURE, ROLE AND ACTIVITIES
Ymer Ymeri1,2, Jasminka Patceva2 Pharmacy Bledi – Struga, Macedonia Chamber of Pharmacists in Republic of Macedonia - Executive Member of the Council farmaciabledi@hotmail.com 1 2
Abstract Macedonian Chamber of Pharmacists (MCP) is a professional organization of all graduated pharmacists. It has been established on June 26th, 1992 according to Health Care Law and contains around 2000 members. Fundamental role of the MCP is to represent and look after the interests of its members, to cooperate with relevant institutions and state bodies in advancing the pharmaceutical activities, to protect the interests of the profession and to improve the quality of pharmaceutical services as a part of health system. Bodies of the Chamber are: Assembly, The President of the Assembly, Executive Board, Supervisory Board, Chairman of the Chamber, Court of Honor. During the selection of the Chamber`s bodies, it is taken in to the consideration the principle of adequate and proper representation of all communities in Republic of Macedonia.
Health Protection Law, MCP has an administrative authority to grant, renew, extent or abolish the working license for pharmacists with high education. The license is valid for 7 years. During the validity period of the license pharmacists are obliged to continuously participate in the educational system, organized by MCP. In order to successfully fulfill the public administrative authorization MCP accredits various forms of professional training (courses, seminars, symposiums, workshops, summer schools, etc.) Pharmacists have accepted the concept of continuous education. Taken this into consideration, MCP will continue working on the quality of the work in order to satisfy the needs of pharmacists and health activities.
law
42
Keywords Macedonian Chamber Of Pharmacists,
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
ODA E FARMACISTËVE TË MAQEDONISË - ORGANIZATË PROFESIONALE E FARMACISTËVE TË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË - ORGANIZIMI, ROLI DHE ATIVITETET
Rezyme Oda e Farmacistëve të Maqedonisë (OFM) është organizatë profesionale e të gjithë farmacistëve të diplomuar-magjistrave të farmacisë. Është themeluar në 26 qershor 1992 sipas Ligjit për mbrojtje shëndetësore dhe numëron rreth 2000 anëtarë. Roli themelor i OFM është t’i përfaqësojë dhe t’i mbrojë interesat e anëtarëve të saj, të bashkëpunojë me institucionet simotra dhe organet shtetërore me qëllim avancimin e veprimtarisë farmaceutike, ruajtjes së interesave të profesionit, përmirësimit të kualitetit të shërbimeve farmaceutike si pjesë e sistemit shëndetësorë. Organet e Odës janë: Kuvendi, Kryetari i Kuvendit, Këshilli Ekzekutiv, Këshilli Mbikëqyrës, Kryetari i Odës, Gjygji i Nderit. Gjatë zgjedhjes së organeve të Odës zbatohet principi i përfaqësimit adekuat dhe të drejtë i të gjitha bashkësive në Republikën e Maqedonisë.
Sipas ligjit për mbrojtje shëndetësore, OFM ka autorizim publik për dhënien, ripërtrirjen, vazhdimin dhe marrjen e licencës për punë të farmacistëve me arsim të lartë. Licenca vlen 7 vjet. Gjatë afatit të vlefshmërisë së licencës farmacistët janë të obliguar të marrin pjesë në sistemin e edukimit të vazhdueshëm, të organizuar nga ana e OFM. Në drejtimin të realizimit me sukses të autorizimit publik OFM akrediton forma të ndryshme të aftësimit profesional (kurse, seminare, simpoziume, punëtori, shkolla verore etj.) Farmacistët kanë pranuar konceptin e edukimit të vazhdueshëm. Duke marrë këtë parasysh OFM do të vazhdojë të punojë në kualitetin e punës, për të kënaqur nevojat e farmacistëve, veprimtarisë dhe shëndetësisë. Fjalë kyçe Oda e Farmacistëve të Maqedonisë, ligj
43
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
15. PROGRESS OF THE SCIENCES AND RESPECTIVE MEDICAL, PHARMACEUTICAL SERVICES REQUIRES THE MOST COMPREHENSIVE AND DEEP COOPERATION AND COORDINATION OF THEIR ACTIVITIES
Gjergji Minga University of Tirana, Medical Faculty, Tirana, Albania American University of Tirana mingabgj@yahoo.com
Abstract As in other sciences and in their respective services, especially in the field of medical and pharmaceutical sciences and services, could not be guaranteed nor could be understood their development and their contemporary pace, without cooperation and coordination of their scientific and practical/professional activities. Let’s get in the practical plane of their everyday work: A doctor of any specialty, in the end of his work makes a conclusion about the diagnosis of the main illness and of the associated illness (if there is anyone), determines the complex treatment that the patient has to get (medications, physiotherapy, etc). Since this moment, he refers to the pharmacist the patient together with his prescriptions where he prescribes the list of drugs that he/she should take and the way he/she has to use, continuance, follow up, etc. But neither the physician nor the pharmacist aren’t and could not be independent in their work, especially in modern times when the Medicine and Pharmacy are in a full progressive development. The physician apparently ends the examination with the prescription, but he pharmacist starts and finishes his work apparently with the issuance of the required drugs. In fact, the pharmacist is not an automatic machine, but he is the one who makes concrete the physician’s work by giving requested drugs. But the phar-
macist as a specialist of his field “filters” the work of the physician, especially when nowadays the pharmacy firms and their products are continuously increasing. The pharmacist “filters” in the prescription the drugs that are doubled due to their trade names, he determines the synergic or antagonist drugs that could be in the same prescription, he avoids such phenomena, etc. The ongoing increase of the “arsenal of weapons” that is available for the medicine in the fight against diseases requires the increase of the care for their use, continuance of the treatment, monitoring of the drug’s effect, etc. Based on this, there also appear the specifics of the ambulatory treatment with the hospital treatment, etc. This means that the cooperation between physician-pharmacist is not only a requirement of the contemporary medicine but also a necessity. This has conditioned intensive discussions about this problem in the conferences, scientific symposiums and seminars. It remains only to mention the ways of cooperation, results and their confrontation for the benefit of the medical and pharmaceutical services and of course as a result of it is the certain benefit of patients. Keywords Pharmaceutical service, doctor, pharmacist, professional cooperation
44
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
MBARËVAJTJA E SHKENCAVE DHE SHËRBIMEVE PËRKATËSE MJEKËSORE, FARMACEUTIKE KËRKON BASHKËPUNUMIN E BASHKËRENDIMIN GJITHMONË E MË TË GJERË E MË TË THELLUAR TË VEPRIMTARIVE TË TYRE
Rezyme Si në të gjitha shkencat e shërbimet përkatëse të tyre, por sidomos në fushën e shkencave e shërbimeve Mjekësore e Farmaceutike, nuk mund të garantohet, madje nuk mund të kuptohet zhvillimi i tyre dhe ecja me hapat bashkëkohore, pa bashkëpunimin e bashkërendimin e veprimtarive të tyre shkencore dhe praktike-profesionale. Le të zbresim në rrafshin praktik të punës të përditshme të tyre: Mjeku, i çdo specialiteti, pasi përfundon punën e vet dhe konkludon për diagnozën e sëmundjes kryesore nga e cila vuan i sëmuri dhe, në rast se ka, edhe në diagnozën e sëmundjes (sëmundjeve) shoqëruese, përcakton mjekimin kompleks që duhet të marrë i sëmuri (medikamentoz, fizioterapeutik etj.) Qysh nga ky çast ia “dërgon “ të sëmurin farmacistit bashkë me recetën ku vendos listën e barnave që ai duhet të përdorë dhe mënyrën e përdorimit të tyre, kohëzgjatjen, rikontrollet etj. Por as mjeku, as farmacisti nuk munden dhe nuk janë krejt të pavarur në punën e tyre, sidomos në kohët që po jetojmë kur Mjekësia e Farmacia janë në një zhvillim progresiv të plotë. Mjeku e përfundon në dukje, vizitën me recetën që i jep të sëmurit dhe farmacisti e fillon dhe e përfundon, gjithmonë në dukje, punën e tij me dhënien e barnave të kërkuara. Në të vërtetë farmacisti nuk është një automat, por është ai që do të konkretizojë
punën e mjekut duke dhënë barnat e kërkuara. Por farmacisti si specialist që është në fushën e vet, e “filtron” punën e mjekut, sidomos sot kur firmat farmaceutike e barnat e prodhuara prej tyre po shtohen vazhdimisht. Farmacisti “filtron” në recetë barnat që janë të dubluara për shkak të emrave tregtare të ndryshëm që mund të kenë, përcakton barnat sinergjiste e antagoniste që mund të jenë në të njëjtën recetë dhe i shmang dukuri të tilla etj. Rritja e vazhdueshme e “arsenalit të armëve” në dispozicion të mjekësisë për luftën kundër sëmundjeve kërkon edhe rritjen e kujdesit për përdorimin e ndërthurjen e tyre, kohëzgjatjen e mjekimit, monitorimin e efektit të barnave etj. Mbi këto dalin edhe veçoritë e mjekimit ambulator me mjekimin spitalor etj. Kjo do të thotë që bashkëpunimi mjek-farmacist nuk është vetëm një kërkesë e mjekësisë bashkëkohore, por edhe një domosdoshmëri. Kjo ka kushtëzuar edhe diskutimet e ngjeshura për këtë problem në konferencat, simpoziumet shkencore, seminaret. Mbeten vetëm që të theksohen më mirë mënyrat e bashkëpunimit, rezultatet e ballafaqimi i tyre në dobi të shërbimeve mjekësore e farmaceutike dhe, natyrisht si rezultante e tyre përfitimi i duhur i të sëmurëve. Fjalë kyçe Shërbimi farmaceutik, mjek, farmacist, bashkëpunim profesional
45
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
16. LACK OF COMPLETE INSTRUCTIONS ON THE PROPER USE OF DRUGS, IMPAIRS THE SAFE TREATMENT AND THE MAINTENANCE OF THE FARMACIST`S AUTHORITY
Zehadin Gashi1,2, Ledjan Malaj1,2, Ismaijl Shurdhaj2, Sengun Spahi2 University of Tirana, Medical Faculty, Department of Pharamacy, Tirana Albania Institute for Pharmaceutical Research and Development, Kosovo zehadingashi@yahoo.com 1 2
Abstract Instructions for using drugs appropriately represent one of the most important factors in successful treatment and prevention of undesired drug effects. They are based on the method of use, place of application, time interval on the drug use, manner of taking in regard to food rations, undesirable side effects, interaction possibilities, etc.
tion on the use of drugs is almost negligible. In most cases those guidelines are not displayed, some of them are partial and complete information are given in very few cases. This phenomenon is developing due to the pharmacists’ unwillingness to discuss with the patient, lack of continued professional education and due to unqualified and irresponsible people who issue the drugs.
Aim The purpose of this presentation is to analyze compliance of these criteria in medical-pharmaceutical practice.
Conclusion Finally, we can conclude that the pharmacist is the only responsible person for issuing the drug to the patient, with full ethical responsibility. Continued professional education must be organised whereas unqualified and irresponsible people should be forbidden to issue drugs.
Method The working method is based on the drugstore information request regarding the use of drugs and consultation with patients regarding the awareness on drug use.
Keywords Instruction, criteria, pharmacist, information
Results The results of this analysis are quite worrying due to the fact that providing informa-
46
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
MUNGESA E UDHËZIMEVE TË PLOTA PËR PËRDORIMIN E DREJT TË BARIT, FAKTOR QË PO NDIKON SHUMË NË MJEKIMIN E SIGURT DHE RUAJTJEN E AUTORITETIT TË FARMACISTIT
Rezyme Udhëzimet për mënyrën e drejtë të përdorimit të barnave përbëjnë një ndër faktorët më të rëndësishëm në mjekimin e suksesshëm dhe parandalimin e efekteve të pa dëshiruara të barnave. Ato bazohen në mënyrën e përdorimit, vendin e aplikimit, intervalin kohor të marrjes, mënyrën e marrjes lidhur me ushqimin, efektet e padëshiruara, mundësitë e ndërveprimit etj.
lidhur me përdorimin e barnave pjesën më të madhe është pothuajse e papërfillshme. Ato në të shumtën e rasteve mungojnë, një pjesë e udhëzimeve është e pjesshme dhe shumë pak janë rastet kur jepen informacionet e plota. Kësaj dukurie po i ndihmojnë jo gatishmëria e farmacistit për të bashkëbiseduar me pacientin , mungesa edukimit të vazhdueshëm profesional deri te personat e pa kualifikuar dhe të pa përgjegjshëm të cilët bëjnë dhënien e barnave.
Qëllimi Qëllimi i këtij prezantimi është që të analizohet respektimi i këtyre kritereve në praktikën mjekësore-farmaceutike.
Përfundimi Si përfundim mund të konkludojmë se farmacisti është i vetmi person përgjegjës për dhënien e barit duke ju përkushtuar me përgjegjësi të etike të plotë pacientit, duhet që të organizohen edukimet e vazhdueshme profesionale dhe se personat e papërgjegjshëm dhe të pa kualifikuar të ndalohen plotësisht në dhënien e barnave.
Metodat Metoda e punës është bazuar në kërkesën e informacioneve në barnatore lidhur me përdorimin e barnave dhe bashkëbisedimin me pacientë lidhur me njohuritë e përdorimit të barnave. Rezultatet Rezultatet e kësaj analize janë mjaft brengosëse për faktin se dhënia e informacioneve
cion
47
Fjalë kyçe Udhëzime, kritere, farmacist, informa-
48
IV PHARMACOVIGILANCE AND DRUG TOXICOLOGY FARMAKOVIGJILENCA DHE TOKSIKOLOGJIA E BARNAVE
49
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
17. TERATOGEN DRUG ACTIONS AND POSSIBILITY IN TRACKING THE CHANGES ON MALFORMATIONS DURING THE PREGNANCY WITH ULTRASONOGRAPHY
Selami Sylejmani Ginekos Polyclinic -Prizren, Kosovo selami.sylejmani@gmail.com
Abstract Introduction According to the World Health Organization - WHO, malformations means any anatomical abnormality of development, evident during the clinical examination or autopsy (if the baby has deceased), but who is present at birth or has been noticed during the child’s stay in the delivery ward. Usually the normal presence of malformations in pregnancy is about 3%. In about 70% of cases the causes for congenital malformations are not known, whereas the drugs with teratogen properties, various chemicals and radiation constitute about 2% of causes.
and get replaced by new undifferentiated multipotente cells, and the embryo develops as if teratogjen factor has not reacted at all. After this period follows the phase of organogenesis (from day 15 to day 60 of pregnancy), which is the most sensitive period for the appearance of the largest number of congenital malformations. A typical manifestation of teratogenesis occurrence is the embryo death, intrauterine growth stagnation, abnormal development of organs or organ systems as well as the appearance of carcinoma in later life. The occurrence mechanism of teratogen action is not clear and is believed to be achieved by a number of influences. The drug may also display secondary and indirect action to the fetus, thus compromising the passage of oxygen and nutrients, or direct action, in the differentiation process of fetal organs. It should be taken into consideration that, significant potential of teratogen action have also bacteria, viruses, some diseases, narcotic means, tobacco and alcohol. Nowadays, thank to the scientific achievements a large number of congenital anatomical malformations can be diagnosed before birth with the help of modern ultrasonography diagnostic.
General information Various types of congenital malformations depend on the action of teratogen factor in the period of intensive development of the relevant body. At the stage when the egg cell is divided into intensive manner during the way to the area of the uterus and its implantation in the functional layer of the uterus – endometrial, it takes 10 to 14 days after fertilization process, the embryo reacts according to the principle “everything or nothing” which means that the embryo dies (menstruation appears, or multipotent damaged cells recover 50
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
drugs without prescription, and pharmacists should give no drugs to pregnant women without prescription. To increase the possibility of healthy childbirth and on time, every pregnant woman should make regular visits to the gynecologist as well as at least 3 ultrasound visits during a normal pregnancy. Especially, the pregnant women that have used drugs during the first trimester of the pregnancy must visit the doctor for medical checkup and consultation.
Conclusion Since about 50% of pregnancies are not planned in advance, then the fetus may be confronted with drugs with teratogene effects. The use of any drug should be avoided during the first trimester of pregnancy. In case of drug prescription, the physician should choose those drugs that are most frequently used and resulted as mostly harmless. These drugs should always be given priority over new drugs or over drugs that were not explored. Also during drug prescription in pregnancy the minimal effective dose should be prescribed. Pregnant women shouldn`t use
Keywords Drugs, congenital malformations, teratogen factors, ultrasound diagnostic
51
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
VEPRIMET TERATOGJENE TË BARNAVE DHE MUNDËSIA E PËRCJELLJES SË NDRYSHIMEVE TË KEQFORMIMEVE GJATË SHTATZËNISË ME ULTRASONOGRAFI
Rezyme Hyrje Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë - OBSH, me Keqformime nënkuptohet çdo anomali anatomike e zhvillimit, e dukshme gjatë ekzaminimit klinik ose obduksionit (nëse foshnja ka vdekur), por e cila është e pranishme që në lindje apo është vërejtur gjatë qëndrimit të fëmijës në lindore. Prania e zakonshme - normale e keqformimeve të lindura në shtatzëni lëkundët në rreth 3%. Në rreth 70% të rasteve me keqformime të lindura nuk dihen shkaktaret, ndërsa barnat me veti teratogjene, kemikaljet e ndryshme dhe rrezatimi përbejnë rreth 2 % të shkaktareve.
e 60-të të shtatzënisë), e cila periudhë është edhe më e ndjeshmja për shfaqjen e numrit më të madh të keqformimeve të lindura. Manifestimet tipike të shfaqjes së teratogjenezës janë vdekja e frytit, ngecja intrauterine e rritjes, zhvillimi i parregullt i organeve ose sistemeve të organeve si dhe shfaqja e karcinomes më vonë gjatë jetës. Mekanizmi i shfaqjes së veprimit teratogjen nuk është i çart dhe besohet se arrihet nga një numër ndikimesh. Bari mundet me shfaq edhe veprim sekondar dhe indirekt te fetusi, duke komprometuar kalimin e oksigjenit dhe materieve ushqyese, ose veprim direkt, në procesin e diferencimit të organeve fetale. Duhet pasur parasysh se, potencial të theksuar veprimi teratogjen kanë edhe bakteret, viruset, disa sëmundje, mjetet narkotike, duhani dhe alkooli. Sot fal të arriturave shkencore një numër i madh i keqformive anatomike të lindura mund të diagnostikohen para lindjes me ndihmën e diagnostikës ultrasonografike bashkëkohore.
Të dhëna të përgjithshme Lloje të ndryshme të keqformimeve të lindura varen nga veprimi i faktorit teratogjen në periudhën e zhvillimit intensiv të organit përkatës. Në stadin kur qeliza vezë ndahet në mënyrë intensive gjatë rrugëtimit për në hapësirën e mitrës dhe implantimin e saj në shtresën funksionale të mitrës - endometër, e kjo zgjatë 10 deri në 14 ditë pas procesit të fekondimit, embrioni reagon sipas principit “krejt ose asgjë” që donë të thotë se embrioni vdes (vjen deri te shfaqja e menstruacioneve, ose qelizat e dëmtuara multipotente rigjenerohen dhe zëvendësohen me qeliza të reja të padiferencuara multipotente, dhe embrioni zhvillohet sikur të mos kishte vepruar fare faktori teratogjen). Pas kësaj periudhe pason faza e organogjenezës (nga dita e 15-të deri në ditën
Përfundim Ngase rreth 50% e shtatzënive nuk planifikohen paraprakisht, atëherë ekziston mundësia e ballafaqimit të fetusit me barna me veti teratogjene. Gjatë tremujorit të parë të shtatzënisë duhet shmangur përdorimin e çfarëdo bari. Gjatë përshkrimit të ndonjë bari, mjeku duhet përzgjedh ato barna të cilat janë përshkruar më së shpeshti dhe të cilët janë treguar kryesisht të padëmshëm. Këtyre 52
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
barnave duhet dhënë gjithnjë përparësi para barnave të ri ose barnave të pa hulumtuar. Gjithashtu gjatë përshkrimit të barnave në shtatzëni duhet të përshkruhet doza minimale efektive. Shtatzënat duhet pasur kujdes të mos përdorin barna pa recetë të mjekut, si dhe farmacistet të mos japin asnjë barë shtatzënave të cilat nuk kanë recetë mjeku. Për të rritur mundësin e lindjes së fëmijës me kohë dhe të shëndetshëm, çdo grua shtatzënë duhet të bëj
LIBRI I ABSTRAKTEVE
vizita të rregullta te gjinekologu si dhe së paku 3 vizita ultrasonografike gjatë një shtatzënie normale. Sidomos kontrolli dhe konsulta të detyrueshme duhet të bëjnë shtatzënat të cilat kanë përdorur barna gjatë tremujorit të parë të shtatzënisë. Fjalët kyç Barnat, keqformimet e lindura, faktorët teratogjen, diagnostikimi ekografik.
53
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
18. CEFTRIAXONE INDUCED DEATH IN 33-YEAR-OLD FEMALE PATIENT
Vesna V. Radović Institute of Research and Development, STADA Arzneimittel AG Hemofarm A.D., Belgrade; Serbia Vesna.V.Radovic@hemofarm.com
Abstract This report was received from a physician via the Medicines and Medical Devices Agency of Serbia on 2012-April-25. A 33-year-old female patient was taking Azaran (INN: ceftriaxone) 1000 mg, № 50, powder for solution for injection, i.v., 2 g daily, from 2012-04-14 to 2012-04-14. The patient is a pregnant woman at 8 weeks of pregnancy which is due to frequent urination, pain in the lumbar region and fever. She was hospitalized. Laboratory parameters: C-reactive protein 60, fibrinogen 6. Urine: masses of epithelial cells, leukocytes and proteins. On 2012-April-25 one minute after administration of the drug, the patient developed cessation of breathing, loss of consciousness,
peripheral and central cyanosis, urination and defecation. The patient appears of the acute pulmonary edema and cessation of urination. The outcome of the event was reported to be death (serious adverse drug reaction). Patient’s medical history: no allergies to drugs. Last 4 years was treated for bronchial asthma (in remission). Concomitant medications: Buscopan (INN: butylscopolamine) and Sol. Natrii chloridi infundibile 0.9%. The reporter assessed the causal relationship between suspected drug and event(s) as possibly related. Keywords Ceftriaxone, pregnancy, death
54
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
CEFTRIAXONI SHKAKTON VDEKJEN TEK PACIJENTJA SHTATZËNË 33 VJEÇARE
Rezyme Ky raport është marrë nga një mjek përmes Agjencionit për Barna dh Pajisje Mjekësore të Serbisë, më 25 Prill 2012. Një paciente femër, 33 vjeçare, përdorte Azaran (INN: Ceftriaxone) 1000 mg, № 50, pluhur për tretjen e injeksioneve, i.v., 2 g në ditë, nga 14.04.2012 deri më 14.04.2012. Pacientja ishte në javën e tetë të shtatzënisë, e cila ndjente nevojë për urinim të shpeshtë, ndjente dhembje në rajonin lumbar dhe kishte ethe. Ajo ishte shtruar në spital. Parametrat laboratorik: C-proteinë reaktive 60, Fibrinogjen 6, Urinë: qeliza epiteliale, leukocite dhe proteinë. Më 25 prill 2012, një minutë pas marrjes së barnave, pacientes filloi t’i ndalej frymëmarrja, të humb vetëdijen, cianozë per-
iferike dhe qendrore, urinim dhe jashtëqitje. Pacientja dukej që vuante nga edema pulmonare acute si dhe ndërprerje urinimi. Si rezultat i kësaj është raportuar vdekja (reagimi serioz negativ i barnave). Historia mjekësore e pacientes: nuk është alergjike ndaj barnave. Në 4 vitet e fundit ishte trajtuar nga astma bronkiale (në përmirësim). Barnat shoqëruese: Buscopan (INN: butylscopolamine) dhe Sol. Natrii chloridi infundibile 0.9%. Raportuesi vlerësoi shkakun e marrëdhënieve në mes të barnave të dyshimta dhe ndodhive të cilat mund të kenë lidhje me këtë rast. Fjalë kyçe Ceftriaxoni, shtatzëni, vdekje
55
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
19. THE EXPRESSION OF PTHRP IN THE LUNG OF NORMOTHERMIC AND HYPOTHERMIC SEPTIC PIGS
Learta Pervizaj Oruqaj1, Rolf Schreckenberg1, Heiner Post2, Klaus Dieter Schlüter1 Institute of Physiology, Justus Liebig University, Aulweg 123, 35392 Giessen, Germany 2 Clinical Department of Cardiology,LKH-University Hospital of Internal Medicine, Graz,Austria learta1@hotmail.com 1
Abstract PTHrP has been recognized as a peptide contributing to sepsis. PTHrP is constitutively expressed in type two alveolar cells of the lung. Hypothermia reduces the lung failure during sepsis in pigs. The question determined in this study was whether hypothermia modifies PTHrP expression in the lung in response to sepsis. Anesthetized pigs(65±2) were acutely instrumented(closed chest)with a series of catheters(Swan-Ganzn catheter, left ventricular pressure-volume catheter, intravascular cooling device). Pigs were ventilated in a volume controlled mode at a tidal volume of 10 ml/kg(FiO2 50 %). Respiratory rate was adjusted to keep end-tidal pCO2 between 40 and 45 mmHg. Endotoxemia, a model of septic shock,was induced by lipopolysaccharid (LPS) infusion at 0,5 µg/kg/h for 1h and 1 µg/ kg/h for further 3h. With the beginning of LPS infusion, pigs were assigned to either normothermia (NT, 38°C,n=7) or MH (33°C,n=6) and followed for a total of 8 hours. Data are reported at 8h after onset of LPS-infusion vs baseline. *:p<0,05 vs baseline, †: p<0,05 vs
NT. Lung samples were frozen at -80°C and used later for qRT-PCR and Western Blot. Activation of NfkB seems not to be affected by temperature, because MCP-1 was increased to similar levels in normo and hypothermic pigs. The activation of NfkB leads to a rigorous up-regulation of PTHrP (Protein and RNA).This effect is more sensitive than the activation of iNOS expression. PTHrP increases as expected the expression of PPAR y to a large extent independently of the temperature. However PTHrP increases the PTHrP-PPAR γ dependent ADRP-formation in normothermic animals only. In addition, in hypothermia there is a temperature-dependent decrease of PTH1-R expression. Data indicate an important role for PTHrP in inflammation in response to LPS. In the lung hypothermia leads to a disruption of PTHrP-ADRP axis and this may contribute to the better functional recovery of this pigs. Tissue specificity of the response will be analyzed in comparison with other organs (liver, heart, kidney) in the near future. Keywords PTHrP, breathing, lungs, pigs 56
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
TË SHPREHURIT E PTHRP-së NË MUSHKËRITË E DERRAVE NORMOTERMIK DHE HIPOTERMIK
Rezyme PTHrP është njohur si peptide kontribuuese në sepsë. PTHrP konstitualisht paraqitet në tipin një të qelizave alveolare të mushkërive. Hipotermia zvogëlon dëmtimin e mushkërive gjatë sepsës në derra. Pyetja nxitëse në këtë studim ishte nëse hypotermia e modifikon paraqitjen e PTHrP -së në mushkëri si përgjigje ndaj sepsës. Derrat e anestezionuar (65±2) ishin të instrumentalizuar(gjoks mbyllur) me serinë e kateterave ( Swan Ganzn catheter, left ventricular pressure – volume catheter,intravascular cooling device). Derrat ishin te ventiluar me modelin e volumit te kontrolluar në 10ml/ kg (FiO2 50%). Norma e frymëmarrjes ishte e rregulluar për të mbajtur pCO2 ne mes 40 dhe 45mmHg, Endotoksemia, modeli i shokut septik ishte i shkaktuar nga infuzioni i lipopolisaharidit (LPS) në 0,5 µg/kg/h për 1h dhe 1 µg/kg/h për më tutje 3h. Me fillimin e infuzionit te lipopolisaharidit, derrat i janë nënshtruar normotermise (NT,38°C,n=7) ose hipotermisë së lehtë (33°C,n=6) dhe u ndoq për 8 orë totalisht. Të dhënat janë raportuar 8 ore pas administrimit të lipopolisaharidit vs baseline. *:p<0,05 vs baseline, †: p<0,05 vs NT. Mostrat e mushkërive ishin ngrirë në
-80°C dhe u përdorën më vonë për qRT-PCR dhe Western Blot. Aktivizimi i NfkB-së duket të mos jetë i ndikuar nga temperatura, sepse MCP-1 ishte ngritur në nivele të ngjashme si në derrat normo ashtu edhe në ata hipotermik. Aktivizimi i NfkB shpie në një up regulation rigoroz të PTHrP (Protein dhe RNA) së. Ky efekt është më senzitiv se sa aktivizimi i shprehjes se iNOS. PTHrP-ja siç pritej ngriti të shprehurit e PPAR y në masë të lartë, pavarësisht temperaturës. Megjithatë, PTHrP ngriti formimin e ADRP-së që është i varur nga PTHrPPPAR y vetëm në kafshët normotermike. Për më tepër, në hipotermi është vërejtur ulje e ekspresionit te PTH-1R e varur nga temperatura. Të dhënat dëshmojnë një rol të rëndësishëm për PTHrP në inflamacion ne reagim ndaj LPS. Në mushkëri hipotermia shpie në ndërprerjen e aksit PTHrP-ADRP, dhe kjo mund të kontribuojë në rimëkëmbjen funksionale të këtyre derrave. Specifikimi i indeve në reagim do të analizohet në krahasim me organet tjera ( mëlçi, zemër, veshkë) në një të ardhme të afërt. Fjalë kyçe PTHrP, frymëmarrje, mushkëri, derra
57
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
20. THE PROPER USE OF THE ANTIBIOTICS - WHAT IS KNOWN ABOUT IT AND WHAT ARE THE IMPACTING FACTORS?
Majlinda Zahaj1, Aurela Saliaj1, Sonila Golemi2, Marinela Zeqiri3, Aferdita Nika1, Sonila Nika1, Evis Alushi1, Denada Selfo1 Faculty of the Public Health-University “Ismail Qemali” Vlore, Albania Regional hospital of Vlore- pediatric ward, Albania 3 Micro-biological laboratory HPD Vlore, Albania zahajmajlinda@yahoo.it 1 2
Abstract Background Nowadays, the integrated management of the pediatric problems consists on parent’s health education in the aspect of development support and children outpatient treatment. The most defining components of the health educational level of the parents are the education and their socio economic level. In this study our purpose was to evaluate the above mentioned factors and their impact on parent’s educational knowledge towards the non abusive use of antibiotics.
2. To determine the impact of the socio-economic classification and the education level on the sensibility level over the use of antibiotics. Material and method This study was realized in the regional hospital of Vlora in the paediatric ward during the time period May through July 2012. In this study we randomly selected 59 admitted children. The socio –economic level of the children families was done according to the E-SEC (European Socio-economic Groups), based on the self declaration of the father’s employment status and determination of mothers’ education level was done according to their self declaration (elementary, high and university level). Their knowledge level of the use of antibiotics was evaluated using a selfadministered questionnaire filled in by mothers of the admitted children. This questionnaire included 15 questions which in general evaluated both the sensibility of the required level of the right answers of 0-5 questions, good 6-10 and very good 11-15 right answers
Aim To evaluate the impact of socio economic level of the parents and families and the mother’s education level on the degree of the health sensibility toward the proper concepts of the non abusive use of antibiotics. Objectives 1. To determine the socio-economic classification of the families that participated in the study and the mother’s education level. 58
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
The sensibility level according to mothers’ education level was:The elementary education, 50% acceptable and 50% good, The high school education 11, 8% acceptable and 88, 2% good,The University education 100% good.
Results According to their socio- economic status the participating children belonged mainly to grade VII, VIII and IX. The sensibility level over the use of antibiotics according to the grades was: Grade IX - 25% acceptable and 75% good, Grade VIII- 8.3% acceptable and 91, 7 % good, Grade VII – 100% good., The distribution according to mother’s education level was: 33% elementary education, 57% high school education and 10% university education.
Conclusion By increasing social-economic level and mother’s educational level will also increase the sensibility level over non abusive use of the antibiotics. Keywords Antibiotics, health education, parents
59
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
PËRDORIMI I DREJT I ANTIBIOTIKËVE - SA NJIHET DHE NGA NDIKOHET?
Rezyme Gjithmonë e më shumë sot po i vihet theksi menaxhimit të integruar të problematikave pediatrike, që konsiston në edukimin shëndetësor të prindërve në aspektin e mbështetjes së zhvillimit dhe trajtimit ambulator të fëmijëve. Nga komponentët më përcaktues të nivelit të edukimit shëndetësor të prindërve janë niveli arsimor dhe statusi socio-ekonomik i tyre. Në këtë studim ne synojmë të vlerësojmë se si faktorët e mësipërm ndikojnë në formimin shëndetësor të prindërve në drejtim të përdorimit joabuziv të antibiotikëve.
jëve u bë sipas E-SEC (Europian Socio-Economic Groups), në bazë të punësimit të vetdeklaruar të babait dhe përcaktimi i nivelit arsimor të nënave (arsim i ulët, i mesëm dhe i larte) në bazë të vetdeklarimit të tyre. Shkalla e njohurive mbi përdorimin e antibiotikëve u vlerësua në bazë të një pyetësorit të vet-administruar që u plotësua nga ana e nënave të fëmijëve të shtruar në këtë pavijon. Ky pyetësor përmbante 15 pyetje dhe në vija të përgjithshme vlerësuam si sensibilizim të nivelit mjaftueshëm përgjigjen saktë te 0-5 pyetjeve, mirë 6-10 dhe shumë mirë 11-15 përgjigje të sakta.
Qëllimi Të vlerësohet ndikimi i statusit socio-ekonomik të familjes dhe nivelit arsimor të nënave në shkallën e sensibilizimit shëndetësor mbi konceptet e drejta të përdorimit joabuziv të antibiotikëve.
Rezultatet Fëmijët e marrë në studim, sipas statusit socio-ekonomik, u përkisnin kryesisht klasave VII, VIII dhe IX. Shkalla e sensibilizimit mbi përdorimin e antibiotikeve sipas klasave ishte: • klasa IX - 25% mjaftueshëm dhe 75% mirë • klasa VIII- 8.3% mjaftueshëm dhe 91,7 % mirë • klasa VII – 100% mirë.
Objektivat 1. Përcaktimi i klasës socio-ekonomike të familjeve në studim dhe përcaktimi i nivelit arsimor të nënave. 2. Përcaktimi i ndikimit të klasës socio-ekonomike dhe nivelit arsimor në shkallën e sensibilizimit mbi përdorimin e antibiotikëve.
Shpërndarja sipas nivelit arsimor të nënave ishte: • 33% me arsim të ulët, • 57% me arsim të mesëm dhe • 10% me arsim të lartë.
Materiali dhe metoda Ky studim u realizua në Spitalin Rajonal të Vlorës, në repartin e Sëmundjeve Pediatrike gjatë periudhës maj korrik 2012. Në studim janë përfshirë 59 nga fëmijët e shtruar në këtë pavijon të marrë me përzgjedhje rastësore. Statusi socio-ekonomik i familjeve të fëmi60
Shkalla e sensibilizimit sipas arsimimit të nënës ishte:
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
• • •
Për nivelin e ulët 50% mjaftueshëm dhe 50% mirë, Për nivelin e mesëm 11,8% mjaftueshëm dhe 88,2% mirë Për nivelin e lartë 100% mirë.
LIBRI I ABSTRAKTEVE
Konkluzion Me rritjen e statusit socio-ekonomik dhe me rritjen e nivelit arsimor të nënave rritet dhe shkalla e sensibilizimit për përdorimin joabuziv të antibiotikëve. Fjalë kyçe Antibiotik, edukim shëndetësor, prindët
61
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
21. THE ROLE OF PHYTOPHARMACOVIGILANCE FOR THE SAFE USE OF HERBAL MEDICINES
Vilma Papajani, Ela Bebeçi University of Tirana, Faculty of Medicine, Department of Pharmacy, Tirana, Albania vilmatoska@yahoo.com
Abstract Nowadays, the worldwide return in using Phytotherapy has raised important issues related to the rational use of herbal medicines; highlighting, on the basis of scientific criteria, not only their therapeutic efficacy but also their potential side effects. The herbal medicines safety is currently a very important factor to ensure the public health. Most of the adverse effects reported during herbal medicines or herbal preparations use are attributable either to poor product quality or to improper use. In contemporary medical literature are reported clinical cases of interactions between herbal medicines and prescribed drugs. In current conditions, the development of phytopharmacovigilance has a special im-
portance in terms of promotion and identification of the contemporary clinical toxicological studies as well as in terms of taking regulatory legal measures for the safe use of herbal medicines. WHO, through guidelines publications, but also other organizations as ESCOP etc., increasingly present the necessity of developing and operating the new mechanisms in order to overcome specific challenges of phytopharmacovigilance, as an important scientific field in monitoring the safety of herbal medicines. Keywords: Safety of herbal medicines, phytopharmacovigilance, herb-drug interactions.
62
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
ROLI I FITOFARMAKOVIGJILENCËS NË PËRDORIMIN E SIGURT TË BARNAVE BIMORE
Rezyme Në ditët e sotme, rikthimi mbarë botëror në përdorimin e Fitoterapisë ka ngritur çështje të rëndësishme që lidhen me përdorimin racional të barnave bimore; me evidentimin, mbi bazën e kritereve shkencore, jo vetëm të efikasitetit terapeutik, por edhe të efekteve anësore të mundshme të tyre. Siguria e barnave bimore është aktualisht një faktor themelor në garantimin e shëndetit publik. Pjesa më e madhe e efekteve anësore të raportuara gjatë përdorimit të barnave bimore ose përgatesave bimore vijnë si rezultat i cilësisë së dobët të këtyre përgatesave dhe përdorimit jo të duhur të tyre. Në literaturën mjekësore bashkëkohore janë publikuar raste klinike të ndërveprimeve të barnave bimore me barnat e sintezës. Në kushtet aktuale, zhvillimi i fitofarmakovigjilencës ka rëndësi të veçantë si në dre-
jtim të nxitjes dhe evidentimit të studimeve toksikologjike klinike bashkëkohore ashtu edhe në drejtim të marrjes së masave ligjore rregullatore për përdorimin e sigurt të barnave bimore. OBSH, nëpërmjet publikimit të një sërë udhërrëfyesish, por edhe organizmat e tjera si ESCOP etj., gjithnjë e më shumë po shtrojnë domosdoshmërinë e zhvillimit dhe funksionimit të mekanizmave të reja për kapërcimin e sfidave specifike të fitofarmakovigjilencës, si fushë shkencore e rëndësishme në monitorimin e sigurisë së barnave bimore. Fjalë kyçe Siguria e barnave bimore, fitofarmakovigjilenca, ndërveprimet bimë mjekësore-bar.
63
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
22. A NEW SYSTEM TO HELP PATIENTS - “THE TRAFFIC LIGHT OF MEDICAMENTS
Fatbardh Plangaj Farmacia “BARDHI HEALTH & BEAUTY” Shkodër, Albania bardhi.hb@gmail.com
Abstract The information about drugs is an important aspect of good practice in pharmacy. The information about drugs , normaly should and must be taken from the doctor, the pharmacist and drug leaflet that accompany the medicaments (already may be used and Iinternet). Apart from these sourcses and possibilities, again I observe difficulty and a lack in good and fast information. Incited of this, we have searched to find (if possible) a new form of information, which may help, facilitate and speed up the information about medicaments. Finding a similarity in figurative and conceptual aspects, exploiting the meaning hundred-year old of “STOP” before the traffic light, have compile a system of signs with three colors of the last, internationally known. These sign system as a ” traffic light “ may be placed in the one side of the drug box, or may be included in the drug-leaflet (together with the existing information), whereas in
the form of big and summarized table may be placed in the lobby of the pharmacy, from where will draw the attention of the patient to ask more information about the medicaments he is taking. The pharmacist bearing in mind every day this table will perfect the information towards patients for a correct and certain use of a medicament. The goal of this introduction is to present the new form of information, which in short and fast manner will make possible to give to the patient most important informations about his medicaments. The method is based in conversation with patient, offering this manner of information. Most of the patients have appreciated positively this manner of information through three semaphore colors. Keywords Information, figurative similarity, traffic light of medicaments
64
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
NJË SISTEM I RI SHENJASH NË NDIHMË TË PACIENTI - “SEMAFORI I BARNAVE”
Rezyme Informacioni për barnat përbën një ndër kriteret me rëndësi të praktikës së mirë në farmaci. Ky informacion normalisht duhet të merret nga mjeku, farmacisti dhe fletëpalosjet e barit (tash mund të shfrytëzohet dhe interneti). Pavarësisht këtyre burimeve dhe mundësive, përsëri vërehen vështirësi dhe mungesëë e një informimi të mirë dhe të shpejtë. Rreth kësaj, është menduar dhe punuar për të gjetur një formë të re informimi, e cila do të ndihmonte, lehtësonte dhe shpejtonte informimin në lidhje me barnat. Duke gjetur një ngjashmëri figurative dhe konceptuale dhe duke shfrytëzuar kuptimin qindravjeçar “NDAL” para semaforit, është përpiluar një sistem shenjash me tri ngjyrat e njohura ndërkombëtarisht të këtij të fundit. Ky sistem shenjash në formë “Semafori” mund të vendoset në kutinë e ambalazhit të barit apo në fletëpalosjen e tij (krahas infor-
macionit ekzistues), ndërsa si një tabelëë e përmbledhur dhe në format të madh në hollin e farmacisë, e cila do të tërheq vëmendjen e pacientit për të kërkuar informacion më shumë për barnat që po merr, kurse nga ana tjetër farmacisti duke e patur çdo ditë parasysh do të perfeksiononte informacionin lidhur me përdorimin e sigurt të barit. Qëllimi i këtij prezantimi është që të prezantohet forma e re e informacionit, e cila në mënyrë të shkurtuar dhe të shpejtë do të mundësonte marrjen e informacioneve të duhura për barin. Metoda e punës është bazuar në bashkëbisedimin me pacientin duke ju ofruar këtë mënyrë informacioni. Shumica e pacienteve janë shprehur pozitivisht lidhur me dhënien e informacionit nëpërmjet shenjave të tilla. Fjalë kyçe informacion, semafori i barnave
65
ngjashmëri
figurative,
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
23. ABUSE OF BENZODIAZEPINES IN ALBANIAN SOCIETY Poster presentation
Linda Matua, Mirnela Çinije Laboratory of Toxicology, Institute of Forensic Toxicology, Tirana lmatua@gmail.com
, Albania
Abstract Persons suspected of abuse of benzodiazepines have been reported in the laboratory of toxicology in the Institute of forensic medicine in Tirana These are cases of persons accused for drug abuse, housebreaker and suicidal attempts. There have been found drugs like diazepam and clonazepam from the inspections
made from police officers in these persons and/or in their houses. Analyses of their biological fluids (urine analyses) were positive for benzodiazepine group, only or combined with narcotic drug or ethanol. Keywords Benzodiazepines, abuse, cases report
66
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
KEQPËRDORIMI I BENZODIAZEPINAVE NË SHOQËRINË SHQIPTARE Poster prezantim
Rezyme Në laboratorin e toksikologjisë, në Institutin e Mjekësisë Ligjore Tiranë, janë paraqitur raste të personave të dyshuar për keqpërdorim të benzodiazepinave. Këta persona akuzohen për përdorues droge, për tentativë vjedhje dhe suicidale. Nga kontrollet e ushtruar në këta persona dhe/ ose në banesat e tyre janë gjetur barna si diazepam dhe klonazepam.
Nga analiza e lëngjeve biologjikë të tyre, (mostrave urinare) këta persona kanë rezultuar pozitivë për grupin e benzodiazepinave, si të vetme ashtu dhe të kombinuar me lëndë narkotike apo alkool etilik. Fjalët kyçe Benzodiazepina, keqpërdorim, analizë rastesh.
67
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
24. CHEMICAL SYNTHESIS OF SOME SPHINGOLIPID ANALOGS AND THEIR CYTOTOXIC ACTIVITY
Arlinda Lekaj Jusufi, Slavko Pecar University of Ljubljana - Faculty of Pharmacy, Ljubljana, Slovenia arlinda.lekajjusufi@facebook.com
Abstract This research examines the chemical synthesis, isolation and characterization of a series of new lactam analogues with sphingolipid chemical elements which are supposed to have biological effect – apoptosis in cancer cells. Six final chemical products synthesized as ester lactam analogues were evaluated for their cytotoxicity in breast cancer cells lines MCF-7 and MT-3. The initial ester compound was diethylmalonate in which a hydrophobic alkyl chain decyl, dodecyl, tetradecyl, was incorporated. Through an azide group the
amidation was presented and with reduction the lactone compound was closed to a lactam ring. The biological evaluation showed that the novel synthesized compounds had mostly no cytotoxicity effect except for chemical compounds 38,39 and 53 which indicated low cytotoxic effect when tested in breast cancer cell lines MCF-7 and MT-3. Keywords Sphingosine, ceramide, lactam analogues, breast cancer cell lines MCF-7 and MT-3, apoptosis
68
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
SINTEZA KIMIKE E DISA ANALOGËVE TË SFINGOLIPIDEVE DHE AKTIVITETI CITOTOKSIK I TYRE
Rezyme Ky punim përbën sintezën kimike, izolimin dhe karakterizimin e serisë së analogëve laktamikë të rinj me elementë kimikë të sfingolipideve që supozohet të kenë efekt biologjik - apoptozë në qelizat kanceroze. Gjashtë komponime kimike finale të sintetizuara si analogë laktamikë esterikë u vlerësuan për citotoksicitetin e tyre në linjat e qelizave të kancerit të gjirit MCF-7 dhe MT-3. Komponimi fillestar ester përbën dietilmalonat ku grupi hidrofobik i vargut alkilik decil, dodecil ose tetradecil është i bashkangjitur. Amidimi bëhet përmes grupit azid dhe me reduktimin e
komponimit laktonik pesë anëtarësh kalohet në unazë gjashtë-anëtarëshe laktamike. Vlerësimi biologjik ka treguar që komponimet e reja të sintetizuara në përgjithësi nuk kanë treguar efekt citotoksik përveç komponimeve 38, 39 dhe 53 që kanë shfaqur efekt të ulët citotoksik pas testimit në qelizat e kancerit të gjirit MCF-7 dhe MT-3. Fjalët kyç Sfingozina, ceramidi, analogët laktamik, linjat e qelizave të kancerit të gjirit MCF-7 dhe MT-3, apoptoza.
69
70
V GOOD MANUFACTURING PRACTICE PRAKTIKA E MIRË E PRODHIMIT
71
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference â&#x20AC;&#x153;CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACYâ&#x20AC;?
25. RELEVANCE OF THE IMPLEMENTATION OF GMP-QUALITY DRUG
Ledjan Malaj1,2, Piera Di Martino2, Zehadin Gashi1, Brunilda Myftari1 Department of Pharmacy, Faculty of Medicine, University of Tirana, Tirana, Albania University of Camerino, School of Pharmacy, Italy ledjan.malaj@gmail.com 1 2
Abstract Quality Assurance of pharmaceuticals is a continuing concern of World Health Organization (WHO). Despite efforts made around the world to ensure standards of quality, safety and efficacy of medicines, substandard, spurious and counterfeit products still compromise health care delivery. Good Manufacturing Practice (GMP) is an important part of the system of quality assurance which ensures that products are consistently produced and controlled to the quality standards appropriate to their intended use and as required by the marketing authorization. The application of GMP diminishes the risks inherent in any pharmaceutical production. This lecture gives
information covering the quality management in the drug industry, the good practices in production, the good practices in quality control and the GMP implementation in Albania. Hazards affecting quality are limited and controlled through the validation of critical operations and processes in the manufacture of finished pharmaceutical products in accordance with GMP. This representation justifies GMP status, which constitutes one the elements of the WHO Certification Scheme on the Quality of Drugs. Keywords GMP, standards, quality
72
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
RËNDËSIA E ZBATIMIT TË PMP-së NË CILËSINË E BARNAVE
ar dhe siç kërkohet nga autorizimi për hedhjen në treg. Zbatimi i PMP zvogëlon rreziqet e natyrshme në çdo prodhim farmaceutik. Ky punim jep informacion mbi menaxhimin e cilësisë në industrinë e barnave, praktikën e mirë të prodhimit, praktikën e mirë në kontrollin e cilësisë dhe zbatimin e PMP në Shqipëri. Rreziqet që ndikojnë në cilësinë e barnave kufizohen dhe kontrollohen nëpërmjet validimit të operacioneve kritike dhe proceseve të prodhimit të produkteve të përfunduara farmaceutike, në përputhje me PMP. Ky punim justifikon statusin e PMP, e cila është një nga elementët e skemës së certifikimit të OBSH-së për cilësinë e barnave.
Rezyme Garantimi i cilësisë së produkteve farmaceutike është një shqetësim i vazhdueshëm i Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH). Megjithë përpjekjet e bëra në mbarë botën për të siguruar standardet e duhura të cilësisë, sigurisë dhe efikasitetit të barnave, produktet nën standardet e lejuara, të rreme dhe të falsifikuara ende komprometojnë ofrimin e kujdesit shëndetësor të sigurt. Praktika e Mirë e Prodhimit (PMP) është një pjesë e rëndësishme e sistemit të garantimit të cilësisë, e cila garanton se produktet janë prodhuar dhe kontrolluar në mënyrë të vazhdueshme për të patur standardet e cilësisë, të përshtatshme për përdorimin e tyre të deklaru-
Fjalë kyçe PMP, standarde, cilësi
73
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
26. PREPARING THE MAGISTRAL PERORAL AND OPHTHALMIC PREPARATIONS FROM THE READY-MADE PHARMACEUTICAL FORMS
Zehadin Gashi1,2, Ledjan Malaj1,2, Ismaijl Shurdhaj2 University of Tirana, Medical Faculty, Department of Pharamacy, Tirana Albania Institute for Pharmaceutical Research and Development, Kosovo zehadingashi@yahoo.com 1 2
Abstract The individual therapy and the impossibility to find a medication with certain specifics in the market (according to the pharmaceutical form, dosage-individual therapeutic concentration, etc) has increased the need for the magisterial preparations to take an important place in the pharmaceutical practice, especially in Kosovo having in regard that there are many preparations are missing due to the registration, for which the big companies have no gain to register them. The magisterial preparations in Kosovo have been prepared in a small number since long time ago, but recently their number has started to increase due to the therapeutic individualization and due to the lack of forms and certain doses in the market. . Demands for individual treatment have increased, especially in pediatrics and with elderly people, due to the specific forms and dosage or problems with swallowing, problems with the stomach, patients that are fed with tubes, etc. for the preparation of this preparation it is required a good knowledge by the specialist-physician who prescribes and the pharmacist who prepares it. Such a practice is applied in many European countries, when there is no adequate dosages and forms for individual therapy.
In Kosovo, there are beliefs that magisterial preparations cannot be done and cannot be found in the market. Lately, the interest in adjusting the dosage and the desired form of the drug has started to increase. This has made it possible to start with such preparations. The preparation is possible by using a form and concentration, which is in the market and whose form and concentration is adjusted according to the physician’s requirement for an individual therapy. Such forms that could be prepared are elixirs, solutions, suspensions and syrups for oral use, as well as jellies and solutions for eyes. Preparation and adjustment of these preparations is done by preparing liquid forms out of tablets, by preparing solutions and jellies for eyes out of injections etc. Nowadays there are over 100 monographs about magisterial preparations, which are prepared by the ready-made forms and where has been confirmed their stability, starting from acetazolamide till verapamil (tablets, capsules, etc., are modified into desired forms and concentrations) The aim of this presentation is getting familiar with practical possibilities of the magisterial preparations out of pharmaceutical ready-made desired forms and dosages. 74
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
Material and the methodology of these preparations is consisted of the separate working spaces, necessary equipment (mortar and pestle, escalated dish, glass stick, etc.) and necessary literature. The possibility of preparation of magisterial peroral and ophthalmic preparations from the existing dosages and forms into desired dosages and forms is very good and could solve many problems, with which the physician could come across with regard to
LIBRI I ABSTRAKTEVE
the individual form and concentration, respectively the individual treatment. The recent experiences have shown that so far, such preparations, although small in number, have been reported very successful and without any problems, whether in the aspect of stability, in the treatment or in side effects. Keywords Magisterial preparation, form, dosage.
75
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
PËRGATITJA E PËRGATESAVE MAGJISTRALE PERORALE DHE OFTALMIKE NGA FORMAT FARMACEUTIKE TË GATSHME
Rezyme Terapioni individual dhe pamundësia për të gjetur në treg bar me karakteristikat e caktuar(sipas formës farmaceutike, dozës-përqendrimit terapeutike individuale etj.) ka shtuar nevojën që preparatet magjistrale të zënë një vend të rëndësishëm në praktikën farmaceutike, sidomos në Kosovë kur dihet se shumë preparate mungojnë për shkak të regjistrimit, për të cilat firmat e mëdha farmaceutike nuk kanë leverdi t’i regjistrojnë. Përgatesat magjistrale në Kosovë janë përgatitur prej kohësh në një numër të vogël, por kohëve të fundit numri i tyre ka filluar të rritet për shkak të individualizimit terapeutik dhe mungesës në treg të formave dhe dozave të caktuara. Kërkesat për mjekim individuale janë shtuar, sidomos në pediatri dhe te të moshuarit, për shkak të dozave dhe formave specifike ose problemeve në gëlltitje, në lukth, të sëmurët që ushqehen me gypa etj. Për të realizuar përgatitjen e këtyre preparateve është e nevojshme njohja e mirë nga ana e mjekut-specialist që i përshkruan dhe farmacistit i cili bën përgatitjen e tyre. Një praktikë e këtillë aplikohet edhe në shumë vende të Evropës, atëherë kur nuk ekzistojnë dozat dhe format adekuate për terapion individual. Në Kosovë ekzistojnë bindjet se preparatet magjistrale nuk mund të punohen dhe nuk mund të gjenden në treg. Kohëve të fundit ka filluar të shtohet interesimi për të përshtatur dozën dhe formën e dëshiruar të barit. Kjo
ka bërë të mundur që të fillohet me përgatesat e këtilla. Përgatitja është e mundur duke shfrytëzuar një formë dhe përqendrim, i cili ndodhet në treg, duke ia përshtatur formës dhe përqendrimit që mjeku e kërkon për terapion individual. Ndër format e këtilla që sot mund të përgatiten janë: eliksiret, tretësirat, suspenzionet dhe shurupet për përdorim oral, si dhe xhelet dhe tretësirat për sy. Përgatitja dhe përshtatja e këtyre preparateve bëhet duke mundësuar që nga tabletat të përgatitën format e lëngshme, nga injeksionet të përgatiten tretësirat dhe xhelet për sy etj. Sot ndodhen mbi 100 monografi të përgatesave magjistrale të cilat përgatiten nga format e gatshme dhe te të cilat është vërtetuar stabiliteti i tyre, duke filluar nga acetazolamidi deri te verapamili (të cilat nga tabletat, kapsulat etj., janë shndërrua në forma dhe përqendrim të dëshiruar). Qëllimi i këtij prezantimi është njohja me mundësitë praktike të përgatitjes së përgatesave magjistrale nga format dhe dozat farmaceutike të gatshme në doza dhe forma të dëshiruara. Materiali dhe metoda e punës së këtyre përgatesave përbëhen nga hapësira e veçuar për punë, pajisjet e nevojshme (havan me pistil, enë të shkallëzuara, shkopinj qelqi etj.) dhe literaturë të nevojshme. Mundësia për t’u përgatit përgatesat magjistrale orale dhe oftalmike nga dozat dhe format ekzistuese në doza dhe forma të 76
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
dëshiruara është shumë e mirë dhe mund të zgjidh shumë problem me të cilat mjeku mund të ballafaqohet lidhur me formën dhe përqendrimin individual, respektivisht mjekimin individual. Përvoja e deritanishme ka treguar se deri më tani, përgatesat e tilla edhe pse në numër
LIBRI I ABSTRAKTEVE
të vogël janë treguar të suksesshme dhe pa problem qoftë në aspektin e stabilitetit, në mjekimin apo lajmërimin e efekteve anësore. Fjala kyçe Përgatesa magjistrale, formë, dozë
77
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference â&#x20AC;&#x153;CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACYâ&#x20AC;?
27. FORMULATION AND EVALUATION OF HYDROXYETHYLCELLULOSE CAPSAICIN GEL
Enkelejda Goci1, Ledjan Malaj2 Department of Pharmacy, Faculty of Medical Science, Kristal University, Tirana, Albania Department of Pharmacy, Faculty of Medicine, University of Tirana, Tirana, Albania ledagoci2@yahoo.com 1 2
Abstract Material and methods In the present work were prepared a hydrophilic capsaicin gel of hydroxyethylcellulose (HEC).
Capsaicin, trans 8-methyl-N-N-vanillyl6-nonenamide, is the main capsaicinoid in chilli peppers, followed by dihydrocapsaicin (90% of the total pungency of pepper fruits). Capsaicin is known to be effectively absorbed topically from the skin. Topical creams of capsaicin are used for therapeutic purposes to treat pain peripherally in diseases such as rheumatoid arthritis, diabetic neuropathy, osteoarthritis, muscle pain, shingles, etc.
Results and conclusions From the study it was concluded that HEC gel containing capsaicin showed good homogeneity and spreadability and pH value within the limits allowed for dermatological preparations.
Aim The aim of this study was to formulate a topical gel of capsaicin 0.025% and evaluation of its physicochemical characteristics.
Keywords Hydrophilic gel, hydroxyethylcellulose, capsaicin
78
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
FORMULIMI DHE VLERËSIMI I XHELIT TË HIDROKSIETILCELULOSËS SË CAPSAICINËS
Rezyme Hyrje Capsaicina, është capsaicinoidi kryesor në specat djegës, i ndjekur nga dihidrocapsaicina (90% e djegësirës totale të frutave të specit). Kremrat lokal të capsaicinës janë përdorur për qëllime terapeutike për të trajtuar dhimbjen periferike në sëmundje të tilla si artriti reumatoid, neuropatia diabetike, osteoartriti, herpesi, etj.
Materiali dhe metodat Në punimin aktual është përgatitur një xhel hidrofilik capsaicine i hidroksietilcelulozës (HEC). Rezultatet dhe konkluzionet Nga studimi u konstatua se xheli i HEC me përmbajtje capsaicine paraqiti homogjenitet dhe aftësi përhapëse të mira si dhe vlera të pH brenda limiteve të lejuara për preparatet dermatologjike.
Qëllimi Qëllimi i këtij studimi ishte për të formuluar një xhel lokal capsaicine 0.025% dhe vlerësimi i karakteristikave fiziko-kimike të tij.
Fjalë kyçe Xhel hidrofilik, capsaicin
79
hidroksietilceluloze,
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”
28. DEVELOPMENT STRATEGIES FOR HERBAL PRODUCTS REDUCING THE INFLUENCE OF NATURAL VARIANCE IN DRY MASS ON TABLETING PROPERTIES AND TABLET CHARACTERISTICS
Ylber Qusaj1, 2, Andreas Leng2, Firas Alshihabi1, Blerim Krasniqi2 and Thierry Vandamme1
Laboratoire de Conception et d´Application de Molécules Bioactives, Faculty of Pharmacy, University of Strasbourg, CNRS 7199, 74 route du Rhin, 67400 Illkirch, France; 2 Product Development Pharma, Bioforce AG, Roggwil (TG), Switzerland Y.Qusaj@bioforce.ch 1
Abstract One “Quality by Design” approach is the focus on the variability of the properties of the active substance. This is crucially important for active substances that are obtained from natural resources such as herbal plant material and extracts. In this paper, we present various strategies for the development of herbal products taking into account especially the natural batch to batch variability (mainly of the dry mass) for tablets that contain a fixed amount of tincture. The following steps of the development have been evaluated for the outcome of the physico-chemical properties of the resulting tablets and intermediates: concentration of the tincture extracted from Echinacea fresh plant, loading of the concentrate onto an inert carrier, the respective wet granulation and drying step, including milling, and the adjuvant excipients for tablet compression step. The responses that were investigated are the mean particle size of the dried and milled
granulates, compaction properties and disintegration time of the tablets. Increased particle size has been shown to significant increase of the disintegration time and decrease of the compaction properties. In addition, our results exhibited that the particle size has a great dependency on the ratio of liquid to carrier during the wet granulation process. Thus, the performed strategy of the extracted tincture in correlation to its dry mass and its relation to the amount of carrier used influenced the variability on the respective parameters tested. In order to optimize those parameters, a good strategy has to be carefully chosen. Keywords Herbal material; liquid fresh plant extract; tableting properties; Echinacea purpurea; wet granulation, solid dosage form.
80
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
STRATEGJITË ZHVILLIMORE PËR PRODUKTET BIMORE NË REDUKTIMIN E NDIKIMIT TË NDRYSHIMEVE NATYRORE NË MASË TË THATË NË CILËSIN E TABLETAVE
Rezyme Një nga rrugët e “Quality by Design” është fokusimi në ndryshueshmërinë e vetive të lëndëve vepruese. Kjo është mjaft i rëndësishëm për lëndët vepruese që janë të nxjerra nga burimet natyrore të tilla si materialet bimore dhe ekstraktet. Në këtë prezantim, kemi paraqitur strategji të ndryshme për zhvillimin e produkteve bimore, duke marrë parasysh, sidomos ndryshueshmëritë natyrale në batch-to-batch (kryesisht në masën e thatë) për tableta që përmbajnë një sasi të caktuar të tinkturës. Hapat e mëposhtëm të zhvillimit janë kryer për të shqyrtuar vetitë fiziko-kimike të tabletave dhe ndërmjet produkteve: përqendrimi i tinkturës e nxjerrë nga bimë të freskëta të Echinacea purpurea, shtimi i koncentratit në një bartës (ekscipient) inert, granulimi me rrugë të njomë përkatës dhe hapi i tharjes, duke përfshirë pluhurizimin e granulatit, dhe ekscipienteve ndihmës për tabletimin e tabletave. Objektivat të cilët janë hulumtuar janë madhësia mesatare e grimcave të granulave të
thata dhe të pluhurizuara, vetitë e tabletimit (kompaktimit) dhe koha e zbërthimit të tabletave. Ngritja në madhësinë e grimcave ka treguar një zgjatje të konsiderueshme të kohës së zbërthimit dhe uljes së vetisë së kompaktësimit (tabletimit). Përveç kësaj, rezultatet tona treguan se madhësia e grimcave te granulatit ka një varësi të madhe në raportin e lëng / bartës (ekscipient) gjatë procesit të granulimit me rrugë të njomë. Pra, strategjia e kryer e përqendrimit të tinkturës në korrelacion me masën e tij të thatë dhe raportit të saj me sasinë e përdorur të bartësit (ekscipientit) ka ndikuar në ndryshueshmërinë e parametrave përkatëse të testuar. Në mënyrë që të optimizohen këta parametra, një strategji e duhur duhet të jenë të zgjedhur me kujdes. Fraza kyçe Ekstraktet bimore ; ekstraktet e lëngshme bimore të freskëta; vetitë e tabletimit; Echinacea purpurea; granulimit me rrugë të njomë, forma farmaceutike të ngurta.
81
BOOK OF ABSTRACTS
The International Conference â&#x20AC;&#x153;CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACYâ&#x20AC;?
29. IMPORTANCE OF MAGISTERIAL PREPARATIONS IN THE DERMATOLOGICAL PRACTICE
Cen Morina Prizren Regional Hospital etika_derm@hotmail.com
Abstract Magisterial preparations are among the first pharmaceutical forms which are used for the treatment of many diseases. Magisterial dermatological preparations play very important role, even today. They represent a very important group because they enable the physician to make the combined treatment adapting to the sickness: the pharmaceutical form, the concentration of medical materials, the combination of one or more medicinal substances, etc. In order to be a successful preparation, should exist definitely a mutual professional respect amongst the dermatologist doctor and pharmacist. Physician in cooperation with the pharmacist ensures that described cases are suitable for providing the desired shape and do not interact in physic-chemical aspect. Experiences to date has shown that doctors are willing to achieve the desired treatment, but often are challenged with incompatibility composed materials as in chemically-entry interaction cases, as well as in physical aspect -impossibility of formulating mixtures of materials due to various physical properties such as absorption, digestion, mixing, etc. homogeneity. Having researched these deficiencies it has been concluded that the description of a magisterial preparation is directly related to the preparation method of that pharmaceutical form.
The purpose of this presentation is bringing several years of the experience related to the description of magisterial preparations as well as cooperation with pharmacist as the most responsible person in ensuring the preparation and quality of these preparations. Working method is based by monitoring the treatment of cases with a magisterial preparation and discussion with the pharmacist about the safety of the preparation of these preparats. Experience has shown that correct diagnosis does not mean the finalization of the physician`s work, but observation of drug effect either in terms of treatment or the occurrence of undesired effects that cause difficulties for successful treatment. As a result we may conclude that, even though the pharmaceutical industry has greatly enriched the pharmaceutical market, magisterial dermatological preparations play very important role because they allow the doctors the individual treatment in terms of a combination of materials and their concentrations, providing a desired shape adapting to the factual situation of the disease. In this context, in order to conduct a successful treatment, the collaboration between physicians and pharmacists is essential.
82
cist
Keywords Magisterial preparations, doctor, pharma-
Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”
LIBRI I ABSTRAKTEVE
RËNDËSIA E PËRGATESAVE MAGJISTRALE NË PRAKTIKËN DERMATOLOGJIKE
Abstrakt Preparatet magjistrale janë ndër format e para farmaceutike të cilat janë përdorë për mjekimin e shumë sëmundjeve. Vend shumë të rëndësishëm, edhe sot e kësaj dite, zënë preparatet magjistrale dermatologjike. Ato përfaqësojnë një grup shumë të rëndësishëm, sepse mjekut i japin mundësi që të bëjë mjekimin e kombinuara duke ja përshtatur sëmundjes: formën farmaceutike, përqendrimin e lëndës mjekuese, kombinimin e një ose më shumë substancave mjekuese etj. Për të qenë një preparat i suksesshëm patjetër se duhet të ekzistojë një lidhje profesionale e ndërsjellë e mjekut-dermatolog dhe farmacistit. Mjeku në bashkëpunim me farmacisti siguron që lëndët e përshkruara të jenë të përshtatshme për dhënien e formës së dëshiruar dhe të mos ndërveprojnë në aspektin fiziko-kimik. Përvojat e deritanishme kanë treguar se mjekët dëshirojnë të arrijnë mjekimin e dëshiruar, por shpeshherë janë atakuar me papajtueshmëritë e lëndëve përbëre si në aspektin kimik-hyrjes në intereaksion të lëndëve, ashtu edhe në aspektin fizikë-pamundësinë e përzierjes së formulimit të lëndëve për shkak të vetive të ndryshme fizike si absorbimit, tretjes, përzierjes, homogjenitetit etj. Duke i hulumtuar këto mangësi është ardhur në përfundim se përshkrimi i një përgatese magjistrale drejtpërdrejt është i ndërlid-
hur me mënyrën e përgatitjes së asaj forme farmaceutike. Qëllimi këtij prezantimi është sjellja e përvojës disa vjeçare lidhur me përshkrimin e përgatesave magjistrale si dhe bashkëpunimin me farmacistin si personin më përgjegjës në sigurinë e përgatitjes dhe kualitetit të këtyre përgatesave. Metoda e punës është bazuar në përcjelljen e rasteve të mjekimit me përgatesa magjistrale dhe diskutimin me farmacistin lidhur me sigurinë e përgatitjes së këtyre preparateve. Përvoja ka treguar se diagnostifikimi i saktë nuk do të thotë finalizimi i punës së mjekut, por përcjellja e efektit të barnave qoftë në aspektin e mjekimit ose shfaqjes së efekteve të pa dëshiruara që kompleksojnë mjekimin e suksesshëm. Si përfundim mund të konkludojmë se, edhe pse sot industria farmaceutike ka pasuruar me të madhe tregun farmaceutik, preparatet magjistrale dermatologjike zënë vend shumë të rëndësishëm për shkak se mjekut i mundësojnë mjekimin individual në aspektin e kombinimit të lëndëve dhe përqendrimeve të tyre, dhënies së formës së dëshiruar duke ia përshtatur gjendjes faktike të sëmundjes. Në këtë kontekst për t’u realizua mjekimi me sukses është më se e nevojshme bashkëpunimi në mes mjekut dhe farmacistit. Fjalë kyçe Përgatesa magjistrale, mjek, farmacist. 83
AUTHOR INDEX / INDEKSI I AUTORËVE
A B Ç D G H J K L M
N P Q R S
Firas Alshihabi.................................................. 80 Evis Alushi........................................................ 58 E. Babe.............................................................. 26 V. Baka.............................................................. 26 Ela Bebeçi......................................................... 62 Sazan Çeliku..................................................... 32 Mirnela Çinije................................................... 66 Vera Dabanovic................................................. 28 Piera Di Martino............................................... 72 Zaim Gashi........................................................ 22 Zehadin Gashi....................................... 46, 72, 74 Enkelejda Goci.................................................. 78 Sonila Golemi................................................... 58 A. Haziri............................................................ 22 Ela Hoti....................................................... 12, 16 Iris Hoxha................................................... 18, 36 Klejda Hudhra................................................... 24 Milena Jadrijevic-Mladar Takac......................... 8 Arian Jaupllari............................................. 18, 40
Sh
Blerim Krasniqi................................................. 80
T V Y Z
Arlinda Lekaj Jusufi.......................................... 68 Andreas Leng.................................................... 80 Krenar Malaj..................................................... 26 Ledjan Malaj....................... 12, 16, 36, 46, 72, 78 Linda Matua...................................................... 66 Gjergji Minga.................................................... 44 Mirela Miraci.................................................... 12 Cen Morina....................................................... 82 Zenun Muja....................................................... 40 Jonida Murataj.................................................. 24 Adalena Musaraj............................................... 14 Brunilda Myftari............................................... 72
84
Aferdita Nika.................................................... 58 Sonila Nika....................................................... 58 Vilma Papajani.................................................. 62 Jasminka Patceva.............................................. 42 Slavko Pecar..................................................... 68 Learta Pervizaj Oruqaj...................................... 56 Fatbardh Plangaj............................................... 64 A. Poloshka....................................................... 22 H. Post............................................................... 56 Gentiana Qendro......................................... 12, 16 Ylber Qusaj....................................................... 80 Jesmina Ramaj.................................................. 24 Etleva Ruci.................................................. 18, 40 Vesna V. Radović.............................................. 54 Mirsad Sabanredjovic....................................... 10 Aurela Saliaj..................................................... 58 Vigan Saliasi..................................................... 18 K.D. Schlüter.................................................... 56 R. Schreckenberg.............................................. 56 Denada Selfo..................................................... 58 Sengun Spahi.................................................... 46 Selami Sylejmani.............................................. 50 Edlira Shehu...................................................... 24 Ismaijl Shurdhaj.......................................... 46, 72 Rea Tako........................................................... 36 Thierry Vandamme............................................ 80 Ymer Ymeri...................................................... 42 Majlinda Zahaj.................................................. 58 S. Zekaj............................................................. 22 Marinela Zeqiri................................................. 58
Digjitalizimi i porosive në farmaci përmes sistemit “online” të porositjes, si praktika më bashkëkohore e porositjes së barnave në vendet e zhvilluara Evropiane dhe SHBA
Fig.1. Në kuadër të zhvillimeve bashkekohore në farmaci, edhe në Kosovë kompania farmaceutike Santefarm Sh.p.k. ka instaluar “sistemin online” te porosive, si sistem shumë praktik dhe i thjeshtë për bërjen e porosive (Fig. 1). Bërja e porosive përmes internetit apo “porositja online” është risi në porositje të mallërave në përgjithësi, ndërsa në veprimtarinë farmaceutike në veçanti. Porositja “Online” në farmaci për herë të parë në Evropë ka filluar te aplikohet në vitin 2010, ndërsa në janar 2012, sistemi i porositjes “online” është sjellur në tregun farmaceutik të Kosoves nga kompania farmaceutike “Santefarm Sh.p.k.”. Për një periudhë prej tetë muajsh (Janar – Shtator 2012), rreth 37% e barnatoreve në Kosovë tanimë kanë filluar që porositë e tyre në kompaninë Santefarm ti kryejnë “online” përmes internetit. Kjo mënyrë e porositjes është treguar shumë e avancuar dhe e përshtatshme, ndërsa përparësitë e këtij sistemi janë: • Nuk ka nevojë që gjatë ditës të shënohen mungesat në letër (defektura), ato mund të shënohen direkt në sistemin online të porosive; • Porositë mund të kryhen në “Santefarm online” në çdo kohë - 24 orë dhe gjatë 7 ditëve të javës; • Kursehet koha e cila deri më tani është humbur në leximin e porosive përmes telefonit; • Klienti/barnatorja ka qasje 24 orë në marrjen e informatave te detajuara për Produktet të cilat ofrohen, Aksionet ditore , Çmimet , Stoqet në dispozicion etj.; • Efikasitet maksimal në Menaxhimin e Barnatores për përmbushjen e nevojave dhe kerkesave te pacienteve duke ju ofruar informata dhe sherbime te shpejta; • Evitimi i gabimeve që kane qenë evidente gjatë porositjeve me telefon;
www.santefarm-ks.com
Lagjia "Kalabria", Kullat Hawai, Kulla II 10000 PrishtinĂŤ Republic of Kosovo Tel: ++ 381 38 612 022 Tel: ++ 386 43 721 236 Fax: ++ 386 43 721 237 www.italmedks.com info@italmedks.com
Të nderuar, Berlin Chemie për Ju ka përgatit aksion
Për çdo porosi të pakos së prodhimeve tona, që përbëhet nga:
• 35 sc Fastum gel • 15 sc Dexomen tab • 5 sc Prostamol caps • 5 sc Flavamed sir • 2 sc Espumisan 50 kaps JU DHUROJMË një bokall elektrik kualitativ VICKO kettle 1800 W, 1,5 l, i cili do t’ju bëjë më të këndshme punën e përditshme në barnatore. - Nxemës i ujit - kettle 1800W - Kapaciteti maksimal 1.5l -360° bazë pa kablo - Elemente nga prokromi për pastrim më të lehtë - Indikator të nivelit të ujit - Ndërprerës automatik kur valon uji - Ndërprerës sigurues kur shterret uji - Indikator i rrymës
Analgjetik me veprim të shpejtë Për terapi fillestare të dhembjes
Aksioni zgjat prej 01.03. deri më 31.03.2012 dhe është i kufizuar me numrin e dhuratave. Informatat shtesë dhe dhuratën me pako të barnave të porositura të Berlin-Chemie mund ti merrni nga këto depo: ASGETO SANTEFARM GENTIPHARM Uroj që me këtë aksion bashkëpunimi ynë të jetë edhe më i suksesshëm, Përshëndetje I Juaji
1 k a p s u l ë
në
d i t ë
BARI I VETËM PËR BPH ME PRINCIP AKTIV BIMOR
ZGJEDHJE LOGJIKE
Një kapsulë në ditë Zvogëlon pengesat urinare dhe urinimin e shpeshtuar gjatë natës Mundëson urinim të papenguar Ruan funksionin seksual
90
91
për çdo dhembje,kërko
Paracetamoli i pare gjerman
www.komotpharm.com