ชุมชนวัดดวงแข

วั ด ดวง แข

เรื่องเล่�จ�ก

ชุมชนเล็กที่ซ่อน

ตัวอยู่ในเมืองใหญ่

DUAN G KAE

เรื่องเล่�จ�ก

ชุมชนเล็กที่ซ่อน

ตัวอยู่ในเมืองใหญ่

DUAN G KAE

วั ด ดวง แข ชุมชนวั​ัดดวังแข แขวงรองเมือง / เขตปทุมวัน / กรุงเทพมหานครฯ

UANE O1

O2

ความเปลี่ยนแปลง ชุมชน ของชุ

ทำ�ความรู้จักกับชุมชน

บ้านพักที่เปลี่ยนเป็น บ้านหลังที่สองของเด็ก

21

ชุมชนเล็ก ท่ามกลางเมืองใหญ่

3

คนธรรมดาที่ลุกขึ้นมา สร้างความเปลี่ยนแปลง

25

จุดเริ่มต้นบน จุดหมายปลายทาง

9

มหกรรมที่สร้าง ความเปลี่ยนแปลง

37

ชุมชนที่เป็นแค่ในนาม

13

45

ชุมชนสีแดง

15

ภาพจำ�ที่ถูกเปลี่ยน “กำ�แพง” กับการถ่ายทอดวิถีชีวิต

ชีวิตในชุมชนแออัด

17

D O3 ภาพชุ ชุมชน

ในมุมมองของเด็ก

O4 แวะมาเที่ยว ชุมชน ในชุ

ไปไง มาไง How to get here

63 65 73

ชุมชนในฝัน ภาพฝันที่เป็นจริงได้

51

Landmark ที่เที่ยวภายในชุมชน

Mascot เรื่องราว ที่ถูกเล่าผ่านตัวการ์ตูน

55

แวะเที่ยวใน บริเวณใกล้เคียง

บทที่ 1

ทุกพื้นที่ย่อมมี เรื่องร�วของตัวเอง

1

รู้จ ั ก

ทำ � คว�มรู้จัก กั บ ชุม ชน ด้วยทำาเลที่ตั้งอยู่ภายในซึ่อยเล็ก ๆ ติดกับ สถานีรถไฟใหญ่อย่างสถานีหวั ลำาโพง ชุมชน วัดดวงแขในสายตาของใครหลายคนจึงอาจ เป็นเพียงแค่ทางผ่าน แต่หากได้ลองหยุด มองและลองเงี่ยหูฟัง เราอาจได้ยินเรื่องราว ที่อยากเล่าของชุมชนเล็ก ๆ แห่งนี้ ชุมชนเล็กท่�มกล�ง เมืองใหญ่ จุดเริ่มต้นบน จุดหม�ยปล�ยท�ง ชุมชนที่เป็น แค่ในน�ม ชุมชน สีแดง ชีวิตใน ชุมชนแออัด

2

ชุ ม ชนเล็ ก ท่� มกล�ง เมื อ งใหญ่ งใหญ ่

3

ท่ � มกล�ง แสงไฟและ

คว�มเจริญ.

กรุงเทพมหานคร เมืองในฝันของใครหลายคน เมืองที่ ขับเคลือ่ นด้วยความเจริญ เมืองทีเ่ ต็มไปด้วยสีสนั ทีช่ วน ให้นา่ หลงใหล และใครหลายคนนิยามว่ากรุงเทพเป็น เมืองทีน่ า่ อยู่ แต่ทา่ มกลางความเจริญนัน้ มีอกี มุมหนึง่ ที่ใกล้สถานีรถไฟหัวลำาโพง เป็นมุมเล็ก ๆ ของชุมชน หนึง่ ทีเ่ ต็มไปด้วยเรือ่ งราวมากมาย และผูค้ นทีม่ ากหน้า หลายตา หมุนเวียนอาศัยอยูร่ ว่ มกัน ภายในซึ่อยเล็ก ๆ หลังกำาแพงสถานีรถไฟ ชุมชนนัน้ ก็คอื ชุมชนวัดดวงแข

4

คว�มแออัด ท่�มกล�ง คว�มเจริญ เมือ่ เดินไปตามถนนด้านข้างสถานีรถไฟหัวลำาโพงประมาณ 500 เมตร เราจะพบกับชุมชนทีซึ่​่ อ่ นตัวอยูภ่ ายในซึ่อยขนาดเล็ก “ ชุมชนวัดดวงแข” โดยบริเวณด้านหน้าของปากทางเข้าชุมชน มีมลู นิธเิ พือ่ การพัฒนาเด็ก ศูนย์ดวงแขตัง้ อยู่ เป็นบ้านไม้สองชัน้ ทีเ่ ปิดพืน้ ทีใ่ ห้สาำ หรับทุกคน ทัง้ เด็ก และผูใ้ หญ่ ทัง้ คนนอกและคนในชุมชนสามารถเข้ามาใช้เวลาร่วมกันได้ เมื่อเดินเข้าไปในชุมชน ความรู้สึกแรกที่เกิดขึ้นคือ ความประหลาดใจ หลังได้เห็นพื้นที่ทางเดินเบื้องหน้าที่ความกว้างน้อยกว่า 2 เมตร ด้วย ซึ่ำ้า แต่สิ่งที่อยู่ขนาบข้างทางเดิน ทั้งราวตากผ้า ต้นไม้ และเครื่องมือ ทำามาหากิน ทำาให้ซึ่อยที่ว่าคับแคบแล้วยิ่งดูเล็กลงไปถนัดตา ลำาพัง แค่การเดินสวนกันก็รู้สึกอึดอัดแล้ว ยิ่งมีรถจักรยานยนต์สัญจรไปมา ก็ยงิ่ ทำาให้การเดินทางภายในชุมชนกลายเป็นเรือ่ งยากลำาบากเข้าไปอีก

5

และเมื่อเรามองเข้าไปในบ้านแต่ละหลัง จะเห็นได้ชัดว่าพื้นที่ทุกตารางนิ้วถูกใช้ อย่างคุ้มค่าที่สุด ทั้งบริเวณหน้าบ้านและ กำาแพงฝังตรงข้ามได้ถูกใช้เป็นราวตาก ผ้าและที่วางของ ทั้งตึกแถวที่ถูกแบ่งซึ่อย ย่อยเป็นห้องเช่าขนาดเล็ก ทั้งห้องนำ้าที่ ผู้คนส่วนใหญ่ในพื้นที่ต้องใช้ร่วมกันเป็น ประจำา จากสิง่ ทีก่ ล่าวมาจะเห็นได้วา่ ด้วย ข้อจำากัดของขนาดพืน้ ที่ ทำาให้ทางเลือกใน การจัดสรรพืน้ ทีล่ ดน้อยลง ถ้าคิดว่าทีก่ ล่าว มานัน้ ดูเล็กและแคบอย่างทีไ่ ม่ควรจะเป็น

แล้ว ยังมีซึ่อยที่แคบยิ่งกว่านั้น ซึ่อยที่แสง สว่างไม่สามารถเข้าถึงได้ มีนำ้าที่ท่วมขัง เมื่อเดินเข้าไปจะเจอกับนำ้าเฉอะเเฉะ ที่ กระเด็นกระดอนอย่างไม่เป็นทิศเป็นทาง และรับรูไ้ ด้ถงึ กลิน่ ไม่พงึ ประสงค์ บริบทที่ กล่าวมานัน้ คือบริบทของ “ ซึ่อยงูเหลือม” ซึ่อยทีผ่ คู้ นแถบนี้ ได้นยิ ามชือ่ ทีบ่ ง่ บอกถึง ความกว้างของซึ่อยทีม่ เี พียงงูเหลือมเลือ้ ย ผ่านได้เท่านั้น

ชุมชน ที่ซ่อนตัว อยู่ในตรอก

6

ขณะทีเ่ ดินอยูภ ายในชุมชน สิง่ ตาง ๆ รอบตัวั ดูใกล้ชดิ ติดตัวัเราไปหมด ห้องเชามากมายที่ รายล้อมอยูร อบตัวั นอกจากผูค้ นจำานวันมาก จะใช้ชีวัิตอยูกันอยางแออัดแล้วั บางคนยัง ยอมแลกควัามสะดวักสบายในการอยูอาศัย เพื่อลดคาใช้จายในการใช้ชีวัิต โดยเลือกที่ จะเชาห้องพักทีแ่ บงให้เชาเปนเวัลากลางวั​ัน และกลางคืน ควัามหมายของคำาวัา ‘บ้าน’ สำาหรับใครบางคนจึงเปนเพียงทีน ่ อนพักหลัง จากการทำางาน

7

กรุงเทพ ในมุมที่ไม่ เคยเห็นม�ก่อน

ใครจะคิดว่าท่ามกลางความเจริญในเมืองหลวง แห่งนี้ จะมีอีกมุมหนึ่งที่ราวกับว่าไม่ได้ตั้งอยู่ใน ที่เดียวกัน เป็นชุมชนเล็ก ๆ ที่เต็มไปด้วยผู้คน มากมายจากหลากหลายท้องถิน่ ทีเ่ ข้ามาไขว่คว้า หางานทำาเพือ่ เลีย้ งชีพ แม้ตอ้ งแลกกับคุณภาพทีไ่ ม่ ดีมากนัก ชุมชนทีด่ แู ตกต่างจากความศิวไิ ลในเมือง หลวงทำาให้เราได้เห็นว่า แสงสีไฟแห่งความเจริญ ไม่ได้สอ่ งไปทัว่ ทุกพืน้ ที่ ยังมีบางจุดทีถ่ กู มองข้าม ไป ดูเหมือนว่าภาพจำาของเมืองหลวงจะไม่เหมือน เดิมอีกต่อไป ตัง้ แต่วนั ทีเ่ ราได้เดินเข้าไปในชุมชน

8

จุด เริ่ม ต้น บน จุดหมายปลายทาง

เดิ​ิมที​ีก่อ่ นที่​่�จะมี​ีชุมุ ชนวั​ัดดวงแข พื้​้�นที่​่�บริ​ิเวณนี้​้�เคยเป็​็นคลอง นางหงส์​์มาก่​่อน ต่​่อมาในสมั​ัยรั​ัชกาลที่​่� 5 เกิ​ิดการสร้​้างทาง รถไฟสายแรกของประเทศไทยจากหั​ัวลำำ�โพงถึ​ึงปากน้ำำ�� พื้​้�นที่​่� คลองนางหงส์​์จึ​ึงถู​ูกถมเป็​็นรางรถไฟ ในสมั​ัยที่​่�การเดิ​ินทาง เป็​็นเรื่​่�องยากลำำ�บาก การเข้​้ามาของรถไฟจึ​ึงเป็​็นใบเบิ​ิกทางที่​่� ทำำ�ให้​้ผู้​้�คนสามารถเดิ​ิน ทาง ข้​้ามไปมาระหว่​่างเมื​ืองได้​้อย่​่าง สะดวก เนื่​่�องจากราคาที่​่�ถู​ูก และระยะเวลาในการเดิ​ินทาง ที่​่�รวดเร็​็วกว่​่า ระบบขนส่​่งทาง บกอื่​่�น ๆ คนส่​่วนใหญ่​่จึงึ เลื​ือก ใช้​้รถไฟในการเดิ​ินทาง และ หนึ่​่�งในจุ​ุดหมายปลายทางที่​่� เป็​็นที่​่�นิ​ิยมที่​่�สุ​ุด ก็​็คงหนี​ีไม่​่พ้น้ สถานี​ีรถไฟหั​ัวลำำ�โพง ปลาย ทางแรก ๆ เมื่​่�อนึ​ึกถึ​ึงความ เจริ​ิญ ปลายทางที่​่�สามารถ เปลี่​่�ยนชี​ีวิ​ิตเราไปตลอดกาล

9

Next station, สถานีปลายทาง กรุงเทพฯ

ปลายทางกรุ​ุงเทพมหานครได้​้กลาย มาเป็​็นจุ​ุดมุ่​่�งหมายของผู้​้�คนที่​่�เดิ​ิน ทางมาจากทั่​่�วสารทิ​ิศ ด้​้วยหวั​ังจะ มาแสวงหาความเจริ​ิญในเมื​ืองหลวง เพราะความเจริ​ิญก็​็คื​ือโอกาสที่​่�นำำ� ไปสู่​่�การมี​ีอาชี​ีพที่​่�ดี​ี เส้​้นทางที่​่�ทอด ยาวของรางรถไฟจึ​ึงอาจเปรี​ียบได้​้กับั เส้​้นทางที่​่�นำำ�ไปสู่​่�อนาคต เพื่อที่จะเริ่มต้นชีวิตใหม่ ผู้คนจึงหลั่งไหลเข้ามาอย่างไม่ ขาดสาย ท�ำให้บริเวณรอบข้างสถานีรถไฟกลายเป็นท�ำเล ทอง ที่ทุกคนต่างหวังจะจับจองเป็นที่พักอาศัย หวังจะลง หลักปักฐาน ปลายทางของรถไฟจึงนับเป็นจุดเริ่มต้นของ

10

ชีวิตที่เคลื่อนที่ ไปพร้อมกับ หัวรถจักร 11

นอกจากจะเป็​็นจุ​ุดเริ่​่�มต้​้นของการตั้​้�งชุ​ุมชนแล้​้ว สถานี​ีรถไฟยั​ังเปรี​ียบได้​้กับั หั​ัวใจที่​่�หล่​่อเลี้​้�ยงคนใน ชุ​ุมชนให้​้มีรี ายได้​้หาเลี้​้�ยงชี​ีพ อาชี​ีพของคนส่​่วนใหญ่​่ ในชุ​ุมชนล้​้วนต้​้องอาศั​ัยรถ ไฟเป็​็นหลั​ัก ทั้​้�งการ ทำำ�อาชี​ีพค้​้าขายบนรถไฟ อาชี​ีพทำำ�ความสะอาด รถไฟ การที่​่�ยั​ังมี​ีคนใช้​้บริ​ิการของรถไฟอยู่​่�จึ​ึงเป็​็น ช่​่องทางใน การหารายได้​้หลั​ักของหลายครอบครั​ัว ในชุ​ุมชนแถบนี้​้�

ต้นทาง / ORIGIN

ปลางทาง / DESTINATION

กรุงเทพ BANGKOK

-

ในเมื​ืองที่​่�ไม่​่เคยหยุ​ุดนิ่​่�งและทุ​ุกสิ่​่�งได้​้ถู​ูกพั​ัฒนาไป มาก บ้​้านเมื​ืองเปลี่​่�ยนแปลงไปถนั​ัดตา การเข้​้ามา ของเทคโนโลยี​ีทำำ�ให้​้ชุมุ ชนและวิ​ิถีชี​ี วิี ติ คนไม่​่เหมื​ือน เดิ​ิม รถไฟไม่​่ได้​้เป็​็นระบบขนส่​่งสาธารณะที่​่�นิ​ิยม อี​ีกต่​่อไป เมื่​่�อผู้​้�คนมี​ีตั​ัวเลื​ือกใหม่​่ ๆ ที่​่�เดิ​ินทางได้​้ เร็​็วกว่​่า สะดวกกว่​่า จึ​ึงไม่​่น่​่าแปลก ใจ ที่​่�ไม่​่ว่​่าใครก็​็ย่​่อมเลื​ือกหนทางที​ี่​่�� สะดวกสบายกว่​่า สิ่​่�งที่​่�หลงเหลื​ือจึ​ึงมี​ี เพี​ียงร่​่องรอยความเจริ​ิญในอดี​ีต จาก สถานี​ีปลายทางรถไฟที่​่�เคยครึ​ึกครื้​้�น ผู้​้�คนที่​่�เคยขวั​ักไขว่​่ วั​ันนี้​้�กลั​ับเงี​ียบเหงา แล้​้วกั​ับคนในชุ​ุมชนที่​่�รายได้​้ส่ว่ นใหญ่​่ มาจากสถานี​ีรถไฟเป็​็นหลั​ัก พวกเขา จะใช้​้ชี​ีวิ​ิตต่​่อไปอย่​่างไร ในวั​ันหนึ่​่�งที่​่� ความสำำ�คั​ัญของสถานี​ีรถไฟลดลง ทางรถไฟสายเดิ​ิมที่​่�เคยนำำ�พาผู้​้�คน เข้​้าหาความเจริ​ิญ ในวั​ันนี้​้� เส้​้นทาง ที่​่�ยั​ังทอดยาวออกไป สถานี​ีถั​ัดไป คื​ือแห่​่งหนใด-เรายั​ังไม่​่อาจล่​่วงรู้​้�ได้​้

สถานีต่อไป 12

ชุ ม ชนที่เป็น น�ม แค่ ใ นน�ม แม้ว่าจะมีคนเข้ามาอยู่อาศัยภายในชุมชนเป็นจำานวนมาก หลังจากที่ชุมชน เริม่ เป็นทีร่ จู้ กั แต่พนื้ ทีแ่ ห่งนีก้ เ็ ป็นเพียงทีอ่ ยูอ่ าศัยทีค่ นผ่านไปมา ตัง้ บ้านอยู่ อาศัยเพียงชั่วคราวก็เท่านั้น จึงไม่ได้มีใครคิดเรื่องการก่อตั้งชุมชนเป็นจริง เป็นจัง ชุมชนวัดดวงแขจึงเป็นเพียง ‘ชือ่ เรียก’ ทีไ่ ม่ได้ถกู รับรองให้เป็นชุมชน ทางกฎหมายแต่อย่างใด จนกระทั่งในช่วงปี พ.ศ. 2545 ชุมชนวัดดวงแข ได้ เกิดเหตุการณ์ไฟไหม้ครั้งใหญ่เกิดขึ้น แม้จะได้รับผลกระทบมากมายจาก เหตุการณ์ไฟไหม้ แต่กลับไม่มหี น่วยงานใดให้ความช่วยเหลือชุมชนเลย แตก ต่างกับอีกชุมชนหนึง่ ทีเ่ กิดเหตุการณ์ไฟไหม้เช่นกัน แต่กลับได้รบั การประสาน งาน การช่วยเหลือ และจัดการดูแลจากหน่วยงานภายนอก ด้วยเหตุผลที่ ว่าชุมชนอีกแห่งนั้นเป็น “ชุมชน” ในทางกฎหมายจริง ๆ จากเหตุการณ์ไฟ ไหม้ครั้งนั้น ทำาให้คนในชุมชนวัดดวงแขได้เล็งเห็นถึงความสำาคัญของการ จดทะเบียนชุมชน ทีจ่ ะทำาให้ได้รบั ความช่วยเหลือจากทางภาครัฐ จึงดำาเนิน การจดทะเบียนชุมชนให้ถูกต้องตามกฎหมาย

13

หลังจากการจดทะเบียนชุมชนแล้วทางชุมชนได้จัดตั้งคณะ กรรมการชุมชน มีการสร้างมติร่วมกับคนในชุมชน เพื่อให้ คนในชุมชนเข้าใจ และร่วมกันปฏิ​ิบัติไปในทิศทางเดียวกัน นอกจากนัน้ แล้วยังมีการจัดอบรมให้กบั หัวหน้าชุมชน เพือ่ นำา มาบอกต่อคนในชุมชนไม่ว่าเรื่องสิทธิขั้นพื้นฐาน สิทธิที่เด็ก ควรได้รับ และทุกเรื่องที่เป็นประโยชน์ต่อคนในชุมชน เพื่อ ให้เกิดการพัฒนาและการปรับปรุงคุณภาพชีวิตของคนใน ชุมชนให้ดขี นึ้ จนทำาให้เป็นชุมชนทีส่ มบูรณ์แบบในฉบับชุมชน วัดดวงแขนั่นเอง

ก่อนจะม�เป็นชื่อ วัดดวงแข ชุมชนร้อยซอย

ซอยหมอดู

ซอยประช�ก�รพิมพ์

เพราะมีซึ่อยเป็นจำานวนมาก สามารถทะลุหากันได้ แต่ใน ปัจจุบันมีหน่วยงานทางภาค รัฐและเอกชนเข้ามาใช้พื้นที่ บริเวณดังกล่าว ทำาให้ชุมชน มีซึ่อยทะลุหากันได้น้อยลง

ในสมัยก่อนมีหมอดูมาอาศัย ในชุมชนหลายคน ทำาให้คน เรียกซึ่อยนี้ว่าซึ่อยหมอดู แต่ ในปัจจุบันหมอดูได้ย้ายถิ่น ฐานออกไปที่อื่นแล้ว

ในสมั ย ก่ อ นมี โ รงพิ ม พ์ ชื่ อ ว่ า ประชาการพิ ม พ์ ตั้ ง อยู่ ภายในซึ่อยชุมชนวัดดวงแข แต่ ในปั จุบันโรงพิ มพ์ ได้ ปิด ตัวลงแล้ว

14

ชุ ม ชน สี แ ดง ครั้งหนึ่งพื้นที่แห่งนี้เคยเป็น 1 ใน 5 แห่ง ที่ สำานักงาน ป.ป.ส. ประกาศให้เป็นพื้นที่เฝ้า ระวังสูงสุดใน กรุงเทพมหานคร และเคยออก ข่าวหน้าหนึ่งเกี่ยวกับปัญหายาเสพติด โดย สภาพปัญหายาเสพติดในชุมชน ได้มนี กั ค้า รายย่อยอยู่ในเครือข่ายที่เชื่อมโยงกับกลุ่ม พ่อค้ายาเสพติดในพืน้ ทีอ่ นื่ ๆ และผูเ้ สพส่วน ใหญ่เป็นเด็กและเยาวชน

15

การแก้ไขปญหายาเสพติดในชุมชนวั​ัดดวังแข ป.ป.ส.ได้ เข้ามาจัดทำาโครงการชุมชนอุน ใจได้ลกู หลานกลับคืนมา และเนือ่ งจากมูลนิธเิ พือ่ การพัฒนาเด็ก ศูนยดวังแข เปนมูลนิธิที่ตั้งอยูบริเวัณชุมชนวั​ัดดวังแขทำาให้เห็น ปญหาตาง ๆ ที่เกิดขึ้นในชุมชน และมูลนิธิก็เห็นวัา ปญหายาเสพติดที่เกิดขึ้นในชุมชนเปนปญหาใหญ ทำาให้มูลนิธิเพื่อการพัฒนาเด็ก ศูนยดวังแขจึงหา แนวัทางในการชวัยเหลือชุมชนด้วัยการชักชวันให้เด็ก และเยาวัชนมาทำากิจกรรมทีศ่ น ู ย และใช้กระบวันกา รกับั เด็กในการสอนวัาสิง่ เสพติดเปนสิง่ ทีไ่ มดี ไมควัร เข้าไปยุง เกีย่ วั และทำามาอยางตอเนือ่ งจนถึงทุกวั​ันนี้

ในปัจจุบันสถานการณ์ของชุมชนดีขึ้นมาก โดยมีการ ควบคุมจุดเสี่ยงในชุมชน จับกุมนักค้ายาเสพติดและ เครือข่ายยาเสพติด และไม่ได้เป็นพื้นที่สีแดงอีกต่อไป เพราะมีมาตรการในการควบคุมดูแลที่ดีขึ้น โดยมีเจ้า หน้าทีต่ ำารวจมาสำารวจภายในชุมชนบ่อยครัง้ การซึ่ือ้ ขาย ยาเสพติดจึงลดลง ส่งผลให้ภาพลักษณ์ชุมชนในสายตา คนนอกดีขึ้นมาก

16

ชีวิตใน

ชุ ม ชน แออั ด

17

เงื่อนไขของก�ร อยู่ในเมืองใหญ่

ภายใต้สังคมเมืองที่ผู้คนตางใช้ชีวัิต อยางเรงรีบ เพราะโอกาสในเมืองใหญไม ได้ถกู หยิบยืน ่ ให้ทกุ คนอยางเทาเทียม ชีวัิตในแตละวั​ันจึงดำาเนินไปราวักับ อยูในเกมการแขงขันที่ใครดีใครได้ ไมใชทกุ คนจะเปนผูช้ นะทีวั่ งิ่ เข้าเส้น ชัย หลายคนลำาพังเพียงหาเลีย้ งชีพใน แตละวั​ันก็ยากลำาบากแล้วั ด้วัยเงือ่ น ไขชีวัิ ติ ทีต่ อ้ งทำางานหาเช้ากินคำ่าเชน นีเ้ อง ทีท่ ำาให้เขาเหลานัน ้ ไมมแี ม้แต เวัลาจะมาปฏิสมั พันธกบั คนรอบข้าง เพราะทุ ก ชั่ วั ขณะเวัลาที่ เ สี ยไปคืี อ ราคาทีย่ ากจะจายคืน แม้ระยะหางของ แตละบ้านจะใกล้แตก็ดูเหมือนระยะ ระหวัางควัามสัมพันธกลับดูไกลกัน เหลือเกิน ชุมชนแหงนี้จึงกลายเปน ชุมชนที่มีควัามเปนปจเจกสูงในที่สุด

จากการทีค่ นในชุมชนประกอบอาชีพ หาเช้ากินคำ่า พอแมหลายคนจึงไมมี เวัลาในการดูแลลูกเทาทีค่ วัร และผล จากการที่เด็กบางสวันต้องอยูตาม ลำาพังภายในชุมชนโดยไมมีผู้ใหญ คอยให้คำาชีแ้ นะ ทำาให้เกิดการซึมซับ พฤติ ก รรมที่ ไ ม เ หมาะสมจากสื่ อ ออนไลนและบุคคลภายนอก จนเด็ก บางคนแสดงออกมาด้วัยพฤติกรรมที่ ไมเหมาะสม อยางการพูดคำาหยาบ หรือใช้ควัามรุนแรงกับเพื่อนในวั​ัย เดียวักัน ประกอบกับสภาพพื้นที่ไม เอือ้ อำานวัยให้เด็กภายในชุมชนได้ทำา กิจกรรม เนือ่ งจากลักษณะพืน ้ ทีค่ อ น ข้ างแออั ดและคั บแคบ เด็ กจึงไม มี โอกาสในการวัิ่งเลนและทำากิจกรรม ที่สร้างเสริมพัฒนาการสมวั​ัย

18

บทที่ 2

ทุกอย่�งย่อมเกิด ก�รเปลี่ยนแปลง

19

แปลง

คว�ม เปลี ่ ย นแปลง ของชุม ชน ชุมชนในเมืองใหญ่ทเี่ ต็มไปด้วยเงือ่ นไข และ อะไร ๆ ไม่เคยง่ายดาย ตั้งแต่ขอบเขตพื้นที่ ทีต่ กี รอบให้ทกุ อย่างคับแคบ ไปจนถึงสภาพ เศรษฐกิจทีเ่ ร่งรัดให้คนในชุมชนทำางานตัง้ แต่ เช้ายันคำ่า ท่ามกลางความสงสัยว่า ชุมชนนี้ มีอะไร ใครบางคนเลิกตั้งคำาถามและลงมือ สร้างอะไรให้กลับชุมชนแทน บ้�นพักที่เปลี่ยนเป็น บ้�นหลังที่สองของเด็ก คนธรรมด�ที่ลุกขึ้นม� สร้�งคว�มเปลี่ยนแปลง มหกรรมที่สร้�ง คว�มเปลี่ยนแปลง ภ�พจำ�ที่ถูกเปลี่ยน “กำ�แพง” กับก�รถ่�ยทอดวิถีชีวิต

20

21

บ้ า นพัก ที่เปลี่ยนเป็น บ้ า นหลังที่ส องของเด็ก

22

มูลนิธิเพื่อก�รพัฒน�เด็กศูนย์ดวงแข เพราะการได้วิ่งเล่น ได้ทำากิจกรรมคือ ปัจจัยสำาคัญที่ส่งเสริมให้เด็กคนหนึ่ง ได้เติบโต เพื่อที่จะสร้างโอกาสในการ เรียนรูข้ องเด็กภายใต้เงือ่ นไขของชุมชน ที่ไม่มีพื้นที่เล่นบ้านพักหลังหนึ่งจึงถูก ปรับเปลีย่ นให้กลายเป็นบ้านหลังทีส่ อง ของเด็กในชุมชน

ครัง้ หนึง่ บ้านพักทีต่ งั้ อยูบ่ ริเวณหน้าชุมชน เคยถูกติดต่อขอเช่าจากมูลนิธิเพื่อการ พัฒนาเด็กเพื่อใช้เป็นบ้านพักแรงงาน เด็ก ด้วยความตั้งใจที่จะบรรเทาปัญหา การล่อลวงเด็กไปทำางานในเมือง แต่ใน

23

เวลาต่อมาทีส่ ถานการณ์แรงงานเด็กได้ ลดลง ประกอบกับการตัง้ อยูข่ องมูลนิธทิ ี่ ติดกับบริเวณชุมชนพอดี ทำาให้เจ้าหน้าที่ ได้เล็งเห็นถึงประเด็นการขาดพื้นที่เล่น ของเด็กในชุมชน มูลนิธิเพื่อการพัฒนา เด็กจึงตัดสินใจเปิดบ้านพักให้กลายเป็น พื้นที่ปลอดภัย เป็นจุดศูนย์รวมของ เด็ก ๆ ชุมชนวัดดวงแขและชุมชนรอบข้าง ปัจจุบันมูลนิธิเพื่อการพัฒนาเด็ก ศูนย์ ดวงแขแห่งนีจ้ งึ เปรียบเสมือนบ้านหลังที่ สองของเด็ก ๆ เป็นบ้านทีม่ ที งั้ สนามเด็ก เล่น มีคนคอยดูแล มีกจิ กรรมสร้างสรรค์ ให้ทำา และยังเป็นบ้านที่มีคนมากมาย อยู่ด้วยกันอย่างอบอุ่น นอกจากมูลนิธิ แห่งนี้จะมีการจัดกระบวนการเรียนรู้ที่ เน้นการเล่นให้เด็ก เพื่อให้เด็กมีพื้นที่ ในการเล่น และมีพฒ ั นาการตามวัยแล้ว มูลนิธยิ งั เปิดโอกาสให้นกั ศึกษาหรือหน่วย งานภายนอกเข้ามาจัดกิจกรรมให้กบั เด็ก ๆ

อีกด้วย ซึ่ึง่ ในปัจจุบนั มูลนิธเิ พือ่ การพัฒนา เด็ก ไม่ได้เพียงแค่ดูแลเด็ก แต่ยังมีเป้า หมายที่จะพัฒนาชุมชนอีกด้วย มูลนิธิ จึงได้จัดทำาโครงการรองเมือง…เรืองยิ้ม เป็นกิจกรรมทีส่ ง่ เสริมให้เด็กในชุมชนวัด ดวงแขเป็นส่วนหนึ่งหรือเป็นแกนนำาใน การพัฒนาชุมชน การเข้ามาของมูลนิธิ เพื่อการพัฒนาเด็กศูนย์ดวงแข จึงส่งผล

ให้เด็กในชุมชนได้มีโอกาสในการทำา กิจกรรมทีม่ ากและหลากหลายขึน้ และผล จากการทำางานต่อเนือ่ งของมูลนิธมิ ากว่า 20 ปี รวมเข้ากับความร่วมมือจากหน่วย งานภายนอก ทั้งเด็กและชุมชนก็ค่อย ๆ เกิดการเปลีย่ นแปลงไปในทิศทางทีด่ ขี นึ้

24

คนธรรมดา ที่ล ุก ขึ้น มา

สร้างความ

เปลี่ย นแปลง

25

จิตอ�ส�มูลนิธิ

เพื่อก�รพัฒน�เด็ก ศูนย์ดวงแข

สารคดีนำาเสนอเรื่องราว ของจิตอาสา ศูนย์ดวงแข

คนธรรมดาคนนึงที่อยู่ในชุมชน ใช้ชีวิตใน แต่ละวันด้วยการหาเช้ากินคำ่า จะสามารถ สร้างความเปลีย่ นแปลงอะไรให้ชมุ ชนได้? นี่คงเป็นคำาถามที่ใครหลายคนสงสัย โดย เฉพาะป้าหมีป้าติ�ม ที่คิดว่าตนเองคงไม่ สามารถแก้ไขอะไรได้ แม้จะรับรูถ้ งึ ปัญหา ที่ เกิดขึน้ แต่กท็ ำาได้เพียงดำาเนินชีวติ ต่อไป ในฐานะผูเ้ ฝ้ามอง จนวันหนึง่ ความคิดของ ป้าหมีปา้ ติม� ก็ได้เปลีย่ นไป เมือ่ ได้มโี อกาส ก้าวเข้ามาทำาหน้าทีจ่ ติ อาสาภายในมูลนิธิ เพื่อการพัฒนาเด็ก ศูนย์ดวงแข 26

ติ๋ม ชูแ ก้ ว

จิตอาสาที่มูลนิธิเพื่อการพัฒนาเด็ก (ศูนย์ดวงแข) เป็นเวลา 15 ปี

(ป้�ติ๋ม)

27

Q : จุดเริม ่ ต้นของก�รก้�ว ยังไม่รวู้ า่ ทีน่ เี่ ขาทำาอะไร ไม่รวู้ า่ ทีน่ ี่ เขาเปิดพื้นที่เล่น แล้วพอดีพี่ที่เขา เข้�ม�เป็นจิตอ�ส� มาทำาจิตอาสาตรงนี้ก่อนมาชวน A : ตอนแรกป้าอยูใ่ นชุมชน มีอาชีพ ป้า ว่าอยากเป็นอาสาสมัครไหม รับจ้างซึ่ักผ้า แล้วพอดีลกู สาวป้าเข้า ป้าก็เลยตอบว่า ก็ได้นะ เพราะว่า มาเล่นทีน่ ี่ ทีบ่ า้ นพัก ตอนนัน้ เราก็ อยูบ่ า้ นก็เบือ่ ก็ไม่ได้ทำาอะไรด้วย

Q : บทบาท หน้​้าที่​่�ของจิ​ิตอาสา Q : คาดหวั​ังให้​้เด็​็กเป็​็นอย่​่างไร เมื่​่�อเขาได้​้เข้​้ามาที่​่�บ้​้านพั​ัก ต้​้องทำำ�อะไรบ้​้าง A : ก่​่อนที่​่�บ้​้านพั​ักจะเปิ​ิดตอน 10 โมง เราก็​็ เ ข้​้ า มาทำำ� ความสะอาด เตรี​ี ย ม สถานที่​่� เก็​็บกวาดสนามทราย ระวั​ังเศษ เหล็​็กเศษแก้​้ว คื​ือเตรี​ียมความปลอดภั​ัย แล้​้วก็​็ดู​ูแลเรื่​่�องน้ำำ�� เรื่​่�องของเล่​่นต่​่าง ๆ หรื​ือถ้​้าเด็​็กอยากเล่​่นหรื​ือประดิ​ิษฐ์​์อะไร เราก็​็หาของให้​้ พอบ้​้านพั​ักเปิ​ิดตอนเที่​่�ยง เด็​็ก ๆ เข้​้ามาเล่​่น เราก็​็ดู​ูว่​่าเด็​็กมี​ีกี่​่�คน ในแต่​่ละวั​ัน เด็​็กเล่​่นอะไรบ้​้าง แล้​้วเรา ก็​็ดูพู ฤติ​ิกรรมเขาเวลาเขาเล่​่นกั​ับเพื่​่�อน บางที​ีเวลาที่​่�เขาเข้​้ากั​ับเพื่​่�อนไม่​่ได้​้ เราก็​็ คอยศึ​ึกษาดู​ูว่​่าเพราะอะไร ซึ่​่�งตอนแรก เราก็​็ยั​ังไม่​่รู้​้�สาเหตุ​ุนะ เราก็​็คอยเข้​้าไป ถาม เวลาเขาเล่​่นไปด้​้วยเราก็​็ไปนั่​่�ง เล่​่นกั​ับเขา ไปคุ​ุยว่​่าเพราะอะไร ทำำ�ไม เขาแกล้​้งเพื่​่�อน บางคนเคยพบเจอกั​ับ เหตุ​ุการณ์​์ความรุ​ุนแรงมา เขาก็​็มาใช้​้ ความรุ​ุนแรงกั​ับเพื่​่�อน เราก็​็คอยไปพู​ูด ไปให้​้กำำ�ลั​ังใจเขา

A : ความคิ​ิดของป้​้าที่​่�เข้​้ามาทำำ�งานจิ​ิต อาสาตรงนี้​้�เนี่​่�ย ก็​็คือื คาดหวั​ังให้​้เขาได้​้เข้​้า มาทำำ�กิจิ กรรมตรงนี้​้�แล้​้วมี​ีพัฒ ั นาการที่​่� ดี​ี มี​ีกิจิ กรรมที่​่�ดี​ี คาดหวั​ังให้​้เขาเป็​็นคนดี​ี Q : พอเห็​็นความเปลี่​่�ยนแปลง ในตั​ัวเด็​็กแล้​้วรู้​้�สึ​ึกอย่​่างไร A : ก็​็ภูมิู ใิ จ พอเห็​็นเด็​็กไม่​่ยุ่​่�งกั​ับยาเสพ ติ​ิด แล้​้วคำำ�หยาบเด็​็กก็​็ไม่​่ค่อ่ ยพู​ูด ถ้​้าพ่​่อ แม่​่พูดู คำำ�หยาบเด็​็กก็​็จะบอกว่​่า ที่​่�นี่​่�พู​ูดคำำ� หยาบไม่​่ได้​้นะ ทำำ�ไมต้​้องพู​ูดคำำ�หยาบด้​้วย เด็​็กก็​็จะไปสะท้​้อนกั​ับผู้​้�ปกครองตรงนั้​้�น เลย แล้​้วสมมติ​ิเพื่​่�อนมี​ีพฤติ​ิกรรมไม่​่ดี​ี เขาก็​็จะมาเล่​่าให้​้เราฟั​ัง เราก็​็จะไปดู​ูแล เพื่​่�อนเขาอี​ีกที​ีนึงึ ช่​่วยเหลื​ือซึ่ง่� กั​ันและกั​ัน แต่​่ก่​่อนเด็​็กเล่​่นเลี​ียนแบบผู้​้�ใหญ่​่ เด็​็ก เล่​่นไปก็​็ไม่​่มีใี ครบอก แต่​่ตอนนี้​้�พอเด็​็ก เห็​็นกั​ันแล้​้ว ก็​็มาบอกต่​่อ ๆ กั​ัน เราก็​็ได้​้ ดู​ูแลพฤติ​ิกรรมเด็​็กต่​่อไป 28

พื้นที่นี้ให้ทุกอย่างกับป้าเลย ทั้งลูกแล้ว ก็เด็กในชุมชน ไม่ใช่แค่เด็ก ตัวเราเอง A : ก็เหนื่อยเป็นบางครั้งนะ แต่ก่อนป้า ด้วยที่ได้รับโอกาส เหนือ่ ยตรงทีว่ า่ เด็กดือ้ ห้ามไม่ฟงั อย่าง เด็กสมาธิสนั้ เล่นใช้แต่อารมณ์ ก็เหนือ่ ย Q : คว�มเปลี่ยนแปลงที่เกิด บางครัง้ ก็ทอ้ อยากจะลาออก แต่พอเรา ขึ้น มานึกถึงเด็กอะ เพราะเขาเป็นอย่างนีเ้ รา ก็ตอ้ งอยู่ ถ้าเราไม่อยูช่ ว่ ยก็ไม่มใี ครแล้ว A : จากแต่กอ่ นป้าไม่พดู ขีอ้ ายแล้วก็ไม่ ป้าก็ตอ้ งอยูก่ อ่ น แต่พอตอนหลังมา เรา พูด อ่านหนังสือบางครัง้ ก็ยงั อ่านไม่ออก เห็นความเปลี่ยนแปลงของเด็ก เขาเข้า ป้าจบ ป. 4 อ่านออกเขียนได้เป็นบางคำา มาสวัสดีเรา เราก็หายเหนือ่ ยเลยอะ หรือ เข้ามาตรงนี้ก็เหมือนได้พัฒนาตัวเอง บางครัง้ ทีเ่ ราต้องไปทำางานข้างนอกแล้วที่ เยอะเลย ได้รจู้ กั คนข้างนอกแล้วก็จติ อาสา นีม่ นั ปิด เด็ก ๆ ไม่มที เี่ ล่นนะ เราก็คดิ ถึง ตรงนี้เปลี่ยนชีวิตป้าไปเยอะ ก็ปรับตัว เด็กตรงนี้ ก็ไม่เหนือ่ ย มีกำาลังใจขึน้ เยอะ จากที่ไม่ค่อยพูด พี่ ๆ เจ้าหน้าที่ก็ฝาก ให้พูด แล้วก็พาไปนู่นไปนี่ ไปเจอคน Q : จ�กคนที่เป็นจิตอ�ส�-ใน หลาย ๆ พื้นที่หลายชุมชนก็เลยกลาย ฐ�นะที่เร�เป็นผู้ให้ เร�ได้อะไร เป็นคนกล้าพูด กลับคืนม�บ้�งไหม Q : ทำ�ง�นตรงนี้เหนื่อยไหม

A : ถ้าไม่มีพื้นที่ตรงนี้ ป้าก็ไม่รู้ว่าป้า จะอยูย่ งั ไง ป้าก็คงอยูแ่ ต่ในชุมชน ไม่ได้ เป็นคนให้ ไม่ได้เป็นอาสาสมัครก็คงจะ ทำางานง่อก ๆ อยู่ในชุมชน ไม่รู้อะไร ไม่ได้ช่วยเหลือเด็ก พอมาทำางานตรงนี้ ก็ได้ชว่ ยเหลือเด็กแล้วก็คนในชุมชนด้วย 29

“

ก็​็ เหนื่​่� อยบางครั้​้�ง ก็​็ ท้​้ อ อยากจะลาออก แ ต่​่ เ ร าก็​็ ต้​้ อ ง อ ยู่​่� ถ้​้ า เ ร า ไม่​่ อยู่​่� ก็​็ ไม่​่ มี​ี ใ ครแล้​้ ว

”

30

รัสมี ทอนทอง (ป้�หมี)

จิตอาสาที่มูลนิธิเพื่อการพัฒนาเด็ก (ศูนย์ดวงแข) เป็นเวลา 18 ปี

Q : จุ ด เริ่ ม ต้ น ของก�รก้ � วเข้ � ม�เป็ น จิตอ�ส� A : ทำามาตัง้ แต่ประมาณ พ.ศ. 2545 ทีเ่ ริม่ มาทำาก็เพราะ ว่าตอนแรกลูกป้ามาเล่นทีศ่ นู ย์ แล้วทีศ่ นู ย์เขายังไม่มแี ม่ บ้านทำาความสะอาด เขาเลยอยากให้ปา้ หมีหาคนทำาความ สะอาดทีศ่ นู ย์ให้หน่อย จริง ๆ ตอนนัน้ ไปถามใครใครก็ไม่ทาำ หรอกงานบ้านน่ะ ป้าก็เลยรับมาทำาแทน แต่พอทำามาได้สกั 4 – 5 เดือนเจ้าหน้าที่เขาก็ชวนป้ามาทำาจิตอาสาที่ศูนย์ ป้าก็เลยลองดู ส่วนงานตอนนี้ก็ทำา 5 วันต่อสัปดาห์ วันพุธถึงวันอาทิตย์ หยุดจันทร์-อังคาร 31

่ นแล้วผูใ้ หญ่ Q : แล้วอะไรเป็นแรงบันด�ลใจ Q : พอเด็ก ๆ เปลีย ่ นต�มเด็ก ๆ ไหม ให้ตด ั สินใจม�เป็นอ�ส�สมัคร ในชุมชนเปลีย A : พอป้าทำางานแม่บ้านที่นี่มาสักพัก ได้เห็นเด็ก ๆ ที่มาเข้าศูนย์ตลอดก็เลย ตัดสินใจทำา เพราะว่าชุมชนของเรามัน เป็นชุมชนทัง้ เปิดทัง้ แออัดไม่มพี นื้ ที่ เด็ก ทีน่ เี่ ลยไม่คอ่ ยมีภมู คิ มุ้ กัน พอมีศนู ย์มา ตั้ ง ที่ ชุ ม ชน ป้ า เลยรู้ สึ ก ว่ า ที่ นี่ มั น เป็ น พืน้ ทีท่ ใี่ ห้เด็ก ๆ ได้มาเปิด เลยเข้ามาทำาดู Q : บทบ�ท หน้�ทีข ่ องจิตอ�ส� ต้องทำ�อะไรบ้�ง A : พอตกลงมาเป็นอาสาสมัครเขาก็พา เราไปเปิดโลก ไปเจอคนเยอะแยะ ทำา อะไรที่เราไม่เคยทำา ไปอบรมเรื่องเกี่ยว กับเด็ก สิทธิเด็ก ได้รู้ว่าเวลาอยู่กับเด็ก เราต้องดูแลเด็กเข้าหาเด็กยังไง เพื่อให้ เราเข้าใจแล้วมาทำางานกับเด็กได้

A : ผู้ใหญ่ในชุมชนเดี�ยวนี้เรื่องความ รุนแรงก็ลดลงนะ คำาพูดคำาจาก็มี แต่ น้อยลง เหมือนพอเขาเห็นเด็ก ๆ ทำา เขาก็อาย อย่างเด็ก ๆ ที่นี่เขาตั้งกฎของ เขาเลยนะที่ศูนย์ดวงแข เด็ก ๆ เข้ามา ห้ามพูดคำาหยาบ นั่นคือความต้องการ ของเด็กไม่ใช่ผใู้ หญ่ ไม่ใช่ปา้ หมีไม่ใช่ปา้ ติ�ม แต่เขาประชุมกันเอง แล้ว ณ ตอนนี้ ชุมชนเรามันมีปัญหาเยอะ เด็ก ๆ รับไม่ ได้ ก็เป็นโจทย์สำาหรับเขาว่าต้องทำายังไง เด็ก ๆ อยากให้ตรงนี้เปลี่ยนแปลงยังไง แล้วเปลี่ยนที่ตัวเขาด้วย เด็ก ๆ ก็เสนอ แล้วพอเขาทำากัน ก็เลยไปทำากับผู้ใหญ่ ในชุมชนด้วย

32

“

คิ​ิ ด ดี​ี แ ล้​้ ว ห ร อ ฐ า น ะ อ ย่​่ า ง ป้​้ า ห มี​ี ห า เ ช้​้ า กิ​ิ น ค่ำำ� � ไ ม่​่ มี​ี อั​ั น จ ะ กิ​ิ น ยั​ั งมาทำำ �งานตรงนี้​้�

”

33

Q : ในอนาคตยั​ั ง จะทำำ� งานที่​่�นี่​่� ณ ตอนนั้​้�นมี​ีคนเขามาถามป้​้าหมี​ี จั​ับมื​ือ ถามป้​้าหมี​ีว่​่า คิ​ิดดี​ีแล้​้วหรอฐานะอย่​่างป้​้า อยู่​่�ไหม หมี​ีหาเช้​้ากิ​ินค่ำำ�� เขาใช้​้คำำ�ว่​่าไม่​่มี​ีอั​ันจะกิ​ิน A : ในอนาคตป้​้าคิ​ิดว่​่าเด็​็ก ๆ เยาวชนที่​่� ยั​ังมาทำำ�งานตรงนี้​้� ตอนนั้​้�นป้​้าหมี​ีก็​็ไม่​่ได้​้ เขาโตขึ้​้�น บางคนน่​่าจะมาสนใจมาทำำ�มาก คิ​ิดอะไรนะ คิ​ิดหลั​ัก ๆ เลยคื​ือ 1.เด็​็ก ๆ มี​ี กว่​่าป้​้า อย่​่างป้​้าอายุ​ุเยอะแล้​้วป้​้าก็​็ยั​ังไม่​่ ที่​่�เล่​่น 2.เด็​็ก ๆ จะได้​้โตขึ้​้�นอย่​่างมี​ีคุ​ุณภาพ แน่​่ใจ แต่​่ถ้​้ายั​ังทำำ�ไหวอยู่​่�ก็​็ยั​ังทำำ�เพราะว่​่า คุ​ุณภาพของป้​้าหมี​ีคื​ือ ผู้​้�ใหญ่​่ต้​้องไม่​่ปล่​่อย การทำำ�งานช่​่วยเหลื​ือเด็​็ก ๆ นี่​่�มั​ันต้​้องมา ปละละเลยเด็​็ก ๆ จากใจ เพราะของพวกนี้​้�คำำ�ว่​่าจิ​ิตอาสาเนี้​้�ย ถ้​้าไม่​่มาจากใจ มั​ันไม่​่ได้​้อะไร ถ้​้าอยากทำำ� Q : คุ้​้�มค่​่าไหมกั​ับการเข้​้ามาทำำ�งาน อะไรก็​็ไม่​่ต้​้องไปหวั​ังว่​่า เออเราจะได้​้อะไร ที่​่�นี่​่� เราแค่​่อยากทำำ� ถ้​้าทำำ�แล้​้วถ้​้ามั​ันเกิ​ิดขึ้​้�นมา มั​ันก็​็เป็​็นเรื่​่�องนึ​ึงที่​่�เราได้​้ เราทำำ�แค่​่ให้​้เด็​็กคน A : ถามว่​่าคุ้​้�มไหมมั​ันน่​่าจะคุ้​้�มนะ กั​ับที่​่�ป้​้า นึ​ึงเป็​็นคนดี​ีของสั​ังคมไม่​่ต้อ้ งสร้​้างปั​ัญหาให้​้ ทำำ�แล้​้วเห็​็นเด็​็กหลายคนที่​่�เขาเป็​็นคนดี​ี มั​ัน คนอื่​่�นเขา อยู่​่�ยั​ังไงให้​้ชุ​ุมชนตั​ัวเองเข้​้มแข็​็ง คุ้​้�มเพราะว่​่าเด็​็กที่​่�เข้​้ามาเล่​่นในศู​ูนย์​์เราเนี้​้�ย เข้​้มแข็​็งจนตั​ัวเองเก่​่ง แล้​้วสามารถไปช่​่วย เราทำำ�ยั​ังไงที่​่�จะไม่​่ให้​้เขาเป็​็นเด็​็กที่​่�มี​ีปั​ัญหา ให้​้เขาเป็​็นคนที่​่�แก้​้ปั​ัญหาด้​้วยตั​ัวเองให้​้ได้​้ เหลื​ือคนอื่​่�นได้​้ Q : การทำำ�งานที่​่�นี่​่� ต้​้องเผชิ​ิญกั​ับ ปั​ัญหาหรื​ืออุ​ุปสรรคอะไรบ้​้างไหม A : อุ​ุปสรรคปั​ัญหามั​ันมี​ีเยอะนะ อย่​่างเรื่​่�อง ผู้​้�ปกครอง บางที​ีตอนแรกก็​็ทำำ�ความเข้​้าใจ กั​ันอยู่​่� ถ้​้าเป็​็นปั​ัญหาของป้​้าหมี​ีเลย คื​ือมี​ี ครั้​้�งแรกที่​่�ป้​้าหมี​ีเข้​้ามาเป็​็นอาสาสมั​ัคร ซึ่​่�ง 34

คว�ม เปลี ่ ย นแปลง ของหนู “ มาเล่นนานแล้วครับ 2-3 ปีแล้วครับ เพราะ มีความสุข เพือ่ นมาเล่น มาเล่นของเล่น แล้ว ก็ทำากิจกรรมกับพวกพี่ ๆ ครับ แต่ก่อน เรา เป็ นเด็ กไม่ ดีครั บ ก็ เกเรครั บ หลั งจากนี้ เล่นอยูค่ รับ เพราะชอบ ทำาให้เราสนุกสนาน ทำาให้เรารู้สึกว่าเราโตขึ้นครับ ด้านความ เป็นระเบียบ” บอส พันธลักษณ หนูทิม-บอส

รู้หรือไม่ เมื่อเข้าไปในมูลนิธิห้ามพูดคำาหยาบ เพราะที่นี่มีกฎกติกา เป็นข้อตกลงที่เด็ก ๆ ช่วยกันกำาหนด 35

เสียงสะท้อนจ�กเด็กในชุมชน

“ ชอบมาทำากิจกรรม สอนว่าห้าม ทะเลาะกัน ห้ามด่ากัน ห้ามตีกัน ห้ามเตะกัน ห้ามต่อยเตะกัน รู้สึก เปลี่ยนแปลง ปกติเราพูดคำาหยาบ แต่ตอนนี้เราพูดนิดเดียวแล้ว” โมจิ สุธาสินี บุญครอง-โมจิ

“ เขาสอนให้เราเป็นคนดี เขาสอน ไม่ให้เราพูดคำาหยาบ ห้ามตบตีกนั แต่ก่อนเราพูดคำาหยาบ ตอนนี้พูด น้อยลง เพราะว่าป้าหมีสอน” -ไบร ไบรท เอกพันธ จันดา-

36

37

มหกรรมที่สร้าง ความเปลี่ยนแปลง งานประจำ�ปี 4 ชุมชน ชุ​ุมชนวั​ัดดวงแขมี​ีความเป็​็นปั​ัจเจกบุ​ุคคลสู​ูง เนื่​่�องจากผู้​้�คน ส่​่วนใหญ่​่ในชุ​ุมชนต้​้องประกอบอาชี​ีพหาเช้​้ากิ​ินค่ำำ�� ชี​ีวิติ ในแต่​่ละวั​ันต้​้องใช้​้ไปอย่​่างเร่​่งรี​ีบ จึ​ึงไม่​่มีเี วลาว่​่างในการ พู​ูดคุ​ุยหรื​ือสร้​้างปฏิ​ิสั​ัมพั​ันธ์​์กั​ับคนรอบข้​้างมากนั​ัก งาน เทศกาล หรื​ือวั​ันสำำ�คั​ัญจึ​ึงไม่​่ได้​้จั​ัดขึ้​้�นเพี​ียงเพราะความ รื่​่�นเริ​ิง แต่​่ยังั เป็​็นโอกาสที่​่�ช่​่วยเชื่​่�อมโยงความสั​ัมพั​ันธ์​์ของ คนใน ชุ​ุมชนให้​้แน่​่นแฟ้​้นมากยิ่​่�งขึ้​้�น และหนึ่​่�งในวั​ันสำำ�คัญ ั ที่​่�ทุ​ุกคนในชุ​ุมชนได้​้มารวมตั​ัวกั​ัน ก็​็คือื งานรองเมื​ืองเรื​ือง ยิ้​้�ม ซึ่ง่� งานนี้​้�สามารถช่​่วยสร้​้างปฏิ​ิสัมั พั​ันธ์​์ที่​่�ดีต่ี อ่ คนภายใน ชุ​ุมชนได้​้ เนื่​่�องจากเป็​็นมหกรรมที่​่�คนภายในชุ​ุมชนได้​้มี​ี ส่​่วนร่​่วมกั​ับงานที่​่�จั​ัดขึ้​้�นโดยมี​ีกิจิ กรรมที่​่�หลากหลาย ไม่​่ ว่​่าจะเป็​็นการจั​ัดซุ้​้�มขายของ การแสดงของบุ​ุตรหลาน หรื​ือเด็​็ก ๆ ทำำ�ให้​้คนในชุ​ุมชนมี​ีโอกาสได้​้มาพบปะ พู​ูด คุ​ุยสื่​่�อสาร รั​ับชมการแสดงร่​่วมกั​ัน จากคนที่​่�ไม่​่เคยรู้​้�จั​ัก กั​ัน อาจจะได้​้ทำำ�ความรู้​้�จั​ักกั​ันในงานนี้​้�ก็​็เป็​็นได้​้

38

มหกรรม รองเมืองเรืองยิ้ม จนถึ​ึงวั​ันนี้​้� เป็​็นเวลากว่​่า 6 ปี​ีแล้​้วที่​่� มหกรรม รองเมื​ือง....เรื​ืองยิ้​้�ม ได้​้ถูกู จั​ัด ขึ้​้�นบริ​ิเวณถนนรองเมื​ืองซึ่ง่� ในแต่​่ละครั้​้�ง ที่​่�ถู​ูกจั​ัดก็​็จะมี​ีธีมี ที่​่�แตกต่​่างกั​ันออกไป ไม่​่ว่า่ จะเป็​็น ธี​ีมปทุ​ุมวั​ันปั​ันยิ้​้�ม ชุ​ุมชน วิ​ิถีสุี ขุ The Festival และในครั้​้�งล่​่าสุ​ุด ที่​่�เพิ่​่�งผ่​่านมาเมื่​่�อปลายปี​ี 2562 มี​ีชื่​่�อ ธี​ีมว่​่า “ ชวนกั​ันมาเล่​่น” เป็​็นมหกรรม ที่​่�เปิ​ิดพื้​้�นที่​่� ให้​้เด็​็กและเยาวชนในชุ​ุมชน รอบข้​้างหรื​ือที่​่�เรี​ียกว่​่าชุ​ุมชนรองเมื​ือง

39

ได้​้มาสร้​้างผลงานศิ​ิลปะและแสดง ความสามารถให้​้กับั คนภายนอกหรื​ือ คนในชุ​ุมชนได้​้มองเห็​็นศั​ักยภาพของ เด็​็กและเยาวชนเหล่​่านี้​้� นอกจากนี้​้� ภายในงานยั​ังมี​ีเครื​ือข่​่ายที่​่�ทำำ�งาน เกี่​่�ยวกั​ับ เด็​็กและเยาวชนของมู​ูลนิ​ิธิ​ิ เพื่​่�อการพั​ัฒนาเด็​็ก จากหลายพื้​้�นที่​่� ทั่​่�วประเทศมาจั​ัดฐานการเรี​ียนรู้​้�เพื่​่�อ แลกเปลี่​่�ยนวั​ัฒนธรรมอี​ีกด้​้วย

40

กิจกรรมที่เด็ก ๆ ในชุมชนได้ทำ�

41

เมนูเรืองยิ้ม

ร้านเรืองยิ้ม

มีนกั โภชนาเข้ามาให้ความรูเ้ กีย่ ว กับอาหารทีค่ รบ 5 หมู่ และความ สำาคัญของอาหารเช้า มีการสอน ทำาอาหารเช้า รวมถึงสอนถ่าย ภาพอาหารให้สวยงาม

เด็กและเยาวชนได้สำารวจร้านอาหาร ในพื้นที่โดยรอบชุมชน และมอบ ประกาศนียบัตรให้กบั ร้านอาหาร ทีส่ ะอาด ปลอดภัย และรสชาติดี

บ้านเรืองยิ้ม

ชุมชนเรืองยิ้ม

จัดประกวดบ้านภายในชุมชนที่ สะอาด และปลอดภัยสำาหรับเด็ก โดยให้เด็ก ๆ เป็นคนตัดสินบ้าน แต่ละหลังที่เข้าประกวดด้วยการ ติดสติกเกอร์รอยยิ้มให้กับบ้าน ที่ได้รับรางวัล

สร้างความร่วมมือของทุกภาคส่วน ในสังคม ร่วมกันปรับปรุงพืน้ ทีใ่ น ชุมชน ให้นา่ อยู่ สะอาด ปลอดภัย และเป็นพื้นที่ที่สามารถเผยแพร่ สู่คนภายนอกได้

โดยกิจกรรมต่าง ๆ ได้จัดทำา ขึ้นก่อนที่จะมีการจัดมหกรรม รองเมือง...เรืองยิม้ โดยมีมลู นิธิ เพือ่ การพัฒนาเด็ก ศูนย์ดวงแข เป็นผู้สนับสนุนกิจกรรมเหล่านี้ และมูลนิธไิ ด้พฒ ั นาต้นแบบสุข

ภาวะทีด่ ใี ห้กบั เด็กในชุมชน เพือ่ ให้เด็กและผูค้ นทีอ่ าศัยอยูใ่ นพืน้ ที่ ย่านถนนรองเมืองมีสขุ ภาพกาย และใจที่สมบูรณ์ สามารถดำารง ชีวิตอยู่ได้อย่างมีความสุข และ มีจิตอาสาเพื่อส่วนรวมอีกด้วย

รู้หรือไม : ชุมชนรองเมืองมีด้วยกันทั้งหมด 4 ชุมชน ได้แก่ ชุมชน วัดดวงแข แฟลตรถไฟ ตรอกสลักหิน และจรัสเมือง

42

จากเริม่ แรกทีเ่ ด็กบางคนไม่อยากเข้ามาทำา กิจกรรมที่มูลนิธิเพื่อการพัฒนาเด็ก ศูนย์ ดวงแข แต่เมื่อเวลาผ่านไป เด็กเหล่านั้น ได้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของ ตนเองไปในทางทีด่ ขี นึ้ อย่างเรือ่ งของคำาพูด ในขณะที่เด็กหลายคนได้รับโอกาส ในการ ทำาสิ่งใหม่ ๆ ทั้งการออกไปอบรมภายนอก และการได้ทำากิจกรรมที่ตนชื่นชอบอย่าง การเล่นดนตรี ทำาให้มมุ มองความคิดทีม่ ตี อ่ ศูนย์เปลีย่ นไปและอยากเข้ามาทำากิจกรรม ที่ศูนย์มากขึ้น และนอกเหนือไปจากการ ทำากิจกรรมภายในมูลนิธิแล้ว เด็ก ๆ ยังได้ รวมตัวกันก่อตั้งแกนนำาเยาวชนขึ้น เป็นหัว เรีย่ วหัวแรงในการชักชวนเด็กกับคนในชุมชน ออกไปทำากิจกรรมของชุมชน เช่น เทศกาล หรือประเพณีต่าง ๆ ไปงานอบรมพัฒนา ศักยภาพของผูน้ ำา หรืองานมหกรรมประจำา ปี “ รองเมือง...เรืองยิ้ม” 43

เด็ก ๆ ในชุมชนได้เข้ามาเป็นส่วนสำาคัญใน การปรับสภาพแวดล้อมในชุมชนให้ดขี นึ้ เช่น ศิลปะบนกำาแพง เป็นการปรับทัศนียภาพ ให้กับชุมชน โดยมีหน่วยงานหรือองค์กร ภายนอกเข้ามาริเริม่ เชิญชวนเด็ก ๆ ให้มสี ว่ น ร่วมในการออกแบบ และเรียบเรียงเรือ่ งราว ความเป็นมา อาชีพในอดีตของชุมชน ก่อน นำาเสนอผ่านศิลปะบนกำาแพง รวมถึงมีการ สร้างมุมสำาหรับถ่ายรูป และมีการจัดทำาสือ่ ประชาสัมพันธ์ชมุ ชนโดยให้เด็กได้เป็นผูล้ งมือ ทำาด้วยตัวเอง เช่น แผนทีบ่ นั ทึกเส้นทาง หนัง สั้นเกี่ยวกับชุมชนวัดดวงแข เพราะเด็กคือกำาลังสำาคัญที่จะเติบโตเป็น ผู้ใหญ่ในวันข้างหน้า มูลนิธิเพื่อการพัฒนา เด็กศูนย์ดวงแขจึงพยายามผลักดันให้เด็กรุน่ ใหม่มคี วามคิดทีอ่ ยากเปลีย่ นแปลงชุมชนให้ ไปในทิศทางที่ดีขึ้น หรือเข้ามาเป็นแกนนำา เยาวชน โดยพากลุ่มเด็กไปอบรมในสถาน

ก�ร

โอก เปล

�สท

ี่ยน

ี่นำ�

แป

ไปส

ู่

ลง

ที่ต่าง ๆ เพื่อพัฒนาทักษะและความ สามารถของตนเอง สอนความเป็นผู้นำา เรียนรู้การทำางานทั้งภายใน ภายนอก ชุมชน และทำากิจกรรมเพือ่ ส่วนรวม ได้แก่ การปลูกป่าในหลายจังหวัด กิจกรรมจิต อาสาทัว่ ไปให้ความช่วยเหลือในเขตพืน้ ที่ ต่าง ๆ ทีป่ ระสบปัญหา และมูลนิธไิ ด้ผลัก ดันให้เด็กและเยาวชนในชุมชนวัดดวงแข ได้มบี ทบาทในสภาเด็กเเละเยาวชนเขต ปทุมวัน เพื่อให้เด็ก ๆ ในเขตได้รู้จักกัน เพือ่ ส่งเสริมพัฒนาการของเด็กและเยาวชน ในพื้นที่ให้มีความรู้ความสามารถ และ คุณธรรมได้อย่างต่อเนื่อง 44

ภ�พจำ�ที ่ ถ ู ก เปลี ่ ย น

“กำ�แพง” กับก�ร ถ่ � ยทอดวิ ถ ี ช ี ว ิ ต เมือ่ พูดถึงกำาแพง เราก็คงนึกถึงสิง่ ก่อสร้างทีม่ อี ยูท่ วั่ ไป สิง่ ทีท่ กุ คนมองข้าม และผูค้ นอาจไม่ได้ให้ความสำาคัญ กับมัน แต่กบั ทีน่ ี่ ณ “ชุมชนวัดดวงแข” แห่งนี้ การบอก เล่าเรือ่ งราวต่าง ๆ เกีย่ วกับชุมชนนีถ้ กู สือ่ ผ่านกำาแพง กำาแพงทีถ่ กู มองข้าม จากคราบดำา กลิน่ อับ ถูกเปลีย่ น มาให้เป็นสิง่ ทีช่ วนมองมากขึน้ กลายเป็นสิง่ ทีบ่ อกเล่า ความรูส้ กึ และบอกเล่าวิถชี วี ติ ของผูค้ น เป็นสิง่ ทีผ่ คู้ น ในชุมชนเลือกที่บอกเล่าผ่านกำาแพงเหล่านี้

45

จากสิ่งที่ผู้คนมองแล้วไม่ได้จดจำา นำาไปสู่สิ่งที่ผู้คน ให้คุณค่า ภาพจำาของชุมชนแออัด มืด แคบ และ อันตราย สิง่ เหล่านีไ้ ด้ถกู ลดทอนลงไป ทุกอย่างเริม่ เปลีย่ นไปในทิศทางทีด่ ี มีกลิน่ อายของความสดใส มากขึน้ เมือ่ ภาพอาชีพของคนในชุมชน ภาพสนาม เด็กเล่น รอยยิม้ ของทุกคน ได้ถกู แต่งแต้มลงไปบน กำาแพง กำาแพงที่เด็ก ๆ และคนในชุมชนร่วมกัน บอกเล่าผ่านปลายพูก่ นั ช่วยส่งเสริมให้บรรยากาศ ภายในชุมชนน่าเดินมากยิง่ ขึน้ นอกจากจะช่วยปรับ ทัศนียภาพแล้ว กำาแพงยังสามารถบอกเล่าเรือ่ งราว และเอกลักษณ์ของชุมชน ให้ผคู้ นทีแ่ วะเวียนเข้ามา ได้เข้าใจถึงประวัติผ่านตัวอักษรบนกำาแพง

46

และแต่ละชุมชนในระแวกนี้ ทัง้ ชุมชนวัดดวงแข ชุมชน ตรอกสลักหิน ชุมชนแฟลตรถไฟ ชุมชนเหล่านีล้ ว้ น มีกำาแพงที่บอกเล่าที่ไปที่มาของแต่ละชุมชน อย่าง ชุมชนตรอกสลักหิน ที่เลือกนำาภาพของสำาเภาจีน มาไว้บนกำาแพง เพื่อที่จะบอกเล่าประวัติความเป็น มา การอพยพของผู้คนที่มาอยู่ที่นี่ ภาพบนกำาแพงบางภาพที่เราเห็น มันอาจจะดูเป็น เพียงแค่ภาพธรรมดา แต่หารู้ไม่ว่าภาพเหล่านั้น อาจมีความหมายมากมายกว่าที่เราคิด สิ่งที่ไม่ ต้องฟังแต่กลับบอกเล่าเรื่องราวนั้นด้วยตัวของมัน เอง จากกำาแพงธรรมดาก็กลายเป็นสิ่งที่ถ่ายทอด เรื่องราวต่าง ๆ ในชุมชนได้อย่างแท้จริง

47

กรุงเทพ

BANGKOK

เรื่องเล่�บนกำ�แพง กำาแพงแต่ละแผ่นมีเรื่องราวแตกต่างกัน และเป็น เอกลักษณ์มากนะ เหมือนกับกำาแพงของชุมชนวัด ดวงแข ทีบ่ อกเล่าเรือ่ งราวในอดีตว่าเมือ่ อดีตทีผ่ า่ น มาชุมชนมีอาชีพการทำาไส้เทียนขายมาก่อน และ ในชุมชนตรอกสลักหิน ชุมชนข้างเคียงของเรา ก็มี กำาแพงที่บอกเล่าเรื่องราวในอดีตอยู่เช่นกัน กำาแพงที่มีการเพ้นท์เกิดขึ้นระหว่างผู้คนในชุมชน แต่ละชุมชนมีความยาวถึง 200 เมตรเลยทีเดียว

48

บทที่ 3

ชวนเด็กทำ�เรื่องเล่น ๆ ให้เป็นเรื่องจริงจัง

49

ของเด็ก

ภ�พชุม ชน ในมุ ม มอง ของเด็ก บางทีเรื่องราวของชุมชนก็ถูกบอกเล่าในรูป แบบของภาพวาด-บนกระดาษที่มือเล็ก ๆ หลายมือช่วยกันเติมแต่งจนเต็มแผ่น เพราะ เรื่องของชุมชนไม่ใช่แค่เรื่องของผู้ใหญ่หรือ ใครบางคน ความคิดเห็นของเด็กทุกคนจึง มีความหมายเสมอ

ชุมชนในฝัน ภ�พฝันที่เป็นจริงได้ Mascot เรื่องร�วที่ถูกเล่�ผ่�นตัวก�ร์ตูน

50

ชุ มชนในฝัน

ภ�พฝั น ที ่ เ ป็ น จริ ง ได้

สว

นด

อก

ไม้ข

้�งบ

้�นค

่ะ

หนู อ ย�กมี ส วนสนุ ก �มบอลด้วย

ับ สน�มบ�ส สน อย�กมีสน�มกีฬ�คร

ช่วยกันทิ้ง 51

ขยะลงถัง

อย �ก มี ส ั ต ว์ เ ลี ้ ย งน ่ � รั ก

ชุมชนในฝัน

กับก�รมองชุมชน ผ่�นส�ยต�เด็ก ๆ ผลงานของเด็ก ความคิดของเด็ก อยากให้ชุมชนเป็นอย่างไร กิจกรรมชุมชนในฝันเป็นกิจกรรมทีใ่ ห้เด็ก ๆ ในชุมชนได้วาดฝันชุมชนขึน้ เป็น ชุมชนในความคิดของเด็ก ชุมชนทีเ่ กิดขึน้ จะเป็นชุมชนแบบทีเ่ ด็กต้องการ อย่าง ชุมชนที่มีสวนสนุก มีสนามกีฬาลอยฟ้า ผู้คนไม่สูบบุหรี่ โดยเราจะไม่จำากัด ความคิดสร้างสรรค์ของเด็ก ๆ

52

ชุมชนที่ 1 ชุมชนในกลุม่ เด็กเล็ก กลุม่ เด็กเล็กเป็นกลุม่ เด็กทีว่ าดฝันชุมชน ออกมาได้น่ารักมาก ๆ ครับ ความคิดเด็ก ๆ ก็คือ อยากมี บ้านลอยฟ้า ของเล่นเยอะ ๆ อยากให้มีสัตว์เลี้ยง หมา แมว น่ารักเยอะ ๆ มีสวนดอกไม้ใหญ่ ๆ มีครอบครัวที่เต็มเปียม ไปด้วยความรักความอบอุ่น

53

ชุมชนที่ 3

ชุมชนที่ 2

กลุ่​่�มเด็​็กผู้​้�ชาย วาดฝั​ันชุ​ุมชนที่​่�เน้​้นความสนุ​ุก อยากให้​้ทุกุ คนสนุ​ุก ไปด้​้วยกั​ัน อย่​่างมี​ีสิ่​่�งอำำ�นวยความสะดวกที่​่�สวยงาม มี​ีพื้​้�นที่​่�ใน การทำำ�กิ​ิจกรรมและการแสดงออก เช่​่น สนามกี​ีฬา อาทิ​ิ สนาม ฟุ​ุตบอลรู​ูปหั​ัวใจ สนามบาสลอยฟ้​้า สนามฮอกกี้​้� สนามแข่​่งม้​้า สนามมวย โต๊​๊ะสนุ๊​๊�ก พื้​้�นที่​่�แข่​่งเกมส์​์ Rov ลานประลองไก่​่ชน สระ ว่​่ายน้ำำ�� พื้​้�นที่​่�เวที​ีการแสดงการร้​้องเล่​่นเต้​้นรำ�� สวนดอกไม้​้ไว้​้พาห มาแมวไปเดิ​ินเล่​่น มี​ีต้​้นไม้​้อมยิ้​้�ม อี​ีกทั้​้�ง มี​ีสถานี​ีตำำ�รวจอยู่​่�ข้​้าง ชุ​ุมชนเพื่​่�อคอยดู​ูแลความสงบของคนในชุ​ุมชน

ในกลุ่​่�มเด็​็กผู้​้�หญิ​ิง ชุ​ุมชนในฝั​ันเป็​็นขุ​ุมชนที่​่�ดี​ีสำำ�หรั​ับผู้​้�คนมาก ความคิ​ิดเด็​็กคื​ือ อยากให้​้ชุมุ ชนเป็​็นพื้​้�นที่​่�ที่​่�ปลอดภั​ัย ไม่​่อยาก ให้​้คนในชุ​ุมชนสู​ูบบุ​ุหรี่​่�เพราะมั​ันอั​ันตรายต่​่อเด็​็ก ๆ และทุ​ุกคน ช่​่วยกั​ันลดโลกร้​้อน เพราะปั​ัจจุ​ุบั​ันอากาศมั​ันร้​้อน อากาศไม่​่ ดี​ีคนป่​่วยง่​่าย ลดการใช้​้ถุ​ุงพลาสติ​ิก ช่​่วยกั​ันทิ้​้�งขยะให้​้ลงถั​ัง เพราะสงสารคนเก็​็บขยะ มี​ีป้​้ายเตื​ือนห้​้ามทิ้​้�งขยะ

54

Mascot

Mas cot เรื่องราวัของชุมชนวั​ัดดวังแข ที่ถูกเลาผานตัวัการตูน จากการสร้างสรรคของเด็ก ๆ ในชุมชน

55

s

ออกแบบ Mascot

เป็นกิจกรรมที่ให้เด็ก ๆ จับกลุ่มกัน แล้วร่วมกันหาจุดเด่นที่ มีในชุมชนของเขาแล้ววาดออกมา สร้างสรรค์ออกมาเป็นตัว การ์ตูน ตัวการ์ตูนที่เด็กอยากให้เป็นเหมือนตัวแทนของชุมชน เป็นสัญลักษณ์ให้กับชุมชน เพื่อที่จะทำาให้คนภายนอกรู้จักกับ ชุมชนได้ โดย Mascot แต่ละตัวจะมีแนวคิดที่แตกต่างกันออก ไป ด้วยความคิดสร้างสรรค์ของเด็ก ๆ ทำาให้ Mascot เหล่านี้ น่ารักและมีความหมาย

56

NO.1 NO.

Mascot

แนวคิดของ Mascot ตัวนี้ คือ แอปเปิ�ล น้องบอกว่าแอปเปิล� เป็นผลไม้ทที่ กุ คนรูจ้ กั นิยมรับประทาน เป็นทีร่ จู้ กั ของผูค้ นหลาก หลายสาเหตุทเี่ ลือกวาดผลไม้ชนิดนีเ้ พราะ อยากให้คนในชุมชนเป็นที่รู้จักแก่บุคคล ภายนอกมากขึ้น ส่วนแขนและขาในตัว ของแอปเปิ�ล เพราะอยากให้คนในชุมชน ก้าวเดินเติบโตไปด้วยกัน และที่มีเงาของ แอปเปิล� อยูข่ า้ งล่างนัน้ เพราะจะได้สะท้อน สิ่งที่เคยเกิดขึ้นภายในชุมชน

57

NO.2 NO.

แนวคิดของ Mascot ตัวนี้ คือ กำาเเพง สาเหตุที่วาดเพราะกำาแพงเป็นสิ่งที่ทำาให้ ชุมชนที่เคยมีแต่ความมืดและหม่นหมอง กลายเป็นชุมชนที่มีสีสันมากขึ้น อีกทั้งยัง เปรียบเสมือนตัวแทนเด็ก ๆ ทีเ่ ป็นสีสนั กับ ชุมชนแห่งนี้และเป็นจุดเริ่มต้นให้ชุมชนมี การพัฒนาต่อไปเรื่อย ๆ

Mascot 58

NO.3 NO. Mascot

แนวคิดของ Mascot ตัวนี้ คือ น้อง แมวนั่นเอง เด็ก ๆ บอกว่าเพราะใน ชุมชนเอง มีแมวอยูเ่ ยอะและน้องแมว หลาย ๆ ตัวก็น่ารักมาก ๆ ด้วยเด็ก ๆ ก็ ยั ง ชอบเล่ น กั บ แมวและอยากให้ คนข้างนอกมาเห็นแมวในชุมชนบ้าง

59

NO.4 NO.

Mascot

แนวคิดของ Mascot ตัวนี้ คือ นึกถึงสิ่งที่อยู่ ในชุมชน มันมีหลายอย่างมาก น้อง ๆ เลย อยากรวบทั้งหมดมาไว้ในตัวเดียว ไล่ตั้งแต่ หัวมาเลยแล้วกันนะครับ ส่วนหัวของมาสคอส ตัวนี้ จะเป็นเหมือนบ้านของเด็ก ๆ มาสคอต ตัวนีเ้ หมือนชุมชนเขา เด็ก ๆ เลยอยากให้รวู้ า่ บ้านเขามีอะไรบ้าง ในบ้านของเด็ก ๆ นั้น ก็จะมีแมว เพราะว่า แต่ละบ้านมีแมวที่น่ารักอยู่เยอะ ต่อมาเป็น ส่วนลำาตัวเเละแขน แขนของมาสคอตตัวนี้ จะ เป็นรางรถไฟ เหมือนการทีท่ กุ คนมาหาเด็ก ๆ ได้จากรถไฟนัน่ เอง ลำาตัวก็เป็นหัวขบวนรถไฟ และส่วนขาได้ใส่เอาสไลด์เดอร์เข้าไป เพราะ ทีศ่ นู ย์หรือมูลนิธมิ สี ไลด์เดอร์ทเี่ ด็กเล่นกันทุก วัน เด็ก ๆ จึงอยากให้ทุกคนมาเล่นด้วยกัน 60

บทที่ 4

ลัดเล�ะซอกซอย แวะเที่ยวชมชุมชน

61

เที่ย ว

แวะ ม�เที่ย ว ในชุ มชน เปลีย่ นบรรยากาศจากแสงสีไฟและความเร่ง รีบภายในเมืองใหญ่ มาสัมผัสกับวิถชี วี ติ ของ คนในชุมชนเล็ก ๆ ในเมืองอีกมุมที่อาจไม่ เคยเห็นมาก่อน พร้อมเยีย่ มชม Landmark แต่ละจุดที่ซึ่​่อนตัวอยู่ในชุมชน

ไปไง ม�ไง How to get here Landmark ที่เที่ยวภ�ยในชุมชน แวะเที่ยวใน บริเวณใกล้เคียง

62

ไปไง ม�ไง

HOW TO-

ชุมชนวัดดวงแข แขวังรองเมือง เขตปทุมวั​ัน กรุงเทพมหานครฯ

Transit nearby Bus

Train

Directions

63

Subway

ชุมชนวัดดวงแข

แขวังรองเมือง เขตปทุมวั​ัน กรุงเทพมหานครฯ Directions

รถเมล์ 4

29 34

สาย

4O

1O9 113

คลองเตย - ท่านำ้าภาษีเจริญ ม.ธรรมศาสตร์ - หัวลำาโพง ม.รัตนโกสินทร์ 200 ปี - หัวลำาโพง สายใต้ - ตลาดสำาลี คลองกุ่ม - หัวลำาโพง มีนบุรี - หัวลำาโพง

รถไฟไทย สถานีกรุงเทพ 250 m

MRT

สายสีนำ้าเงิน สถานีหัวลำาโพง ทางออกที่ 3 400 m

64

Land mark ชุ ม ช น

O1 O2

65

O3

วัดดวงแข

O4

สภ�ก�แฟ

ศูนย์ดวงแข

O6

ร้�นก�วยเตี๋ยว

มูลนิธิเพื่อก�รพัฒน�เด็ก บ้�นไม้ 1OO ปี

O5 O7

ร้�นตัดผม

ศิลปะบนกำ�แพง

(ต�มแนวท�งเดินชุมชน)

O1

วัดดวงแข

วัดดวงแขเป็นวัดราษฎ์ทสี่ ร้างขึน้ ในสมัยรัชการที่ 3 เมือ่ ปี พ.ศ. 2370 เดิมมีนามว่า “ วัดแค” แต่ต่อมาได้เปลี่ยน เป็นชื่อวัดดวงแขในปี พ.ศ. 2460 เนื่องจากชื่อมีความ คล้ า ยกั บ วั ด แห่ ง อื่ น ส่ ว นสถาปั ต ยกรรมของวั ด เกิ ด จากการผสมผสาน ระหว่างศิลปะไทยและจีนกวางตุ้ง พระอุโบสถถูกสร้างขึ้นตามศิลปะแบบพระราชนิยมใน พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว สังเกตได้จาก การใช้กระเบื้องเคลือบสีแบบจีนประดับตรงหน้าบันของ พระอุโบสถ และไม่มีช่อฟ้า-ใบระกา 66

มูลนิธิเพื่อก�ร

พัฒน�เด็ก ศูนย์ดวงแข

O2

67

เดิมเคยเป็นเรือนรับรองของเจ้าศักดิป� ระเสริฐ ณ จำาปาศักดิ� แต่หลัง จากทีย่ า้ ยไปฝรัง่ เศส เรือนรับรองเลยตกเป็นทรัพย์สนิ แผ่นดิน ภาย ใต้การดูแลของกรมธนารักษ์ จนกระทัง่ ในปี พ.ศ. 2524 มูลนิธเิ พือ่ การพัฒนาเด็กได้ตดิ ต่อขอเช่าพืน้ ทีเ่ พือ่ ใช้ในการดำาเนินกิจกรรม ของมูลนิธิ ปัจจุบันบ้านไม้สองชั้นหลังนี้เป็นพื้นที่ให้เด็กในชุมชน วัดดวงแขได้เข้ามาเล่น โดยเด็ก ๆ เรียกศูนย์แห่งนี้ว่า “บ้านพัก” มีเจ้าหน้าที่และอาสาสมัคร คอยดูแล จัดกิจกรรม ให้คำาปรึกษา รวมทั้งยังมีการสร้างกฎกติกาการอยู่ร่วมกันภายในบ้านพัก

Land mark ชุ ม ช น

บ้�นไม้ 1OO ปี

O3

บ้านไม้ทถี่ กู สร้างขึน้ พร้อมกับชุมชนในระแวกนี้ ลักษณะเป็นบ้านสองชั้น มีใต้ถุนที่โล่งกว้าง สร้ า งด้ ว ยไม้ ทั้ ง หลั ง สั ง กะสี ห น้ า บ้ า นถู ก ตกแต่งด้วยศิลปะฝีมือเด็ก ๆ สร้างสีสันให้ คนที่เดินผ่านไปมา และจนถึงปัจจุบัน บ้าน ก็ยงั คงได้รบั การดูแลรักษาให้มสี ภาพคงเดิม

68

Land mark ชุ ม ช น

สภ�ก�แฟ

O4 69

ตัง้ อยูฝ่ งั ตรงข้ามร้านค้าบริเวณกลางซึ่อย โดย มีแคร่ไม้ตงั้ ไว้สำาหรับนัง่ ดืม่ กาแฟ พืน้ ทีเ่ ล็ก ๆ แห่งนี้จึงเป็นทั้งที่พักผ่อน พบปะ และพูดคุย ของคนในชุมชนยามเช้า โดยมีฉากหลักเป็น กำาแพงที่เพ้นท์รูปวิถีชีวิตของคนในชุมชน

O5

ร้�นตัดผม ร้านตัดผมเล็ก ๆ ทีซึ่​่ อ่ นตัวอยูภ่ าย ในกลางซึ่อย ลูกค้าส่วนมากก็เป็น คนที่พักอาศัยอยู่ในชุมชน และมี ค่าบริการที่คนใน ชุมชนสามารถ เข้าถึงได้

O6

ร้�นก�วยเตี๋ยว ร้านทีต่ งั้ อยูบ่ ริเวณท้ายซึ่อย โดยใช้ พืน้ ทีท่ างเดินหน้าบ้านในการตัง้ ร้าน นับเป็นการจัดสรรพืน้ ทีท่ มี่ อี ยูอ่ ย่าง จำากัดในการค้าขายได้อย่างลงตัว 70

Land mark

ศิลปะบนกำ�แพง เกิดจากความร่วมมือของนักศึกษา เด็ก ๆ และคนภายใน ชุมชนร่วมกันปรับปรุงทัศนียภาพ เพื่อสร้างบรรยากาศ ภายในซึ่อยให้ดีขึ้น โดยเพนต์ตั้งแต่ช่วงต้นซึ่อยไปจนถึง ท้ายซึ่อย ภาพที่เพ้นท์บนกำาแพงช่วยบอกเล่าถึงประวัติ วิถีชีวิต อาชีพของคนในชุมชนสมัยก่อน 71

เรื่องร�ว บนกำ�แพง

สภ�พชุ ม ชนในอดี ต

ฝูงปลาที่แหวกว่ายบนกำาแพงสีฟ้า สื่อ ถึงสภาพชุมชนที่เคยเป็นคลองมาก่อน วิ ถี ชี วิ ต ดั้ ง เดิ ม

แต่เดิมคนในชุมชนมีอาชีพทำาไส้เทียน คู่กับชุมชนตรอกสลักหิน

ก�รทำ � ม�ห�กิ น

คนในชุ มชนส่ วนมากประกอบอาชี พ ค้าขาย ประวั ติ ค ว�มเป็ น ม�

เรือ่ งราวก่อนจะมาเป็นชุมชนทีถ่ กู เขียน 72 เล่าบนกำาแพง

ชุ ม ชน

วั ด ดวงแข

แวะเที่ย ว ในบริเวณ ใกล้ เ คี ย ง 73

ส�ยอนุ รักษ์ O2

พิพิธภัณฑ์​์รถไฟ

O4

วงเวียนโอเดียน

O3 O5 O6

หัวลำ�โพง

ถนนทรงว�ด ตล�ดน้อย

ในระยะ 2 กิโลเมตร จ�กชุมชน

ส�ยบุ ญ 12

วัดไตรมิตร

14

ศ�ลเจ้�พ่อม้�และเจ้�พ่อกวนอู

13

วัดมังกรกมล�ว�ส

ส�ยกิ น 15

ก�วยเตี๋ยวคั่วไก่แอน

17

ก�วยจั๊บนำ้�ใสน�ยเล็กอ้วน

16 18 19

2O 21

บะหมี่จับกัง

ก�วยจั๊บน�ยเอ๊ก

หมี่หว�นเจ้หมวย

บัวลอยส�มกษัตริย์ ลอดช่องสิงคโปร์

ส�ยเดิน O7

เย�วร�ช

O9

สำ�เพ็ง

O8 1O 11

บรรทัดทอง

เสือป่�

อุทย�น 1OO ปี จุฬ�ฯ

74

O2

ส�ย อนุรัก ษ์ ตามรอยประวั ติ ศ าสตร์ กลั บไปสั ม ผั ส กลิ่ น อาย ของบ้ า นเมื อ งในอดี ต .

75

O2

พิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์รถไฟ

พิ​ิพิธิ ภั​ัณฑ์​์ขนาดเล็​็กที่​่�ซ่​่อนตั​ัวอยู่​่�ภายในสถานี​ีรถไฟขนาดใหญ่​่สถานี​ีหัวั ลำำ�โพง ภายใต้​้พื้​้�นที่​่�ที่​่�จำำ�กัดั พิ​ิพิธิ ภั​ัณฑ์​์ได้​้แบ่​่งออกเป็​็น ห้​้อง 2 ชั้​้�น จั​ัดแสดงเครื่​่�องมื​ือเครื่​่�องใช้​้ในกิ​ิจการเดิ​ินรถไฟและ โรงแรมรถไฟ ให้​้ผู้​้�ชมได้​้เห็​็นวั​ัตถุ​ุจริ​ิงที่​่�ถู​ูกใช้​้ในสมั​ัยอดี​ีตกาล เปิ​ิดวั​ันอั​ังคาร-วั​ันอาทิ​ิตย์​์ (หยุ​ุดวั​ันจั​ันทร์​์และวั​ันหยุ​ุดนั​ักขั​ัตฤกษ์​์) 08.00-17.00 น.

76

O3 สถานีรถไฟหัวล�ำโพง ง

แต่​่เริ่​่�มเดิ​ิมที​ี สถานี​ีกรุ​ุงเทพตั้​้�งอยู่​่�ริมิ คลอง ผดุ​ุงกรุ​ุงเกษม เป็​็นสถานี​ีรถไฟสายหลั​ัก ของประเทศไทยคู่​่�กั​ับสถานี​ีรถไฟหั​ัวลำำ�โพง ในเวลาต่​่อมาที่​่�การรถไฟได้​้ขยั​ับขยาย กิ​ิจการให้​้กว้​้างไกลมากขึ้​้�น บริ​ิเวณสถานี​ี กรุ​ุงเทพไม่​่สามารถรองรั​ับผู้​้�โดยสารได้​้ เพี​ียงพอ จึ​ึงมี​ีการก่​่อสร้​้างสถานี​ีกรุ​ุงเทพ หลั​ังใหม่​่ขึ้​้�น โดยย้​้ายตำำ�แหน่​่งที่​่�ตั้​้�งมาอยู่​่� ใกล้​้กับั สถานี​ีหัวั ลำำ�โพงให้​้อยู่​่�ห่​่างเพี​ียงข้​้าม ถนนเพื่​่�อเป็​็นการเชื่​่�อมต่​่อระบบรถไฟ 2 สายเข้​้าด้​้วยกั​ัน เป็​็นสถานี​ีพี่​่�น้อ้ งที่​่�ตั้​้�งอยู่​่� คู่​่�กั​ันมาถึ​ึง 44 ปี​ี จนกระทั่​่�งระบบขนส่​่ง

77

ของพระนครเปลี่​่�ยนรู​ูปแบบจากรางเป็​็น ถนน บทบาทของกิ​ิจการรถไฟลดลง ส่​่งผลให้​้มี​ีการรื้​้�อสถานี​ีหั​ัวลำำ�โพงออก แต่​่เนื่​่�องจากทำำ�เลที่​่�อยู่​่�ใกล้​้กั​ัน ทำำ�ให้​้ ใครหลายคนเรี​ียกสถานี​ีกรุ​ุงเทพใหม่​่ว่า่ หั​ัวลำำ�โพง ซึ่​่�งในปั​ัจจุ​ุบันั สถานี​ีแห่​่งนี้​้� เปิ​ิด ให้​้บริ​ิการมากว่​่า 103 ปี​ีแล้​้ว ด้​้วยรู​ูปแบบ สถาปั​ัตยกรรมอิ​ิตาเลี​ียนเรเนซองค์​์ที่​่�โดด เด่​่นสะดุ​ุดตาทำำ�ให้​้สถานี​ีรถไฟไม่​่เพี​ียงเป็​็น จุ​ุดเริ่​่�มต้​้นและจุ​ุดหมายของการเดิ​ินทาง แต่​่ยังั เป็​็นจุ​ุดแวะของคนมากมายที่​่�เข้​้ามา ชื่​่�นชมสถาปั​ัตยกรรมและการออกแบบ

สายอนุรักษ์

O4

วงเวี​ียนโอเดี​ียน

วงเวี​ียนขนาดไม่​่ใหญ่​่แต่​่ต้อ้ งตาต้​้องใจด้​้วยซุ้​้�มประตู​ู สี​ีแดงโดดเด่​่นด้​้วยลั​ักษณะซุ้​้�มประตู​ูที่​่�เป็​็นศิ​ิลปะจี​ีน วงเวี​ียนโอเดี​ียนจึ​ึงเปรี​ียบได้​้กับั ประตู​ูที่​่�เปิ​ิดไปสู่​่�ไชน่​่า ทาวน์​์ เป็​็นสั​ัญลั​ักษณ์​์ที่​่�แสดงออกถึ​ึงความสั​ัมพั​ันธ์​์ อั​ันแน่​่นแฟ้​้นของไทย-จี​ีน จากการร่​่วมมื​ือร่​่วมใจกั​ัน สร้​้างขึ้​้�นของคนไทยเชื้​้�อสายจี​ีน ห้​้างร้​้าน หน่​่วยงาน ราชการ ซึ่​่�งที่​่�มาของชื่​่�อโอเดี​ียนก็​็ได้​้รับั มาจากชื่​่�อโรง ภาพยนต์​์ในสมั​ัยก่​่อนที่​่�ตั้​้�งอยู่​่�ติ​ิดกั​ับวงเวี​ียน ในภาย หลั​ังที่​่�ได้​้ยกเลิ​ิกกิ​ิจการไปแล้​้ว โรงภาพยนตร์​์ได้​้ถู​ูก รื้​้�อและนำำ�ชื่​่�อมาตั้​้�งให้​้กับั วงเวี​ียนที่​่�ถู​ูกแปรสภาพจาก วงเวี​ียนน้ำำ��พุ​ุเป็​็นซุ้​้�มประตู​ูแทน 78

ตลาดน้​้อย

ชุ​ุมชนที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นจากการขยายตั​ัวของตลาดใหญ่​่-สำำ�เพ็​็ง ตลาดที่​่� แยกตั​ัวออกมาตั้​้�งใหม่​่จึงึ หนี​ีไม่​่พ้น้ ชื่​่�อ “ตลาดน้​้อย” ไม่​่เพี​ียงเฉพาะ ชาวจี​ีนเท่​่านั้​้�นที่​่�เข้​้ามาอยู่​่�อาศั​ัย หากแต่​่พื้​้�นที่​่�ชุ​ุมชนยั​ังเป็​็นผลจาก การผสมผสานของหลากชาติ​ิพั​ันธุ์​์� ภายในชุ​ุมชนจึ​ึงมี​ีทั้​้�งศาลเจ้​้า จี​ีน วั​ัดพุ​ุทธ โบสถ์​์คริ​ิสต์​์ และถึ​ึงแม้​้ชุ​ุมชนจะก่​่อตั้​้�งมาตั้​้�งแต่​่สมั​ัย กรุ​ุงรั​ัตนโกสิ​ินทร์​์ตอนต้​้น แต่​่ในปั​ัจจุ​ุบั​ันก็​็ยั​ังคงหลงเหลื​ือร่​่องรอย อาคารสถาปั​ัตยกรรม และความเป็​็นชุ​ุมชนในอดี​ีตให้​้ได้​้เห็​็น รวม ทั้​้�งยั​ังมี​ีการสร้​้างสรรค์​์เรื่​่�องราวชุ​ุมชนเก่​่าแก่​่ผ่​่านงานศิ​ิลปะอย่​่าง Street Art ตามตรอกซอกซอยให้​้นั​ักท่​่องเที่​่�ยวได้​้แวะมาเยี่​่�ยมชม 79

O5

O6

ถนนทรงวาด

เพราะเป็​็นถนนสายที่​่�รั​ัชการที่​่� 5 ทรงเป็​็นผู้​้�วาดแนว ด้​้วยพระองค์​์เอง จึ​ึงได้​้รั​ับการตั้​้�งชื่​่�อว่​่า “ ทรงวาด” โดยในอดี​ีต ถนนทรงวาดเป็​็นเขตการค้​้าที่​่�มี​ีความ รุ่​่�งเรื​ืองอย่​่างมาก ด้​้วยตำำ�แหน่​่งที่​่�ตั้​้�งที่​่�เชื่​่�อมต่​่อกั​ับ ท่​่าน้ำำ��ราชวงศ์​์ ที่​่�ซึ่ง่� เป็​็นศู​ูนย์​์รวมการแลกเปลี่​่�ยนสิ​ินค้​้า กั​ับนานาประเทศในสมั​ัยกรุ​ุงรั​ัตนโกสิ​ินทร์​์ จึ​ึงไม่​่น่​่า แปลกใจที่​่�ตลอดสองข้​้างทางของถนนถู​ูกจั​ับจองไป ด้​้วยร้​้านค้​้ามากมาย โดยเฉพาะพื​ืชผลทางการเกษตร เป็​็นเหตุ​ุให้​้ตึกึ เก่​่าบริ​ิเวณถนนถู​ูกประดั​ับตกแต่​่งด้​้วย ปู​ูนปั้​้�นรู​ูปดอกไม้​้และผลไม้​้ จนคนเรี​ียกขานกั​ันว่​่า ตึ​ึกผลไม้​้ในที่​่�สุ​ุด แม้​้ในปั​ัจจุ​ุบั​ันถนนสายนี้​้�จะไม่​่ได้​้ คึ​ึกคั​ักเท่​่าสมั​ัยก่​่อน แต่​่ก็ยั็ งั เป็​็นย่​่านการค้​้าที่​่�สำำ�คัญ ั ที่​่�มี​ีสถาปั​ัตยกรรมโบราณและ Street Art ให้​้ได้​้ชม

สาย อนุรักษ์ 80

O7

ส�ย เดิ น ลั ด เลาะตรอกซึ่อกซึ่อย ท่องไปในย่านการค้า ที่ ใคร ๆ ก็แวะมาเยีย่ มเยือน

81

เยาวราช

ถนนสายที่​่�ไม่​่เคยหลั​ับใหล เพราะ เมื่​่�อใดที่​่�ฟ้​้าเริ่​่�มมื​ืด ถนนสายนี้​้�จะ กลั​ับกลายจากถนนเศรษฐกิ​ิจเป็​็น ถนนค้​้ า ขายของกิ​ิ น ที่​่�คึ​ึ ก คั​ั ก ที่​่�สุ​ุ ด แห่​่งหนึ่​่�ง ในอดี​ีต ถนนสายนี้​้�เคย เป็​็นที่​่�ตั้​้�งของตึ​ึกที่​่�สู​ูงที่​่�สุ​ุดในประเทศ ห้​้างสรรพสิ​ินค้​้าขนาดใหญ่​่ ห้​้างร้​้าน ทองคำำ�จำำ�นวนมาก รวมไปถึ​ึงโรงหนั​ัง และภั​ัตตาคารชั้​้�นเลิ​ิศ จึ​ึงไม่​่น่า่ แปลก ใจที่​่�เยาวราชจะกลายเป็​็นศู​ูนย์​์กลาง ความเจริ​ิญและศู​ูนย์​์รวมผู้​้�คนจากทั่​่�ว สารทิ​ิศ ที่​่�ทั้​้�งแวะเวี​ียนมาชิ​ิมร้​้านเด็​็ด เจ้​้าดั​ัง ทั้​้�งมาเพื่​่�อชื่​่�นชมบรรยากาศ และกลิ่​่�นอายวั​ั ฒ นธรรมจี​ี น จาก

O7

ช

วิ​ิถี​ีชี​ีวิ​ิต สถาปั​ัตยกรรมและอาหาร ท้​้องถิ่​่�น ทำำ�ให้​้แม้​้ถนนสายนี้​้�จะมี​ีอายุ​ุ กว่​่า 200 ปี​ีแล้​้ว เยาวราชก็​็ยั​ังคง สว่​่างไสวไปด้​้วยแสงไฟ และคั​ับคั่​่�ง ไปด้​้วยผู้​้�คนอยู่​่�ทุ​ุกค่ำำ��คื​ืน

82

O8 บรรทั​ัดทอง

แต่​่เริ่​่�มเดิ​ิมที​ี ถนนสายนี้​้�ได้​้รั​ับพระราชทานนามว่​่า ประทั​ัดทอง อั​ัน เป็​็นชื่​่�อของลายครามจี​ีน เนื่​่�องจากในสมั​ัยรั​ัชกาลที่​่� 5 เป็​็นยุ​ุคสมั​ัยที่​่� เครื่​่�องลายครามจี​ีนได้​้รั​ับความนิ​ิยมอย่​่างมาก ก่​่อนภายหลั​ังชื่​่�อถนน จะถู​ูกเรี​ียกเพี้​้�ยนเป็​็น ‘บรรทั​ัดทอง’ ในที่​่�สุ​ุด ปั​ัจจุ​ุบั​ันถนนบรรทั​ัดทอง เป็​็นแหล่​่งขึ้​้�นชื่​่�อเรื่​่�องอุ​ุปกรณ์​์การกี​ีฬาและร้​้านอาหารรสเด็​็ดมากมาย ที่​่�สายกิ​ินจะต้​้องไม่​่พลาด

83

1O

O9

สำำ�เพ็​็ง

ย่​่านการค้​้าแห่​่งแรกของกรุ​ุงรั​ัตนโกสิ​ินทร์​์ ที่​่� ครั้​้�งหนึ่​่�งเคยรุ่​่�งเรื​ืองและยิ่​่�งใหญ่​่ถึ​ึงขั้​้�นได้​้รั​ับการ ขนานนามว่​่า “ เมื​ืองการค้​้า” เนื่​่�องจากจำำ�นวน ร้​้านค้​้าที่​่�ตั้​้�งเรี​ียงรายบน 2 ฟากถนนที่​่�ยาวกว่​่า 3 กิ​ิโลเมตร แม้​้ในเวลาต่​่อมาย่​่านการค้​้าสำำ�เพ็​็งจะ ถู​ูกบี​ีบให้​้ลดเหลื​ือเพี​ียงแนวถนนที่​่�รู้​้�จักั กั​ันในชื่​่�อ ซอยวาณิ​ิช 1 เนื่​่�องจากมี​ีการตั​ัดถนนสายอื่​่�น ๆ รอบข้​้างอย่​่างถนนทรงวาด ถนนราชวงศ์​์ แต่​่ก็ไ็ ม่​่ ได้​้ทำำ�ให้​้ความนิ​ิยมลดลงตามขนาดพื้​้�นที่​่� ในทุ​ุก วั​ันนี้​้�สำำ�เพ็​็งยั​ังคงเป็​็นย่​่านการค้​้าที่​่�ผู้​้�คนหลั่​่�งไหล เข้​้ามามากที่​่�สุ​ุดแห่​่งหนึ่​่�ง ด้​้วยความหลากหลาย ของประเภทสิ​ินค้​้าและราคาที่​่�ย่​่อมเยา

เสื​ือป่​่า

เมื่​่�อพู​ูดถึ​ึงแหล่​่งสิ​ินค้​้าไอที​ีและอุ​ุปกรณ์​์เกี่​่�ยวกั​ับโทรศั​ัพท์​์ แล้​้ว เชื่​่�อว่​่าใครหลายคนคงนึ​ึกถึ​ึงชื่​่�อ “ ถนนเสื​ือป่​่า” เพราะ นอกจากจะมี​ีร้า้ นค้​้าและสิ​ินค้​้ามากมายทั้​้�งขายปลี​ีกและ ส่​่ง สถานที่​่�แห่​่งนี้​้�ยั​ังขึ้​้�นชื่​่�อเรื่​่�องราคาที่​่�ถู​ูกกว่​่าท้​้องตลาด ทั่​่�วไป โดยเฉพาะกั​ับสภาพสั​ังคมยุ​ุคปั​ัจจุ​ุบันั ที่​่�เทคโนโลยี​ี ไม่​่อาจขาดไปจากชี​ีวิติ ได้​้ ถนนเสื​ือป่​่าก็​็ยิ่​่�งกลายเป็​็นหนึ่​่�ง ในย่​่านการค้​้าที่​่�คึ​ึกคั​ักที่​่�สุ​ุดแห่​่งหนึ่​่�ง

สาย เดิ น

84

สาย เดิ น อุ​ุทยาน 100 ปี​ี จุ​ุฬาฯ

พื้​้�นที่​่�สี​ีเขี​ียวขนาดใหญ่​่ใจกลางเมื​ืองกรุ​ุง ที่​่�นอกจากจะเป็​็น ที่​่�พั​ักผ่​่อนหย่​่อนใจให้​้ผู้​้�มาเยี่​่�ยมชมแล้​้ว อุ​ุทยานแห่​่งนี้​้�ยั​ังเปิ​ิด เป็​็นพื้​้�นที่​่�สำำ�หรั​ับจั​ัดกิ​ิจกรรม อี​ีเวนต์​์ต่า่ ง ๆ อี​ีกด้​้วย นอกจากนี้​้� อุ​ุทยาน 100 ปี​ียังั ถู​ูกออกแบบให้​้เป็​็นสวนสาธารณะต้​้นแบบ ของการแก้​้ปัญ ั หาภาวะโลกร้​้อนและน้ำำ��ท่ว่ ม ด้​้วยการจั​ัดสรร ให้​้มีทั้​้�ี งพื้​้�นที่​่�รองรั​ับและกั​ักเก็​็บน้ำำ�� พร้​้อมทั้​้�งระบบนิ​ิเวศที่​่�เอื้​้�อ ให้​้เกิ​ิดการหมุ​ุนเวี​ียนน้ำำ��อยู่​่�ภายในพื้​้�นที่​่� เพราะตั้​้�งใจให้​้สวน อยู่​่�คู่​่�กั​ับเมื​ืองไปอี​ีก 100 ปี​ีข้​้างหน้​้า สิ่​่�งที่​่�จะทิ้​้�งไว้​้ให้​้สำำ�หรั​ับ คนรุ่​่�นหลั​ังจึ​ึงต้​้องมากไปกว่​่าสวนที่​่�เป็​็นเพี​ียงพื้​้�นที่​่�ปลู​ูกต้​้นไม้​้

85

11

12

ส�ย บุ ญ ไหว้พระ ทำาบุญ ขอพรให้ ได้สมหวังดังใจ ณ สถานที่ ศักดิส� ทิ ธิท� ผี่ คู้ นเคารพบูชา

86

วั​ัดไตรมิ​ิตร

87

12

เดิ​ิมชื่​่�อวั​ัดสามจี​ีน เพราะมี​ีความเชื่​่�อว่​่า ชาวจี​ีนสามคนร่​่วม กั​ันก่​่อสร้​้างวั​ัดขึ้​้�นมา วั​ัดไตรมิ​ิตรเป็​็นวั​ัดที่​่�มี​ีความโดดเด่​่น ด้​้วยพุ​ุทธสถาปั​ัตยกรรมอั​ันเป็​็นเอกลั​ักษณ์​์อย่​่างพระมหา มณฑป นอกจากผู้​้�คนมากมายจะหลั่​่�งไหลไปกราบไหว้​้ขอ พรพระพุ​ุทธมหาสุ​ุวรรณปฏิ​ิมากร หรื​ือหลวงพ่​่อทองคำำ� ซึ่​่�ง ได้​้รั​ับการบั​ันทึ​ึกจาก Guinness Book ให้​้เป็​็นพระพุ​ุทธ รู​ูปทองคำำ�บริ​ิสุ​ุทธิ์​์�ขนาดใหญ่​่ที่​่�สุ​ุดในโลกแล้​้ว ภายในพระ มหามณฆปยั​ังมี​ีห้อ้ งจั​ัดแสดงภาพประวั​ัติศิ าสตร์​์เยาวราช ที่​่�นำำ�เสนอพั​ั ฒนาการของชุ​ุ มชนจี​ี นผ่​่ านแต่​่ ละยุ​ุ คสมั​ั ย

13

วั​ัดมั​ังกรกมลาวาส

สาย บุญ

บางคนเรี​ียกว่​่าวั​ัดมั​ังกร มี​ีลักั ษณะสถาปั​ัตยกรรมเป็​็นแบบทาง จี​ีนตอนใต้​้ของสกุ​ุลช่​่างแต้​้จิ๋​๋�ว การสร้​้างใช้​้ไม้​้และอิ​ิฐ โดยวาง แปลนตามแบบวั​ัดหลวง คื​ือ มี​ีวิ​ิหารท้​้าวจตุ​ุโลกบาลเป็​็นวิ​ิหาร แรก ตรงกลางเป็​็นพระอุ​ุโบสถ ข้​้างหลั​ังพระอุ​ุโบสถเป็​็นวิ​ิหาร เทพเจ้​้า เทพเจ้​้าในวั​ัดมี​ีทั้​้�งหมด 58 องค์​์ และที่​่�นิ​ิยมไหว้​้ขอพร มากคื​ือ เทพเจ้​้าแห่​่งโชคลาภ ไฉ่​่ซิ้​้�งเอี๊​๊�ยะ นั​ักแสวงบุ​ุญมั​ักมาขอ พรเพื่​่�อสิ​ิริ​ิมงคล สะเดาะเคราะห์​์สำำ�หรั​ับผู้​้�ที่​่�เกิ​ิดปี​ีชงในแต่​่ละปี​ี

88

สาย บุ ญ ศาลเจ้​้ าพ่​่ อ ม้​้ า และเจ้​้ าพ่​่ อ กวนอู​ู

89

14

เป็​็นศาลเจ้​้าเก่​่าแก่​่ที่​่�อยู่​่�คู่​่�ชุมุ ชนอิ​ิศรานุ​ุภาพมายาวนาน ถู​ูก จั​ัดสร้​้างตั้​้�งแต่​่ พ.ศ. 2460 - 2488 โดย พล.ต.ต.พระยา คทาธรบดี​ีสี​ีหราชบาลเมื​ือง ซึ่​่�งถื​ือกำำ�เนิ​ิดในตระกู​ูลเบ๊​๊ หรื​ือหม่​่า ที่​่�แปลว่​่าม้​้า นอกจากศาลเจ้​้าแห่​่งนี้​้�จะเป็​็นที่​่� ประดิ​ิษฐานของเทพเจ้​้ากวนอู​ู เทพเจ้​้าแห่​่งความซื่​่�อสั​ัตย์​์ แล้​้ว ยั​ังประดิ​ิษฐานเทพเจ้​้าม้​้า ซึ่ง่� เชื่​่�อกั​ันว่​่าเป็​็นม้​้าเส็​็กเทา ม้​้าโลหิ​ิตประจำำ�กายของเทพกวนอู​ู คนส่​่วนใหญ่​่มาไหว้​้ เทพเจ้​้ากวนอู​ูมักั จะขอพรเรื่​่�องหน้​้าที่​่�การงาน เชื่​่�อว่​่าจะได้​้ เป็​็นเจ้​้าคนนายคน ส่​่วนคนที่​่�มาสั​ักการะเทพเจ้​้าม้​้าจะขอ พรในสิ่​่�งที่​่�ตนปรารถนาโดยคนที่​่�มี​ีลูกู เล็​็กจะมาไหว้​้ให้​้ลูกู เป็​็นคนว่​่านอนสอนง่​่าย เพราะเชื่​่�อว่​่าเทพเจ้​้าม้​้าสามารถ ปราบพยศของเด็​็กได้​้ โดยต้​้องไหว้​้ด้ว้ ยผั​ักบุ้​้�งหรื​ือผั​ักกาด

15

ส�ย กิ น ตระเวนชิมร้านเด็ดเจ้าดัง ทีร่ สชาติลอื่ เลือ่ งขนาดใคร ผ่านมาก็ต้องแวะลิ้มลอง

90

15

ส�ยกิน

ของค�ว บะหมี่จับกัง

ร้านตัง้ อยูใ่ นซึ่อยเล็ก ๆ ลูกค้ามีทงั้ คนไทย และต่างชาติ เป็นร้านทีโ่ ดดเด่นเรือ่ งปริมาณ ของบะหมีเ่ หลืองทีเ่ ยอะมาก หมูชนิ้ ใหญ่นมุ่ อร่อย นำ้าซึุ่ปกลมกล่อม รวมทัง้ ราคายังถูก

ก�วยเตี๋ยวคั่วไก่แอน

มีเมนูให้เลือกหลากหลายเมนูแนะนำาคือ กวยเตีย� วคัว่ ไก่ เส้นหอมอร่อยเนือ้ ไก่เข้ม ข้น นำ้าซึุ่ปเป็นซึุ่ปมะนาวดอง เปิดทุกวัน 16.00 - 24.00 น.

91

เปิดทุกวัน 8.00 - 16.00 น.

16

17

ก�วยจับ ๊ นำ้�ใสน�ยเล็กอ้วน

นำ้าซึุ่ปหอมพริกไทยเข้มข้นเส้นนุ่มเหนียว เมนูแนะนำากวยจั�บหมูกรอบ เนื้อหมูกรอบ แน่ น เต็ ม คำา คนเยอะต้ อ งเผื่ อ เวลารอ ประมาณ 30 นาที เปิดวันอังคาร-เสาร์ วันอาทิตย์ 8.00 - 23.59 น.

8.00 - 00.30 น.

ก�วยจั๊บน�ยเอ๊ก

ร้านดังเยาวราชที่มีคนต่อคิวยาวตลอด เวลา นำ้าซึุ่ปกลมกล่อมไม่เผ็ดพริกไทย มาก มีให้เลือกหลายขนาดราคาไม่แพง เมนูแนะนำาคือ กวยจั�บนำ้าใส เปิดทุกวัน 9.00 - 23.59 น.

92

19

หมี่​่�หวานเจ๊​๊หมวย

ขนมสูตรโบราณหาทานยาก ที่ร้านเปิด มานานกว่า 20 ปีแล้ว เต้าทึงร้านนี้ไม่ ธรรมดาเพราะมีการใส่เส้นบะหมี่ลงไป ผสมรวมกับเครื่องอื่น ๆ รสชาติจึงทั้ง แปลกใหม่และอร่อย ราคาเริม่ ต้น 30 บาท เปิดทุกวัน 10.00 - 20.00 น.

บั​ัวลอยสามกษั​ัตริ​ิย์​์

ขายมานานกว่​่า 40 ปี​ี ลู​ูกค้​้าเต็​็มร้​้านและ หมดเร็​็วตลอด ตั​ัวบั​ัวลอยมี​ีสู​ูตรเฉพาะที่​่� ทำำ�ให้​้น้ำำ��ไม่​่หวานมากจนเกิ​ินไปและที่​่�สำำ�คัญ ั ราคาถู​ูกมากเพี​ียง 15 - 30 บาทเท่​่านั้​้�น เปิ​ิดทุ​ุกวั​ัน 17.30 - 21.00 น

93

2O

สายกิน

ของหวาน ลอดช่​่องสิ​ิงคโปร์​์

ร้​้านลอดช่​่องสิ​ิงคโปร์​์ที่​่�เปิ​ิดมานานกว่​่า 60 ปี​ีแล้​้วจากรุ่​่�นสู่​่�รุ่​่�น ตั​ัวเส้​้นลอดช่​่องสี​ีเขี​ียว ใสหนึ​ึบและน้ำำ��ลอดช่​่องหอมหวานทาน ด้​้วยกั​ันอร่​่อยลงตั​ัว ราคาแก้​้วละ 25 บาท หยุ​ุดทุ​ุกวั​ันพฤหั​ัสบดี​ี 10.30 - 22.00 น.

21

94

มูลนิธิเพื่อ การพัฒนาเด็ก (ศูนย์ดวงแข)

จัดทำ� : นักศึกษาชั้นปีที่ 2 คณะวิทยาการเรียนรู้และศึกษาศาสตร์

มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ Website : www.daungkaecommunity.com

https://www.iamchild.org Facebook : https://www.facebook.com/iamchildpage

อาทิตยา มั่นหมาย ณัฐชา พ่วงทอง ธมนวรรณ ศรีจันทร์สุก กนกวรรณ บุญประโหลก ภูมิ ขจรเกียรติพาณิช สุวรรณี มูลกองสี เก่ง ตปนิยาภรณ์ ปวีณ์กร ชาวบางน้อย ปลัดดา มัชฌิมาดิลก มลฑ์ิรา ประเสริฐศรี วนา ภูษิตาศัย ภาวิดา ธรรมทีปภัทร

THAMMASAT UNIVERSITY FACULTY OF LEARNING SCIENCES & EDUCATION

DUANGKAE

K

คุ​ุณเคยได้​้ยิ​ินชื่​่�อ วั​ัดดวงแข บ้​้างไหม ? บางที​ี คำำ� ๆ นี้​้�อาจจะเป็​็นสถานที่​่�ที่​่�น่​่าค้​้นหาและมี​ีเสน่​่ห์​์ มากกว่​่าที่​่�คุ​ุณคิ​ิด เป็​็นชุ​ุมชนที่​่�อยู่​่�ท่​่ามกลางความ เจริ​ิญ ข้​้าง ๆ กั​ับสถานี​ีรถไฟหั​ัวลำำ�โพง ที่​่� ๆ ผู้​้�คน ชุ​ุกชุ​ุมอยู่​่�ตลอด ถ้​้าอยากลองมาค้​้นหาว่​่าที่​่�แห่​่งนี้​้� มี​ีอะไร หนั​ังสื​ือเล่​่มนี้​้�มี​ีคำำ�ตอบให้​้คุ​ุณ