Fahrenheit na podstawie książki Ciepło-zimno. Zagadka Fahrenheita Anny Czerwińskiej-Rydel adaptacja i reżyseria: Michał Derlatka dramaturg: Jorge Gallardo Altamirano scenografia: Michał Dracz muzyka: Paweł Nowicki z zespołem Kwartludium efekty chemiczne: Przemysław Mietlarek (Smart_lab) producentka: Emilia Orzechowska inspicjent: Tomasz Okęcki obsada postacie planu aktorskiego/animatorzy: Daniel Gabriel Fahrenheit: Andrzej Żak Willem Ruijbroeck: Piotr Kłudka Laborant 1: Agnieszka Grzegorzewska Laborant 2: Jadwiga Sankowska Laborant 3, Młody Fahrenheit: Wojciech Stachura (gościnnie) efekty laboteatralizacji: Młody Fahrenheit: Wojciech Stachura Tata, Rektor, Blömmeln, Herr Kuckuck, Kupiec Beumingen: Jadwiga Sankowska Mama, Burmistrz, Herr Dummkopf, Herr Schwarzkopf, Właściciel warsztatu szklarskiego, Profesor Bransdorf: Agnieszka Grzegorzewska Profesor Rømer: Andrzej Żak Prapremiera: 7 kwietnia 2013 Spektakl dla dzieci w wieku od 7 lat
Daniel Gabriel Fahrenheit – słynny fizyk, pionier badań termodynamicznych, twórca termometru rtęciowego oraz skali temperatur – to obok Heweliusza jeden z najwybitniejszych gdańszczan.
Urodził się 24 maja 1786 r. w Gdańsku, w rodzinie zamożnych kupców niemieckich, przybyłych tu z Królewca. Swoją edukację rozpoczął w szkole mariackiej i Gimnazjum Akademickim, gdzie pobierał nauki do 15. roku życia. W 1701 r., po tragicznej śmierci rodziców, jego opiekunowie wysłali go do Amsterdamu, by w tamtejszych kantorach uczył się kupiectwa. Po kilku latach sumiennego wypełniania obowiązków pomocnika sklepikarza młody Fahrenheit postanowił jednak poświęcić się swojej prawdziwej pasji, którą było zgłębianie zjawisk fizycznych. Podjął więc studia w tym kierunku i zaczął prowadzić badania mające na celu skonstruowanie uniwersalnych urządzeń do pomiaru ciśnienia i temperatury. W tym okresie dwukrotnie (1709 i 1712) odwiedzał Gdańsk, gdzie kontynuował swoje doświadczenia, pracując wspólnie z profesorem Paulem Peterem. Uwieńczeniem tych prac było opatentowanie w 1715 r. termometru, w którym po raz pierwszy zamiast alkoholu zastosowano rtęć. Od tego momentu kariera naukowa Fahrenheita zaczęła się rozwijać bardzo dynamicznie. Jego dokonania na polu fizyki w latach 1721–1725 są imponujące – m.in. opisał on zjawisko przechłodzenia wody, udowodnił zależność temperatury wrzenia wody od ciśnienia, opublikował swoje badania nad nową konstrukcją termometru, barometru oraz miernika gęstości cieczy (aerometru), ulepszył teleskop Newtona i opisał właściwości platyny. W uznaniu dla tych osiągnięć w 1724 r. mianowano go członkiem elitarnego Królewskiego Towarzystwa Naukowego w Londynie.
Wtedy to także Fahrenheit przeniósł się z Holandii na stałe do Anglii. Opracowana przez niego w 1725 r. termometryczna skala obejmująca 212 stopni (przy czym 0° F to temperatura zamarzania, a 212° F – wrzenia wody) rozsławiła jego nazwisko na całym świecie i była powszechnie używana aż do czasu wprowadzenia skali Celsjusza (32º F = 0º C). Obecnie skalę Fahrenheita stosuje się głównie w Wielkiej Brytanii i USA. Mimo ogromnej sławy, jaką zdobył ten wielki naukowiec, o jego życiu wiemy niewiele. Nie zachował się też żaden portret słynnego gdańszczanina. Wiadomo tylko, że był najstarszym z pięciorga dzieci gdańskich kupców, że przyszedł na świat w domu przy ul. Hundegasse (obecnie ul. Ogarna 95), że został wcześnie osierocony i zmuszony do pełnej samodzielności, żyjąc z dala od rodzinnego miasta, i że wreszcie, mimo zamożności swojej rodziny, zmarł w nędzy w 1736 r. w Hadze, prosząc w testamencie o najtańszy pogrzeb. Dzięki naukowcom z Politechniki Gdańskiej, którzy opracowali algorytm genetyczny i specjalną aplikację, udało się w listopadzie 2012 r. – na podstawie
wizerunków ówczesnych gdańszczan oraz szczątków ojca i dziadka Fahrenheita, pochowanych w Bazylice Mariackiej – wirtualnie zrekonstruować prawdopodobny wygląd jego twarzy. Również dzięki Politechnice Gdańskiej możemy dziś podziwiać w naszym mieście termometr Fahrenheita wraz z barometrem w tzw. kolumnie meteorologicznej, umieszczonej na rogu Długiego Targu i ul. Mieszczańskiej. Został on zrekonstruowany na podstawie fotografii podobnego przyrządu pochodzącego z 1752 r. Żyjąc w epoce elektroniki, otoczeni superprecyzyjnymi narzędziami, zapominamy o tym, jak wielką rolę odgrywa nadal w naszym życiu termometr rtęciowy, przekazujący nam ważne informacje o termicznym stanie naszego ciała i otaczającego nas świata. Warto więc czasem pomyśleć o jego twórcy, zwłaszcza w czasie spaceru po Starówce, a także po Gdańsku Wrzeszczu, gdzie władze miasta nadały jego nazwisko jednej z zacisznych ulic w pobliżu Akademii Medycznej i Politechniki – uczelni bardzo bliskich sercu Daniela Fahrenheita.
Poczuj się jak prawdziwy naukowiec i przeprowadź w domu doświadczenie z przedstawienia! Reakcja zegarowa Harcourta jest niezwykłym przykładem reakcji chemicznej, w której produkt tworzy się dopiero po z góry zaplanowanym czasie, który możemy zmierzyć za pomocą zegarka. Najważniejsze, żeby dokładnie odmierzyć wszystkie odczynniki. Do dzieła!
MIEJSKI TEATR MINIATURA al. Grunwaldzka 16 w Gdańsku | tel./fax (58) 341 01 23 teatr@teatrminiatura.pl | www.teatrminiatura.pl www.facebook.com/teatrminiatura
Niezbędne sprzęty:
strzykawka
miarka kuchenna
szklanki
(by odmierzyć kilka ml roztworu)
(by odmierzyć ilość wody z kranu)
(spełnią rolę zlewek, czyli naczyń do sporządzania roztworów)
Potrzebujesz:
JODYna 3%
jodyna 3% (z apteki), pobierz 3 ml, wlej do szklanki nr 1
WitaMina C
Dyrektor naczelny i artystyczny: Romuald Wicza-Pokojski Główna księgowa: Mirosława Walczak Konsultant programowy: Bogumiła Szachnowska Kierownik Działu Techniczno-Gospodarczego: Edward Rewers Koordynator pracy artystycznej: Wanda Matczuk-Szmidt Kierownik Działu Impresariatu: Magdalena Zabłotna Kierownik Działu Marketingu: Agnieszka Grewling-Stolc Kontakt z mediami: Agnieszka Kochanowska Akustyka: Adrian Amrugiewicz | Tomasz Daniluk Oświetlenie: Wiesław Milimen | Marian Kaczmarek (współpraca) Garderobiana: Lena Ormińska Obsługa sceny: Zbigniew Okęcki (brygadzista) | Tomasz Okęcki Jacek Kaczkowski | Jerzy Baca (współpraca) Pracownia teatru: Krzysztof Lewandowski (kierownik pracowni) Regina Biała | Maja Garbarska | Arkadiusz Szeklicki Sławomir Wymysłowski | Rudolf Szymański (współpraca) Anna Mucha (współpraca) | Kamil Jędrzejak (współpraca)
Zawartość szklanki 1 i 2 wlej jednocześnie do szklanki nr 3.
witamina C (z apteki) 1 tabletkę 1000 mg rozpuść w 60 ml wody, pobierz 5 ml, wlej do szklanki nr 1
1
WODa UtLeniOna
woda utleniona 3% (z apteki), pobierz 20 ml, wlej do szklanki 2
mąka ziemniaczana (skrobia) 1 łyżkę rozpuść w 100 ml wody, pobierz 3 ml, wlej do szklanki nr 2
2 Anna Czerwińska-Rydel
Informacja i rezerwacja: tel./fax (58) 341 94 83 organizacjawidowisk@teatrminiatura.pl W repertuarze Teatru Miniatura: Afrykańska przygoda, Baltic. Pies na krze, Czerwony Kapturek, Piotruś Pan, Poobiednie igraszki, Tajemnica diamentów, Tajemnica kina, Thermidor roku 143
Patroni medialni:
3 Weź zegarek do ręki i odmierz czas do pojawienia się granatowego koloru.
zi, możesz ja zachod c k a re ie s . Pokaż, cz a i znajomym po jakim , ie n sz zi ie d w ro ż ę szklanki tuczk Kiedy ju zawartość agiczną sz y m d ć ie a k w , to ć zaprezen przewidzie okładnie d sz fi a tr o że p natowy! lor na gra iad zmieni ko akcie dośw słych, w tr
doro niec od opieką w, a na ko ntować p e m ry e p odczynnikó eks ch y a b ni że e j, cz ta mię świad Uwaga! Pa nych w do ać używa e próbow ni , ść je e czeń ni e. umyć ręc dokładnie