Περί Υγείας 2 by Techpress

COVER_PY_02 04/11/2020 3:04 μ.μ. Page 1

_ADDS 04/11/2020 3:08 μ.μ. Page 1

_ADDS 04/11/2020 3:48 μ.μ. Page 1

EDITO_PY2_L 05/11/2020 11:21 π.μ. Page 2

Edito

Περιεχόμενα

Η ανο(η)σία της αγέλης

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

κορωνοϊός καλπάζει σ' αυτό το δεύτερο κύμα της πανδημίας στο βόρειο ημισφαίριο και ένας λόγος είναι ότι αρκετοί άνθρωποι κουράστηκαν να τηρούν τις κοινωνικές αποστάσεις. Κάποιοι συμμετείχαν ακόμα και σε διαδηλώσεις κατά των περιοριστικών μέτρων. Μπορεί να φταίνε επίσης οι μεταλλάξεις του ιού που τον έκαναν πιο διεισδυτικό -δύο από αυτές η D614G και η 20A.EU1 βρέθηκε ότι διευκολύνουν τη μετάδοσή του. Φαίνεται, ακόμη, ότι εκ μέρους ορισμένων επιστημόνων υπήρξε αποδοχή της ανοσίας της αγέλης, κάτι που αποτυπώθηκε στις αρχές Οκτωβρίου σε μια διακήρυξη, τη λεγόμενη Great Barrington Declaration. Η ιδέα της ανοσίας της αγέλης βασίζεται στην εικασία ότι οι άνθρωποι που επιβιώνουν από μια μόλυνση αποκτούν αντισώματα κατά του ιού, τα οποία στη συνέχεια προστατεύουν τόσο τους ίδιους όσο και τους υπόλοιπους. Τα αντισώματα δεν είναι η μόνη ανοσιακή απόκριση -υπάρχουν επίσης τα Β και Τ κύτταρα- ωστόσο είναι πολύ σημαντικά. Οπως αποδεικνύεται όμως στην περίπτωση του SARS-COV-2 διαρκούν πολύ λίγο, μερικούς μήνες. Η πιο αισιόδοξη μελέτη για τα αντισώματα προέρχεται από το νοσοκομείο Mount Sinai των ΗΠΑ, η οποία βασίστηκε σε 30.000 άτομα και στον πιο σύγχρονο ιατρικό εξοπλισμό. Το 90% όσων έγιναν καλά, διαθέτουν αντισώματα ικανά για να εξουδετερώσουν τον ιό για περίπου πέντε μήνες. Αν αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να μολυνόμαστε κάθε χρόνο από τον κορωνοϊό, δυστυχώς δεν μπορεί να δημιουργηθεί ανοσία της αγέλης. Το χειρότερο είναι ότι σε ορισμένες περιπτώσεις επαναμόλυνσης επιβεβαιώθηκε σοβαρότερη νόσος από την πρώτη φορά. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Ρώσου καθηγητή ιολογίας Αλεξάντερ Τσεπούρνοβ, ο οποίος μόλυνε τη δεύτερη φορά σκόπιμα τον εαυτό του για να δει τι θα συμβεί. Την πρώτη φορά είχε κολλήσει στην αρχή της πανδημίας και τα αντισώματά του είχαν εξαφανιστεί. Τη δεύτερη φορά εκδήλωσε χειρότερα συμπτώματα και πνευμονία, κάτι που τον έκανε να αποφανθεί ότι «η ανθρωπότητα πιθανότατα δεν θα είναι σε θέση να αποκτήσει ανοσία της αγέλης». Το θέμα της επαναμόλυνσης αποτελεί μεγάλο πρόβλημα και για τα εμβόλια για τα οποία δεν ξέρουμε ούτε πόσο αποτελεσματικά θα είναι, ούτε πότε θα έρθουν ούτε πόσο θα χρησιμοποιηθούν. Για την ώρα έχουμε μόνο το εμβόλιο της γρίπης και του πνευμονιόκοκκου που είναι μεν για άλλους ιούς, αλλά μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο των ενδεχόμενων επιπλοκών σχετικά με τον κορωνοϊό. Δύσκολο να ελπίζουμε σε κάτι καλό αυτό τον χειμώνα. Επειδή ο ιός δεν θα εξαφανιστεί, θα ήμασταν πολύ τυχεροί αν εμφανιζόταν μια μετάλλαξη που θα τον έκανε μεν να μεταδίδεται εύκολα, αλλά συγχρόνως και ακίνδυνο, προκαλώντας αντισώματα που θα μας προστάτευαν από τη φονική εκδοχή του. Επίσης, θα βοηθούσε πολύ αν κυκλοφορούσε ένα γρήγορο και 100% αξιόπιστο τεστ, το οποίο θα κόστιζε 1 ευρώ και θα μπορούσαμε να το χρησιμοποιούμε ανά πάσα στιγμή στο σπίτι μας, παίρνοντας τα αποτελέσματα όσο πίνουμε τον καφέ μας. Τα πράγματα όμως μέχρι τώρα δεν εξελίσσονται όπως ελπίζουμε και όσα περισσότερο γνωρίζουμε αυτόν τον ιό, τόσο απογοητευόμαστε. Τώρα μαθαίνουμε ότι έχει περισσότερες μακροπρόθεσμες συνέπειες από αυτές που είχαμε φανταστεί και ότι τα συμπτώματα μπορούν να επιμείνουν για μήνες. Πρόκειται για τη «μακράς διάρκειας COVID». Μελέτη σε 4.000 ασθενείς βρήκε ότι το 2,5% είχε συμπτώματα ακόμα και τρεις μήνες μετά. Δεν ξέρουμε τι σημάδια μπορεί να αφήνει ο ιός στους πνεύμονες και την καρδιά, γιατί δεν είναι εμφανή, αλλά βλέπουμε ότι επηρεάζει τον εγκέφαλο, προκαλώντας ένα φαινόμενο που ονομάζεται «ομίχλη εγκεφάλου» και μπορεί να διαρκέσει για μήνες. Τι μπορούμε να κάνουμε; Πέραν της μάσκας, του πλυσίματος των χεριών και της κοινωνικής απόστασης, η άσκηση και η υγιεινή διατροφή τονώνουν το ανοσοποιητικό μας, ιδιαίτερα οι βιταμίνες A, C, D και ο ψευδάργυρος. Αυτή είναι μια περίοδος που δεν πρέπει να κάνουμε πειράματα με τη διατροφή μας, ακολουθώντας περίεργες δίαιτες που δεν προσφέρουν όλα τα θρεπτικά συστατικά ή αποκλείουν ορισμένες πολύ σημαντικές τροφές μόνο και μόνο επειδή προέρχονται από τα ζώα.

Ζήσης Ψάλλας 2 | περί υγείας |

Lockdown H διαμάχη για την ανοσία της αγέλης ..................σελ. 4

Γκίκας Μαγιορκίνης Αναμένουμε έλευση νέων παθογόνων ιών............σελ. 5

HPV H πιο κοινή σεξουαλικά μεταδιδόμενη λοίμωξη ........................................σελ. 6

Πνευμονιόκοκκος

TEYXOΣ 2 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 IΔIOKTHΣIA «ONLINE-TECHPRESS ΕΠΕ» info@online-techpress.gr ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Αφροδίτη Ντάικου ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Ζήσης Ψάλλας

Μια από τις συχνότερες επιπλοκές της γρίπης ......σελ. 8

Ερρίκος Ντυνάν Φροντίζοντας την υγεία τον καιρό της πανδημίας ..................................σελ. 10

Χαράλαμπος Γώγος «Πρέπει να μάθουμε να ζούμε με μάσκα κι αποστάσεις» ..................................σελ. 14

Eγκυμοσύνη Συμβουλές εν μέσω COVID-19 ..........................σελ. 16

Ασκηση Η άριστη δοσολογία στην εποχή του κορωνοϊού ......................................σελ. 18

Ψευδάργυρος και μελατονίνη Το κοκτέιλ του Ντόναλντ Τραμπ ........................σελ. 20

Παιδί και γρίπη Πώς θα το προστατέψετε ..................................σελ. 22

Ηπατίτιδα C Το χρονικό μιας ασθένειας ................................σελ. 24

Nηστεία ντοπαμίνης H Silicon Valley χαράζει τον δρόμο ....................σελ. 26

Ιατρικά λάθη Αυξητική η τάση των καταγγελιών ....................σελ. 28

Πατρική φιγούρα Ο ρόλος της στην παιδική ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη........................σελ. 32

Δίαιτα Επηρεάζεται από την έλλειψη ύπνου ................σελ. 38

Λωτός Η απόλυτη φθινοπωρινή υπερτροφή ................σελ. 43

ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΥΛΗΣ Μάρθα Φραγκάκη martha@allabouthealth.gr ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Θάνος Ξυδόπουλος ART DIRECTOR Σωτήρης Ανδρίτσος ΣΥΝΤΑΚΤΕΣΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΙ ΣYNEPΓΑTEΣ Γεώργιος Ανδρικόπουλος Ιωάννης Γουλής Γκίκας Μαγιορκίνης Τάνια Μαντουβάλου Γεώργιος Παναγάκης Αλεξία Σβώλου Αννα Σταυράκη Ευάγγελος Φραγκούλης Μαριάννα Χατζή Χριστίνα Χατζηπαλαμουτζή ΕΔΡΑ Αργοστολίου 108 Τ.Κ. 183 45 Μοσχάτο Tηλ.: 210 7474890 Φαξ: 210 7470108 Οι απόψεις που εκφράζονται σε ενυπόγραφα άρθρα δεν συμπίπτουν απαραίτητα με αυτές του περιοδικού. Υλικό που αποστέλλεται προς δημοσίευση δεν επιστρέφεται, ανεξαρτήτως με το αν δημοσιεύθηκε. Απαγορεύεται η ολική ή μερική αναδημοσίευση οποιουδήποτε κειμένου, διαγράμματος ή φωτογραφίας, με οποιονδήποτε τρόπο και σε οποιαδήποτε γλώσσα, χωρίς τη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόμοι 238/1970, 4301/1979, Ν. 100/1975, ΝΔ 3565/1956 και 4254, 1962 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου.

_ADDS 04/11/2020 3:11 μ.μ. Page 1

ANOSIA AGELHS_new_L 04/11/2020 3:12 μ.μ. Page 4

H διαμάχη για το lockdown Δύο ομάδες επιστημόνων εξέδωσαν αντίπαλες διακηρύξεις για την ανοσία της αγέλης, τη φιλελεύθερη Great Barrington Declaration και την αριστερή John Snow Memorandum. Της Αφροδίτης Ντάικου

o δεύτερο κύμα της COVID-19 βρίσκεται σε εξέλιξη φέρνοντας στο προσκήνιο ξανά την ανοσία της αγέλης. Πλην της περίπτωσης να συμβεί ένα θαύμα και να εξαφανιστεί ο κορωνοϊός ή να γίνει ακίνδυνος, η ανοσία της αγέλης είναι ο μοναδικός τρόπος για να ελεγχθεί η επιδημία. Ανοσία της αγέλης επιτυγχάνεται όταν ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού αποκτά ανοσία έναντι ενός λοιμώδους νοσήματος, περιορίζοντας την περαιτέρω εξάπλωσή του από άτομο σε άτομο -για τον ιό SARS-COV-2 εικάζεται ότι το ποσοστό αυτό μπορεί να είναι γύρω στο 6070%. Μπορεί να επιτευχθεί είτε μέσω φυσικής μόλυνσης και ανάρρωσης είτε μέσω εμβολιασμού. Οι άνθρωποι που δεν έχουν ανοσία προστατεύονται έμμεσα λόγω του ότι η εξάπλωση της νόσου είναι χαμηλή. Σήμερα, δεν υπάρχει εμβόλιο για τον κορωνοϊό, συνεπώς όταν κάποιος μιλά για ανοσία της αγέλης υπονοεί τη διάδοση της φυσικής μόλυνσης. Αρχικά ορισμένες χώρες είδαν με θετικό μάτι τη διάδοση του ιού στις ομάδες χαμηλού κινδύνου, με σκοπό να προστατευτούν οι ευάλωτες ομάδες. Οι ΗΠΑ αποδέχτηκαν την ιδέα, το ίδιο η Βραζιλία και η Σουηδία, ενώ η Βρετανία έκανε πίσω όταν άρχισε να καταγράφει υψηλά ποσοστά θνητότητας. Οι χώρες που δεν αποδέχτηκαν την ιδέα προχώρησαν σε lockdown, περιμένοντας την άφιξη των εμβολίων. Η φυσική ανοσία της αγέλης έχει ένα σημαντικό μειονέκτημα. Για να επιτευχθεί, πρέπει να νοσήσουν πολλοί άνθρωποι και θα υπάρξει υψηλός αριθμός θανάτων. Αν υποθέσουμε ότι η θνητότητα του ιού είναι 1%, και για να επιτευχθεί ανοσία αγέλης πρέπει να μολυνθεί το 65% του πληθυσμού, οι ΗΠΑ με πληθυσμό 328 εκατομμύρια, θα έχουν πάνω από 2 εκατομμύρια θανάτους. Στην πόλη Μανάους, της Βραζιλίας, στην οποία ζουν 2 εκατομμύρια άτομα, στο τέλος του πρώτου κύματος, όταν το 65% των ανθρώπων είχε μολυνθεί, τα νοσοκομεία της πόλης κατακλύστηκαν και οι θάνατοι είχαν φτάσει τους 120 θανάτους την ημέρα. Η Σουηδία έχει μέχρι σήμερα πάνω από 10 φορές τον αριθμό των θανάτων ανά 100.000 άτομα σε σχέση με τη γειτονική Νορβηγία (58,1 και με 5,2 θάνατοι ανά 100.000 άτομα αντίστοιχα). Η ανοσία της αγέλης έχει σχετιστεί με τη «δεξιά» ή «φιλελεύθερη» πολιτική, γιατί αφήνει τα πράγματα να εξελιχθούν χωρίς παρέμβαση. Ειδικά στις ΗΠΑ, ορισμένοι πολιτικοί θεωρούν ότι τα συνεχή lockdown θα φέρουν τη χώρα πίσω οικονομικά σε σχέση με την Κίνα που ελέγχει καλύτερα την κατάσταση. Αλλά δεν είναι μόνο ορι-

4 | περί υγείας |

σμένοι πολιτικοί που βλέπουν θετικά τη φυσική ανοσία, είναι και πολλοί επιστήμονες της υγείας.

Επιστροφή στην κανονική ζωή Στις αρχές Οκτωβρίου, ένα φιλελεύθερο think tank και μια ομάδα επιστημόνων κυκλοφόρησαν ένα έγγραφο που ονομάστηκε Great Barrington Declaration. Σε αυτό, ζητούν να επιστρέψει η κανονική ζωή για τα άτομα που έχουν χαμηλό κίνδυνο σοβαρής νόσου COVID-19, δηλαδή για τα νεαρά άτομα, με σκοπό να εξαπλωθεί ο SARSCoV-2 σε επαρκές επίπεδο σ' αυτά τα άτομα και να προκύψει η ανοσία της αγέλης. Από την άλλη πλευρά, τα άτομα με υψηλό κίνδυνο, όπως οι ηλικιωμένοι, θα μπορούσαν να προστατευτούν μέσω ορισμένων μέτρων. Προτάθηκε να ηγηθεί της ομάδας ο Γιάννης Ιωαννίδης, καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Στάνφορντ και ειδικός σε θέματα επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής, ο οποίος όμως δεν το έκανε παρότι είπε ότι συμφωνεί με το 90% των απόψεων. Οι επιστήμονες αυτοί έγραψαν: «Προερχόμενοι από την Αριστερά και τη Δεξιά, καθώς και από όλο τον κόσμο, έχουμε αφιερώσει την καριέρα μας στην προστασία των ανθρώπων. Οι τρέχουσες πολιτικές lockdown προκαλούν καταστροφικές επιπτώσεις στη βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη δημόσια υγεία. Τα αποτελέσματα (για να αναφέρουμε μερικά μόνο) περιλαμβάνουν χαμηλότερα ποσοστά εμβολιασμού στην παιδική ηλικία, λιγότερους διαγνωστικούς ελέγχους για καρκίνο, επιδείνωση των καρδιαγγειακών παθήσεων, αλλά και της ψυχικής υγείας -οδηγώντας σε αύξηση της θνησιμότητας παραπάνω από το

αναμενόμενο μέσα στα επόμενα χρόνια, με την εργατική τάξη και τα νεότερα μέλη της κοινωνίας να επωμίζονται το μεγαλύτερο βάρος. Η παραμονή των μαθητών εκτός σχολείου είναι επίσης μια σοβαρή κοινωνική αδικία. Η διατήρηση αυτών των μέτρων έως ότου είναι διαθέσιμο ένα εμβόλιο θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη, με τους μη προνομιούχους να πλήττονται δυσανάλογα». Και πρόσθεσαν: «Τα εστιατόρια και οι άλλες επιχειρήσεις πρέπει να ανοίξουν. Οι τέχνες, η μουσική, ο αθλητισμός και άλλες πολιτιστικές δραστηριότητες πρέπει να ξαναρχίσουν».

Lockdown και κοινωνικά προγράμματα Η κίνηση αυτή πυροδότησε μια αντίδραση, από άλλους επιστήμονες, που χαρακτήρισε την παραπάνω προσέγγιση «επικίνδυνη πλάνη, η οποία δεν στηρίζεται από επιστημονικά στοιχεία». Υπογράφοντας το αντίπαλο John Snow Memorandum, οι επιστήμονες αυτοί θεωρούν ότι η πολιτική της φυσικής ανοσίας της αγέλης θα έχει απαράδεκτα υψηλό ανθρώπινο τίμημα. Λένε ότι στην πραγματικότητα ποτέ δεν έχουμε φτάσει σε ανοσία αγέλης μέσω φυσικής μόλυνσης και ο SARS-CoV2 δεν αποτελεί εξαίρεση. Ούτε υπάρχουν στοιχεία ότι η μόλυνση δημιουργεί μόνιμη προστασία από το ιό. Συνεπώς, η φυσική ανοσία δεν θα τερματίσει την πανδημία, αλλά θα καταλήξει σε επαναλαμβανόμενες επιδημίες, όπως συνέβη με άλλες μολυσματικές ασθένειες πριν από την έλευση του εμβολιασμού. Εν τέλει, ο εμβολιασμός είναι ο μόνος ηθικός δρόμος. Στο John Snow Memorandum αναφέρεται: «Είναι κρίσιμο να δράσουμε αποφασιστικά και γρήγορα. Τα αποτελεσματικά μέτρα που καταστέλλουν και ελέγχουν τη μετάδοση πρέπει να εφαρμοστούν ευρέως και πρέπει να υποστηρίζονται από οικονομικά και κοινωνικά προγράμματα που ενθαρρύνουν τις κοινοτικές αντιδράσεις και αντιμετωπίζουν τις ανισότητες που έχουν ενισχυθεί από την πανδημία. Μάλλον θα απαιτηθούν συνεχείς περιορισμοί βραχυπρόθεσμα, για τη μείωση της μετάδοσης και τη διόρθωση αναποτελεσματικών συστημάτων απόκρισης πανδημίας, προκειμένου να αποφευχθούν τα μελλοντικά lockdown. Ο σκοπός αυτών των περιορισμών είναι να καταστείλουν αποτελεσματικά τις μολύνσεις SARS-CoV-2 σε χαμηλά επίπεδα που επιτρέπουν την ταχεία ανίχνευση εντοπισμένων εστιών και ταχεία απόκριση μέσω αποτελεσματικών και ολοκληρωμένων συστημάτων εύρεσης, δοκιμής, ανίχνευσης, απομόνωσης και υποστήριξης, ώστε η ζωή να μπορεί να επιστρέψει σε σχεδόν φυσιολογικό χωρίς την ανάγκη γενικευμένων περιορισμών». u

PANDEMIC_MAGIORKINHS_R 05/11/2020 11:22 π.μ. Page 5

Mirror, mirror on the wall Πανδημίες ως καθρέπτης του κοινωνικοπολιτικού γίγνεσθαι

έσα στον 20ο αιώνα, ο πληθυσμός του πλανήτη γνώρισε τη μεγαλύτερη πληθυσμιακή έκρηξη, από 1,6 δισεκατομμύρια το 1900 σε πάνω από 6 δισεκατομμύρια το 2000. Μεγάλο ρόλο στην πληθυσμιακή αύξηση έχουν παίξει οι τεχνολογικές εξελίξεις, η βιοϊατρική επιστήμη και η υγιεινή. Το προσδόκιμο επιβίωσης από 48 έτη για τους άνδρες έφτασε στα 74 έτη, ενώ για τις γυναίκες από 51 έφτασε τα 80 έτη. Είναι η πρώτη φορά που η υφήλιος έχει τόσο μεγάλο και γερασμένο πληθυσμό ανθρώπων. Οι τεχνολογικές εξελίξεις επιτρέπουν τις γρήγορες μετακινήσεις από τη μία άκρη του πλανήτη στην άλλη σε χρόνο μικρότερο από μία ημέρα. Πολλά σημαντικά παθογόνα που μεταδίδονται μέσω του νερού και των τροφίμων, όπως η δυσεντερία και η χολέρα, αντιμετωπίσθηκαν σημαντικά με κανόνες υγιεινής. Να σημειωθεί ωστόσο ότι η 7η πανδημία της χολέρας που ξεκίνησε το 1961 δεν έχει ελεγχθεί. Εξακολουθεί να μολύνει περίπου 3 εκατομμύρια άτομα ετησίως και να σκοτώνει 95.000 άτομα ετησίως. Ωστόσο, η ανακάλυψη των εμβολίων έχει οδηγήσει στον περιορισμό θανάσιμων παθογόνων όπως η ιλαρά, η λύσσα, η πολιομυελίτιδα και πολύ χαρακτηριστικά η εκρίζωση της ευλογιάς. Oι πανδημίες που έχουν εξαπλωθεί μέσα στον 20ο αιώνα όμως είναι αρκετές. Αξίζει μία ιδιαίτερη αναφορά στις πανδημία του ιού του AIDS (HIV) που αφορά περίπου 38 εκατομμύρια ασθενείς. Πρόκειται για έναν ιό που μολύνει τους ασθενείς για χρόνια σε αντίθεση με τα πιο κοινά παθογόνα που μολύνουν τους ασθενείς για ημέρες όπως η γρίπη. Το πιο σημαντικό στοιχείο όμως είναι ότι πρόκειται για τον μόλις δεύτερο ρετροϊό που γνωρίζουμε ότι μολύνει τους ανθρώπους, ανήκει δηλαδή σε μία κατηγορία ιών που είναι εξαιρετικά παθογόνοι. Οι ιοί που προκαλούν AIDS γνωρίζουμε ότι μεταδόθηκαν σε ανθρώπους αρχικά από διαφορετικά πρωτεύοντα (όπως είναι οι πίθηκοι) πριν από περίπου 100 χρόνια. Χρειάστηκαν όμως πολλές δεκαετίες πριν αυτές οι αρχικές μεταδόσεις δημιουργήσουν πρόβλημα στην παγκόσμια κοινότητα με αποτέλεσμα να ανακαλυφθεί μόλις το 1981 μισό αιώνα μετά την αρχική του μετάδοση στους ανθρώπους. Σε μία μελέτη μας που δημοσιεύθηκε το 2016 δείξαμε ότι η μετάδοση και η εξάπλωση του ιού σε πολλά σημεία αντανακλά τις κοινωνικοπολιτικές ισορροπίες που ακολούθησαν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο όπως τον κεντρικό ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών στον Δυτικό Κόσμο αλλά και το σιδηρούν παραπέτασμα

“

στην Ευρώπη. Εξάρσεις στην μετάδοση του ιού ακολούθησαν μεγάλα κοινωνικο-οικονομικές μεταβολές όπως η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η κοινωνικο-οικονομική κρίση στην Ελλάδα και ο πόλεμος στην Ουκρανία. Μελετώντας την έλευση των πανδημιών βλέπουμε ότι είναι άρρηκτα δεμένες με την ροή της ανθρώπινης δραστηριότητας. Γνωρίζουμε πλέον ότι η πιθανότητα να δημιουργηθεί πανδημικό κύμα από νέα παθογόνα αυξάνεται με την συνδεσιμότητα που έχει η χώρα στην οποία πρωτοεκδηλώνεται η επιδημία. Η έλευση μίας επιδημίας σε μία χώρα με ελάχιστη συνδεσιμότητα ή οικονομική επιρροή είναι απίθανο να δημιουργήσει πρόβλημα στο “παγκόσμιο χωριό” εκτός και αν το παθογόνο διεισδύσει σε χώρα με υψηλή συνδεσιμότητα όπως έγινε με τον ιό του AIDS και της ηπατίτιδας C. Δεν είναι τυχαίο ότι η πανδημία του κορωνοϊού SARS-CoV-2 ξεκίνησε από την Κίνα, δηλαδή μία από τις οικονομικές υπερδυνάμεις του πλανήτη. Λόγω του κεντρικού ρόλου που έχει η Κίνα στην παγκόσμια οικονομία, η εξάπλωση της πανδημίας εκτός Κίνας ήταν απλά θέμα χρόνου. Ακόμα και ο ελάχιστα αποτελεσματικός "ξάδερφος", ο ιός SARS-CoV-1, κατάφερε να περάσει σε χώρες όπως ο Καναδάς εκμεταλλευόμενος την υψηλή συνδεσιμότητα της Κίνας με τον υπόλοιπο κόσμο. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο SARS-CoV-2 δεν θα είναι ο τελευταίος επιδημικός επισκέπτης του 21ου αιώνα. Καθώς ο ανθρώπινος πληθυσμός επεκτείνεται ποιοτικά (βιολογικά) και ποσοτικά δημιουργώντας ένα ολοένα διαφοροποιούμενο οικοσύστημα, είναι λογικό να αναμένουμε τον «αντικατοπτρισμό» με την έλευση νέων παθογόνων ιών που θα εκμεταλλεύονται την υψηλή συνδεσιμότητα των κοινωνικών δικτύων. Το ζητούμενο πλέον θα είναι να επενδύσουμε σε κατάλληλα εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό που να μπορεί να ανταπεξέλθει στις ολοένα αυξανόμενες προκλήσεις από την έλευση νέων επιδημιών. u

Αναμένουμε έλευση νέων παθογόνων ιών που θα εκμεταλλεύονται την υψηλή συνδεσιμότητα των κοινωνικών δικτύων. Γράφει ο Γκίκας Μαγιορκίνης Eπίκουρος καθηγητής Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του Υπουργείου Υγείας.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο SARS-CoV-2 δεν θα είναι ο τελευταίος επιδημικός επισκέπτης του 21ου αιώνα

| περί υγείας | 5

“

HPV_L 04/11/2020 3:14 μ.μ. Page 6

HPV: H πιο κοινή σεξουαλικά μεταδιδόμενη λοίμωξη Το 80% του πληθυσμού θα εκτεθεί κάποια στιγμή στη ζωή του στον ιό.

ο ένα τρίτο των Ευρωπαίων, ακόμη και αυτών που ζουν στις μεγάλες πόλεις, δεν έχει ακούσει ποτέ για τον HPV, τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων (Human Papilloma Virus). Και από αυτούς που έχουν ακούσει, οι περισσότεροι πιστεύουν ότι πρόκειται για έναν σπάνιο ιό. Η πραγματικότητα είναι ότι ο HPV είναι ένας εξαιρετικά μεταδοτικός ιός, ο οποίος μολύνει τα κύτταρα του δέρματος και των βλεννογόνων. Είναι η πιο κοινή σεξουαλικά μεταδιδόμενη λοίμωξη. Το 80% του πληθυσμού θα εκτεθεί κάποια στιγμή στη ζωή του στον ιό και το χειρότερο είναι ότι προκαλεί το 4,5% του συνόλου των καρκίνων παγκοσμίως. Ο HPV δεν είναι ένας, αλλά μια οικογένεια ιών που περιλαμβάνει πάνω από 200 διαφορετικούς τύπους. Με βάση την ικανότητα τους να προκαλούν καρκίνο, οι τύποι του ιού χαρακτηρίζονται ως υψηλού ή χαμηλού κινδύνου. Από τους υψηλού κινδύνου, οι τύποι 16, 18, 31, 33, 45, 52 και 58 είναι οι συχνότεροι. Αυτοί ευθύνονται για τη συντριπτική πλειονότητα των σχετιζόμενων με τον HPV καρκίνων. Από τους τύπους χαμηλού κινδύνου, οι 6 και 11 αποτελούν τη μεγαλύτερη απειλή. Το 40% των ιών HPV μπορούν να μεταδοθούν, μέσω επαφής δέρμα με δέρμα ή σωματικών υγρών, χωρίς να είναι απαραίτητη η σεξουαλική επαφή. Ορισμένοι τύποι προσβάλουν τις βαθύτερες στοιβάδες του δέρματος και προκαλούν δερματικά κονδυλώματα (μυρμηγκιές), έχοντας ωστόσο μια προτίμηση στην περιοχή των γεννητικών οργάνων. Πολλοί άνθρωποι έχουν HPV, ίσως και πολλούς τύπους, χωρίς να το γνωρίζουν που σημαίνει ότι μπορούν να τον μεταδώσουν στον/στη σύντροφό τους. Αρχικά, ο HPV συνδέθηκε με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, ο οποίος είναι ο συχνότερος καρκίνος που προκαλεί ο ιός. Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο δεύτερος πιο συχνός

καρκίνος σε γυναίκες ηλικίας 15-44 ετών. Είναι αργά εξελισσόμενος, καθώς για να εκδηλωθεί πρέπει η λοίμωξη να επιμείνει για αρκετά χρόνια. Στη συνέχεια, βρέθηκε ότι ο ιός προκαλεί και άλλους καρκίνους σε γυναίκες και άνδρες. Αυτό έγινε γνωστό στο ευρύ κοινό τον Αύγουστο του 2011, όταν ο 68χρονος τότε σταρ του Χόλιγουντ Μάικλ Ντάγκλας ανέφερε πως διαγνώστηκε με καρκίνο του στοματοφάρυγγα που προκλήθηκε από τον HPV και όχι από τα ποτά και τα τσιγάρα. Πλην του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, ο HPV μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του αιδοίου, του κόλπου, του πέους, του πρωκτού και της στοματικής κοιλότητας (γλώσσα, φάρυγγας, αμυγδαλές, λάρυγγας). Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει τρόπος να προβλέψει κανείς εάν μια λοίμωξη από HPV, θα είναι προσωρινή ή θα εξελιχθεί σε καρκίνο.

Διευρυμένη ένδειξη στις ΗΠΑ για το εννιαδύναμο εμβόλιο Ενώ η πρόληψη έναντι άλλων παραγόντων κινδύνου για καρκίνο, όπως το κάπνισμα, το αλκοόλ και η ανθυγιεινή διατροφή απαιτούν μεγάλης έκτασης παρεμβάσεις για να προληφθεί το 30-50% των θανάτων από καρκίνο, η πρόληψη έναντι των καρκίνων που προκαλούνται από τον HPV είναι απλή: μέσω εμβολιασμού. Ο εμβολιασμός έναντι του HPV μπορεί να οδηγήσει σε πρόληψη μέχρι και κατά 94% για ορισμένους τύπους καρκίνου. Το εννιαδύναμο εμβόλιο έναντι του HPV παρέχει προστασία από επτά καρκινογόνους υψηλού κινδύνου τύπους του ιού. Αυτοί σχετίζονται με το 90% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας παγκοσμίως. Με βάση τις επιδημιολογικές μελέτες, το εμβόλιο

Για το 2018 υπολογίστηκαν 690.000 περιπτώσεις καρκίνου παγκοσμίως εξαιτίας του HPV και το 80% εξ' αυτών αφορούσαν τον τράχηλο της μήτρας (GLOBOCAN 2018).

Το 2006 προτάθηκε ο πρώτος εμβολιασμός εναντίον του HPV. Εκτοτε, παρατηρήθηκε μείωση κατά 64% στα στελέχη που καλύπτονται από το εμβόλιο στις έφηβες γυναίκες των ΗΠΑ.

6 | περί υγείας |

στοχεύει άμεσα σε τύπους του ιού που εμπλέκονται στο 85- 90% των σχετιζόμενων καρκίνων του αιδοίου, στο 80-85% των σχετιζόμενων καρκίνων του κόλπου και στο 90-95% των σχετιζόμενων καρκίνων του πρωκτού. Παράλληλα, το εμβόλιο αυτό έχει άμεση στόχευση σε δύο τύπους του ιού, οι οποίοι σχετίζονται με το 90% των γεννητικών κονδυλωμάτων. Τον Ιούνιο του 2020, εγκρίθηκε στις ΗΠΑ μία διευρυμένη ένδειξη για το εμβόλιο έναντι του HPV, για την πρόληψη του στοματοφαρυγγικού καρκίνου και άλλων μορφών καρκίνων της κεφαλής/τραχήλου που προκαλούνται από τους τύπους 16, 18, 31, 33, 45, 52 και 58 του εμβολίου.u

O καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο δεύτερος πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες μετά τον καρκίνο του μαστού. Το 2018, εκτιμήθηκαν 570.000 νέες περιπτώσεις και 310.000 θάνατοι παγκοσμίως. Σχεδόν το 100% των περιπτώσεων προκαλούνται από 12 τύπους του ιού, ενώ οι τύποι 16 και 18 ευθύνονται τουλάχιστον για το 70%.

Τα στατιστικά του HPV

Το σύνολο των ιών ευθύνεται για το 13% των καρκίνων παγκοσμίως, ενώ ο HPV για το 4,5%.

PUBLI BOEHRINGER 04/11/2020 3:15 μ.μ. Page 1

Τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα του Διαβήτη, όταν σκέπτεστε το διαβήτη, σκεφτείτε την καρδιά σας και όχι μόνο τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.

Γνωρίζετε ότι: n

Η 14η Νοεμβρίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα του Διαβήτη το 1991, σε απάντηση της αυξανόμενης ανησυχίας σχετικά με την ολοένα μεγαλύτερη απειλή που αποτελεί για την υγεία ο διαβήτης.

Παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στην καθιερωμένη θεραπεία, οι ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 έχουν χαμηλότερο προσδόκιμο επιβίωσης, και οι ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 και καρδιαγγειακή νόσο ενδέχεται να πεθάνουν 12 χρόνια νωρίτερα σε σχέση με τους ασθενείς χωρίς διαβήτη τύπου 2 και καρδιαγγειακή νόσο. Η πλειοψηφία των ασθενών με διαβήτη πεθαίνουν από καρδιαγγειακά αίτια.

Οι ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 ενθαρρύνονται να συζητούν με τον ιατρό τους τον καλύτερο τρόπο προστασίας της καρδιάς τους.

ε αναγνώριση της 14ης Νοεμβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα του Διαβήτη, η Boehringer Ingelheim, μία κορυφαία παγκοσμίως, φαρμακευτική εταιρεία με γνώμονα την έρευνα, οργάνωσε στις 3 Νοεμβρη μια διαδικτυακή ενημερωση σε δημοσιογράφους, στην οποία τονίσθηκε ότι η καρδιαγγειακή νόσος αποτελεί την κυριότερη αιτία θανάτου στους ασθενείς με διαβήτη τύπου 2, και δόθηκε έμφαση στη σημασία του αμφίδρομου διαλόγου μεταξύ ασθενούς-ιατρού για την καρδιακή υγεία για την εν λόγω ομάδα ασθενών. Ο σκοπός της ενημέρωσης, η οποία πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τον οργανισμό για την πρόληψη των σχετιζόμενων με το διαβήτη επιπλοκών CARE 4 YOUR HEART, ήταν να αλλάξει την αντίληψη ότι η αντιμετώπιση του διαβήτη τύπου 2 αφορά μόνο στην παρακολούθηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα και να ενισχύσει την ευαισθητοποίηση σχετικά με τους αυξημένους καρδιαγγειακούς κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι που ζουν με διαβήτη τύπου 2. Ο διαβήτης τύπου 2 αποτελεί νόσημα ολοένα και πιο συχνό. Περίπου 463 εκατομμύρια ενήλικοι ζουν με διαβήτη σήμερα, το 90% των οποίων αποτελούν περιστατικά διαβήτη τύπου 2, αριθμός ο οποίος αναμένεται να αυξηθεί στα 700 εκατομμύρια έως το 2045. Όταν κάποιος σκέφτεται το διαβήτη, το πρώτο πράγμα που συνήθως έρχεται στο μυαλό είναι η παρακολούθηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα. Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί περισσότεροι παράγοντες τους οποίους πρέπει να αναλογιστεί κανείς όταν πρόκειται να αντιμετωπίσει τη νόσο αυτή. Ο διαβήτης μπορεί να προκαλέσει επιπλοκές σε διάφορα όργανα και μέρη του οργανισμού, όπως τα μάτια, το στόμα, τα νεύρα, τα νεφρά και η καρδιά. Η καρδιαγγειακή νόσος είναι η κύρια αιτία θανάτου των ασθενών με διαβήτη τύπου 2. Η φροντίδα της καρδιάς αποτελεί υπέρτατη προτεραιότητα για τους ασθενείς με διαβήτη τύπου 2, και είναι σημαντικό να μιλήσουν σε κάποιο ιατρό σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να προστατευθούν. Ομιλητής της εκδήλωσης ήταν ο κύριος JeanLuc Eiselé, CEO της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Καρδιάς, ο οποίος επισήμανε τη μειωμένη ευαισθητοποίηση των ασθενών σχετικά με τον καρδιαγγειακό κίνδυνο στο διαβήτη: «Πολλοί άνθρωποι που ζουν με διαβήτη ενδέχεται να μην γνωρίζουν ότι έχουν καρδιαγγειακή νόσο, καθώς

η βλάβη στην καρδιά μπορεί να μην προκαλέσει άμεσα συμπτώματα. Η καρδιαγγειακή νόσος αποτελεί την κυριότερη αιτία θανάτου παγκοσμίως, ωστόσο τουλάχιστον το 80% των πρόωρων θανάτων από καρδιακή νόσο και εγκεφαλικό επεισόδιο θα μπορούσαν να αποφευχθούν. Για τον λόγο αυτό είναι τόσο σημαντικό για τους ανθρώπους με διαβήτη να μιλήσουν με το γιατρό τους σχετικά με το πώς μπορούν να προστατευθούν». Μιλώντας από τη σκοπιά της καρδιολογίας, ο διακεκριμένος καρδιολόγος από την Πορτογαλία Καθηγητής Ricardo Fontes-Carvalho, πρόσθεσε: «Τα υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα προδιαθέτουν τους ασθενείς για περισσότερες αποφράξεις των αρτηριών σε όλο το σώμα, ιδιαίτερα στην καρδιά και στον εγκέφαλο. Οι άνθρωποι με διαβήτη τείνουν επίσης να έχουν υψηλά επίπεδα κακής χοληστερόλης και προδιάθεση για υπέρταση, παχυσαρκία, ή μειωμένη φυσική (σωματική) δραστηριότητα, γεγονός που αυξάνει τον καρδιαγγειακό τους κίνδυνο. Ακόμα και αν τα επίπεδα γλυκόζης είναι υπό έλεγχο, ο διαβήτης τύπου 2 αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο καρδιακής νόσου και εγκεφαλικού επεισοδίου, αναδεικνύοντας τη σημασία της ολοκληρωμένης διαχείρισης όλων των παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος». Περίπου ένας στους τρεις ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 έχει καρδιαγγειακή νόσο και καθώς αυτό μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή του, υπάρχουν τρόποι μείωσης των επιπτώσεων αυτών. Με σωστή διαχείριση της νόσου, οι ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών, όπως η καρδιαγγειακή νόσος. Η Δρ. Sarah Jarvis, γενική ιατρός και υπότροφος του Royal College of General Practitioners στο Ηνωμένο Βασίλειο, εξήγησε για ποιο λόγο ένας ανοικτός διάλογος μεταξύ των ασθενών και των ιατρών είναι τόσο σημαντικός, ιδιαίτερα όσον αφορά σε χρόνιες παθήσεις, όπως ο διαβήτης: «Το κλειδί της μακροχρόνιας επιτυχίας στη θεραπεία του διαβήτη τύπου 2 είναι η καλή επικοινωνία των ασθενών με τον ιατρό τους και η συνεργασία μεταξύ τους για την επιτυχή διαχείριση της πάθησής τους. Γνωρίζουμε ότι οι ασθενείς είναι περισσότερο πιθανό να ακολουθήσουν τη θεραπεία τους εάν συμφωνούν με αυτή και πιστεύουν ότι θα βελτιώσει την κατάστασή τους». u

Publi

Διαβήτης Τύπου 2 & καρδιακή υγεία

PNEBMONIOKOKOS_L 04/11/2020 3:16 μ.μ. Page 8

Η μόλυνση από πνευμονιόκοκκο είναι από τις συχνότερες επιπλοκές της γρίπης Το εμβόλιο έναντι του πνευμονιόκοκκου μπορεί να γίνει οποιαδήποτε εποχή του χρόνου.

λοίμωξη με πνευμονιόκοκκο είναι από τις συχνότερες επιπλοκές της γρίπης και το ερώτημα είναι τι γίνεται με τη νόσο COVID-19; Καθώς η νέα επιδημική έξαρση της COVID-19 κορυφώνεται στην Ευρώπη, οι υγειονομικές αρχές ανησυχούν για μια πιθανή επερχόμενη τέλεια καταιγίδα από τον συνδυασμό της πανδημίας του νέου κορωνοϊού και της επιδημίας της εποχικής γρίπης, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει τα συστήματα υγείας σε κατάρρευση. Στην προσπάθεια αποφυγής του κακού σεναρίου, εντείνεται η προσπάθεια για όσο το δυνατόν μεγαλύτερη εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού που ανήκει σε ομάδες υψηλού κινδύνου έναντι της γρίπης. Παράλληλα, πολλοί γιατροί επιχειρούν να αυξήσουν την εμβολιαστική κάλυψη των ομάδων υψηλού κινδύνου και έναντι του πνευμονιόκοκκου με αποτέλεσμα μια δίχως προηγούμενο αύξηση στη ζήτηση των εμβολίων κατά του πνευμονιόκοκκου που ξεπερνά -παρά τις προσπάθειες- την παραγωγή τους. Το αποτέλεσμα είναι να εμφανίζονται ήδη οι πρώτες ελλείψεις στην ευρωπαϊκή αγορά, με κάποιες από τις χώρες να προχωρούν σε αυστηρότερο πλαίσιο διάθεσής τους. Δεκάδες μελέτες ανά τον κόσμο, έχουν δείξει πως η καλύτερη εμβολιαστική κάλυψη έναντι του πνευμονιόκοκκου μειώνει σημαντικά τις νοσηλείες, τις εισαγωγές στις ΜΕΘ και τους θανάτους που σχετίζονται με τη γρίπη, καθώς η επιλοίμωξη με πνευμονιόκοκκο και η ανάπτυξη μικροβιακής πνευμονίας αποτελεί μια από τις συχνότερες και σοβαρότερες επιπλοκές της γρίπης. Υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να σκεφτούμε πως οι εμβολιασμοί έναντι του πνευμονιόκοκκου είναι δυνατόν να μειώνουν τις επιπλοκές και της COVID-19.

Γράφει o Ευάγγελος Φραγκούλης Γενικός Ιατρός, Αναπληρωτής Αρχίατρος του ΕΔΟΕΑΠ

“

και των επιπλοκών της. Η μία υπόθεση υποστηρίζει ότι καθώς σημαντικός αριθμός συμπτωματικών ασθενών με COVID-19 εμφανίζει συγχρόνως και βακτηριακές λοιμώξεις, ο εμβολιασμός έναντι του πνευμονιόκοκκου είναι δυνατόν να αποτρέψει αυτές τις βακτηριακές επιλοιμώξεις σε ασθενείς με COVID-19 και τις πνευμονίες που προκαλούν. Μια άλλη υπόθεση, η οποία όμως δεν έχει ακόμα ελεγχθεί, υποστηρίζει ότι τα εμβόλια έναντι του πνευμονιόκοκκου είναι δυνατόν να προστατεύουν από την ίδια την ανάπτυξη της νόσου COVID-19, λειτουργώντας έμμεσα σαν ανοσοποίηση κατά του ίδιου του SARS-CoV-2. Σε πρόσφατη δημοσίευση αναφέρεται πως τα εμβόλια έναντι του πνευμονιόκοκκου περιέχουν πρωτεΐνες βακτηριακών κυτταρικών τοιχωμάτων που μιμούνται πρωτεΐνες του SARS-CoV-2. Τα αντισώματα που παράγονται έναντι αυτών των πνευμονιοκοκκικών πρωτεϊνών ενδέχεται, επομένως, να προστατεύουν από τον κορωνοϊό. Καθώς όμως ακόμα δεν υπάρχουν ισχυρά δεδομένα για το εάν ο εμβολιασμός έναντι του πνευμονιόκοκκου θα μπορούσε να βοηθήσει στην πρόληψη των επιπλοκών της COVID-19, δεν υπάρχει κάποια οδηγία από επίσημο φορέα στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό για επέκταση των μέχρι σήμερα ενδείξεων του εμβολιασμού αυτού. Από την άλλη, τα άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου και στις οποίες συστήνεται ο εμβολιασμός έναντι του πνευμονιόκοκκου θα πρέπει να συνεχίσουν να το κάνουν και σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να το αναβάλλουν. Για εμβολιασμό έναντι του πνευμονιόκοκκου κυκλοφορούν δύο διαφορετικά είδη εμβολίων, το Prevenar-13 και το Pneumovax- 23. Ατομα άνω των 65 ετών ή ενήλικες που ανήκουν σε

Το κάπνισμα από μόνο του βάζει κάποιον στις ομάδες υψηλού κινδύνου

Αναφέρονται δύο υποθέσεις για το πώς τα εμβόλια έναντι του πνευμονιοκόκκου μπορούν να προσφέρουν προστασία έναντι της νόσου COVID-19

8 | περί υγείας |

“

Οι τρόποι προστασίας

ομάδες υψηλού κινδύνου, για να επιτευχθεί η μέγιστη προστασία, πρέπει να κάνουν και τα δύο είδη εμβολίων. Ομάδες αυξημένου κινδύνου για τις οποίες υπάρχει ένδειξη εμβολιασμού με πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο είναι α) όλα τα άτομα άνω των 65 ετών, β) οι ενήλικες με αλκοολισμό, χρόνια καρδιοπάθεια, χρόνια ηπατική νόσο, χρόνια πνευμονοπάθεια, σακχαρώδη διαβήτη, κοχλιακό εμφύτευμα, διαφυγή ΕΝΥ, ανατομική ή λειτουργική ασπληνία (συγγενής ή επίκτητη ασπληνία, δρεπανοκυτταρική νόσος ή άλλες αιμοσφαιρινοπάθειες) και γ) οι ανοσοκατασταλμένοι ενήλικες με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, συγγενείς ή επίκτητες ανοσοανεπάρκειες, κακοήθη νεοπλασία, HIV λοίμωξη, νόσος Hodgkin, ιατρογενή ανοσοκαταστολή, λευχαιμία, λέμφωμα πολλαπλούν μυέλωμα, νεφρωσικό σύνδρομο και μεταμόσχευση συμπαγούς οργάνου. Αν ανήκετε σε κάποια από τις ανωτέρω ομάδες και δεν έχετε ή δεν γνωρίζετε αν έχετε εμβολιαστεί έναντι του πνευμονιόκοκκου, επικοινωνήστε με τον γιατρό σας. Το κάπνισμα από μόνο του βάζει κάποιον στις ομάδες υψηλού κινδύνου και στους καπνιστές συστήνεται ο εμβολιασμός. Το εμβόλιο έναντι του πνευμονιόκοκκου μπορεί να γίνει οποιαδήποτε εποχή του χρόνου. Ο εμβολιασμός σας έναντι της γρίπης αποτελεί μια καλή ευκαιρία για να διερευνήσετε την εμβολιαστική σας κάλυψη και έναντι του πνευμονιόκοκκου. Ταυτόχρονη χορήγηση των εμβολίων της γρίπης και του πνευμονιόκοκκου στην ίδια επίσκεψη μπορεί να γίνει, καθώς φαίνεται πως είναι ασφαλής και αποτελεσματική (παρ’ όλο που σε μια μελέτη εμφανίστηκε μειωμένη ανοσολογική απόκριση). Στα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών θα πρέπει να γίνουν και τα δυο είδη εμβολίων, από μια φορά το καθένα και μεταξύ τους να υπάρχει απόσταση τουλάχιστον ενός έτους. Συστήνεται να προηγείται το εμβόλιο Prevenar-13 και μετά από 1 χρόνο τουλάχιστον να ακολουθεί το Pneumovax-23. Το Prevenar-13 γίνεται μια φορά στην ενήλικη ζωή, ενώ ασθενείς κάτω των 65 ετών με υποκείμενα νοσήματα δυνατόν να πρέπει να επαναλάβουν το Pneumovax-23 μια ή δύο φορές στη διάρκεια της ζωής τους. u

_ADDS 04/11/2020 3:16 μ.μ. Page 1

ERRIKOS DUNNANT_L 04/11/2020 3:17 μ.μ. Page 10

Φροντίζοντας την υγεία τον καιρό της πανδημίας Πότε πρέπει να πηγαίνουμε στο νοσοκομείο εν μέσω της υγειονομικής κρίσης που διανύουμε και τι μπορούμε να κάνουμε, ώστε να προφυλαχθούμε;

ρισκόμαστε εν τω μέσω του δεύτερου κύματος της πανδημίας. Μιας πανδημίας που αναμένουμε να αντιμετωπιστεί από την πανσπερμία εμβολίων που αναμένονται. Τα μακροχρόνια όμως αποτελέσματα αυτής της ενεργητικής ανοσοποίησης του πληθυσμού είναι ακόμα άγνωστα και η διαδικασία του εμβολιασμού μεγάλου μέρους του πληθυσμού θα καθυστερήσει σημαντικά για προφανείς λόγους. Επομένως θα πρέπει να μάθουμε για αρκετό καιρό ακόμα να ζούμε με τον νέο κορονοϊό. Είναι σημαντικό καταρχάς, ως πρώτο μέτρο πρόληψης, να αποφεύγουμε τον συγχρωτισμό. Θα πρέπει επίσης να καταλάβουμε ότι δεν καταφεύγουμε στην τριτοβάθμια νοσοκομειακή περίθαλψη χωρίς σοβαρή αιτία. Ωστόσο, ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕ στο νοσοκομείο: n Οταν έχουμε πόνο στο θώρακα που διαρκεί πάνω από 15 λεπτά, ιδίως αν έχουμε παράγοντες κινδύνου για έμφραγμα, όπως είναι το κάπνισμα, ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπερχοληστερολαιμία, η υπέρταση και το οικογενειακό ιστορικό εμφράγματος. n Οταν έχουμε δυσκολία στην αναπνοή ή επιδείνωση της δυσκολίας στην αναπνοή σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια. n Οταν έχουμε δυσκολία στην ομιλία ή αδυναμία στην κίνηση, ακόμα κι αν αυτά αποκατασταθούν χωρίς ιατρική παρέμβαση. n Οταν χάσουμε αιφνιδίως τις αισθήσεις μας. ιδίως αν πάσχουμε ήδη από κάποιο καρδιολογικό πρόβλημα.

Του Γεωργίου Ανδρικόπουλου Διευθυντή A΄ Καρδιολογικής Κλινικής/ Ηλεκτροφυσιολογίας και Βηματοδοτών, Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center

n Οταν αισθανόμαστε την καρδιά μας να χτυπάει

γρήγορα και άρρυθμα. Δεν πρέπει να υποτιμούμε την πιθανότητα εμφάνισης κολπικής μαρμαρυγής, που είναι η συχνότερη διαταραχή του ρυθμού. Αν αυτή θεραπευτεί έγκαιρα είναι καλοήθης νόσος. Αν μείνει αθεράπευτη οδηγεί συχνά σε εγκεφαλικό επεισόδιο ή/και καρδιακή ανεπάρκεια. Φοβάμαι ότι στο διάστημα του πρώτου κύματος της πανδημίας χάσαμε περισσότερους ασθενείς από ατελώς θεραπευμένα καρδιαγγειακά νοσήματα παρά από την πανδημία αυτή καθ’ αυτή. Τι πρέπει να γνωρίζουμε ακόμη πέραν των μέτρων αποφυγής της λοίμωξης; Θα ήθελα να προσθέσω ότι με την συσσώρευση των δεδομένων πολλών δεκάδων κλινικών μελετών που εξέτασαν εκατομμύρια ασθενείς, γνωρίζουμε ότι πέραν της ηλικίας υπάρχουν κάποιοι πολύ σημαντικοί παράγοντες που επιβαρύνουν σημαντικά την πρόγνωση των ασθενών αν προσβληθούν από τον νέο αυτό ιό. Θα αναφέρω αυτούς που αφορούν

μεγάλο μέρος του πληθυσμού και που δυστυχώς αφορούν στην πλειονότητα των ασθενών μας. u Παχυσαρκία u Σακχαρώδης διαβήτης u Χρόνια νοσήματα του αναπνευστικού Αντί λοιπόν να αυξάνει το σωματικό βάρος λόγω περιορισμού των δραστηριοτήτων, όπως δυστυχώς συμβαίνει σήμερα στη χώρα μας, θα πρέπει να βρούμε τρόπους να αμυνθούμε αυξάνοντας τη σωματική δραστηριότητα και την άσκηση εντός των μέτρων πρόληψης. Και αντί να αυξάνουμε το κάπνισμα ως αντίδραση στις πρωτοφανείς κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που βιώνουμε, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι το κάπνισμα συνδέεται με σοβαρή επιδείνωση όλων των λοιμώξεων του αναπνευστικού, του κορονοϊού συμπεριλαμβανομένου. Οσον αφορά στο σακχαρώδη διαβήτη, είναι γνωστό ότι σε επίπεδο πληθυσμού συνδέεται άμεσα με το σωματικό βάρος και δεν είναι παράξενο ότι οι Ελληνες είμαστε Πανευρωπαϊκοί πρωταθλητές και στα δύο. Αν θέλουμε λοιπόν όχι μόνο να αποφύγουμε την πνευμονία από τον κορονοϊό αλλά να αποφύγουμε και τις επιπλοκές αυτής αν προσβληθούμε, ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε. Οτι ΔΕΝ κάναμε μέχρι τώρα για να αποφύγουμε τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Δεν καπνίζουμε, περπατάμε, προσέχουμε το σωματικό μας βάρος. Η Υγεία είναι μία, ενιαία, επιθυμεί τη Θεραπεία αλλά προτιμά την Πρόληψη. u

Στα 600 νοσοκομεία παγκοσμίως με Χρυσή Διαπίστευση JCI Το Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center ανήκει στην επίλεκτη ομάδα που περιλαμβάνει μόνο 600 νοσοκομεία στον κόσμο, τα οποία έχουν λάβει τη Χρυσή Σφραγίδα Έγκρισης (Gold Seal of Approval ) για Διαπίστευση Νοσοκομείων από τον οργανισμό Joint Commission International (JCI), την εγκυρότερη σφραγίδα ποιότητας

10 | περί υγείας |

παγκοσμίως. Το νοσοκομείο έχει προετοιμαστεί εγκαίρως και για την αντιμετώπιση κάθε περιστατικού που συνδέεται με τον ιό Covid-19. Διαθέτει μοριακές μεθόδους κλινικά επικυ-

ρωμένες και εγκεκριμένες για διαγνωστική χρήση (CE-IVD) τόσο για την ανίχνευση του κορoνοϊού όσο και της γρίπης Α, Β και του αναπνευστικού συγκυτιακού ιού (RSV) με τη χρήση ενός μόνο κλινικού δείγματος.

Ανταποκρινόμενο στις αυξημένες ανάγκες του Εθνικού Συστήματος Υγείας, έθεσε στη διάθεση της πολιτείας 12 κλίνες ΜΕΘ και 53 κλίνες νοσηλείας σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο του νοσηλευτικού κέντρου, όπου μπορούν να νοσηλευτούν με απόλυτη ασφάλεια ύποπτα ή και επιβεβαιωμένα περιστατικά Covid-19.

_ADDS 04/11/2020 3:17 μ.μ. Page 1

FARMAKOBIOMHXANIA MPALAMOYTH_L 04/11/2020 3:18 μ.μ. Page 12

Το μάθημα που πήρε η ευρωπαϊκή φαρμακοβιομηχανία στο lockdown

ι ελλείψεις, ακόμα και σε βασικά φάρμακα, σε χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτέλεσε μείζον ζήτημα την περίοδο της πρωτοφανούς υγειονομικής κρίσης. Ωστόσο, οι ελληνικές φαρμακευτικές βιομηχανίες κατάφεραν να εξασφαλίσουν την επάρκεια μιας σειράς από κρίσιμα φάρμακα για τους Έλληνες ασθενείς. Μέσα από έναν διαρκή αγώνα, που εξακολουθεί ακόμη και σήμερα, οι εγχώριες φαρμακοβιομηχανίες όχι μόνο κάλυψαν στο έπακρο τις αυξημένες ανάγκες σε φάρμακα, αλλά αύξησαν και τις εξαγωγές τους. Πρακτικά, το ελληνικό ποιοτικό φάρμακο κλήθηκε να καλύψει τις σοβαρές ελλείψεις που αντιμετώπισαν οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία του Πανελλήνιου Συνδέσμου Εξαγωγέων, που δείχνουν ότι το ελληνικό φάρμακο παρουσίασε εντυπωσιακή αύξηση εξαγωγών. Στο διάστημα του πρώτου εξαμήνου 2020 οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 59,7%, σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2019.

Το «μάθημα» που πήρε η ΕΕ στο lockdown Αρκετές οικονομικά εύρωστες ευρωπαϊκές χώρες βρέθηκαν σε δεινή θέση την περίοδο του lockdown. Με το κλείσιμο των συνόρων λόγω της υγειονομικής κρίσης δημιουργήθηκαν τεράστια προβλήματα στη παγκόσμια «αλυσίδα» διάθεσης του φαρμάκου. Πολλές ευρωπαϊκές χώρες εξαρτώνται από την Κίνα και την Ινδία για την προμήθεια ενεργών φαρμακευτικών συστατικών και τελικών προϊόντων. Έτσι, προκειμένου να καλύψουν τις εσωτερικές τους ανάγκες έβαλαν «φρένο» στις εξαγωγές τους. Το αποτέλεσμα ήταν σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να παρουσιαστούν ελλείψεις σε πολύ βασικά φάρμακα. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Αγγλίας όπου καταγράφηκαν σοβαρές ελλείψεις σε πνευμονολογικά φάρμακα και αναισθησιολογικά σκευάσματα τα οποία χρησιμοποιούνται σε χειρουργικές επεμβάσεις. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ξαφνικά βρέθηκε απέναντι σε μια σκληρή πραγματικότητα συνειδητοποιώντας πόσο εξαρτημένη είναι από τα εργοστάσια

12 | περί υγείας |

Yστερα από τα τεράστια προβλήματα διάθεσης των φαρμάκων, η Ευρώπη σχεδιάζει να μειώσει την εξάρτηση από την Ασία.

Γράφει η Χριστίνα Χατζηπαλαμουτζή

τρίτων χωρών σε επίπεδο τελικών προϊόντων και δραστικών ουσιών. Ιδιαίτερα τα τελευταία 20 χρόνια, πολλές ευρωπαϊκές φαρμακοβιομηχανίες έχουν μεταφέρει -λόγω χρηματοδοτικών πιέσεων- την παραγωγή τους σε χώρες χαμηλού κόστους και κυρίως στην Ασία. Το «πάθημα» της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την πανδημία φαίνεται ότι τελικά της έγινε «μάθημα» και σχεδιάζει τώρα μια νέα φαρμακευτική πολιτική με στόχο να διασφαλίσει την επάρκεια φαρμάκων και υγειονομικών υλικών στα κράτη-μέλη της. Μελετά τρόπους για την ενίσχυση των επενδύσεων σε έρευνα και ανάπτυξη, καθώς και μια δέσμη κινήτρων για την επαναφορά της παραγωγής των πρώτων υλών και τελικών προϊόντων σε ευρωπαϊκό έδαφος. Χαρακτηριστικό του κλίματος που επικρατεί είναι η δήλωση της Ευρωπαίας Επιτρόπου Υγείας Στέλλας Κυριακίδη η οποία ανέφερε ότι «η ΕΕ πρέπει να επικεντρωθεί σε τρόπους επαναφοράς της παραγωγής φαρμάκων και φαρμακευτικών συστατικών στην Ευρώπη». Στο ίδιο πνεύμα, ο Γερμανός Υπουργός Οικονομίας και Ενέργειας Πέτερ Αλτμάιερ δήλωσε πως «η τρέχουσα κρίση δείχνει ότι πρέπει να αποφύγουμε τη μονομερή εξάρτηση και να διαφοροποιήσουμε τις διεθνείς αλυσίδες εφοδιασμού». Ο ίδιος πρόσθεσε ότι «η Ευρώπη θα πρέπει να εξαρτάται λιγότερο από μη ευρωπαίους προμηθευτές φαρμακευτικών προϊόντων και ιατρικού εξοπλισμού».

Σε πλεονεκτική θέση η Ελλάδα Σχετικά με την Ελλάδα, έγινε κατανοητό από το lockdown ότι βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση έναντι των άλλων ευρωπαϊκών χωρών γιατί έχει μια ισχυρή εγχώρια φαρμακοβιομηχανία η οποία εξασφαλίζει επάρκεια φαρμάκων στη χώρα. «Σε συνθήκες lockdown η ελληνική φαρμακοβιομηχανία μπορεί να καλύψει τις εγχώριες ανάγκες για φάρμακα για μια περίοδο 6-8 μηνών», ανέφερε σε συνέντευξη τύπου ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας Θεόδωρος Τρύφων. Πράγματι, η παραγωγική δύναμη της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας δεν μπορεί να βρεθεί σε άλλες χώρες αντιστοίχου μεγέθους. Από τα 400 εργοστάσια που υπάρχουν στην Ευρώπη τα 28 βρίσκονται στην Ελλάδα όπου εργάζονται 11.000 επιστήμονες υψηλής ειδίκευσης. Οι ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες παράγουν ποιοτικά γενόσημα που εξάγονται σε 85 χώρες. Δεν είναι τυχαίο ότι το ελληνικό φάρμακο είναι το δεύτερο σε αξία εξαγώγιμο προϊόν της ελληνικής οικονομίας. Σήμερα, η ελληνική φαρμακοβιομηχανία, μέσα στο δύσκολο οικονομικό περιβάλλον της υγειονομικής κρίσης, προχωρά σε επενδύσεις θωρακίζοντας το σύστημα υγείας της χώρας και τους ασθενείς. Για το 2020 οι επενδύσεις θα είναι πάνω από 200 εκατ. ευρώ, ενώ σε βάθος τριετίας εκτιμάται ότι θα φτάσουν τα 650 εκ. ευρώ. Βασική προϋπόθεση, ωστόσο, για να μπορέσει να υλοποιηθεί το πρόγραμμα επενδύσεων είναι η κατάργηση των αντιαναπτυξιακών μέτρων που ταλαιπωρούν τον κλάδο. Οι έμμεσοι φόροι αυτόματων επιστροφών (clawback και rebate) σε συνδυασμό με την άμεση φορολόγηση των επιχειρήσεων αντιστοιχεί στο 70% του κύκλου εργασιών των φαρμακοβιομηχανιών. Την ίδια στιγμή, οι τιμές των γενοσήμων έχουν μειωθεί δραστικά και υποκαθίστανται από ακριβότερα φάρμακα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η διείσδυση των γενοσήμων στην ελληνική αγορά είναι η χαμηλότερη στην Ευρώπη. Σε αυτή τη κρίσιμη συγκυρία, όπου η πανδημία ανέδειξε τη σημασία της εγχώριας παραγωγής φαρμάκων, είναι αναγκαίο να σχεδιαστεί μια νέα πολιτική φαρμάκου που θα δίνει κίνητρα για επενδύσεις. u

PUBLI METROPOLITAN 04/11/2020 3:18 μ.μ. Page 1

Συνεργασία Metropolitan Hospital και Ομίλου HHG με τον νεοσύστατο, μη-κερδοσκοπικό κοινωνικό φορέα «FairLife-Φροντίδα και Πρόληψη για τον καρκίνο του πνεύμονα - Στη μνήμη του Simon Bell»

«Ο πόνος, σπόρος» Όπως δηλώνει η κυρία Kορίνα Πατέλη-Bell, σύζυγος του Simon: «Από τη μέρα που χάσαμε τον πολυαγαπημένο μας Simon, μετά από μια άνιση μάχη με τον καρκίνο του πνεύμονα, τίποτα δεν είναι πια ίδιο για μας. Η απώλειά του, ωστόσο, μας έφερε αντιμέτωπους με τη βαθιά επιθυμία μας να συνεχίσει να υπάρχει ο Simon, όχι μόνο για τους πολύ δικούς του ανθρώπους αλλά για να απλωθεί η «εμπειρία μας» και πρωτίστως η φιλοσοφία της ζωής του που ήταν το να βοηθάει και να στηρίζει όσους ήταν δίπλα του και να μεταφέρει τη γνώση του για καλό. Αυθόρμητα πήραμε την κοινή απόφαση να γίνει ο πόνος μας, σπόρος. «Σπόρος αγάπης, ενσυναίσθησης, δύναμης, ουσιαστικής βοήθειας. Αυτά μας οδήγησαν στη δημιουργία του μη κερδοσκοπικού οργανισμού, “FairLife-Φροντίδα και πρόληψη για τον καρκίνο του πνεύμονα”, στη μνήμη του Simon, που θα βοηθήσει στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για την πρόληψη και

έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα, αλλά και σε όλη την πορεία του ασθενούς με καρκίνο πνεύμονα στη χώρα μας, πάντα με την συνεργασία και τη στήριξη δημοσίων και ιδιωτικών φορέων υγείας, γιατρών από την Ελλάδα και το εξωτερικό, αλλά και φορέων και συλλόγων που ήδη δραστηριοποιούνται με επίκεντρο τον ασθενή με καρκίνο. Στο πλαίσιο αυτό, η ανάπτυξη δράσεων ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης για την αναγκαιότητα και τα οφέλη των κλινικών μελετών για τον καρκίνο, για την προαγωγή και προσέλκυση κλινικών μελετών όλων των φάσεων (φάση Ι-ΙV) στη χώρα μας θεωρούμε ότι θα βοηθήσει ουσιαστικά να μη χαθούν και άλλες ζωές και να δίνεται η δυνατότητα σε κάθε ασθενή για πρόσβαση σε νέα φάρμακα και εξατομικευμένες θεραπείες. Εκατομμύρια «ευχαριστώ» δεν φτάνουν για όλους όσοι συμμετέχουν σε αυτή την προσπάθεια και φυσικά για τον Όμιλο HHG και συγκεκριμένα το Metropolitan Hospital που αγκαλιάζουν αυτή την προσπάθεια από τη γέννησή της».

Στρατηγική συνεργασία Το Metropolitan Hospital ξεκινάει μια συνεργασία με τον μη-κερδοσκοπικό φορέα «FairLife-Φροντίδα και Πρόληψη για τον καρκίνο του πνεύμονα». Ειδικότερα: u Το Metropolitan Hospital αναλαμβάνει το ρόλο του στρατηγικού συνεργάτη και μια ομάδα από κορυφαίους ιατρούς των Κλινικών του Ομίλου θα βρίσκεται στον πυρήνα της συμβουλευτικής ιατρικής ομάδας της FairLife L.L.C. H επιστημονική συμβουλευτική ομάδα του FairLife συμπεριλαμβάνει ειδικούς επιστήμονες που εμπλέκονται στη φροντίδα του ογκολογικού ασθενούς και ιατρούς υψηλής εξειδίκευσης από νοσοκομεία της Ελλάδας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ηράκλειο) και του εξωτερικού (Η.Π.Α., Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία). Οι ειδικοί του Ομίλου HHG θα πλαισιώνουν ενεργά τις κοινές δράσεις. u Το Metropolitan Hospital θέλοντας να αναδείξει την ιδιαίτερη σημασία των ογκολογικών κλινικών μελετών, στηρίζει τη λειτουργία του Πρότυπου Κέντρου Κλινικών Μελετών «στη μνήμη του Simon Bell», «με την υποστήριξη του μη-κερδοσκοπικού φορέα FairLife LCC». To Kέντρο λειτουργεί εντός

*Ο Simon Βell, Average Adjuster, δραστηριοποιήθηκε για σχεδόν 4 δεκαετίες στο χώρο της ναυτιλίας, με τελευταίο σταθμό την εταιρεία «FairSeas Average Adjusters», της οποίας ήταν συνιδρυτής και μέτοχος.

των εγκαταστάσεων του Metropolitan Hospital και διενεργεί ογκολογικές κλινικές μελέτες για όλες τις νεοπλασίες ως εξειδικευμένο κέντρο αριστείας με πιστοποιημένη ομάδα και δομή λειτουργίας, δίνοντας τη δυνατότητα πρώιμης πρόσβασης σε καινοτόμες θεραπείες, σε ασθενείς με καρκίνο από όλη την Ελλάδα, τη Βαλκανική Χερσόνησο και τη Β. Αφρική, περιοχές στις οποίες οι ασθενείς δεν μπορούσαν μέχρι τώρα να έχουν αυτή την πρόσβαση. Το Κέντρο λειτουργεί και διαθέτει ήδη ISO πιστοποίηση, Site Εxcellence in Clinical Trials, ASCO Quality Management Certiﬁcation και ερευνητές πλήρως διαπιστευμένους για τη διεξαγωγή ακόμα και πρώιμων κλινικών μελετών φάσης Ι. u Οι πρώτες δράσεις του Κέντρου στη μνήμη του Simon Bell, σε συνεργασία και με την υποστήριξη του μη-κερδοσκοπικού οργανισμού FairLife θα ξεκινήσουν μέσα στον Νοέμβριο, μήνα κατά του καρκίνου του πνεύμονα. Θα ακολουθήσουν και άλλες δράσεις, πάντα με γνώμονα τις ανάγκες των ασθενών και τη διευκόλυνση της πρόσβασής τους σε καινοτόμες θεραπείες, καθώς και την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των επαγγελματιών υγείας και του ευρύτερου κοινού για τον καρκίνο του πνεύμονα.

FAIRLIFE Φροντίδα και Πρόληψη για τον καρκίνο του πνεύμονα Ο πρώτος στην Ελλάδα μη κερδοσκοπικός κοινωνικός φορέας «FairLife-Φροντίδα και Πρόληψη για τον καρκίνο του πνεύμονα» δημιουργήθηκε στη μνήμη του Simon Βell*, που έδωσε μια πολύ σύντομη μάχη με τον καρκίνο του πνεύμονα, την οποία δυστυχώς έχασε. Σκοπός του φορέα είναι η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με την πρόληψη του καρκίνου του πνεύμονα, καθώς και η φροντίδα και συνδρομή των ασθενών σε όλη την πορεία τους με τη νόσο, με σκοπό τη μείωση της θνησιμότητας. Η μέριμνα για έγκαιρη ενημέρωση, πρώιμη διάγνωση, ίσες ευκαιρίες στην πρόσβαση καινοτόμων θεραπειών, συμμετοχή σε κλινικές μελέτες, με στόχο τη μείωση των θανάτων από τη νόσο, είναι μόνο η αρχή για το FairLife Lung Cancer Care. u

Τηλέφωνο επικοινωνίας: 6937313630 | FairLife L.C.C. – Κορίνα Πατέλη-Bell

Publi

Simon Bell, 57 ετών, πατέρας δύο ανήλικων παιδιών, έχασε μια άνιση μάχη με τον καρκίνο του πνεύμονα, τον Αύγουστο του 2020. Μία συγκεκριμένη θεραπεία που βρισκόταν στη φάση των κλινικών μελετών, θα μπορούσε να έχει δώσει μια επιπλέον ελπίδα στον Simon αλλά δυστυχώς, η πρώιμη πρόσβαση σε καινοτόμες θεραπείες με νέα φάρμακα και η διεξαγωγή κλινικών ογκολογικών μελετών όλων των φάσεων, παρότι έχουν βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, δεν βρίσκονται ακόμα στο επίπεδο εκείνο που θα του έδινε αυτή την ευκαιρία. Ένας από τους βασικούς λόγους είναι η απουσία πιστοποιημένων εξειδικευμένων κέντρων αριστείας που υποστηρίζουν τις απαιτητικές διαδικασίες μιας κλινικής μελέτης. Η γνωριμία με τον Simon στη Δ΄ Ογκολογική Κλινική του Metropolitan Hospital μέσα στις δύσκολες συνθήκες που δημιουργούσε η πορεία της νόσου του, και η ανάγκη να μην επαναληφθεί αυτή η ιστορία για κανέναν άνθρωπο, οδήγησαν το Hellenic Healthcare Group στην απόφαση να δημιουργηθεί ένα οργανωμένο Κέντρο Κλινικών Μελετών σε συνεργασία με τον μη-κερδοσκοπικό οργανισμό «FairLife-Φροντίδα και Πρόληψη για τον καρκίνο του πνεύμονα».

SYN_GOGOS HARALAMPOS_x2 04/11/2020 3:19 μ.μ. Page 14

Χαράλαμπος Γώγος

«Πρέπει να μάθουμε να ζούμε με μάσκα κι αποστάσεις, ακόμα κι όταν έρθει το εμβόλιο» Συνέντευξη του Χαράλαμπου Γώγου, καθηγητή παθολογίας-λοιμωξιολογίας, της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών.

ε τον αριθμό των κρουσμάτων κορωνοϊού να είναι πια καθημερινά τετραψήφιος στην πατρίδα μας και να επιβάλλονται παντού νέα αυστηρότερα περιοριστικά μέτρα, το δεύτερο κύμα της πανδημίας σαρώνει την υφήλιο, δοκιμάζοντας τις αντοχές των Συστημάτων Υγείας, αλλά και τις ψυχολογικές αντοχές ημών, των πολιτών. Καθώς γεμίζουν η μία μετά την άλλη οι κλίνες στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας των νοσοκομείων αναφοράς, τόσο οι επιστήμονες όσο και ο απλός κόσμος ανησυχούν για το τι μέλλει γενέσθαι, έχοντας εναποθέσει τις ελπίδες τους στα covid εμβόλια που ωστόσο αργούν ακόμα να έρθουν. Σ' αυτό το περιβάλλον γενικευμένης ανησυχίας, ο καθηγητής παθολογίας

Της Αλεξίας Σβώλου

λοιμωξιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών, Χαράλαμπος Γώγος, μέλος της Επιτροπής των Εμπειρογνωμόνων του Υπουργείου Υγείας, σταχυολογεί σε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης, όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε. Ο Πατρινός καθηγητής, η ήρεμη δύναμη της περιφέρειας στην Επιτροπή των λοιμωξιολόγων και επιδημιολόγων που γνωμοδοτεί και προτείνει τα

μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας στην ελληνική κυβέρνηση ξεχωρίζει επίσης ποια μηνύματα πρέπει να μεταφέρουμε στους δικούς μας ανθρώπους, ώστε να συμβάλλουμε στο έργο της Πολιτείας και της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, ως υπεύθυνοι-συνειδητοποιημένοι πολίτες, που οφείλουμε να είμαστε. - Κύριε καθηγητά, οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών δεν είναι καλές, εκτός κι εντός συνόρων. Τι πρέπει να περιμένουμε; Τα πράγματα όντως δεν πάνε καλά, καταγράφεται μία δυναμική αύξηση στην πορεία της πανδημίας και υπάρχουν φόβοι ότι αυτή η δυναμική θα παρουσιάσει και μεγαλύτερη κορύφωση, καθώς ακόμα δεν έχει χειμωνιάσει εδώ. Ο κόσμος στην Ελλάδα δεν υποχρεώνεται ακόμα να κλειστεί σε εσωτερικούς χώρους, όπως συμβαίνει σε άλλες βόρειες χώρες, που ήδη αντιμετωπίζουν μεγάλο πρόβλημα. - Η ζωή μας θα είναι από εδώ και εμπρός μια διαρκής αλληλουχία περιοριστικών μέτρων; Μέτρα υπάρχουν, λήφθηκαν πριν έρθει για τα καλά ο χειμώνας και πρέπει να εφαρμόζονται. Τα μέτρα είναι καλά, δεν πρέπει να περιμένουμε να φτάσουμε στο απροχώρητο για να ισχύουν πολύ αυστηρότεροι περιορισμοί και να πάμε σε γενικευμένα lockdown. Οφείλουμε να μάθουμε να ζούμε με τον ιό Sars-Cov-2 γιατί λύση δεν θα δοθεί γρήγορα. Όσο προχωρούμε προς τον χει-

14 | περί υγείας |

SYN_GOGOS HARALAMPOS_x2 04/11/2020 4:23 μ.μ. Page 15

μώνα, θα δυσκολεύει η κατάσταση καθώς θα αναγκαστούμε να κλειστούμε μέσα και θα υπάρξουν μεγαλύτεροι συγχρωτισμοί. - Μάσκα παντού λοιπόν; Ναι, πρέπει να καταλάβουμε ότι η μάσκα είναι η σωτηρία μας και το σύνθημα που πρέπει να στείλουμε στους οικείους μας είναι η φράση «μάσκα παντού», γιατί είναι πιο εύκολο και πιο κατανοητό να μιλάμε με συνθήματα. Φυσικά, πρέπει να υπάρχουν και διαλείμματα μάσκας τα οποία μπορούν να είναι όταν περπατάμε μόνοι μας, όταν τρέχουμε, όταν βγάζουμε το σκύλο μας βόλτα χωρίς κόσμο γύρω μας, όταν είμαστε σπίτι φυσικά και όταν βρισκόμαστε μέσα στο αυτοκίνητό μας μόνοι ή με την οικογένειά μας. Ευκαιρίες για διαλείμματα μάσκας υπάρχουν…

- Πάμε, λοιπόν, στα εμβόλια, στην ερώτηση του 1 εκατομμυρίου ευρώ. Θα έρθουν επιτέλους τα Covid εμβόλια; Θα έρθουν αλλά όχι αύριο! Υπάρχουν δυσκολίες που πρέπει να ξεπεραστούν και οι δυσκολίες αυτές δεν περιορίζονται στην ανάπτυξη των εμβολίων. Και η παρασκευή τους και η διάθεσή τους είναι πολύπλοκες διαδικασίες γιατί τα mRNA εμβόλια που αυτή τη στιγμή βρίσκονται και πιο κοντά στο να πάρουν έγκριση είναι προϊόντα βαθιάς ψύξης. Απαιτούν ψύξη στους -80 βαθμούς Κελσίου, συνεπώς όλη η διαδικασία είναι δύσκολη. Πρέπει όμως, ανεξαρτήτως δυσκολιών ο κόσμος να καταλάβει ότι αυτό που έχει γίνει με τα Covid εμβόλια είναι από μόνο του κάτι πρωτόγνωρο, κάτι που ανήκει στην σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας. Καταφέραμε να συμπιέσουμε διεργασίες που κρατούσαν 15 χρόνια σε περίπου ένα χρόνο από το ξέσπασμα της πανδημίας, κι αυτό από μόνο του δεν έχει ξαναγίνει στην Ιατρική. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι κάποιες δόσεις θα

είναι διαθέσιμες τους πρώτους μήνες του 2021 και οπωσδήποτε θα πρέπει να υπάρξουν προτεραιότητες για το πού θα πάνε αυτές οι δόσεις, ποιοι θα εμβολιαστούν πρώτοι. Πάντως, όποιο εμβόλιο και αν έρθει θα βοηθήσει σημαντικά, γιατί θα ανοσοποιήσει πρώτα απ' όλα τους υγειονομικούς, που τους χρειαζόμαστε καθώς αποτελούν την «εμπροσθοφυλακή» του Συστήματος Υγείας. Επίσης, θα προφυλάξει τους πολύ ευπαθείς, δηλαδή τους ανθρώπους που αν κολλήσουν τη λοίμωξη έχουν πολύ μεγάλο κίνδυνο βαριάς νόσησης και θανάτου. Τα εμβόλια που θα έρθουν, λοιπόν, θα βοηθήσουν να χτιστεί μία μικρή ανοσία αγέλης -σταδιακά θα συμβεί αυτό- και θα συμβάλει λίγο και η διασπορά του κορωνοϊού στην κοινότητα. Το εμβόλιο μαζί με την διασπορά θα οδηγήσουν στην ανοσοποίηση ομάδων πληθυσμού. Να τονίσω και κάτι άλλο πολύ σημαντικό. Η Ελλάδα σαν χώρα δεν θα χρειαστεί να βγει στον πηγαιμό για την αναζήτηση και την δέσμευση δόσεων εμβολίων, καθώς αυτό θα γίνει σε πανευρωπαϊκό κεντρικό επίπεδο και η χώρα μας θα λάβει τις δόσεις εμβολίων που της αναλογούν βάσει του πληθυσμού της. - Σημαντική πρόοδος καταγράφεται και στα φάρμακα για την αντιμετώπιση της νόσου COVID-19. Θα φτάσουμε να έχουμε ένα αντιιϊκό φάρμακο που θα το δίνουμε νωρίς όπως γίνεται με την οσελταμιβίρη στη γρίπη H1N1; Η πρόοδος που έχει συντελεστεί στην πανδημία του κορωνοϊού είναι τεράστια, ας μη γελιόμαστε,

όμως μέχρι να έχουμε στα χέρια μας τα φάρμακα για ευρεία χρήση και τα εμβόλια δεν πρέπει να εφησυχάσουμε και οφείλουμε να τηρούμε τις οδηγίες των ειδικών και τα μέτρα προστασίας. Σε ό,τι αφορά τα αντιιικά φάρμακα, δηλαδή θεραπείες σαν τη ρεμντεσιβίρη και όχι τα ανοσοτροποποιητικά της κατηγορίας, δηλαδή των κορτικοστεροειδών, αυτά είναι χρήσιμο να τα δίνουμε όσο το ιικό φορτίο είναι υψηλό για να δρουν αποτελεσματικά. Αρα «ναι», στόχος είναι να δίδονται με τα πρώτα συμπτώματα ώστε να έχουμε την μέγιστη αποτελεσματικότητα, ακριβώς όπως γίνεται με την οσελταμιβίρη στη γρίπη Η1Ν1. Το δίνουμε νωρίς και όχι αργά, γιατί αν περάσει ένα χρονικό διάστημα και μειωθεί το ιικό φορτίο δεν θα έχουμε το προσδοκώμενο αποτέλεσμα. - Oσο εξελίσσεται η πανδημία κινδυνεύουμε να δούμε περισσότερα βαριά περιστατικά σε νέους και κατά τα άλλα υγιείς ανθρώπους από τη λοίμωξη του κορωνοϊού; Ναι, όσο μεγαλώνει η διασπορά θα δούμε και περιστατικά που δεν θέλουμε να βλέπουμε. Θα δούμε και βαριές λοιμώξεις σε νέους ανθρώπους, θα δούμε και θανάτους νέων ανθρώπων, όλα αυτά συνδέονται μεταξύ τους με στατιστικά μοντέλα. Οσο περισσότερα τα κρούσματα, τόσο μεγαλύτερη και πιθανότητα να συμβούν τα σπάνια περιστατικά -αυτά που φοβίζουν περισσότερο γιατί αφορούν ανθρώπους χαμηλού κινδύνου, νέους, υγιείς χωρίς υποκείμενα νοσήματα. u

“

Πρέπει να καταλάβουμε πως η μάσκα είναι η σωτηρία μας και το σύνθημα που οφείλουμε να στείλουμε στους οικείους μας είναι «μάσκα παντού», με διαλείμματα στη χρήση της, όταν είμαστε στο σπίτι μας, στο αυτοκίνητο μας, όταν κάνουμε τζόκινγκ…

“

- Η μεγάλη ανησυχία όλων είναι αν θα αντέξει το Σύστημα Υγείας. Υπάρχει συγκεκριμένος αριθμός εισαγωγής ασθενών σε ΜΕΘ, που «χτυπά» κόκκινο συναγερμό; Η ερώτηση αυτή κρέμεται από τα χείλη όλων αλλά δεν έχουμε να κάνουμε με έναν μεμονωμένο αριθμό. Έχουμε να κάνουμε με συνδυασμό διαφορετικών παραγόντων στον οποίο περιλαμβάνονται καταρχάς, ο αριθμός των κρουσμάτων ανά πληθυσμό 100.000 κατοίκων, η αύξηση στον αριθμό των κρουσμάτων, ο αριθμός των εισαγωγών στην Εντατική και η αύξηση στον αριθμό των ασθενών που νοσηλεύονται σε κλίνες ΜΕΘ. Μάλιστα, ο αριθμός των κρουσμάτων στην κοινότητα συνδέεται άμεσα με την αύξηση στις νοσηλείες σε ΜΕΘ γιατί αυτά τα δύο αποτελούν συγκοινωνούντα δοχεία. Επίσης πρέπει να συνυπολογιστούν στην εξίσωση τα θετικά Covid τεστ στο σύνολο των τεστ που γίνονται στην επικράτεια. Αν για παράδειγμα γίνονται ημερησίως 20.000 τεστ και βγαίνουν θετικά τα 1.000, δεν είμαστε ακόμα σε κόκκινο συναγερμό. Βέβαια, αν πρέπει να νοσηλευτούν στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας 150 άτομα με Covid-19, όλοι καταλαβαίνουμε πως ασκείται μεγάλη πίεση στο σύστημα, όμως είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι οι μεμονωμένοι αριθμοί δεν έχουν τόση αξία όσο οι συνδυασμοί των αριθμών. Επαναλαμβάνω ότι πρέπει να μάθουμε να ζούμε με όλα αυτά γιατί τα εμβόλια που θα έρθουν, αργούν ακόμα…

Χαράλαμπος Γώγος: Αυτό που έχει γίνει με τα Covid εμβόλια είναι πρωτάκουστο. Συμπιέσαμε διαδικασίες 15 ετών σε ένα έτος! Όποτε κι αν έρθουν τα Covid εμβόλια, θα βοηθήσουν, ανοσοποιώντας τους υγειονομικούς και ομάδες ευπαθών ανθρώπων.

| περί υγείας | 15

COVID EGYMOSINH_x2 04/11/2020 3:21 μ.μ. Page 16

Του Ζήση Ψάλλα

Πόσο επικίνδυνος είναι ; η ν ύ σ ο μ υ κ γ ε ν η τ ο κορωνοϊός σ Στην αρχή της επιδημίας λεγόταν πως οι έγκυες γυναίκες δεν αρρωσταίνουν πιο σοβαρά από τον κορωνοϊό, αλλά αυτό δεν φαίνεται να ισχύει.

πάρχουν ενδείξεις ότι τα συμπτώματα της νόσου COVID-19 διαρκούν περισσότερο στην περίπτωση που υπάρχει εγκυμοσύνη. Επίσης, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα για εισαγωγή σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Η προεκλαμψία (μια επικίνδυνη επιπλοκή κατά την εγκυμοσύνη που χαρακτηρίζεται από υψηλή αρτηριακή πίεση), ο πρόωρος τοκετός και η καισαρική τομή εμφανίζονται πιο συχνά στις έγκυες γυναίκες που έχουν COVID-19. Δεν παρουσιάζουν συμπτώματα όλες οι έγκυες γυναίκες που μολύνονται από τον κορωνοϊό, άλλά όταν υπάρχουν συμπτώματα, αυτά μπορεί να είναι παρατεταμένα και να διαρκέσουν δύο μήνες ή περισσότερο. Στη μελέτη PRIORITY (Pregnancy CoRonavIrus Outcome RegIsTrY), τη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα για τη νόσο COVID-19 μεταξύ εγκύων γυναικών που δεν νοσηλεύτηκαν σε νοσοκομείο, οι ερευνητές ανέλυσαν την κλινική πορεία και τα αποτελέσματα 594 γυναικών που είχαν βρεθεί θετικές τον ιό SARS-CoV-2. Διαπίστωσαν ότι τα πιο κοινά πρώιμα συμπτώματα ήταν ο βήχας, ο πονόλαιμος, ο πυρετός και οι σωματικοί πόνοι. Οι μισές γυναίκες εξακολουθούσαν να έχουν συμπτώματα μετά από τρεις εβδομάδες

και το 25% μετά από οκτώ εβδομάδες. Εκτός του ότι τα συμπτώματα διαρκούν περισσότερο, πιστεύεται ότι η νόσος COVID-19 μπορεί να προκαλεί πιο πολλές επιπλοκές μεταξύ των εγκύων γυναικών. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι οι έγκυες γυναίκες με κορωνοϊό είχαν 1,5 φορές περισσότερες πιθανότητες να εισαχθούν σε μονάδα εντατικής θεραπείας και 1,7 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να λάβουν μηχανική υποστήριξη σε σχέση με τις μη έγκυες γυναίκες. Επίσης, μια ανασκόπηση που περιλάμβανε 17 μελέτες (2.567 εγκυμοσύνες) διαπίστωσε ότι η εισαγωγή στη μονάδα εντατικής θεραπείας ήταν απαραίτητη για το 7% των εγκύων, ενώ το ποσοστό εισαγωγής των μη εγκύων ήταν μόνο 4,2%. Η ανασκόπηση αυτή επιβεβαίωσε τον αυξημένο κίνδυνο πρόωρου τοκετού και τη χρήση καισαρικής τομής. Μια άλλη μελέτη εξέτασε τη σχέση μεταξύ μόλυνσης από κορωνοϊό κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και των επιπλοκών, τόσο στις μητέρες όσο και στα νεογέννητα μωρά τους. Διαπιστώθηκε ότι οι γυναίκες που ήταν θετικές στον κορωνοϊό είχαν υψηλότερη συχνότητα προεκλαμψίας σε σχέση με αυτές που δεν νοσούσαν (7,7% έναντι 4,3%).

Τι δείχνει η γρίπη Η νόσος COVID-19 δεν είναι η μόνη που προκαλεί επιπλοκές κατά την εγκυμοσύνη, το ίδιο κάνει και η γρίπη. Είναι γνωστό εδώ και καιρό ότι η γρίπη μπορεί να επιφέρει σοβαρές επιπλοκές τόσο στη μητέρα όσο και στο μωρό. Η γρίπη δεν μεταδίδεται από τη μητέρα στο μωρό, αλλά η δυνητικά καταστροφική της επίδραση στη μητέρα συνδέεται με επιπλοκές στο μωρό. Οι

Συμβουλές σε έγκυες γυναίκες εν μέσω πανδημίας n

Παραμείνετε σε εγρήγορση και σε κοινωνική απόσταση. Περπατάτε και διατηρήστε το σώμα σας ενυδατωμένο για να μειώσετε τον κίνδυνο θρόμβων στο αίμα σας κατά την εγκυμοσύνη. n Παραμείνετε δραστήριες με ασκήσεις που μπορείτε να κάνετε, ακολουθήστε μια υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή και λάβετε συμπληρώματα φυλλικού οξέος και βιταμίνης D.

16 | περί υγείας |

COVID EGYMOSINH_x2 04/11/2020 3:21 μ.μ. Page 17

Τηρήστε πιστά τα απαραίτητα μέτρα

έγκυες γυναίκες με γρίπη διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο νοσηλείας λόγω πνευμονίας και άλλων επιπλοκών ενώ τα μωρά τους διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο μειωμένης ανάπτυξης, αποβολής και πρόωρης γέννησης. Το γιατί συμβαίνει αυτό δεν είναι πλήρως κατανοητό, αλλά μια πρόσφατη μελέτη σε πειραματόζωα υποδηλώνει ότι ο ιός της γρίπης συμπεριφέρεται διαφορετικά στο σώμα των εγκύων και των μη εγκύων ποντικών. Ο ιός της γρίπης δεν παραμένει στους πνεύμονες, αλλά εξαπλώνεται σε ολόκληρο το σώμα της μητέρας. Παλιότερα οι επιστήμονες πίστευαν ότι ο λόγος για τον οποίο η γρίπη κατά την εγκυμοσύνη έχει επιπτώσεις στην υγεία ήταν επειδή το ανοσοποιητικό σύστημα καταστέλλεται, προκειμένου να επιτρέψει στο έμβρυο να αναπτυχθεί, κάτι που καθιστά πιο δύσκολη την καταπολέμηση των λοιμώξεων. Ωστόσο, η νέα έρευνα για τη γρίπη Α στα ποντίκια έδειξε το αντίθετο. Η γρίπη οδηγεί σε αυξημένη απόκριση του ανοσοποιητικού κατά την εγκυμοσύνη. Η γρίπη εξαπλώνεται από τους πνεύμονες μέσω των αιμοφόρων αγγείων στο κυκλοφορικό σύστημα, προκαλώντας υπερβολική ανοσοαπόκριση. Το εύρημα ανατρέπει την τρέχουσα σκέψη και θα μπορούσε να βοηθήσει τους επιστήμονες να καταλάβουν τι συμβαίνει με τη νόσο COVID-19.

Η φλεγμονή Το πρόβλημα δεν είναι η καταστολή του ανοσοποιητικού, αλλά η υπερδιέγερσή του. Αυτό προκαλεί τη συντριπτική φλεγμονή στα αιμοφόρα αγγεία και μειώνει τη ροή του αίματος και τη μεταφορά θρεπτικών ουσιών από τη μητέρα στο μωρό. Ενώ ένα υγιές αιμοφόρο αγγείο μπορεί να διαστέλλεται ακόμα και κατά 100% για να ρέει το αίμα ελεύθερα, τα μολυσμένα με γρίπη αιμοφόρα αγγεία μπορούν να διασταλούν μόνο 20-30%. Ακόμη και μια μικρή αλλαγή στη διάμετρο ενός αιμοφόρου αγγείου μπορεί να έχει σημαντικές αλλαγές στη ροή του αίματος. Αποκαλύφθηκε επίσης μια νέα σύνδεση με την προεκλαμψία: η πρωτεΐνη που αυξάνει την προεκλαμψία είναι επίσης αυξημένη όταν υπάρχει γρίπη. Η ανακάλυψη της «αγγειακής καταιγίδας» που προκαλείται από τη γρίπη είναι μια από τις πιο σημαντικές εξελίξεις στις φλεγμονώδεις μολυσματικές ασθένειες των τελευταίων 30 ετών και μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση του τι συμβαίνει με άλλες ιογενείς λοιμώξεις, συμπεριλαμβανομένης της νόσου COVID-19. u

Ο SARS-COV-2 είναι ένα στέλεχος κορωνοϊού, που δεν είχε ανιχνευθεί πριν από την επιδημία στην περιοχή Wuhan της Κίνας. Mεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο και πολύ εύκολα διασπείρεται στην κοινότητα. Η αυστηρή τήρηση των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης και η παράλληλη σωστή εφαρμογή των μέτρων ατομικής προστασίας περιορίζει το ρυθμό διασποράς. Η μετάδοση του ιού γίνεται μέσω του αναπνευστικού συστήματος από σταγονίδια, όπως συμβαίνει και με τη γρίπη και η περίοδος επώασης του είναι περίπου πέντε ημέρες. Κάποια συμπτώματα της νόσου είναι ίδια με εκείνα της απλής γρίπης ή της πνευμονίας (καταρροή, βήχας,δύσπνοια, πυρετός), ενώ μπορεί να συνυπάρχει ναυτία, διάρροια, ανοσμία και αγευσία. Η μεγάλη πλειοψηφία των γυναικών θα παρουσιάσει μόνο ήπια ή μέτρια συμπτώματα. Τα σοβαρότερα συμπτώματα, όπως η πνευμονία, περιγράφονται κυρίως σε ηλικιωμένους, ανοσοκατασταλμένους και σε ασθενείς με χρόνιες παθήσεις, όπως ο διαβήτης, ο καρκίνος και η πνευμονοπάθεια. Αυτά θα μπορούσαν να εμφανιστούν και σε έγκυες γυναίκες. Δεν υπάρχουν πολλές τεκμηριωμένες πληροφορίες σχετικά με το αν υπάρχει διαφορά στις επιπλοκές της εγκυμοσύνης σε γυναίκες που κόλλησαν COVID-19. Σε λοιμώξεις από άλλους τύπους κορωνοϊού (SARS-CoV και MERS-CoV) είχαν παρατηρηθεί παλίνδρομες κυήσεις και αποβολές. Υψηλά πυρετικά κύματα όμως στη διάρκεια του 1ου τριμήνου της εγκυμοσύνης μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο για ανωμαλίες του εμβρύου. Οι ίδιοι τρόποι προστασίας που ισχύουν για το γενικό πληθυσμό, ισχύουν και στην εγκυμοσύνη. Η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού. Το μοντέλο της μεσογειακής διατροφής προτείνεται ως το πιο υγιεινό και ισορροπημένο και επιπλέον μας θωρακίζει με πολλά θρεπτικά συστατικά και βιταμίνες. Ενδεικτικά, μέτρα πρόληψης για εγκύους είναι το πολύ καλό πλύσιμο των χεριών πριν και μετά από την προετοιμασία φαγητών, μετά από χρήση τουαλέτας, μετά από κηπουρική ή επαφή με σκουπίδια και ζώα και η αποφυγή επαφής τους με το πρόσωπο. Συστήνετε να μην μοιράζεστε φαγητό/ποτό με άλλους, να αποφεύγεται τα φιλιά και την επαφή με σωματικά υγρά τρίτων καθώς και την επαφή με άτομα που νοσούν. Οσον αφορά στους κινδύνους που μπορεί να διατρέχει το έμβρυο, δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποδηλώνουν αυξημένο κίνδυνο αποβολής ή πρόωρης απώλειας της εγκυμοσύνης σε σχέση με το COVID-19. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η ενδομήτρια μετάδοση του κορωνοϊού από την έγκυο μητέρα στο έμβρυο είναι εφικτή διά μέσου του πλακούντα, αλλά αυτό φαίνεται να συμβαίνει σε πολύ μικρό ποσοστό κυήσεων, και δε φαίνεται να προκαλεί σοβαρές επιπλοκές στην έκβαση της κύησης, σύμφωνα με τα μέχρι τώρα δεδομένα. Υπάρχουν αναφορές περιπτώσεων πρόωρου τοκετού με COVID-19, αλλά δεν είναι σαφές εάν η πρόωρη γέννηση ήταν πάντα ιατρογενής. Οσον αφορά στον τρόπο διεκπεραίωσης του τοκετού, αν δεν υπάρχει μαιευτική ένδειξη συστήνεται η περάτωση του κολπικά. Επίσης δεν υπάρχει ένδειξη ότι ο ιός ανευρίσκεται στο μητρικό γάλα και ο μητρικός θηλασμός συστήνεται ανεπιφύλακτα. Ομως είναι σίγουρο ότι μπορεί να μεταδοθεί στο νεογνό με σταγονίδια από μια μητέρα που νοσεί, οπότε εκείνη θα πρέπει να τηρεί όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας. Η πανδημία του κορωνοϊού βρίσκεται στο δεύτερο κύμα της. Οι εγκυμονούσες είναι βέβαιο ότι έχουν και ένα λόγο παράπανω να ανησυχούν, αλλά δεν χρειάζεται πανικός. Αρκεί να τηρούν πιστά όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας και να συμβουλεύονται τους ειδικούς…

Γεώργιος Π. Παναγάκης MD

Μαιευτήρας-Χειρουργός-Γυναικολόγος Υποπλοίαρχος Ιατρός Πολεμικού Ναυτικού Υποψήφιος Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Επιστημονικός Συνεργάτης Ά Μαιευτικής & Γυναικολογικής Κλινικής ΕΚΠΑ, ΓΝΑ «Αλεξάνδρα» Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών Τηλ: 6944254660

| περί υγείας | 17

ASKHSH COVID_x2 04/11/2020 4:34 μ.μ. Page 18

Aσκηση στην εποχή το κορωνοϊού Ποια είναι η άριστη δοσολογία;

έρουμε πολύ καλά ότι η άσκηση βοηθάει στη μείωση των καρδιακών επεισοδίων και άλλων ασθενειών. Επίσης, γνωρίζουμε ότι είτε είναι αερόβια είτε με αντιστάσεις, η άσκηση αυξάνει των αριθμό των τριχοειδών αγγείων, μια διαδικασία που καλείται αγγειογένεση. Ακόμη, είναι γνωστό ότι αυξάνει τον αριθμό των μιτοχονδρίων, των οργανιδίων που παράγουν ενέργεια μέσα στα κύτταρά μας και βελτιώνει τη λειτουργίας τους π.χ. η διαλειμματική προπόνηση αλλάζει την έκφραση πολλών γονιδίων και ενισχύει την ικανότητα των μιτοχονδρίων κατά 50-70%. Αυτό που δεν ξέρουμε πολύ καλά είναι τι επίδραση έχει η άσκηση στο ανοσοποιητικό μας σύστημα. Σ' αυτό το πεδίο έρευνας υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι οι άνθρωποι που γυμνάζονται τακτικά δεν υποφέρουν τόσο συχνά από λοιμώξεις όσο αυτοί που κάνουν καθιστική ζωή, αλλά, εάν το παρακάνουν, μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ. Από το 1990 έως σήμερα, έχουν δημοσιευτεί πάνω από 5.000 πρωτότυπες εργασίες για την άσκηση, περιλαμβάνοντας ζώα και ανθρώπους, και κάποιες από αυτές εξέτασαν τις συνέπειές της στις ιώσεις. Τα στοιχεία υποδηλώνουν ότι η τακτική άσκηση μέτριας έντασης έως 45 λεπτά την ημέρα είναι ευεργετική για την άμυνα του οργανισμού μας απέναντι στα παθογόνα. Oταν, όμως, η άσκηση είναι επίπονη, με-

18 | περί υγείας |

Της Μάρθας Φραγκάκη

Η άσκηση βοηθάει το ανοσοποιητικό μέχρι ενός ορίου που αν ξεπεραστεί, υπάρχει αυξημένος κίνδυνος μόλυνσης τις επόμενες ώρες. γάλης διάρκειας και γίνεται πιο συχνά από όσο πρέπει, φαίνεται πως το ανοσοποιητικό σύστημα καταστέλλεται. Για παράδειγμα, η συχνότητα εμφάνισης λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος είναι πιο συχνές σε περιόδους έντονης προπόνησης των αθλητών και όταν συμμετέχουν σε επίσημους αγώνες. Τα στοιχεία που έχουν συλλεχθεί αποκαλύπτουν ότι το 7% των αθλητών (από 2% έως 16% ανάλογα με τη μελέτη) βιώνουν κάποιο επεισόδιο αναπνευστικής ασθένειας μετά από διεθνή αγώνα.

Το «δόγμα» Οι επιστήμονες απεικονίζουν το φαινόμενο διαγραμματικά με μια καμπύλη σχήματος U που σημαίνει ότι καθώς η «δόση» της άσκησης αυξάνεται, ο κίνδυνος λοίμωξης μειώνεται, αλλά, εάν αυτό συνεχιστεί πέρα από ένα σημείο, τα οφέλη αρχίζουν να χάνονται μέχρι που εμφανίζεται αρνητικό αποτέλεσμα. Αυτό το μοτίβο χρήσης και κατάχρησης είναι σχεδόν οικουμενικό -το ίδιο πράγμα μπορεί να έχει οφέλη ή ζημιά ανάλογα με τη δοσολογία. Ετσι το «δόγμα» σήμερα είναι ότι η άσκηση βοηθάει το ανοσοποιητικό μέχρι ενός ορίου το οποίο, αν ξεπεραστεί, υπάρχει αυξημένος κίνδυνος μόλυνσης τις επόμενες ώρες ή ημέρες, Δεν είναι σαφές γιατί η άσκηση βοηθάει το ανοσοποιητικό αλλά μια μελέτη σε ποντίκια το 2016, η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Scientiﬁc Reports, βρήκε ότι κινητοποιεί αμυντικές εφεδρείες που καταπολεμούν τις λοιμώξεις. Ειδικά η άσκηση που περιλαμβάνει πολλές και διαφορετικές κινήσεις, συμπεριλαμβανομένων των αντιστάσεων, προκαλεί μικρά τραύματα στους μυς. Το ανοσοποιητικό δεν λειτουργεί μόνο κατά των μικροβίων αλλά συμμετέχει στην αποκατάσταση των βλαβών που προκαλούνται. Μέσω αυτής της λειτουργίας μαθαίνει να αντιδρά πιο επιλεκτικά και αποτελεσματικά κατά των παθογόνων. Πιστεύεται ότι αυτό ισχύει όχι μόνο στα τρωκτικά αλλά και στον άνθρωπο. Η άσκηση των ποντικιών που βελτίωσε το ανοσοποιητικό τους σύστημα σ' αυτήν τη μελέτη αντιστοιχούσε σε 30 λεπτά ανθρώπινου τζόκινγκ την ημέρα. Όταν οι επιστήμονες εξέθεσαν τα ποντίκια σε σταφυλόκοκκο -προσβάλλει τους πνεύμονες- η ανοσοποιητική αντίδραση μεταξύ γυμνασμένων και αγύμναστων ποντικιών ήταν πολύ διαφορετική. Τα γυμνασμένα ποντίκια δεν εκδήλωσαν έντονα συμπτώματα και υπέστησαν λιγότερες πνευμονικές βλάβες. Μια άλλη μελέτη, επίσης σε ποντίκια, έδειξε ότι η τακτική άσκηση για δύο έως τρεις μήνες πριν από μια μόλυνση -που προκλήθηκε σκόπιμα από τους επιστήμονες- μείωσε τη σοβαρότητα

ASKHSH COVID_x2 04/11/2020 4:34 μ.μ. Page 19

πτώματα λοίμωξης μετά τον αγώνα και αυτό οδήγησε στην ιδέα ότι η άσκηση αντοχής αυξάνει τον κίνδυνο μόλυνσης. Αλλά το συμπέρασμα στηρίχθηκε σε απαντήσεις ερωτηματολογίων χωρίς να έχουν επιβεβαιωθεί από εργαστήριο. Στη συνέχεια, κάποιες μελέτες έδειξαν ότι πολλά συμπτώματα που αναφέρθηκαν μετά από μαραθώνιους δεν προκλήθηκαν από λοιμώξεις αλλά από άλλους παράγοντες, όπως οι αλλεργίες της άνοιξης. Ακόμα και στην περίπτωση που πρόκειται για πραγματικές λοιμώξεις, οι Τέρνερ και Κάμπελ δεν τις συνδέουν με την άσκηση αλλά με άλλες αιτίες όπως είναι τα ταξίδια προκειμένου να παραβρεθούν οι αθλητές στους αγώνες και, κυρίως, η έκθεση στα παθογόνα λόγω του κοινωνικού συνωστισμού πριν από την έναρξη των αγώνων. Οι δύο φυσιολόγοι πιστεύουν ότι η άσκηση δεν καταστέλλει στην πραγματικότητα το ανοσοποιητικό και συμβουλεύουν να ασκείται κανείς κάθε μέρα, ειδικά τώρα με τον κορωνοϊό, με την προϋπόθεση βέβαια ότι τηρούνται οι κοινωνικές αποστάσεις. Το ότι η άσκηση μπορεί να καταστέλλει το ανοσοποιητικό, βασίστηκε και σε μια άλλη σημαντική παρατήρηση. Αρχικά, όταν ασκούμαστε, ο αριθμός ορισμένων κυττάρων του ανοσοποιητικού αυξάνεται δραματικά στην κυκλοφορία του αίματος, για παράδειγμα, οι φυσικοί δολοφόνοι (Natural Killer Cells), που αντιμετωπίζουν τις λοιμώξεις, αυξάνονται 10 φορές. Αλλά όταν η άσκηση τερματιστεί, και για αρκετές ώρες μετά, τα κύτταρα του ανοσοποιητικού στο αίμα είναι μειωμένα σε αριθμό, ακόμα και σε χαμηλότερα επίπεδα από ό, τι πριν την άσκηση. Αυτό ερμηνεύτηκε ως ανοσοκαταστολή. Στη συνέχεια όμως βρέθηκε ότι τα λιγότερα ανοσιακά κύτταρα στην κυκλοφορία του αίματος ίσως δεν είναι κάτι κακό. Τα ανοσιακά κύτταρα μετακινούνται κατά

“

τη διάρκεια της άσκησης σε περιοχές του σώματος που είναι πιο πιθανό να μολυνθούν π.χ. στους πνεύμονες. Αυτό συμβαίνει επειδή η ταχύτερη και βαθύτερη αναπνοή κατά την άσκηση αυξάνει την πιθανότητα εισπνοής κάποιου παθογόνου. Σήμερα, ο μικρότερος αριθμός ανοσοκυττάρων που ανευρίσκεται στην κυκλοφορία του αίματος δεν θεωρείται ανοσοκαταστολή. Τελικά υπάρχουν τρεις απόψεις. Η μία θεωρεί ότι η άριστη δοσολογία της άσκησης είναι τρεις φορές την εβδομάδα, η δεύτερη πέντε φορές την εβδομάδα και η τρίτη κάθε μέρα. Πιθανώς και οι τρεις απόψεις να είναι σωστές, ανάλογα με τις ανθρώπινες δυνατότητες. Η επίσημη σύσταση για το ευρύ κοινό ηλικίας 19-64 ετών είναι αερόβια άσκηση ήπιας ή μέτριας έντασης, τουλάχιστον 150 λεπτών (2,5 ώρες) ή 75 λεπτών έντονης άσκησης την εβδομάδα. Οι χαρακτηρισμοί ήπια, μέτρια ή έντονη άσκηση είναι υποκειμενικοί και διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Έντονη άσκηση είναι αυτή που σας κάνει να ιδρώνετε γρήγορα ή δυσκολεύει την αναπνοή σας όπως π.χ. το ανέβασμα σκαλοπατιών. Στην παραπάνω σύσταση προσθέστε ενδυνάμωση μυών τουλάχιστον δύο ημέρες την εβδομάδα. Και βέβαια, μειώστε τον χρόνο που είσαστε καθισμένοι στο γραφείο ή ξαπλωμένοι στο σπίτι. Ακόμα και οι πιο απλές κινήσεις ή σωματικές δραστηριότητες που διακόπτουν μια παρατεταμένη αδράνεια έχουν υπολογίσιμο όφελος για την υγεία σας.u

Τα ανοσιακά κύτταρα μετακινούνται κατά τη διάρκεια της άσκησης από το αίμα προς τους πνεύμονες

“

της νόσου και το ιϊκό φορτίο, είτε τα πειραματόζωα ήταν κανονικού βάρους είτε ήταν παχύσαρκα. Αυτό το αποτέλεσμα είναι επίσης πιθανό να ισχύει στον άνθρωπο. Αν πράγματι ισχύει, η άσκηση τρεις ημέρες την εβδομάδα, δύο έως τρεις μήνες, προετοιμάζει καλύτερα το ανοσοποιητικό μας σύστημα να καταπολεμήσει μια ιογενή λοίμωξη. Τι μπορεί να συμβεί όμως στην περίπτωση της έντονης άσκησης; Mια μελέτη αποτύπωσε τι έγινε στην επιδημία γρίπης στο Χονγκ Κονγκ, το 1998, κατά την οποία 24.656 ενήλικες έχασαν τη ζωή τους. Αυτοί που ασκούνταν με ήπια έως μέτρια ένταση, περίπου τρεις φορές την εβδομάδα, είχαν χαμηλό κίνδυνο θανάτου. Αυτοί που δεν ασκούνταν καθόλου είχαν αυξημένο κίνδυνο θανάτου. Παρομοίως, αυτοί που ασκούνταν πάνω από πέντε ημέρες την εβδομάδα είχαν επίσης αυξημένο κίνδυνο θανάτου. Η μελέτη επιβεβαίωσε την ύπαρξη της καμπύλης U και μερικοί είπαν ότι η ανώτατη συχνότητα της άσκησης είναι πέντε μέρες την εβδομάδα. Άλλες μελέτες σε ποδοσφαιριστές και δρομείς έδειξαν ότι ένα μόριο που ονομάζεται ανοσοσφαιρίνη Α ή sIgA (secretory immunoglobulin) μειώνεται κατά τη διάρκεια της σκληρής προπόνησης -η sIgA χρησιμοποιείται από το ανοσοποιητικό για την εξουδετέρωση των παθογόνων, συμπεριλαμβανομένων των ιών. Οι ποδοσφαιριστές έχουν πράγματι περισσότερα συμπτώματα λοιμώξεων όταν τα επίπεδα της sIgA είναι χαμηλά και αυτό είναι ένα από τα βασικά στοιχεία που συνηγορεί υπέρ της άποψης ότι η έντονη ή η μεγάλης διάρκειας άσκηση μπορεί να κάνει κακό στο ανοσοποιητικό. Ένα ερώτημα είναι αν η άσκηση κάνει καλό ή κακό όταν κάποιος έχει ήδη λοίμωξη. Μια μελέτη σε ποντίκια βρήκε κάτι που δεν ήταν εντελώς αναμενόμενο. Το 82% των ποντικιών που ασκούνταν για 20-30 λεπτά την περίοδο επώασης του ιού της γρίπης επέζησε. Αντίστοιχα, μόνο το 43% των καθιστικών ποντικών επέζησε, που σημαίνει ότι η κίνηση έκανε καλό στα ποντίκια παρότι είχαν τη λοίμωξη. Ωστόσο, τα ποντίκια που ασκούνταν 2,5 ώρες την ημέρα είχαν το χαμηλότερο ποσοστό επιβίωσης, μόνο 30%. Και πάλι αυτή η μελέτη επιβεβαίωσε την ύπαρξη της καμπύλης U. Αν το αποτέλεσμα αυτό ισχύει στους ανθρώπους θα έλεγε κανείς ότι η ήπια άσκηση μπορεί να βοηθάει έστω κι αν υπάρχει λοίμωξη -λέγοντας ήπια άσκηση εννοείται το περπάτημα. Πρέπει ωστόσο να αναφερθεί πως ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι ο φόβος ότι η άσκηση μπορεί να «ρίξει» το ανοσοποιητικό είναι υπερβολικός, άλλωστε δεν στηρίζεται σε ξεκάθαρα στοιχεία. Το «δόγμα» έχει αμφισβητηθεί από δύο κορυφαίους Βρετανούς φυσιολόγους του Πανεπιστήμιο Bath, τον Τζέιμς Τέρνερ και τον Τζον Κάμπελ, οι οποίοι λένε ότι οι αυξημένες ιώσεις που έχουν παρατηρηθεί στους αθλητές δεν οφείλονται στην άσκηση αυτή καθ' εαυτή.

Ποια είναι η άριστη δοσολογία; Η ιδέα ότι η παρατεταμένη άσκηση καταστέλλει το ανοσοποιητικό πηγάζει από μελέτες της δεκαετίας του 1980 και του 1990. Τότε, οι δρομείς αντοχής στους μαραθώνιους του Λος Άντζελες και άλλων πόλεων, ρωτήθηκαν εάν είχαν συμ-

| περί υγείας | 19

MELATONINE_ZINC_x2 04/11/2020 3:23 μ.μ. Page 20

Γιατί οι γιατροί έδιναν ψευδάργυρο και μελατονίνη στον Ντόναλντ Τραμπ Στη λίστα των φαρμάκων για τη θεραπεία της νόσου COVID-19, οι γιατροί προσθέτουν και διατροφικά συμπληρώματα. Τροφές και περιεκτικότητα ψευδαργύρου Τροφές

Ψευδάργυρος (mg/100 g)

Στρείδια (Ωμά)

55 – 136

Κολοκυθόσπορος

10,3

Σουσάμι

10,2

Συκώτι (Ωμό, δαμάλι)

7,8

Μαύρη σοκολάτα

6,8

Όσπρια (Ωμά)

5,5

Βοδινό (Άπαχο)

4,3

Αρνί (Άπαχο)

4,0

Χοιρινό (Άπαχο)

2,4

Σιτάλευρο (Ολικής άλεσης)

2,9

Μύδια (Βρασμένα)

2,2

Χταπόδι (Βρασμένο)

2,2

Ηλιόσπορος

Ρύζι (Ωμό, λευκό, γλασέ)

1,8

Καβούρια (Βρασμένα)

1,3 – 5

Κοτόπουλο (Ωμό, ψαχνό μόνο)

1,1

Αυγά (Κότας, ολόκληρα, ωμά)

0,5 – 3,3

Τυρί (Μαλακό και σκληρό)

0,2 – 5,0

Σιτάλευρο (Λευκό αλεύρι)

0,6 – 0,9

Γιαούρτι (Από πλήρες γάλα)

0,5 – 0,7

Μπακαλιάρος, γλώσσα (Ωμά)

0,3 – 0,5

Πράσινα φυλλώδη λαχανικά

0,2 – 0,6

Γάλα [Αγελαδινό (3,9%, 1,6% και 0,1% λίπος)]

0,4

αναγκαιότητά του ψευδαργύρου στο ανοσοποιητικό αναγνωρίστηκε πριν από 40 χρόνια στη Μέση Ανατολή. Παρατηρήθηκε ότι ασθενείς που είχαν έλλειψη ψευδαργύρου, είχαν σοβαρές ανοσολογικές δυσλειτουργίες, σε τέτοιο βαθμό που πέθαιναν από λοιμώξεις ακόμα και σε ηλικία 25 χρονών. Ο ψευδάργυρος χρειάζεται για την ανάπτυξη και λειτουργία των κυττάρων που μεσολαβούν στην έμφυτη και προσαρμοστική ανοσία. Ακόμη και μια οριακή ανεπάρκεια ψευδαργύρου, μπορεί να καταστείλει πτυχές της ανοσίας. Το μέταλλο είναι τοξικό για τα βακτήρια και τα μακροφάγα -κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος- το χρησιμοποιούν εναντίον τους. Επειδή ο ψευδάργυρος είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη και τη λειτουργία των ανοσοκυττάρων, λαμβάνεται ως συμπλήρωμα κατά τη διάρκεια ιώσεων όπως είναι το κρυολόγημα και η γρίπη. Προσοχή όμως, ο πολύς ψευδάργυρος μπορεί να εμποδίσει την καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού. Κάτι που έχει ενδιαφέρον στην περίπτωση της νόσου COVID-19 είναι ότι ο ψευδάργυρος απαιτείται για τις αισθήσεις της γεύσης και της μυρωδιάς -είναι γνωστό ότι η ανοσμία και η αγευστία είναι από τα πρώτα συμπτώματα τη νόσου. Αυτό συμβαίνει επειδή ένα από τα ένζυμα που ρυθμίζουν τη σωστή γεύση και μυρωδιά εξαρτάται από τον ψευδάργυρο. Η έλλειψη ψευδαργύρου μπορεί να μειώσει την ικανότητα να αισθάνεται κάποιος τη γεύση και τη μυρωδιά. Και ίσως ο ιός SARS-COV-2 να εξαφανίζει αυτές τις αισθήσεις αλλά αυτό θα μπορούσε να συμβαίνει επειδή επηρεάζεται ο ψευδάργυρος.

Κατά της φλεγμονής

Πηγή: Ηοlland et al 1995, Dietitians of Canada.

20 | περί υγείας |

Η έλλειψη ψευδαργύρου, εκτός του ότι προκαλεί δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, προκαλεί και γνωστική εξασθένιση. Αυτό επίσης μπορεί να μην είναι άσχετο από το γεγονός ότι αρκετοί ασθενείς με COVID-19 εμφανίζουν νοητική σύγχυση, μια κατάσταση που αποκαλείται "ομίχλη εγκεφάλου" και μπορεί να διαρκέσει ακόμα και μετά την ανάρρωση. Τα στοματικά συμπληρώματα ψευδαργύρου μπορεί να ωφελήσουν τα άτομα που έχουν ανεπάρκεια. Τα στοιχεία δείχνουν πως εάν οι παστίλιες ή το σιρόπι ψευδάργυρου λαμβάνονται εντός 24 ωρών από την έναρξη των συμπτωμάτων του κρυολογήματος, μπορούν να μειώσουν τη διάρκειά του. Για παράδειγμα, μια ανασκόπηση επτά μελετών έδειξε ότι 80-92 mg ημερησίως ψευδάργυρου μπορούν να μειώσουν τη διάρκεια του κοινού κρυολογήματος έως και κατά 33%. Επιπλέον, τα συμπληρώματα ψευδαργύρου μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο μολύνσεων και προάγουν την ανοσοαπόκριση στους ηλικιωμένους. Ο ψευδάργυρος μειώνει το οξειδωτικό στρες και τα επίπεδα ορισμένων φλεγμονωδών κυτοκινών. Το οξειδωτικό στρες μπορεί να οδηγήσει σε χρόνια φλεγμονή, κάτι που συμβάλλει σε ένα ευρύ φάσμα χρόνιων παθήσεων, όπως π.χ. καρδιακές παθήσεις, καρκίνο και πνευματική παρακμή. Σε μια μελέτη σε 40 ηλικιωμένους, όσοι λάμ-

MELATONINE_ZINC_x2 05/11/2020 11:24 π.μ. Page 21

Eνα αγαπημένο διατροφικό συμπλήρωμα για τον ύπνο κατά της COVID-19

βαναν 45 mg ψευδάργυρου την ημέρα παρουσίασαν μεγαλύτερες μειώσεις των φλεγμονωδών δεικτών από την ομάδα του εικονικού φαρμάκου. Η μείωση της φλεγμονής μπορεί να είναι σημαντική στην περίπτωση της νόσου COVID-19 η οποία "χτυπάει" όχι μόνο το αναπνευστικό σύστημα αλλά και τα αγγεία. Η "καταιγίδα κυτοκινών" που παρουσιάζεται στη νόσο είναι δυνατόν να έχει καταστροφικές συνέπειες ενώ το φαινόμενο μπορεί να εμφανιστεί και στη γρίπη.

Πού υπάρχει ο ψευδάργυρος Ποιες τροφές περιέχουν ψευδάργυρο; Tο κοτόπουλο, το κόκκινο κρέας, τα θαλασσινά (ιδιαίτερα τα στρείδια και η ρέγκα), το γιαούρτι, το τυρί, τα φασόλια, τα μπιζέλια, ορισμένοι ξηροί καρποί και τα εμπλουτισμένα δημητριακά. Το αλεύρι επίσης εμπλουτίζεται με ψευδάργυρο ορισμένες φορές. Λόγω του ρόλου του στην ανοσολογική λειτουργία, προστίθεται σε ορισμένα ρινικά σπρέι, παστίλιες και άλλες θεραπείες κατά των ιώσεων. Πάντως, η βιοδιαθεσιμότητα του ψευδαργύρου ποικίλλει πολύ από τρόφιμο σε τρόφιμο, από το 5% έως το 50%. Τα φυτικά άλατα, τα οποία υπάρχουν στο ψωμί ολικής αλέσεως, τα δημητριακά, τα όσπρια και άλλα τρόφιμα, δεσμεύουν τον ψευδάργυρο και αναστέλλουν την απορρόφησή του. Έτσι, η βιοδιαθεσιμότητα του ψευδαργύρου από δημητριακά και φυτικές τροφές είναι χαμηλότερη από εκείνη των ζωικών τροφών. Το κρέας και τα θαλασσινά αποτελούν καλές πηγές βιοδιαθέσιμου ψευδαργύρου. Να σημειωθεί ότι μεγάλες ποσότητες συμπληρωματικού σιδήρου (άνω των 25 mg) ενδέχεται να μειώσουν την απορρόφηση του ψευδαργύρου -ο εμπλουτισμός των τροφών με σίδηρο δεν επηρεάζει σημαντικά. Η συνιστώμενη ημερήσια ποσότητα ψευδαργύρου είναι 12 mg για γυναίκες και 15 mg για τους άνδρες. Οι χορτοφάγοι μπορεί να χρειάζονται έως και 50% περισσότερη ποσότητα στη διατροφή τους γιατί ο ψευδάργυρος δεν έχει καλή απορρόφηση από τα χόρτα. Τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ θεωρούν ότι τα 40 mg ψευδάργυρου την ημέρα είναι η ανώτατη επιτρεπτή δόση για τους ενήλικες και τα 4 mg για βρέφη κάτω των 6 μηνών. Δεν υπάρχουν στοιχεία για παρενέργειες από την πρόσληψη του ψευδαργύρου μέσω των τροφών. Προσοχή όμως, μια μεγάλη πρόσληψη από συμπληρώματα διατροφής της τάξης των 150–450 mg μπορεί να έχει ανεπιθύμητες ενέργειες επιδρώντας στο μεταβολισμό του σιδήρου και του χαλκού. Όταν ο ψευδάργυρος λαμβάνεται μακροπρόθεσμα και σε υψηλές δόσεις μπορεί να προκαλέσει ανεπάρκεια χαλκού. Άτομα με χαμηλά επίπεδα χαλκού ενδέχεται να αντιμετωπίσουν νευρολογικά προβλήματα, όπως μούδιασμα και αδυναμία στα χέρια και τα πόδια. Επίσης, μια μεγάλη πρόσληψη ψευδαργύρου έχει αρνητική επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα. Η χρήση ενδορινικού ψευδαργύρου (μέσω της μύτης) έχει συνδεθεί με απώλεια της όσφρησης που σε ορισμένες περιπτώσεις είναι μακροπρόθεσμη ή μόνιμη. u

“

ο γεγονός ότι οι Αμερικανοί γιατροί αποφάσισαν να χορηγήσουν μελατονίνη στον Ντόναλντ Τραμπ, αποτέλεσε μια άνευ προηγουμένου διαφήμιση γι' αυτή τη νευρο-ορμόνη. Σ' αυτό το κλίμα, ένας γιατρός στο Τέξας ισχυρίστηκε ότι έχει θεραπεύσει 400 ασθενείς με COVID-19 συνταγογραφώντας μελατονίνη. Η μελατονίνη συχνά αναφέρεται ως ορμόνη του ύπνου. Απελευθερώνεται από τον αδένα του εγκεφάλου που ονομάζεται επίφυση και προετοιμάζει το σώμα να εισέλθει στον ύπνο. Τα επίπεδά της αυξάνονται τη νύχτα και μειώνονται την ημέρα. Τα συμπληρώματα μελατονίνης διατίθενται για να βοηθήσουν τους ανθρώπους να κοιμηθούν καλύτερα και να ξεπεράσουν το jet lag και στις διαταραχές του ύπνου. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν μελέτες που να έχουν εξετάσει εάν η μελατονίνη βοηθάει στη θεραπεία της νόσου COVID-19. Η διερεύνηση βρίσκεται σε εξέλιξη και αναμένεται το αποτέλεσμα από τις πρώτες κλινικές μελέτες. Η πίστη στη μελατονίνη βασίζεται σε προηγούμενες έρευνες οι οποίες αναφέρουν ευρείας κλίμακας φυσιολογικές και φαρμακολογικές λειτουργίες της ορμόνης. Μια δημοσίευση στο περιοδικό Virus Research τον περασμένο Αύγουστο συνόψισε τις δυνατότητες της μελατονίνης στην αντιμετώπιση των ιώσεων. Αυτές βασίζονται α) στο ότι είναι ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό και β) στο ότι έχει αντιφλεγμονώδη δράση που προστατεύει τους πνεύμονες από τυχόν οξεία αντίδραση του ανοσοποιητικού ως απόκριση σε ιική ή βακτηριακή λοίμωξη. Σε ποντίκια των οποίων το κεντρικό νευρικό σύστημα μολύνθηκε από ιό που προκάλεσε εγκεφαλίτιδα, η χρήση μελατονίνης είχε ως αποτέλεσμα λιγότερη ιαιμία, μειωμένο ιικό φορτίο και λιγότερους θανάτους. Μια τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή σε ασθενείς με διαβήτη και περιοδοντίτιδα έδειξε ότι η λήψη μελατονίνης 6 mg την ημέρα, για οκτώ εβδομάδες, επέφερε σημαντική μείωση δύο φλεγμονωδών κυτοκινών, της ιντερλευκίνης-6 (IL-6) και του παράγοντα νέκρωσης όγκων (TNF-α). Υπήρξε επίσης μείωση της C αντιδρώσας πρωτεΐνης, ενός γενικού δείκτη της φλεγμονής στο σώμα. Για εγκυρότερα αποτέλεσμα, μια μετα-ανάλυση 22 τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών έδειξε ότι η λήψη συμπληρωμάτων μελατονίνης επέφερε σημαντική μείωση στις κυτοκίνες IL-6 και TNF-α.

H βιοδιαθεσιμότητα του ψευδαργύρου ποικίλλει από τρόφιμο σε τρόφιμο, από το 5% έως το 50%

Aνθρωποι και νυχτερίδες Είναι σαφές ότι η μελατονίνη κάνει κάτι περισσότερο από το να ρυθμίζει τον κύκλο ύπνου-αφύπνισης. Μπορεί να καταπολεμήσει τη φλεγμονή. Ο όρος "φλεγμονή" αναφέρεται στις αντιδράσεις που αναδύονται στο σώμα όταν το ανοσοποιητικό σύστημα εντοπίσει ένα πρόβλημα που πρέπει να επιλύσει. Το ανοσοποιητικό όμως δεν είναι ένας τέλειος μηχανισμός -εάν ήταν δεν θα υπήρχαν αυτοάνοσα νοσήματα. Προσπαθώντας να εκκαθαρίσει τα μικρόβια, προκαλεί βανδαλισμούς. Δεν επιτίθενται μόνο στα μικρόβια αλλά εξοντώνει και τα κύτταρα που έχουν μολυνθεί. Αυτό μπορεί να ξεφύγει από τον έλεγχο και να αποδεκατιστούν πολλά υγιή κύτταρα. Ένας μικρός βαθμός φλεγμονής είναι χρήσιμος για τη θεραπεία μια ίωσης αλλά αν υπάρξει υπερβολική αντίδραση του ανοσοποιητικού, τα αποτελέσματα είναι καταστροφικά, ακόμα και θανατηφόρα. Η μελατονίνη καλμάρει το ανοσοποιητικό σύστημα και αυτό μπορεί να την κάνει χρήσιμη στην περίπτωση της νόσου COVID-19 η οποία είναι σε θέση να προκαλέσει τη λεγόμενη "καταιγίδα κυτοκινών". Είναι ενδιαφέρον ότι οι νυχτερίδες, παρότι μολύνονται από τον ιό SARS-CoV-2, δεν φαίνεται να νοσούν ιδιαίτερα. Μερικοί ερευνητές υποθέτουν ότι η αντιιική ανοσία των νυχτερίδων ενισχύεται, μεταξύ άλλων, από τα υψηλά επίπεδα μελατονίνης που διαθέτουν. Οι συγκεντρώσεις της ορμόνης στις νυχτερίδες είναι πολύ υψηλότερες απ’ ότι στον άνθρωπο. u

| περί υγείας | 21

“

PAIDI KAI GRIPH_x2 04/11/2020 3:24 μ.μ. Page 22

Πώς θα προστατέψετε το παιδί σας από τη γρίπη αυτό τον χειμώνα Τα μικρά παιδιά κάτω των 5 ετών είναι από τις ευάλωτες ομάδες της γρίπης, γιατί συχνά εκδηλώνουν επιπλοκές. Της Μάρθας Φραγκάκη

γρίπη στα παιδιά είναι συνήθως ήπιας έως μέτριας σοβαρότητας, αλλά σ' αυτά που είναι κάτω των 5 ετών, και ιδιαίτερα κάτω των 2 ετών, μπορεί να είναι επικίνδυνη. Κάθε παιδί μπορεί να εκδηλώσει τα συμπτώματα διαφορετικά, αλλά τα συνήθη συμπτώματα είναι: πυρετός (συχνά πάνω από 38,5 βαθμούς Κελσίου που μπορεί να συνοδεύεται από ρίγος, μυϊκό πόνο, αρθραλγίες, πονοκέφαλο, πονόλαιμο, μπούκωμα, ρινόρροια, μη παραγωγικό βήχα, ναυτία, έμετο, διάρροια και κόπωση που μπορεί να διαρκέσει μέχρι και τέσσερις εβδομάδες). Εως και το 25% των παιδιών που θα νοσήσει από γρίπη μπορεί να εμφανίσει οξεία μέση ωτίτιδα. Μικρότερο ποσοστό θα εμφανίσει πνευμονία είτε από τον ιό της γρίπης είτε από επιμόλυνση από κάποιο βακτήριο, όπως ο πνευμονιόκοκκος. Αλλες επιπλοκές, όπως π.χ. η μυοσίτιδα (φλεγμονή των μυών), η μυοκαρδίτιδα (φλεγμονή του καρδιακού μυός) και η ραβδομυόλυση (νέκρωση του μυϊκού ιστού) μπορούν να συμβούν, αλλά είναι σπάνιες. Επίσης, σπάνιες είναι και οι επιπλοκές από το κυκλοφορικό ή το κεντρικό νευρικό σύστημα. Ερευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που ζουν σε σπίτια καπνιστών έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εκδηλώσουν ωτίτιδα και λοιμώξεις του αναπνευστικού. Συνεπώς, αποφύγετε το κάπνισμα μέσα στο σπίτι, κάτι που φυσικά αφορά κάθε επισκέπτη. Η διάγνωση της γρίπης συνήθως στηρίζεται στα συνήθη σημεία και συμπτώματά της. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να γίνει εργαστηριακή επιβεβαίωση με επίχρισμα από το λαιμό ή τη μύτη του ασθενούς και σε λίγες περιπτώσεις με ειδικές εξετάσεις αίματος που βοηθούν στον προσδιορισμό του ακριβούς στελέχους της γρίπης. Η αντιμετώπιση της γρίπης αφορά στα συμπτώματα (αντιμετώπιση του πυρετού, ενυδάτωση, αποσυμφορητικά).

Πρόληψη με πλύσιμο χεριών Η γρίπη είναι πολύ μεταδοτική, αν και όχι τόσο όσο ο κορωνοϊός SARS-COV-2. Ενας φορέας μπορεί να μεταδώσει τον ιό μια μέρα πριν ασθενήσει έως και μέχρι να εξαφανιστούν τα συμπτώματά του. Ειδικά τα παιδιά, είναι «υπερμεταδότες» της γρίπης και αυτή είναι μια διαφορά σε σχέση με τον κορωνοϊό SARS-COV-2. Η γρίπη μεταδίδεται με σταγονίδια μολυσμένα από τον ιό. Οταν κάποιος βήχει ή φτερνίζεται, τα μολυσμένα σταγονίδια μεταφέρονται μέσω του αέρα σε άλλα άτομα που τα εισπνέουν. Ενας άλλος τρόπος μετάδοσης είναι μέσω της χειραψίας ή όταν αντικείμενα στα οποία έχουν προσγειωθεί μολυσμένα από τον ιό σταγονίδια έρθουν σε επαφή με το στόμα, τη μύτη ή τα μάτια. Η πρόληψη της γρίπης γίνεται με συχνό πλύσιμο των χεριών, οπωσδήποτε μετά από βήχα, φτέρνισμα ή σκούπισμα της μύτης. Πλένετε τακτικά τα χέρια σας και μάθετε στο παιδί σας να συνηθίσει να κάνει το ίδιο.

Οσο μπορείτε, απολυμάνετε το σπίτι

ρια, ποτήρια, πιάτα, σκεύη κ.λπ. και επίσης ότι όλα όλα αυτά πλένονται καλά. Δεν είναι απαραίτητο να διαχωρίζετε τα πιάτα και τα ποτήρια του παιδιού σας ασθενούς από τα δικά σας.

Αντιπυρετικά, αντιιϊκά και αντιβηχικά φάρμακα Τις περισσότερες φορές η ανάρρωση από τη γρίπη διαρκεί μία εβδομάδα. Συνιστάται ξεκούραση, άφθονα υγρά και, αν χρειάζεται, χορήγηση αντιπυρετικών. Τα παιδιά πρέπει να λαμβάνουν μεγάλες ποσότητες υγρών και να παραμένουν στο σπίτι για ανάρρωση τουλάχιστον μέχρι να υποχωρήσει ο πυρετός. Τα αντιπυρετικά, όπως η παρακεταμόλη και η ιβουπροφαίνη μπορούν να βοηθήσουν και ως παυσίπονα. Μην δίνετε ασπιρίνη σε μικρά παιδιά με γρίπη, καθώς υπάρχει κίνδυνος εμφάνισης του επικίνδυνου συνδρόμου Reye. Σε σοβαρή γρίπη, σε νοσηλευόμενους και

Σκουπίστε ή ψεκάστε τις επιφάνειες που αγγίζει το παιδί σας στο σπίτι, όπως πόμολα πόρτας, πλυντήρια τουαλέτας, βρύσες, τηλέφωνα και τηλεχειριστήρια, με απολυμαντικό ή καθαριστικό διάλυμα σχεδιασμένο για να σκοτώνει μικρόβια και ιούς. Προσπαθήστε να κρατάτε το μικρό σας μακριά από όλους τους άλλους όσο το δυνατόν περισσότερο -στο δωμάτιό του. Βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας δεν μοιράζεται πετσέτες, παιχνίδια, κουβέρτες, μαξιλά-

Οι τύποι της γρίπης Υπάρχουν τέσσερις τύποι γρίπης: οι Α, Β, C και D. Οι τύποι Α και Β ευθύνονται για τις εποχικές επιδημίες που συμβαίνουν τον χειμώνα και για τα αυξημένα ποσοστά νοσηλειών στα νοσοκομεία. Οι τύποι Α είναι οι μόνοι που προκαλούν πανδημίες. Ο τύπος C δεν προκαλεί επιδημίες ή βαριά συμπτώματα. Ο τύπος D επηρεάζει κυρίως τα βοοειδή και δεν είναι γνωστό να μολύνει ανθρώπους. Οι ιοί τύπου Α ταξινομούνται σε υποτύπους με βάση τις ιδιότητες των επιφανειακών πρωτεϊνών της αιμοσυγκολλητίνης (Η: hemagglutinin) και της νευραμινιδάσης (Ν: neuraminidase). Υπάρχουν 18 διαφορετικοί υπότυποι H και 11 διαφορετικοί υπότυποι N (H1 έως H18 και N1 έως N11). Οι υπότυποι ονομάζονται συνδυάζοντας τους αριθμούς H και N, π.χ. A (H1N1), A (H3N2). Ενώ υπάρχουν δυνητικά 198 διαφορετικοί συνδυασμοί υποτύπων γρίπης Α, μόνο 131 υπότυποι έχουν ανιχνευθεί στη φύση. Να σημειωθεί ότι ο ιός Η1Ν1 εμφανίστηκε το 2009. Αρχικά, η

22 | περί υγείας |

γρίπη αυτή ονομάστηκε γρίπη των χοίρων, γιατί ο ιός περιέχει γονίδια από τον ιό της γρίπης των χοίρων, των πτηνών και των ανθρώπων. Οπως ακριβώς και με τους εποχικούς ιούς, ο Η1Ν1 εισέρχεται στον οργανισμό μέσω του βλεννογόνου της μύτης, των οφθαλμών και του στόματος αλλά τα συμπτώματα εμφανίζονται πιο απότομα. Οι ιοί της γρίπης είναι διαφορετικοί από αυτούς που προκαλούν το κοινό κρυολόγημα και τους κορωνοϊούς, εκ των οποίων επίσης κάποιοι προκαλούν κρυολόγημα.

PAIDI KAI GRIPH_x2 05/11/2020 11:25 π.μ. Page 23

σε άτομα υψηλού κινδύνου για επιπλοκές, μπορεί να χορηγηθεί αντιιϊκή αγωγή π.χ. οσελταμιβίρη (Tamiflu). Τα αντιιϊκά φάρμακα πιθανολογείται ότι κάνουν πιο ήπια την πορεία της νόσου και συντομεύουν την ανάρρωση. Εχουν καλύτερα αποτελέσματα όταν λαμβάνονται μέσα στις πρώτες 48 ώρες από την εκδήλωση των πρώτων συμπτωμάτων. Τα αντιιϊκά φάρμακα μπορούν επίσης να χορηγηθούν σε παιδιά με γρίπη που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για σοβαρή νόσηση. Αυτά συνήθως είναι μικρότερα των 2 ετών, όσα πάσχουν από χρόνια προβλήματα υγείας, όσα έχουν ανοσοκαταστολή κ.λπ. Η χορήγηση αντιιϊκής αγωγής μπορεί να γίνει και σε υγιή μεγαλύτερα παιδιά με γρίπη, εφόσον ο παιδίατρος το κρίνει απαραίτητο. Τα αντιβιοτικά δεν έχουν καμία δράση κατά του ιού της γρίπης. Η χρήση των αντιβιοτικών έχει ένδειξη μόνο σε περιπτώσεις όπου εμφανιστεί δευτεροπαθώς, ως επιπλοκή μικροβιακή λοίμωξη. Σε περίπτωση που το παιδί εμφανίσει κάποια από τις επιπλοκές της γρίπης, όπως ωτίτιδα ή μικροβιακή πνευμονία, ο παιδίατρος θα του χορηγήσει κατάλληλη αντιβιοτική αγωγή για τη συγκεκριμένη επιπλοκή.

Το εμβόλιο της γρίπης Κάθε χρόνο, πριν την έναρξη της χειμερινής περιόδου, φτιάχνονται εμβόλια που περιέχουν τους τύπους του ιού της γρίπης που κυκλοφορούν. Το εμβόλιο της γρίπης περιέχει ανενεργές ή εξασθενημένες μορφές

ιών, από τις οποίες δεν μπορεί κάποιος να εκδηλώσει τη νόσο. Οταν εισάγονται στον οργανισμό με τον εμβολιασμό παράγονται αντισώματα, τα οποία σε ενδεχόμενη προσβολή του οργανισμού από τον ιό, ενεργοποιούνται και τον σκοτώνουν. Το εμβόλιο της γρίπης προφυλάσσει τα παιδιά σε μεγάλο ποσοστό, αλλά όχι απόλυτα (η πιθανότητα προστασίας είναι 50-70%), ενώ χρειάζονται περίπου δύο εβδομάδες μετά τη λήψη του για πλήρη ανοσία. Αν και το εμβόλιο είναι ασφαλές, σπανιότατα, μπορεί να προκληθεί σοβαρή αλλεργική αντίδραση μετά τη χορήγησή του. Σε πολλές χώρες, όπως οι ΗΠΑ, συνιστάται να γίνεται το εμβόλιο σε όλα τα μικρά παιδιά άνω των 6 μηνών, πριν την έναρξη της περιόδου γρίπης. Στην Ελλάδα δεν συστήνεται ο καθολικός εμβολιασμός παιδιών, εφήβων και ενηλίκων με το αντιγριπικό εμβόλιο, αλλά δίνεται προτεραιότητα στον εμβολιασμό των ομάδων υψηλού κινδύνου, όπως τα παιδιά με χρόνια νοσήματα ή ανοσοκαταστολή. Η οδηγία αυτή δεν έχει αλλάξει προς το παρόν για τη φετινή χρονιά με την επιδημία της νόσου COVID-19. Τα βρέφη που είναι μικρότερα των 6 μηνών αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο για σοβαρές επιπλοκές της γρίπης, αλλά είναι πολύ μικρά για να κάνουν το αντιγριπικό εμβόλιο. Eτσι, είναι σημαντικό να μην νοσήσουν εκείνοι που ζουν μαζί τους ή τα φροντίζουν, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού. Αν έχετε στην οικογένεια ή φροντίζετε βρέφη μικρότερα των 6 μηνών καλό είναι να εμβολιαστείτε. Επίσης, προσπαθήστε να μειώσετε τον χρόνο της επαφής σας με το βρέφος στον απολύτως απαραίτητο, έχοντας πρώτα πλύνει καλά τα χέρια σας και καλύπτοντας το πρόσωπό σας με μάσκα.

Συνεχίστε το θηλασμό, εάν έχετε γρίπη Μπορεί να αναρωτιέστε εάν είναι ασφαλές να συνεχίσετε τον θηλασμό του μικρού παιδιού σας εάν έχετε γρίπη. Τα καλά νέα είναι ότι ο θηλασμός είναι ασφαλής και συνιστάται, καθώς το μητρικό γάλα περιέχει αντισώματα και άλλους ανοσολογικούς παράγοντες που μπορούν

να προστατεύσουν το μωρό σας από τη γρίπη. Η γρίπη δεν μεταδίδεται στα βρέφη μέσω του μητρικού γάλακτος. Πριν από το θηλασμό, οι μητέρες πρέπει να πλένουν καλά τα χέρια τους με σαπούνι και νερό και να ακολουθούν τις συστάσεις για σωστό καθαρισμό. Επειδή η παροχή μητρικού γάλακτος θα μπορούσε να μειωθεί για ορισμένες μητέρες όταν είναι άρρωστες, μπορεί να χρειαστείτε πρόσθετη υποστήριξη γαλουχίας. Εάν νοσηλευτείτε για γρίπη ή είστε πολύ άρρωστη για θηλασμό, θα χρειαστείτε τις συμβουλές του παιδιάτρου. Ο εμβολιασμός κατά της γρίπης είναι ασφαλής για τις γυναίκες που θηλάζουν.

Υγιεινή διατροφή και καλός ύπνος Η σωστή διατροφή, πλούσια σε φρούτα και λαχανικά αλλά και σε αντιοξειδωτικά (βιταμίνη C, βιταμίνη E, β-καροτένιο, λυκοπένιο και σελήνιο) μπορεί να ενισχύσει τον οργανισμό του παιδιού. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η βιταμίνη D και η βιταμίνη Α μπορούν να βοηθήσουν το ανοσοποιητικό σύστημα να ανταπεξέλθει στις λοιμώξεις. Επίσης, τα προβιοτικά, δηλαδή τα ευεργετικά βακτήρια που υπάρχουν στο γιαούρτι, το ξινόγαλα και σε άλλα εμπλουτισμένα προϊόντα, συμβάλλουν στην ισορροπία της χλωρίδας του εντέρου και, σε συνδυασμό με τις βιταμίνες και τα μεταλλικά άλατα, κινητοποιούν το ανοσοποιητικό του σύστημα. Εξίσου σημαντικός παράγοντας για τη θωράκιση του ανοσοποιητικού συστήματος είναι ο ποιοτικός ύπνος.u

Ο ιός της γρίπης Οι ιοί της γρίπης έχουν την ικανότητα να μεταλλάσσονται σχετικά γρήγορα -τρεις έως έξι φορές περισσότερο από τον κορωνοϊό SARS-COV-2 και αυτό έχει ως συνέπεια να αρρωσταίνουμε κάθε χρόνο από γρίπη. Τα αντισώματα που έχουμε δημιουργήσει κατά της γρίπης, επειδή νοσήσαμε ή εμβολιαστήκαμε πέρυσι, δεν είναι κατάλληλα για την προστασία μας από τον διαφοροποιημένο ιό που επικρατεί φέτος. Τα νέα στελέχη της γρίπης έχουν κάθε φορά λίγο διαφορετικές πρωτεΐνες στην επιφάνειά τους και έτσι ξεφεύγουν από τα υπάρχοντα αντισώματα του οργανισμού. Τελικά, υπάρχει ανάγκη να κάνουμε κάθε χειμώνα το νέο αντιγριπικό εμβόλιο για να προφυλαχτούμε, αν και τα εμβόλια προσφέρουν μόνο 50-70% προστασία.

| περί υγείας | 23

HEPATITIS C_MANTOYBALOY_x2 04/11/2020 3:27 μ.μ. Page 24

Ηπατίτιδα C: Από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο έως το Νόμπελ Φυσιολογίας και Ιατρικής 2020 Σήμερα υπάρχουν περίπου 75 εκατομμύρια ενεργές λοιμώξεις του ιού παγκοσμίως.

λοίμωξη από τον ιό της ηπατίτιδας C αποτελεί μια σημαντική αιτία νοσηρότητας και θνητότητας παγκοσμίως. Υπολογίζεται ότι περίπου 170 εκατομμύρια άτομα διεθνώς πάσχουν από χρόνια λοίμωξη από τον ιό, ενώ περίπου 3 με 4 εκατομμύρια νέοι ασθενείς μολύνονται ετησίως. Η μακροχρόνια λοίμωξη από τον ιό της ηπατίτιδας C μπορεί να οδηγήσει σε κίρρωση του ήπατος και ηπατοκυτταρικό καρκίνο, οδηγώντας σε περίπου 350.000 θανάτους κάθε χρόνο. Tρεις επιστήμονες που συνέβαλλαν αποφασιστικά στη μάχη κατά της ηπατίτιδας, κέρδισαν το εφετινό Νόμπελ Φυσιολογίας και Ιατρικής, αφού με τις ανακαλύψεις τους άνοιξαν δρόμους στην ανάπτυξη διαγνωστικών τεστ, αλλά και θεραπειών που υπόσχονται εκρίζωση του ιού. Σύμφωνα με τη σουηδική επιτροπή, ο Αμερικανός Χάρβεϊ Άλτερ έδειξε πως ένας άγνωστος ιός αποτελούσε κοινό αίτιο χρόνιας ηπατίτιδας, ο επίσης Αμερικανός Μάικλ Χότον χρησιμοποίησε μια νέα τεχνική για την απομόνωση του γονιδιώματος του ιού, ενώ ο Βρετανός Τσαρλς Ράις έδωσε τα τελικά στοιχεία που έδειχναν πως αυτός ο ιός, από μόνος του, μπορούσε να προκαλέσει ηπατίτιδα. Ο ιός της ηπατίτιδας C ανακαλύφθηκε μόλις το 1989 σε δείγματα από ασθενείς που είχαν φλεγμονώδη νόσο του ήπατος που δεν οφειλόταν στους άλλους γνωστούς ιούς της ηπατίτιδας (Α και Β). Μέχρι και σήμερα η αρχική προέλευση του ιού, δηλαδή από ποιο ζώο προήλθε, παραμένει ελάχιστα κατανοητή, σε αντίθεση με τον ιό της Ηπατίτιδας Β που γνωρίζουμε ότι μας μόλυνε ως είδος πριν από την «έξοδό» μας από την Αφρική, δηλώνει στο «Περί Υγείας» ο επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Υγιεινής & Επιδημιολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ και μέλος της επιτροπής εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας Γκίκας Μαγιορκίνης.

Το 20% των χρόνια μολυσμένων θα πάθουν κίρρωση και ηπατίτιδα Το δεύτερο μυστήριο που προέκυψε με την ανακάλυψή του ιού, συνεχίζει ο διακεκριμένος ιολόγος κι επιστημονικός υπεύθυνος στο Εθνικό Κέντρο Αναφοράς Ρετροϊών, ήταν αυτό της παγκόσμιας εξάπλωσης του. «Ο ιός στα αρχικά στάδια συνή-

24 | περί υγείας |

Της Τάνιας Η. Μαντουβάλου

θως δεν προκαλεί συμπτώματα οπότε και γι' αυτό η μετάδοσή του πέρασε κάτω από τα «ραντάρ» της ιατρικής κοινότητας. Στο περίπου 20% των χρόνια μολυσμένων θα προκαλέσει κίρρωση του ήπατος και ηπατίτιδα. Είναι πολύ δύσκολο να θυμηθεί κάποιος με ακρίβεια τις συνθήκες στις οποίες κόλλησε. Σημαντικό είναι ότι ο ιός μεταδίδεται εξαιρετικά δύσκολα, σχεδόν αποκλειστικά μέσω της τραυματικής ή ενδοφλέβιας επαφής με μολυσμένο αίμα». Σήμερα υπάρχουν περίπου 75 εκατομμύρια ενεργές λοιμώξεις του ιού παγκοσμίως. Πώς όμως ένας τόσο δύσκολος στη μετάδοση ιός κατάφερε να έχει τέτοια μεγάλη εξάπλωση; Σημαντικό κομμάτι, σύμφωνα με τον καθηγητή, στην συμπλήρωση του παζλ είναι ότι σε δύο συγκεκριμένους τύπους του ιού οφείλονται πάνω από το 60% των μολύνσεων σε παγκόσμια κλίμακα.

Ελληνική μελέτη φωτίζει το ρόλο του Β' Παγκοσμίου πολέμου στη διασπορά του ιού «Ήταν το 2007 όταν στο πλαίσιο της διδακτορικής μου διατριβής μελετούσα το «μοριακό ρολόι»

Γκίκας Μαγιορκίνης: Ο ιός θα προκαλέσει κίρρωση του ήπατος και ηπατίτιδα στο περίπου 20% των χρόνια μολυσμένων ατόμων.

του ιού. Συγκεκριμένα, προσπαθούσαμε να βρούμε ποιες μεταλλάξεις του ιού θα μας δώσουν την καλύτερη πληροφορία για να μελετήσουμε την ιστορία της εξέλιξής του σε βάθος χρόνου», συνεχίζει ο κ. Μαγιορκίνης. «Σε πρώτη φάση, εκμεταλλεύτηκα την βιοτράπεζα του Εργαστηρίου Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής και ανακάλυψα δείγματα (πλάσμα αίματος) ασθενών που είχαν μολυνθεί μέχρι και 20 χρόνια πριν. Στη συνέχεια, μέσω μία τρίμηνης υποτροφίας Marie-Sklodowska Curie της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, επισκέφθηκα το Κέντρο Αρχαίων Βιομορίων στην Οξφόρδη και βελτίωσα τις γνώσεις μου σε μεθοδολογίες μοριακής εξέλιξης. Όλα αυτά βοήθησαν στο να καταφέρουμε να ανακατασκευάσουμε την πορεία της επιδημίας του ιού μέσα στον 20ο αιώνα, περιγράφοντας δηλαδή την εξάπλωσή της πανδημίας πριν την ανακάλυψή του ιού το 1989. Την εργασία μας για την παγκόσμια εξάπλωση του ιού την δημοσιεύσαμε το 2009 στο περιοδικό PLoS Medicine». Η παγκόσμια εξάπλωσή του ιού ήταν ένα ανεξήγητο μυστήριο μέχρι τότε, οπότε και μέσα από την πρωτοποριακή μελέτη που έγινε στη Ελλάδα, από την ομάδα του καθηγητή Μαγιορκίνη στο Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής έπεσε άπλετο φως για τον ρόλο του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και των μεταγγίσεων ξηρού πλάσματος στην παγκόσμια διασπορά του ιού. «Αυτό που έδειξε η μελέτη μας είναι ότι ο ιός είχε μολύνει μικρό αριθμό ατόμων στις αρχές του 20ου αιώνα και παρέμεινε σε χαμηλά επίπεδα όταν ξαφνικά γύρω από το 1940-1950 ξεκίνησε η πρώτη «εκρηκτική» επιδημική αύξηση. Στη συνέχεια ακολούθησε μία δεύτερη ώση περίπου 15 χρόνια αργότερα στα μέσα της δεκαετίας του 1960. Η ανάλυσή μας έδειξε επίσης ότι η επιδημία των πιο διαδεδομένων τύπων του ιού είχε ως επίκεντρο την Βόρεια Αμερική και στη συνέχεια πέρασε στις χώρες του Ανεπτυγμένου Κόσμου, ενώ η εισαγωγή του ιού στον Αναπτυσσόμενο Κόσμο ήταν σχετικά πιο πρόσφατη».

Από τις μεταγγίσεις αίματος στο πεδίο της μάχης η πρώτη έξαρση Η πρώτη ώση της εξάπλωσης του ιού συνέπεσε χρονικά με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, κατά τη διάρκεια του οποίου άνθισε η ιατρική

HEPATITIS C_MANTOYBALOY_x2 05/11/2020 11:28 π.μ. Page 25

Η επανάσταση στη θεραπεία με νεότερους αντιιικούς παράγοντες

των μεταγγίσεων, δίνοντας τεχνικές που έσωσαν χιλιάδες στρατιώτες και πολίτες κατά τη διάρκεια εχθροπραξιών, αναφέρει ο κ. Μαγιορκίνης. «Εκτός από την ανακάλυψη της χρησιμότητας των ομάδων αίματος, πολύ σημαντική εξέλιξη ήταν η μετάγγιση πλάσματος -του μέρους του αίματος που δεν έχει κύτταρα- και έτσι μπορεί να μετατραπεί σε σκόνη, να διατηρηθεί για πολλά χρόνια χωρίς κάποιες ιδιαίτερες συνθήκες φύλαξης, αλλά και να ταξιδέψει σε τεράστιες αποστάσεις μέσα σε απλές τσάντες. Η διαδικασία μετάγγισης ξηρού πλάσματος ήταν σχετικά απλή: ανακατευόταν με απεσταγμένο νερό και στη συνέχεια μπορούσε να γίνει η μετάγγιση στο πεδίο της μάχης, δίνοντας γέφυρα ζωής μέχρι να γίνει η χειρουργική επέμβαση. Ο τρόπος όμως παρασκευής του απαιτούσε το ανακάτεμα πλάσματος πάρα πολλών αιμοδοτών, σε δεξαμενές πριν γίνει η μετατροπή σε σκόνη. Με αυτό το ανακάτεμα, αν μόνο μία μονάδα ήταν μολυσμένη με ιούς τότε όλη η παρτίδα θα μολυνόταν. Μεταξύ 1940 και 1945 ο Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός συνέλλεξε 13 εκατομμύρια μονάδες πλάσματος οι οποίες διανεμήθηκαν σε όλο τον κόσμο με τη μορφή σκόνης. Με το τέλος τους πολέμου επέστρεψαν μόνο 1,3 εκατομμύρια, οι οποίες είτε διανεμήθηκαν σε νοσοκομεία των ΗΠΑ, είτε χρησιμοποιήθηκαν στον πόλεμο της Κορέας. Η πρώτη ώση πιθανότητα εξηγείται από αυτήν την πρακτική». Όπως επισημαίνει ο βραβευμένος ιολόγος, (έχει λάβει το βραβείο ιατρικών επιστημών «Ιωάννη Βλυσσίδη» από την Ακαδημία Αθηνών και το πρώτο βραβείο «Marie SklodowskaCurie» στην κατηγορία Υποσχόμενο Ερευνητικό Ταλέντο), η δεύτερη ώση συμπίπτει με την άνοδο της τοξικομανίας στα μέσα της δεκαετίας του 1960, των πρακτικών προσέγγισης αιμοδοτών με κίνητρα, αλλά και την πλέον ευρεία χρήση των μεταγγίσεων και των παραγώγων αίματος. «Το 1968 απαγορεύτηκε η πρακτική της δεξαμενοποίησης, ενώ η επιλογή των αιμοδοτών είναι εξαιρετικά προσεκτική μέσω ερωτηματολογίου. Οι μονάδες αίματος πλέον ελέγχονται για παθογόνα, ενώ γίνεται και διαδικασία απενεργοποίησης ιών σε συγκεκριμένα παράγωγα του αίματος».u

μέχρι τις αρχές της τρέχουσας δεκαετίας η διαθέσιμη θεραπεία της χρόνιας ηπατίτιδας C βασιζόταν στο συνδυασμό ιντερφερόνης (αρχικά μη πεγκυλιωμένη και ακολούθως πεγκυλιωμένη) και ριμπαβιρίνης. Από τότε έχουν αλλάξει πολλά δηλώνει στο «Περί Υγείας» ο καθηγητής Γαστρεντερολογίας ΑΠΘ Ιωάννης Γουλής: «Η θεραπεία αυτή, αν και επιτύγχανε σημαντικά ποσοστά ίασης (έως και 80% σε κάποιους γονότυπους του ιού), είχε πολλαπλές ανεπιθύμητες ενέργειες, κάτι που σε συνδυασμό με το μεγάλο διάστημα θεραπείας (6-12 μήνες) την Ιωάννης Γουλής: Στην Ελλάδα έχει εκπονηθεί καθιστούσε ιδιαίτερα δύσκολη για ένα σημανΕθνικό Σχέδιο Δράσης για την αντιμετώπιση τικό τμήμα ασθενών, ιδιαίτερα αυτών με προτης ηπατίτιδας C. χωρημένη νόσο, οδηγώντας σε σημαντικά ποσοστά διακοπής της θεραπείας». Η επανάσταση στη θεραπεία της ηπατίτιδας C ξεκίνησε, σύμφωνα με τον κ. Γουλή το 2011 και αφορούσε την ανάπτυξη νεότερων αντιϊκών παραγόντων, των αμέσως δρώντων αντιϊκών (DAAs: Direct Acting Antivirals). Oι παράγοντες αυτοί, όπως λέει ο κ. Γουλής, επιτυγχάνουν σημαντικά ποσοστά κάθαρσης του ιού, σε συνδυασμό με ελαχιστοποίηση των ανεπιθύμητων ενεργειών και σημαντική μείωση του χρόνου θεραπείας. «Oι νεότεροι αντιϊκοί παράγοντες χρησιμοποιούνται συνδυαστικά, με αποτέλεσμα την παρεμβολή σε περισσότερα του ενός σημεία του κύκλου ζωής του ιού, κάτι που οδηγεί στη μεγιστοποίηση του θεραπευτικού αποτελέσματος. Ιδιαίτερη σημασία στις σύγχρονες θεραπείες έχει η χορήγηση φαρμάκων που δρουν σε όλους τους γονότυπους του ιού και η σχεδόν πλήρης απουσία της ριμπαβιρίνης (πλην ελαχίστων περιπτώσεων) από τους θεραπευτικούς αλγόριθμους». Η ιδιαιτέρως αυξημένη αποτελεσματικότητα και ασφάλεια των νεότερων αντιϊκών έχει οδηγήσει την παγκόσμια κοινότητα να αναθεωρήσει τις προτεραιότητες της σε σχέση με την αντιμετώπιση της ηπατίτιδας C και τον Παγκόσμιο Oργανισμό Υγείας να αναδεικνύει ως στόχο της παγκόσμιας κοινότητας την εξάλειψη του ιού της ηπατίτιδας C έως το 2030. O στόχος αυτός σε συνδυασμό με την τεράστια επιτυχία των Direct Acting Antivirals στη θεραπεία των ατόμων που έλαβαν φαρμακευτική αγωγή, μεταφέρει το πεδίο του ενδιαφέροντος από την επιτυχή θεραπεία στην έγκαιρη διάγνωση και πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, τονίζει ο κ. Γουλής.

Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης, προτεραιότητα των πολιτικών υγείας «Παρά το ότι υπάρχουν ακόμη πληθυσμοί οι οποίοι εμφανίζουν δυσκολίες στην επίτευξη πλήρους ίασης (ασθενείς με αποτυχία θεραπείας σε DAAs σε συνδυασμό με χρόνια νεφρική νόσο ή/και μη αντιρροπούμενη κίρρωση), οι κυριότερες προκλήσεις στο δρόμο για την εξάλειψη της ηπατίτιδας C αποτελούν η επιτυχής διάγνωση των ατόμων που νοσούν χωρίς να το γνωρίζουν αλλά και η εξασφάλιση πρόσβασης στη θεραπεία για όλους». Στην Ελλάδα, όπως λέει ο κ. Γουλής, έχει εκπονηθεί Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την αντιμετώπιση της ηπατίτιδας C, η εφαρμογή του οποίου πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα των πολιτικών υγείας στον τομέα αυτό. «Η εξάλειψη της ηπατίτιδας C είναι ένας μακρινός ακόμη στόχος, αλλά η εμφάνιση νέων αποτελεσματικών και ασφαλών θεραπειών υποχρεώνει την παγκόσμια ιατρική (και μη) κοινότητα να λάβει τα απαραίτητα μέτρα που θα οδηγήσουν προς την επίτευξη του». u

| περί υγείας | 25

NHSTEIA DOPAMINIS_x2 04/11/2020 3:28 μ.μ. Page 26

Nηστεία ντοπαμίνης H τελευταία μόδα στη Silicon Valley Πώς θα ξεκόψετε από τα σόσιαλ μίντια και θα αντιμετωπίσετε τους εθισμούς σας.

τον κόσμο της Silicon Valley υπάρχει μια δημοφιλής τάση που μοιάζει με τη διαλείπουσα νηστεία και αποκαλείται "νηστεία ντοπαμίνης". Πρόκειται για την πρακτική της αποφυγής οποιουδήποτε ευχάριστου ή συναρπαστικού ερεθίσματος. Δεν τρώτε, δεν πίνετε τίποτα εκτός από νερό, δεν χρησιμοποιείτε το διαδίκτυο, το τηλέφωνο, τον υπολογιστή ή την τηλεόραση, δεν διαβάζετε εφημερίδες, δεν ακούτε μουσική και δεν κάνετε σεξ. Επιτρέπεται να κάνετε περιπάτους, να διαλογιστείτε, να σκεφτείτε, να γράψετε το ημερολόγιό σας και να μιλήσετε με άλλους -το τελευταίο όσο γίνεται λιγότερο. Με άλλα λόγια, αν και δεν ζείτε σε μοναστήρι, ακολουθείτε ασκητική ζωή. Η όρος "νηστεία ντοπαμίνης" προωθήθηκε από τον Δρ. Κάμερον Σεπά, επίκουρο καθηγητή στο τμήμα Ψυχιατρικής στο University of California, στο Σαν Φρανσίσκο, και σήμερα έχει κερδίσει τη διεθνή προσοχή. Είναι μια μορφή αποτοξίνωσης που εστιάζει κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλά ταιριάζει οπουδήποτε αλλού. Αν είστε από αυτούς που ξοδεύουν ατελείωτες ώρες πάνω στις οθόνες και θέλετε να το σταματήσετε αυτό, σίγουρα η νηστεία ντοπαμίνης θα σας βοηθήσει. Η συνεχής ενασχόληση με τα σόσιαλ μίντια δεν είναι υγιής συμπεριφορά. Επηρεάζει σοβαρά την ψυχολογία σας και ίσως να το έχετε καταλάβει. Αν έχετε εθιστεί, εκδηλώνετε μια παρορμητική επιθυμία να σερφάρετε ξανά και ξανά ακόμα και στις πιο ακατάλληλες στιγμές. Πρέπει να το ελέγξετε αλλά οι εθισμοί δεν φεύγουν εύκολα.

Του Ζήση Ψάλλα

Η φιλοσοφία της "νηστείας ντοπαμίνης" είναι να στερήσετε τη ντοπαμίνη από τον εγκέφαλό σας και έτσι να τον κάνετε να ξεμάθει τις συνήθειές του.

“

Δυστυχώς, η ντοπαμίνη ενισχύει και τις συμπεριφορές που δεν συμφωνούν με τις αξίες μας

“

26 | περί υγείας |

Το κόλπο είναι να βρείτε έναν τρόπο να "καθαρίσετε" τον εγκέφαλό σας. Έτσι θα του επιτρέψετε να αντλεί απόλαυση από την καθημερινή ζωή και όχι από τις virtual κατασκευές. Στη Silicon Valley εφαρμόζουν τη "νηστεία ντοπαμίνης" τουλάχιστον για ένα 24άωρο την εβδομάδα, συνήθως το Σάββατο ή την Κυριακή. Εσείς μπορείτε να ξεκινήσετε όποια μέρα θέλετε, ενδεχομένως για 1 έως 4 ώρες πριν κοιμηθείτε για να μην ενοχλήσετε πολύ τον υπάρχοντα τρόπο ζωής σας.

Mηδενισμός ντοπαμίνης Για να καταλάβετε τη φιλοσοφία της "νηστείας ντοπαμίνης" πρέπει πρώτα να μάθετε μερικά

πράγματα για τη ντοπαμίνη, το λεγόμενο "μόριο της ευχαρίστησης". Τα θηλαστικά, τα ερπετά, τα πουλιά και τα ψάρια παράγουν αυτό το μόριο στον εγκέφαλό τους. Είναι ένας νευροδιαβιβαστής που απελευθερώνει ο εγκέφαλος με σκοπό να προσκαλέσει ευφορία. Μόνο ένα εγκεφαλικό κύτταρο στα δύο εκατομμύρια παράγει ντοπαμίνη αλλά αυτό το μόριο ασκεί υπερμεγέθη επίδραση στη συμπεριφορά μας. Για πάρα πολλά πράγματα καθοδηγούμαστε από τον μηχανισμό της ντοπαμίνης ο οποίος αποτελεί ένα είδος συναισθηματικής ανταμοιβής και μια προτροπή να επαναλάβουμε στο μέλλον αυτό που μας προκάλεσε ευχαρίστηση. Εξελιχθήκαμε με αυτό το μηχανισμό για λόγους επιβίωσης αλλά στη σημερινή εποχή της μεγάλης αφθονίας, ένα ωφέλιμο πράγμα μπορεί να γίνει

NHSTEIA DOPAMINIS_x2 04/11/2020 3:29 μ.μ. Page 27

βλαβερό εφόσον χρησιμοποιείται συνεχώς. Ο εγκέφαλός μας δεν εμποδίζει την κατάχρηση γιατί είναι μαθημένος να παράγει ντοπαμίνη κι έτσι ο μηχανισμός αυτός μπορεί να δημιουργήσει μικρές ή μεγάλες εξαρτήσεις για οτιδήποτε. Προκύπτουν προσκολλήσεις σε πράγματα, συμπεριφορές, άτομα και ιδεολογίες. Αλλά μπορούμε να έχουμε συναισθηματική ανταμοιβή και για καταστροφικές συμπεριφορές. Δυστυχώς, η ντοπαμίνη ενισχύει και τις συμπεριφορές που δεν συμφωνούν με τις αξίες μας. Κάποια στιγμή αυτό το συνειδητοποιούμε και αποφασίζουμε να κάνουμε μια επανεκκίνηση αλλά η δύναμη της θέλησης δεν είναι πάντα αρκετή. Για παράδειγμα, ένας αλκοολικός μπορεί να αποφασίσει ότι δεν θέλει πλέον να πίνει αλλά σε κάποια σημεία του εγκεφάλου του η επιθυμία παραμένει. Η ντοπαμίνη είναι αυτή που στηρίζει την επιθυμία. Η φιλοσοφία της "νηστείας ντοπαμίνης" είναι να στερήσετε τη ντοπαμίνη από τον εγκέφαλό σας και έτσι να τον κάνετε να ξεμάθει τη συνήθειά του. Μηδενίζετε την ντοπαμίνη γιατί αυτή είναι υπεύθυνη για την παρατεταμένη εκτέλεση μιας συμπεριφοράς, δηλαδή τον εθισμό. Οι ανθυγιεινές συμπεριφορές είναι παρόμοιες με την κατάχρηση ουσιών. Και για να αλλάξετε μια συμπεριφορά πρέπει να περιορίσετε τα εξωτερικά ερεθίσματα που τη δημιουργούν. Αυτή είναι μια τεχνική βασισμένη στη Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία και ονομάζεται «έλεγχος ερεθίσματος». Κατά τη διάρκεια της "νηστείας

χει ο όρος «νηστεία ντοπαμίνης» επιστημονική βάση; Όχι εντελώς αλλά δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Πρέπει όμως να μιλάμε με κάποια επιστημονική ορθότητα και άρα να διευκρινιστεί ότι η ντοπαμίνη, αν και έχει χαρακτηριστεί ως το "μόριο της ευχαρίστησης" αλλά δεν είναι ακριβώς αυτό. Είναι κάτι πιο περίπλοκο. Εμπλέκεται στο σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου, αλλά επίσης στα κίνητρα, τη μάθηση και την προσοχή. Αν για οποιοδήποτε λόγο μπορούσατε να φτάσετε τη ντοπαμίνη σας στο μηδέν, θα αποκτούσατε ένα απλανές βλέμμα, δεν θα είχατε κανένα κίνητρο για ζωή και δεν θα ήσασταν σε θέση να βάλετε στόχους. Ούτε θα μπορούσατε να παρακολουθείτε τι σας λένε οι άλλοι, γιατί δεν θα τους προσέχατε. Υπάρχει μια διαταραχή που ονομάζεται ΔΕΠΥ (Διαταραχή Έλλειψης Προσοχής και Υπερκινητικότητας) και οι τελευταίες έρευνες δείχνουν ότι η μυστηριώδης αιτία της μπορεί να είναι το ελαττωματικό δίκτυο της ντοπαμίνης. Η ντοπαμίνη είναι μόνο ένα από τα μόρια της ευχαρίστησης και δεν είναι σαν την ωκυτοκίνη και τη βαζο-

ντοπαμίνης" εξαφανίζετε το ερέθισμα π.χ. κλίνετε το κινητό σας. Έτσι δεν θα χρειαστεί να βασιστείτε αποκλειστικά στη θέλησή σας. Μια άλλη βοήθεια είναι να αρχίσετε να συμμετέχετε σε εναλλακτικές δραστηριότητες που δεν είναι συμβατές με το ερέθισμα. Είναι απαραίτητο να περιορίσετε οτιδήποτε κάνατε έως τώρα για να επαναφέρετε τον εγκέφαλό σας στην αρχική του κατάσταση και να τον κάνετε να εκτιμήσει και πάλι τη φυσική ζωή. Αυτό θα δώσει την ευκαιρία να λειτουργήσει ο μηχανισμός της ντοπαμίνης για νέα πράγματα και σταδιακά θα ανακτήσετε τον έλεγχο. Αλλά ορισμένοι άνθρωποι που ακολουθούν τη "νηστεία ντοπαμίνης" καταλήγουν σε υπερβολές. Βλέπουν τη ντοπαμίνη περίπου σαν την ηρωίνη ή την κοκαΐνη και στερούνται όλες τις απολαύσεις. Κάνουν αποχή από τα πάντα αποφεύγοντας ακόμα και να κοιτάξουν στους άλλους στα μάτια. Αλλά το πράγμα δεν λειτουργεί έτσι. Η αποφυγή της αλληλεπίδρασης με άλλους ανθρώπους δεν ήταν ποτέ μέρος της αρχικής ιδέας του Σεπά. Η πρόθεσή του ήταν να παράσχει ένα σκεπτικό αποσύνδεσης από το φρενήρες σερφάρισμα στα σόσιαλ μίντια και τους άλλους εθισμούς. Η

Η version 2.0

πρεσίνη, οι οποίες προκαλούν ευχαρίστηση "εδώ και τώρα". Αν έρθετε σε σωματική επαφή με την/τον αγαπημένο/η σας σύντροφο θα αισθανθείτε όμορφα γιατί θα παράγετε ωκυτοκίνη, όχι ντοπαμίνη. Η ντοπαμίνη δεν έχει σχέση με το παρόν, την ενδιαφέρει το μέλλον. Ο εγκέφαλός μας είναι προγραμματισμένος να εξετάζει συνεχώς τις συναρπαστικές ευκαιρίες που μπορούν να του συμβούν και μόνο όταν βλέπει καινούργια πράγματα που τα θεωρεί σημαντικά παράγει ντοπαμίνη. Γι' αυτό η ντοπαμίνη δεν απελευθερώνεται αυτόματα αλλά εξαρτάται από τις προσδοκίες μας. Δεν παράγεται επειδή μας συμβαίνει κάτι καλό αλλά επειδή μας συμβαίνει κάτι καλύτερο από αυτό που προσδοκούσαμε -και η αλήθεια είναι πως μπορεί κατά τη διάρκεια του σεξ να παράγετε ντοπαμίνη αλλά μόνο αν σας συμβεί κάτι απροσδόκητα καλό. Επίσης, η ντοπαμίνη δεν απελευθερώνεται μόνο ως απόκριση σε κάποιο εξωτερικό ερέθισμα που ο εγκέφαλος εκτιμά ως ευκαιρία. Σε αν-

Η νηστεία ντοπαμίνης είναι μια μορφή αποτοξίνωσης που εστιάζει κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

ανθρώπινη αλληλεπίδραση -εκτός από την περίπτωση που είναι καταναγκαστική και τοξικήανήκει στην κατηγορία των υγιών συμπεριφορών. Ναι, όταν κάνετε "νηστείας ντοπαμίνης" δεν απαντάτε στις τηλεφωνικές κλήσεις, ούτε καν ξέρετε ότι υπάρχουν, αλλά είναι λάθος να εξαφανιστείτε για μια ολόκληρη μέρα από τη ζωή των αγαπημένων σας. u

τίθεση με τα χημικά του "εδώ και τώρα", την ωκυτοκίνη και τη βαζοπρεσίνη, η ντοπαμίνη έχει το χαρακτηριστικό να προκαλείται από τις ίδιες μας τις σκέψεις. Όλοι μας ξέρουμε ότι κάποιες σκέψεις μας εφησυχάζουν και μας κάνουν να νιώθουμε καλά. Αυτό οφείλεται στη ντοπαμίνη. Ούτε είναι σωστό ότι η απελευθέρωση ντοπαμίνης ωθεί πάντα σε σωματική δράση και έξαψη. Ένας άνθρωπος μπορεί να είναι απολύτως ήρεμος εξωτερικά αλλά αν το μυαλό του δουλεύει και βρει μια ανέλπιστη λύση, τότε ο εγκέφαλός του θα πλημμυρίσει με ντοπαμίνη. Αυτά σημαίνουν ότι ο όρος "νηστεία ντοπαμίνης" δεν έχει στην πραγματικότητα επιστημονική βάση. Αυτό που υπονοεί δεν έχει σχέση ούτε με τη νηστεία ούτε με την ντοπαμίνη. Είναι απλώς ένας πιασάρικος όρος της βιομηχανίας της ευεξίας και το πακετάρισμα μιας παλιάς ιδέας με νέες λέξεις. Είναι γνωστό εδώ και πολύ καιρό ότι οι προσκολλήσεις της ζωής μπορούν ξεχαστούν μόνο με την απο-

χή. Τα ταξίδια, για παράδειγμα, είναι ένα καλό διάλειμμα από τους δυνητικά εθιστικούς βομβαρδισμούς της ζωής μας γιατί ξεφεύγουμε από τους παλιούς ερεθισμούς. Οι ειδικοί προτείνουν διακοπές χωρίς τεχνολογικές περισπασμούς ώστε να μπορέσουμε να επανασυνδεθούμε με την οικογένεια. Δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότερες θρησκείες έχουν ημέρες ανάπαυσης και νηστείας. Και χιλιάδες χρόνια διαλογισμού προτείνουν μια προσεκτική προσέγγιση στον τρόπο ζωής ώστε να αποκομίσουμε οφέλη για την υγεία μας. Για να είμαστε λοιπόν ακριβείς, όταν απέχετε από μια εθιστική συμπεριφορά, ΔΕΝ μηδενίζετε την ντοπαμίνη σας -ευτυχώς- αλλά τις παρορμητικές συμπεριφορές που ενισχύονται από αυτήν. Ο σκοπός σας είναι να έχετε απελευθέρωση ντοπαμίνης από άλλα πράγματα που σταδιακά βάζετε στη ζωή σας και θα αντικαταστήσουν τους εθισμούς. Με αυτή τη διόρθωση, ο όρος κυκλοφορεί με νέα version ως "Νηστεία Ντοπαμίνης 2.0" όπως αρμόζει στους tech bro της Silicon Valley.

| περί υγείας | 27

IATRIKA LATHI_x2 05/11/2020 11:29 π.μ. Page 28

Τι συμβαίνει με τα ιατρικά λάθη; Αυξητική η τάση των καταγγελιών λόγω της ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης του κοινού.

πολογίζεται ότι τα ιατρικά λάθη στη χώρα μας αγγίζουν τα 6.000 ετησίως, χωρίς φυσικά να φτάνουν όλα στη δικαιοσύνη. Αφενός συχνά το γεγονός αποκρύπτεται από τον ασθενή ή αποδίδεται σε φυσικό επακόλουθο της νόσου του και αφετέρου οι ασθενείς δεν επιθυμούν να μπλέξουν σε δικαστικές περιπέτειες θεωρώντας ότι απέναντί τους θα βρουν τον Γολιάθ του συστήματος. Πάντως, σύμφωνα με έρευνα του ευρωβαρόμετρου, το 70% των Ελλήνων ανησυχούν ότι θα υποστούν ένα ιατρικό σφάλμα, ενώ το 13% δηλώνει ότι έχει ήδη υποστεί ιατρικό σφάλμα σε νοσοκομείο. Τα τελευταία χρόνια, η τάση των καταγγελιών είναι αυξητική κυρίως λόγω ευαισθητοποίησης του κοινού και ενημέρωσης για τα δικαιώματά του, αλλά και μιας κρίσιμης αλλαγής στον Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας που έδωσε τέλος στην αντίληψη ότι ο γιατρός είναι ο απόλυτος θεός της ιατρικής πράξης: πρόκειται για συνεργασία ιατρού-ασθενούς. Μάλιστα, ανάμεσα στους μικροπωλητές, στους

“

Της Άννας Σταυράκη

διαδρόμους των νοσοκομείων κυκλοφορούν σήμερα και οι γνωστοί «αμελειολόγοι», δικηγόροι που ψάχνουν πελατεία ανάμεσα στους ασθενείς. Δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότεροι γιατροί προχωρούν σήμερα σε ασφάλιση αστικής ευθύνης σε περίπτωση ιατρικού λάθους. Για την ακρίβεια, τους το επιβάλουν τα ιδιωτικά νοσοκομεία με τα οποία συνεργάζονται, ούτως ώστε να μην επιβαρύνονται οι όμιλοι από το λογαριασμό. Το 2005, μόνο οι σχετικές απαιτήσεις τρίτων κατά ενός ιδιωτικού θεραπευτηρίου έφταναν τα 42 εκατ. ευρώ! Στις ειδικότητες υψηλού κινδύνου για τις ασφαλιστικές εταιρίες είναι οι χειρουργοί, οι ορθοπεδικοί, οι μαιευτήρες και γυναικολόγοι, οι αναισθησιολόγοι, οι ακτινοθεραπευτές και οι οδοντίατροι.

Η μέση αποζημίωση για τα περιστατικά που φτάνουν στη δικαιοσύνη κυμαίνεται στα 300.000 ευρώ.

«Τα συμβόλαια είναι ακριβά. Κάποιοι έχουν κατεβάσει τα ασφάλιστρα για να προσελκύσουν γιατρούς αλλά δεν ξέρω κατά πόσο θα αντέξουν, τα περιστατικά είναι πάρα πολλά», μου λέει ασφαλιστική σύμβουλος μεγάλης εταιρίας. Η μέση αποζημίωση για τα περιστατικά που φτάνουν στη δικαιοσύνη κυμαίνεται στα 300.000 ευρώ. Τα ποσά αντιστοιχούν στο 30% της αιτούμενης αποζημίωσης, αν και τελευταία έχουν μειωθεί οι απαιτήσεις των ασθενών λόγω του νέου νόμου που απαιτεί την καταβολή ενός ποσού και από τους ίδιους, κατά την άσκηση την αγωγής. Οι υποθέσεις που φτάνουν στο δικαστήριο είναι οι πλέον σοβαρές καθώς, για μικρότερες ζημιές ο ασθενής δεν μπαίνει στα έξοδα μιας νομικής περιπέτειας. Στο 56% των περιπτώσεων η κατηγορία είναι ανθρωποκτονία εξ αμελείας, ενώ ακολουθεί με 37% η πρόκληση σωματικής βλάβης. Στο 82% των περιπτώσεων έχουμε καταδικαστικές αποφάσεις για τους γιατρούς. Σύμφωνα με την τελευταία σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2012 από το Πανεπιστήμιο Πειραιά [καθηγητή Γιάννη Πολλάλη, επίκουρο καθηγητή Αθανάσιο Βοζίκη, διδάκτορα Μαρίνα Ρήγα], κατά την οποία αναλύθηκαν 259 περιπτώσεις ιατρικής αμέλειας που την τελευταία δεκαετία είχαν φτάσει στα δικαστήρια, το 73,7% είχαν ως συνέπεια τη μόνιμη

“

Ποια είναι η τρίτη αιτία θανάτου στις ΗΠΑ;

τις πρώτες αιτίες θανάτων στις ΗΠΑ, σύμφωνα με τα στοιχεία του Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων, βρίσκονται οι θάνατοι από καρδιά και ακολουθούν οι θάνατοι από καρκίνο. Στην τρίτη θέση είναι τα ιατρικά λάθη, σύμφωνα με μια δημοσίευση στο British Medical Journal. Οι συγγραφείς είπαν ότι κάτι αντίστοιχο είναι πολύ πιθανό να ισχύει και για άλλες χώρες. Το 1999, το Institute of Medicine στις ΗΠΑ ανέφερε σε έκθεσή του με τίτλο "Err Is Human" ότι ο αριθμός των Αμερικανών που πεθαίνουν λόγω ιατρικών σφαλμάτων ήταν μεταξύ 44.000 και 98.000 ετησίως. Η έκθεση κατέταξε τα ιατρικά λάθη ως αιτία θανάτου στην 8η θέση μεταξύ όλων των αιτιών προκαλώντας δημόσια ανησυχία. Σύμφωνα με δύο άλλες μελέτες (Studdert et al και Tümer), τα ιατρικά λάθη εμφανίζονται συχνότερα στα χειρουργικά

28 | περί υγείας |

τμήματα και ακολουθούν τα γυναικολογικά και τα μαιευτικά. Το 25% των λαθών αφορούν τη διάγνωση. Το 2016 μια μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το 9,5% των συνολικών θανάτων στις ΗΠΑ οφείλονταν σε ιατρικά λάθη, είτε στη διάγνωση, είτε στη διαδικασία της θεραπείας, είτε σε κάποια άλλη φάση της ζωής του ασθενούς. Η μελέτη επικρίθηκε διότι ο αριθμός είναι πολύ μεγάλος φτάνοντας στο 35% των νοσοκομει-

ακών θανάτων και άρα πρόκειται για εξαιρετικά αμφίβολη εκτίμηση. Είναι γεγονός ότι οι θάνατοι λόγω ιατρικών λαθών δεν μπορούν να προσδιοριστούν με ακρίβεια. Αυτό το κάνουν τα πιστοποιητικά θανάτου όπου όμως δεν υπάρχει η ένδειξη "ιατρικό λάθος". Αλλά ούτε και αυτά είναι ακριβή. Κατόπιν αυτοψιών, μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι το 25-60% των πιστοποιητικών θανάτου κάνουν λάθος ως προς την αιτία. Πολλοί για-

τροί διαμαρτυρήθηκαν με το συμπέρασμα της μελέτης θεωρώντας ότι δεν έκανε διάκριση μεταξύ λαθών και επιπλοκών. Οι γιατροί είπαν ότι οι γνωστές επιπλοκές των χειρουργικών επεμβάσεων δεν πρέπει να ταξινομούνται ως ιατρικά λάθη. Για παράδειγμα, όταν ένας ασθενής με παράγοντες κινδύνου λοίμωξης από κακώς ελεγχόμενο διαβήτη βρίσκεται στο τελικό στάδιο νεφρικής νόσου και υποβάλλεται σε αιμοκάθαρση, δεν μπορεί να θεωρηθεί ιατρικό σφάλμα αν πάθει σηψαιμία και πεθάνει, αλλά επιπλοκή. Άλλοι όμως είπαν ότι ο θάνατος δεν μπορεί να θεωρείται αναπόφευκτη επιπλοκή. Κάποιοι πρότειναν ότι ο όρος "ιατρικό λάθος" είναι παραπλανητικός διότι υπονοεί "σφάλμα γιατρού" και ότι περισσότερο κατάλληλος όρος είναι "λάθος υγειονομικής περίθαλψης", επειδή πολλοί διαφορετικοί τύποι παρόχων υγειονομικής περίθαλψης.

IATRIKA LATHI_x2 04/11/2020 3:30 μ.μ. Page 29

αναπηρία ή το θάνατο. Οι περισσότερες περιπτώσεις αφορούσαν τις επεμβατικές ειδικότητες, με τη γενική χειρουργική να βρίσκεται στην πρώτη θέση (20%) και τη μαιευτική-γυναικολογία στη δεύτερη (15,4%). Ακολουθούν η ορθοπεδική, η εσωτερική παθολογία, η αναισθησιολογία και η μικροβιολογία. Σε κάθε περίπτωση, τα χρήματα εισπράττονται τουλάχιστον έξι χρόνια μετά το περιστατικό, χρόνος που συνήθως απαιτείται για να τελεσιδικήσει η υπόθεση. Δικηγόρος μου αναφέρει υπόθεση που τρέχει από το 2006 η οποία ακόμα εκκρεμεί στο εφετείο. Κατά την επέμβαση, για την αφαίρεση κοιλιοκήλης σε μικρό ιδιωτικό θεραπευτήριο, ο χειρουργός τρύπησε το έντερο του ασθενούς χωρίς να το αντιληφθεί. Όταν ο άνθρωπος άρχισε να εμφανίζει συμπτώματα σηψαιμίας, οι γιατροί θεώρησαν ότι παθαίνει πνευμονικό οίδημα και αναζήτησαν κρεβάτι εντατικής σε δημόσιο νοσοκομείο αφού δεν υπήρχε στην συγκεκριμένη κλινική αντίστοιχη μονάδα. Τελικά βρέθηκε θέση σε ΜΕΘ ιδιωτικού νοσοκομείου (υπάρχει Προεδρικό Διάταγμα που υποχρεώνει τα ιδιωτικά νοσοκομεία να δέχονται ασθενείς στην εντατική εφόσον δεν βρίσκεται κρεβάτι σε δημόσιο φορέα), όπου διαπιστώθηκε το πρόβλημα. Τελικά, ο ασθενής πέθανε από σηψαιμικό σοκ. Ο γιατρός έχει καταδικαστεί σε πρώτο βαθμό, έχοντας ασκήσει έφεση.

«Αμυντική» ιατρική Τα ελληνικά δικαστήρια πάντως είναι «φιλικά» στους ασθενείς και τις οικογένειές τους. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Διοικητικού Πρωτοδικείου Καλαμάτας που το 2009 επιδίκασε αποζημίωση 3,5 εκατ. ευρώ, από τις υψηλότερες που έχουν επιδικαστεί ποτέ από ελληνικό δικαστήριο, στην οικογένεια νεαρής γυναίκας που πέθανε από σηψαιμικό σοκ μετά από καισαρική τομή. Το δικαστήριο επιδίκασε αποζημίωση όχι μόνο στο σύζυγο, τα παιδιά, τους γονείς και τα αδέρφια, αλλά και στην πεθερά του θύματος, ενώ προέβλεψε ποσό διατροφής που θα καταβάλλεται στο σύζυγο για την επιμέλεια των παιδιών καθώς καλείται να τα μεγαλώσει μόνος του. Μεγάλη αποζημίωση, ύψους 700.000 ευρώ, επιδικάστηκε στην περίπτωση μιας γυναίκας που είχε μολυνθεί με τον ιό HIV ύστερα από μετάγγιση αίματος, ενώ στα 500.000 ευρώ αποτιμήθηκε βλάβη ασθενούς που έμεινε ανάπηρη μετά από πλαστική επέμβαση (πάντως, οι ασφαλιστικές εταιρίες εξαιρούν συνήθως τις αισθητικές επεμβάσεις στα συμβόλαια για την αστική ευθύνη γιατρών). Η έφεση δεν είναι πάντα υπέρ των γιατρών. Ούτε υπάρχει λόγος να υποθέτει κανείς ότι το εφετείο θα μειώσει τις αποζημιώσεις των ιατρικών λαθών που επιδικάζονται στην αρχική δίκη. Όπως λέει η δικηγόρος Αλεξάνδρα Καπλανέρη που χειρίζεται τέτοιες υποθέσεις, τα δευτεροβάθμια δικαστήρια πολύ συχνά αυξάνουν την επιδικασθείσα αποζημίωση. «Σε υπόθεση όπου το Διοικητικό Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης για βλάβη στη χολή κατόπιν λαπαροσκοπικής χολοκυστεκτομής για να αφαιρεθεί πέτρα επιδίκασε μόνο το ποσό των 15.000 ευρώ, το εφετείο έκρινε ότι το ποσό αυτό δεν είναι εύλογο για τη βλάβη που υπέστη ο ασθενής και επιδίκασε το ποσό των 80.000 ευρώ ως αποζημίωση». Ο ιατροδικαστής Γρηγόρης Λέων καλείται συχνά να καταθέσει ως επιστημονικός σύμβουλος σε

Οι περισσότερες περιπτώσεις ιατρικών λαθών αφορούν επεμβατικές ειδικότητες, με τη γενική χειρουργική να βρίσκεται στην πρώτη θέση.

τέτοιες δίκες. Οι περισσότερες από τις υποθέσεις αφορούν σε ιδιωτικά νοσοκομεία, αλλά ο ίδιος εκτιμά ότι αυτό οφείλεται στη μεγαλύτερη «ευαισθησία» που δείχνουν οι ασθενείς όταν έχουν πληρώσει οι ίδιοι άμεσα τις ιατρικές υπηρεσίες. Δύο χαρακτηριστικές υποθέσεις που θυμάται είναι η περίπτωση ενός ασθενούς που μπήκε στο χειρουργείο για ολική αφαίρεση θυρεοειδούς αλλά διαπιστώθηκε ότι ο γιατρός είχε αφήσει τον μισό, και ένα άλλο χειρουργείο για πρόβλημα του εντέρου στο οποίο κόπηκε κατά λάθος ο ουρητήρας χωρίς να γίνει αντιληπτό από το χειρουργό. «Λαμβάνω πολλά αιτήματα από όλη την Ελλάδα τόσο από ασθενείς όσο και από γιατρούς για να καταθέσω ως μάρτυρας» λέει ο ίδιος. «Από αυτά περίπου τα μισά αποτελούν πράγματι ιατρικό λάθος, που οφείλεται είτε στην κόπωση του γιατρού που καλείται να κάνει 10 χειρουργεία την ημέρα είτε στην απειρία του ή την κακή συνεργασία της ιατρικής ομάδας, ενώ τα υπόλοιπα εντάσσονται στο πλαίσιο των επιπλοκών. Δυστυχώς, η ενημέρωση για τις πιθανές επιπλοκές και τους κινδύνους σε μια επεμβατική διαδικασία δεν γίνεται σωστά στην Ελλάδα. Συνήθως, αν και όχι πάντα, υπογράφεται απλώς ένα γενικόλογο χαρτί από τον ασθενή που εξασφαλίζει στο γιατρό ότι έχει δώσει τη συναίνεσή του για το χειρουργείο. Φυσικά δεν απαλλάσσεται ο γιατρός εάν κάνει κάποιο λάθος στη συνέχεια». Η ραγδαία αύξηση των μηνύσεων και αγωγών έχει οδηγήσει και σε ένα άλλο εξίσου ανησυχητικό φαινόμενο, τη λεγόμενη «αμυντική ιατρική». Οι γιατροί, από φόβο μην κατηγορηθούν για αμέλεια, δεν ενεργούν αμέσως παρά υποβάλουν τον ασθενή σε εξαντλητικές εξετάσεις, με το κόστος που αυτό συνεπάγεται για τα ταμεία και τον ασθενή.

Οι χειρουργοί δεν αρνούνται ότι λειτουργούν υπό το φόβο μιας πιθανής αγωγής. «Είναι επόμενο ότι θα περάσει από το μυαλό σου το ενδεχόμενο. Είμαστε άνθρωποι κι εμείς και ασκούμε το επάγγελμά μας σε συνθήκες ασύλληπτου στρες» λέει ένα νέος γιατρός. «Κάνουμε τα πάντα, αλλά δεν είμαστε θεοί. Ευτυχώς ακόμα δεν έχουμε γίνει Αμερική να τρέχουμε στα δικαστήρια κάθε τρεις και λίγο». u

| περί υγείας | 29

EVESTITI PERIOXH_L 04/11/2020 3:32 μ.μ. Page 30

Μην πλένετε με σαπούνι την ευαίσθητη περιοχή O γυναικείος κόλπος διαθέτει σύστημα αυτοκαθαρισμού, έχοντας τη δική του άμυνα απέναντι στα παθογόνα.

υγιεινή της ευαίσθητης περιοχής της γυναίκας είναι ένα σημαντικό θέμα ωστόσο δεν είναι καλή ιδέα να πλένετε με σαπούνι τον κόλπο σας. Πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν τους όρους «αιδοίο» και «κόλπος» ως συνώνυμα αλλά είναι διαφορετικά. Το αιδοίο είναι το εξωτερικό τμήμα των γυναικείων γεννητικών οργάνων. Ο κόλπος είναι το κανάλι της γέννησης που συνδέεται με τον τράχηλο και, μέσω αυτού, με τη μήτρα. Ο κόλπος δεν χρειάζεται πλύσιμο αλλά η καλή περινεϊκή υγιεινή είναι απαραίτητη τουλάχιστον μία φορά την ημέρα. «Δεν καθαρίζετε καθόλου τον κόλπο σας, τελεία και παύλα», λέει η Ελίζαμπεθ Φάρελ, γυναικολόγος και ιατρική διευθύντρια στο Jean Hailes for Women's Health Medical Centre, στην Αυστραλία. «Ο κόλπος έχει το δικό του περιβάλλον και καθαρίζεται μόνος του» Εάν αισθάνεστε ότι πρέπει να πλύνετε τον κόλπο σας, η ειδικός προτείνει χλιαρό νερό και ένα υποκατάστατο σαπουνιού. Αποφύγετε τα σαπούνια και ιδιαίτερα τα αρωματικά προϊόντα μπάνιου. «Το αιδοίο δεν πρέπει ποτέ να τρίβεται, το δέρμα είναι πολύ απαλό», ανέφερε.

“

ξεκινάει όταν διαταράσσεται η ισορροπία του πληθυσμού τους. Οι γαλακτοβάκιλλοι ανήκουν στην ομάδα των κύριων βακτηρίων που συμμετέχουν στη διατήρηση της υγείας της κολπικής χλωρίδας. Διασπούν το γλυκογόνο που βρίσκεται στον κολπικό βλεννογόνο και εν συνεχεία παράγεται γαλακτικό οξύ δημιουργώντας ένα όξινο περιβάλλον. Το pH του κόλπου κυμαίνεται μεταξύ 3,8 και 4,5. Η φυσική αυτή οξύτητα είναι σημαντική, διότι τα βακτήρια που προκαλούν νοσήματα δεν αναπαράγονται εύκολα σε όξινα περιβάλλοντα. Τα τοιχώματα του κόλπου συνεχώς παράγουν εκκρίσεις που εξυπηρετούν την λίπανση, τον αυτοκαθαρισμό και τη διατήρηση της κατάλληλης οξύτητας για την πρόληψη των λοιμώξεων. Αυτές οι εκκρίσεις είναι φυσιολογικές και περιστασιακά μπορεί να υπάρχει κάποια μυρωδιά η οποία όμως δεν πρέπει να καλυφθεί από αρωματικές πλύσεις σώματος. Φυσικά, εάν υπάρξει μια νέα οσμή που είναι περίεργη ή έντονη, επισκεφτείτε έναν γιατρό. Είναι απολύτως φυσιολογικό να βλέπετε τις εκκρίσεις που μπορεί να είναι λεπτές ή παχιές, στο εσώρουχό σας στο τέλος της ημέρας. Αυτό είναι το αποτέλεσμα των προσπαθειών καθαρισμού του κόλπου σας. Ο καθαρισμός με σαπούνι είναι κακή ιδέα επειδή μπορεί να αλλάξει τη φυσική ισορροπία, οδηγώντας σε προβλήματα, ακόμα και βακτηριακή κολπίτιδα.

Τα τοιχώματα του κόλπου παράγουν εκκρίσεις για τη διατήρηση του κατάλληλου pH και την πρόληψη των λοιμώξεων

Ο κόλπος περιέχει έναν εξαιρετικά εξειδικευμένο στρατό βακτηρίων που εργάζονται όλο το εικοσιτετράωρο για να διατηρήσει το κολπικό pH υγιές και ισορροπημένο. Αυτός ο στρατός εξειδικευμένων βακτηρίων υπάρχει με μοναδικό σκοπό τη διατήρηση του κολπικού pH σε βέλτιστο επίπεδο για την αποτροπή άλλων εχθρικών βακτηρίων. Στον κόλπο συνυπάρχουν σε αρμονία πολλών ειδών βακτήρια και το πρόβλημα

30 | περί υγείας |

“

Αυτοκαθαρισμός

Οι γαλακτοβάκιλλοι Για να αποφύγετε να διαταράξετε την ισορροπία των βακτηρίων στον κόλπο σας, δεν πρέπει ποτέ να κάνετε ντους εσωτερικά γιατί αυτό ξεπλένει

όλα τα καλά βακτήρια. Επίσης πρέπει να αποφεύγετε τη χρήση προϊόντων με βάση το ταλκ. Έχει κάποιες φορές προταθεί η εισαγωγή κρύου αγγουριού στον κόλπο με τον ισχυρισμό ότι η περιεκτικότητα σε βιταμίνες των φρούτων βοηθά στην απολύμανση και τη διατήρηση μιας ευχάριστης μυρωδιάς. Αλλά η Δρ. Τζεν Γκούντερ, Καναδή γυναικολόγος, προειδοποίησε ότι «εάν έχετε κόλπο, σίγουρα δεν πρέπει να το κάνετε αυτό». Οι προσπάθειες καθαρισμού με αυτόν τον τρόπο μπορούν να προκαλέσουν περισσότερο κακό παρά καλό. Η ιδέα ότι απαιτείται κάποιο είδος κολπικού καθαρισμού, είτε πρόκειται για ξεφλουδισμένο αγγούρι είτε για άλλα που πωλούνται στα φαρμακεία, είναι μισογυνισμός, ντυμένος ως υγειονομική περίθαλψη, έγραψε η Γκούντερ στο blog της. «Οι κόλποι δεν είναι βρώμικοι». Και πρόσθεσε: «Η πλύση, ο καθαρισμός, οι ατμοί, το ξύδι, τα προϊόντα εξισορρόπησης του pH, η αλόη, το σκόρδο ή οτιδήποτε άλλο έχουν πραγματική δυνατότητα να βλάψουν τα καλά βακτήρια διαταράσσοντας την επιφάνεια του βλεννογόνου. Βλάπτοντας τους γαλακτοβάκιλλους και τον βλεννογόνο, οι προσπάθειες καθαρισμού του κόλπου αυξάνουν τον κίνδυνο μιας γυναίκας να προσβληθεί από γονόρροια ή HIV εάν εκτεθεί. Παραδόξως, προκαλείται επίσης οσμή». Σημειώστε ότι η παρουσία γαλακτοβάκιλλων στον κόλπο συνδέεται με χαμηλότερο κίνδυνο λοιμώξεων από σεξουαλικές μεταδιδόμενες ασθένειες όπως χλαμύδια, γονόρροια και HIV, και χαμηλότερες πιθανότητες για άλλα προβλήματα, συμπεριλαμβανομένης της πυελικής φλεγμονώδους νόσου. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο γαλακτοβάκιλλος παράγει πολύ γαλακτικό οξύ, μειώνοντας το pH του κόλπου, γεγονός που τον καθιστά όξινο και εχθρικό στα παθογόνα. u

VETALAINES_R 04/11/2020 3:34 μ.μ. Page 31

Τι κοινό έχει το παντζάρι και το φραγκόσυκο; Τις βεταλαΐνες φυσικά Eχουν βρεθεί περί τα 24 διαφορετικά μόρια βεταλαϊνών στα φραγκόσυκα. Του Θάνου Ξυδόπουλου

ε αντίθεση με άλλα αντιοξειδωτικά που μπορεί να βρίσκονται σε πολλά τρόφιμα, οι τροφές που περιέχουν σημαντικές ποσότητες βεταλαϊνών δεν είναι πολλές. Οι βεταλαΐνες βρίσκονται στα παντζάρια που ευτυχώς υπάρχουν σε κάθε σουπερμάρκετ και στα φραγκόσυκα που όμως δεν είναι πολύ προσιτά στο μέσο καταναλωτή. Μικρότερες ποσότητες υπάρχουν στο σπανάκι, τον αμάρανθο και το κινόα. Στα παντζάρια και τα φραγκόσυκα έχουν βρεθεί περί τα 24 διαφορετικά μόρια βεταλαϊνών ενώ στα άλλα φυτά το πολύ 12 είδη. Οι βεταλαΐνες βρίσκονται στα παντζάρια σε συγ-

κέντρωση 300-600 mg ανά κιλό και του δίνουν το κόκκινο χρώμα του. Εκτός από αντιοξειδωτικές ουσίες, οι βεταλαΐνες προσφέρουν χρώμα στα τρόφιμα. Όλοι μας γοητευόμαστε από τα χρώματα των τροφίμων και οι βεταλαΐνες είναι από τις πιο σημαντικές και ασφαλείς φυσικές χρωστικές ουσίες που χρησιμοποιεί η βιομηχανία τροφίμων. Χρησιμοποιούνται για να χρωματίζουν π.χ. παγωτά και καραμέλες, αν και η ποσότητα σε αυτά τα τρόφιμα σπάνια υπερβαίνει τα 50 mg ανά κιλό λόγω του ισχυρού χρωματισμού που προκαλούν. Οι βεταλαΐνες διακρίνονται σε δύο τύπους: τις βήτακυανίνες που είναι βιολετί ή κόκκινες και τις βήταξανθίνες που είναι κίτρινες. Στην πρώτη κατηγορία

πιο γνωστή είναι η βητανίνη η οποία βρίσκεται στα παντζάρια σε συγκέντρωση 300-600 mg και δημιουργεί το κόκκινο χρώμα τους, ενώ στη δεύτερη κατηγορία πιο γνωστή είναι η ινδεξανθίνη. Παρότι χρησιμοποιούνται ευρέως ως χρωστικές ουσίες, οι βεταλαΐνες δεν έχουν μελετηθεί τόσο καλά όσο άλλες χρωστικές όπως οι ανθοκυανίνες και τα καροτενοειδή. Από το 1998, όταν παρατηρήθηκε για πρώτη φορά η αντιοξειδωτική τους δράση, οι ενδείξεις για τα οφέλη τους όλο και μεγαλώνουν. Η έρευνα δείχνει πως έχουν δυνατότητες καταπολέμησης των καρδιακών και άλλων ασθενειών, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου.

10 οφέλη των βεταλαϊνών Σύμφωνα με την επιστημονική έρευνα, οι βεταλαΐνες είναι εξαιρετικού ενδιαφέροντος διότι έχουν τα εξής αποτελέσματα: Δρουν κατά της οξείδωσης της LDL (κακής) χοληστερόλης. Αυτό είναι σημαντικό διότι η οξείδωση της χοληστερόλης θεωρείται κρίσιμο σημείο στη διαδικασία της αθηροσκλήρωσης. Προστατεύουν επίσης την καρδιά μειώνοντας τα επίπεδα της ομοκυστεΐνης η οποία συμβάλλει στην αθηροσκλήρωση και σχετίζεται με τη φλεγμονή των αιμοφόρων αγγείων. Ακόμη, μειώνουν την C-αντιδρώσα πρωτεΐνη, έναν γενικό δείκτη φλεγμονής. Προάγουν την κυτταρική δομή, την επιδιόρθωση και την αναγέννηση των κυττάρων, ειδικά στο συκώτι το οποίο αποτελεί το κέντρο της αποτοξίνωσης του οργανισμού. Διεγείρουν τη λειτουργία των ηπατικών κυττάρων αυξάνοντας την παρα-

γωγή ενζύμων που αποτοξινώνουν το συκώτι (καταλάση και γλουταθειόνη). Λόγω της γλουταθειόνης, είναι σε θέση να αποτοξινώσουν και να καθαρίσουν το αίμα από τοξίνες, βαρέα μέταλλα και απόβλητα καθιστώντας τα υδατοδιαλυτά, με αποτέλεσμα να εξέρχονται από το σώμα μέσω των ούρων -γι' αυτό αναφέρονται ως αποτοξινωτικά του αίματος. Μειώνουν τις λιπαρές εναποθέσεις στο συκώτι. Αυτές οι εναποθέσεις υπάρχουν λόγω διαβήτη, κατάχρησης αλκοόλ, ανεπάρκειας αμινοξέων και παχυσαρκίας. Οι άμεσες επιδράσεις στο συκώτι παρέχουν μια αξιοσημείωτη προστασία του σώματος από τις τοξίνες του αέρα, του νερού και των τροφίμων. Αποκαθιστούν τη δύναμη σε κυτταρικό επίπεδο μειώνοντας τυχόν τοξίνες που γειτνιάζουν με τα κύτταρα, κάτι που επιτρέπει στα θρεπτικά συστατικά να εισέλθουν πιο εύκολα μέσα στα κύτταρα.

Η ινδεξανθίνη προστατεύει τα ερυθρά αιμοσφαίρια από την οξείδωσή τους. Τα ερυθρά αιμοσφαίρια του αίματος είναι εύκολο να οξειδωθούν λόγω του υψηλού οξυγόνου και των υψηλών ποσοτήτων σιδήρου τους. Τα οξειδωμένα ερυθρά αιμοσφαίρια προκαλούν επιδείνωση της λειτουργίας των κυττάρων. Εμποδίζουν την υπεροξείδωση των λιπιδίων των κυτταρικών μεμβρανών. Βοηθούν στην εξισορρόπηση των μετάλλων: κάλιο - μαγνήσιο στο εσωτερικό των κυττάρων, και νάτριο - ασβέστιο έξω από το κύτταρα. Αυτό βοηθάει να διατηρηθεί η ακεραιότητα των κυττάρων. Λόγω της εκπληκτικής αποτοξινωτικής τους ικανότητας μειώνουν προβλήματα του δέρματος όπως είναι π.χ. η ακμή. Επίσης, αναζωογονούν και τρέφουν το δέρμα διατηρώντας το ενυδατωμένο. Στα ζώα, τα κόκκινα παντζάρια φαίνεται πως έχουν αντικαρκινικό αποτέλεσμα. Σε διάφορα μοντέλα πειραματόζωων, η χορήγηση βεταλαϊνών στο πόσιμο νερό τους, σε χαμηλές δόσεις, μειώνει την εμφάνιση καρκινικών όγκων στο δέρμα, τους πνεύμονες,

7. 8. 9.

το συκώτι, το κόλον και τον οισοφάγο. Αυτά τα αποτελέσματα έχουν παρακινήσει για περαιτέρω έρευνα στη διερεύνηση των αντικαρκινικών επιδράσεων του εκχυλίσματος κόκκινων παντζαριών στον άνθρωπο. Η πρώτη μελέτη που έφερε τα παντζάρια στο προσκήνιο ήταν το 2010, όταν φάνηκε πως ο χυμός παντζαριού αυξάνει τη ροή του αίματος στον εγκέφαλο σε ηλικιωμένα άτομα. Τα παντζάρια περιέχουν αρκετά νιτρώδη (ενώσεις αζώτου) που ο οργανισμός τα μετατρέπει στη συνέχεια σε μονοξείδιο του αζώτου το οποίο βοηθάει στη διαστολή των αρτηριών. Αυτός είναι ο λόγος που αυξάνεται η ροή του αίματος στον εγκέφαλο. Ορισμένοι θεωρούν ότι ο χυμός παντζαριού είναι καλύτερος από την κατανάλωση βραστού παντζαριού γιατί η θέρμανση μειώνει τα θρεπτικά συστατικά του. u

10.

| περί υγείας | 31

PATRIKH FIGOYRA XATZH_L 04/11/2020 5:16 μ.μ. Page 32

Η πατρική φιγούρα στην παιδική ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη Η έννοια του πατρικού ρόλου, αλλά κυρίως αυτού που ονομάζουμε πατρική λειτουργία, δεν συναντάται συχνά σε έρευνες και στον καθημερινό λόγο, έχει όμως μεγάλη σημασία.

ε κάθε εποχή που διανύει η ανθρωπότητα την απασχολούν μοναδικά θέματα. Ένα ζήτημα σταθμός που κατά τη γνώμη μας θα επηρεάσει και θα διαμορφώσει τα παιδιά που γεννιούνται σήμερα είναι ο διαφοροποιημένος ρόλος του πατέρα και της μητέρας που ευτυχώς έχει αλλάξει με θετικό πρόσημο. Οι γονείς ενδιαφέρονται και επενδύουν αρκετά στην ψυχική υγεία των παιδιών τους και το “στίγμα” ότι προσέγγισαν ένα χώρο με ειδικούς έχει αρχίσει να εξαλείφεται. Ωστόσο παρόλο που ολοένα και περισσότεροι γονείς προσεγγίζουν τους χώρους για να λάβουν βοήθεια για τα παιδιά τους υπάρχουν ζητήματα που μας δείχνουν ότι κάτι χρειάζεται να αλλάξει στον τρόπο που η ελληνική κοινωνία λογίζει τον γονικό ρόλο. Κυρίως αυτό που μας βάζει σε σκέψεις είναι το γεγονός ότι παρατηρούμε στις συνεδρίες μας με γονείς πως ο ρόλος της μητέρας στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού ενδέχεται να υπερισχύει χωρίς η ίδια η μητέρα να το καταλαβαίνει. Έτσι με τον τρόπο της υπάρχει η πιθανότητα να μην είναι βοηθητική ως προς το να εμπεριέξει τον “τρίτο” στη δυαδική της σχέση με το παιδί και έτσι να αναπτυχθεί η λεγόμενη “τριαδικότητα” που είναι τόσο αναγκαία για την βιοψυχοκοινωνική εξέλιξη του παιδιού. Αυτό που επίσης σταθερά παρατηρείται είναι οι παιδοκεντρικές οικογένειες. Οικογένειες δηλαδή που σχεδόν όλα περιστρέφονται γύρω από τα παιδιά χωρίς να υπάρχει ένας ενδιάμεσος μοναδικός χώρος για το ζευγάρι για να μπορεί να θωρακιστεί και να δουλέψει τόσο τον συντροφικό του ρόλο όσο και το γονικό, γεγονός που αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για την ψυχική υγεία όλης της οικογένειας. Παρατηρούμε συχνά γονείς που δίνουν “αμάσητη” τροφή στα παιδιά τους προσπαθώντας να κάνουν τα τέλεια μωρά, τα μωρά που είναι αυτόνομα, ανεξάρτητα, τα μωρά που αναπτύσσονται γρηγορότερα από αυτό που η ίδια η φύση έχει ορίσει με πρακτικές οι οποίες στο μέλλον θα απασχολήσουν όπως φαίνεται τους χώρους ψυχικής υγείας. Πατέρες οι οποίοι συχνά επιτρέπουν στις συζύγους τους να κάνουν οτιδήποτε εκείνες θεωρούν σωστό χωρίς να αναλαμβάνουν να σκεφτούν ή και να διαφωνήσουν για τον τρόπο διαπαιδαγώγησης των παιδιών τους. Επιτρέπουν δηλαδή με έναν ασυνείδητο τρόπο στις συζύγους τους να λειτουργήσουν ως “μητέρες” όλων των μελών στο σπίτι και αυτό είναι που τους φέρνει σε αρκετή δυσκολία φοβούμενοι την πιθανή σύγκρουση, όπως μας αναφέρουν συχνά.

Πώς όμως άραγε επηρεάζουν όλα αυτά την ψυχική υγεία των παιδιών; Αυτές οι σκέψεις γεννήθηκαν και πήραν πνοή μέσα από την ομάδα της πατρικής λειτουργίας που λειτουργεί τα τελευταία

32 | περί υγείας |

Γράφει η κοινωνική λειτουργός, Μαριάννα Χατζή

τρία χρόνια στο Σπίτι Συναισθημάτων και που έχει σκοπό ως πρόγραμμα να εισάγει τους συμμετέχοντες τόσο στον ψυχαναλυτικό τρόπο σκέψης όσο και να τους δώσει ένα χώρο να σκεφθούν, να συζητήσουν, να παρατηρήσουν, να εξελιχθούν ως προς το ρόλο τους. Η έννοια του πατρικού ρόλου αλλά κυρίως αυτού που ονομάζουμε πατρική λειτουργία, δεν συναντάται τόσο συχνά στην βιβλιογραφία και στον καθημερινό λόγο. Έχει όμως μεγάλη σημασία για τα παιδιά, τους εφήβους και για τα ζεύγη, τούτη η παρουσία, να μην μένει καθαρά σε μια κοινωνική συμβολοποίηση αλλά να ορίζεται και συναισθηματικά, να νοηματοδοτείται συνεχώς καθώς το οικογενειακό περιβάλλον, η σύγχρονη πυρηνική οικογένεια δοκιμάζεται, επαναπροσδιορίζεται, προχωρά, ενδυναμώνοντας ταυτόχρονα την τριαδικότητα των σχέσεων, το όριο ανάμεσα στην έντονη δυναμική παιδιού και μητέρας.

Υπάρχει όμως πρώιμος δεσμός βρέφους- πατέρα; Αν και ο πατέρας μπορεί να γίνει αντικείμενο αγάπης (ο αρνητικός Οιδίποδας), λίγα έχουν ειπωθεί για την πρωταρχική αγάπη του βρέφους για τον πατέρα. Ακόμα λιγότερα πράγματα λέγονται για τους πατέρες που αναπτύσσουν έναν θετικό πρώιμο δεσμό με το βρέφος. Πιο πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι ο πατέρας έχει άμεση επίδραση στην ανάπτυξη του παιδιού, η οποία εμπλουτίζεται από το δεσμό του με το μωρό από

τη βρεφική ηλικία. Η στάση της μητέρας διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο η οποία λειτουργεί ως διαμεσολαβητής στη δημιουργία του δεσμού του πατέρα με το βρέφος. Οι σύγχρονες – μοντέρνες θα λέγαμε τάσεις σχεδόν αποκλείουν τον πατέρα από την εγκαθίδρυση μιας τριαδικότητας που θα θωρακίσει ψυχικά το παιδί. Πρακτικές που δεν διαφοροποιούν τα παιδιά από τη μητέρα αλλά τα περικλείουν κι άλλο γύρω από αυτή οδηγούν τον πατέρα πολλές φορές σε μια παθητική επιθετικότητα, ενώ με αυτό τον τρόπο οι συναισθηματικές δυσκολίες των παιδιών θα φανούν στα πρώτα χρόνια της ζωής με διάφορα εναλλασσόμενα κυρίως «συμπτώματα» τα οποία θα φέρουν μια οικογένεια σε ένα χώρο ψυχικής υγείας για διερεύνηση και αναζήτηση των αιτιών αλλά κυρίως μιας μαγικής λύσης εξαφάνισης ενός “ενοχλητικού συμπτώματος”.

Ας φωτίσουμε όμως λίγο παραπάνω την έννοια της πατρικής λειτουργίας Οι πατέρες όπως και οι μητέρες, έχουν επίσης ανάγκη να επαναβιώσουν τις πρώιμες σχέσεις με τα σημαντικά πρόσωπα από το παρελθόν τους και προσδοκούν από τα παιδιά τους να αποτελέσουν αυτόν τον σύνδεσμο. Οι πατέρες θέλουν να εξασφαλίσουν τη συνέχεια τους, το μοναδικό δρόμο για την αθανασία, όπως αναφέρει ο Freud στην ερμηνεία των ονείρων (Freud, 1955). Ο Freud έδωσε στους γιους του ονόματα ανθρώπων που αγαπούσε και θαύμαζε. Το έθιμο να δίνεται στο γιο το πρώτο όνομα, το οποίο επίσης ο πατέρας κληρονόμησε από τον πατέρα του, αποτελεί απόδειξη της ισχυρής ενόρμησης διατήρησης της συγγένειας και της ανάγκης να βρίσκει κανείς στο παιδί του αγαπημένα χαρακτηριστικά των προγόνων του.

Ο πατέρας διακατέχεται από σκέψεις και συναισθήματα όπως: n Θα μπορέσω να απελευθερώσω χρόνο από τη δουλειά μου; n Θα είμαι άραγε ένας φροντιστικός πατέρας για το παιδί και για τη σύντροφό μου; n Πώς σχετίστηκα τελικά και κατ΄ουσίαν με τον δικό μου πατέρα, με τη δική μου μητέρα; n Τι αναμένω από τα παιδιά μου; n Πώς θα καταφέρω να δημιουργήσω ουσιαστικές σχέσεις με τους σημαντικούς για μένα ανθρώπους; n Θα είμαι μέρος του σπιτιού ή απλά ένας φιλοξενούμενος που φέρνει τα χρήματα; u

SANOFI_UCB_R 04/11/2020 3:35 μ.μ. Page 33

Οι γυναίκες με χρόνιες φλεγμονώδεις νόσους μπορούν και θα τα καταφέρουν! Με αφορμή την καμπάνια «Advantage Hers», ήρθε η ώρα οι γυναίκες που πάσχουν από χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα να ενημερωθούν, να ενθαρρυνθούν και να ενδυναμωθούν.

Θετικά αποτελέσματα για τη μονοθεραπεία με cemiplimab Το cemiplimab αποτελεί το πρώτο ερευνητικό φάρμακο που καταδεικνύει κλινικό όφελος στο προχωρημένο βασικοκυτταρικό καρκίνωμα.

ε μια έκτακτη παρουσίαση στο πλαίσιο του φετινού διαδικτυακού συνεδρίου της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ESMO), ανακοινώθηκαν θετικά αποτελέσματα από την κύρια μελέτη Φάσης 2 για το cemiplimab, τον αναστολέα της πρωτεΐνης προγραμματισμένου κυτταρικού θανάτου (PD-1), σε ασθενείς με τοπικά προχωρημένο βασικοκυτταρικό καρκίνωμα που είχαν εμφανίσει εξέλιξη της νόσου ή ανοχή σε θεραπεία με έναν αναστολέα του σηματοδοτικού μονοπατιού Hedgehog (HHI). Τα δεδομένα θα αποτελέσουν τη βάση για την κατάθεση εγκριτικών φακέλων στις ρυθμιστικές αρχές στις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση μεταξύ άλλων. «Το προχωρημένο βασικοκυτταρικό καρκίνωμα μπορεί να γίνει μια αδυσώπητη, άκρως παραμορφωτική νόσος και δεν υπάρχουν εγκεκριμένες θεραπευτικές επιλογές από τη στιγμή που ένας ασθενής εμφανίσει εξέλιξη της νόσου ή ανοχή σε αναστολείς του σηματοδοτικού μονοπατιού Hedgehog», δήλωσε ο Αλέξανδρος Στρατηγός, M.D., Καθηγητής Δερματολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πα-

νεπιστημίου Αθηνών στο Νοσοκομείο Ανδρέας Συγγρός και ερευνητής της μελέτης. «Είναι η πρώτη φορά που μια προοπτική μελέτη ενός ερευνητικού φαρμάκου δείχνει κλινικό όφελος στον συγκεκριμένο πληθυσμό ασθενών και τα δεδομένα του cemiplimab προσφέρουν ελπίδα για αυτόν τον δύσκολα αντιμετωπίσιμο τύπο καρκίνου». Σύμφωνα με την ανεξάρτητη κεντρική αξιολόγηση, το ποσοστό αντικειμενικής ανταπόκρισης (ORR) ήταν 31% για τους ασθενείς που έλαβαν θεραπεία με cemiplimab, με διάμεση παρακολούθηση 15 μηνών. Στο ποσοστό αυτό περιλαμβάνονται ποσοστό πλήρους ανταπόκρισης που ανήλθε σε 6% και ποσοστό μερικής ανταπόκρισης που ανήλθε σε 25%. Το cemiplimab αναπτύσσεται από κοινού από τη Regeneron και τη Sanoﬁ στο πλαίσιο μίας συμφωνίας παγκόσμιας συνεργασίας. Η χρήση του cemiplimab για την αντιμετώπιση του προχωρημένου βασικοκυτταρικού καρκινώματος είναι υπό έρευνα και δεν έχει αξιολογηθεί πλήρως από καμία ρυθμιστική αρχή.u

«Advantage Hers» είναι μια καμπάνια της παγκόσμιας βιοφαρμακευτικής εταιρείας UCB που σχεδιάστηκε για να επισημάνει τις ανεκπλήρωτες ανάγκες και τις μοναδικές προκλήσεις των γυναικών που ζουν με ένα συγκεκριμένο υποσύνολο χρόνιων φλεγμονωδών νόσων, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η αξονική σπονδυλαρθρίτιδα, η ψωριασική αρθρίτιδα και η ψωρίαση και που έρχεται για να αποδείξει ότι καμία γυναίκα που ζει με μια χρόνια φλεγμονώδη νόσο δεν πρέπει να αφήσει την πάθησή της να εμποδίσει τα όνειρά της.

Η Caroline Wozniacki τα κατάφερε! Εσύ γιατί όχι; Το κεντρικό πρόσωπο της καμπάνιας «Advantage Hers» είναι η παγκοσμίου φήμης πρωταθλήτρια τένις Caroline Wozniacki, η οποία το 2018 διεγνώσθη με ρευματοειδή αρθρίτιδα. Μάλιστα, τη χρονιά αυτή είχε φτάσει στο απόγειο της καριέρας της, και ενώ η ρευματοειδής αρθρίτιδα θα μπορούσε να αποτελέσει μεγάλο εμπόδιο στην… αγάπη μεταξύ της αθλήτριας και των γηπέδων τένις, εκείνη συνέχισε να αθλείται κανονικά μέχρι και τον Ιανουάριο του 2020. Η αθλήτρια όχι μόνο δεν τα παράτησε, αλλά θέλησε να γίνει «συνήγορος ασθενούς», περιγράφοντας το προσωπικό της ταξίδι με τη ρευματοειδή αρθρίτιδα στον κόσμο. Η Wozniacki μοιράζεται το ταξίδι της αυτό στα μέσα κοινωνικής της δικτύωσης - από τους αρχικούς αγώνες της μέχρι να φτάσει στη διάγνωση, στις προσαρμογές που κάνει στη ζωή της αυτήν τη στιγμή, μέχρι και τους στόχους που έχει για το μέλλον - για να εμπνεύσει, να ενθαρρύνει και να ενδυναμώσει άλλες γυναίκες που ζουν με αυτές τις χρόνιες φλεγμονώδεις νόσους να αναλάβουν πιο ενεργό ρόλο στη φροντίδα τους. Για να μάθετε περισσότερα, επισκεφθείτε τον ιστότοπο: https://www.ucb.com/ advantage-hers/gr\.u

| περί υγείας | 33

METFORMINH_L 04/11/2020 3:36 μ.μ. Page 34

Γιατί όλοι μιλάνε για τη μετφορμίνη Το φάρμακο εξετάζεται σε κλινικές δοκιμές ως μια γενική θεραπεία κατά της γήρανσης.

Αντιγηραντικό χάπι Πριν λίγα χρόνια, οι ερευνητές παρατήρησαν ένα περίεργο φαινόμενο με τη μετφορμίνη. Οι άνθρωποι που λάμβαναν το φάρμακο, είχαν μια

πιο υγιή ζωή, έστω και αν είχαν διαβήτη. Οι ασθενείς που έλαβαν μετφορμίνη εμφάνισαν χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας όχι μόνο σε σύγκριση με τους διαβητικούς αλλά και σε σύγκριση με τους μη διαβητικούς, όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές. Αλλα αποτελέσματα περιελάμβαναν λιγότερο καρκίνο και λιγότερες καρδιαγγειακές παθήσεις σε αυτούς που υποβάλλονται σε θεραπεία με μετφορμίνη. Στα ποντίκια φάνηκε ότι ακόμα και μια πολύ χαμηλή δόση μετφορμίνης αύξησε τη διάρκεια ζωής κατά περίπου 6%. Αυτή η παράταση ζωής αντιστοιχεί σε πέντε επιπλέον ανθρώπινα χρόνια. Μια μελέτη που περιέλαβε πάνω από 41.000 άτομα που λάμβαναν μετφορμίνη, ηλικίας από 68 έως 81 ετών, βρήκε ότι το φάρμακο μείωσε την πιθανότητα άνοιας, καρδιαγγειακών παθήσεων και κατάθλιψης. Το φάρμακο καταστέλλει, επίσης, τον καρκίνο αλλά όχι όλους τους τύπους. Η μετφορμίνη βοηθά το σώμα να επιδιορθώσει το DNA, κάτι που είναι κρίσιμο στην πρόληψη του καρκίνου. Πάνω από 25 μελέτες έχουν δείξει ισχυρή προστατευτική επίδραση, μερικές φορές τόσο μεγάλη όσο 40% κυρίως για τον καρκίνο του πνεύμονα, του παχέος εντέρου, του παγκρέατος και του μαστού. Αυτά δεν είναι απλώς αριθμοί, είναι άνθρωποι των οποίων η ζωή βελτιώθηκε με τη χρήση ενός φαρμάκου που κοστίζει όσο ένα φλιτζάνι καφές.

Κλινικές μελέτες

“

Η ομορφιά της μετφορμίνης είναι ότι επηρεάζει πολλές ασθένειες. Για παράδειγμα, φαίνεται ότι βοηθάει αρκετά στην περίπτωση του διαρρέοντος εντέρου, μιας κατάστασης που εμφανίζεται συχνότερα σε μεγαλύτερες ηλικίες. Ορισμένα μόρια καταστρέφουν τις συνδέσεις των κυττάρων που σχηματίζουν την επένδυση του εντέρου (επιθήλιο). Ετσι, τα μικρόβια και οι τοξίνες που βρίσκονται στο έντερο διαρρέουν μέσω των κενών που δημιουργούνται προς την κυκλοφορία του αίματος και προκαλούν μια ποικιλία ασθενειών που συνδέονται με τη χρόνια φλεγμονή, όπως η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, η άνοια, η αθηροσκλήρωση, η ίνωση του ήπατος, ο καρκίνος, ο διαβήτης και η αρθρίτιδα. Μια εργαστηριακή μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Life Science Alliance, βρήκε ότι η μετφορμίνη κάνει πιο σφιχτές τις συνδέσεις των κυττάρων του εντερικού επιθηλίου. Η μετφορμίνη εξετάζεται επί του παρόντος σε κλινικές δοκιμές ως μια γενική θεραπεία κατά της γήρανσης. Μια πρωτοποριακή μελέτη που εγκρίθηκε από τον αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων που ονομάζεται Targeting Aging with Metformin (TAME) θα τεστάρει σε 3.000 άτομα το ρόλο της μετφορμίνης για μια περίοδο έξι ετών.

Η μετφορμίνη ενεργοποιεί το ένζυμο AMPK που διαδραματίζει βασικό ρόλο στη γήρανση

“

μετφορμίνη είναι ένα φάρμακο πρώτης γραμμής για το διαβήτη που υπάρχει από το 1957 και έχει συνταγογραφηθεί σε εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Πρόκειται για τη συνθετική μορφή ενός συστατικού που βρίσκεται στο φυτό Galega oﬃcinalis (ήμερο τριφύλλι) και χρησιμοποιούνταν στα μεσαιωνικά χρόνια για την αντιμετώπιση της συχνοουρίας. Αυτό που κάνει η μετφορμίνη είναι ότι αναστέλλει την φυσιολογική απόκριση του ήπατος που προκαλείται από την ορμόνη γλυκαγόνη, διεγείροντας την ενδοκυτταρική σύνθεση του γλυκογόνου, κάτι που μειώνει τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα. Βοηθά, επίσης, στη βελτίωση της κυτταρικής ευαισθησίας στην ινσουλίνη, που είναι η υποκείμενη βιοχημική αποτυχία στην περίπτωση του διαβήτη τύπου 2. Φαίνεται, ωστόσο, ότι το φάρμακο είναι αποτελεσματικό όχι μόνο στον έλεγχο της γλυκόζης αλλά και στον έλεγχο της φλεγμονής, και κυρίως της ηπατικής φλεγμονής. Επιπλέον, προκαλεί απώλεια βάρους, κάτι που δεν είναι πλήρως κατανοητό γιατί συμβαίνει. Αυτό, όμως, που έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον των ερευνητών είναι ότι η μετφορμίνη καθυστερεί την έναρξη μιας σειράς ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία.

Ποιες παρενέργειες έχει η μετφορμίνη Η μετφορμίνη δεν είναι ελεύθερη παρενεργειών. Σε γενικές γραμμές, θεωρείται ασφαλές φάρμακο, διότι μέχρι σήμερα δεν φαίνεται να προκαλεί βλάβες σε άλλες λειτουργίες, αν και μπορεί να προκαλέσει μια αρχική γαστρεντερική δυσφορία έως ότου υπάρξει μια προσαρμογή του οργανισμού.

34 | περί υγείας |

Μπορεί, όμως, να προκαλέσει μια εξαιρετικά σπάνια πάθηση που ονομάζεται γαλακτική οξέωση,

κατά την οποία το σώμα παράγει γαλακτικό οξύ με μεγαλύτερη ταχύτητα από αυτή με την οποία το

διασπά, κάτι το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε νεφρική ανεπάρκεια. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι η πρόσληψη μετφορμίνης σχετίζεται με υψηλότερο κίνδυνο ανεπάρκειας βιταμινών του συμπλέγματος Β και μια μελέτη του 2018 διαπίστωσε ότι μπορεί να μειώσει την αερόβια ικανότητα.u

_ADDS 04/11/2020 3:36 μ.μ. Page 1

PSARIA_x2 04/11/2020 3:37 μ.μ. Page 36

Γιατί δεν πρέπει να τρώτε ξιφία και άλλα μεγάλα ψάρια Ορισμένες μελέτες δεν έχουν βρει όφελος από την κατανάλωση ψαριών και αιτία ίσως είναι οι υψηλές ποσότητες υδραργύρου. Τα αρπακτικά ψάρια έχουν 10-20 φορές παραπάνω υδράργυρο από τα μικρά ψάρια.

α ψάρια θεωρούνται από τα πιο υγιεινά τρόφιμα που μπορείτε να φάτε γιατί είναι μια εξαιρετική πηγή πρωτεϊνών, βιταμίνης D και άλλων μικροθρεπτικών συστατικών, και κυρίως επειδή προσφέρουν τα υγιεινά λιπαρά ωμέγα-3 μακριάς αλυσίδας που δεν υπάρχουν αλλού. Αλλά ορισμένοι τύποι ψαριών μπορεί να περιέχουν υψηλά επίπεδα υδραργύρου, ενός μετάλλου που είναι τοξικό για το σώμα. Ορισμένα μέταλλα (π.χ. ψευδάργυρος, σίδηρος, χαλκός) είναι απαραίτητα σε μικρές ποσότητες αλλά μπορούν να δημιουργήσουν πρόβλημα όταν βρίσκονται πάνω από κάποιο όριο. Ο υδράργυρος είναι απολύτως τοξικός ακόμα και στις πιο μικρές ποσότητες προσβάλλοντας το νευρικό σύστημα και άλλα όργανα όπως είναι η καρδιά, τα νεφρά και το συκώτι. Όταν βρεθεί στο ανθρώπινο σώμα δεν απεκκρίνεται εύκολα γιατί είναι ένα βαρύ μέταλλο -14 φορές βαρύτερος από το νερό. Ο υδράργυρος βρίσκεται στον αέρα, το νερό και το έδαφος. Απελευθερώνεται στο περιβάλλον με διάφορους τρόπους, μέσω των ηφαιστείων και των βιομηχανικών εγκαταστάσεων. Ο άνθρωπος μπορεί να εκτεθεί στον υδράργυρο μέσω της εισπνοής και της διατροφής. Η κατανάλωση ψαριών είναι μια σημαντική πηγή έκθεσης στον υδράργυρο τόσο για τον άνθρωπο όσο και για τα ζώα. Από τον αέρα, ο υδράργυρος πέφτει με τη βροχή στο έδαφος και καταλήγει στις θάλασσες και τις λίμνες. Εκεί ορισμένοι μικροοργανισμοί τον μετατρέπουν σε μια μορφή που λέγεται μεθυλυδράργυρος. Το θαλασσινό νερό περιέχει ελάχιστες συγκεντρώσεις αλλά τα θαλάσσια φυτά όπως τα φύκια απορροφούν τον μεθυλυδράργυρο. Τα μικρά ψάρια τρώνε τους μικροοργανισμούς και τα φύκια, απορροφώντας τον υδράργυρο ο οποίος ενώνεται σφιχτά στις πρωτεΐνες τους. Τα μεγαλύτερα ψάρια τρώνε τα μικρά και συσσωρεύουν υδράργυρο. Καθώς το μέταλλο δεν εκκρίνεται εύκολα από το σώμα των ψαριών, τα επίπεδά του αυξάνονται με την πάροδο του χρόνου, μια διαδικασία που είναι γνωστή ως βιοσυσσώρευση. Τελικά, όσο μεγαλύτερο είναι ένα ψάρι και όσο πιο πολλά χρόνια ζει τόσο περισσότερο υδράργυρο περιέχει.

Τα ασφαλή όρια του υδραργύρου Λόγω των ωμέγα-3 λιπαρών που περιέχουν τα ψάρια, η American Heart Association (AHA) και άλλοι οργανισμοί υγείας συνιστούν να τρώμε τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα λιπαρά ψάρια όπως π.χ. ο σολομός, η πέστροφα, οι σαρδέλες και ο τόνος αλκακόρ (albacore tuna) που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε ωμέγα-3. Αλλά όπως ο υδράργυρος συσσωρεύεται στους ιστούς των ψαριών, έτσι συσσωρεύετε και στο σώμα μας. Η μέτρηση του υδραργύρου μπορεί να γίνει ελέγχοντας τις συγκεντρώσεις στο αίμα και στα μαλλιά. Οι ειδικοί θεωρούν ότι τα επίπεδα υδραργύρου στο αίμα πρέπει να είναι κάτω από τα 5,0 mcg ανά λίτρο και στις τρίχες των μαλλιών πρέπει να είναι κάτω από 1,0 mcg ανά γραμμάριο. Πολλές φορές αυτό το επίπεδο ξεπερνιέται από τα άτομα που τρώνε τακτικά ψάρια. Μια αμερικανική μελέτη που περιέλαβε 89 άτομα διαπίστωσε ότι τα επίπεδα υδραργύρου κυμαίνονταν από 2,0 έως 89,5 mcg ανά λίτρο αίματος.

36 | περί υγείας |

Σχεδόν το 90% των συμμετεχόντων είχαν επίπεδα υδραργύρου στο αίμα τους πάνω από το όριο των 5,0 mcg. Οι ερευνητές σημείωσαν ότι τα άτομα που είχαν υψηλά επίπεδα υδραργύρου στο αίμα τους κατανάλωναν περισσότερα ψάρια. Το ίδιο έχουν δείξει και άλλες μελέτες, για παράδειγμα τα άτομα που τρώνε τακτικά μεγάλα ψάρια -όπως είναι ο ποταμίσιος λούτσος (τούρνα) και η πέρκα- έχουν υψηλά επίπεδα υδραργύρου στο σώμα τους. Η Αμερικανική Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος (EPA) θεωρεί ότι η μέγιστη ασφαλής ημερήσια πρόσληψη υδραργύρου είναι 0,1 μg (εκατομμυριοστά του γραμμαρίου) ανά κιλό σωματικού βάρους. Αυτό σημαίνει ότι ένα παιδί 45 κιλών φτάνει στο όριο της ασφαλούς δοσολογίας λαμβάνοντας 4,5 μg υδραργύρου την ημέρα ή 31,5 μg υδραργύρου την εβδομάδα. Ένας άνδρας 80 κιλών φτάνει το όριο όταν λαμβάνει 8,0 μg υδραργύρου την ημέρα ή 56 μg υδραργύρου την εβδομάδα. Από τους πιο συχνά καταναλώσιμους τύπους ψαριού είναι ο κονσερβοποιημένος τόνος του οποίου τα 100 στραγγισμένα γραμμάρια θα μπορούσαν να περιέχουν έως και 50 μg μεθυλυδραργύρου, κι αυτό σημαίνει ότι κατανάλωσή του πάνω από μια φορά την εβδομάδα θα μπορούσε να σας θέσει σε κίνδυνο. Πάντως, η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) είναι πιο ανεκτική στο ασφαλες όριο πρόσληψης μεθυλυδράργυρου θέτοντάς το στο 1,3 μg ανά κιλό σωματικού βάρους την εβδομάδα -αυτό είναι σχεδόν διπλάσιο του αμερικανικού ορίου.

Συνέπειες Πολλές μελέτες έχουν δείξει τον καταστροφικό ρόλο του υδραργύρου. Τα υψηλά επίπεδα έκθεσης μπορούν να οδηγήσουν σε θάνατο των εγκεφαλικών κυττάρων και σε επηρεάσουν τις λεπτές κινητικές δεξιότητες, τη μνήμη και την προσοχή, όπως έδειξε μια μελέτη σε 129 ενήλικες στη Βραζιλία. Ο υδράργυρος και τα άλλα βαριά μέταλλα έχουν συνδεθεί με παθήσεις όπως η νόσος Αλτσχάιμερ, η νόσος Πάρκινσον, ο αυτισμός και η κατάθλιψη. Επίσης, ο υδράργυρος συνδέεται με υψηλή αρτηριακή πίεση, αυξημένο κίνδυνο καρδιακών προσβολών και υψηλότερη «κακή» LDL χοληστερόλη. Μια μελέτη σε 1.800 άνδρες διαπίστωσε ότι εκείνοι με τα υψηλότερα επίπεδα είχαν διπλάσιες πιθανότητες να πεθάνουν από καρδιακά προβλήματα. Ο υδράργυρος έχει συνδεθεί ακόμα και με το μελάνωμα. Οι έγκυες, οι γυναίκες που θηλάζουν και αυτές που σκοπεύουν να μείνουν έγκυες πρέπει να προσέχουν τα είδη των ψαριών που καταναλώνουν. Η ύπαρξη υψηλών ποσοτήτων υδραργύρου σε ορισμένα είδη ψαριών ίσως να εξηγεί γιατί ορισμένες μελέτες δεν έχουν βρει όφελος από την κατανάλωση ψαριών, παρά το γεγονός ότι προσφέρουν τα ευεργετικά ωμέγα-3 λιπαρά. Παρότι η κατανάλωση ψαριών είναι μακράν η πιο σημαντική διατροφική πηγή έκθεσης στον υδράργυρο, οι ειδικοί δεν προτείνουν τη γενική αποφυγή των ψαριών αλλά την αποφυγή των μολυσμένων ειδών. Για τα περισσότερο είδη, τα οφέλη της κατανάλωσής τους θεωρείται ότι υπερτερούν του κινδύνου. Ο ξιφίας, ο καρχαρίας, το βασιλικό σκουμπρί και το μάρλιν θα πρέπει να αποφεύγονται ενώ ο τόνος θα πρέπει να καταναλώνεται με μέτρο.

PSARIA_x2 04/11/2020 3:38 μ.μ. Page 37

Τα πιο μολυσμένα ψάρια

έρευνα δείχνει ότι από τα πιο μολυσμένα με υδράργυρο ψάρια είναι ο ξιφίας, ο καρχαρίας και το βασιλικό σκουμπρί. Ο τόνος, που χρησιμοποιείται σε πολλές κουζίνες σε όλο τον κόσμο και μερικές φορές σερβίρεται ωμός, μπορεί να έχει υπολογίσιμες ποσότητες -υπάρχουν αρκετές ποικιλίες τόνου, όπως το αλκακόρ, ο ερυθρός τόνος, ο γαλάζιος και το bigeye. Άλλα ψάρια με πολύ υδράργυρο είναι ο λευκός μπακαλιάρος ή πλακολεπιδόψαρο (tileﬁsh) του Κόλπου του Μεξικού και τα καθρεπτόψαρα του Ατλαντικού (orange roughy). Μερικές φορές τα επίπεδα υδραργύρου στα ψάρια μετρώνται ως μέρη ανά εκατομμύριο (ppm: parts per million), μια μονάδα μέτρησης περιεκτικότητας που χρησιμοποιείται στις επιστήμες. Παρακάτω παρουσιάζονται τα μέσα επίπεδα ppm των ψαριών που έχουν την υψηλότερη συγκέντρωση υδραργύρου -τα στοιχεία προέρχονται από την ιστοσελίδα του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA). n Λευκός μπακαλιάρος Κόλπου του Μεξικού: 1,3 ppm n Ξιφίας: 0,995 ppm n Καρχαρίας: 0,979 ppm n Βασιλικό σκουμπρί: 0,730 ppm n Τόνος bigeye: 0,689 ppm n Μάρλιν: 0,485 ppm n Επινεφελίνες: 0,448 ppm Τόνος: 0,391 ppm Οι παραπάνω ποσότητες είναι μέσοι όροι. Η περιεκτικότητα σε υδράργυρο εξαρτάται όχι μόνο από το είδος του ψαριού αλλά και από τα επίπεδα ρύπανσης των νερών στα οποία ζει. Μην επιλέγετε ψάρια κλειστών θαλασσών, ιδίως αν βρίσκονται κοντά σε κατοικημένες περιοχές και σε βιομηχανικές ζώνες. Τα ψάρια ορισμένων λιμνών βρέθηκαν να έχουν υψηλή ποσότητα υδραργύρου. Μια μελέτη έδειξε ότι τα δελφίνια (ρινοδέλφινα) στην Indian River Lagoon των ΗΠΑ έχουν από τις υψηλότερες συγκεντρώσεις υδραργύρου σε αυτό το είδος παγκοσμίως. Πρόκειται για μια λιμνοθάλασσα με μήκος 250 χιλιομέτρων η οποία διασχίζει το 40% της ανατολικής ακτογραμμής της Φλόριντα. Στη Μεσόγειο θάλασσα έχει ψαρευτεί τόνος ακόμα και με περιεκτικότητα 1,36 μg ανά γραμμάριο, όσο έχει ο καρχαρίας. Η έρευνα δείχνει ότι η τακτική κατανάλωση ψαριών με συγκέντρωση υδραργύρου μεγαλύτερη από 0,3 ppm μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα του υδραργύρου στο σώμα και να προκαλέσει προβλήματα υγείας. Η συμβουλή είναι να προτιμάτε τα μικρά σε μέγεθος ψάρια όπως ο γαύρος, η μαρίδα και οι σαρδέλες, αν και για τις σαρδέλες έχει τεθεί ένα άλλο θέμα, η υψηλή περιεκτικότητά τους σε αρσενικό.u n

Τα ωμέγα-3 λιπαρά μετριάζουν την «καταιγίδα κυτοκινών»

πάρχουν ενδείξεις ότι μια κατηγορία λιπαρών οξέων, τα ωμέγα-3, μπορούν να μετριάσουν το σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας ή ARDS (Acute Respiratory Distress Syndrome) έναν τύπο αναπνευστικής ανεπάρκειας που χαρακτηρίζεται από ταχεία έναρξη εκτεταμένης φλεγμονής στους πνεύμονες και εμποδίζει το οξυγόνο να κυκλοφορήσει στο σώμα. Το σύνδρομο ARDS μπορεί να παρατηρηθεί σε σοβαρή νόσο COVID-19 και έχει ονομαστεί επίσης "καταιγίδα κυτοκινών". Η "καταιγίδα κυτοκινών" είναι ο λόγος που ο SARS-COV-2 μπορεί να προκαλέσει μεγάλη βλάβη στους πνεύμονες και να οδηγήσει στο θάνατο. Αυτό συμβαίνει επειδή η απόκριση του έμφυτου ανοσοποιητικού συστήματος γίνεται επιβλαβής, συμβάλλοντας σε πνευμονικό τραυματισμό και αναπνευστική ανεπάρκεια. Στο ARDS, τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος διεισδύουν στους πνεύμονες προκαλώντας φλεγμονώδη αντίδραση. Προκαλείται διαρροή υγρού από τα μικρά αιμοφόρα αγγεία των πνευμόνων, με αποτέλεσμα οι κυψελίδες των πνευμόνων να γεμίζουν υγρό. Η είσοδος του οξυγόνου στις κυψελίδες μειώνεται και ο ασθενής χρειάζεται αναπνευστική υποστήριξη. Το ARDS συνδέεται με υψηλό ποσοστό θνησιμότητας στους ασθενείς που γίνονται δεκτοί σε μονάδες εντατικής θεραπείας, φτάνοντας στο 12,5% όταν υποβάλλονται σε θεραπεία πάνω από 24 ώρες. Ο κίνδυνος ίσως μειώνεται με τη λήψη θρεπτικών συστατικών που στοχεύουν στο οξειδωτικό στρες (βιταμίνη C, βιταμίνη Ε κλπ) και στη φλεγμονή. Σχετικά με τη φλεγμονή, φαίνεται πως δρουν θετικά τρία ωμέγα-3 λιπαρά που έχουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες: EPA (εικοσαπεντανοϊκό οξύ), GLA γάμμα-λινολενικό οξύ και DHA (εικοσιδυoξενοϊκό οξύ). Τα EPA και DHA παράγουν μεταβολίτες που απενεργοποιούν τις φλεγμονώδεις διαδικασίες. Στους πνεύμονες, τα ωμέγα-3 μπορούν να μειώσουν τον αριθμό των λευκοκυττάρων και τη διαπερατότητα της κυψελιδικής τριχοειδούς μεμβράνης καθώς και την παραγωγή προφλεγμονωδών κυτοκινών όπως οι ιντερλευκίνες 6, 8 και ο παράγοντας νέκρωσης όγκων α (TNF-α). Επίσης, αυξάνουν την οξυγόνωση των πνευμόνων. Η πρώτη σημαντική ένδειξη γι' αυτό το ρόλο των ωμέγα-3 ήταν το 1999 όταν μια μελέτη έδειξε ότι το εικοσαπεντανοϊκό οξύ, το γάμμα-λινολενικό οξύ και τα αντιοξειδωτικά είχαν θετικό αποτέλεσμα σε ασθενείς με ARDS. Σ' αυτή τη μελέτη, 146 ασθενείς τυχαιοποιήθηκαν να λάβουν είτε ωμέγα-3 και αντιοξειδωτικά είτε ένα εικονικό σκεύασμα ίσων θερμίδων για 4-7 ημέρες. Σημαντικές βελτιώσεις στην οξυγόνωση βρέθηκαν στους ασθενείς που έλαβαν τα ωμέγα-3, οι οποίοι χρειάστηκαν λιγότερες ημέρες μηχανικής υποστήριξης και μικρότερη διάρκεια παραμονής στη ΜΕΘ. Πιο πρόσφατα, το 2019, μια μετα-ανάλυση 10 τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων με εικονικό φάρμακο δοκιμών σε 1.015 ασθενείς με ARDS έδειξε ότι τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα μαζί με αντιοξειδωτικά, σε υψηλή δοσολογία, μειώνουν τη διάρκεια του μηχανικού αερισμού και την παραμονή στη ΜΕΘ παρέχοντας βελτιωμένη οξυγόνωση, αν και δεν καταγράφηκε διαφορά στη θνησιμότητα. u

| περί υγείας | 37

DIAITA K YPNOS_R 04/11/2020 3:39 μ.μ. Page 38

Γιατί η έλλειψη ύπνου υποσκάπτει τη δίαιτά σας H διατροφή και η άσκηση είναι οι βασικοί παράγοντες για να χάσετε βάρος, αλλά και ο ύπνος παίζει σημαντικό ρόλο.

Δεν αναπληρώνεται το Σαββατοκύριακο Μια άλλη μελέτη έδειξε παρόμοια αποτελέσματα για μια περίοδο οκτώ εβδομάδων, όταν ο ύπνος μειώθηκε μία ώρα κάθε βράδυ για πέντε νύχτες την εβδομάδα. Αυτό το αποτέλεσμα δείχνει ότι ακόμη και ο πρνοητικός ύπνος το Σαββατοκύριακο μπορεί να μην είναι αρκετός για να αντιστραφούν οι αρνητικές επιπτώσεις της στέρησης ύπνου όταν κάνετε δίαιτα περιορισμού θερμίδων.Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για τους οποίους ο βραχύτερος ύπνος μπορεί να σχετίζεται με υψηλότερο σωματικό βάρος και να επηρεάζει την απώλεια βάρους. Αυτοί οι λόγοι περιλαμβάνουν αλλαγές στο μεταβολισμό και την όρεξη. Ο ύπνος επηρεάζει δύο σημαντικές ορμόνες όρεξης στο σώμα μας, τη λεπτίνη και τη γκρελίνη. Η λεπτίνη είναι μια ορμόνη που μειώνει την όρεξη -όταν τα επίπεδα της λεπτίνης είναι υψηλά, συνήθως αισθανόμαστε πιο χορτάτοι. Από την άλλη πλευρά, η γκρελίνη είναι μια ορμόνη που μπορεί να διεγείρει την όρεξη και συχνά αναφέρεται ως «ορμόνη της πείνας».

38 | περί υγείας |

Ο περιορισμός του ύπνου αυξάνει τα επίπεδα της γκρελίνης και μειώνει τα επίπεδα της λεπτίνης. Αυτός ο συνδυασμός θα μπορούσε να αυξήσει την όρεξη, καθιστώντας πιο δύσκολο να τηρηθεί ο περιορισμός των θερμίδων. Μια άλλη μελέτη, η οποία περιελάμβανε δείγμα 1.024 ενηλίκων, βρήκε ότι ο λίγος ύπνος συσχετίστηκε με υψηλότερα επίπεδα γκρελίνης και χαμηλότερα επίπεδα λεπτίνης.

Υπνος και ορμόνες

“

Κατά συνέπεια, η αυξημένη πρόσληψη τροφής λόγω αλλαγών στις ορμόνες όρεξης μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του βάρους. Αυτό σημαίνει ότι, μακροπρόθεσμα, η στέρηση ύπνου μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του βάρους λόγω αλλαγών στην όρεξη. Επομένως, πρέπει να έχετε προτεραιότητα να κοιμάστε καλά. Μαζί με τις αλλαγές στις ορμόνες της όρεξης, ο μειωμένος ύπνος έχει επίσης αποδειχθεί ότι επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται τα τρόφιμα και άρα την επιλογή τους. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι περιοχές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για την ανταμοιβή είναι πιο δραστικές ως απάντηση στην τροφή μετά από απώλεια ύπνου (έξι νύχτες με 4 ώρες ύπνου) σε σύγκριση με άτομα που είχαν καλό ύπνο (έξι νύχτες με 9 ώρες

ύπνου). Αυτό θα μπορούσε πιθανώς να εξηγήσει γιατί τα άτομα με έλλειψη ύπνου "σνακάρουν" πιο συχνά και τείνουν να επιλέγουν τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες, με γλυκές γεύσεις, σε σύγκριση με εκείνους που κοιμούνται επαρκώς.

Η ινσουλίνη Η απώλεια ύπνου μπορεί να επηρεάσει την απόκριση του οργανισμού στην ινσουλίνη, μειώνοντας την ικανότητά των κυττάρων να προσλαμβάνουν τη γλυκόζη. Μπορεί να είμαστε σε θέση να ανακάμψουμε από μια περιστασιακή νύχτα απώλειας ύπνου, αλλά μακροπρόθεσμα αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε παθήσεις όπως η παχυσαρκία και ο διαβήτης τύπου 2.Η έρευνα έδειξε ότι ο λίγος ύπνος, ακόμα και μια νύχτα, π.χ. μόνο τέσσερις ώρες ύπνου, αρκεί για να επηρεάσει την απόκριση της ινσουλίνης στη γλυκόζη σε υγιείς νεαρούς άνδρες. Δεδομένου ότι τα άτομα με έλλειψη ύπνου τείνουν να επιλέγουν τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε γλυκόζη λόγω αυξημένης όρεξης και μιας συμπεριφοράς που αναζητά ανταμοιβή, η μειωμένη ικανότητα επεξεργασίας της γλυκόζης μπορεί να επιδεινώσει τα πράγματα.Η περίσσεια γλυκόζης (τόσο λόγω αυξημένης πρόσληψης από τη διατροφή όσο και λόγω μειωμένης ικανότητας πρόσληψής της από τους ιστούς) θα μπορούσε να αποθηκευτεί ως λίπος. Αυτό μπορεί μακροπρόθεσμα να οδηγήσει σε αύξηση του βάρους. Από την άλλη μεριά, η άσκηση έχει θετικό αντίκτυπο στην όρεξη, μειώνοντας τα επίπεδα γκρελίνης και αυξάνοντας τα επίπεδα του πεπτιδίου YY, μιας ορμόνης που απελευθερώνεται από το έντερο και σχετίζεται με την αίσθηση της ικανοποίησης της όρεξης. u

H έλλειψη ύπνου προκαλεί αλλαγές στην όρεξη και στην απόκριση της ινσουλίνης

“

ύπνος έχει σημασία αν θέλετε να αδυνατίσετε. Η συνιστώμενη διάρκεια ύπνου για τους ενήλικες είναι 7 έως 9 ώρες τη νύχτα, αλλά πολλοί άνθρωποι κοιμούνται λιγότερο. Η έρευνα έχει δείξει ότι ο λίγος ύπνος συνδέεται με μεγαλύτερο σωματικό λίπος, αυξημένο κίνδυνο παχυσαρκίας και μπορεί επίσης να επηρεάσει πόσο εύκολα χάνετε κιλά με μια δίαιτα περιορισμένων θερμίδων. Ο στόχος στην απώλεια βάρους είναι η μείωση του σωματικού λίπους διατηρώντας όσο το δυνατόν περισσότερη μυϊκή μάζα. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι ο ύπνος 5,5 ωρών κάθε βράδυ για περίοδο δύο εβδομάδων, σε μια δίαιτα περιορισμένων θερμίδων, είχε ως αποτέλεσμα λιγότερη απώλεια λίπους σε σύγκριση με τον ύπνο 8,5 ωρών. Αλλά προκάλεσε μεγαλύτερη απώλεια άλιπης μάζας, συμπεριλαμβανομένων των μυών.

_ADDS 04/11/2020 3:41 μ.μ. Page 1

SPLAXNIKO LIPOS_L 04/11/2020 3:42 μ.μ. Page 40

Τι είναι το σπλαχνικό λίπος και πώς θα το χάσετε Σημασία δεν έχει μόνο η συνολική ποσότητα του λίπους αλλά και το πού αποθηκεύεται.

ι άνθρωποι που έχουν κοιλιακό λίπος αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων. Στους περισσότερους ανθρώπους, περίπου το 90% του σωματικού λίπους είναι υποδόριο, δηλαδή βρίσκεται ακριβώς κάτω από το δέρμα. Εάν πιέσετε με το δάχτυλο την κοιλιά σας, το λίπος που αισθάνεστε μαλακό είναι το υποδόριο. Το σπλαχνικό λίπος είναι απρόσιτο γιατί βρίσκεται στο εσωτερικό της κοιλιάς σε χώρους που περιβάλλουν το συκώτι, το πάγκρεας και το έντερο. Μαζεύεται επίσης σε μια πτυχή του περιτονίου που ονομάζεται επίπλουν, κάτω από τους μυς της κοιλιάς. Το λίπος που συσσωρεύεται στο κάτω μέρος του σώματος (σχήμα αχλαδιού) είναι υποδόριο, ενώ το λίπος στην κοιλιακή περιοχή (σχήμα μήλου) είναι σε μεγάλο βαθμό σπλαχνικό. Το πού συσσωρεύετε το λίπος στο σώμα σας επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, όπως η κληρονομικότητα και οι ορμόνες. Οι επιστήμονες ψάχνουν να βρουν απαντήσεις στο γιατί το σώμα αποθηκεύει λίπος γύρω από τα εσωτερικά του όργανα. Για την ώρα ξέρουμε ότι το άγχος έχει σημαντική επίδραση. Μια ορμόνη του στρες, η κορτιζόλη, αυξάνει σημαντικά την αποθήκευση του σπλαχνικού λίπους. Η έρευνα δείχνει το σπλαχνικό λίπος προκαλεί περισσότερα προβλήματα υγείας από το υποδόριο λίπος. Αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης αρκετών μακροχρόνιων, απειλητικών για τη ζωή ιατρικών καταστάσεων, όπως είναι η καρδιακή προσβολή, το εγκεφαλικό, ο καρκίνος του μαστού,

Σπλαχνικό λίπος

Υποδόριο λίπος

Κοιλιακοί μυς

To σπλαχνικό λίπος βρίσκεται κάτω

όργανο που μπορεί να επηο καρκίνος του παχέος από τους κοιλιακούς μυς και περιβάλλει ρεάσει την υγεία μας. Αν και εντέρου και η νόσος Αλτα εσωτερικά όργανα. οι επιστήμονες εξακολουτσχάϊμερ. Στο παρελθόν, θούν να αποκρυπτογραερευνητές της Mayo Cliφούν τους ρόλους των ορμονών, είναι σαφές ότι nic δημοσίευσαν μια μελέτη που αφορούσε το υπερβολικό λίπος, ειδικά το κοιλιακό, διατα12.785 άτομα τα οποία είχαν μεν φυσιολογικό ράσσει την ισορροπία των ορμονών. βάρος αλλά μεγάλη περίμετρο μέσης. Τα άτομα αυτά ήταν πιο πιθανό να να πεθάνουν πρόωρα Ένας λόγος για τον οποίο το σπλαχνικό λίπος μπορεί να είναι πιο επιβλαβές είναι η θέση του μέσα σε μια περίοδο 14 ετών (όσο κράτησε η κοντά στην πυλαία φλέβα, η οποία μεταφέρει μελέτη). Το σπλαχνικό λίπος συνδέεται με υψηαίμα από την εντερική περιοχή στο ήπαρ. Ουσίες λότερη ολική χοληστερόλη, υψηλότερη LDL που απελευθερώνονται από το σπλαχνικό λίπος, (κακή) χοληστερόλη και χαμηλότερη HDL (καλή) χοληστερόλη. συμπεριλαμβανομένων των ελεύθερων λιπαρών οξέων, εισέρχονται στην πυλαία φλέβα και ταΤα λιποκύτταρα -ιδιαίτερα τα κοιλιακά- δεν είναι ξιδεύουν στο συκώτι, όπου μπορούν να επηπαθητικές αποθήκες λίπους αλλά είναι βιολογικά ρεάσουν τη λειτουργία του και την παραγωγή ενεργά παράγοντες ορμόνες και άλλες ουσίες. Ο λιπώδης ιστός θεωρείται σήμερα ενδοκρινικό λιπιδίων στο αίμα. u

Ο ρόλος της άσκησης και της διατροφής

ο λίπος που μαζεύεται στα σπλάχνα είναι ευάλωτο στη συστηματική άσκηση, σύμφωνα με τον Γκάρι Χάντερ, καθηγητή Ανθρωπίνων Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα, στο Μπέρμιγχαμ. Η δίαιτα επίσης βοηθά αλλά η άσκηση είναι πιο αποτελεσματική. Έρευνες που έγιναν από το Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα, με επικεφαλής τον Χάντερ και αφορούσαν γυναίκες βρήκαν πως όσες αρχικά δεν γυμνάζονταν και στη συνέχεια έβαλαν την άσκηση στη ζωή τους (έκαναν γυμναστική δύο φορές την εβδομάδα για ένα έτος) έχασαν το 2% του συνολικού σωματικού λίπους τους. Αλλά η κατανομή του λίπους που χάθηκε δεν ήταν ομοιόμορφη. Η μεγαλύτερη μείωση παρατηρήθηκε στην περιοχή της κοιλιάς τους, απ’ όπου έχασαν το 10% του λίπους.

40 | περί υγείας |

Το μόριο σηματοδότησης που ονομάζεται ιντερλευκίνη-6 διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο. Μια παρέμβαση 12 εβδομάδων που συνίστατο σε άσκηση ποδηλάτου μείωσε το σπλαχνικό λίπος σε παχύσαρκους ενήλικες αλλά αυτό το αποτέλεσμα ακυρώθηκε όταν οι συμμετέχοντες έλαβαν το φάρμακο τοσιλιζουμάμπη το οποίο εμποδίζει τη σηματοδότηση της ιντερλευκίνης6 -είναι εγκεκριμένο για τη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Επίσης, η τοσιλιζουμάμπη αυξάνει τη χοληστερόλης ανεξάρτητα από τη σωματική δραστηριότητα. Η ιντερλευκίνη-6 απελευθερώνεται από τους σκελετικούς μυς κατά τη διάρκεια της άσκησης και οι ερευνητές υποψιάζονται ότι διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διάλυση του σπλαχνικού λίπους επειδή ρυθμίζει τον ενεργειακό μεταβολισμό, διεγείροντας τη διάσπαση των λιπών.

Μια δίαιτα χαμηλών υδατανθράκων επίσης μειώνει το σπλαχνικό λίπος. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Ben-Gurion δημοσίευσαν μια μελέτη στο Journal of Hepatology σχετικά με τις συνέπειες του συνδυασμού μεσογειακής διατροφής με χαμηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες και άσκησης. Η μελέτη έδειξε ότι η μεσογειακή διατροφή χαμηλών υδατανθράκων μειώνει περισσότερο την ποσότητα του λίπους γύρω από το ήπαρ, την καρδιά και το πάγκρεας, σε σχέση με τις δίαιτες χαμηλών λιπαρών με παρόμοιο αριθμό θερμίδων. u

FYTIKO KREAS_R 04/11/2020 3:43 μ.μ. Page 41

Είναι το μέλλον του κρέατος φυτικό; Τα εναλλακτικά προϊόντα έχουν φυτικές ίνες αλλά και περισσότερο αλάτι.

Το «φυτικό κρέας» μειώνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο Μια δίαιτα που περιλαμβάνει κατά μέσο όρο δύο μερίδες εναλλακτικού κρέατος -με βάση τα φυτά- μειώνει ορισμένους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου σε σύγκριση με μια δίαιτα που περιλαμβάνει την ίδια ποσότητα ζωικού κρέατος, διαπίστωσαν επιστήμονες του Stanford Medicine. «Το ερώτημα είναι, εάν προσθέσετε νάτριο και έλαιο καρύδας το οποίο έχει υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά ή χρησιμοποιείτε επεξεργασμένα συστατικά, το προϊόν εξακολουθεί να είναι πραγματικά υγιές», ανέφερε ο Christopher Gardner, καθηγητής ιατρικής στο Κέντρο Έρευνας Πρόληψης του Στάνφορντ. Ο Gardner και η ομάδα του συγκέντρωσαν 36 άτομα που ακολούθησαν δύο διαφορετικές δίαιτες, καθεμία για οκτώ εβδομάδες. Η μία δίαιτα απαιτούσε τουλάχιστον δύο μερίδες ημερησίως κρέατος -οι διαθέσιμες επιλογές ήταν κυρίως κόκκινο κρέας- και η άλλη δίαιτα απαιτούσε τουλάχιστον δύο μερίδες κρέατος με βάση τα φυτά. Οι ερευνητές μέτρησαν τα επίπεδα ενός μορίου που ονομάζεται Ν-οξείδιο της τριμεθυλαμίνης ή TMAO, στο σώμα. Το TMAO έχει συνδεθεί με τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων. Διαπίστωσαν ότι τα επίπεδα TMAO ήταν χαμηλότερα όταν οι συμμετέχοντες στη μελέτη έτρωγαν φυτικό κρέας. Τα τελευταία χρόνια, οι μελέτες έχουν δείξει ότι τα υψηλά επίπεδα TMAO συνάδουν με αυξημένη φλεγμονή και πήξη του αίματος. Εκτός του TMAO, τα οφέλη για την υγεία που παρέχονται από τις φυτικές εναλλακτικές λύσεις επεκτείνονται στο σωματικό βάρος και τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης -της «κακής» χοληστερόλης. Ανεξάρτητα από το ποια δίαιτα ήταν πρώτη, τα επίπεδα χοληστερόλης LDL των συμμετεχόντων μειώθηκαν κατά μέσο όρο 10 mg/mL με το φυτικό κρέας, κάτι που είναι σημαντικό. Επιπλέον, οι συμμετέχοντες έχασαν, κατά μέσο όρο, 1 κιλό κατά τη διάρκεια της φυτικής διατροφής. u

Της Μάρθας Φραγκάκη

ο εναλλακτικό κρέας είναι οποιοδήποτε "κρέας" που δεν είναι πραγματικά κρέας. Είναι δηλαδή "κρέας" από φυτά. Πώς γίνεται αυτό; Τα άλματα στην τεχνολογία έχουν επιτρέψει την παραγωγή τροφίμων που μοιάζουν με το κρέας, έχουν γεύση κρέατος, έχουν περίπου τα ίδια συστατικά του κρέατος τα οποία όμως εξάγονται από τα φυτά ή δημιουργούνται στο εργαστήριο. Συχνά, το εναλλακτικό κρέας παρασκευάζεται από πρωτεΐνη μπιζελιού ή σόγιας για να κάνει τα προϊόντα αυτά εξίσου πλούσια σε πρωτεΐνες με το παραδοσιακό κρέας. Για παράδειγμα, ένα τέτοιο μπιφτέκι έχει 19 γραμμάρια πρωτεΐνης, ίση με την ίδια μερίδα ενός βόειου κρέατος. Μερικές από τις κορυφαίες εναλλακτικές λύσεις για το κρέας σήμερα είναι τα μπιφτέκια και τα λουκάνικα από δύο εταιρείες οι οποίες είναι οι μεγαλύτερες σ’ αυτήν την αγορά, την Beyond Meat και την Impossible Foods. Αλλά για να κάνουν οι κατασκευαστές αυτών των προϊόντων τη σόγια ή το μπιζέλι να έχει παρόμοια υφή και γεύση με το πραγματικό κρέας, πρέπει να προσθέσουν πολλά και διάφορα συστατικά όπως π.χ. τα λιπαρά του κρέατος. Τα εναλλακτικά προϊόντα κρέατος προσφέρουν μια ματιά σε ένα διαφορετικό μέλλον για το κρέας. Κάθε χρόνο, πάνω από 9 δισεκατομμύρια ζώα στις ΗΠΑ εκτρέφονται για να θανατωθούν στις φάρμες. Το σημερινό σύστημα της αγροτικής φάρμας έχει συμβάλλει σε μια σειρά προβλημάτων, από την αύξηση της ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά μέχρι την κλιματική κρίση. Οι υποστηρικτές των εναλλακτικών προϊόντων κρέατος λένε ότι αυτά τα προϊόντα βελτιώνουν όχι μόνο το περιβάλλον αλλά και την ανθρώπινη υγεία. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να είναι ευαίσθητοι στις αυξητικές ορμόνες ή στα αντιβιοτικά με τα οποία τροφοδοτούνται οι αγελάδες, που στη συνέχεια βρίσκονται στα μπιφτέκια και τις μπριζόλες μας. Αυτό το πρόβλημα δεν υπάρχει με τα φυτικά κρέατα. Όμως η βιομηχανία κρέατος προειδοποιεί τους

καταναλωτές να έχουν το νου τους ότι το φυτικό κρέας είναι ψεύτικο. Με ολοσέλιδες καταχωρήσεις σε εφημερίδες όπως οι New York Times επικρίνουν τα νέα προϊόντα ως υπερ-επεξεργασμένα. Οι παραγωγοί κρέατος κάνουν και δικαστικό αγώνα κατά του εναλλακτικού κρέατος. Αρκετές Πολιτείες στις ΗΠΑ έχουν εισαγάγει νόμους που καθιστούν παράνομη τη χρήση των λέξεων «βόειο κρέας» ή «κρέας» σε προϊόντα που παρασκευάζονται από φυτικά συστατικά.

Είναι πιο υγιεινά; Αν και οι εναλλακτικές λύσεις κρέατος έχουν μια υγιεινή δημόσια εικόνα, είναι τρόφιμα υψηλής επεξεργασίας με υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι και μπορεί να έχουν εξαιρετικά επεξεργασμένα συστατικά. Από την άλλη μεριά, έχουν υψηλότερη περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, περιέχουν λιγότερα κορεσμένα λιπαρά και καθόλου χοληστερόλη χωρίς δεν έχουν πρόσθετες ορμόνες ή αντιβιοτικά. Τα κρέατα με βάση τα φυτά είναι πραγματικά πιο υγιεινά; Εξαρτάται από το πώς τα τρώτε, λέει ο Φρανκ Χου, πρόεδρος του τμήματος διατροφής στο Harvard T.H. Chan School of Public Health. Η αντικατάσταση ενός χάμπουργκερ με φυτικό μπιφτέκι δεν βελτιώνει την ποιότητα της διατροφής σας αν το συνοδεύετε με τηγανητές πατάτες και αναψυκτικά με ζάχαρη, σύμφωνα με τον Χου. Οι εταιρείες, όπως η Impossible Foods και η Beyond Meat λένε ότι χρησιμοποιούν φυσικά συστατικά και όχι τεχνητά ή γενετικά τροποποιημένα συστατικά. Σε σύγκριση με το βόειο κρέας, τα μπιφτέκια τους έχουν παρόμοιες ποσότητες πρωτεϊνών και θερμίδων, με λιγότερο κορεσμένο λίπος και καθόλου χοληστερόλη. Περιέχουν επίσης φυτικές ίνες οι οποίες δεν υπάρχουν στο αληθινό κρέας. Ωστόσο, σε σύγκριση με το πραγματικό βόειο κρέας, τα φυτικά μπιφτέκια τους είναι σημαντικά υψηλότερα σε αλάτι. Ενώ το άψητο βόειο κρέας μπορεί να έχει 75 mg νατρίου, η ίδια μερίδα φυτικού μπιφτεκιού μπορεί να έχει 370 mg. u

| περί υγείας | 41

PROTEINES OSTEOPOROSH_L 04/11/2020 3:44 μ.μ. Page 42

Προκαλούν οι πρωτεΐνες οστεοπόρωση; H θεωρία ότι οι πρωτεΐνες αυξάνουν την οξύτητα του αίματος και αυτό αποδομεί τα οστά δεν φαίνεται να ισχύει. Του Θάνου Ξυδόπουλου

οστεοπόρωση είναι μια κατάσταση που επηρεάζει τα οστά -ο όρος σημαίνει "πορώδη οστά". Το εσωτερικό ενός υγιούς οστού έχει μικρούς χώρους, σαν μια μικροσκοπική κηρήθρα. Η οστεοπόρωση αυξάνει το μέγεθος αυτών των χώρων, κάνοντας τα οστά να χάνουν πυκνότητα και δύναμη. Επιπλέον, το εξωτερικό των οστών γίνεται πιο αδύναμο και λεπτότερο. Η κατάλληλη διατροφή μπορεί να σας βοηθήσει να ενισχύσετε τα οστά σας. Τα πιο σημαντικά θρεπτικά συστατικά θεωρούνται το ασβέστιο και η βιταμίνη D. Το σώμα χρειάζεται το ασβέστιο για να έχει ισχυρά οστά και τη βιταμίνη D για να απορροφά περισσότερο το ασβέστιο από τη διατροφή. Άλλα θρεπτικά συστατικά που προάγουν την υγεία των οστών περιλαμβάνουν πρωτεΐνες, μαγνήσιο, βιταμίνη Κ και ψευδάργυρο. Όμως έχει διατυπωθεί η άποψη ότι μια διατροφή που περιλαμβάνει πολλές πρωτεΐνες μπορεί να βλάψει τα οστά σας διότι προκαλεί έξοδο του ασβεστίου από το σώμα.

Το pH του αίματος Στη δεκαετία του 1980, δημιουργήθηκε η πεποίθηση ότι η κατανάλωση πολλών πρωτεϊνών μπορεί να οδηγεί σε οστεοπόρωση γιατί προωθεί το ασβέστιο έξω από το σώμα. Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι η υπερβολική κατανάλωση πρωτεϊνών οδηγεί το ασβέστιο στα ούρα και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία γι’ αυτό σήμερα. Η αιτία που οι πρωτεΐνες προκαλούν

απώλεια ασβεστίου θεωρείται πως είναι το όξινο περιβάλλον που προκαλούν στο αίμα. Για να λειτουργήσει σωστά το αίμα πρέπει να έχει φυσιολογικό pH (potential hydrogen), δηλαδή ιόντα υδρογόνου. To pH κυμαίνεται από 0 έως 14. Ένα pH ίσο με 7 σημαίνει πως ένα υγρό είναι ουδέτερο. Κάτω από 7 σημαίνει ότι είναι όξινο και πάνω από 7 ότι είναι αλκαλικό. Το αίμα είναι ελαφρώς αλκαλικό έχοντας pH μεταξύ 7,35 και 7,45. Αν το pH είναι έξω από αυτά τα όρια, η λειτουργία του αίματος γίνεται προβληματική, γι’ αυτό το σώμα προσπαθεί να διατηρεί τις φυσιολογικές τιμές. «Για χρόνια οι επιστήμονες είχαν υποθέσει ότι η υψηλή πρόσληψη διαιτητικής πρωτεΐνης μπορεί να είναι επιβλαβής για τα οστά», ανέφερε ο Τέιλορ Γουάλας, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Μελετών Διατροφής και Τροφίμων στο Πανεπιστήμιο George Mason. «Οι πρωτεΐνες αποτελούνται από αμινοξέα, μερικά από τα οποία μπορεί να είναι πολύ όξινα. Οι ζωικές πρωτεΐνες συνήθως περιέχουν υψηλότερες ποσότητες αυτών των τύπων αμινοξέων. Η θεωρία ήταν ότι το σώμα χρησιμοποιεί τα μέταλλα που περιέχονται στα οστά για να εξουδετερώσει την οξύτητα που προκαλούν τα αμινοξέα στο αίμα, διατηρώντας έτσι το φυσιολογικό pH. Ένα από αυτά μέταλλα είναι το ασβέστιο το οποίο εξέρχεται από τα οστά και πάει στο αίμα για να διατηρηθεί η φυσιολογική οξύτητα. Αυτό με τη

“

Περισσότερες πρωτεΐνες οδηγούν σε μεγαλύτερη απορρόφηση του ασβεστίου από το λεπτό έντερο

“

42 | περί υγείας |

σειρά του εθεωρείτο αιτία οστεοπόρωσης». Η Συνιστώμενη Ημερήσια Παροχή για τις πρωτεΐνες είναι 0,8 γρ. ανά κιλό σώματος και οι επιδημιολογικές μελέτες τις προηγούμενες δεκαετίες υποστήριζαν την ιδέα ότι οι περισσότερες πρωτεΐνες μπορεί να οδηγούν σε μειωμένη οστική πυκνότητα. Όμως νέα στοιχεία έδειξαν ότι οι περισσότερες πρωτεΐνες στη διατροφή οδηγούν σε μεγαλύτερη απορρόφηση του ασβεστίου από το έντερο, κάτι που αντισταθμίζει τη μεγαλύτερη έξοδο των αμινοξέων στα ούρα. Τελικά δεν φαίνεται να υπάρχει αρνητική επίδραση στην πυκνότητα των οστών ή στον κίνδυνο καταγμάτων.

Θετικός ο ρόλος των πρωτεϊνών «Σε αντίθεση με αυτά που έχουν πει πολλοί άνθρωποι ή σκέφτονται δεν υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ της διατροφικής πρωτεΐνης και της κακής υγείας των οστών ή του κινδύνου κατάγματος», δήλωσε ο Στιούαρτ Φίλιπς διευθυντής του Κέντρου Αριστείας Φυσικής Δραστηριότητας του Πανεπιστημίου McMaster. «Δηλαδή, η κατανάλωση πρωτεϊνών σε επίπεδα υψηλότερα από τη Συνιστώμενη Ημερήσια Παροχή δεν έχει δυσμενείς επιπτώσεις στα οστά και μπορεί, σε ορισμένες περιοχές, να βελτιώσει την οστική πυκνότητα όπως π.χ. στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης», πρόσθεσε ο Φίλιπς. Το 2018 μια ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Osteoporosis International κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πρόσληψη πρωτεΐνης πέρα από τις τρέχουσες συστάσεις μπορεί να είναι ευεργετική για την επιβράδυνση της οστεοπόρωσης και τον κίνδυνο κατάγματος ισχίου, υπό την προϋπόθεση ότι η πρόσληψη ασβεστίου είναι επαρκής. Επίσης, δεν βρέθηκαν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι το όξινο φορτίο λόγω υψηλότερων διαιτητικών προσλήψεων πρωτεϊνών, ζωικής ή φυτικής προέλευσης, είναι επιβλαβές για την υγεία των οστών. Οι ερευνητές είπαν ότι το πρόβλημα στους ηλικιωμένους δεν είναι οι πολλές πρωτεΐνες, για την υγεία των οστών τους, αλλά οι λίγες. Οι πρωτεΐνες μπορούν να επηρεάσουν θετικά τα οστά καταστέλλοντας την παραθυρεοειδή ορμόνη (παραθορμόνη). Όταν μειώνονται τα επίπεδα του ασβεστίου στο αίμα, αυξάνεται η παραθυρεοειδής ορμόνη για να ενεργοποιήσει τα κύτταρα που ονομάζονται οστεοκλάστες τα οποία αποδομούν τα οστά. Παράλληλα αυξάνεται η απορρόφηση του ασβεστίου από τη διατροφή. Επίσης, οι πρωτεΐνες αυξάνουν την παραγωγή του ινσουλινοειδούς αυξητικού παράγοντα-1 (IGF-1) -η χαμηλή συγκέντρωση του IGF-1 συνδέεται με την οστεοπόρωση. Πάντως, τα αποτελέσματα άλλων παραμέτρων που συμβάλλουν στο θετικό αποτέλεσμα των πρωτεϊνών, όπως η δοσολογία και η χρονική στιγμή της πρόσληψης, απαιτούν περαιτέρω έρευνα. u

LOTOS SUPERFOOD_R 04/11/2020 5:17 μ.μ. Page 43

Λωτός, ένα φρούτο με πλούσια θρεπτικά Πώς θα έχετε όλα τα οφέλη από συστατικά αυτή τη φθινοπωρινή υπερτροφή;

πορεί ο λωτός να είναι το εθνικό φρούτο της Ιαπωνίας αλλά δεν τον βρίσκει κανείς συχνά σε άλλες χώρες. Αξίζει όμως να τον συμπεριλάβετε στη διατροφή σας γιατί έχει λίγες θερμίδες και υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες. Ο συνδυασμός αυτός τον καθιστά καλή επιλογή για τον έλεγχο του βάρους. Το μείγμα των αντιοξειδωτικών και θρεπτικών συστατικών του -συμπεριλαμβανομένων των βιταμινών A και C- τον κάνει ένα από τα πιο θρεπτικά φρούτα. Συνήθως, από τον Σεπτέμβριο έως τον Δεκέμβριο, ο λωτός συνδυάζεται καλά με γλυκά και αλμυρά τρόφιμα προσφέροντας μια εναλλακτική λύση για όσους μπορεί να πλήττουν τρώγοντας τα ίδια φρούτα, όπως μήλα, πορτοκάλια ή μπανάνες. Οι λωτοί μπορούν να καταναλωθούν φρέσκοι, αποξηραμένοι ή μαγειρεμένοι και χρησιμοποιούνται σε όλο τον κόσμο σε ζελέ, ποτά, πίτες και πουτίγκες. «Έχουν διαφορετικό προφίλ θρεπτικών ουσιών και βιοδραστικές ουσίες από άλλα φρούτα και διώχνουν η πλήξη που μπορεί να προκαλεί η συνεχής κατανάλωση των ίδιων φρούτων», ανέφερε η Πένυ Κρις-Εθερτον, καθηγήτρια διατροφής στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας. «Όταν έχετε

νέα φρούτα και λαχανικά να δοκιμάσετε, αυτό κάνει πιο συναρπαστική τη διατροφή σας και πιο εύκολα τηρείτε τις διατροφικές συστάσεις». Αυτό το πορτοκαλί φρούτο του φθινοπώρου μοιάζει με βελανοειδή ντομάτα. Το μέγεθός του είναι μεταξύ δαμάσκηνου και ροδάκινου. Έχει γλυκιά γεύση όταν είναι πλήρως ώριμο και συνήθως τρώγεται μόνο του ή μαζί με σαλάτες και ψωμιά. Οι λωτοί καλλιεργούνται στην Κίνα και την Ιαπωνία εδώ και 2.000 χρόνια, ενώ υπάρχουν εκατοντάδες ποικιλίες παγκοσμίως. Στις δυτικές χώρες δύο τύποι είναι πιο διαθέσιμοι στο εμπόριο: Fuyu και Hachiya. Τα Fuyu δεν είναι στυφά, που σημαίνει ότι είναι πιο γλυκά και μπορούν να καταναλωθούν φρέσκα. Τα σχήματος καρδιάς Hachiya έχουν πολλές τανίνες που δίνουν στους άγουρους καρπούς μια ξηρή, πικρή γεύση. Επειδή αυτός ο τύπος λωτού είναι στυφός όταν είναι άγουρος πρέπει να γίνει πλήρως ώριμος για να καταναλωθεί. Η πιο πικρή γεύση των Hachiya τα κάνει να χρησιμοποιούνται στο μαγείρεμα. «Απορροφούν την υγρασία από το στόμα, κάτι που δεν είναι πολύ ευχάριστο», είπε η Κρις-Εθερτον. «Η στυφότητα εξαφανίζεται καθώς ωριμάζει το φρούτο, αλλά δεν νομίζω ότι εξαφανίζεται εντελώς», πρόσθεσε. u

Eνας μέτριος λωτός, 168 γραμμάρια, αποτελεί μία πραγματική φθινοπωρινή υπερτροφή. Περιέχει: Βιταμίνη Α: Ο λωτός αποδίδει το 50%, δηλαδή περίπου 2.733 IU (Διεθνείς Μονάδες) της βιταμίνης των ματιών. Το πορτοκαλί του χρώμα προϊδεάζει για την περιεκτικότητά του στην “πρώτη ύλη” της βιταμίνης. Μιλάμε φυσικά για το βήτα καροτένιο, γνωστό και από τα δημοφιλή καρότα.

Βιταμίνη C: Σχεδόν το 20%, 13 mg, της Συνιστώμενης Ημερήσιας Παροχής μπορεί να σας τo δώσει ένας μέτριος λωτός.

Φυτικές ίνες: Με 6 γραμμάρια φυτικών ινών, ο λωτός καλύπτει το 20-25% των ημερησίων αναγκών σας. Αυτή η ποσότητα είναι μεγαλύτερη σε σχέση με τις φυτικές ίνες των μήλων.

Ενέργεια: 118 θερμίδες. Χαλκός: Το 9% της ΣΗΠ.

Οι λωτοί είναι επίσης μια καλή πηγή θειαμίνης (Β1), ριβοφλαβίνης (B2), φολικού οξέος, μαγνησίου και φωσφόρου.

Μαγγάνιο: Το ιχνοστοιχείο αυτό είναι πολύτιμο για το μεταβολισμό, τα οστά, την επούλωση των πληγών και την αντιοξειδωτική του δράση. Στο λωτό θα βρείτε το 30%, ήταοι 0,6 mg, των καθημερινών συνιστώμενων ποσοτήτων.

Κάλιο: Το 8% της ΣΗΠ. Βιταμίνη Κ: Το 5% της ΣΗΠ.

Βιταμίνη Ε: Το 6% της Συνιστώμενης Ημερήσιας Παροχής (ΣΗΠ).

Τα ατού του λωτού

Ο λωτός περιέχει σημαντική ποσότητα βιταμινών και μετάλλων. Ένας μεσαίος λωτός, βάρους 168 γραμμαρίων έχει 118 θερμίδες και περιέχει 6 γραμμάρια φυτικών ινών, μια ποσότητα που σας δίνει περίπου το 25% των φυτικών ινών που πρέπει να προσλαμβάνετε καθημερινά από τη διατροφή σας -η ποσότητα αυτή είναι μεγαλύτερη από τα μήλα. Επίσης σας προσφέρει το 55% της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης της βιταμίνης Α. Η πολύχρωμη εμφάνιση του φρούτου υποδηλώνει την παρουσία της βήτα-καροτίνης, ενός αντιοξειδωτικού που έχει συνδεθεί με χαμηλότερο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων. Περιέχει επίσης φλαβονοειδή, αντιοξειδωτικά που έχουν συνδεθεί με την καλύτερη υγεία της καρδιάς και τη μείωση της αρτηριακής πίεσης, της φλεγμονής και της «κακής» LDL χοληστερόλης. Το φρούτο προσφέρει επίσης 13 mg βιταμίνης C, δηλαδή το 20% της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης. Για να αξιοποιήσετε στο έπακρο τα θρεπτικά συστατικά του λωτού, είπε η Κρις-Εθερτον, είναι σημαντικό να τον συνδυάσετε με τα σωστά είδη τροφίμων. «Γνωρίζουμε ότι ορισμένες φορές το μαγείρεμα φρούτων και λαχανικών καθιστά τα συστατικά τους πιο βιοδιαθέσιμα. Επίσης αν τα τρώτε μαζί με άλλα τρόφιμα, αυξάνεται η απορρόφηση ορισμένων θρεπτικών ουσιών». Ανάλογα με την ωρίμανσή του, ο λωτός μπορεί να συνοδευτεί με γιαούρτι ή πλιγούρι βρώμης. Η προσθήκη κατεψυγμένων λωτών σε σμούθις -ίσως μαζί με μια χούφτα βατόμουρα- σας δίνει περισσότερα θρεπτικά συστατικά και σας προσφέρει την ευκαιρία να απολαύσετε τον καρπό ακόμα και αν είναι εκτός εποχής. Ο αποξηραμένος λωτός τον οποίο μπορείτε να έχετε χρησιμοποιώντας το φούρνο σας ή να τον αγοράσετε -ακόμα και από το διαδίκτυο- μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο ψωμί ή στα μάφιν που φτιάχνετε στο σπίτι. Ακόμα, η προσθήκη του λωτού σε μια σαλάτα που περιλαμβάνει αβοκάντο, είπε η Κρις-Εθερτον, θα βοηθήσει στην απορρόφηση των καροτενοειδών, μιας κατηγορίας λιποδιαλυτών θρεπτικών συστατικών που προστατεύουν από την καταστροφή των κυττάρων. «Επειδή υπάρχουν καροτενοειδή και βιταμίνη Α στους λωτούς, εάν τους τρώτε μαζί με τροφές που περιέχουν υγιεινό λίπος, θα έχετε μεγαλύτερη απορρόφηση αυτών των θρεπτικών συστατικών και άρα περισσότερα οφέλη». u

| περί υγείας | 43

PROIONTIKO_L 04/11/2020 3:46 μ.μ. Page 44

Στο φαρμακείο της γειτονιάς Λευκά δόντια, υγιή μαλλιά, δέρμα και νύχια, καθαρά χέρια, προσεγμένη ευαίσθητη περιοχή και ενίσχυση του παιδικού… πνεύματος. Φροντίστε για όλα αυτά με μία επίσκεψή σας στο φαρμακείο που σας εξυπηρετεί. ΥOTUEL All in One: Η έξυπνη οδοντόκρεμα για κατάλευκα δόντια

Vitabiotics Perfectil: Για υγιή μαλλιά, δέρμα και νύχια

Wet Hankies: Πείτε αντίο στα μικρόβια

Eva Intima Wash Original: Altion Kids IQ: Για τον καθαρισμό της Για τους μικρούς ευαίσθητης περιοχής μας φίλους

Η οδοντόκρεμα YOTUEL από τη Lilly Pharmaserve έχει ουδέτερο pH ώστε να διασφαλίζεται τόσο η δράση της παπαίνης όσο και η προστασία του σμάλτου των δοντιών, προλαμβάνοντας έτσι τα σφραγίσματα. Δεν περιέχει ζάχαρη και χημικές καθαριστικές ουσίες. Βουρτσίστε τα δόντια σας με την οδοντόκρεμα YOTUEL, τρεις φορές ημερησίως, μετά τα γεύματα, για 3 λεπτά τουλάχιστον. Η YOTUEL λόγω της ρευστής μορφής της και του ελάχιστου αφρού της, φθάνει ακόμα και στις περιοχές μεταξύ των δοντιών και τα κάνει λευκότερα και καθαρότερα. Η οδοντόκρεμα YOTUEL εξαφανίζει τις δυσχρωμικές κηλίδες που βρίσκονται στην επιφάνεια των δοντιών χωρίς να τα καταστρέφει, ενώ παράλληλα διατηρεί τα δόντια υγιή χωρίς πλάκα και πέτρα.

To Vitabiotics Perfectil είναι ένα συμπλήρωμα διατροφής το οποίο αποτελεί μια φόρμουλα θρεπτικών συστατικών για την ενίσχυση των μαλλιών, των νυχιών και του δέρματος. Το Perfectil παρέχει στον οργανισμό 22 θρεπτικά συστατικά όπως βιταμίνες, μέταλλα, L-κυστίνη και εκχύλισμα σταφυλιού, που συμβάλλουν στην υγεία του δέρματος, των μαλλιών και των νυχιών. Το τυποποιημένο εκχύλισμα σταφυλιού, οι βιταμίνες C, Ε και τα καροτενοειδή, συστατικά είναι ευρέως γνωστά για την αντιοξειδωτική τους δράση. Πιο συγκεκριμένα, η βιταμίνη C συμβάλλει στον κανονικό σχηματισμό κολλαγόνου για την κανονική λειτουργία του δέρματος και στην προστασία των κυττάρων από το οξειδωτικό στρες, ο ψευδάργυρος βοηθάει στη διατήρηση των κανονικών μαλλιών, του δέρματος και των νυχιών και ο χαλκός στην κανονική χρώση του δέρματος και των μαλλιών.

Εν μέσω COVID εποχής, όλοι έχουμε πλέον καταλάβει την αξία του καθαρισμού των χεριών μας. Με τα υγρά, αντιβακτηριδιακά μαντήλια χεριών με αιθυλική αλκοόλη (οινόπνευμα) και επιπλέον απολυμαντικό παράγοντα, Wet Hankies, της ελληνικής βιομηχανίας «Μέγα», θα μπορείτε να είστε σίγουροι για τον απόλυτο αντιβακτηριδιακό καθαρισμό των χεριών σας. Τα εν λόγω μαντηλάκια είναι εγκεκριμένα από τον Ε.Ο.Φ., έχουν διακριτικό άρωμα καθαριότητας και δρουν αποτελεσματικά κατά των βακτηρίων και των ιών της γρίπης Η1Ν1 και Η3Ν2. Να σημειωθεί πως περιέχουν και γλυκερίνη, για ενυδάτωση του δέρματος και προστασία του, οπότε μπορείτε να τα χρησιμοποιείτε συνεχώς, χωρίς να υπάρχουν δεύτερες σκέψεις.

Το Eva Intima Wash Original της InterMed είναι ένα απαλό υγρό καθαρισμού της ευαίσθητης περιοχής χωρίς σαπούνι, ειδικά σχεδιασμένο για καθημερινή χρήση και κατάλληλο από την εμφάνιση της πρώτης περιόδου και έπειτα από όλους τους τύπους δέρματος. Η ενισχυμένη σύνθεσή του σε εκχυλίσματα βοτάνων και πανθενόλη διασφαλίζει την προστασία και ανακούφιση που χρειάζεται η περιοχή καθημερινά από τυχόν ερεθισμούς, ενώ παράλληλα σέβεται και ενισχύει τη φυσιολογία του δέρματος. Χρησιμοποιήστε το ως εξής: Τοποθετήστε μικρή ποσότητα Eva Intima Wash Original στην παλάμη του χεριού σας μαζί με μικρή ποσότητα νερού ώστε να δημιουργηθεί αφρός. Ο αφρός εφαρμόζεται με απαλές κινήσεις στη μηρογεννητική περιοχή και στη συνέχεια ακολουθεί καλό ξέπλυμα με τη χρήση άφθονης ποσότητας νερού. Η χρήση μπορεί να πραγματοποιείται καθημερινά και όσες φορές υπάρχει ανάγκη. Να σημειωθεί πως είναι ασφαλής η χρήση του κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

44 | περί υγείας |

Το Altion Kids IQ του ομίλου ΒΙΑΝΕΞ Α.Ε είναι συμπλήρωμα διατροφής ειδικά σχεδιασμένο για παιδιά με υπέροχη γεύση λεμόνι. Συγκεκριμένα είναι ζελεδάκια πλούσια σε Ω–3 λιπαρά οξέα φυτικής προέλευσης από έλαιο λιναρόσπορου, βιταμίνες (A, E, B5, B6) και ψευδάργυρο. Το Altion Kids IQ περιέχει βιταμίνη Β5, η οποία συμβάλλει στη φυσιολογική νοητική επίδοση και βιταμίνη Β6 που συμβάλλει στη φυσιολογική λειτουργία του νευρικού συστήματος. Εκτός από τα πολύτιμα Ω – 3 λιπαρά οξέα και τις βιταμίνες τους συμπλέγματος Β, το Altion Kids IQ περιέχει και ψευδάργυρο, ο οποίοςσυμβάλλει στη φυσιολογική γνωσιακή λειτουργία του οργανισμού. Είναι κατάλληλο για παιδιά άνω των 3 ετών.

_ADDS 04/11/2020 3:46 μ.μ. Page 1

_ADDS 04/11/2020 3:47 μ.μ. Page 1