TEKNOLOGIA ZALLAN Teknologiaren xedea gure beharrak asetzea da.
Lan honetan hurrengo beharretan erreparatu gara: • • • • • • •
Babesa Jatea Komunikazioa Aisia Industria Energia Erlijio eraikinak
TEKNOLOGIA ZALLAN BABESA Burdin Aro osoan zehar garatu zen “kastroak� edo herrixka gotortuak. Jendearen hainbat belaunaldi garatu ziren kastro hauen barruan. Etxeak egiteko buztina eta egurra bereziki eta ondo babestuta dauden tokietan eraikitzen ziren. Bereziki toki altuetan eraikitzen ziren, naturak babesleku onak eskaintzen zituen tokiak ziren egokienak. Leku hauek ikuspuntu hoberenak ematen zituzten eta orokorrean bailara osoa izaten zituzten begi-bistan. Lur eremu osoa kontrolatzen zen kastroetatik.
TEKNOLOGIA ZALLAN
Kastroren irudiak
TEKNOLOGIA ZALLAN
Etxeak eraikitzeko inguruko materialak erabiltzen zituzten: - Makilak - Lastoa - Buztina - Ote zuriak - Harriak
(Irudia Kastro bertan hartutakoa)
TEKNOLOGIA ZALLAN
Harresiek goiko aldean ezten-hagak ei zeuzkaten. (argazkia bertan eginikoa)
TEKNOLOGIA ZALLAN
Bolunburu dorretxea
Terreros dorretxea, “La Herrera� auzoan
Euskal dorrea, jatorriz, frantsesen antzinako Donjon-ekin eta ingelesen Keep-ekin lotuago dago Espainiako gazteluarekin baino. XI. mendean-edo, zurezkoak eta angeluzuzenak izan ziren. XII. eta XIII. mendeetan harriz eraiki ziren eta, artean, oinplano karratukoak ziren. Baziren Maruri, Llantada, Gobeo, Basualdo eta Mendieta dorreak ere bai, bandoen gudan gehien erabili zirenak.
TEKNOLOGIA ZALLAN JAUREGIAK XVI. mendean zehar bizirik dihardu Erdi Aroan jatorria zuten leinu zaharren garrantzia eta beraiekin batera aurkitzen da sozialki nabarmentzen hasten den familia sorta bat. Errenazimendu garaiko espiritua lekuko eliteentzat etxebizitza eraikitzean bilakatu zen, harreman ugari zegoen erabaki ekonomikoa zuten zentro garrantzitsuekin eta gure eskualdeko biztanle ugarik erregearen idazkari, eskribau edo bestelako lanetan aritu ziren,baina ez zuten inoiz beraien jaioterriarekin lotura galdu.
Zallako Urrutia jauregiaren aztarnak
TEKNOLOGIA ZALLAN Gaztelu bat izan ei zen Balmasedako herriarekin dagoen mugan. XIV mendean eraikita, gaur egun ez da ia ohartzen.
TEKNOLOGIA ZALLAN JATEA
Zallan, eta Enkarterri orokorrean, nekazaritza eta abeltzaintza bizimodu oso zabala izan da. Gaur egun Bizkaiko aldundiak fruitua aztertzeko zentroa ezarri du Ibarra auzoan. Bertan txakolin eta beste produktu garatzen dute.
TEKNOLOGIA ZALLAN JATEA
Garai batean, irina oso garrantzitsua zen, ogia eta beste jaki beregandik ateratzen zen. Errotak sortu ziren edonon aleak txikitzeko. Kadagoaren ura aprobetxatuz erraztu zen lana
Bolunburuko aztarnak, bertan errota eta sutegia ba omen ziren garai batean
TEKNOLOGIA ZALLAN JATEA
Bolumburuko instalazioetan aurki daiteken aztarnak
TEKNOLOGIA ZALLAN KOMUNIKAZIOAK Erromatarren gudarostea bertatik abiarazteko sortu ziren GALTZADAK. Ordura arte merkantzia eta armadaren garraioa motela zen eta galtzadari esker, azkartu egin zen. Zallako herritik Pisoraca (Herrera del Pisuerga) eta Flaviobriga (Castro Urdiales) lotzen duen galtzada igarotzen da, nahiz eta ia deseginda egon gaur egun.
Irudian aipatutako galtzadaren aztarnak Abellanedako Juntetxeen ondoan
TEKNOLOGIA ZALLAN
Balmaseda- Bilbo: Erdi Aroko galtzada. Erdi aroan Bilbo herria garrantzi handiko hiria bihurtzen joan zen. Gaztelako produktuak, artilea batez ere, bertako portutik ateratzen ziren Europarantz. Zallatik pasatzen zen galtzada Bilboko Zorrotza auzora ailegatzen zen. Gaur egun sasi bide gorri bihurtu da
TEKNOLOGIA ZALLAN Zallatik Gaztelako merkantziak pasatzen ziren. Jendea, abereak eta produktuak garraiatzeko beharrezkoa zen zubi sendoak eraikitzea. Beste aldetik, beharrezkoak ziren ibai eta erreka gainetik igarotzeko.
ZUBIAK
TEKNOLOGIA ZALLAN L A H E R R E R A
ZUBIAK B O L U N B U R U
TEKNOLOGIA ZALLAN
Aranguren auzoan zubi batzuk aurki daitezke. Irudian bi burdinazkoak. Bere gainetik trenbidea pasatzen da
TEKNOLOGIA ZALLAN TRENBIDEA Trenbide mehar enpresa den FEVEk bi adar igarotzen ditu Zallan zehar: Leonera doana, eta Santander eta Kantaurikora abiatzen dena. Horrek Bilborekin gaur egun ongi konektatuta egotea errazten du. Zalla udalerrian 39 inguruko tren pasabide daude, Estatu mailan kopururik handienetarikoa.
TEKNOLOGIA ZALLAN 7 TREN GELTOKI daude Zallan. Irudian eraiki den azkenekoa: Mimetiz
TEKNOLOGIA ZALLAN IGOGAILUA behar izan da Mimetiz tren Geltokiraino igotzeko. Nahiz eta erdigunean egon, Mimetiz auzoan, frontoiaren atzean, altu xamar kokatuta izanik, igogailuak gerturatu du geltokia. Beste tren geltoki Balmasedara bidean: • Aranguren • Apeadero • Zalla • Colegio • Ibarra • Bolunburu • La Herrera
TEKNOLOGIA ZALLAN TransCantabrico eta Expreso La Robla Luxo trenak
“La Robla” Leon eta Bizkaia lotzen zuen trenbideak, ikatza garraiatzeko erabiltzen zen XX. mendean zehar
TEKNOLOGIA ZALLAN
AISIA. Zallan nahiko aukera dago aisialdirako: kirolak praktikatzea (txirrindularitza, esku pilota, futbola, mendi igotzea, eta abar) antzerkia, zinema, kontzertuak, edo kanpoko irteerak, besteak beste.
TEKNOLOGIA ZALLAN ANTZOKIA. Erabilera anitza: antzerkia, kontzertuak, zinea, dantza, ‌ (Sakonago jorratuko dugu hurrengo aurkezpenean) De la Torre anaiek eraiki zuten 2004 urtean
TEKNOLOGIA ZALLAN KIROL ANITZEKO gunea: futbola, kiroldegia, igeriketa, belodromoa, tenisa, eta abar. Aranguren ere Atletico Aranguren jolasten du
TEKNOLOGIA ZALLAN FRONTOIAK bertan egiten diren kirolekiko zaletasun handia dago Zallan.
Arangurengo frontoia
TEKNOLOGIA ZALLAN
Mimetiz frontoia, pilotalekua
TEKNOLOGIA ZALLAN ASKALDEGIA. Bolunburuko parkean kokatuta oso bisita ugari dauka.
TEKNOLOGIA ZALLAN INDUSTRIA
Zalla basoz inguratuta dago, beraz, ez da harritzeko papergintzako industria bertan sortzea. Arangureneko paper lantegia dugu adibide.
TEKNOLOGIA ZALLAN
Indarkia S.L. eta Zurbost Gesti贸n, E.J.ko Ezten FCR-k erosi diote Kimberly-Clarki Arangurengo lantegia 2011ko abenduaren 23an. Multinazionalek ez diote lehentasunik ematen gizarteari, haien mozkinei baizik; bertoko jabeak izanik aukera gehiago dago enpresa eusteko. Beste enpresa bertan behera daude.
TEKNOLOGIA ZALLAN Basoetatik egurra. Zallako inguruetan pinu, eukalipto, haritza eta urkiak bereziki aurki ditzake. Argazkian enborrak zerratzen eta tratatzen duen lantegia.
TEKNOLOGIA ZALLAN Burdinolak Burdin minerala landu eta burdina lortzeko antzinako lantegiak dira. Egurra eta ura ugari dagoen Euskal Herrian (batez ere isurialde atlantikoan ) burdina lantzeko usadioa antzinatik dator eta burdin minerala ere bertan dagoenez garrantzi handiko industria izan da bertako ekonomian. Hasiera batean burdinolak (haizeolak) mendian izaten ziren, baina XIV. mendean uraren indarraz baliatzen hasi eta olagizonak ibai ertzetara jaitsi ziren.
La Herrera aldean mea aztarnak aurki daitezke erraz: irudian hesi moduko batean. Arrea, nabar, kolorea duen irudiko harriak mea zen bere garaian.
TEKNOLOGIA ZALLAN Zallako inguruak basoz beteta dago eta Kadagoa ibaiari esker, ura ere ez da falta. Beraz, oso toki aproposa bihurtu zen Burdinolak sortzeko. Zallako La Herrera da ezagunena, nahiz eta gaur egun aztarna urriak izan. Eraikuntza honen ura garraiatzeko ubidea dugu lekuko bakarra, egun belarrez beteta izan arren.
TEKNOLOGIA ZALLAN La Herreran bertan metalak eraldatzeko lantegia iaz arte funtzionamenduan izan da.
TEKNOLOGIA ZALLAN ENERGIA Garai teknologiko bakoitzean energia iturri ezberdin erabili izan dira. Gizartean oso garrantzia handia dauka energia iturriek, gaur egun konproba dezakegun moduan. Teknologiak eragin handia dauka esparru honetan Enkarterrien, Zalla barne, energia iturria erabiliena biomasa izan da duela gutxi arte. Baso egurra aprobetxatuz. Gutxi barru biomasa planta bat eraikiko omen dute zonaldean.
TEKNOLOGIA ZALLAN Zentral hidroelektrikoa La Mellan. Jabetza pribatua, bi turbina ei ditu
TEKNOLOGIA ZALLAN La Mellan dagoen zentralaren eraikinak
TEKNOLOGIA ZALLAN Bolunburu auzoan kokatzen da beste zentral hidroelektrikoa. Irudian, kanala altuera eusten
TEKNOLOGIA ZALLAN BAITARATZE BILGUNEAK Aspaldidanik gizakiak izan du barnera joateko beharra, erlijiozkotasuna beste moduz esanda. Eraikuntza garrantzitsuenak helburu horrekin egiten ziren. Teknologia asko garatu da esperientzia horiekin.
Arangurengo Inmaculada eliza
TEKNOLOGIA ZALLAN
OTXARANGO ELIZA SANTIAGORI SAGARATUTA DAGO SAN MIGUEL, ZALLAKO ZAINDARIA
TEKNOLOGIA ZALLAN Elizak herrien erdigunetan kokatzen ziren. Aldiz, herritik kanpo dagoen eliza txikiak baselizak dira. Baseliza bakoitzak santu bati sagaratuta dago eta urtero erromeria ospatzen da bere omenez.
STA. ANA, BOLUNBURUN
S. PANTALEON, SOLLANON
TEKNOLOGIA ZALLAN
STA ISABEL, LA HERRERAN
SAN ANTONIO. LA MELLAN BASELIZAK
TEKNOLOGIA ZALLAN
SAN PEDRO ZARIKETE, GURTZA HANDIA SORTZEN DUEN SAINDUA. BERARI ZUZENDUTAKO BASELIZA