Entrees voor de Balij Van principes tot Definitief Ontwerp voor de entrees van de Balij April 2011 • In opdracht van Staatsbosbeheer
Inhoudsopgave 1. Inleiding 4 2. Uitgangspunten 6 3. Concept 3.1 Portaal Balij Landschap 8 3.2 Drie Niveaus 10 3.3. Hoofdentree 12 3.4 Wijkentree 14 3.5 Buurtentree of knooppunt 16 3.6 Technieken en materialen 18 3.7 Locaties 22 4. Definitief ontwerp 4.1 Hoofdentree Zoetermeer Balijhoeve 4.2 Wijkentree Nieuwkoopseweg
24 28
Entrees voor de Balij Van de principes tot Definitief Ontwerp Eindrapport
In opdracht van: • Staatsbosbeheer Uitgevoerd door: • Terra Incognita Stedenbouw en Landschapsarchitectuur • i.s.m. Copijn T&L
4
Inleiding
I
1. Inleiding In opdracht van Staatsbosbeheer werkt Terra Incognita aan het ontwikkelen van de entrees en de iconen in de Balij tussen Zoetermeer en Pijnacker. De entrees en iconen moeten de identiteit van het bos versterken, de aantrekkingskracht vergroten en zo de gebruikswaarde verhogen. In dit rapport wordt verslag gedaan over het onderdeel voor de entrees. Op basis van gesprekken met Staatsbosbeheer en de gebruikersgroep van de Balij over de entrees werden de uitganspunten vastgesteld (hoofdstuk 2.) Vervolgens zijn we in overleg tot een concept gekomen voor drie verschillende entrees (hoofdstuk 3): • de hoofdentree • de wijkentree • de buurtentree en markering van knooppunten. De concepten zijn in de maat uitgewerkt en zijn zo toepasbaar op alle entrees in de Balij. Voor twee locaties is het concept uitgewerkt tot een definitief ontwerp dat uitgevoerd kan worden (hoofdstuk 4). In deze stap is samengewerkt met Copijn T&L voor technische detaillering. De plannen voor de iconen voor de Balij zijn in een separate rapportage tot voorlopig ontwerp uitgewerkt. In 2011 worden deze uitgewerkt en zal de uitvoering van start gaan. Utrecht, april 2011 Frank Stroeken & Jan Maurits van Linge Landschapsarchitecten Terra Incognita
Entrees voor de Balij • April 2011
5
Uitgangspunten
2. Uitgangspunten Bij de start van het project werden de uitgangspunten voor het ontwerp van een entree voor de Balij benoemd:
Duidelijk gemarkeerd
Een entree is • de plek waar je van buiten naar binnen komt. • een eenduidige plek. Duidelijk zichtbaar en herkenbaar door herhaling op verschillende plekken. • aantrekkelijk en uitnodigend. Een warm welkom. De sfeer wordt gezet. • een verzamelpunt en verdeelpunt voor verkeer en een overstapplaats van de ene vorm van transport op een andere (en dus met parkeerplaatsen). • Een plek met informatie en recreatievoorzieningen: • Kaart • Route informatie • Nieuws van de boswachter (bijv. de geboorte van de week)
Informatief 6
• Zitplek • Met in de directe omgeving een parkeerplek voor fiets en auto
Een entree zegt iets over het landschap dat er achter ligt. De entrees van een weiland, bos en een landgoed zijn herkenbare archetypes.Voor de Balij is het de ambitie een herkenbare entree te ontwerpen die voor de Haagse regio tot een vergelijkbaar archetype groeit.
Uitnodigend
Verzamel- en verdeelpunt Entrees voor de Balij • April 2011
7
Concept
3. Concept
Een reeks van herkenbare entees - archetypes voor het achterliggende landschap
3.1Portaal van Balij-landschap De entree van de Balij wordt een plek: een portaal dat je betreedt voordat je de Balij binnenkomt. Een subtiel portaal in de open lucht. Een plek waar iemand binnenkomt en doorheen gaat. Een plek van waaruit hij het Balij-landschap binnen gaat. Ook een plek om mensen informatie en een verwachting mee te geven. Het portaal is van de beheerder (SBB). Het is een plek voor de bezoekers waar ze zich welkom geheten voelen voordat ze het gebied betreden. De plek wordt gemarkeerd door een afbakening met lage muurtjes van schanskorven. De vorm is rond en sluit niet aan bij de geometrie van het landschap. Het ontrekt zich daaraan. Dit levert contrast met de omgeving op en dat is de kracht van deze vorm. Ze heeft daardoor geen richting en bakent slechts de plek af. Deze vorm kan herhaald worden op verschillende plekken en zo een herkenbaar element in de bosrand worden. Muurtjes vormen een plek en geven aanleiding voor diverse functies: zitten, informatiepanelen en spel. De merknaam Balij krijgt een eigen plek op de kop van de schanskorven door de letters uit een cortenstalen plaat te snijden en deze om de schanskorf heen te zetten. Samenvattend bestaat het concept van de entrees uit: • Afgebakende cirkel op of bij binnenkomst van de Balij • Een ruimte voor doorgang en kort verblijf • Presentatie en informatiepunt van de Balij bosbeheerder SBB
Het concept van een ‘portaal’ entree voor de Balij
8
3.1 Portaal van Balij landschap
Referentie: ronde steenkorf in een park
Referentie: Cirkel in een park
De eerste schetsen voor de Balij entree Referentie: Cirkel in de openbare ruimte
Entrees voor de Balij • April 2011
9
Concept
3.2 Drie niveaus Het concept van een gesloten cirkel is niet zonder meer toepasbaar voor alle entrees van de Balij. Daarom werden er drie varianten ontwikkeld op basis van het concept die aansluiten bij de drie niveaus van entrees in de Balij: • De hoofdentree • De wijkentree • De buurtentree of markering van een knooppunt in de Balij. De basis van alle entrees is de gebogen schanskorf met een afmeting van 80 cm hoog en 60 cm breed. Op minimaal een van de kopse kanten wordt een cortenstalen naambord aangebracht waarin de letters Balij zijn uitgespaard. De Hoofdentree - een zelfstandige ruimte De hoofdentree krijgt een doorsnede van 11 meter en wordt zodanig door schanskorven omsloten dat er een ruimte ontstaat. Hiervoor is het noodzakelijk dat minimaal 60% van de cirkel in schanskorven wordt aangelegd. In de hoofdentree
Hoofdentree
10
is altijd een luwe plek buiten de loop- en fietslijnen waar informatie is en een bankje om uit te rusten. Kinderen krijgen informatie letterlijk en figuurlijk op eigen niveau. De Wijkentree - een poort De Wijkentree wordt gevormd door twee delen die samen een poort vormen en afgeleid zijn van een cirkel met een doorsnede van 9 meter. Beide delen samen vormen voor minimaal 40% van een volledige cirkel. Op het grootste deel is een bankje gerealiseerd en is een informatiebord. De schanskorven staan in het gras. Eventueel kan halfverharding worden aangebracht. De buurtentree - markeren van een plek De buurtentree markeert de kleine toegangen tot de Balij. Ook kan deze markering op een knooppunt van routes worden gebruikt. De markering wordt gevormd door een gebogen schanskorf gebaseerd op een diameter van 9 meter. Op de schanskorf kan een bank worden aangebracht wanneer daar op de plek aanleiding voor is.
Wijkentree
Buurtentree
3.2 Drie niveaus
De voorzieningen verschillen per niveau: hoofd wijk buurt entree entree entree Naambord Infopanelen (groot) Infopanelen (klein) • v.d. boswachter • voor kinderen • nieuwe vondsten Huisregels Zitplek
• • •
• • -
• -
• •
• •
?
In de fotomontages is een gesloten cirkel van schanskorven gemonteerd. De cirkel zal uiteraard aan meerdere zijden open zijn! Op de volgende bladzijden zijn de concepten uitgewerkt en in de maat gezet.
Montage van een schanskorfcirkel op verschillende plekken in de Balij
Entrees voor de Balij • April 2011
11
Standaard Schanskorf
Schanskorf met bank
Concept
Cortenstaal naamplaat
0.80
0.80
0.40
de Balij
0.60
0.65
Op schanskorf bevestigen. Hout grijpt om schanskorf heen.
Om schanskorf heen vouwen (0,20 + 0,65 +0,20) en letters uitsnijden
0.60 schaal 1: 50
0.30
0.80
bord
bord
R = 5,5 meter
schaal 1: 100
0
1
2
3
4
bord
5
Info i
12
0.40
i
0.80
bord
3.3 Hoofdentree
bord
R = 5,5 meter Standaard Schanskorf
Schanskorf met bank
0.80
0.80
0.40
schaal 1: 50 schaal 1: 100
2
3
4
de Balij
0.60
0.65 Om schanskorf heen vouwen (0,20 + 0,65 +0,20) en letters uitsnijden
bord
5
Naambord
1
0.30
0.80
Op schanskorf bevestigen. Hout grijpt om schanskorf heen.
0.60
0
Cortenstaal naamplaat
bord
Info i
i
0.80
0.40
bord
0.60
1.80 R = 5,5 meter
11 meter
0.60
schaal 1: 100
schaal 1: 100
Entrees voor de Balij • April 2011
13
Standaard Schanskorf
Schanskorf met bank
Concept
Cortenstaal naamplaat
0.80
0.80
0.40
0.30
0.80
de Balij
0.60
0.60
0.65
schaal 1: 50
Op schanskorf bevestigen. Hout grijpt om schanskorf heen
Om schanskorf heen vouwen (0,20 + 0,65 +0,20) en letters uitsnijden
eter
,5 m R=4
bord schaal 1: 100
0
1
2
3
4
5
Info
14
0.40
0.80
3.4 Wijkentree
eter
,5 m R=4 Standaard Schanskorf
Schanskorf met bank
0.80
0.80
0.40 0.60
schaal 1: 100
1
2
schaal 1: 50 3
0.30
bord
4
0.80
de Balij
0.60
0.65
Op schanskorf bevestigen. Hout grijpt om schanskorf heen
Om schanskorf heen vouwen (0,20 + 0,65 +0,20) en letters uitsnijden
5
Naambord
0
Cortenstaal naamplaat
Info 0.80
0.40
1.80 0.60 schaal 1: 100
,5
R=4
4,5 meter meter
0.60
bord Entrees voor de Balij • April 2011
schaal 1: 100
15
Standaard Schanskorf
Optioneel: Schanskorf met bank
Cortenstaal naamplaat
Concept 0.80
0.80
0.40
de Balij
0.60
0.65
Op schanskorf bevestigen. Hout grijpt om schanskorf heen
Om schanskorf heen vouwen (0,20 + 0,65 +0,20) en letters uitsnijden
0.60 schaal 1: 50
0.30
0.80
bord
eter
R=
R=
4,5
me
ter
Variant met bankje Er wordt een segment geplaatst
m 4,5
schaal 1: 100
0
1
2
bord 3
4
5
Optioneel: Schanskorf met bank
16
0.40
0.80
bord
3.5 Buurtentree en Knooppunten
eter m ,5
4
R=
Variant met bankje Er wordt een segment geplaatst Optioneel: Schanskorf met bank
Cortenstaal naamplaat
R=
4,5 m
ete
r
Standaard Schanskorf
0.80
0.80
0.40 0.60
schaal 1: 100
0
1
2
4
de Balij
0.65
0.60 Op schanskorf bevestigen. Hout grijpt om bord schanskorf heen
schaal 1: 50
3
0.30
0.80
Om schanskorf heen vouwen (0,20 + 0,65 +0,20) en letters uitsnijden
5
Naambord
Optioneel: Schanskorf met bank
Naambord
bord
0.80
0.40
eter
R=
Variant met bankje Er wordt een 1.80 segment geplaatst 0.60
0.60
R=
4,5
me
ter
schaal 1: 100
m 4,5
Entrees voor de Balij • April 2011
schaal 1: 100
bord
17
Concept
3.6 Techniek en materialen De belangrijkste materialen van de entrees zijn de schanskorven. Derhalve wordt hier extra aandacht aan besteed. Het element Een schanskorf is een draadstalen korf die wordt gevuld met stenen. De korven worden ter plekke gemaakt. Daarom is het werken met standaard maten niet per definitie aan de orde. Er wordt in de Balij gewerkt met een korf van 90 cm hoog (waaarvan 10 cm verzonken in maaiveld) en 60 cm breed met een maasweidte van 50x100 mm. Het staal kent een doorsnede van 5 mm. De ronding varieert tussen een straal van 5,5 en 4,5 meter. In de constructie kan een bankje worden geintegreerd. Hiervoor wordt de korf plaatselijk verlaagd met 50 cm. Met een tussenruimte van 5 centimeter wordt een houten bank gemonteerd van circa 5 cm massief hout die aan beide zijkanten van de korf 20 cm naar beneden loopt zodat men niet met de benen tegen de stenen zit. Montage vindt plaats op een beugel die met pennen aan de schanskorf vastzit en door de korf heen gefundeerd wordt.
18
3.6 Techniek en materialen
De vulling Over het materiaal in de schanskorf kan nog een keuze gemaakt worden. Uitgangspunt is een duurzaam materiaalgebruik. Ofwel voor de vulling mag niet speciaal materiaal gewonnen worden. De schanskorf wordt dus gevuld worden met restmateriaal of recyclemateriaal, bijvoorbeeld baksteen. Hiervan zijn goede voorbeeld bekend. Belangrijk is dat het materiaal goed gestapeld wordt en er gewerkt wordt met een eenduidige samenstelling zodat er een eenheid in het beeld ontstaat. Om betrokkenheid van de aanwonenden te vergroten zouden zij kunnen helpen bij het stapelen in de korven. Beheer De schanskorven passen goed in een bosgebied: planten mogen groeien in korf (met uitzondering van woekering van prikplanten.) We verwachten ook dat ze relatief goedkoop in beheer zijn. Beheer zit in het schoonhouden van afval (zorg voor minimale holtes in de korf) en in het eventueel aanvullen na zetting. De korven zijn stevig en hufterproef wanneer ze worden
Entrees voor de Balij • April 2011
19
Concept
uitgevoerd met stevig draad en met een gesloten korf zonder schroefbare delen. Bovendien zijn ze onaantrekkelijk voor graffitispuiters.
referentie van contenstalen plaat met uitgesneden letters 200 cm
95 cm
200 cm
95 cm
130 cm 90 cm
20
Naamborden Bij elke doorsnijding van de schanskorven wordt steeds de kopse kant die het beste zichtbaar is verrijkt met een naambord. Een cortenstalen plaat wordt in een U gebogen en om de kopsekant van de schanskorf heengeplaatst. De plaat wordt aan de korf en in de grond verankerd In de plaat zijn de letter ‘de Balij’ uitgesneden. Door de gaten ziet men dus de stenen. De verwachting is dat het cortenstaal goed weerbaar zal zijn tegen grafitti. Conform de huisstijl van SBB wordt het groene logo op het staal geplakt aan de voorzijde en de zijkant. Informatieborden De informatieborden sluiten aan bij de huisstijllijn van SBB. Er worden grote orientatieborden en/of terreininformatieborden geplaatst bij de hoofd- en wijkentrees. Het format van de tijdelijke borden wordt gebruikt om aanvullende actuele informatie te bieden gericht op de jongste bezoekers van de Balij. Deze informatie wordt door de boswachter steeds upto-date gehouden. Deze kleine borden worden op de ooghoogte van kinderen geplaatst. De borden worden in de korf geplaatst waarna deze met stenen wordt gevuld. Zo wordt een eenheid bereikt. Belangrijk is dat de onderzijde van de borden 15 cm boven de korf geplaatst worden en zo los komen van de korf. De rechte borden blijven boven de korven en benadrukken de ronde vorm van de korven.
3.6 Techniek en materialen
Bestrating Bestrating wordt met name aangelegd in de hoofdentrees. De ruimte binnen de cirkel wordt in zijn geheel bestraat met een roodbruine schakering van ‘waaltjes’ (straatsteen van 20 x 5 cm). Aansluiten bij de kleur van de vulling van de korven is belangrijk. In dat kader kan overwogen worden ook voor de bestrating materiaal te hergebruiken. De bestrating wordt in elleboogverband gelegd. Uitzondering hierop vormt de rollaag langs de schanskorven. Waar de schanskorf ontbreekt wordt de rollaag doorgetrokken en is de cirkel herkenbaar in het grondvlak door het afwijkende bestatingspatroon. Voor de wijkentree geldt dat tussen de schanskorven aan weerszijden van het pad de lijn van de cirkel ook met een rollaag van waaltjes wordt doorgelegd.
elleboogverband
Voor het overige is geen bestrating aanwezig in de wijk- en buurtentrees. Overwogen kan worden om een natuurlijke halfverharding aan te brengen rond de bankjes.
Entrees voor de Balij • April 2011
21
Concept
3.7 Locatiestudie
Buurtentree
Op basis van een eerste studie zijn de locaties voor de verschillende entrees op de kaart gezet. Hierbij krijgen de drie aanliggende grote kernen elk een hoofdentree: Pijnacker, Nootdorp en Zoetermeer. Voor de overige ingangen van de Balij zijn wijkentrees gepland. Dat zijn er zes. Verder zijn er zes locaties die in aanmerking komen als buurtentree of knooppunt. Door middel van een simpele studie kan op elke plek vanuit dit concept maatwerk worden geleverd voor het realiseren van een entree.
Wijkentree
Hoofdentree
22
Door Terra Incognita werden twee locaties nader uitgewerkt: • de hoofdentree van Zoetermeer nabij de Balijhoeve • een wijkentree aan de Nieuwkooseweg In het volgende hoofdstuk is het DO van beide locaties opgenomen.
3.7 Locatiestudie
Zoetermeer
Nootdorp
Pijnacker
Entrees voor de Balij • April 2011
23
Definitief ontwerp
3.5
m
4.8
m
Meetpunt
schaal 1: 100
0
24
1
2
3
4
5m
4.1 Hoofdentree Zoetermeer Balijhoeve
4. Definitief Ontwerp 4.1 Hoofdentree Zoetermeer Balijhoeve Locatie De hoofdentree van de Balij ligt aan het einde van de straat Kurkhout die wordt beeindigd met een keerlus. Hier komen verschillende routes samen. De entree is zo gesitueerd dat de bestaande keerlus kan blijven bestaan. De brug gaat onderdeel van de entree uitmaken doordat ze in de entree steekt. Ook aan de brug worden geen aanpassingen gedaan. Tot slot wordt het talud naar het water gehandhaafd. Op een plek steken de schanskorven net het talud in zodat de cirkel de gewenste omvang krijgt om de entreeruimte te vormen. Er wordt gekozen om drie routes in de entree samen te laten komen. Wanneer een vierde route in de cirkel snijdt wordt deze te veel gefragmenteerd. Daarom wordt een klein deel van het voetpad langs de Kurkhout verlegd.
Materialen en werkzaamheden De volgende werkzaamheden en materialen worden in de uitvoering toegepast: Voorbereidend Opbreken van asfalt van de paden die komen te vervallen Opbreken tegels van voetpad Verplaatsen straatmeubilair Aanleg elementen Plaatsen en vullen schanskorven Monteren bank Twee corten stalen naamborden Plaatsen drie infoborden (SBB huisstijl) Verharding Straten van cirkel in gebakken klinker waalformaat Verleggen van voetpad (hergebruik materiaal) Groen Aanvullen gazon
Nader uit te werken: De maatvoering is in principe afgestemd op draaicirkels van (nood)voertuigen.Voor aanleg moet de maatvoering hierop (met de nooddiensten) worden nagelopen. Bij uitvoering dient de bestaande situatie nagemeten te worden. Er is geen inmeting verricht voorafgaande aan het opstellen van het DO.
Entrees voor de Balij • April 2011
25
Meetpunt
4
Definitief ontwerp
Schanskorf steekt in het grastalud
Meetpunt
Schaal 1: 25
schaal 1: 100 0 26 1
2
3
4
5m
4.1 Hoofdentree Zoetermeer Balijhoeve
Schaal 1: 25
3.5 m
m
4.8
m
3.5
Naambord
Nieuw voetpad 30x30 tegels
m
Bestrating verwijderen Entrees voor de Balij • April 2011
27
Definitief ontwerp
Standaard schanskorf
60 Aan buitenzijde is het maaiveld 10 cm lager ivm de afwatering
90 05 05
buiten
binnen
80 schaal 1:50
25 menggranulaat 10 zand schaal 1: 50 Schanskorf met bank 0
0.80 0.45
0.30
schaal 1:50
0.60 Op schanskorf bevestigen met beugel In en aan schanskorf bevestigen met pennen Hout grijpt om schanskorf heen Cortenstaal naamplaat
0.65 0.90
de Balij schaal 1:50
Om schanskorf heen vouwen (0,20 + 0,65 +0,20) Monteren aan korf en funderen in de grond Letters uitsnijden en logo toevoegen Schanskorf in talud
28
200 lengte schanskorf middellijn in de ronding steekt 160 het talud in
0,5
1
Hout grijpt om schanskorf heen Cortenstaal naamplaat
0.65 0.90
4.1 Hoofdentree Zoetermeer Balijhoeve
de Balij
Om schanskorf heen vouwen (0,20 + 0,65 +0,20) Monteren aan korf en funderen in de grond Letters uitsnijden en logo toevoegen Schanskorf in talud 200 lengte schanskorf middellijn in de ronding steekt 160 het talud in
80 170
buiten
binnen schaal 1:50
25 menggranulaat 10 zand plaat - staal
ijn udl
tal
waterlijn Schanskorf in talud plaatsen op ijzeren of betonplaat op ‘poten’ Niet zichtbare gedeelte kan gevuld zijn met stortsteen
i
Naambord
Info
schaal 1:100
i
0.90
0.80
1.80 0.60
11 meter
0.60
schaal 1: 100 Entrees voor de Balij • April 2011
0
1
2
3
4
5
29
Definitief ontwerp
m 3.3
schaal 1: 100
0
30
1
2
3
4
5m
r
r
ete
,5 m
d0
a erp uit
4.2 Wijkentree Nieuwkoopseweg
4.2 Wijkentree Nieuwkoopseweg Locatie Deze wijkentree ligt in het fietspad dat haaks op de Nieuwkoopseweg ligt en die vanaf Pijnacker vanaf het zuiden de Balij in loopt. Tevens is hier een parkeersplaatsje voor auto’s. In het fietspad wordt als het ware een poort gemaakt waaarmee de entree van de Balij wordt aangegeven. De entree is zo gesitueerd dat deze geen extra afslagen kent. De sloten liggen net voor de entree. Om de entree te kunnen realiseren moet een klein deel van het bosplantsoen wijken dat aan het fietspad ligt. Nader uit te werken: De maatvoering is in principe afgestemd op draaicirkels van (nood)voertuigen.Voor aanleg moet de maatvoering hierop (met de nooddiensten) worden nagelopen. Bij uitvoering dient de bestaande situatie nagemeten te worden. Er is geen inmeting verricht voorafgaande aan het opstellen van het DO.
Materialen en werkzaamheden De volgende werkzaamheden en materialen worden in de uitvoering toegepast: Voorbereidend Opbreken van asfalt om klinkers te kunnen straten in verlengde van de schanskorven Verplaatsen straatmeubilair Verwijderen klein deel bosplantsoen Aanleg elementen Plaatsen en vullen schanskorven Monteren een bank Een corten stalen naambord Plaatsen infobord (SBB huisstijl) Verharding Straten van strook in gebakken klinker waalformaat Eventueel aanbrengen van halfverharding rond het bankje Groen Eventueel aanvullen van bosplantsoen
Details zijn vergelijkbaar met die van de hoofdentree.
Entrees voor de Balij • April 2011
31
Definitief ontwerp
schaal 1: 100 0 32 1
2
3
4
5m
4.2 Wijkentree Nieuwkoopseweg
r
d rpa
0,5
te me
te
3.3
rui
m Entrees voor de Balij • April 2011
33
Terra Incognita Stedenbouw en Landschapsarchitectuur stelde ‘Entrees voor de Balij’ op. Voor informatie en opmerkingen kunt u terecht bij Frank Stroeken: p/a pakhuis Ondix, Rotsoord 13b, 3523 CL, Utrecht, 030 251 30 23 frank@terra-i.nl www.terra-i.nl