Beeldverslag workshop Vathorst Noord en West scenario B duurzaamheid in een lage dichtheid Oktober 2008
DUIST hoog en laag
Het duurzaamste dorp van Nederland Motto’s – kennismaking Tijdens de kennismaking werden verschillende motto’s voor het onderzoekscenario’s geformuleerd. Ze laten zich bundelen onder de volgende motto’s: • Het duurzaamste dorp van Nederland. Zodat men toekenning van de duurzaamheidsprijs over 20 jaar zeggen ‘wouw’ dat dat mogelijk was! Een droomwijk die zelfvoorzienend is. • Het nationaal landschap leeft door in Duist, zonder dat de wijk en recreatiegebied afbreuk doet aan het landschap. Onzichtbaar gaat misschien wat ver. Ze maakt gebruik maar geen misbruik van het landschap en de natuur. • Wonen aan zee. Vroeger lag Amersfoort aan de Zuiderzee. De 0 NAP lijn vormt een grote inspiratiebron voor een wijk en recreatiegebied waar nat en droog bij elkaar komen. De poldernaam is Duist waar dit plan zijn naam aan ontleent. • Woon, doe en leef. Het moet een levendige gebied worden waar gewoond, gewerkt en gerecreëerd kan worden. Ontmoeten is daarbij een sleutelwoord. Kleurrijk in alle opzichten een beeld. Er mag daarbij ruimte zijn voor initiatief en plekken voor lekker ‘rommelen’ rond het huis.
waterstructuur
groenstructuur
dorpslint en brink
duurzaamheid
ecodroom
eco-village
Ontdekkingen Gedurende de ochtend en middag worden verschillende ontdekkingen gedaan die de basis leggen voor de structuurschets. <<<per schets bespreken>>> • Door gebruik te maken van de 0 NAP lijn ontstaat Duist hoog en laag met kansen voor waterberging. Bovendien zijn er verschillende waterroutes denkbaar o.a. naar de Eem • In de groenstructuur kan de gradiënt van besloten landschap op de flank van de heuvelrug naar het open Arkenheem tot uitdrukking komen. Het park in de Laak kan een broertje krijgen in noord. Is het denkbaar dat de koeien tot in de wijk Duist staan? • Dorpen kenmerken zich door een dorpslint. In Duist kan dit de hoofdstructuur vormen. • Ook dorps is een brink waar ontmoeting en levendigheid centraal staat met zicht op openlandschap • Duurzaamheid in Duist uit zich door parkeren te clusteren en autovrije buurten te maken. Het dorp wekt daarbij ook haar eigen energie op (diverse technieken biomassa uit noord, wind, zon, warmte koude opslag etc) • De ‘bult van Smink’ ontwikkelt zich in de toekomst tot een ecodroom. • Door in ‘noord’ een ecovillage te ontwikkelen kan de rest van gebied extensief ontwikkelt worden. De ecovillage combineert in een bezoekerscentrum diverse recreatieve en educatieve functies gericht op landschap en natuur beleving en vormt de uitvalsbasis voor diverse soorten routes.
Structuurschets – de Kern Duist hoog en laag wordt een dorp in de stad. Herkenbaar aan het dorpse lint dat noord en west met elkaar verbindt. Het open landschap reikt tot aan de brink waar je komend uit de Albert Hein oog in oog met een koe kunt komen te staan met daarachter het mooie Arkenheem. Door bij de ontwikkeling de 0-NAP lijn als inspiratiebron te gebruiken zijn natte en droge delen (in west en noord) slim gecombineerd en ontstaan waterreservoirs voor droge tijden. Dwalend door het openlandschap van noord loop je vanuit het park en de ‘ecovillage’ zo het open landschap in en voel je je in Arkenheem (hoewel je daar strikt genomen nog niet bent). Slimme elementen koppelen Vathorst en de Laak aan deze nieuwe ontwikkelingen. Naast water zorgt een energie neutraal profiel voor de titel Duist: het duurzaamste dorp van Nederland.
referentiebeelden woonmilieus
referentiebeelden Vathorst Noord
Vathorst West
Vathorst Noord
De structuurschets â&#x20AC;&#x201C; in lagen Het dorp en recreatiegebied Duist zijn zo gebaseerd op de volgende principes <<<per principe een schetsje>>>: 1. Haal het Arkenheem naar binnen Een belangrijke ontdekking in het atelier was dat de grenzen van het plangebied slechts fictieve lijnen zijn die nu het denken over Vathorst noord en west bepalen. Scherpe punten die het landschap in steken die feitelijk niemand als een stedelijk bastion gerealiseerd zou willen zien. Er wordt aan kwaliteit gewonnen wanneer het Nationale Landschap juist in de wijk en het recreatiegebeid gehaald kunnen worden waarmee de onderlinge relatie wordt versterkt. Hiermee kan ook lucht gegeven worden aan de spreekwoordelijke wespentaille. Wanneer het landschap in een soepele lijn naar binnenvloeit komt automatisch een tegenbeweging op gang van de bebouwingslijn. Door deze vloeiende lijn door te zetten in noord worden beide gebieden met elkaar verbonden wat veel kansen oplevert voor beiden. Zo kan ook het bebouwd oppervlak dat aan de wespentaille wordt toegevoegd worden gecompenseerd. 2. Het dorplint vormt de centrale structuur Een kenmerk van een dorp is dat deze vaak is opgebouwd rond een lint. Vanuit het streven naar een dorpse structuur wordt ook Duist vanuit een lint opgebouwd. Het lint krijgt daarbij zijn oorsprong op de ecodroom (bult van Smink) en splitst zich op de brink. Hier sluit het open landschap aan op Duist. Op de brink zelf is ruimte voor enkele voorzieningen als een muziektent. Winkels en dergelijke bevinden zich in het lint. Het westelijke deel van het lint eindigt bij de drijvende woningen. Het oostelijk deel van het lint slingert zich over de Laak een stukje het noordelijk deel in. Het lint wordt gekenmerkt door een groenprofiel met een diversiteit aan bebouwing gerelateerd aan een modern boerderij type.
3. Volgen van waterstanden Toen het IJsselmeer nog Zuiderzee was lag Duist letterlijk aan zee. Bij hoge vloed of overstroming stond het water tot de 0 NAP lijn die hier door het landschap kronkelt. De gradiënt van nat naar droop is nog altijd aanwezig en vormt een grote inspiratiebron voor de structuurschets. ����������������������������������������������� Zo ligt het lint grotendeels op de 0-NAP lijn. Het dorpse deel ten westen van het lint krijgt de naam Duist laag en wordt ontwikkelt met kavels aan het water waarvoor de slotenstructuur het uitgangspunt vormt. Het noorden is de natste plek waar woningen drijvend wordt gebouwd en het landschap zich verder vernat. Ook in noord wordt vanuit de nat-droog gradiënt ontwikkeld. De meest oostelijke percelen sluiten aan de bij droge en plaatselijk beboste flank van de Heuvelrug. Naar het oosten toe vernat het landschap en neemt de weidsheid van Arkenheem aan. De plek van bezinning in het noordwesten ligt helemaal vrij in het open Arkenheem. Een plek die de vorm van een landart object of prieeltje kan aannemen. In dit natte deel worden waterreservoirs in de landschapsstructuur geïmplementeerd die tijdens droge zomers de woonwijk voor water kunnen voorzien. 4. Grenzen en overgangen zorgvuldig vormgeven De overgangen naar het landschap worden zorgvuldig vormgegeven in de schets. Steeds zijn dat zachte overgangen die zich naadloos voegen in het landschap. Zo worden de koppen van de lintvormige kavels met eilandjes van groen en natuurontwikkeling afgesloten. Voegen de drijvende woningen zich in natte landschap. Vormt het lint een natuurlijke rand. De intensieve gebruikte delen van noord rond de Laak geconcentreerd. Ten eerste wordt het park uit Laak gespiegeld in noord. Hier is ruimte voor bijvoorbeeld sport voorzieningen. Verder wordt een ecovillage ontwikkeld. In deze boerderij setting wordt tal van recreatieve en educatieve functies gecombineerd gericht op het landschap en de natuur van Arkenheem. 5. Aansluiting bij Vathorst – Laak Duist is geen ontwikkeling op zich. Ze onderscheid zich van andere ontwikkelingen in vorm maar sluit er ook op aan. De relatie tussen west en noord kwam reeds aan bod. De waterstructuur wordt benut om een relatie tussen het nog te bouwen Laakgebied en Duist hoog te leggen. Door waterstructuren te verlengen ontstaat een centraal kruis. Een grote vijver vormt als een amfitheater het centrale lage middelpunt van Duist hoog. 6. Duurzaamheid optimaliseren Duist krijgt in 2025 het predikaat duurzaamste dorp van Nederland. Hiervoor wordt een breed pakket aan maatregelen genomen. Duist wekt al haar energie zelf op door gebruik te maken van de zon, de wind en aardwarmte. In alle buurten van Duist wordt centraal geparkeerd waardoor de straten autovrij zijn. Tot slot speelt water en waterberging een centrale rol bij de ontwikkeling van de wijk. Overige elementen uit de schets • Sportvelden worden in de ‘milieuzone’ tussen de ecodroom en de wijk aangelegd • Voor bedrijventerrein is nog een juist plek gevonden. Nadere studie naar dorpse bedrijventerrein is hiervoor vereist. • Een sluiting op de A1 is voorzien richting het westen. • Openbaar vervoer maakt gebruik van het dorpse lint van Duist.
Nader onderzoek Duurzamer maken van het scenario Inpassen van bedrijfsterrein op dorpse wijze Detailleren van 0 NAP lijn in het scenario Terug laten komen in integrale scenarioâ&#x20AC;&#x2122;s Dorpslint Naar binnen halen van NLS Relatie met west en noord Denken in gradient voor noord Park en ecovillage als concentratiepunten in noord Relatie met Laakgebied Mijmerpunt over de polder Ervaring Maptable Er ontstond op het verkeerde moment een discussie over de uitgangspunten in de Maptable en dat is jammer en kost tijd maar is ook onvermijdelijk met een dergelijk tool. Een eerste schets toonde een groot tekort aan wat mensen op het verkeerde been zette. Daarmee komt de tool die handig kan zijn te vroeg in het proces. Zo was het hele programma overladen. Later inzetten van de Maptable na opleveren eindschets was zinvoller geweest. Parallel zou dan ook de slag gemaakt kunnen worden om het scenario in duurzaamheid te optimaliseren. Daarvoor was echter een extra dag nodig geweest... Kortom nuttig tool maar te vroeg ingezet in het proces.
Groep Duist hoog en laag Fascilitator: Joost Tersteeg Ontwerper: Jan Maurits van Linge
Terra Incognita - Veemarktkade 8 - 5222 AE â&#x20AC;&#x2DC;s Hertogenbosch - t. 073-5238991 - www.terra-i.nl