Περί Υγείας 25

TEYXOΣ 25 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2022 ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Γιάννης Παπαδάκης ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΥΛΗΣ Αφροδίτη Ντάικου afroditi.daikou@allabouthealth.gr

ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΤΕΥΧΟΥΣ Αλέξανδρος Κοταχέας alexandros@allabouthealth.gr ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ Λήδα Κοντογιαννοπούλου

Χριστίνα Κορκοντζέλου

Γιάννης Παλαιολόγος

Θάνος Ξυδόπουλος

Aννα Σταυράκη

Ζήσης Ψάλλας

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΙ ΣYNEPΓΑTEΣ

ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΤΕΥΧΟΥΣ

Χρήστος Δαραμήλας Θ. Δημόπουλος

Αντώνιος Λέπουρας Κώστας Λούμος Γ. Ντανάσης Νικήτας - Αλέξανδρος Φ. Σκληρός Ρ.Ε. Συρίγου Γιώργος Τρίμης Ευάγγελος Α. Φραγκούλης Ανδρέας Φρετζάγιας Θ. Ψαλτοπούλου ΝΟΜΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ Παναγιώτα Αλευρίτη ΕΔΡΑ Αργοστολίου 108 Τ.Κ. 183 45 Μοσχάτο Tηλ.: 210 7474890 Φαξ:

Θ. Ψαλτοπούλου, Ρ.Ε. Συρίγου, Γ. Ντανάσης, Θ. Δημόπουλος, ΕΚΠΑ Πώς μπορούμε να διακρίνουμε τον ιό RSV από τη γρίπη και τον Covid-19; 2 Ιώσεις του αναπνευστικού Τι μέτρα μπορούν να μας προστατέψουν; ..............................................3

Εμβόλιο κατά της γρίπης Ποια η αποτελεσματικότητά του; 4 Τέταρτη δόση εμβολίου κατά του Covid Ποιοι έχουν όφελος; 5 Συνέντευξη Μίνα Γκάγκα Αναπληρώτρια Υπουργός Υγείας ...............................................................6

Νομοσχέδιο Γκάγκα

Τι αλλάζει στο ΕΣΥ; 8 Αντώνιος Λέπουρας, Ειδικός Παθολόγος-Διαβητολόγος, Metropolitan General Πώς ο σακχαρώδης διαβήτης εξασθενεί

το ανοσοποιητικό μας σύστημα; 9 Ανοσοποιητικό και άσκηση Πώς η άθληση βοηθά στην άμυνα του οργανισμού; 10 Ανδρέας Φρετζάγιας Καθηγητής Παιδιατρικής ΕΚΠΑ, Παιδιατρικό Κέντρο Αθηνών

Ολα όσα πρέπει να ξέρουμε για τον ιό RSV 11 Ευάγγελος Α. Φραγκούλης Γενικός Ιατρός, Ελληνική Ακαδημία Οικογενειακής Ιατρικής

Η υπερβολική χρήση αντιβιοτικών και η μικροβιακή αντοχή ....... 12

Νικήτας - Αλέξανδρος Φ. Σκληρός, Παθολόγος, ΙΑΣΩ

Οι τρόποι ενίσχυσης του ανοσοποιητικού συστήματος 13 Γιώργος Τρίμης Παιδίατρος, Υπεύθυνος Ιατρικού Τμήματος Εμβολίων MSD

Τι γνωρίζουμε για το εμβόλιο κατά του ιού HPV; 14

Κακοποίηση παιδιών

Oταν το παιδί γίνεται όπλο κατά του άλλου γονέα ............................. 15

Δώρα Χριστουγέννων

Πώς επηρεάζει την ψυχολογία μας η επιλογή τους; 16 Αθηροσκλήρωση Ποιες οι επιπλοκές της; 17 Σύνδρομο χρόνιας κόπωσης Τι σχέση έχει με το ανοσοποιητικό σύστημα; 18 Καρκίνος

Edito

«Κοκτέιλ» ιώσεων χριστουγεννιάτικα...

ανεξαρτήτως

δημοσιεύθηκε. Απαγορεύεται

αναδημοσίευση

κειμένου, διαγράμματος ή φωτογραφίας, με οποιονδήποτε τρόπο και σε οποιαδήποτε γλώσσα, χωρίς τη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόμοι 238/1970, 4301/1979, Ν. 100/1975, ΝΔ 3565/1956 και 4254, 1962 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου.

Oι γιορτές ήρθαν και οι πλατείες και οι δρόμοι γέμισαν με χριστουγεννιάτικες μελωδίες. Παρόλο που η προσοχή και η διάθεσή μας φαίνεται να στρέφονται εκεί, ταυτόχρονα οι περισσότεροι από μας ταλαιπωρούμαστε από τις εποχιακές ιώσεις, οι οποίες πλήττουν σφόδρα την κοινότητα. Πράγματι, η ταυτόχρονη διασπορά αναπνευστικών ιών, όπως αυτής του Covid, της γρίπης και του συγκυτιακού ιού (RSV), αποτελεί ένα από τα μείζονα ζητήματα της δημόσιας υγείας. Οι ειδικοί προειδοποιούν πως αναμένεται νέα έξαρση της γρίπης τον Δεκέμβριο, ενώ τα κρούσματα και οι νοσηλείες από λοιμώξεις του αναπνευστικού με επιπλοκές, παρουσιάζουν αύξηση, θέτοντας σε περαιτέρω κίνδυνο τις ευπαθείς ομάδες, αλλά και επιβαρύνοντας την κατάσταση του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Σε αυτό το φόντο, η επιστημονική κοινότητα συστήνει τη χορήγηση της τέταρτης δόσης του επικαιροποιημένου εμβολίου κατά της Covid-19, σε ηλικιωμένους και σε ασθενείς με υφιστάμενα προβλήματα υγείας, δεδομένου πως έχει αποδειχθεί ότι ενισχύει την ανοσία απέναντι στον κορωνοϊό. Αντίστοιχη σύσταση γίνεται και για το αντιγριπικό εμβόλιο, το οποίο προλαμβάνει την εκδήλωση σοβαρής νόσου και επιπλοκών. Σε αυτή την κατεύθυνση, το παρόν τεύχος που κρατάτε στα χέρια σας είναι αφιερωμένο στο ανοσοποιητικό σύστημα. Ως έναν βαθμό, η ανοσολογική απόκριση του οργανισμού στις ασθένειες καθορίζεται από το DNA, ωστόσο μπορεί να βελτιστοποιηθεί μέσα από απλές πρακτικές που αφορούν κυρίαρχα τη διατροφή και την άσκηση. Ετσι, εδώ θα βρείτε επίκαιρες συμβουλές σχετικά με την προστασία από τους αναπνευστικούς ιούς που κυκλοφορούν, καθώς και προτάσεις για σωστή διατροφή που ενισχύουν τη φυσική άμυνα απέναντι σε παθογόνους μικροοργανισμούς. Επιπρόσθετα, η τρέχουσα συγκυρία καθορίζεται από την ψήφιση του νέου νομοσχεδίου για την υγεία, που εισηγήθηκε η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας Μίνα Γκάγκα, το οποίο συντελεί σε μια αναδιαμόρφωση των σχέσεων ιδιωτικού και δημοσίου τομέα υγείας. Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε στη σχετική συνέντευξη της ίδιας που δημοσιεύουμε. Τέλος, δεν θα μπορούσε να λείπει η έμφασή μας στην εορταστική περίοδο, με άρθρα και προτάσεις για τα χριστουγεννιάτικα δώρα, το τραπέζι των Χριστουγέννων, την περιποίηση και την ομορφιά, αλλά και τη φροντίδα της ψυχικής μας υγείας και της συναισθηματικής μας ευεξίας, εν όψει των ημερών που έρχονται. Χρόνια πολλά Από τη σύνταξη

και Θάνος Δημόπουλος (πρύτανης ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τα δεδομένα της πρόσφατης δημοσίευσης της Debby Waldman στην επιστημονική επιθεώρηση WebMd με θέμα τη βελτίωση της συμπτωματολογίας των ασθενών με Long Covid μετά από την ενισχυτική δόση εμβολίου Covid-19. Παράλληλα, σύμφωνα με δεδομένα που δημοσιεύθηκαν στο The Lancet E–clinical Medicine, μια ομάδα ερευνητών συγκέντρωσε τα αποτελέσματα 11 μελετών, με στόχο να διαπιστώσουν εάν τα εμβόλια επηρεάζουν το σύνδρομο Long Covid. Σε 7 από αυτές τις μελέτες, διαπιστώθηκε ότι η συμπτωματολογία των εμβολιασμένων ασθενών ήταν βελτιωμένη, ενώ σε 4 από αυτές τις μελέτες δεν ανευρέθη αξιοσημείωτη διαφορά στη συμπτωματολο-

γία. Σε ορισμένους ασθενείς η συμπτωματολογία επιδεινώθηκε. Μία άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο British Medical Journal παρουσίασε περισσότερα στοιχεία που συνηγορούν στο ότι ο εμβολιασμός μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων, καθώς και στη μείωση της επιβάρυνσης του πληθυσμού από το σύνδρομο Long Covid. Καθώς τα εμβόλια ωθούν τον οργανισμό να παράγει τόσο αντισώματα (χυμική ανοσία) όσο και ειδικά Τ κύτταρα (κυτταρική ανοσία), μία αναμνηστική δόση φαίνεται ότι μπορεί να βοηθήσει στην αναστροφή της ανοσολογικής απόκρισης στους ασθενείς που συνεχίζουν να έχουν συμπτώματα Long Covid, όπως αναφέρει ο Stephen J. Thomas , MD, ειδικός λοιμωδών νοσημάτων στο Ιατρικό Κέντρο

Η δράση της ενισχυτικής δόσης εμβολίου στη Long Covid Βελτίωση της συμπτωματολογίας των ασθενών με Long Covid μετά από την ενισχυτική δόση του εμβολίου. Αν και τα πιο κοινά συμπτώματα και των τριών ιών είναι η καταρροή, ο βήχας, η απώλεια όρεξης και ο πυρετός, είναι δυνατό να αναγνωρίσουμε τον καθένα βάσει ορισμένων ενδείξεων

να τον διακρίνουμε από γρίπη και Covid-19 τον ιό RSV;

ι τέσσερις ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, συμπεριλαμβανομένου του κ. Θάνου Δημόπουλου, πρύτανη ΕΚΠΑ, συνοψίζουν τα δεδομένα της πρόσφατης δημοσίευσης του Michal Canetti και συνεργατών στην επιστημονική επιθεώρηση WebMd, με θέμα τον αυξημένο αριθμό νοσηλειών από τον ιό RSV, καθώς και τη διάκριση των ιών RSV, γρίπης και Covid-19. Ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός (RSV) είναι ένας εξαιρετικά μεταδοτικός ιός του ανωτέρου αναπνευστικού που μολύνει κυρίως παιδιά. Φέτος, ωστόσο, έχει παρουσιαστεί σε μεγάλο ποσοστό σε ηλικιωμένα άτομα. Εξι στους 100.000 ηλικιωμένους Αμερικανούς νοσηλεύονται με RSV, σύμφωνα με στοιχεία από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ, το οποίο είναι περίπου 10 φορές υψηλότερο από το αναμενόμενο ποσοστό. Ο Thomas Russo, MD, από το Πανεπιστήμιο του Bu alo αναφέρει ότι τα παιδιατρικά κρούσματα έχουν εκτοξευθεί στα ύψη φέτος και η επίδραση στους ενήλικες συνδέεται με αυτό το κύμα. Η μεγαλύτερη ανησυχία των ειδικών είναι η αυξημένη πιθανότητα η λοίμωξη RSV να προκαλέσει επιπλεγμένη πνευμονία καθώς και η πιθανή αλλη-

και τα δύο μέρη του σώματος. Επιπλέον, είναι ευρέως αποδεκτό ότι η απώλεια γεύσης και όσφρησης είναι ένα (σχεδόν) μοναδικό σημάδι νόσησης από Covid-19. Μία άλλη ένδειξη είναι ο χρόνος εμφάνισης των συμπτωμάτων. Ασθενείς που έχουν μολυνθεί από τον ιό της γρίπης τείνουν να εμφανίζουν συμπτωματολογία πιο γρήγορα από τους υπόλοιπους ιούς και σε μεγαλύτερη βαρύτητα σε σχέση με την έναρξή τους. Η καταρροή και ο συριγμός είναι μερικά χαρακτηριστικά συμπτώματα του RSV, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε βρογχιολίτιδα. Η βρογχιολίτιδα είναι φλεγμονή και συμφόρηση στους μικρούς αεραγωγούς των πνευμόνων, η οποία με τη σειρά της μπορεί να προκαλέσει τον ήχο συριγμού. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία από την Επιτροπή Λοιμωδών Νοσημάτων της Αμερικανικής Ακαδημίας Παιδιατρικής υποδηλώνουν ότι το κοινό κρυολόγημα είναι ο κυρίαρχος ιός αυτή τη στιγμή, ακολουθούμενο από τη γρίπη, τον RSV και τον SARS-CoV-2. Είναι πολύ σημαντικό για τον διαχωρισμό των ιών που προσβάλλουν παιδιά και ενήλικες να ελέγχονται τα άτομα που εμφανίζουν την αντίστοιχη συμπτωματολογία, καθώς υπάρχουν συνδυαστικά τεστ τα οποία μπορούν να ελέγξουν

για νόσηση

Ηταυτόχρονη διασπορά κορωνοϊού, γρίπης και ιώσεων του αναπνευστικού αποτελεί ένα από τα μείζονα ζητήματα δημόσιας υγείας του επόμενου διαστήματος. Σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα, τα μέτρα πρόληψης και προστασίας από το «κοκτέιλ» ιών του φετινού χειμώνα είναι κρίσιμης σημασίας, δεδομένου ότι ήδη την τελευταία περίοδο η προσέλευση στα νοσοκομεία από ασθενείς με επιπλοκές λόγω κάποιας λοίμωξης του αναπνευστικού είναι μεγάλη, ενώ η υγεία των ευπαθέστερων ομάδων τίθεται σε σοβαρό κίνδυνο. Για να προληφθεί, λοιπόν, η αύξηση των κρουσμάτων και η μετάδοση των λοιμώξεων, που είναι πιο συχνή τους χειμερινούς μήνες, συνιστάται καταρχάς η αποφυγή κλειστών χώρων με συνωστισμό. Μάλιστα, σε περίπτωση συμπτωματολογίας, προτείνεται η παραμονή στο σπίτι και η χρήση ατομικών μέτρων προστασίας για την αποφυγή της περαιτέρω εξάπλωσης. Ταυτόχρονα, η ενίσχυση του ανοσοποιητικού είναι πολύ σημαντική, σε συνδυασμό με ισορροπημένη διατροφή και άσκηση, ενώ ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να επιδεικνύεται ειδικά από ασθενείς με ανοσοκαταστολή, σύμφωνα πάντα με τις

οδηγίες του γιατρού τους. Σχετικά με την εποχική γρίπη, η οποία φέτος παρουσιάζει αύξηση κατά 12%, προσβάλλοντας κυρίως μαθητές ηλικίας 5 έως 14, σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας, με τον κίνδυνο να επιβαρύνει σημαντικά το Σύστημα Υγείας και να έχει επιπτώσεις στην αποδοτικότητά του, ο αντιγριπικός εμβολιασμός θεωρείται το πιο ασφαλές μέτρο πρωτογενούς πρόληψης. Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο εμβολιασμός για την εποχική γρίπη πραγματοποιείται συνήθως από μέσα Οκτωβρίου ως αρχές Νοεμβρίου κάθε έτους και πρέπει ταυτόχρονα να συνδυάζεται με μέτρα ατομικής υγιεινής, όπως τακτικό πλύσιμο των χεριών, αποφυγή συγχρωτισμού, χρήση μάσκας, αυτοέλεγχο συμπτωματολογίας, καθώς και παραμονή στο σπίτι μέχρι την ανάρρωση, προκειμένου να αποφευχθεί η διασπορά.

Μια εξίσου σημαντική συμβουλή

των ειδικών για την αποφυγή των

αναπνευστικών λοιμώξεων είναι η θωράκιση και η ισχυροποίηση του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Παρόλο που η βέλτιστη ανοσοαπόκριση εξαρτάται από την κατάσταση του οργανισμού και του DNA, σε κάθε περίπτωση είναι δυνατό

να βελτιωθεί ακόμα περισσότερο χάρη στην κατάλληλη διατροφή και άσκηση, οι οποίες μπορούν να ενισχύσουν την άμυνα του οργανισμού απέναντι σε μικροοργανισμούς με φυσικό τρόπο. Ειδικότερα, οι τρόποι που προτείνονται είναι εξής: u Η πρόσληψη πρωτεΐνης από τροφές όπως το άπαχο κρέας, τα αβγά, τα ψάρια, αλλά και η πρωτεΐνη ορού γάλακτος, που μπορούν να μειώσουν τη φλεγμονή, καθώς δεν διαταράσσουν την καμπύλη γλυκόζης. u Η πρόσληψη βιταμίνης C, η οποία περιέχεται σε μεγάλο ποσοστό σε φρούτα και λαχανικά, όπως ακτινίδια, πορτοκάλια, μανταρίνια, λεμόνια, πιπεριές, μπρόκολο, λεμόνια, κ.ά. u Η κατανάλωση τροφών υψηλών σε αντιοξειδωτικές ιδιότητες αλλά και σε μικροθρεπτικά συστατικά, όπως βιταμίνη Α, ψευδάργυρο, βιταμίνη Ε, κ.ά. που βοηθούν στην καταπολέμηση των φλεγμονών. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα (σολομός, σαρδέλα, κ.ά.), αλλά και φωτοχημικά όπως καροτενοειδή και πολυφαινόλες, που τα βρίσκουμε στα όσπρια, στους σπόρους, σε διάφορα φρούτα και λαχανικά, στο ελαιόλαδο, κ.ά. u Η προστασία της μικροχλωρίδας του εντέρου. Η κατανάλωση φυτικών

ινών που στο έντερο μετατρέπονται σε λιπαρά οξέα βραχείας αλυσίδας, έχει ως αποτέλεσμα αντιφλεγμονώδη αποτελέσματα για το μικροβίωμα του εντέρου. Τροφές με φυτικές ίνες είναι οι υδατάνθρακες χαμηλής περιεκτικότητας σε ζάχαρη, όπως φρούτα, δημητριακά ολικής άλεσης, ξηροί καρποί, κ.ά. Ταυτόχρονα, ο ψευδάργυρος και το σελήνιο βοηθούν στην αντιμετώπιση του κρυολογήματος.

u Η τακτική άσκηση, τουλάχιστον 30 λεπτά, τρεις με πέντε φορές τη βδομάδα. Η άσκηση αποδεδειγμένα βοηθάει στη διατήρηση του σωστού σωματικού βάρους, στη μείωση της ορμόνης του στρες, αλλά και στην υγιή εντερική μικροχλωρίδα και τη θωράκιση απέναντι σε ιώσεις.

u Η σωστή διαχείριση του άγχους, καθώς οι ορμόνες του στρες (π.χ. κορτιζόλη) αποδυναμώνουν το ανοσοποιητικό και καθιστούν τον οργανισμό πιο ευάλωτο σε λοιμώξεις και ειδικά σε κρυώματα.

u Ο καλός και ποιοτικός ύπνος, τουλάχιστον 7-8 ώρες ημερησίως, διότι αναζωογονεί την οργανισμό. Η αϋπνία, ειδικά σε παρατεταμένα χρονικά διαστήματα, μπορεί να επηρεάσει

έτος, καθώς περισσότεροι άνθρωποι επιστρέφουν στην κανονικότητα, o Sars-Cov-2 και ο ιός της γρίπης θα κυκλοφορούν μαζί. Το ίδιο και ένας τρίτος ιός, ο RSV, ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός, που αυξάνεται επίσης φέτος. Aρα υπάρχει μια «τριπλδημία», όπως αποκαλείται. Οι τρεις ιοί είναι εντελώς διαφορετικοί και δεν παρέχουν διασταυρούμενη προστασία. Η νόσηση από Covid δεν σας προστατεύει από τη γρίπη, ούτε η γρίπη σας προστατεύει από τον RSV.  Μιλάμε για την επιστροφή της γρίπης φέτος, αλλά ποτέ δεν μας έλειψε πραγματικά. Διάφοροι παράγοντες κάνουν αυτή την εποχή μοναδική, γι’ αυτό δράστε έγκαιρα για την προστασία των χειμερινών διακοπών σας. Αλλά ακόμα και εάν έχει περάσει ο ιδανικός χρόνος για τον εμβολιασμό κατά της γρίπης, ισχύει το κάλλιο αργά παρά ποτέ. Προσθέστε το γεγονός ότι φαίνεται απίθανο οι προηγούμενες λοιμώξεις ή οι εμβολιασμοί σας για την Covid να προσφέρουν μεγάλη προστασία έναντι των νέων παραλλαγών της Ομικρον και η χριστουγεννιάτικη λάμψη είναι ελαφρώς εξασθενημένη. Οι άνθρωποι μπορεί να θεωρούν τη γρίπη ως αναπνευστική πάθηση, αλλά το υπερβαίνει αυτό. Η γρίπη μπορεί να επιδεινώσει υπάρχουσες ιατρικές παθήσεις, όπως είναι οι καρδιαγγειακές παθήσεις. Η καρδιά σας πρέπει να δουλέψει πολύ πιο σκληρά για να κυκλοφορήσει το οξυγόνο στο σώμα σας επειδή οι πνεύμονες δεν κάνουν καλή δουλειά. Μια μελέτη του 2018 στο New England Journal of Medicine βρήκε ότι ο κίνδυνος καρδιακής προσβολής ήταν 6 φορές υψηλότερος μέσα σε μια εβδομάδα από τη γρίπη, αλλά πολλοί αγνοούν αυτόν τον κίνδυνο. Αλλες μελέτες δείχνουν

ότι τα εμβόλια της γρίπης δεν είναι τέλεια όσον αφορά την πρόληψη της μόλυνσης. Αλλά είναι καλά στην

τρία στελέχη), χωρίς να δίνει προτίμηση σε κανένα από τα δύο σκευάσματα. Το τετραδύναμο εμβόλιο περιέχει δύο αδρανοποιημένα στελέχη γρίπης Α (H1N1 και H3N2) και δύο αδρανοποιημένα στελέχη γρίπης Β. Το τριδύναμο εμβόλιο είναι παρόμοιο με την εξαίρεση ότι έχει ένα μόνο αδρανοποιημένο στέλεχος της γρίπης Β.

Η προστασία με τη μεσολάβηση του εμβολίου έναντι της λοίμωξης από τη γρίπη, τις σοβαρές ασθένειες και τον θάνατο έχει τεράστιες επιπτώσεις στη δημόσια υγεία, αλλά συχνά παρεξηγείται. Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου ποικίλλει από τη μια εποχή του αναπνευστικού ιού στην άλλη και εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως ο βαθμός αναντιστοιχίας του εμβολίου με τα κυκλοφορούντα στελέχη –για φέτος θεωρείται ότι υπάρχει μια καλή αντιστοιχία– τη χρήση εμβολίων υψηλής δόσης έναντι της τυπικής δόσης και την ηλικία. Τα εμβόλια κατά της γρίπης τείνουν να παρέχουν μεγαλύτερο βαθμό προστασίας έναντι των υποτύπων γρίπης Β και γρίπης Α H1N1, με χαμηλότερο βαθμό αποτελεσματικότητας έναντι του υποτύπου γρίπης Α H3N2. Η έρευνα έχει δείξει ότι η αποτελεσματικότητα των εμβολίων γρίπης τυπικής δόσης στην πρόληψη της σοβαρής νόσου κατά τη διάρκεια της σεζόν 2019-20 στις ΗΠΑ ήταν υψηλότερη στους νεαρούς ενήλικες (60%) και σχετικά χαμηλή ή μέτρια στους μεσήλικες και τους ηλικιωμένους. Τα εμβόλια υψηλής δόσης βελτιώνουν την αποτελεσματικότητα κατά 30% στους ηλικιωμένους. Επομένως, άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω θα πρέπει να λαμβάνουν το τετραδύναμο εμβόλιο υψηλής δόσης. Τα εμβόλια κατά της γρίπης θα πρέπει να συμπληρώνονται από άλλες προφυλάξεις για τον έλεγχο των λοιμώξεων, όπως η κοινωνική απόσταση, η μάσκα σε εσωτερικούς χώρους και το συχνό πλύσιμο των χεριών.

RSV και Covid Σχετικά με τον RSV, ο ιός αυτός τις περισσότερες περιπτώσεις προκαλεί ήπια ασθένεια, με συμπτώματα παρόμοια με αυτά ενός κρυολογήματος. Αλλά μπορεί να προκαλέσει και πνευμονικές λοιμώξεις, όπως βρογχιολίτιδα ή πνευμονία, ειδικά σε βρέφη, πρόωρα μωρά και παιδιά με υποκείμενα προβλήματα υγείας. Είναι η πιο κοινή αιτία εισαγωγής στο νοσοκομείο σε μικρά παιδιά. Τα κρούσματα κορυφώνονται τον Δεκέμβριο.  Σχετικά με τη νόσο Covid, μια πρόσφατη μελέτη δείχνει ότι δύο από τις νεότερες παραλλαγές του ιού, BQ.1 και XBB, έχουν μεταλλάξεις που τις καθιστούν πολύ καλές στην αποφυγή του ανοσοποιητικού συστήματος. Αυτό σημαίνει ότι η προστασία που αποκτήθηκε από προηγούμενα εμβόλια και φυσικές λοιμώξεις ενδέχεται να μην είναι τόσο αποτελεσματική όσο έναντι προηγούμενων παραλλαγών του ιού. Το πώς ακριβώς θα ανταποκριθούν

χουν περάσει δύο χρόνια από τότε που η Margaret Keenan έγινε το πρώτο άτομο στον κόσμο που έλαβε εγκεκριμένο εμβόλιο για την Covid σε κλινική στο Κόβεντρι, στη Βρετανία, στις 8 Δεκεμβρίου 2020. Από τότε, έχουν χορηγηθεί παγκοσμίως σχεδόν 13 δισεκατομμύρια δόσεις διαφόρων εμβολίων για την Covid. Και εκτιμάται ότι απέτρεψαν εκατομμύρια θανάτους. Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου αναφέρει ότι σχεδόν 54 εκατομμύρια Βρετανοί έχουν λάβει την πρώτη τους δόση, σχεδόν 51 εκατομμύρια τη δεύτερη δόση και περισσότερα από 40 εκατομμύρια μια τρίτη δόση ή αναμνηστικό εμβόλιο. Οι υγειονομικές αρχές σε πολλές χώρες συνιστούν μια τέταρτη δόση στις πιο ευάλωτες ομάδες. Οι ενισχυτικές δόσεις είναι διαθέσιμες σε άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών ή με ορισμένες παθήσεις υγείας, καθώς και σε εργαζόμενους υγείας και κοινωνικής πρόνοιας πρώτης γραμμής, για να μεγιστοποιήσουν την προστασία αυτόν τον χειμώνα.  Αν και η προτεραιότητα σε ομάδες υψηλότερου κινδύνου κατά την ανάπτυξη των ενισχυτικών δόσεων είναι μια σωστή προσέγγιση, το ερώτημα είναι αν θα άξιζε τον κόπο να κάνουν μια ακόμη δόση και οι ενήλικες κάτω των 50 ετών. Τα δεδομένα δεν είναι ακόμη οριστικά για το πόσο αποτελεσματικό θα ήταν αυτό. Αλλά δείχνουν ότι τα οφέλη μιας τέταρτης δόσης υπερτερούν των κινδύνων για τους νεότερους ενήλικες. Ορισμένες χώρες έχουν αναπτύξει στοχευμένες εκστρατείες για τις ενισχυτικές δόσεις, καθιστώντας τις τέταρτες δόσεις διαθέσιμες μόνο σε ευάλωτες ομάδες. Για παράδειγμα, η Γαλλία, η Ιταλία, η Γερμανία και το Ισραήλ προσφέρουν τέταρτες δόσεις σε ενήλικες άνω των 60 ετών ή με υποκείμενες

της Pfizer ή της Moderna αποκατέστησαν τα επίπεδα αντισωμάτων σε εργαζόμενους στον τομέα της υγείας άνω των 29 ετών. Σε σύγκριση με μια ομάδα ελέγχου που είχε λάβει μόνο τρεις δόσεις, εκείνοι που είχαν λάβει τέσσερις προστατεύονταν ελαφρώς καλύτερα από τη μόλυνση και τη συμπτωματική νόσο. Αλλά οι συγγραφείς παρατήρησαν ότι «ένας τέταρτος εμβολιασμός υγιών νέων εργαζομένων στον τομέα της υγείας μπορεί να έχει μόνο οριακά οφέλη». Μια άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2022 εξέτασε τα επίπεδα αντισωμάτων μετά από μια τέταρτη δόση σε μια ομάδα εργαζομένων στον τομέα της υγείας με μέση ηλικία 43 ετών. Με βάση τα αποτελέσματα, οι συγγραφείς πρότειναν ότι μια τέταρτη δόση θα μπορούσε να αποτρέψει σοβαρές περιπτώσεις Covid και να μειώσει τις νοσηλείες σε νεότερους και υγιείς ανθρώπους. Και οι δύο μελέτες ανέφεραν μόνο ήπιες παρενέργειες, όπως πόνο στο σημείο της ένεσης, απηχώντας τα ευρύτερα στοιχεία που καταδεικνύουν την ασφάλεια του εμβολίου. Σε μια εποχή που η πλειονότητα του παγκόσμιου πληθυσμού έχει αναπτύξει κάποιο επίπεδο ανοσίας έναντι της νόσου Covid (μέσω εμβολιασμού, μόλυνσης ή και των δύο), δικαιολογεί το υλικοτεχνικό και οικονομικό κόστος της χορήγησης η πιθανώς περιορισμένη πρόσθετη προστασία που παρέχει στους νεαρούς ενήλικες μια τέταρτη δόση; Χρειαζόμαστε

περισσότερα δεδομένα για να μπορέσουμε να απαντήσουμε με βεβαιότητα σε αυτό το ερώτημα. Ταυτόχρονα, δεν μπορούν να υπάρχουν πολλά πρόσθετα δεδομένα αν οι υγιείς νεαροί ενήλικες δεν λάβουν την τέταρτη δόση. Τούτου λεχθέντος, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία υπάρχουν δύο βασικοί παράγοντες που, συνολικά, υποδηλώνουν ότι ίσως αξίζει να επεκταθεί η τέταρτη δόση σε υγιή άτομα κάτω των 50 ετών. Το πρώτο είναι ότι η ανοσία έναντι της νόσου Covid (είτε αποκτάται μέσω εμβολιασμού είτε μέσω μόλυνσης) μειώνεται με την πάροδο του χρόνου, ιδιαίτερα σε σχέση με τις νέες παραλλαγές του ιού. Τα εμβόλια που χορηγούνται ως τέταρτες δόσεις ονομάζονται διδύναμα ή δισθενή ενισχυτικά, και είναι σχεδιασμένα να παρέχουν ευρύτερη προστασία ενισχύοντας την ανοσία τόσο έναντι του αρχικού στελέχους του ιού όσο και της παραλλαγής Oμικρον. Ο δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι ότι οι δυσμενείς επιπτώσεις των εμβολιασμών κατά της Covid είναι λιγότερο συχνές και σοβαρές από τις καλά τεκμηριωμένες συνέπειες της ίδιας της μόλυνσης, πολλές από τις οποίες είναι μακροχρόνιες και δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητές. Συνολικά, ενώ συνεχίζεται η συλλογή των στοιχείων, είναι λογική η χορήγηση μιας τέταρτης δόσης σε όλους τους ενήλικες κάτω των 50 ετών, σε εθελοντική βάση. u

ο νέο σχέδιο νόμου της Μίνας Γκάγκα, αναπληρώτριας υπουργού Υγείας, που κατατέθηκε στις 23 Νοεμβρίου στη Βουλή, φέρει τον τίτλο: «ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ, ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, ΜΙΣΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΙΑΤΡΟΥΣ ΚΑΙ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΟΥΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΛΟΙΠΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΥΓΕΙΑΣ». Το νομοσχέδιο ψηφίστηκε την Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου με 156 υπέρ ψήφους. Ειδικότερα, οι νέες διατάξεις προβλέπουν τις εξής αλλαγές: • Αυξάνονται αναδρομικά οι αποδοχές των γιατρών, υλοποιώντας την εξαγγελία του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ. Συγκεκριμένα, θα καταβληθούν αναδρομικά οι αυξήσεις στους μισθούς και στα επιδόματα των γιατρών από 28 Ιουνίου 2022. • Παράλληλα από 1.1.2023 θα καταβληθεί επιπλέον προσαύξηση του νοσοκομειακού επιδόματος των γιατρών που υπηρετούν σε ΜΕΘ καθώς και θα δοθεί μηνιαίο επίδομα σε γιατρούς που υπηρετούν στα ΤΕΠ και σε αναισθησιολόγους που υπηρετούν σε αναισθησιολογικά τμήματα. • Τροποποιείται το νομικό πλαίσιο που διέπει την κρίση και επιλογή των ιατρών ΕΣΥ. Ειδικότερα, στην έδρα των Διοικήσεων των Υγειονομικών Πε-

ριφερειών συγκροτούνται συμβούλια αρμόδια για τον έλεγχο των δικαιολογητικών, τη μοριοδότηση και την αναμοριοδότηση των ιατρών, που υποβάλλουν υποψηφιότητα για θέσεις νοσοκομείων και γενικών νοσοκομείων – κέντρων υγείας σε ολόκληρη την επικράτεια. Ακόμη, συγκροτούνται συμβούλια αρμόδια για τη διεξαγωγή της συνέντευξης και τη διαμόρφωση της τελικής βαθμολογίας των ιατρών. • Θεσπίζεται η δυνατότητα για τους ιατρούς πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης που υπηρετούν σε νοσοκομεία του Ε.Σ.Υ., υπό προϋποθέσεις, να λειτουργούν ιδιωτικό ιατρείο ή να παρέχουν υπηρεσίες προς ιδιωτικές κλινικές, ιδιωτικά διαγνωστικά ή θεραπευτικά εργαστήρια και γενικότερα σε κάθε είδους ιδιωτικές επιχειρήσεις, που παρέχουν ή καλύπτουν υπηρεσίες υγείας. • Παράλληλα, για λόγους ίσης μεταχείρισης, αίρεται η απαγόρευση που ίσχυε για τους πανεπιστημιακούς ιατρούς που υπηρετούν σε νοσοκομεία του Ε.Σ.Υ. ή αρμοδιότητας του Υπουργείου Παιδείας να παρέχουν υπηρεσίες σε ιδιωτικές κλινικές, κατόπιν χορήγησης ειδικής άδειας από τη Σύγκλητο του Α.Ε.Ι. Προϋπόθεση για τη χορήγηση της ειδικής άδειας είναι η συμμετοχή του πανεπιστημιακού ιατρού στην ολοήμερη, πέραν του τακτικού ωρα-

ρίου λειτουργία του νοσοκομείου τουλάχιστον δύο (2) φορές την εβδομάδα εκτός των ημερών εφημερίας. • Οσον αφορά τη μερική απασχόληση, προβλέπεται ότι «οι θέσεις ιατρών κλάδου Ε.Σ.Υ., που αποβαίνουν άγονες μετά από την προκήρυξή τους, δύνανται, με έγκριση του υπουργού Υγείας κατόπιν αιτιολογημένης εισήγησης του διοικητή του νοσοκομείου, αν πρόκειται για θέση σε νοσοκομείο, ή του διοικητή της οικείας Υγειονομικής Περιφέρειας (Υ.ΠΕ.), αν πρόκειται για θέση σε κέντρο υγείας ή πολυδύναμο περιφερειακό ιατρείο, να προκηρύσσονται ως θέσεις μερικής απασχόλησης, κατά το άρθρο 69 του ν. 2071/1992 (Α’ 123). Με την ίδια διαδικασία, ως θέσεις μερικής απασχόλησης δύνανται να προκηρύσσονται οι θέσεις σε άγονες και προβληματικές περιοχές της χώρας, όπως αυτές ορίζονται στο π.δ. 131/1987 (Α’ 73), οι θέσεις σε ειδικότητες που χαρακτηρίζονται ως άγονες, κατά την παρ. 6 του άρθρου 38 του ν. 1397/1983 (Α’ 143), καθώς και θέσεις με ειδική εμπειρία. Οι θέσεις μερικής απασχόλησης προκηρύσσονται ανά ειδικότητα στον εισαγωγικό βαθμό Επιμελητή Β’». • Για τους απόφοιτους ιατρικής προβλέπεται πιλοτικό πρόγραμμα προκαταρκτικής κλινικής άσκησης 6 μηνών σε κλινικές του παθολογικού ή χειρουργι-

κού τομέα, καθώς και σε τμήματα επειγόντων περιστατικών σε επιλεγμένα νοσοκομεία του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Μέσω του προγράμματος αυτού θα είναι αποτελεσματικότερη η παροχή υπηρεσιών από τους ιατρούς που εκπληρώνουν την υποχρεωτική υπηρεσία υπαίθρου και πιο στοχευμένη η επιλογή της ιατρικής ειδικότητας, στην οποία θα ασκηθούν. Επιπρόσθετα, η αναβάθμιση της ιατρικής εκπαίδευσης επιχειρείται με 2 τρόπους: 1) με την επιτάχυνση της τοποθέτησης ιατρών για άσκηση σε ιατρική ειδικότητα, μέσω της μεταφοράς της διαδικασίας τοποθέτησης από το Υπουργείο Υγείας στα νοσοκομεία που αποτελούν εκπαιδευτικά κέντρα και τη δημιουργία ηλεκτρονικής πλατφόρμας για την υποβολή αιτήσεων και τήρηση της σειράς χρονικής προτεραιότητας και 2) μέσω της δημιουργίας ομάδων νοσοκομείων ανά ειδικότητα για τοποθέτηση ιατρών προς άσκηση για απόκτηση ειδικότητας και της κυκλικής τοποθέτησης των ιατρών στα νοσοκομεία της ομάδας, στην οποία θα ενταχθούν, καθώς και του καθορισμού του αριθμού των θέσεων προς άσκηση ιατρών ανά ειδικότητα και ανά νοσοκομείο με γνώμονα τις ανάγκες

την καθημερινότητά μας, ερχόμαστε αντιμέτωποι με πολλά μικρόβια που χρησιμοποιούν έξυπνα κόλπα για να μπουν στο σώμα μας. Ευτυχώς, έχουμε μια ισχυρή άμυνα, το ανοσοποιητικό μας σύστημα, αλλά καθώς γερνάμε, αυτή η άμυνα γίνεται ασθενέστερη.  Μέρος του οπλοστασίου μας για την εξουδετέρωση των μικροβίων που εισβάλλουν στον οργανισμό μας είναι μόρια πρωτεΐνης που ονομάζονται αντισώματα. Αυτά τα αντισώματα είναι άφθονα στο αίμα, ρέουν σε όλο μας το σώμα, σχηματίζοντας την πρώτη γραμμή άμυνας όταν εμφανίζεται ένα νέο παθογόνο. Για τα διάφορα μικρόβια απαιτούνται διαφορετικά αντισώματα για την καταπολέμησή τους και το σώμα μας μπορεί να φτιάξει έως και δισεκατομμύρια από αυτά τα διαφορετικά αντισώματα. Και φαίνεται πως κάθε άτομο έχει ένα μοναδικό ανοσοποιητικό σύστημα.

Πώς θα ενισχύσετε την άμυνα του οργανισμού Υπάρχει ένα σημαντικό σύνολο ερευνών που δείχνει ότι η άσκηση ωφελεί πραγματικά το ανοσοποιητικό σύστημα. Για παράδειγμα, έχει βρεθεί ότι τόσο μια και μόνο συνεδρία άσκησης όσο και η συστηματική άσκηση, οποιουδήποτε τύπου, βελτιώνει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι ανταποκρίνονται στα εμβόλια. Και οι επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι τα άτομα που είναι σωματικά ενεργά παθαίνουν λιγότερες λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος κάθε χρόνο από τα λιγότερο ενεργά άτομα.

Από το 1990 έχουν δημοσιευτεί περισσότερες από 5.000 μελέτες για την άσκηση και κάποιες από αυτές εξέτασαν τα αποτελέσματα στις ιώσεις. Η βιβλιογραφία υποδηλώνει ότι μια τακτική άσκηση μέτριας έντασης έως 45 λεπτά την ημέρα είναι ευεργετική για την άμυνά μας απέναντι στα παθογόνα, κάτι που ισχύει περισσότερο για τους ηλικιωμένους και τα άτομα με χρόνιες παθήσεις. Το ανοσοποιητικό σύστημα έχει τρεις κύριες γραμμές άμυνας. Η άσκηση βοηθά στη διατήρηση της φυσιολογικής λειτουργίας καθεμιάς από αυτές. Η πρώτη γραμμή άμυνας αποτελείται από φυσικά εμπόδια, όπως το δέρμα, που εμποδίζει τα παθογόνα να εισέλθουν στο σώμα. Ερευνες έχουν δείξει ότι η επούλωση των δερματικών τραυμάτων είναι ταχύτερη σε άτομα που ασκούνται τακτικά σε σύγκριση με άτομα που κάνουν καθιστική ζωή. Η ταχύτερη επούλωση των πληγών μειώνει τον κίνδυνο εισόδου βακτηρίων και ιών στο σώμα μας. Η δεύτερη γραμμή άμυνας αποτελείται από την «έμφυτη» ανοσία, που αποτελείται από κύτταρα όπως είναι τα ουδετερόφιλα και οι φυσικοί φονείς, που είναι τα πρώτα κύτταρα του ανοσοποιητικού που ανταποκρίνονται σε λοιμώξεις. Η άσκηση έχει βαθιά επίδραση σε αυτά τα κύτταρα. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια μιας περιόδου άσκησης, οι φυσικοί φονείς μετακινούνται στην κυκλοφορία του αίματος σε τεράστιους αριθμούς. Μετά την άσκηση, μεταναστεύουν στα σημεία φλεγμονής για να αναζητήσουν παθογόνα και κατεστραμμένα κύτταρα. Αυτή η διαδικασία μπορεί να βοηθήσει το ανοσοποιητικό σύστημα να ανιχνεύσει

καλύτερα τα καρκινικά κύτταρα. Η τρίτη γραμμή άμυνας είναι η «προσαρμοστική» ανοσία (ή ανοσία μνήμης) που αποτελείται κυρίως από κύτταρα που ονομάζονται Τ και Β λεμφοκύτταρα. Η άσκηση έχει επίσης βαθιά επίδραση σε αυτά τα κύτταρα. Εχει αποδειχθεί ότι η δια βίου άσκηση μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση ενός υγιούς αριθμού νεαρών Τ λεμφοκυττάρων καθώς γερνάμε, κάτι που μπορεί να βοηθήσει το ανοσοποιητικό σύστημα να εντοπίζει καλύτερα τα παθογόνα και τα καρκινικά κύτταρα σε μεγαλύτερη ηλικία. Καταστέλλει η έντονη άσκηση το ανοσοποιητικό; Τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες υπάρχει η άποψη ότι η έντονη, παρατεταμένη άσκηση, όπως ο μαραθώνιος ή ο υπερμαραθώνιος, καταστέλλει προσωρινά τη λειτουργία του ανοσοποιητικού, οδηγώντας σε ένα «ανοιχτό παράθυρο» όπου ο κίνδυνος μόλυνσης αυξάνεται. Αλλά όταν μια μελέτη εξέτασε τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες της θεωρίας του «ανοιχτού παραθύρου», φάνηκε πως δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία που να την υποστηρίζουν. Για τον έλεγχο της λειτουργίας του ανοσοποιητικού, πολλές μελέτες έχουν χρησιμοποιήσει εμβόλια. Τα εμβόλια είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους για να δούμε πώς λειτουργεί το ανοσοποιητικό σύστημα, επειδή δοκιμάζει τη συνδυασμένη ικανότητα πολλών διαφορετικών ανοσοκυττάρων να συντονίζουν και να παράγουν αντισώματα. Ερευνες για τη χορήγηση εμβολίων μετά από παρατεταμένη άσκηση και μαραθώνιο δείχνουν ότι οι αποκρίσεις

των αντισωμάτων δεν καταστέλλονται. Υπάρχουν ακόμη ενδείξεις ότι οι ελίτ αθλητές που προπονούνται τακτικά έχουν υψηλότερες αποκρίσεις αντισωμάτων στον εμβολιασμό από τους ανθρώπους που δεν ασκούνται. Από την άλλη πλευρά, οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος είναι περισσότερες στους ελίτ αθλητές. Η συχνότητα εμφάνισης των λοιμώξεων είναι πιο συχνές κατά τη διάρκεια των περιόδων έντονης προπόνησης και των συμμετοχών σε αγώνες. Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν κατά τη διάρκεια διεθνών διαγωνισμών αποκαλύπτουν ότι περίπου το 7% των αθλητών βιώνουν ένα επεισόδιο αναπνευστικής ασθένειας. Ετσι, έχει διατυπωθεί η άποψη ότι ενώ η άσκηση μέτριας έντασης δυναμώνει το ανοσοποιητικό, η άσκηση που γίνεται για πάνω από 2 ώρες το καταστέλλει.

Ομως ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου για οποιαδήποτε μορφή ιογενούς ή βακτηριακής λοίμωξης είναι η έκθεση σε μαζικές συγκεντρώσεις. Ειδικότερα, τα δημόσια μέσα μεταφοράς αυξάνουν τον κίνδυνο, πιθανώς μέσω της έκθεσης σε πλήθη ή αγγίζοντας επιφάνειες που έχουν μολυνθεί. Τα αεροπορικά ταξίδια σε μεγάλες αποστάσεις –τα οποία κάνουν οι αθλητές για να πάρουν μέρος στους αγώνες– μπορεί επίσης να οδηγήσουν σε διαταραχή του ύπνου, κάτι που αυξάνει τον κίνδυνο μόλυνσης. Φαίνεται, λοιπόν, ότι τα στοιχεία που έδειξαν ότι οι μαζικές αθλητικές εκδηλώσεις μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο λοιμώξεων μπορεί

την τρέχουσα χρονιά παρατηρήθηκε ευρεία διασπορά στην κοινότητα του ιού RSV ή αναπνευστικού συγκυτιακού ιού μαζί με τους ιούς της γρίπης και μεταλλάξεις του SARS- CoV2. Η έκταση μάλιστα ήταν στον βαθμό που να θεωρείται από την παιδιατρική κοινότητα ότι η λοίμωξη αυτή συναγωνίζεται επάξια τη διασπορά της νόσου Covid-19 στους ενήλικες. Κάθε χρόνο γίνονται επιδημικές εξάρσεις του ιού RSV. Τι διαφορετικό συμβαίνει φέτος; α) O ιός δεν ακολούθησε φέτος την τυπική νοσογόνο περίοδο, που είναι οι μήνες Ιανουάριος, Φεβρουάριος και αποδρομή εγκαίρως την άνοιξη, αλλά επεκτάθηκε σχεδόν ομότιμα σε όλη τη διάρκεια του έτους, ακόμη και τους καλοκαιρινούς μήνες.

β) H επιδημική έξαρση του ιού RSV αυτή τη χρονιά είναι μεγαλύτερη και σοβαρότερη ενώ σε κυκλοφορία βρίσκονται και άλλοι ιοί (SARS-CoV-2, γρίπη, εντεροϊός 68, ρινοϊοί, παραγρίπη). γ) Eικασίες γίνονται χωρίς να μπορεί προβλεφθεί ποια βαρύτητα θα έχει η κλινική εικόνα σε περίπτωση συνλοίμωξης μιας και έπαψε, τουλάχιστον για φέτος, να είναι διακριτή η χρονολογική εμφάνιση των διαφόρων ιογε-

νών λοιμώξεων. δ) η γρίπη έχασε και αυτή τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο εμφάνισής της.

Γιατί είναι τόσο μεγάλος ο αριθμός των

παιδιών που προσβάλλονται από τον ιό RSV αυτόν τον χρόνο; Αυτό αποδίδεται στο «ανοσιακό χρέος» που έχει υπάρξει. Κατά κανόνα ο ιός

RSV προκαλεί λοίμωξη τον 1o χρόνο της

ζωής και πρακτικά όλα τα παιδιά έχουν

ήδη ανοσοποιηθεί κατά τον 2ο χρόνο της ζωής. Λοίμωξη κατά το 1ο 6μηνο της ζωής είναι ιδιαίτερα σοβαρή λόγω βρογχιολίτιδας ή και πνευμονίας. Μεταγενέστερες λοιμώξεις είναι ήπιες με

τον τύπο κοινού κρυολογήματος. Με τα μέτρα που είχαν ληφθεί για τον ιό SARSCoV-2 το 2020 δεν υπήρξε νόσηση από τον RSV και έτσι προέκυψε το «ανοσιακό χρέος», με αποτέλεσμα το καλοκαίρι του 2021 με τη χαλάρωση των μέτρων να επανεμφανισθεί ο ιός με τη λοίμωξη να επιμένει διαχρονικά. Η επιστροφή στις παλιές συνήθειες κοινωνικών επαφών, με τα σχολεία ανοιχτά και την εγκατάλειψη της μάσκας, τα μη ανοσοποιημένα παιδιά από τα μέτρα του 2020 να πληρώνουν φέτος το «χρέος» τους. Υποστηρίζεται επίσης η άποψη ότι η αλληλοεπίδραση του ιού SARS-CoV-2 με τους άλλους συνκυκλοφορούντες ιούς επέφερε αλλαγή της επιδημιολογίας του RSV. Η κατάσταση αυτή χαρακτηρίζεται ως «ιογενής παρεμβολή». Τελευταία κυκλοφορεί η άποψη ότι έχει δημιουργηθεί νέο στέλεχος RSV για το οποίο ο παιδικός πληθυσμός στερείται ανοσίας. Τούτο σε συνδυασμό με το «ανοσιακό χρέος» που έχει δημιουργηθεί λόγω των μέτρων αποτελούν τον τέλειο συνδυασμό για την επίθεση του RSV στην κοινότητα. Πότε θα επιστρέψουμε στην παλιά επιδημιολογία του RSV; Είναι μια ενδιαφέρουσα ερώτηση την οποία προς το παρόν κανείς δεν μπορεί να απαντήσει. Η δυνατότητα προ-

ληπτικής παρέμβασης, με τη χρονικά προσδιορισμένη, λόγω της διαχρονικής συμπεριφοράς του ιού, χορήγηση του μονοκλωνικού αντισώματος Palivizumab σε 5 δόσεις καλύπτοντας την περίοδο Νοεμβρίου-Μαρτίου, τίθεται υπό αίρεση, δεδομένης της διασποράς του ιού σε όλη τη διάρκεια του έτους. Θα υπάρξει πρόληψη του RSV με εμβόλιο;

Οι μέχρι τώρα έρευνες είναι πολλά υποσχόμενες και φαίνεται ότι σύντομα οι προσπάθειες θα ευοδωθούν με δύο εμβόλια. Το ένα για τα βρέφη, με το εμβόλιο να χορηγείται στη διάρκεια της κύησης ώστε να υπάρχει διαπλακούντια παθητική ανοσοποίηση. Το άλλο εμβόλιο θα αφορά ενήλικες προχωρημένης ηλικίας στους οποίους ο RSV προκαλεί σοβαρή νόσηση. Hδη από τις αρμόδιες ευρωπαϊκές αρχές έχει εγκριθεί η χορήγηση μακράς προφυλακτικής δράσης του μονοκλωνικού σκευάσματος Nirsevimab για γενική χρήση στα παιδιά και όχι μόνο για αυτά που βρίσκονται σε κίνδυνο. Γενικά υπάρχει αυξημένη αισιοδοξία για τα διαθέσιμα μέσα πρόληψης (εμβόλιο, μονοκλωνικά) μέσα στον επόμενο χρόνο. (Με βάση το άρθρο: About the RSV surge -This is our COVID. JAMA Published online November 11, 2022) u

Περισσότεροι από 35.000 άνθρωποι πεθαίνουν από λοιμώξεις ανθεκτικές στα αντιβιοτικά στην ΕΕ κάθε χρόνο, σύμφωνα με εκτιμήσεις που παρουσιάζονται σε νέα έκθεση που ανακοινώθηκε με την ευκαιρία της Ευρωπαϊκής Ημέρας Ευαισθητοποίησης στα Αντιβιοτικά. Συνολικά, τα τελευταία δεδομένα δείχνουν σημαντικά αυξητικές τάσεις στον αριθμό των λοιμώξεων και των θανάτων που αποδίδονται σε αυτές, για όλους σχεδόν τους συνδυασμούς βακτηρίωναντοχής σε αντιβιοτικά, ειδικά σε δομές υγειονομικής περίθαλψης. Ο αντίκτυπος της μικροβιακής αντοχής στην υγεία είναι συγκρίσιμος με αυτόν της γρίπης, της φυματίωσης και του HIV/ AIDS μαζί.

«Βλέπουμε ανησυχητικές αυξήσεις στον αριθμό των θανάτων που αποδίδονται σε λοιμώξεις από ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια, ειδικά από βακτήρια ανθεκτικά στα τελευταίας γραμμής αντιβιοτικά», δήλωσε η  Andrea Ammon, διευθύντρια του ECDC σχολιάζοντας τα δεδομένα. «Κάθε μέρα, σχεδόν 100 άνθρωποι πεθαίνουν από αυτές τις λοιμώξεις στην ΕΕ. Απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για να συνεχιστεί η μείωση της απρόσφορης χρήσης αντιμικροβιακών, η βελτίωση των πρακτικών πρόληψης και ελέγχου των λοιμώξεων, ο σχεδιασμός και η εφαρμογή προγραμμάτων αντιμικροβιακής επιστασίας και η εξασφάλιση επαρκούς μικροβιολογικής ικανότητας σε εθνικό επί-

πεδο», συμπλήρωσε η ίδια. Στην ΕΕ κατά την περίοδο 2012–21 παρατηρήθηκε μείωση 23% στη συνολική κατανάλωση αντιβιοτικών στον τομέα της υγείας, στην κοινότητα και στα νοσοκομεία μαζί. Αν και αυτό αντιπροσωπεύει ένα επίτευγμα, δυστυχώς συνδυάστηκε με αύξηση στο ποσοστό των αντιβιοτικών «ευρέως φάσματος» που χρησιμοποιήθηκαν, ιδίως στα νοσοκομεία.  Η χρήση αντιβιοτικών στην ΕΕ έφτασε σε ιστορικό χαμηλό το 2021: το 23% των Ευρωπαίων πήρε αντιβιοτικά από του στόματος το περασμένο έτος, το χαμηλότερο

ποσοστό από το 2009. Ωστόσο, αυτό κυμαίνεται από 42% στη Μάλτα έως 15% στη Σουηδία και τη Γερμανία. Περίπου το 8% των αντιβιοτικών ελήφθησαν χωρίς ιατρική συνταγή. Ενα πολύ μεγάλο ποσοστό Ευρωπαίων έχει λάβει αντιβιοτικά αδικαιολόγητα (δηλαδή μόνο για ιογενείς λοιμώξεις ή συμπτώματα λοίμωξης) και μόνο οι μισοί από τους ερωτηθέντες γνωρίζουν ότι τα αντιβιοτικά είναι αναποτελεσματικά έναντι των ιών .  Τα ποσοστά μικροβιακής αντοχής διέφεραν ευρέως μεταξύ των χωρών της ΕΕ για πολλούς συνδυασμούς βακτηρίων-ομάδων αντιβιοτικών. Γενικά, τα χαμηλότερα ποσοστά μικροβιακής αντοχής αναφέρθηκαν από χώρες της βόρειας Ευρώπης και τα υψηλότερα από χώρες της νότιας και ανατολικής Ευρώπης.

επίδραση της Covid-19 και στα μέτρα περιορισμού μετάδοσης των λοιμώξεων που εφαρμόστηκαν και είναι αντίστοιχη με τη μείωση που καταγράφηκε σε όλες τις χώρες την περίοδο εκείνη. Την νέα μείωση της κατανάλωσης αντιβιοτικών στη χώρα μας πιθανώς θα μπορούσαμε να την αποδώσουμε στο αυστηρότερο νομοθετικό πλαίσιο στη διάθεση αντιβιοτικών που ίσχυσε στη χώρα μας από τον 9/2020 και που έκανε υποχρεωτική την ηλεκτρονική συνταγή ιατρού για χορήγηση αντιβιοτικού από τον φαρμακοποιό.

ενθαρρυντικό στοιχείο είναι πως το 2021 σημειώθηκε στη χώρα σημαντική μείωση στην κατανάλωση αντιβιοτικών στην κοινότητα (-16%) σε σχέση με το 2020, μείωση που δεν συμβαδίζει με τη σταθεροποίηση στην κατανάλωση αντιβιοτικών που καταγράφηκε στην ΕΕ. Αυτή ήρθε να προστεθεί στη μείωση που καταγράφηκε το 2020 σε σχέση με το 2019 (-18%) και που αποδίδεται στην

Ο ρόλος της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας  Η απρόσφορη χρήση αντιβιοτικών και η επακόλουθη μικροβιακή αντοχή πυροδοτείται από ένα αδύναμο σύστημα ΠΦΥ. Οταν η τυπική ΠΦΥ απουσιάζει και η πρόσβαση στον οικογενειακό γιατρό είναι δυσχερής, τα αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατο της βασικής δημόσιας υγείας και διευκολύνεται η χορήγησή τους χωρίς συνταγή. Η προσπάθεια εγκαθίδρυσης οργανωμένης ΠΦΥ και καθολικής κάλυψης του πληθυσμού από τον θεσμό του Προσωπικού Γιατρού που θα λειτουργεί ως σημείο πρώτης επαφής του πολίτη με το σύστημα υγείας και για οποιαδήποτε ανάγκη του, με ανεμπόδιστη και έγκαιρη πρόσβαση σε αυτόν, μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά στην ορθολογικότερη χρήση των αντιβιοτικών στην κοινότητα. Ο ασθενής δεν θα έχει πλέον άλλοθι να ζητήσει αντιβιοτικό χωρίς ιατρική εξέταση και συνταγή. Ούτε ο φαρμακοποιός να χορηγήσει αντιβιοτικό χωρίς ιατρική συνταγή.  Παράλληλα, ο Προσωπικός Γιατρός καλείται να λειτουργήσει ως σύμβουλος υγείας και μέσω αποτελεσματικών τεχνικών επικοινωνίας να ευαισθητοποιήσει και να εκπαιδεύσει τον πληθυσμό ευθύνης του σε θέματα που άπτονται της μικροβιακής αντοχής και της σωστής χρήσης αντιβιοτικών. Ο πολίτης πρέπει να γνωρίζει σε ποιες λοιμώξεις είναι αποτελεσματικά τα αντιβιοτικά, ποιες είναι οι παρενέργειές τους, πώς πρέπει να λαμβάνουμε τα αντιβιοτικά, πώς αναπτύσσεται η μικροβιακή αντοχή και ποιες είναι οι επιπτώσεις της. Η μικροβιακή αντοχή

o εμβόλιο έναντι του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV) είναι σημαντικό επειδή προστατεύει από καρκίνους που προκαλούνται ως επακόλουθο μόλυνσης (λοίμωξης) από τον ιό. Ο ιός HPV είναι πολύ συχνός, καθώς υπολογίζεται ότι 1 στους 4 μολύνεται από αυτόν. Οι περισσότεροι άνθρωποι με HPV δεν αναπτύσσουν ποτέ συμπτώματα ή προβλήματα υγείας, αφού οι περισσότερες από τις λοιμώξεις από HPV (9 από τις 10) εξαφανίζονται από μόνες τους εντός δύο ετών. Ενα άτομο που έχει προσβληθεί από τον ιό HPV μπορεί να μην έχει κανένα σύμπτωμα, μεταδίδοντας τον ιό στους συντρόφους του, χωρίς να το γνωρίζει. Ο ιός HPV μεταδίδεται κυρίως με τη σεξουαλική επαφή ή πιο σπάνια από την επαφή των γεννητικών περιοχών ή την επαφή των χεριών. Για τους λόγους αυτούς ακόμη και η συστηματική χρήση προφυλακτικού, αν και μειώνει τον κίνδυνο της λοίμωξης από τον HPV, δεν προστατεύει απόλυτα. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος προστασίας από τον ιό HPV είναι ο εμβολιασμός. Μερικές φορές, οι λοιμώξεις από HPV επιμένουν για χρόνια και μπορεί να προκαλέσουν κάποιους καρκίνους ή άλλα καλοήθη νοσήματα, όπως τα γεννητικά κονδυλώματα (το πιο συχνό σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα) . Η μόλυνση από HPV μπορεί να προκαλέσει καρκίνο τραχήλου μήτρας στις γυναίκες, τον δεύτερο συχνότερο καρκίνο σε νεαρές γυναίκες 15-44 ετών, αλλά και άλλες μορφές καρκίνου, όπως καρκίνο του κόλπου και του αιδοίου στις γυναίκες, καρκίνο του πρωκτού, της στοματικής κοιλότητας, του λάρυγγα και του πίσω μέρους του λαιμού, συμπεριλαμβανομένης της βάσης της γλώσσας και των αμυγδαλών

(στοματοφάρυγγα), τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες, καθώς και καρκίνο του πέους στους άνδρες. Από τον Μάρτιο του 2022, η Ελλάδα συμπεριλήφθηκε στις χώρες όπου ο εμβολιασμός έναντι του HPV αποζημιώνεται

και στα αγόρια και θα τα προστατεύσει από τα γεννητικά κονδυλώματα και από μορφές καρκίνου, όπως αυτός του στοματοφάρυγγα (ο οποίος είναι 4 φορές συχνότερος στους άντρες) και του πέους. Επιπλέον, εμβολιάζοντας τα αγόρια προστατεύονται έμμεσα και οι ερωτικοί τους σύντροφοι που δεν έχουν εμβολιαστεί. Ο εμβολιασμός με τον HPV μπορεί

να προλάβει πάνω από τους 8 στους 10 καρκίνους που σχετίζονται με τον ιό και 9 στα 10 περιστατικά γεννητικών κονδυλωμάτων. Μάλιστα η υψηλή εμβολιαστική κάλυψη (90% στα κορίτσια και όσο το δυνατόν υψηλότερη στα αγόρια) μαζί με οργανωμένο πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου στον τράχηλο μήτρας (Παπ τεστ/HPV) στο 70% του πληθυσμού ενήλικων γυναικών ως 65 ετών και κατάλληλη θεραπεία του 90% των αρρώστων αναμένεται να εξαλείψει τον καρκίνο του τραχήλου μήτρας πριν το τέλος του αιώνα σε οποιαδήποτε χώρα καταφέρει τους παραπάνω στόχους, για αυτό ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει υιοθετήσει αυτήν τη στρατηγική. Ο εμβολιασμός έναντι του HPV είναι απαραίτητος για όλα τα κορίτσια και τα αγόρια κατά προτίμηση στην ηλικία των 9-11 ετών, όπου υπάρχει ακόμη συστηματική παρακολούθηση από τον παιδίατρο, η ανοσολογική απάντηση είναι η μέγιστη, οι πάντα ήπιες ανεπιθύμητες ενέργειες είναι λιγότερες, ενώ η πρόληψη παρέχεται εγκαίρως πριν την πιθανότητα έκθεσης στον ιό. Η ηλικία αυτή

είναι η περίοδος όπου ολοκληρώνεται όλη η σειρά των εμβολίων του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών στους εφήβους, καθώς τόσο η ανταπόκριση του οργανισμού στους εμβολιασμούς όσο και η συμμόρφωση των εφήβων στις ιατρικές οδηγίες είναι υψηλή. Σε περίπτωση που χαθεί η ευκαιρία να γίνει το εμβόλιο σε αυτή τη χρονική συγκυρία, τότε μεταβαίνουμε στην ηλικία των μεγαλύτερων εφήβων. Είναι λάθος να θεωρείται από τους γονείς ότι το εμβόλιο αποτελεί διαβατήριο για έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας. Το εμβόλιο είναι ένα ακόμη εμβόλιο της εφηβικής ηλικίας που πρέπει να χορηγείται πριν τα υπόλοιπα εφηβικά εμβόλια. Μάλιστα το δοσολογικό σχήμα 2 δόσεων για τους εφήβους ως 15 ετών (αντί των 3 δόσεων στις μεγαλύτερες ηλικίες), με μεσοδιάστημα 6 μηνών, διευκολύνει τη συμμόρφωση, καθώς απλουστεύεται ο εμβολιασμός (λιγότερες ιατρικές επισκέψεις και ενέσεις). Στις μελέτες τα εμβόλια έναντι του ιού HPV έδειξαν καλό προφίλ ασφάλειας. Η εμπειρία από τη χορήγηση πάνω από 270 εκατομμυρίων δόσεων παγκοσμίως επιβεβαίωσε το παραπάνω εύρημα, όπως διαβεβαιώνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και άλλοι έγκριτοι επιστημονικοί φορείς. Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, το εμβόλιο προσφέρει μεγάλο όφελος και στους μεγαλύτερες εφήβους ως 18 ετών, οι οποίες δεν έχουν προλάβει να εμβολιαστούν στην ηλικία ως 15 ετών. Στους μεγαλύτερους εφήβους, ανεξάρτητα από το αν έχουν εκτεθεί στον ιό ή όχι, ο εμβολιασμός θα τους προστατεύσει από μελλοντικές λοιμώξεις. Καθότι ο εμβολιασμός για τη διασφάλιση της μέγιστης προστασίας πρέπει να γίνεται σε μικρότερη ηλικία, η δωρεάν χορήγηση του εμβολίου στις ηλικίες 15-18 ετών θα διακοπεί στο τέλος του 2023. Μόνη εξαίρεση οι ανοσοκατασταλμένοι και οι ομοφυλόφιλοι άνδρες, όπου η αποζημίωση θα συνεχιστεί στην

πάρχουν περίπου 5,7 εκατομμύρια περιπτώσεις ενδοοικογενειακής κακοποίησης στις ΗΠΑ κάθε χρόνο και σε ορισμένες από αυτές, μητέρες και πατέρες χρησιμοποιούν τα παιδιά για να χειραγωγήσουν και να βλάψουν τον άλλο γονέα. Η ενδοοικογενειακή κακοποίηση περιλαμβάνει πολλά πράγματα και την περίπτωση που ένας γονέας χρησιμοποιεί το παιδί ως όπλο εναντίον του άλλου γονέα. Αυτό βλάπτει το παιδί με πολλούς τρόπους. Οι ψυχολόγοι έχουν εντοπίσει πώς παίζεται το παιχνίδι και τι ζημιά προκαλεί. Αυτή η συμπεριφορά μπορεί να περιλαμβάνει την πίεση του παιδιού να κατασκοπεύσει τον άλλον γονέα ή την απειλή ενός γονέα προς τον άλλον ότι δεν θα ξαναδεί ποτέ το παιδί εάν εγκαταλείψει τη σχέση. Ενας άλλος τρόπος με τον οποίο ένας γονέας μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα παιδί ως όπλο είναι να το στρέφει εναντίον του άλλου γονέα. Σε αυτή την περίπτωση, ο θύτης κάνει το παιδί να πιστεύει ότι ο άλλος γονέας δεν το αγάπησε ποτέ ή ότι είναι επικίνδυνο και ανασφαλές να είναι κοντά του. Με αυτόν τον τρόπο, ο θύτης διαφθείρει την πραγματικότητα του παιδιού, πείθοντάς το ότι είναι και ο ίδιος θύμα κακοποίησης. Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι αυτό που οι ψυχολόγοι αποκαλούν γονική αποξένωση. Πολλοί νομικοί και ψυχολόγοι γνωρίζουν το φαινόμενο της γονικής αποξένωσης εδώ και δεκαετίες, αλλά υπάρχουν και αυτοί που αρνούνται την ύπαρξή του ή αρνούνται ότι αποτελεί μορφή ενδοοικογενειακής κακοποίησης. Η σύγχρονη έρευνα έχει δείξει ότι η γονική αποξένωση είναι μία μορφή ενδοοικογενειακής βίας και ότι αποτελεί μορφή παιδικής κακοποίησης. Στις ΗΠΑ, 22 εκατομμύρια παιδιά και γονείς υποφέρουν από τη γονική αποξένωση. Στην Αυστραλία, η γονική αποξένωση έχει αναγνωριστεί ως μορφή ενδοοικογενειακής βίας και στη Βραζιλία εφαρμόστηκε η ποινικοποίηση της. Το αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι το παιδί να αισθάνεται προδομένο,

πληγωμένο και πολύ θυμωμένο απέναντι στον αποξενωμένο γονέα. Αυτό που συμβαίνει στη συνέχεια είναι ένας καταρράκτης απωλειών που συνδέονται με ψυχολογικές βλάβες του παιδιού, εκ των οποίων οι σημαντικότερες είναι οι παρακάτω: u Απώλεια αυτοπεποίθησης. Το παιδί συχνά χάνει την εμπιστοσύνη του στις δικές του αναμνήσεις ή στην εμπειρία που είχε με τον αποξενωμένο/κακοποιημένο γονέα, επειδή έρχεται σε αντίθεση με αυτό που το κάνει να πιστέψει ο θύτης. Τα παιδιά που έχουν αποξενωθεί

από έναν γονέα, όταν γίνουν ενήλικες αναφέρουν ότι αισθάνονται αβοήθητοι και αποκομμένοι από τα συναισθήματά

τους και έχουν προβλήματα εμπιστοσύνης σε άλλους ανθρώπους. u Απώλεια αθωότητας. Ο καταχρηστικός γονέας μπορεί να αφαιρέσει την αθωότητα του παιδιού εκθέτοντάς του ιδέες και συμπεριφορές που δεν είναι κατάλληλες για την ηλικία του. Ο θύτης μπορεί να ζητήσει από το παιδί να πάρει μια απόφαση σε επίπεδο ενηλίκου, όπως να επιλέξει αν θα έχει

σχέση με τον άλλο γονέα. Οι κακοποιητικοί γονείς μπορούν επίσης συχνά να παραμελούν τις αναπτυξιακές ανάγκες του παιδιού, όπως η ενθάρρυνση της ανεξαρτησίας τους, και μερικές φορές να κάνουν το παιδί να φροντίζει για τις δικές τους ανάγκες. u Απώλεια γονικής σχέσης. Οταν ένα παιδί αποξενώνεται από έναν γονέα, αρχίζει να απορρίπτει τη μισή του ταυτότητα, επειδή είναι πληγωμένο και θυμωμένο και είναι πολύ οδυνηρό να αναγνωρίσει αυτή τη σχέση. Το παιδί απορρίπτει, επίσης, τον σημαντικό γονικό δεσμό που είχε παράσχει ο κακοποιημένος γονέας. Αυτή η απώλεια σύνδεσης έχει  βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες αρνητικές επιπτώσεις, όπως η ανεπίλυτη θλίψη και η χαμηλή αυτοεκτίμηση. u Απώλεια ευρύτερων οικογενειακών δεσμών. Καθώς το παιδί απομακρύνεται από τον αποξενωμένο/κακοποιημένο γονέα, μπορεί επίσης να χάσει τις σχέσεις του με την ευρύτερη οικογένεια και τα κοινωνικά δίκτυα. Το παιδί στερείται τους τύπους εμπειριών και ευ-

καιριών που μπορούν να προσφέρουν αυτά τα συνδεδεμένα άτομα, όπως κοινωνική υποστήριξη ή επαγγελματικές ευκαιρίες που είναι δυνατές μέσω των κοινωνικών δικτύων. u Απώλεια κοινωνικής σύνδεσης. Μερικοί αποξενωτικοί/κακοποιητικοί γονείς απομονώνουν κοινωνικά τα παιδιά τους, εκπαιδεύοντάς τα στο σπίτι και περιορίζοντας τις φιλίες τους. Οταν συμβεί αυτό, το παιδί μπορεί να χάσει όλες τις προηγούμενες κοινωνικές, εκπαιδευτικές, ψυχαγωγικές και πολιτιστικές του σχέσεις. Ανίκανα να θρηνήσουν ανοιχτά την απώλεια του αποξενωμένου γονέα λόγω της καταχρηστικής συμμαχίας που έχουν σχηματίσει με τον καταχρηστικό γονέα, τα παιδιά υποφέρουν συχνά μόνα τους. Τι πρέπει να γίνει; Για τους φίλους και τους συγγενείς, η κατάσταση στην οποία τα παιδιά χρησιμοποιούνται ως όπλο μπορεί να προκαλέσει σύγχυση ή ακόμη και να φαίνεται το αντίστροφο αυτού που συμβαίνει στην πραγματικότητα. Οι άλλοι μπορεί να μην αναγνωρίζουν τον ρόλο του θύτη και να πιστεύουν ότι ο κακοποιημένος γονέας στην πραγματικότητα απορρίπτει το παιδί ή φταίει με κάποιο τρόπο. Οταν αυτοί οι στενά συνδεδεμένοι τρίτοι κατηγορούν τον λάθος γονέα για κακοποίηση, το παιδί συνεχίζει να υποφέρει. Ακόμη και οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας δεν αξιολογούν πάντα σωστά την κατάσταση και εστιάζουν τη θεραπεία στη σχέση του παιδιού με τον κακοποιημένο γονέα, αγνοώντας τη συνεχιζόμενη επιρροή του θύτη. Τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία στις ΗΠΑ δείχνουν ότι δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές στον αριθμό των ανδρών και των γυναικών που πέφτουν θύματα ενδοοικογενειακής βίας κάθε χρόνο. Επίσης, μια μελέτη έχει δείξει ότι δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ των φύλων, σχετικά με τη χρησιμοποίηση των παιδιών ως όπλου ενάντια στον άλλο γονέα. Οσο τα παιδιά δεν προστατεύονται από τη χρήση τους ως όπλου κατά του

ι

σειρά μελετών διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι τείνουν να πιστεύουν ότι τα ακριβά δώρα εκτιμώνται περισσότερο από τα φθηνά, ενώ στην πραγματικότητα οι παραλήπτες δεν ανέφεραν καμία σχέση μεταξύ της τιμής του δώρου και των συναισθημάτων εκτίμησης. Με άλλα λόγια, σημασία έχει η σκέψη ή η θυσία που έχει γίνει για την απόκτηση αυτού του δώρου. Πώς να αντιδράσετε σε ένα «κακό δώρο»:  Eνας λεπτός τρόπος για να διασφαλίσετε ότι θα πάρετε αυτό που θέλετε είναι να ζητήσετε μόνο ένα πράγμα. Oταν παρουσιάζουμε σε κάποιον μια λίστα με πράγματα που θα θέλαμε, ο δωρητής πέφτει στην ψευδή πεποίθηση ότι θα ήμασταν εξίσου ευχαριστημένοι με κάτι που δεν περιλαμβάνεται στη λίστα. Αλλά αν ζητήσουμε μόνο ένα πράγμα, ο δωρητής είναι πιο πιθανό να συνειδητοποιήσει ότι θα θέλαμε αυτό το ένα πράγμα παρά οποιαδήποτε άλλη ιδέα που θα μπορούσε να βρει. Ο τρόπος με τον οποίο ανταποκρινόμαστε στα κακά δώρα μπορεί να διαφέρει μεταξύ των δύο φύλων. Σε Τι πρέπει να ξέρετε για τα δώρα Χριστουγέννων Η επιλογή του σωστού χριστουγεννιάτικου δώρου μπορεί να προκαλέσει ανησυχία και άγχος σε κάποιους. Ευτυχώς, η κοινωνική ψυχολογία έχει μερικές συμβουλές. Γράφει ο Ζήσης Ψάλλας

μια

μελέτη γυναίκες και άνδρες κλήθηκαν να επιλέξουν ένα δώρο για τον σύντροφό τους από μια σειρά επιλογών, τις οποίες είχαν ταξινομήσει με σειρά επιθυμίας. Οι μισοί συμμετέχοντες πήραν αυτό που περισσότερο ήθελαν και οι άλλοι μισοί πήραν αυτό που λιγότερο ήθελαν. Οταν οι άνδρες δεν έπαιρναν αυτό που ήθελαν, αντιλαμβάνονταν λιγότερη συμβατότητα με τις συντρόφους τους και πίστευαν ότι το μέλλον μαζί τους δεν θα διαρκούσε πολύ. Αλλά οι γυναίκες που δεν πήραν αυτό που ήθελαν πίστευαν ότι οι σχέσεις τους θα διαρκούσαν πολύ περισσότερο από εκείνες που είχαν λάβει ένα καλό δώρο. Οι συγγραφείς της μελέτης πρότειναν ότι οι γυναίκες μπορεί να έχουν περισσότερα κίνητρα από τους άνδρες

επικεντρώνονταν

ο Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης χαρακτηρίζεται από βαθιά κούραση, πόνους στους μύες και στις αρθρώσεις και εξασθενημένη μνήμη και συγκέντρωση. Οι πάσχοντες αντιμετωπίζουν μειωμένη καρδιαγγειακή λειτουργία, διαταραχές του εντέρου και αισθητηριακές δυσλειτουργίες, όπως δυσανεξία στον θόρυβο και προβλήματα ισορροπίας. Το χαρακτηριστικό της ασθένειας είναι ότι η κόπωση δεν ανακουφίζεται από την ανάπαυση. Μερικοί άνθρωποι εμφανίζουν επίσης συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη. Για κάποιους η έναρξη των συμπτωμάτων είναι αργή. Σε άλλους ξεκινούν με κάποια αναπνευστική λοίμωξη ή γαστρεντερική ασθένεια. Τα συμπτώματα τείνουν να είναι τόσο σοβαρά που οι ασθενείς με χρόνια κόπωση συχνά βιώνουν οικογενειακή και κοινωνική κατάρρευση και απομόνωση. Σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να συνεχιστούν για μήνες ή χρόνια. Ακόμη και μικρές δραστηριότητες μπορούν να προκαλέσουν «συντριβές», π.χ. αδιαθεσία μετά την άσκηση, που επιδεινώνουν τα συμπτώματα, μερικές φορές για πολλές ημέρες. Απλές δραστηριότητες όπως το ντους, τα ψώνια ή η συνάντηση με έναν φίλο για καφέ γίνονται δύσκολες, αν όχι αδύνατες.  Το Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης ήταν ασήμαντο για χρόνια λόγω έλλειψης επιστημονικών στοιχείων που να υποστηρίζουν τη διάγνωσή του. Ολα αυτά παρά το γεγονός ότι η χρόνια κόπωση θεωρείται ότι έχει παγκόσμιο επιπολασμό από 0,2 έως 2,6%. Επηρεάζει κυρίως νεαρούς ενήλικες μεταξύ 20 και 40 ετών. Η αναλογία διάγνωσης γυναικών προς άντρες είναι περίπου 5 προς 1, αλλά το γιατί η διαταραχή είναι πιο διαδεδομένη στις γυναίκες είναι άγνωστο. Επίσης, η ύπαρξη συγγενούς πρώτου βαθμού με Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης υπερδιπλασιάζει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου, αλλά ο ρόλος της γενετικής δεν είναι γνωστός. Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία Η διαχείριση του Συνδρόμου Χρόνιας Κόπωσης μπορεί να είναι τόσο περίπλοκη όσο και η ίδια η ασθένεια. Δεν υπάρχει θεραπεία και δεν έχουν αναπτυχθεί συνταγογραφούμενα φάρμακα ειδικά

για το Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης, γεγονός που καθιστά πολύ δύσκολη τη θεραπεία. Τα συμπτώματα μπορεί επίσης να διαφέρουν με την πάροδο του χρόνου. Οι δίαιτες και τα συμπληρώματα διατροφής φαίνεται να παρέχουν μικρή βοήθεια. Ορισμένα συμπληρώματα διατροφής που εμπλέκονται στη δημιουργία μεταβολικής ενέργειας φαίνεται να βελτιώνουν κάποια συμπτώματα, αλλά απαιτούνται καλύτερες μελέτες. Τα άτομα με Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης θα πρέπει να παρακολουθούν στενά

που αντιμετωπίζουν

τεχνικές αντιμετώπισης

τρόπους διαχείρισης των κανονικών

δραστηριοτήτων. Είναι σημαντικό να ανακαλυφθεί η βιολογική βάση της χρόνιας κόπωσης, δηλαδή η αιτία, ώστε να υπάρξει καλύτε-

ρη αντιμετώπιση. Η διάγνωση είναι μια χρονοβόρα και δαπανηρή διαδικασία, καθώς μια σειρά από άλλες ασθένειες που έχουν κοινά συμπτώματα πρέπει να αποκλειστούν. Δεδομένου ότι η διάγνωση είναι εμφανώς δύσκολη, η εύρεση μοναδικών δεικτών της ασθένειας αποτελεί αντικείμενο έρευνας για περισσότερα από 20 χρόνια. Ποια είναι η αιτία; Μια θεωρία είναι ότι οι ασθενείς με Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης έχουν ένα ελάττωμα στην ανοσολογική τους θωράκιση, που πιθανώς οδηγεί σε επίμονες λοιμώξεις και χρόνια φλεγμονή. Πράγματι, έχουν παρατηρηθεί σημαντικές διαφορές μεταξύ των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος των ασθενών με χρόνια κόπωση και των υγιών ατόμων. Αυτή η ανακάλυψη θα μπορούσε δυνητικά να οδηγήσει στον εντοπισμό βιοδεικτών χρόνιας κόπωσης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση. Εχει εντοπιστεί επί-

σης μια ισχυρή συσχέτιση μεταξύ του Συνδρόμου Χρόνιας Κόπωσης και ενός απορρυθμισμένου (κακής λειτουργίας) ανοσοποιητικού συστήματος, κάτι που μπορεί να υποδεικνύει τον υποκείμενο μηχανισμό της διαταραχής. Η λειτουργία των κυττάρων του ανοσοποιητικού που ονομάζονται φυσικοί φονείς και έχουν την ικανότητα να σκοτώνουν τα μολυσμένα κύτταρα στο σώμα είναι μειωμένη. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι σε θέση να αφαιρέσουν αποτελεσματικά τα παθογόνα μικρόβια.  Εχουν ανακαλυφθεί διαφορές και σε μια σειρά από άλλα κύτταρα του ανοσοποιητικού που απαιτούνται για την καταπολέμηση των ιών. Συγκεκριμένα, έχουν εντοπιστεί αλλαγές στο γονίδιο που ελέγχει αυτά τα κύτταρα και στους υποδοχείς που τα ενεργοποιούν. Αυτό υποδηλώνει ότι υπάρχει μια πιθανή εξήγηση για το γιατί αυτά τα κύτταρα δεν μπορούν να λειτουργήσουν αποδοτικά. Επίσης, οι φλεγμονώδεις πρωτεΐνες του αίματος όπως η ακτιβίνη Β και η ιντερφερόνη είναι αυξημένες. Αλλά οι φαύλοι κύκλοι της βλάβης των ιστών που είναι τυπικοί για τις αυτοάνοσες ασθένειες όπως στην πολλαπλή σκλήρυνση και στον λύκο δεν φαίνεται να εμφανίζονται στο Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης. Από την άλλη πλευρά, είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρεθούν άμεσες ενδείξεις ότι υπάρχουν συνεχείς λοιμώξεις στους ασθενείς με χρόνια κόπωση. Και τα αντιιικά φάρμακα ή τα αντιβιοτικά φαίνεται να έχουν πολύ μέτρια δράση παρά τα σωτήρια αποτελέσματά τους σε πολλές άλλες μολυσματικές ασθένειες. Οι ασθενείς με χρόνια κόπωση έχουν επίσης μεταβολικά ελαττώματα στον τρόπο με τον οποίο παράγεται ενέργεια στο σώμα τους –υποδεικνύοντας έναν λόγο για τον οποίο υποκύπτουν γρήγορα στη μυϊκή κόπωση κατά τη διάρκεια της άσκησης. Αλλά αν αυτό το μεταβολικό ελάττωμα οφείλεται σε προσβολή του ανοσοποιητικού, χρόνιες λοιμώξεις ή κάποια άλλη αιτία είναι άγνωστη. Κάποιες μελέτες έχουν δείξει ότι τα μεταβολικά απόβλητα από ορισμένα βακτήρια του

ο

αδενοκαρκίνωμα των παγκρεατικών πόρων είναι η πιο κοινή μορφή καρκίνου του παγκρέατος και οι θάνατοι από αυτό το αδενοκαρκίνωμα είναι περισσότεροι από αυτούς από καρκίνο του μαστού παρά τη σημαντική διαφορά στα ποσοστά επίπτωσης. Η καθυστερημένη διάγνωση και οι αναποτελεσματικές θεραπείες είναι οι πιο σημαντικοί λόγοι γι’ αυτές τις ζοφερές στατιστικές.  Το παγκρεατικό αδενοκαρκίνωμα είναι μια επιθετική και δύσκολη κακοήθεια στη θεραπεία. Μέχρι τώρα η μόνη ευκαιρία για ίαση είναι η πλήρης χειρουργική αφαίρεση του όγκου. Δυστυχώς, επειδή συνήθως δεν υπάρχουν συμπτώματα μέχρι τη στιγμή της διάγνωσης, το 80% έως 90% των ασθενών έχουν νόσο που είναι ανίατη χειρουργικά. Αυτός ο καρκίνος παραμένει μια από τις κύριες βιοϊατρικές προκλήσεις σήμερα λόγω του χαμηλού ποσοστού επιβίωσής του –μόλις το 5% των ασθενών είναι ζωντανοί πέντε χρόνια μετά τη διάγνωση. Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες μια σειρά από μελέτες έχουν ρίξει φως στους μοριακούς μηχανισμούς που είναι υπεύθυνοι για την έναρξη και την εξέλιξη του αδενοκαρκινώματος των παγκρεατικών πόρων. Η πρόοδος προς μια θεραπεία είναι δυνατή. Αναποτελεσματικές θεραπείες Οι μοριακοί μηχανισμοί που ευθύνονται για τον καρκίνο του παγκρέατος είναι πολύπλοκοι. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι πρόσφατες εξελίξεις στην εξατομικευμένη ιατρική και στην ανοσοθεραπεία (που βοηθά το ανοσοποιητικό σύστημα να καταπολεμήσει τον καρκίνο) απέτυχαν να βελτιώσουν τη θεραπεία του καρκί-

νου του παγκρέατος.  Το 95% αυτών των όγκων προκαλούνται από μεταλλάξεις στο ογκογονίδιο KRAS. Τα ογκογονίδια είναι γονίδια που, εφόσον μεταλλαχθούν, είναι ικανά να προκαλέσουν τη μετατροπή ενός φυσιολογικού κυττάρου σε καρκινικό κύτταρο. Το KRAS είναι ένα γονίδιο που λειτουργεί ως διακόπτης on/off. Κανονικά, το KRAS ελέγχει τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό. Οταν μεταλλάσσεται, ωστόσο, τα κύτταρα αρχίζουν να αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα και να πολλαπλασιάζονται –χαρακτηριστικό των καρκινικών κυττάρων. Μέχρι στιγμής, τα ογκογονίδια KRAS δεν έχουν καταφέρει να στοχοποιηθούν από φάρμακα. Τα παγκρεατικά αδενοκαρκινώματα περιβάλλονται από άφθονο ινώδη συνδετικό ιστό που αναπτύσσεται γύρω από ορισμένους τύπους όγκων. Στην περίπτωση του αδενοκαρκινώματος των παγκρεατικών πόρων, αυτός ο ιστός σχηματίζει ένα φράγμα που εμποδίζει τα κύτταρα

που αναγνωρίζουν και επιτίθενται στα καρκινικά κύτταρα –ονομάζονται κυτταροτοξικά Τ λεμφοκύτταρα– να φτάσουν στο εσωτερικό της

του όγκου και να σκοτώσουν

κύτταρά του. Αυτό καθιστά άχρη-

τις θεραπείες ανοσοθεραπείας.

αυτούς τους λόγους, το αδενοκαρκίνωμα των παγκρεατικών πόρων συνεχίζει να θεραπεύεται με φάρμακα που καταστρέφουν τα καρκινικά κύτταρα, αλλά μπορούν επίσης να καταστρέψουν και τα υγιή κύτταρα. Οι επιλογές περιλαμβάνουν το Demcitabine, που εγκρίθηκε το 1997, και το Nabpaclitaxel, ένα σκεύασμα με βάση την πακλιταξέλη. Ακόμα κι αν μια τέτοια θεραπεία είναι μια επιλογή, συνήθως

παρατείνει τη ζωή των ασθενών μόνο για μερικές εβδομάδες, μια οριακή βελτίωση στην καλύτερη περίπτωση. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, μια σειρά από μελέτες έχουν ρίξει φως σχετικά με τους μοριακούς μηχανισμούς που είναι υπεύθυνοι για την έναρξη και την εξέλιξη αυτής της νόσου. Σήμερα γνωρίζουμε ότι οι περισσότεροι από αυτούς τους όγκους προκαλούνται από μεταλλάξεις στο ογκογονίδιο KRAS. Οδηγούν σε καλοήθεις αλλοιώσεις που προκαλούν πρόσθετες μεταλλάξεις σε μια σειρά από ογκοκατασταλτικά γονίδια, τα οποία συνήθως επιδιορθώνουν λάθη στο DNA, επιβραδύνουν την κυτταρική διαίρεση ή λένε στα κύτταρα πότε να πεθάνουν. Τα μεταλλαγμένα κύτταρα μπορούν να αναπτυχθούν εκτός ελέγχου και σε αυτό το πλαίσιο να εξελιχθούν σε κακοήθη αδενοκαρκινώματα των παγκρεατικών πόρων. Αν και αυτή η διαδικασία είναι σχετικά γνωστή, δεν είχε άμεσο αντίκτυπο στην ανάπτυξη νέων και πιο αποτελεσματικών θεραπειών. Σε αναζήτηση νέων στρατηγικών Πολλαπλές στρατηγικές μελετώνται επί του παρόντος σε μια προσπάθεια αναστολής της ανάπτυξης αυτών των όγκων εμποδίζοντας την ανάπτυξη είτε των καρκινικών κυττάρων είτε του περιβάλλοντος «θωρακισμένου» συνδετικού ιστού τους. Μια έρευνα που επικεντρώθηκε στο μπλοκάρισμα των οδών σηματοδότησης που μεσολαβούν στην ογκογόνο δραστηριότητα των ογκογονιδίων KRAS προσφέρει ελπίδες για νέες θεραπείες. Ιταλοί ερευνητές χρησιμοποίησαν γενετικά τροποποιημένα μοντέλα ποντικού ικανά να αναπαράγουν τη

φυσική ιστορία του ανθρώπινου αδενοκαρκινώματος των παγκρεατικών πόρων. Η έρευνα αποκάλυψε τον λόγο για τον οποίο τα φάρμακα που δοκιμάστηκαν μέχρι στιγμής έχουν αφόρητα τοξικά αποτελέσματα, με τα ποντίκια να πεθαίνουν μέσα σε αρκετές εβδομάδες: στοχεύουν ορισμένες πρωτεΐνες που είναι απαραίτητες για τη δυναμική κατάσταση ισορροπίας που είναι η προϋπόθεση της βέλτιστης λειτουργίας των κυττάρων.  Αυτές οι κρίσιμες πρωτεΐνες είναι κυρίως κινάσες, ένζυμα που μπορούν να τροποποιήσουν τον τρόπο λειτουργίας άλλων μορίων. Παίζουν κρίσιμο και πολύπλοκο ρόλο στη ρύθμιση της κυτταρικής σηματοδότησης και ενορχηστρώνουν διαδικασίες όπως η ορμονική απόκριση και η κυτταρική διαίρεση. Η εξάλειψη της έκφρασης τριών κινασών προκάλεσε την πλήρη αναστροφή των προηγμένων αδενοκαρκινωμάατων των παγκρεατικών πόρων στο 50% των ποντικών.  Είναι σημαντικό ότι αυτά τα αποτελέσματα δεν παρατηρήθηκαν μόνο σε ποντίκια. Η αναστολή της έκφρασης αυτών των κινασών σε κύτταρα που προέρχονται από εννέα στα δέκα ανθρώπινα αδενοκαρκινώματα ήταν επίσης ικανά να εμποδίσουν τον πολλαπλασιασμό τους in vivo όταν μεταμοσχεύθηκαν σε ανοσοκατασταλμένους ποντικούς καθώς και σε καλλιέργειες in vitro. Αυτές οι παρατηρήσεις είναι σαφώς σημαντικές για την ανάπτυξη θεραπειών, αλλά αντιπροσωπεύουν μόνο ένα

ίναι γνωστό πως η ψωρίαση είναι ένα νόσημα που, πέραν των δερματικών βλαβών, δημιουργεί πλείστα όσα προβλήματα στον ψυχολογικό κόσμο του ασθενή, καθώς είναι μια νόσος «που φαίνεται». Μελέτες έχουν καταδείξει πως αυτά τα ψυχολογικά προβλήματα μπορεί να είναι σοβαρότερα και από περιπτώσεις ανθρώπων που υποφέρουν από ασθένειες που παρουσιάζουν νοσηρότητα. Τα σημάδια της ψωρίασης είναι ορατά και πολλοί ασθενείς αποφεύγουν να εκθέσουν το σώμα τους σε χώρους όπως κολυμβητήρια, γυμναστήρια, παραλίες το καλοκαίρι, επειδή ακριβώς φοβούνται να μη γίνουν δεκτές επίμονων βλεμμάτων και αρνητικών σχολίων. Η έλλειψη ενημέρωσης και γνώσης για την ψωρίαση μπορεί να βάλει περίεργες σκέψεις σε τρίτους περί μη καθαριότητας του ψωριασικού σώματος. Αλλοι, επίσης μη ενημερωμένοι, φοβούνται μήπως αυτό που βλέπουν είναι μεταδοτικό. Κάποιοι άλλοι δεν μπορούν να δεχθούν ένα χέρι με βλάβες από ψωρίαση να τους προσφέρει ένα τρόφιμο. Ο εργαζόμενος ασθενής, ναι, μπορεί να αντιμετωπίσει τέτοιου είδους προβλήματα στον χώρο εργασίας του. Η εμφάνιση της Covid-19 και ο φόβος της πανδημίας, στα πρώτα της τουλάχιστον στάδια, βάρυνε περισσότερο τον ψυχολογικό κόσμο του ανθρώπου με ψωρίαση. Η συχνότητα επαφής με τον γιατρό μειώθηκε, όπως και η πρόσβαση στο φάρμακο το ίδιο, θεραπείες καθυστέρησαν στην εφαρμογή τους ή δεν έγιναν καν. Ολα τα προηγούμενα, απορριπτικές συμπεριφορές, πρωτόγνωρες καταστάσεις, οικονομικές δυσκολίες λόγω γενικότερου οικονομικού περιβάλλοντος επιβάρυναν και επιβαρύνουν τον ψυχολογικό κόσμο του ανθρώπου με ψωρίαση και τον κάνουν να κλείνεται στον εαυτό του, με αποτέλεσμα την πυροδότηση ενός φαύλου κύκλου. Απομόνωση, περισσότερο στρες, επιδείνωση, άγχος, κλείσιμο στον εαυτό του, απομόνωση. Αυτός ο φαύλος κύκλος πρέπει να σπάσει! Το καλύτερο βέβαια είναι να μην μπει καν ο άνθρω-

πος σε αυτόν τον κύκλο. Και στις δύο όμως περιπτώσεις, αποφασιστικός παράγοντας για την αποφόρτιση από το ψυχολογικό βάρος της ψωρίασης είναι οτιδήποτε μπορεί να προσφέρει χαλάρωση, ηρεμία, να τον κάνει να «φύγει» από τη σκέψη της ψωρίασης, να βγει από κάθε είδους αδιέξοδα. Τι μπορεί να είναι αυτό; Μία δραστηριότητα, μοναχικής υλοποίησης ή

ομαδικής. Μία άθληση (κολύμπι, γυμναστική, τρέξιμο κ.ά.), μία ασχολία με ένα χόμπι (φωτογραφία, σκάκι, χορός, χορωδία κ.ά.), η συμμετοχή σε ομάδα (περιηγήσεων, θεατρική κ.ά.), η συμμετοχή στη Λέσχη Φιλίας

του «Καλυψώ», όπου μπορεί να γνωρίσει κι άλλους ανθρώπους με ψωρίαση και να συμμετέχει στις δράσεις της. Η τελευταία επιλογή είναι εξαιρετικά σημαντική, γιατί κανείς δεν είναι μόνος στον αγώνα κατά της ψωρίασης. Στο ιατρικό κομμάτι σύμμαχος είναι ο δερματολόγος και οι θεραπείες, στο ανθρωπιστικό κομμάτι σύμμαχος είναι ο ίδιος ο ασθενής με ψωρίαση! Και στη Λέσχη Φιλίας του «Καλυψώ» θα συναντήσει κι άλλους ανθρώπους με ψωρίαση που πιθανώς είχαν αντίστοιχα προβλήματα, ανάλογες ανήσυχες σκέψεις, παρόμοιους φόβους και ανασφάλει-

ασθενής, αυτή

ψυχικά και συναισθηματικά θα τον βοηθήσει να «καθαρίσει» το μυαλό του από κάθε αρνητική σκέψη, θα προσδώσει ενέργεια στην καθημερινότητά του, αισιοδοξία στον τρόπο αντιμετώπισης της νόσου αλλά και της ζωής γενικότερα. Επί της ουσίας, η ενασχόληση με δραστηριότητες θα

σακχαρώδης διαβήτης είναι μία σοβαρή χρόνια πάθηση όπου το πάγκρεας είτε σταματά να παράγει ινσουλίνη, όπως συμβαίνει στον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, είτε δεν παράγει αρκετή ποσότητα ινσουλίνης ή τα κύτταρα δεν διαχειρίζονται σωστά την παραγόμενη ινσουλίνη, όπως συμβαίνει στον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 ή στον σακχαρώδη διαβήτη κύησης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνονται τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα. Σύμφωνα με τη Διεθνή Ομοσπονδία Διαβήτη, 537 εκατομμύρια άνθρωποι έπασχαν το 2021 από σακχαρώδη διαβήτη παγκοσμίως. Εκτιμάται ότι αν δεν ληφθούν τα αναγκαία μέτρα για την ανακοπή της τρομακτικής αυτής αύξησης του διαβήτη, θα πάσχουν από τη νόσο 643 εκατομμύρια άτομα έως το 2030, καταγράφοντας μία αύξηση που ξεπερνά το 11% και 783 εκατομμύρια έως το 2045, καταγράφοντας μία αύξηση που ξεπερνά το 12%. Στη χώρα μας, σύμφωνα με τα στοιχεία που ζήτησε και έλαβε η Πανελλήνια Ομοσπονδία Σωματείων – Συλλόγων Ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη (ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ) από την Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση Κοινωνικής Ασφάλισης (ΗΔΙΚΑ), το πλήθος των μοναδικών πασχόντων που έχουν ενταχθεί σε τουλάχιστον ένα θεραπευτικό πρωτόκολλο Σακχαρώδη Διαβήτη ανέρχεται στους 1.130.505 πάσχοντες, αγγίζοντας το 11% του πληθυσμού της χώρας, βάσει της επίσημης καταγραφής της ΕΛΣΤΑΤ το 2021. Η αύξηση που καταγράφεται στον

συνολικό αριθμό των πασχόντων από σακχαρώδη διαβήτη σε σχέση με το έτος 2021 είναι θεαματική και ξεπερνά το 5%, γεγονός που αποδεικνύει για ακόμη μία χρονιά την ανάγκη για άμεση εφαρμογή ενός Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τον σακχαρώδη διαβήτη με αναγκαία την εμπλοκή της ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ για τον καλύτερο και αποτελεσματικότερο σχεδιασμό του και την υλοποίησή του. Θεαματικές είναι και οι εξελίξεις που αφορούν στον σακχαρώδη διαβήτη, είτε αυτές αφορούν νέα θεραπευτικά σκευάσματα για τον διαβήτη τύπου 1 και τον διαβήτη τύπου 2, είτε αφορούν τις νέες τεχνολογικές εξελίξεις, οι οποίες μπορούν να προσφέρουν μία καλύτερη ποιότητα ζωής απομακρύνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης των επίπονων επιπλοκών του διαβήτη.

τελευταία μάλιστα πενταετία

κάνει την εμφάνισή τους νέα φάρμακα τα οποία στοχεύουν όχι μόνο στη διαχείριση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα αλλά και στη διαχείριση των αγγειακών επιπλοκών. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν όλοι πως τα καινοτόμα φάρμακα εμπλουτίζουν τη θεραπευτική φαρέτρα των ειδικών ια-

τρών με μοναδικό στόχο τη βελτίωση της υγείας αλλά και της ποιότητας ζωής των ατόμων. Τα διάφορα τεχνάσματα και οι αναχρονιστικές αντιλήψεις ότι «οι πάσχοντες από σακχαρώδη διαβήτη είναι πολλοί» με αποτέλεσμα να κόβονται χρήματα ή να μπαίνουν χρηματικά εμπόδια στην είσοδο νέων καινοτόμων φαρμάκων στη χώρα είναι επιτακτική ανάγκη να σταματήσουν. Οι πάσχοντες από σακχαρώδη διαβήτη έχουν πραγματική ανάγκη για πρόσβαση τόσο σε καινοτόμα φάρμακα όσο και στα νέα ιατροτεχνολογικά προϊόντα, τα οποία εκτός από την αποτελεσματικότερη διαχείριση της χρόνιας πάθησης και επομένως την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των πασχόντων, εξοικονομούν μεγάλο αριθμό χρημάτων απομακρύνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης των επίπονων για τον πάσχοντα, αλλά κοστοβόρων για το Σύστημα Υγείας σοβαρών επιπλοκών του διαβήτη. Οι νέες τεχνολογίες για τον σακχαρώδη διαβήτη μπορούν επιπλέον να προσφέρουν ποικίλες λύσεις αλλά και νέα δεδομένα στον αυτοέλεγχο της νόσου. Ευτυχώς σε ό,τι αφορά τις νέες τεχνο-

λογίες, μεγάλο μέρος αυτών μετά από τις συνεχείς και επίμονες παρεμβάσεις της ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ, έχουν ενταχθεί στον ΕΟΠΥΥ και αποζημιώνονται πλήρως από την Πολιτεία. Ηδη η ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ πέτυχε σε συνεργασία με τον ΕΟΠΥΥ οι νέες τεχνολογίες να χορηγούνται πλέον και σε πάσχοντες από σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 που βρίσκονται σε εντατικοποιημένο σχήμα ινσουλινοθεραπείας και σε γυναίκες με σακχαρώδη διαβήτη κύησης για όσο αυτή διαρκεί. Αναμένουμε μέσα στις επόμενες ημέρες τη δημοσίευση του τροποποιημένου Ενιαίου Κανονισμού Παροχών Υγείας (ΕΚΠΥ) στον οποίο περιλαμβάνονται όλα τα παραπάνω. Δυστυχώς, μέχρι στιγμής δεν έχει επιλυθεί το ζήτημα των ανασφάλιστων πασχόντων από σακχαρώδη διαβήτη, οι οποίοι τις περισσότερες φορές δεν έχουν πρόσβαση στα βασικά αναλώσιμα υλικά για τη διαχείριση του διαβήτη, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει η υγεία τους. Οι προσπάθειες της ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ θα συνεχιστούν μέχρι όλοι οι πάσχοντες, ασφαλισμένοι και ανασφάλιστοι, να έχουν πρόσβαση σε ποιοτικά αναλώσιμα υλικά. Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι η δύσκολη καθημερινότητα των πασχόντων από σακχαρώδη διαβήτη, αλλά και των γονιών παιδιών που πάσχουν από διαβήτη μπορεί έχοντας πρόσβαση σε όλα τα νέα φαρμακευτικά

ολλοί από εμάς τείνουμε να νιώθουμε λυπημένοι ή όχι σαν τον συνηθισμένο μας εαυτό τον χειμώνα –και μερικές φορές όταν έρχονται οι γιορτές των Χριστουγέννων. Και για κάποιους αυτά τα συναισθήματα επιμένουν μέχρι να έρθει η άνοιξη. Αυτή η κατάσταση, που είναι γνωστή ως εποχική συναισθηματική διαταραχή, είναι ένας τύπος κατάθλιψης που εμφανίζεται μόνο κατά τη διάρκεια των ψυχρών μηνών. Εκτός από την επίμονη χαμηλή διάθεση, μερικοί άνθρωποι μπορεί να αισθάνονται πιο ληθαργικοί από το συνηθισμένο, να δυσκολεύονται να σηκωθούν το πρωί και να λαχταρούν περισσότερους υδατάνθρακες από το κανονικό. Μπορείτε  να κάνετε μερικά πράγματα για να βελτιώσετε τη διάθεσή σας αυτήν την ψυχρή εποχή.  Δεδομένου ότι αυτού του είδους η καταθλιπτική διάθεση συμβαίνει σε μέρες που είναι μικρότερες και λαμβάνουμε λιγότερο ηλιακό φως, πιστεύεται ότι εμπλέκεται μια διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού του σώματος. Ολοι έχουμε ένα «κύριο ρολόι» στον εγκέφαλο που χρησιμοποιεί το φως της ημέρας για να ελέγχει όλες τις διαδικασίες του σώματός μας, από την πείνα μέχρι τη στιγμή που νιώθουμε έτοιμοι για ύπνο. Η διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού έχει συνδεθεί με διαταραχές ύπνου, αλλαγές στη διάθεση και τα διατροφικά μας πρότυπα και τον μεταβολισμό μας, τα οποία επηρεάζονται όλα από την εποχική μας κατάθλιψη.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η έξοδος στο φυσικό φως της ημέρας μπορεί να είναι πολύ σημαντική για τα άτομα που επηρεάζονται. Το πρωί βάλτε στόχο να βγείτε έξω για τουλάχιστον λίγα λεπτά. Δεδομένου ότι το φως στέλνει άμεσα σήματα στο κύριο ρολόι του σώματός σας για να του πει ότι είναι ώρα να ξυπνήσετε, το πρωινό φως θα σας βοηθήσει να αισθάνεστε πιο αφυπνισμένοι σε όλη τη διάρκεια της ημέρας. Μπορεί, επίσης, να σας βοηθήσει να κοιμηθείτε νωρίτερα το βράδυ.

Στο μεσημεριανό γεύμα, προσπαθήστε ξανά να βγείτε έξω και να έχετε περισσότερη έκθεση στο φυσικό

φως. Αν δυσκολεύεστε να πείσετε τον εαυτό σας να ξεφύγει από το γραφείο

την ώρα του μεσημεριανού γεύματος, προσπαθήστε να οργανώσετε κάποιες δραστηριότητες που μπορεί να σας βοηθήσουν να βγείτε έξω. Τα βράδια, βάλτε στόχο να αφιερώσετε χρόνο για να κάνετε πράγματα που σας αρέσουν. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της διάθεσής σας και μπορεί να ανακουφίσει από ορισμένα συμπτώματα της κατάθλιψης. Αλλά αν δεν μπορείτε να βγείτε έξω ή έχει συννεφιά, μπορεί αν θέλετε να δοκιμάσετε θεραπεία με έντονο φως. Αυτό εκθέτει τους ανθρώπους σε έντονο φως φθορισμού χρησιμοποιώντας μια ειδική λάμπα ή μάσκα. Ερευνες δείχνουν ότι 30 λεπτά θεραπείας με έντονο φως καθημερινά μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση των συμπτωμάτων της χειμερινής κατάθλιψης.

Αλλα πράγματα που μπορείτε να κάνετε κατά τους χειμερινούς μήνες για να βελτιώσετε τη διάθεσή σας περιλαμβάνουν: Ασκηθείτε στο χιούμορ.  Η εισαγωγή περισσότερου χιούμορ στη ζωή σας μπορεί να βοηθήσει στην εξισορρόπηση των αρνητικών συναισθημάτων σας και θα μπορούσε ακόμη να βελτιώσει την ποιότητα του ύπνου, τη διάθεση και να μειώσει τα συμπτώματα της κατάθλιψης. Το βράδυ αφιερώστε λίγα λεπτά για να δείτε μερικά αστεία πράγματα στο κινητό σας. Ή σκεφτείτε μια δύσκολη κατάσταση που αντιμετωπίσατε και προσπαθήστε να σκεφτείτε πώς θα την αντιμετωπίσετε με αστείο τρόπο στο μέλλον. Αφιερώνοντας χρόνο για να παρακολουθήσετε κάτι αστείο στην τηλεόραση τρεις ή τέσσερις φορές την εβδομάδα μπορεί επίσης να σας βοηθήσει να τονώσετε τη διάθεσή σας. Βρείτε ένα χόμπι. Ξεκινήστε ένα νέο χόμπι που δεν έχετε εξασκήσει για καιρό. Η ενασχόληση με ένα χόμπι θα κρατήσει το μυαλό σας λιγότερο αδρανές και περισσότερο αφοσιωμένο, αφήνοντάς σας λιγότερο χρόνο για μηρυκασμό σκέψεων, αν αυτό είναι κάτι που έχετε την τάση να κάνετε. Ισως προσπαθήσετε να μάθετε να πλέκετε –οτιδήποτε μπορεί να βοηθήσει. Αυτό συνδέεται με αυξημένη επίγνωση, ηρεμία και ώθηση θετικών συναισθημάτων. Η εκμάθηση νέων συνταγών μπορεί επίσης να είναι ένας πολύ καλός τρόπος για την ενίσχυση της διάθεσής σας. Δεν έχει σημασία

ποιο χόμπι θα επιλέξετε, αρκεί να διευρύνει τις δεξιότητές σας και να σας βοηθήσει να μπείτε σε μια κατάσταση ροής, ένα  συναίσθημα ότι «χάνετε τον εαυτό σας» σε αυτό που κάνετε και είναι ένα σημαντικό συστατικό για να βιώσετε την υποκειμενική ευτυχία. Μπορεί να μην αισθάνεστε καλύτερα ενώ κάνετε το χόμπι σας (καθώς απαιτεί συγκέντρωση), αλλά μόλις ολοκληρώσετε την εργασία σας, θα βιώσετε μια αίσθηση ολοκλήρωσης και μια ώθηση θετικών συναισθημάτων. Κρατήστε το ρολόι του σώματός σας σε ρυθμό. Δεδομένου ότι η χειμερινή κατάθλιψη μπορεί να οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού, η διατήρησή του μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των συμπτωμάτων. Ο ύπνος παίζει μεγάλο ρόλο στο να διατηρείτε υπό έλεγχο το ρολόι του σώματός σας. Ετσι, τα βράδια προσπαθήστε να αποφύγετε το πολύ έντονο φως, καθώς αυτό θα καθυστερήσει τον ύπνο σας. Προσπαθήστε να διατηρήσετε παρόμοιες ώρες για τον ύπνο και το ξύπνημα τόσο κατά τη διάρκεια της εβδομάδας όσο και τα Σαββατοκύριακα. Εκτός από τον σωστό ύπνο, το να τρώτε τα γεύματά σας σε τακτά χρονικά διαστήματα μπορεί επίσης να  βοηθήσει το ρολόι του σώματός σας να είναι σταθερό στη διάρκεια του χρόνου. Εντωμεταξύ, να θυμάστε ότι ακόμη και μερικές μικρές αλλαγές κάθε μέρα μπορεί να σας βοηθήσουν να κρατήσετε μακριά τα συμπτώματα της θλίψης.

Oταν δημιουργηθεί ένα τραύμα στο σώμα σας, τα αιμοπετάλια του αίματος συγκεντρώνονται στο σημείο του τραυματισμού και σχηματίζουν έναν φραγμό προστασίας, ενώ παράλληλα ενεργοποιούνται, με διαδοχικό τρόπο, οι παράγοντες πήξης. Η συνεργική δράση όλων αυτών των παραγόντων έχει ως αποτέλεσμα τον θρόμβο και την αναστολή της αιμορραγίας. Οταν κάποιος παράγοντας πήξης λείπει εντελώς ή είναι σε ανεπαρκή ποσότητα, η δημιουργία θρόμβου καθυστερεί και έτσι μπορεί να ακολουθήσει μικρή ή μεγάλη αιμορραγία. Εάν έχετε αιμορροφιλία, μπορεί να αιμορραγείτε για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μετά από έναν τραυματισμό από ό,τι εάν το αίμα σας έπηζε σωστά. Τα μικρά κοψίματα συνήθως δεν αποτελούν μεγάλο πρόβλημα αλλά σε σοβαρές μορφές αιμορροφιλίας μπορούν να εμφανιστούν απειλητικές για τη ζωή επιπλοκές. Εάν έχετε μια σοβαρή μορφή της πάθησης, η κύρια ανησυχία είναι η ακατάσχετη εσωτερική αιμορραγία μέσα στο σώμα σας, ειδικά στα γόνατα, τους αστραγάλους και τους αγκώνες. Η εσωτερική αιμορραγία μπορεί να βλάψει τα όργανα και τους ιστούς και να απειλήσει τη ζωή σας. Στις ήπιες μορφές της νόσου, η κατάσταση μπορεί να μη γίνεται αντιληπτή έως ότου εμφανιστεί μη φυσιολογική αιμορραγία μετά από χειρουργική επέμβαση, εξαγωγή δοντιού ή σοβαρό τραυματισμό. Η αιμορροφιλία είναι σχεδόν πάντα μια γενετική ασθένεια. Ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου είναι να υπάρχουν μέλη της οικογένειας που έχουν επίσης τη διαταραχή. Οι άνδρες είναι πολύ πιο πιθανό να έχουν αιμορροφιλία από τις γυναίκες. Στους πιο συχνούς τύπους, η ασθένεια

Χ και έτσι οι άνδρες δεν μεταβιβάζουν την πάθηση στους γιους τους. Οι γυναίκες συνήθως δεν παρουσιάζουν συμπτώματα αλλά περίπου το 10% έως 25% των γυναικών φορέων έχουν ήπια συμπτώματα –σε σπάνιες περιπτώσεις, οι γυναίκες μπορεί να έχουν μέτρια ή σοβαρά συμπτώματα. Η θεραπεία περιλαμβάνει τακτική αντικατάσταση του συγκεκριμένου παράγοντα πήξης. Τα τελευταία χρόνια έχουν

αναπτυχθεί και γονιδιακές θεραπείες που όμως είναι πολύ ακριβές –για

το φάρμακο Hemgenix και την άλλη μέρα η φαρμακευτική εταιρεία CSL Behring αποκάλυψε το κόστος που ήταν 3,5 εκατομμύρια δολάρια για

θεραπεία της είναι η χορήγηση του παΑιμορροφιλία, μια σπάνια πάθηση με ακριβές γονιδιακές θεραπείες Πρόκειται για μια ασθένεια κατά την οποία το αίμα δεν πήζει με τον τυπικό τρόπο, επειδή δεν υπάρχουν αρκετές πρωτεΐνες πήξης του αίματος. Γράφει ο Ζήσης Ψάλλας

τα αιμοπετάλια για να σχηματίσουν θρόμβους. Η αιμορροφιλία εμφανίζεται όταν λείπει ένας παράγοντας πήξης ή τα επίπεδα

παράγοντα πήξης είναι χαμηλά.

αιμορροφιλία είναι συνήθως κληρονομική, που σημαίνει ότι ένα άτομο γεννιέται με τη διαταραχή (συγγενής). Η συγγενής αιμορροφιλία ταξινομείται

ράγοντα

αίμα

γίνεται

Διαφέρει

της πάθησης.

έγχυση

παράγοντα πήξης

Ημηνιγγίτιδα Β αποτελεί μια σπάνια, αλλά ιδιαιτέρως σοβαρή νόσο που μπορεί να οδηγήσει μέχρι και στον θάνατο. Τα βρέφη και τα μικρά παιδιά είναι από τις πιο ευάλωτες ομάδες που πλήττονται από την ασθένεια, γι’ αυτό οι γονείς χρειάζεται να ενημερωθούν από τον παιδίατρό τους για την ασθένεια και τους τρόπους πρόληψης ώστε να μη χρειαστεί να ζήσουν μια άσχημη εμπειρία. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η μόνη «ασπίδα» κατά της μηνιγγίτιδας Β νόσο είναι ο εμβολιασμός. Οι περισσότεροι γονείς δεν έχουν μια ολοκληρωμένη γνώση για την ασθένεια. Η μηνιγγίτιδα Β προκαλείται από τον μηνιγγιτιδόκοκκο Β. Το βακτήριο μεταδίδεται με τα σταγονίδια και το σάλιο, με πιο συχνούς τρόπους μετάδοσης να είναι το φιλί, ο βήχας και το φτάρνισμα. Ο μηνιγγιτιδόκοκκος μπορεί να μεταδοθεί από άτομο σε άτομο μέσω συγκεκριμένων καθημερινών δραστηριοτήτων. Ακόμα και τα άτομα που δεν εμφανίζουν τη νόσο μπορούν να φέρουν τα υπεύθυνα για την εκδήλωσή της βακτήρια και να τη μεταδώσουν σε άλλους. Το κάπνισμα, ενεργητικό ή παθητικό, επίσης αποτελεί παράγοντα κινδύνου για αποικισμό και νόσηση. Πρόκειται για μια νόσο σοβαρή και επικίνδυνη λόγω της γρήγορης εξέλιξής της. Ο μηνιγγιτιδόκοκκος Β ευθύνεται για περίπου 9 στις 10 μηνιγγιτιδοκοκκικές λοιμώξεις σε μικρά παιδιά. Στην πραγματικότητα υπάρχουν εκατοντάδες διαφορετικά στελέχη μηνιγγιτιδοκοκκικών βακτηρίων της ομάδας Β σε όλο τον κόσμο. Η μηνιγγίτιδα Β αποτελεί περίπου το

80% των περιστατικών βακτηριακής μηνιγγίτιδας στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, από το 2004 μέχρι το 2021 καταγράφηκαν 670 επιβεβαιωμένα κρούσματα μηνιγγίτιδας Β στη χώρα μας. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα επικίνδυνη νόσο η οποία δεν κάνει διακρίσεις, καθώς προσβάλλει μωρά, νήπια και νεαρούς ενήλικες, εξελίσσεται ταχύτατα και μέσα σε 24 μόλις ώρες μπορεί να προκαλέσει μόνιμες αναπηρίες ή να οδηγήσει ακόμα και σε θάνατο. Περίπου 1 στα 5 περιστατικά μηνιγγίτιδας μπορεί να έχει σοβαρές επιπλοκές, όπως μόνιμες αναπηρίες ή βλάβες. Οποιοσδήποτε μπορεί να προσβληθεί από τη μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο. Τα βρέφη και τα νήπια αποτελούν τις πιο ευάλωτες ηλικιακές ομάδες και ακολουθούν οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες. Ιδιαίτερα τα βρέφη ηλικίας κάτω του 1 έτους διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου από οποιαδήποτε άλλη ηλικιακή ομάδα και ακολουθούν τα νήπια ηλικίας 1 έως 4 ετών.

Πρόληψη Μόνο ο εμβολιασμός αποτελεί ουσιαστική πρόληψη έναντι της μηνιγγίτιδας Β, δεδομένου ότι 1 στους 10 ενήλικες φέρει το βακτήριο ασυμπτωματικά και μπορεί να μεταδώσει τη νόσο σε νεαρά μέλη της οικογένειάς του, μέσω καθημερινών συνηθειών. Η μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος στα αρχικά στάδια εμφανίζει συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά της απλής ίωσης, δημιουργώντας την εσφαλμένη εντύπωση ότι πρόκειται για ένα απλό κρυολόγημα που «θα περάσει

γρήγορα», ωστόσο εξελίσσεται ραγδαία. Τα συμπτώματα που παρατηρούνται είναι: υψηλός πυρετός, πονοκέφαλος, έμετος, καθώς και τα πιο ειδικά όπως η αυχενική δυσκαμψία, η φωτοφοβία και το αιμορραγικό εξάνθημα. Ο μοναδικός τρόπος για την αποτελεσματική και ασφαλή πρόληψη της μηνιγγίτιδας Β είναι η έγκαιρη έναρξη και ολοκλήρωση του εμβολιασμού των παιδιών, ο οποίος δύναται να ξεκινήσει από την ηλικία των 2 μηνών και άνω. Σημειώστε ότι ο εμβολιασμός κατά των υπόλοιπων τύπων μηνιγγίτιδας είναι επίσης απαραίτητος, ωστόσο δεν προστατεύει τα παιδιά από τη μηνιγγίτιδα τύπου Β. Εμβολιαστικό κενό Παρότι η μηνιγγίτιδα Β είναι σπάνια και τα κρούσματα μειώθηκαν κατά την πανδημία λόγω των περιοριστικών μέτρων, αλλά και της προστασίας του πληθυσμού από την υψηλή εμβολιαστική κάλυψη που είχε δημιουργηθεί τα προηγούμενα χρόνια, ο κίνδυνος επανεμφάνισης είναι υπαρκτός, ειδικά έπειτα από το εμβολιαστικό κενό που δημιούργησε η πανδημία (όπως έχει ήδη συμβεί ακόμα και με άλλα «ξεχασμένα» λοιμώδη νοσήματα σε παγκόσμιο επίπεδο). Το παραπάνω φαίνεται να επιβεβαιώνεται, με ήδη ένα επιβεβαιωμένο κρούσμα μηνιγγίτιδας Β σε παιδί κάτω των 5 ετών το πρώτο τρίμηνο του 2022. Αυτό το κρούσμα, καθώς και κάποια άλλα κρούσματα μέσα στο 2021 εμφανίστηκαν ενώ τα περιοριστικά μέτρα ήταν σε ισχύ σε μεγά-

λο βαθμό (μάσκες στα σχολεία, σε εξωτερικούς/εσωτερικούς χώρους κ.λπ.). Κατά συνέπεια, δημιουργείται ο προβληματισμός για το τι μέλλει γενέσθαι στο εξής τώρα που έχουν ανοίξει τα σχολεία χωρίς περιοριστικά μέτρα (μάσκες, self tests κ.λπ.). Μήπως ο μέχρι τώρα σπάνιος κίνδυνος εμφανιστεί ξανά μπροστά μας; Παράδειγμα αποτελούν και κάποιες άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία και πιο πρόσφατα η Αγγλία, στις οποίες μετά την άρση των μέτρων παρατηρήθηκαν αυξημένα κρούσματα μηνιγγίτιδας Β στον ανεμβολίαστο πληθυσμό. Τα παραπάνω αποτελούν καμπανάκι κινδύνου, εάν σκεφτούμε ότι το 2021 η Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία έχει σημειώσει ότι η πτώση των εμβολιασμών ρουτίνας επηρέασε και τον εμβολιασμό έναντι μηνιγγίτιδας Β, ένα νόσημα για το οποίο υπήρχε μία εμβολιαστική κάλυψη που άγγιζε το 40% πριν την πανδημία. Δυστυχώς, όμως, μαζί με όλα αυτά που επηρέασε η πανδημία, επηρέασε και το κομμάτι των εμβολιασμών και οδήγησε στη δημιουργία ενός «εμβολιαστικού κενού», ειδικά για τη μηνιγγίτιδα Β. Γίνεται λοιπόν προφανές ότι, λόγω του εμβολιαστικού κενού που έχει δημιουργηθεί, τα παιδιά είναι περισσότερο εκτεθειμένα έναντι αρκετών νοσημάτων και ειδικά έναντι της μηνιγγίτιδας Β. Συνεπώς, οι γονείς, αν δεν το έχουν ήδη κάνει, πρέπει να επισκεφθούν τον παιδίατρό τους και να βεβαιωθούν ότι το παιδί τους έχει εμβολιαστεί έναντι της νόσου και σε διαφορετική περίπτωση

φαρμακευτική αγορά αντιμετωπίζει μεγάλες ελλείψεις σκευασμάτων, επηρεάζοντας τόσο φαρμακεία όσο και ασθενείς, οι οποίοι δεν μπορούν να λάβουν τις απαιτούμενες θεραπείες. Ο κατάλογος του ΕΟΦ (Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων) συμπεριλαμβάνει πάνω από 140 φάρμακα (αντιδιαβητικά, αντιεπιληπτικά, αντιπηκτικά, αντιυπερτασικά, αντιβιοτικά, αντικαταθλιπτικά, οφθαλμολογικά, αναπνευστικά, κ.ά.) τα οποία βρίσκονται σε έλλειψη. Οι φαρμακοποιοί αναφέρουν πως αντιμετωπίζουν δυσχέρειες στην προμήθεια φαρμάκων από τις φαρμακαποθήκες και πως οι πραγματικές ελλείψεις αφορούν σε τουλάχιστον 125 πρωτότυπα σκευάσματα, για τα οποία όμως δεν διατίθενται γενόσημα στην αγορά, ώστε να γίνει αντικατάσταση θεραπείας. Από την πλευρά τους, οι φαρμακαποθήκες δηλώνουν πως παραλαμβάνουν μειωμένες ποσότητες από τις φαρμακευτικές εταιρείες. Ειδικότερα, ο Πανελλήνιος Σύλλογος Φαρμακαποθηκάριων κατήγγειλε την περασμένη βδομάδα 5 πολυεθνικές εταιρείες στο

Υπουργείο Υγείας για το ότι εισάγουν μικρότερες ποσότητες φαρμάκων από αυτές που απαιτούνται για την κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού, γεγονός που δημιουργεί τις ελλείψεις, με αίτημα να σταλθούν τα σχετικά στοιχεία στην εισαγγελία. Ωστόσο, οι φαρμακευτικές εταιρείες ισχυρίζονται πως τροφοδοτούν κατάλληλα τις φαρμακαποθήκες, λαμβάνοντας πάντα υπόψιν τις διακυμάνσεις της παγκόσμιας αγοράς. Αυτή τη στιγμή, μετά το αίτημα του ΠΣΦ, ελέγχονται συνολικά πέντε πολυεθνικές εταιρείες για ελλείψεις σε σκευάσματά τους. Από τη δική του θέση, το Υπουργείο Υγείας συνομιλεί μέσω του ΕΟΦ με τα εμπλεκόμενα μέρη και προβαίνει σε κινήσεις διαχειριστικού χαρακτήρα, όπως το να εισάγει φάρμακα μέσω από το Ινστιτούτο Φαρμακευτικής Πολιτικής ή να ζητήσει από τις φαρμακευτικές να αυξήσουν τις εισαγόμενες ποσότητες φαρμάκων, χωρίς επιτυχία. Το τελευταίο διάστημα, ετοιμάζεται υπουργική απόφαση για την υποχρεωτική ηλεκτρονική συνταγογράφηση όλων των φαρμάκων σε έλλειψη, και διασύνδεσης του συστήματος ΗΔΙΚΑ με τον

ΕΟΦ. Σύμφωνα με τον υπουργό Υγείας Θάνο Πλεύρη, το πρόβλημα της ανεπάρκειας των φαρμακευτικών σκευασμάτων οφείλεται και στις παράλληλες εξαγωγές, δηλαδή τις ποσότητες φαρμάκων που εξάγονται από τις φαρμακαποθήκες νομίμως σε άλλες χώρες. Κατά τις δηλώσεις της προέδρου του ΠΣΦ Ειρήνης Μαρκάκη στο «ΘΕΜΑ», διαπιστώθηκε πως κατόπιν ερευνών, κάποιες ελλείψεις κωδικών μπορεί να οφείλονται σε παγκόσμια έλλειψη, γεγονός που είναι συχνό φαινόμενο και σε άλλες ευρωπαϊκές αγορές, ενώ άλλες ελλείψεις στα υψηλά clawback και rebate που καλούνται να πληρώσουν οι φαρμακευτικές εταιρείες λόγω των εισαγωγών, με αποτέλεσμα 60% μείωση εισαγόμενων φαρμάκων την τελευταία τριετία. Μετά την καταγγελία του ΠΣΦ για τις πέντε πολυεθνικές, το Υπουργείο Υγείας ανταποκρίθηκε άμεσα και ο κ. Πλεύρης έκανε λόγο, σε σχετική του δήλωση, για επιβολή αυστηρών ποινών σε περίπτωση που διαπιστωθεί η ευθύνη των εταιρειών για το πλήγμα στη δημόσια υγεία. Ταυτόχρονα, ο ΕΟΦ απαγόρευσε την εξαγωγή άλλων 41 φαρμάκων, σε

μια προσπάθεια να κρατηθεί ανοιχτή η εφοδιαστική αλυσίδα. Ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος χαιρέτισε θετικά την εντολή του Υπουργείου Υγείας για έλεγχο των εταιρειών. Γενικότερα, οι φαρμακοποιοί υποστηρίζουν πως οι φαρμακαποθήκες έχουν κέρδος 4.67% επί της αξίας του φαρμάκου στην Ελλάδα, αλλά με την εξαγωγή το κέρδος αυξάνεται στο 200%. Από την άλλη, οι εκπρόσωποι των φαρμακαποθηκών δηλώνουν πως κινούνται νόμιμα και καταγγέλλουν πως δεν δηλώνονται όλες οι εξαγωγές, ενώ καλούν τον ΕΟΦ να εμπλακεί νομικά. Ο ΕΟΦ με τη σειρά του, περιορίζεται σε απαγορεύσεις εξαγωγών, ενώ επικαιροποιεί και τις λίστες των φαρμάκων, μέτρα που ως τώρα δεν είχαν αποδειχτεί αποτελεσματικά. Ο έλεγχος που εκκρεμεί να λάβει χώρα στις πέντε πολυεθνικές εταιρείες πιθανόν να διαλευκάνει την υπόθεση και να δώσει λύσεις στο ζήτημα της έλλειψης φαρμάκων, τη στιγμή που οι Ελληνες ασθενείς ταλαιπωρούνται επειδή δεν μπορούν να βρουν σκευάσματα χρόνιων θεραπειών και γυρνούν από φαρμακείο σε φαρμακείο για να προμηθευτούν την

γαλοπούλα έχει μια σημαντική θέση στο γιορτινό τραπέζι των Χριστουγέννων. Γαλοπούλα με πατάτες είναι το παραδοσιακό γεύμα. Το πτηνό εδραίωσε τη θέση του ως το αγαπημένο χριστουγεννιάτικο πιάτο στην Αγγλία στα μέσα του 19ου αιώνα. Ενας λόγος για αυτόν τον πρωταγωνιστικό ρόλο ήταν ότι ο Σκρουτζ στο μυθιστόρημα «A Christmas Carol» του Κάρολου Ντίκενς αναζήτησε τη λύτρωση αντικαθιστώντας την πενιχρή χήνα μιας φτωχής οικογένειας με μια τεράστια γαλοπούλα.  Τα τελευταία χρόνια η γαλοπούλα έχει επίσης αποκτήσει φήμη υγιεινής τροφής. O λόγος είναι ότι έχει λίγα λιπαρά, λιγότερα από το κοτόπουλο. Για παράδειγμα, το στήθος γαλοπούλας έχει περίπου 160 θερμίδες ανά μερίδα 84 γραμμαρίων, εκ των οποίων μόνο οι 60 θερμίδες προέρχονται από το λίπος. Οι υπόλοιπες 100 θερμίδες προέρχονται από τα 24 γραμμάρια πρωτεϊνών (περίπου 96 θερμίδες) και άλλες πηγές όπως το αίμα. Φυσικά, η υγιεινή διατροφή στις γιορτές των Χριστουγέννων είναι κάτι περισσότερο από τη γαλοπούλα, αλλά το κρέας της ταιριάζει με ένα υγιεινό πρόγραμμα διατροφής. Αξίζει αυτή τη φήμη; «Ναι», σύμφωνα με την Catherine M. Champagne, καθηγήτρια διατροφικής επιδημιολογίας και διατροφικής αξιολόγησης και συμβουλευτικής διατροφής στο Κέντρο Βιοϊατρικής Ερευνας του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Λουιζιάνα. Αλλά υπάρχουν και ορισμένες προειδοποιήσεις. Η γαλοπούλα είναι μια εξαιρετική πηγή πρωτεΐνης, πλούσια σε πολλές βιταμίνες και μέταλλα και είναι χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά –εφόσον δεν τρώτε την πέτσα. Είναι πλούσια σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β όπως η νιασίνη, η Β6, η Β12 και μια θρεπτική ουσία που ονομάζεται χολίνη. Είναι μια καλή πηγή των μετάλλων, μαγνησίου και φωσφόρου και παρέχει επίσης σίδηρο, κάλιο, ψευδάργυρο και σελήνιο.  Η γαλοπούλα είναι μια καλή πηγή του αμινοξέος τρυπτοφάνη –πρόκειται για απαραίτητο αμινοξύ που σημαί-

από

διατροφή. Η γαλοπούλα έχει επίπεδα τρυπτοφάνης που είναι κοντά στο ψητό βοδινό ή τον τόνο κονσέρβας, αλλά κάτω από το τυρί τσένταρ.  Το σκούρο κρέας της γαλοπούλας έχει περισσότερα λιπαρά και θερμίδες από το λευκό κρέας, αλλά η ερώτηση «λευκό ή σκούρο;» δεν είναι τόσο σημαντική όσο η ερώτηση «πέτσα ή χωρίς πέτσα». Σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ, μια μερίδα 95 γραμμαρίων ψητό στήθος γαλοπούλας –θεωρείται λευκό κρέας– με δέρμα (πέτσα) έχει περίπου 4,5 γραμμάρια λίπος και 139 θερμίδες. Η ίδια μερίδα χωρίς την πέτσα έχει μόνο 1,8 γραμμάρια λίπος και 125 θερμίδες. Τα 95 γραμμάρια σκούρου κρέατος με πέτσα έχουν 8,5 γραμμάρια λίπος και 175 θερμίδες, ενώ χωρίς την πέτσα έχουν 5,1 γραμμάρια λίπος και 147 θερμίδες. Καλύτερα ψητή παρά τηγανητή Το πώς μαγειρεύετε τη γαλοπούλα έχει επίσης σημασία. Τα καρυκεύματα και οι μαρινάδες μπορούν να προ-

σθέσουν νάτριο, ένα συστατικό του αλατιού που ανεβάζει την αρτηριακή πίεση σε αρκετούς ανθρώπους. Αν το πουλερικό καταναλώνεται τηγανητό μαζί με την πέτσα του, προφανώς θα συμβάλει σε αρκετά περισσότερες θερμίδες και λίπος. Η τακτική κατανάλωση τηγανητών τροφίμων έχει συνδεθεί με καρδιαγγειακά προβλήματα. Το μεγαλύτερο μέρος του λαδιού σε μια τηγανητή γαλοπούλα καταλήγει να απορροφάται από το δέρμα της. Αλλά και πάλι, μπορείτε να αποφύγετε το επιπλέον λίπος και τις θερμίδες με το να μην τρώτε την πέτσα. Είναι επίσης κρίσιμο να μαγειρεύετε τη γαλοπούλα διατηρώντας τη σωστή θερμοκρασία κατά τη διαδικασία του τηγανίσματος. Χρησιμοποιήστε υγιεινά λίπη, όπως ελαιόλαδο, φυστικέλαιο ή κανόλα και βέβαια δεν πρέπει να αφήνετε τη γαλοπούλα να μουλιάσει στο λάδι μετά το μαγείρεμα. Η γαλοπούλα και τα άλλα είδη πουλερικών αποτελούν μέρος ενός υγιεινού διατροφικού προτύπου, σύμφωνα με τις επίσημες διατροφικές οδηγίες, αλλά δεν είναι όλα τα προϊόντα γαλοπούλας υγιεινά. Το λουκάνικο, το μπέικον γαλοπούλας ή άλλες επεξεργασμένες μορφές δεν θεωρούνται

υγιεινές. Γενικά, όλα τα επεξεργασμένα προϊόντα κρέατος, συμπεριλαμβανομένης της γαλοπούλας, πρέπει να αποφεύγονται.

Τι γίνεται με τα μικρόβια; Μπορεί η γαλοπούλα και τα άλλα πουλερικά να θεωρούνται υγιεινά, αλλά συνδέονται με βακτήρια τροφικής δηλητηρίασης όπως το Campylobacter, η Salmonella και το E. Coli. O τρόπος με τον οποίο αποθηκεύεται, προετοιμάζεται και μαγειρεύεται η γαλοπούλα έχει σημασία. Βεβαιωθείτε ότι έχετε αφήσει αρκετό χρόνο για να ξεπαγώσει καλά μια παγωμένη γαλοπούλα στο ψυγείο πριν τη μαγειρέψετε. Το πλύσιμο ωμού κρέατος και πουλερικών μπορεί στην πραγματικότητα να εξαπλώσει τα βακτήρια στην κουζίνα με πιτσίλισμα νερού. Το μόνο που χρειάζεται να κάνετε για να σκοτώσετε τα βακτήρια είναι να ψήσετε καλά το κρέας. Αν και δεν χρειάζεται να πλένετε τη γαλοπούλα σας, πρέπει να πλένετε τα χέρια σας –ιδιαίτερα μετά τον χειρισμό του πουλερικού– με καθαρό νερό και σαπούνι. Το μαγείρεμα φαγητού σε ελάχιστη εσωτερική θερμοκρασία 75C0 μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο τροφικής δηλητηρίασης. Είναι καλή ιδέα να ελέγξετε πριν από την ημέρα των Χριστουγέννων πόσο καιρό θα πάρει η γαλοπούλα σας για να ψηθεί, ώστε να μπορείτε να αφιερώσετε αρκετό χρόνο. Κανείς δεν θέλει να βλέπει ένα καλό φαγητό να πηγαίνει χαμένο. Αν λοιπόν σας περισσέψει η γαλοπούλα, φροντίστε να κρυώσει μέσα σε 90 λεπτά από το μαγείρεμα, να φυλαχθεί στο ψυγείο και να καταναλωθεί εντός δύο ημερών. Για τη μείωση της αλλοίωσης, η Υπηρεσία Προτύπων Τροφίμων συνιστά τα ψυγεία να λειτουργούν σε θερμοκρασία κάτω των 5°C. Η διατήρηση των τροφίμων σε ασφαλή θερμοκρασία είναι πολύ σημαντική για τον περιορισμό του πόσο γρήγορα αναπτύσσονται τα βακτήρια. Αν έχετε μπουφέ τα Χριστούγεννα, σκεφτείτε πόσο γρήγορα θα καταναλωθεί το φαγητό, γιατί δεν πρέπει

λοιπόν, τους ερεθισμούς της στοματοφαρυγγικής κοιλότητας με Liso x. Oι τροχίσκοι Liso x μαλακώνoυν τον πονεμένο λαιμό και ανακουφίζoυν τη στοματική κοιλότητα και τον φάρυγγα από ξηρότητα, αίσθηση καύσου και ερεθισμούς, χωρίς ζάχαρη, με βοτανικά εκχυλίσματα: • γλυκόριζας, που ανακουφίζει τον λαιμό • πρόπολης & ακακίας, που λειτουργούν ως στυπτικά • δενδρομολόχας, που ενυδατώνει και δημιουργεί ένα προστατευτικό φιλμ στον λαιμό, προστατεύοντας από μολύνσεις και επιταχύνοντας την επούλωση. Δοσολογία: Συνιστάται η λήψη μέχρι 8 τροχίσκων την ημέρα, ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες. Συσκευασία: 18 τροχίσκοι

Αντιμετωπίστε με ολιστικό τρόπο ελαφρές αναπνευστικές ιώσεις χωρίς βέβαια να αμελείτε την επίσκεψη στον γιατρό σας. Η αρωματοθεραπεία χρησιμοποιείται από τα αρχαία χρόνια ως μια μέθοδος ολιστικής περιποίησης για το σώμα, το μυαλό και την ψυχή, αξιοποιώντας τις ευεργετικές ιδιότητες των αιθέριων ελαίων, ως πηγή ηρεμίας, ευχαρίστησης και ευημερίας. Τα 100% φυσικά, καθαρά και αγνά χωρίς προσμίξεις αιθέρια έλαια της Apivita είναι βιολογικά πιστοποιημένα προϊόντα που σας δίνουν τη δυνατότητα να αναζωογονηθείτε με τον πιο φυσικό δυνατό τρόπο. Η ελληνική λέξη «ευκάλυπτος» σημαίνει «καλά καλυμμένος», καθώς τα άνθη του είναι κρυμμένα σε μια μεμβράνη η οποία πέφτει καθώς μεγαλώνει. Ο ευκάλυπτος είναι γνωστός κυρίως για τις ιδιότητές του στο αναπνευστικό σύστημα. Το αιθέριο έλαιο ευκαλύπτου της APIVITA είναι 100% καθαρό αιθέριο έλαιο χωρίς προσμίξεις με έντονο, φρέσκο αναζωογονητικό άρωμα, γνωστό για την ικανότητά του να βελτιώνει το αίσθημα της κούρασης, τη συγκέντρωση και να

αναζωογονεί τις αισθήσεις. Απολαύστε τις μοναδικές αναζωογονητικές ιδιότητες του αιθέριου ελαίου ευκαλύπτου, μέσω των καθημερινών σας δραστηριοτήτων:

• Μασάζ

• Μπάνιο • Κομπρέσες • Εισπνοές • Συσκευή αρωματοθεραπείας

Liso x

Petitfee Black Pearl & Gold

Apivita

με αποτέλεσμα να εμφανίζονται λεπτές γραμμές, ρυτίδες και χαλάρωση. Η γήρανση αποτελεί φυσιολογική και αναπόφευκτη διεργασία του οργανισμού, η καθυστέρησή της όμως είναι εφικτή. Ωστόσο, ο χρόνος δεν είναι ο μοναδικός εχθρός της εικόνας μας καθώς το δέρμα μας είναι εκτεθειμένο και σε εξωγενείς παράγοντες. Η καθημερινή φροντίδα και περιποίηση του δέρματος είναι εξαιρετικά σημαντική και απαραίτητη! Ενυδατώστε τον οργανισμό και το δέρμα σας Το νερό είναι απαραίτητο τόσο για την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού όσο και για την προστασία του δέρματος από την πρόωρη γήρανση. Ως εκ τούτου, η κατανάλωση επαρκούς ποσότητας νερού συμβάλλει στην απομάκρυνση των τοξινών, στη διατήρηση της ενυδάτωσης του δέρματος και στην ενίσχυση της άμυνάς του έναντι εξωτερικών παραγόντων (ρύποι, μικροοργανισμοί κ.λπ.). Επιπλέον, η καθημερινή εφαρμογή ενυδατικής κρέμας είναι ευεργετική για τη διατήρηση της υγρασίας του δέρματος, καθώς συμβάλλει στην αποφυγή των φθορών που θα προκαλούσε η απώλεια νερού όπως ξηρότητα, έλλειψη ελαστικότητας, σχηματισμό λεπτών γραμμών και ρυτίδων. Περιορίστε την έκθεση στον ήλιο Οι ακτινοβολίες UVA & UVB είναι ιδιαίτερα επιβλαβείς, καθώς συμβάλλουν σε πρόωρη γήρανση του δέρματος όταν αυτό εκτίθεται χωρίς προστασία στον ήλιο. Οι ακτινοβολίες UVA & UVB ευθύνονται για τη μείωση παραγωγής κολλαγόνου και ελαστίνης από τα κύτταρα του δέρματος και με τον τρόπο αυτό επιταχύνουν τη διαδικασία της γήρανσής του. Είναι σημαντικό να εφαρμόζετε αποτελεσματική αντηλιακή κρέμα υψηλής προστασίας πριν την έκθεση στον ήλιο, ώστε να προστατεύετε το δέρμα σας από τις ακτινοβολίες UVA & UVB και να αποφεύγετε τον σχηματισμό ρυτίδων που οφείλονται στη φωτογήρανση. Διακόψτε ή περιορίστε το κάπνισμα Μελέτες έχουν δείξει ότι

λήψη φυσικού συμπληρώματος διατροφής. Είναι γεγονός ότι όπως ακριβώς επιβραδύνεται η παραγωγή κολλαγόνου από την ηλικία των 25 ετών, έτσι και τα επίπεδα πυριτίου στον οργανισμό μειώνονται με την πάροδο του χρόνου. Συνεπώς, από τα τέλη της δεκαετίας των 20 και στις αρχές των 30 είναι απαραίτητη η καθημερινή διατροφική συμπλήρωση με πυρίτιο. Το πυρίτιο προσφέρει σημαντικά οφέλη στον οργανισμό. Μεταξύ άλλων: u βοηθά στην ενίσχυση του συνδετικού ιστού του σώματος παρέχοντας δύναμη, ευκαμψία και ανθεκτικότητα. u διατηρεί το δέρμα, τα νύχια, τα μαλλιά και τα δόντια υγιή. u λειτουργεί ως φυσικό αντιφλεγμονώδες που μπορεί να βοηθήσει σε περιπτώσεις δερματικών παθήσεων όπως το έκζεμα και η ψωρίαση. u συμβάλλει στην εξισορρόπηση των ορμονών. Το πυρίτιο διατηρεί σε ισορροπία άλλα μέταλλα, όπως το ασβέστιο και το μαγνήσιο, τα οποία παίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ισορροπίας των ορμονών. u φωτίζει το δέρμα. Θα χρειαστεί κάποιος χρόνος –έως και 12 εβδομάδες–για να παρατηρήσετε διαφορά. Θα αρχίσετε να παρατηρείτε αλλαγές όπως πιο φωτεινή επιδερμίδα και νεανική λάμψη, πιο σφριγηλό και ενυδατωμένο δέρμα με περισσότερη ελαστικότητα. u συμβάλλει στην οξυγόνωση του δέρματος. Το πυρίτιο ενισχύει τη μεταφορά τόσο των θρεπτικών ουσιών όσο και του οξυγόνου στο δέρμα. u μειώνει ορατά τα σημάδια γήρανσης. Τα συμπληρώματα διατροφής με πυρίτιο μειώνουν τα ορατά σημάδια γήρανσης προάγοντας τη φυσική παραγωγή κολλαγόνου. Το κολλαγόνο συμβάλλει στη μείωση των σημαδιών γήρανσης, ενισχύοντας την ελαστικότητα στο δέρμα.

Τα Original Silicea DIRECT Apricot & Original Silicea DIRECT Red Berries της εταιρείας Hübner είναι συμπληρώματα διατροφής σε μορφή πόσιμης γέλης. Περιέχουν πυρίτιο φυσικής προέλευσης, σελήνιο και βιοτίνη για μείωση λεπτών γραμμών και ρυτίδων, λείο και σφριγηλό δέρμα, πλούσια και λαμπερά μαλλιά, δυνατά νύχια και δόντια, υγιή οστά και ευλύγιστες αρθρώσεις. Διατίθενται σε δύο υπέροχες γεύσεις: βερίκοκο και φρούτα του δάσους. Το φυσικό πυρίτιο που περιέχεται

με την κατανάλωση

παραπάνω τροφών, ενδεδειγμένος τρόπος