2 minute read
Czy Tatry dalej rosną?
Choć pytanie brzmi absurdalnie, w rzeczywistości jest zupełnie słuszne. Okazuje się bowiem, że Tatry z roku na rok sukcesywnie się wypiętrzają. Co ciekawe, za miliony lat tendencja ta się odwróci – przemienią się one w równinę lub zastąpi je morze.
Na przełomie wielu milionów lat Tatry zmieniały się wskutek kilku zróżnicowanych procesów. Dzisiejszy wygląd masywu ma związek z okresem późnej kredy, w tym przede wszystkim z okresem trzeciorzędu orogenezy alpejskiej (65-1,8 mln lat temu), w czasie którego doszło do ruchów górotwórczych i formowania się widocznych dzisiaj wypiętrzeń. Tatry zaliczyć można w związku z tym do gór stosunkowo młodych. Warto wiedzieć, że w podobnym czasie powstały również Alpy, Pireneje, Apeniny czy Himalaje. Mowa jednak stricte o wypiętrzeniach. Początków historii najwyższych polskich gór można bowiem upatrywać dużo wcześniej. Gdzie szukać poszlak i dowodów na ich kształtowanie się nawet kilkaset milionów lat temu? Niemymi świadkami tego procesu są przede wszystkim skały! Najstarsze, krystaliczne świadczą o tym, że Tatry formowały się już w późnym paleozoiku (540-250 mln lat temu). Co ciekawe, znaczna część późniejszych skał osadowych, tworzących obecnie regle tatrzańskie, powstała w zupełnie innym rejonie i została nasunięta w postaci płaszczowin na skały miejscowe.
Advertisement
Co łączy Tatry z Himalajami?
Od 15-20 mln lat Tatry nieustannie rosną. Co znamienne, proces zachodzi nierównomiernie, przez co są one niesymetryczne. Od południa wypiętrzają się szybciej niż od północy. Z tego względu najwyższy masyw znajduje się u naszych południowych sąsiadów, na Słowacji. Po polskiej stronie występują natomiast wcześniej wspomniane regle. Naukowcy tłumaczą to istnieniem tzw. uskoku tatrzańskiego, na którym odbywa się podnoszenie skorupy ziemskiej. Trudno jednoznacznie określić dokładny przyrost gór. Wśród badaczy zdania są bowiem podzielone. Słowacy mówią o wzroście Tatr Wysokich w tempie 6-8 mm/rok, Zachodnich nawet o 8,4 mm/rok, tymczasem Polacy podają nieco mniejsze wartości.
Co znamienne, góry zapewne rosłyby szybciej, gdyby nie działanie erozji (wynikającej z działań wiatru, wody i lodu) w najwyższych ich partiach. Rzeczywisty wzrost to prawdopodobnie około 10-15 proc. tego, który wynika z samego procesu wypiętrzania skał. Tatry nie są jedynymi na świecie górami będącymi w fazie wzrastania. Na podobnym etapie są obecnie Himalaje. Te jednak rosną zdecydowanie szybciej. Odnotowuje się nawet 1-centymentrowy wzrost wypiętrzeń w skali roku, co daje kilometry na milion lat!
Dzisiaj szczyty, w przyszłości znów morze
Na razie Tatry wciąż rosną, ale wszystko wskazuje na to, że, w związku z następowaniem po sobie procesów geologicznych, za kilka milionów lat staną się równiną lub pokryje je morze. W tatrzańskiej historii wyodrębnić można bowiem już kilka takich okresów, w których krajobraz z górskiego zmieniał się w morski. Przeplatały się one cyklicznie z latami intensywnego wypiętrzania gór, a następnie ich niszczenia. Trwające miliony lat procesy spowodowały, że Tatry są geologicznie zróżnicowane. Ślady dawnego morza można dzisiaj w Tatrach z powodzeniem odnaleźć. O jego istnieniu świadczą między innymi charakterystyczne wapienne skałki, obecne przy północnych wejściach do dolin (np. Strążyskiej czy Kościeliskiej).
AUTOR
IZA TROJANOWSKA
Z wykształcenia polonistka, z zawodu grafik, redaktor i korektor. Miłośniczka turystyki samochodowej i przecinków.
Fot.: Adam Brzoza
