MASTERPLAN
CAMPUSONTWIKKELING 2014
Toekomstige situatie campus VU en VUMC
Uitnodiging
De afgelopen jaren is veel veranderd
waaronder de polikliniek
op de campus van de VU en VUmc.
Sneldiagnostiek. Ook allerlei
Met deze veranderingen spelen we
bestaande gebouwen zijn vernieuwd.
in op nieuwe wensen en behoeften
De komende jaren gaan we daarmee
van onze studenten, patiĂŤnten,
door.
onderzoekers en medewerkers en op de kansen en uitdagingen die de snel
Ruimte voor u
veranderende samenleving biedt.
Dit Masterplan is een rechtstreekse
Uniek
en figuurlijk maken we met de
In dit Masterplan ziet u hoe de
campus ruimte: voor de ambities van
campus van de VU en VUmc zich
de VU en VUmc, maar ook voor die
uitnodiging om mee te doen. Letterlijk
de komende jaren ontwikkelt. De
van bedrijven, zorginstellingen en
campus wordt een unieke plek op
onderzoeksinstituten. Verschillende
Zuidas, een toplocatie in Amsterdam.
bedrijven hebben zich de afgelopen
Een inspirerende plek waar
jaren op de campus gevestigd.
onderwijs, onderzoek, patiĂŤntenzorg
Wij nodigen u van harte uit om te
en bedrijvigheid bij elkaar komen
participeren.
en elkaar versterken. Er komen onderzoeks- en zorgfaciliteiten,
Dit Masterplan
onderwijsruimtes, nieuwe pleinen,
De campus verbindt, nodigt uit tot
woningen, maar ook nieuwe horeca,
ontmoeting en is slim geordend.
winkels en een theater.
Dat is het motto van de campusontwikkeling. U ziet het in dit
Hoe ver is het nu?
Masterplan uitgewerkt. Het beschrijft
Anno 2014 wordt volop gewerkt aan
waar wij heen willen en hoe wij dat
de campus. Nieuwe gebouwen zijn
samen met anderen willen doen: met
te zien, zoals het Cancer Center
een duidelijk doel en weloverwogen,
Amsterdam (CCA), het Academisch
stap voor stap, duurzaam, en met oog
Centrum voor Tandheelkunde
voor de omgeving.
Amsterdam, Initium, de Westflank, het Opleidingsinstituut Zorg en
Doet u mee?
Welzijn en de polidakopbouw,
4
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
Studenten op het campusplein. Dit is het hart van de campus, een plek voor inspiratie en ontmoeting.
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
5
Inhoud
1
WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?
8
De achtergrond van de VU en VUmc, hun ambities, de context van deze ambities, hun gezamenlijke campus. De aanleiding tot de campusontwikkeling en een korte beschrijving van de inhoud van dit Masterplan.
2
Locatieprofiel
22
De campus ligt op Zuidas, een toplocatie in Amsterdam. Een unieke plek, goed bereikbaar en met een sterk inhoudelijk profiel.
3
De drie pijlers van het plan
28
De campusontwikkeling wordt gedragen door drie pijlers. De campus verbindt binnen en buiten, nodigt uit tot ontmoeting en is slim geordend.
4
De stedenbouwkundige structuur
38
De drie pijlers van het Masterplan zijn vertaald in een heldere stedenbouwkundige structuur. De campus krijgt een aantrekkelijke openbare ruimte die uitnodigt tot ontmoeting en kennisuitwisseling.
5
Programma
56
Een mix aan functies en een aantrekkelijke openbare ruimte dragen bij aan een levendige campus. In de gebouwen voor onderwijs, onderzoek en patiĂŤntenzorg komen ook horeca, een hotel, congresfaciliteiten en een theaterzaal.
6
Ontwikkelstrategie De ontwikkelstrategie voor de transitie van de campus, gebaseerd op flexibele planvorming met mogelijkheden voor tussentijdse aanpassingen.
6
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
64
Inleiding
De campus van de Vrije Universiteit en VU medisch centrum ontwikkelt zich tot een levendig gebied met internationale aantrekkingskracht. Het wordt een plek voor ontmoeting, inspiratie en kennisuitwisseling. Een plek waar studenten, patiënten, onderzoekers en medewerkers zich thuis voelen. De campus verbindt studeren, onderzoek, patiëntenzorg én het bedrijfsleven. Daarnaast is er ook ruimte voor rust.
De stapsgewijze vernieuwing van de
De campus van de VU en VUmc is
campus ver vult een centrale rol bij de
onderdeel van Zuidas en krijgt een
ambities van de VU en VUmc, en biedt
hogere bebouwingsdichtheid. De
tegelijkertijd grote kansen aan andere
ruimte in de gebouwen zal optimaal
partijen. De ontwikkeling is sterk
worden gebruikt. De functionele en
inhoudelijk gedreven: verandering
technische kwaliteit worden verbeterd
en vernieuwing vloeien direct voort
en gecombineerd met nieuwe
uit de wens om de mogelijkheden en
voorzieningen. Er komen onderzoeks-
uitdagingen – zowel maatschappelijk
en zorgfaciliteiten, onderwijsruimtes,
als wetenschappelijk – waarvoor
nieuwe pleinen, woningen, nieuwe
de VU en VUmc zich geplaatst zien,
horeca, winkels en een theater.
optimaal te faciliteren. Masterplan Ambitie
Dit Masterplan beschrijft de ambities,
De activiteiten op de campus leveren
uitgangspunten en randvoorwaarden
een bijdrage aan de ambitie van
voor de ruimtelijke ontwikkeling.
Amsterdam om te behoren tot de
Het informeert medewerkers van
top-5 van innovatieve Europese
de VU en VUmc en geeft richting
metropolen. Met profielthema’s,
aan ontwerpende partijen die bij de
zoals Human Health & Life Sciences,
planontwikkeling betrokken zijn.
sluiten de VU en VUmc aan bij de
Daarnaast is het van belang voor
economische clusters waarmee de
externe partijen, zoals de gemeente
Metropoolregio Amsterdam haar
Amsterdam en (toekomstige)
internationale concurrentiepositie –
samenwerkingspartners van de VU en
nu in de Europese top vijf – behoudt
VUmc. Het plan is flexibel. Gedurende
en versterkt.
het proces kan het worden bijgesteld als nieuwe ontwikkelingen dat noodzakelijk maken.
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
7
WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS? De campus is een plek waar de VU en VUmc de samenleving ontmoeten. De vernieuwing van de campus is voor de VU en VUmc een unieke kans om samenwerking te verbeteren door nieuwe faciliteiten, extra voorzieningen en plekken voor ontmoeting.
WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?
Ontwerp en foto’s: EGM architecten
Gebouw O|2. In dit nieuwe researchgebouw gaan de VU, VUmc en de UvA samenwerken op het gebied van Human Health & Life Sciences. Het is het eerste academische gebouw in Nederland dat op (onderzoeks)thema wordt gebouwd. 10
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?
WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?
De campus wordt een plek voor ontmoeting, inspiratie en kennisuitwisseling. Een plek waar studenten, patiënten, onderzoekers en medewerkers zich thuis voelen, en waar de VU en VUmc laten zien wat ze te bieden hebben.
Ambities van DE VU en VUmc De VU en VUmc hebben een onder-
VU is verder kijken
scheidende manier van wetenschap
De VU is een open organisatie die
en patiëntenzorg. Beide instellingen
sterk verbonden is met mens en
zijn te herkennen aan de open organi-
maatschappij. Studenten, onderzoe-
satie, sterk verbonden met mens en
kers, promovendi en medewerkers
maatschappij, gericht op verdieping
worden gestimuleerd om hun kennis
en verbreding van kennis. Studenten,
te verdiepen en te verbreden, hun
onderzoekers, promovendi, artsen en
grenzen te verleggen en verder te
verpleegkundigen en andere mede-
kijken: verder dan het individu, het
werkers kijken verder: verder dan het
eigen vakgebied en het hier en nu. Zo
eigenbelang en het eigen vakgebied,
wil de VU een bijdrage leveren aan de
verder dan het bekende, verder dan
samenleving van morgen. De VU zoekt
het hier en nu.
antwoorden op wetenschappelijke en maatschappelijke vragen, in
Duurzaamheid
samenwerking met de overheid en
De twee organisaties zijn ambitieus
het bedrijfsleven. De vraagstukken
in wetenschappelijk onderzoek en
nemen toe in complexiteit en vragen
onderwijs en stimuleren de vrije en
steeds meer om een aanpak vanuit
open communicatie van ideeën. Ze
meerdere disciplines.
staan voor universele universitaire waarden als academische vrijheid en
Vier profielthema’s
onafhankelijkheid. De organisaties
Onderzoek en onderwijs zijn onder-
hebben oog voor mens en omge-
verdeeld in vier profielthema’s (zie
ving. Ze staan voor duurzaamheid
kader op pagina 15). Daarmee maakt
en rentmeesterschap: zowel in hun
de VU helder hoe ze inspeelt op
wetenschappelijk onderzoek, dat een
maatschappelijke vraagstukken. De
bijdrage levert aan (de gezondheid
VU sluit met haar thema’s aan bij de
van) toekomstige generaties, als op
Amsterdamse clusters, nationale
hun campus die duurzaam wordt
topsectoren en de Europese maat-
ontwikkeld.
schappelijke uitdagingen.
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
11
WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?
Collegezaal in het Hoofdgebouw. De VU speelt met onderzoek en onderwijs in op maatschappelijke vraagstukken.
Instellingsplan
•
een universiteit met een bijzonder
De basisfilosofie van de VU uit zich in
karakter. De drie kernwaarden
drie kernwaarden: verantwoordelijk,
vormen een inspiratie bij de
open en persoonlijk. In het VU Instel-
inrichting van onderwijs en
lingsplan 2011-2015 zijn de ambities,
onderzoek en klinken door in
doelstellingen en beleidsmaatregelen
de dagelijkse omgang tussen
vastgelegd. De VU profileert zich als:
studenten en medewerkers;
•
een sterke universiteit die inter-
•
een universiteit met een vermin-
nationaal toonaangevend onder-
derde afhankelijkheid van de
zoek verricht, onderzoek dat
eerste geldstroom.
bijdraagt aan het oplossen van •
•
12
faculteiten
14
interfacultaire onderzoeksinstituten
48
maatschappelijke problemen;
Ambities
bacheloropleidingen
een universiteit met een (inter)
Om dit te bereiken, wil de VU de
nationaal concurrerend
kwaliteit van onderwijs en onderzoek
89
aanbod van hoogstaande
verhogen, de internationale positie
masteropleidingen;
versterken, de samenwerking met
een wetenschappelijk oplei-
wetenschappelijke en andere partijen
dingsinstituut voor de regio
stimuleren, de efficiency vergroten en
Amsterdam en omstreken. De
nieuwe financieringsbronnen vinden.
VU leidt studenten op tot kritische, maatschappelijk betrokken academici;
12
Facts & figures VU (2013)
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
masteropleidingen
23.643
studenten
382
promoties
4.849
medewerkers
WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?
VUmc: Samen kiezen voor beter
een vooraanstaande positie in weten-
Facts & figures VUmc (2013)
VU medisch centrum, in 2001
schappelijk onderzoek en patiënten-
47
ontstaan uit het Academisch Zieken-
zorg, onderwijs en opleiding. VUmc
poli’s
huis VU en de faculteit geneeskunde,
is er voor patiënten, hun naaste(n),
713
is één van de acht universitaire
verwijzers, studenten, op te leiden
medische centra in Nederland. VUmc
professionals en opdrachtgevers van
staat voor onderscheidende patiën-
onderzoek.
bedden
27.058 opnamen
28.727
dagverpleging
335.037
tenzorg, hoogwaardig wetenschappelijk onderwijs en grensverleggend
Ambitie
onderzoek. VUmc komt net als de
VUmc heeft als missie: Samen
VU voort uit een christelijke traditie
kiezen voor beter. VUmc wil, samen
en koppelt geloof in persoonlijke,
met patiënten en hun naasten,
poliklinische consulten
integere en respectvolle behandeling
maar ook met opdrachtgevers van
33.115
van mensen aan gezonde ambitie
onderzoek, meer inzicht krijgen in
patiënten spoedeisende hulp
en fundamentele nieuwsgierigheid.
gezondheid en ziekte, in hoe ziekten
6.846
VUmc wil een wezenlijke bijdrage
en aandoeningen zijn te voorkomen,
leveren aan de kwaliteit van de
op te sporen, te behandelen en te
gezondheidszorg en daarmee aan het
verzorgen. VUmc ontwikkelt daartoe
welzijn van mensen. Als universitair
hoogwaardige kennis door weten-
medisch centrum richt VUmc zich op
schappelijk onderzoek.
medewerkers
fotografie: DigiDaan
VUmc staat voor onderscheidende patiëntenzorg, hoogwaardig wetenschappelijk onderwijs en grensverleggend onderzoek.
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
13
WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?
De ambitie is: steeds betere zorg
Het onderzoek in VUmc heeft vijf
leveren door de ontwikkelde kennis
zwaartepunten waar patiëntenzorg
Ranking
toe te passen, met aandacht en rust
en onderzoek samenvallen: Kanker
Onderzoekers van VUmc hebben een
voor de patiënten en hun naasten.
en afweer; Hersenen; Vitale functies;
En: steeds betere professionals
Extra- en transmuraal en Bewegen.
opleiden door overdracht en versprei-
VUmc definieert patiëntengroepen
ding van kennis. De drie kerntaken
vanuit deze onderzoekszwaarte-
patiëntenzorg, onderzoek en onder-
punten. De interactie tussen
wijs/opleiding hangen onlosmakelijk
patiëntenzorg en onderzoek leidt tot
ranglijst, met 2.660 publicaties tussen
met elkaar samen. Daarbij is er
topreferente zorg en geeft richting
2009 en 2012 waarvan 15,8% tot de top
continu aandacht voor kennis-
aan keuzes voor topklinische zorg.
valorisatie, het vermarkten van de
Binnen de zwaartepunten streeft
ontwikkelde kennis.
VUmc naar een toppositie op het samenhangend geheel van
grote wetenschappelijke impact met hun artikelen. Dat blijkt uit de ‘CWTS Leiden ranking’ (2014), waarin 750 universiteiten van over de hele wereld met elkaar worden vergeleken. Op medisch gebied staat VUmc in Nederland bovenaan de
tien in het betreffende vakgebied behoort. VUmc staat in Europa op een eervolle vijftiende plaats en wereldwijd op nummer 38. Ook de onderzoekers van de VU-scoren goed. In de Leiden University
Onderzoek & patiëntenzorg
fundamenteel, translationeel,
Ranking staat de Vrije Universiteit op de
Binnen de kerntaken is wetenschap-
klinisch en gezondheidsweten-
64e plaats.
pelijk onderzoek richtinggevend
schappelijk onderzoek.
en onderscheidend. Het vormt een belangrijke stimulans voor de ontwikkeling van de overige kerntaken.
Studenten tandheelkunde in ACTA, een samenwerkingsverband van de VU en de UvA.
14
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?
Waarom dit Masterplan? De ambities in hun context
De VU en VUmc vinden elkaar in
financiële dienstverleners en het
VIER PROFIELTHEMAS VAN DE VU
de ambities, focusgebieden en
midden- en kleinbedrijf.
1 Human Health and Life Sciences
profielthema’s. Beide instellingen
(H2LS) Door de toegenomen welvaart leven mensen langer. Ze willen ook langer gezond blijven. H2LS organiseert onderwijs en onderzoek in de medische en mensgebonden gezondheids- en levenswetenschappen. 2 Science for Sustainability (S4S) Voor het leven van de mens op aarde is het essentieel om de beperkt aanwezige natuurlijke hulpbronnen duurzaam te gebruiken. S4S verbindt fundamentele kennis over deze bronnen aan kennis
staan voor maatschappelijke en
Kruisbestuiving
wetenschappelijke uitdagingen.
Die toenemende samenwerking wordt
De VU en VUmc onderkennen de
ingegeven door externe ontwik-
gevolgen daarvan voor de huisves-
kelingen (zoals de behoefte aan
ting op hun campus en zijn bezig met
andere vormen van financiering en
vernieuwing van het vastgoed. Zij
maatschappelijke veranderingen),
willen daarbij meer samenwerking
maar ook door de interdisciplinaire
met andere partijen en tegelijk effi-
benadering van onderzoek en de
ciënter werken. Daarbij opereren ze
aanwezigheid van een hoogwaardige
in een dynamische wereld die wordt
onderzoeksinfrastructuur, expertise
gekenmerkt door concurrentie.
en patiëntengroepen. Kruisbestuiving
over veranderingen in de samenleving:
tussen verschillende disciplines
de effecten van menselijk handelen op
draagt bij aan de kwaliteit en
de aarde, klimaatverandering en het maatschappelijke antwoord hierop. 3 Connected World Door digitalisering is de wereld meer dan
VU EN VUmc ZOEKEN SAMENWERKING MET ELKAAR EN MET ANDERE PARTIJEN
innovatie van het wetenschappelijk onderzoek. De vorming van samenwerkingsverbanden heeft weer een grote aantrekkingskracht op (poten-
ooit verbonden: Connected World. Dit
tiële) samenwerkingspartners, zowel
profielthema bestudeert de technologie
in de private als publieke sector.
die veranderingen mogelijk maakt, zoals ontwikkeling van e-Science, de structurele, maatschappelijke en culturele veranderingen die ermee gepaard gaan en de gevolgen voor de wereld om ons heen. 4 Governance for Society Het thema Governance richt zich op de bestuurlijke processen omtrent regulering in een complexe, dynamische en maatschappelijke context.
En de UvA? Samen één campus
Onder de externe partijen concen-
De campus waarop zowel de univer-
treert de VU zich op verbindingen
siteit als het universitair medisch
met andere instellingen in het hoger
centrum zijn gevestigd, in Zuidas, is
onderwijs, zoals met de bèta-
uniek. Dat biedt een grote kans om
faculteiten van de Universiteit van
deze ambities samen vorm te geven
Amsterdam (UvA). De VU en de
en de uitdagingen aan te gaan.
UvA gaan hun samenwerking op dit gebied intensiveren: de Amsterdam
Samenwerking met anderen
Academic Alliance. De Universiteit
Bundeling van kennis en kunde levert
van Amsterdam en de VU hebben
de hoogste kwaliteit op. Daarom
een gezamenlijke faculteit Tand-
zoeken en vinden de VU en VUmc
heelkunde, werken samen in het
steeds vaker samenwerking met
Amsterdam University College en de
andere partijen. Dat zijn kennisinstel-
beide medische centra spreken over
lingen, zowel binnen Amsterdam als
verdergaande integratie. Inzet daarbij
daarbuiten. Het zijn ook internationaal
is een kwaliteitssprong voor beide
opererende commerciële bedrijven,
universiteiten, zowel vanuit weten-
start-ups, advocatenkantoren,
schappelijk perspectief als voor het
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
15
WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS? Hoofdlocatie Meibergdreef
Hoofdlocatie De Boelelaan
Immunologie (oncologie)
Stamcel transplantaties Onco
Neuro gepland
Ba-onderwijs Human Health & Life Sciences
Diverse specialismen electief
Metabool Gastro Public Health
Hap & precentatie faciliteit vke poli
Front office dienst & staf
Vrouw & kind centrum Metabool Gastro Reproduction Health Klinische chemie
Back office dienst & staf
Pathologie Genomics
Diverse specialismen (accuut en
Hart en vaat
Ma-onderwijs Human Health & Life Sciences
Hart en vaatcentrum poli
Bewegen
Hart en vaatcentrum
Neuro acuut
Public Health
Bewegen
Infectie & Immunologie
Acute zorg
Onco
Neuro
Nier transplantaties
Nader uit te werken
Radiology
Microbiologie Apotheek
Nucleaire geneeskunde
Radiology
Imaging Center msvo
Front office dienst & staf
msvo
Locatieprofielen De Boelelaan (VUmc) en Meibergdreef (AMC) in 2030
Nederlands economisch beleid, en de kennisintensieve samenleving in de metropoolregio Amsterdam. AMC
DE VU ZOEKT SAMENWERKING MET HET BEDRIJFSLEVEN EN MAATSCHAPPELIJKE ORGANISATIES
VUmc staat in het bijzonder open voor zorginstellingen, om te komen tot een goede verdeling
aan de De Boelelaan. De 7x24 acute
en hangt onlosmakelijk samen
van functies in de regio, en met
zorg met de bijbehorende complexe
met fundamenteel, translationeel
andere kennisinstellingen (zoals
interventies, het hart- en vaatcentrum
en toegepast wetenschappelijk
andere UMC’s, maar ook de
en het vrouw-kind-centrum en de
onderzoek. Door intensieve
farmaceutische en scannerindustrie)
acute neurologie komen bij het AMC
samenwerking op het gebied van
voor verdere verdieping in inzichten
op de Meibergdreef. Research zal
patiëntenzorg en onderzoek creëren
in de diagnostiek, behandeling en
plaatsvinden op beide locaties.
VUmc en AMC centers of excellence
monitoring van ziekten.
die tot de Europese top behoren:
Meest in het oog springend is de
Centra voor topzorg
unieke concentraties van zorg en
alliantie tussen VUmc en AMC,
De focus zal in beide aandachts-
onderzoeksexpertise, innovatieve
die naar verwachting zal leiden
gebieden zijn gericht op complexe
infrastructuur en technologie voor
tot een UMC op twee locaties.
(topreferente en topklinische) zorg.
specifieke aandoeningen. Deze
Daarbij worden activiteiten (zorg en
Topreferente zorg vindt alleen in
centers of excellence kunnen alleen
onderzoek) rond oncologie, (electieve)
de UMC’s plaats, gaat gepaard
worden gerealiseerd in een omgeving
neurologie, beweging en public
met bijzondere diagnostiek en/
die flexibel en aantrekkelijk is voor
health geconcentreerd op de campus
of multidisciplinaire behandeling
de toponderzoekers. De campus van
16
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?
de VU en VUmc en de internationale
Toenemende concurrentie,
uitstraling van Amsterdam
veranderingen in de markt
ondersteunen deze ambitie. Deze
Economische, maatschappelijke
topzorg zal worden geboden in een
en technische ontwikkelingen op
kleinschalig ingerichte, betekenisvolle
internationaal, nationaal en op lokaal
omgeving. Fasering en timing binnen
niveau zijn van invloed op de VU en
het alliantie(bouw)proces zijn van
VUmc. Als internationaal georiĂŤn-
groot belang vanuit het oogpunt van
teerde universiteit heeft de VU te
financiĂŤn en samenwerking. Voor
maken met toenemende concurrentie.
de campus ligt de prioriteit van
Op nationaal niveau is er sprake
lateralisatie bij research en dure
van verschuivingen in financiering,
infrastructuur, zoals het Imaging
stabilisering van studentenaantallen
Center en het Diagnostiekcentrum.
en een veranderende arbeidsmarkt.
Op beide locaties zullen de
Daarnaast is de VU gevestigd in de
poliklinieken voorlopig blijven
stad Amsterdam, in Zuidas, een hoog-
bestaan. Voor de backoffices en
waardige vestigingslocatie met 450
medische laboratoria zal wel tot
vooraanstaande bedrijven.
snelle integratie en lateralisatie worden overgegaan.
fotografie: DigiDaan
Een kijkoperatie. VUmc profileert zich op het gebied van sneldiagnostiek, beeldvormende technieken en preventieve geneeskunde. Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
17
WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?
Betere positie gewenst
op het gebied van wetenschappelijk
Nieuwe werkvormen
Ook VUmc bevindt zich in een
onderzoek binnen de vijf zwaarte-
Nieuwe werkvormen en de ontwik-
complexe en dynamische omgeving.
punten, in goede wisselwerking met
keling van didactische concepten
Liberalisering van de zorgmarkt,
de andere kerntaken en binnen de
moeten beter inpasbaar zijn. De
veranderingen in de zorgvraag,
financiële kaders.
indeling van de gebouwen zal samen-
schaarste op de specifieke arbeids-
werking en ontmoeting moeten
markt, maatschappelijke veran-
Onderwijs en opleiding
ondersteunen: dat zijn belangrijke
deringen (zoals vergrijzing) en
De VU en VUmc willen inspelen op
randvoorwaarden voor (wetenschap-
technologische ontwikkelingen
veranderende eisen aan onderwijs
pelijk) interdisciplinair onderzoek
hebben grote impact. VUmc wil hierop
en opleiding. De huidige gebouwen
én nieuwe vormen van onderwijs.
inspelen. Een meer marktgerichte
(uit de jaren zestig en zeventig) en de
De technische infrastructuur voor
oriëntatie is noodzakelijk. VUmc zal
voorzieningen op de campus kunnen
bèta-medisch onderzoek wordt
zich meer gaan onderscheiden en
de eisen van de veranderende organi-
uitgebreider en complexer.
een scherpere positie innemen.
satie onvoldoende aan.
Profilering op het gebied van
Breed opleidingspalet
sneldiagnostiek, beeldvormende
Studenten zijn tegenwoordig vaker en
De VU en VUmc willen op het gebied
technieken en preventieve genees-
langer aanwezig op de campus. Dat
van onderwijs en opleiding een
kunde nemen hierbij een belangrijke
stelt eisen aan de studiefaciliteiten en
integraal, volledig en internationaal
plaats in. Het doel is helder: een
het voorzieningenaanbod.
georiënteerd aanbod aanbieden,
internationaal toonaangevende positie
gericht op de ontwikkeling van talent
fotografie: StudioVU - Yvonne Compier
Overleg in de foyer van het Hoofdgebouw. De indeling van de gebouwen op de campus gaat samenwerking en ontmoeting ondersteunen.
18
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?
op ieder niveau. Het Instituut voor
vaker naar de campus om (samen) te
Onderwijs en Opleiden (IOO) biedt een
studeren. Dat stelt andere eisen aan
breed palet van medische, paramedi-
de voorzieningen op de campus.
sche en verpleegkundige vervolgopleidingen aan. Daarnaast faciliteert
Efficiënte gebouwen
het IOO medisch specialistische
De eerste gebouwen op de campus
vervolgopleidingen, biomedische
zijn tussen 1964 en 1978 in gebruik
researchmasters en het Postacade-
genomen. De bouwkundige staat
misch Onderwijs Geneeskunde.
van die gebouwen is redelijk, maar de ruimtelijke indeling en de tech-
Studenten stellen andere eisen
nische installaties ondersteunen de
Om de grote groei van het aantal
gewenste functionaliteit niet meer
studenten op te vangen, zijn in het
adequaat. Ook qua schaal, maat en
verleden enkele panden buiten de
uitstraling zijn de gebouwen verou-
campus gehuurd en is de bestaande
derd. Rust en geborgenheid voor
ruimte geoptimaliseerd. In de nabije
patiënten, concentratie en samen-
toekomst willen de VU en VUmc dat de
werking voor onderzoekers en
medewerkers die in externe panden
studenten, zijn enkele voorbeelden
gehuisvest zijn (weer) op de campus
waarin de bewoners en gebruikers
komen werken. Het aantal studenten
van de campus centraal worden
is de laatste jaren gestabiliseerd. Wel
gesteld in de gebouwde omgeving.
is de studentenpopulatie diverser
Gebouwen moeten efficiënter werken
van aard. Ook komen studenten
mogelijk maken. Ook de logistiek
2002 15.691 2003 16.413 2004 17.100 2005 17.971 2006 18.577 2007 19.274 2008 20.984 2009 22.738 2010 24.193 2011 24.992 2012 23.591 2013 23.643 Groei in aantallen ingeschreven studenten (VU) 2002-2013
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
19
WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?
van studenten, patiënten, vervoersmiddelen, goederen en afval vraagt veel aandacht. Vervanging is daarmee noodzakelijk. De omvang van deze nieuwbouw zal ongeveer 25% kleiner kunnen zijn dan die van het oude gebouw. Deze verbeterde efficiency is te bereiken door functies te clusteren, slimme indelingen te maken en ruimtes multifunctioneel te gebruiken. Faciliteren samenwerking Ook de toenemende samenwerking met andere partijen heeft effect op de huisvesting. Er zal een toenemende vraag zijn naar meer diversiteit en kwaliteit van de voorzieningen op de campus.
fotografie: DigiDaan
De wachtruimte bij ‘sneldiagnostiek oncologie’, VUmc. De campus biedt rust en geborgenheid voor patiënten, maar ook concentratie en samenwerking voor onderzoekers en studenten. 20
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
De campus in het begin van de jaren zestig, met linksboven de kliniek. Collectie Stadsarchief Amsterdam
Van 1880 tot 2014
kocht de universiteit meer dan twintig
evenals het Academisch Ziekenhuis.
In de eerste jaren na de oprichting van
stadspanden, voornamelijk in Amsterdam
Toen het Hoofdgebouw van de VU in
de VU in 1880 volgden de VU-studenten
Zuid, totdat alle faculteiten naar de
gebruik werd genomen, in 1973, was het
college in een pand aan de Amstel
nieuwbouw in Buitenveldert konden
studentenaantal 10.000.
(tegenwoordig de Kleine Komedie), totdat
verhuizen en de panden konden
de VU in 1884 haar eerste pand kocht, aan
worden afgestoten.
Stonden de jaren zestig en zeventig in
de Keizersgracht.
het teken van afzondering aan de In 1953 heeft de VU het terrein in
stadsrand en verbijzondering van
In 1933 nam de VU nieuwbouw aan de
Buitenveldert aangekocht. In dat jaar
functies, in de toekomst zullen de VU en
De Lairessestaat in gebruik als locatie
was de VU gegroeid tot 2.000 studenten.
VUmc weer – net als in het allereerste
voor de faculteit Natuur- en Scheikunde.
Elf jaar later werd het gebouw Wis- &
begin – een onderdeel zijn van een
In de jaren vijftig en zestig huurde en
Natuurkunde in gebruik genomen,
levendig stedelijk weefsel.
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
21
Locatieprofiel De campus ligt in Zuidas, in Amsterdam. Het is een unieke plek met een sterk locatieprofiel wat betreft ligging, bereikbaarheid, inhoud en faciliteiten.
Binnenstad Amsterdam
UvA
Amsterdam Science Park, UvA
Amstelcampus
Zuidas VUmc VU
Amsterdamse Bos
Uilenstede
Amstelscheg
AMC
Luchthaven Schiphol
De kwaliteiten van Zuidas: gelegen aan de A10 en het spoor, vlakbij luchthaven Schiphol, vlakbij de binnenstad van Amsterdam, aantrekkelijke woonomgevingen en het Amsterdamse Bos. 24
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
Locatieprofiel
Nergens in Nederland maakt een universitaire campus met een UMC zo nadrukkelijk deel uit van een toonaangevend (zakelijk) centrum, met woningen en voorzieningen. Dat maakt de campus van de VU en VUmc uniek. Hier liggen kansen voor bedrijven die zich in de buurt van de VU en VUmc en de top van het (inter)nationale bedrijfsleven willen vestigen – dankzij de hoogwaardige onderzoeksinfrastructuur en expertise. De dynamische, aantrekkelijke stedelijke omgeving en de perfecte bereikbaarheid maken de campus interessant voor studenten, patiënten, onderzoekers en bedrijven. Vergeleken met andere locaties in
zelf, ze vormen ook belangrijke
Amsterdam – Amsterdam Science
kernen voor de samenwerking met
Park, Roeterseiland, Amstelcampus,
kennispartners, maatschappelijke
AMC in Zuidoost – mag het locatiepro-
organisaties en het bedrijfsleven.
fiel van de campus van VU en VUmc onderscheidend en sterk worden
Perfecte ligging
genoemd. Dat komt door de combi-
Begin jaren negentig is de zone
natie van zorg en universiteit, maar
tussen Buitenveldert en Amsterdam
ook door de geografische ligging en
Zuid omgedoopt tot Zuidas. In de jaren
door de grote kansen die de clustering
daarna is dit gebied, gelegen aan
van wetenschap en bedrijfsleven
de A10 en het spoor, uitgegroeid tot
biedt.
een van de belangrijkste stedelijke ontwikkellocaties van Nederland. Deze leidende positie wordt mede
vu en vumc zijn belangrijke spelers op zuidas
bepaald door de goede bereikbaarheid (zowel per auto als per openbaar vervoer) en door de nabijheid van de
A8
Amsterdam A6
Schiphol
A1 HSL oost Den Haag
A4
A2 HSL zuid
Ligging van de Zuidas in Nederland
Utrecht
Medisch centrum plus universiteit
luchthaven Schiphol, de binnenstad
Een medisch centrum en een univer-
van Amsterdam, aantrekkelijke woon-
siteit zijn op één campus gehuisvest.
omgevingen en het Amsterdamse
Dat biedt meerwaarde: het zorgt
Bos. Zuidas ligt op het snijvlak van
voor kruisbestuiving van de diverse
lokale en internationale verbindingen,
onderzoeksthema’s binnen het cluster
in het hart van de Metropoolregio
Human Health & Life Sciences. Deze
Amsterdam.
kruisbestuiving maakt hoogwaardige onderzoeksfaciliteiten - zoals
Stedelijk centrum
imaging, biobanking, cellonomics
Veel internationaal opererende
- haalbaar. De faciliteiten zijn niet
zakelijke dienstverleners (banken
alleen van belang voor het onderzoek
en advocatenkantoren) hebben hun
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
25
Locatieprofiel
kantoren in Zuidas ondergebracht.
van grote toegevoegde waarde voor
van de samenwerking tussen de
Naar verwachting zet dit de komende
Zuidas. Ook draagt het bij aan de
bètafaculteiten van de VU en UvA is
tien jaar door. Ook is er ruimte voor
beleving en uitstraling van het gebied.
gekozen om bijvoorbeeld Informatics
wonen, winkelen en recreatie. Voor
Omgekeerd versterkt en ondersteunt
en Neuro-research te vestigen op
Zuidas is in dat verband een steden-
de ligging in Zuidas de internationali-
de campus. Ook in de samenwer-
bouwkundig plan opgesteld. Zuidas
seringsambitie van de VU en VUmc.
king tussen VUmc en AMC is er voor
verandert van zakencentrum naar een
gekozen de specialismes Public
hoogwaardig stedelijk centrum.
Sterke relatie tussen onderzoek en
Health, (electieve) Neurologie,
bedrijfsleven
Oncologie en Bewegen te
Grote spelers
Het locatieprofiel van de campus is
concentreren op de campus. Door de
VUmc en de VU zijn samen een grote
sterk inhoudelijk bepaald, gedreven
samenwerking ontstaat een sterke
speler in Zuidas: een groot deel van
door de vier profielthema’s van de VU
expertise en innovatieve infrastruc-
de oppervlakte van gebouwen en een
en de specialismes van VUmc: Human
tuur ten behoeve van de topreferente
groot deel van de bewegingen van
Health & Life Sciences, Science for
zorg en het daarmee samenhangende
mensen komt voor hun rekening. Dit
Sustainability, Connected World en
wetenschappelijk onderzoek.
is zowel functioneel als ruimtelijk
Governance for Society. In het kader
Par ijs
Lond
en
New Y
ork
Centrum Zuidas
RAI
wonen / kantoren
congres / hotel
Roeskestrook
onderwijs / kantoren
Kop Rivierenbuurt
commercie / onderwijs / wonen
Vivaldi
kantoren / wonen
VU Campus
studie / zorg / onderzoek / kantoren / wonen
VUmc en de VU zijn samen een grote speler in Zuidas: een groot deel van de gebouwen en de bewegingen van mensen komt voor hun rekening.
26
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
Locatieprofiel
Vestigingslocatie voor anderen
naast de aanwezige banken,
onderzoekers vinden hier de
Bedrijven en onderzoeksinstel-
advocatenkantoren en adviesbureaus,
afzondering voor geconcentreerd
lingen die aansluiting zoeken bij de
zullen bedrijven die zich bijvoorbeeld
fundamenteel onderzoek.
profielthema’s en zich dichtbij de VU
richten op de Human Health & Life
en VUmc willen vestigen, vinden hier
Sciences zich tot dit gebied aange-
Uitnodiging
een uitstekende vestigingslocatie. Dit
trokken voelen.
Het locatieprofiel biedt al met al grote
vanwege de aanwezige expertise en
kansen, zowel voor de VU en VUmc als
onderzoeksinfrastructuur, gecombi-
Dynamiek versus rust
voor andere partijen. De VU en VUmc
neerd met de dynamische, stedelijke
Maar de campus richt zich nadrukke-
nemen de verantwoordelijkheid om
omgeving en de beschikbare ontwik-
lijk ook op patiënten en studenten, op
de potentie van deze locatie ten volle
kelruimte. Dat versterkt de positie
toponderzoekers en andere
te gebruiken en te ontplooien. Andere
van de VU en VUmc voor contract-
bezoekers. Naast de dynamiek is
partijen worden van harte uitgenodigd
onderzoek, onderwijs en valorisatie:
er rust. Patiënten en hun naasten
om mee te doen.
het vermarkten van de kennis die hier
kunnen hier de aandacht en zorg
wordt ontwikkeld. Voor Zuidas kan
ontvangen in een omgeving met een
er daardoor diversificatie optreden:
menselijke maat. Wetenschappers en
Zuidas Bru
sse
An
tw
erp
en
hi
ph o
l
Haarlem
Sc
Ams t
erda
mse
Bos
l
k par del Von Dam umplein Muse Amstel
Ams UvA terd IJ am
c
Am
Am
st
Utrecht
Den Haag
Cen
traa
l
er
Leiden da
m
No
or d Rotterdam
De campus in de Zuidas: in het hart van een dynamische, aantrekkelijke stedelijke omgeving, perfect bereikbaar.
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
27
de drie pijlers van het plan De campusontwikkeling wordt gedragen door drie pijlers. De campus verbindt binnen en buiten, nodigt uit tot ontmoetingen en is slim geordend.
30
ka
r
/n at uu
De campus is slim geordend
r
ra kt e
ph a
Al
a
m
am
/G eg
se w
en
ve
el
st
Am
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc at
n at
ra
st
st
rn
.E
n
aa
el
rs
de
el
nv
te
ui
B
t
aa
tr
ts
ns
Er
J.
A.
e
D
an
la
le
oe
B
av
st
Gu
n
aa
rl
le
ah
M
ech
aa
n
aa
rl
le
ah
M
Bo
el
.J
atA
an
la
le
oe
B
av
st
Va er nd
rs
e
D
c hol hip
de
ra
st
st
or
ch
oe
B
av ust
el
r
de
r d Zui dam
nv
te
ui
B
n
Va
ens
ra
lve
st
ste
st
ste
or
d
Am
Gu
Zu i
Am
ch
m
da
er
st
g
oe
d
Zu i
Am
we
B
m
da
er
ens
st
rn
Am
m
m
da
er
st
Am
lve
eg
da
eg
tr um
te ms
sw
er
st
Am
sw
su
as
rn
pijler 1
su
as
rn
tr um
en
sc
ad
St
en
A
Pa
eg
w
Pa
sc
ad
St
Pa us ass
de r
eg
w
se
en
ve
el
st
Am
se
en
ve
el
st
Am
De campus verbindt binnen en buiten en ste
Va n
eg
w
ol
ph
hi
Sc
pijler 2
se
ve en
el
st
Am
n
av e
ht h
dsc Am
g
n
pe
/o
ch
ed is
ol
ph
hi
Sc
Sta m tru
Zo r
oe n
Gr
Lu c
n
De campus nodigt uit tot ontmoetingen nS
/M
pijler 3 ave
a
k
ie
/d yn am
ve
ha
ht
Lu c
hth
èt
id
he
el ijk
te d
/s Luc
B
s
Zu id a
de drie pijlers van het plan
rda m
Ma hle rla
ors
an
G De Bo ele laa n
A.J .Er
n uite
B vel nst
der
str aat
ew eg sel aan
aa tstr t
ew eg
de drie pijlers van het plan
de drie pijlers van het plan
De campus van de VU en VUmc is onderdeel van de stad, goed verbonden met de wereld en georiĂŤnteerd op de maatschappelijke omgeving. De ambities van de VU en VUmc
inhoudelijke ontwikkeling. Studenten,
worden zichtbaar in de ontwikkeling
medewerkers, patiĂŤnten en bezoekers
van de campus. Dat wordt een
vinden hier een aantrekkelijke
levendig onderdeel van Zuidas,
omgeving.
de stad en de Metropoolregio Amsterdam, goed verbonden met de
De campusontwikkeling wordt
omgeving, doordacht georganiseerd.
gedragen door drie pijlers: de campus
Dat maakt de gewenste
verbindt, nodigt uit tot ontmoeting en
kruisbestuiving mogelijk tussen
is slim geordend. Duurzaamheid is
wetenschap en bedrijfsleven
daarbij het uitgangspunt.
en schept de voorwaarden voor
1 de campus verbindt binnen en buiten 2 de campus nodigt uit tot ontmoetingen 3 de campus is slim geordend
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
31
de drie pijlers van het plan
1 De campus verbindt binnen en buiten
Gebouwen op de campus hebben een open relatie met hun omgeving en dragen bij aan een toegankelijke omgeving.
Gebouwen op de campus – zoals het Imaging Gebouw, het wachtgebied in het Atrium en de Botanische tuin – worden dankzij hun open uitstraling verbonden met hun directe omgeving.
32
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
de drie pijlers van het plan
De campus ligt nabij een knooppunt
De campus krijgt nog betere
van uitstekende infrastructuur,
verbindingen met de rest van de
zowel regionaal, nationaal
stad Amsterdam, onder andere
als internationaal. Trein- en
door dubbele fietspaden, brede
autoverbindingen liggen op enkele
oversteekplekken, duidelijke
minuten afstand. Zij verbinden de
routes en heldere zichtlijnen. Ook
campus met de regio, met de rest van
kun je via pleinen op de campus
Nederland en de rest van de wereld.
van bijvoorbeeld het Beatrixpark naar het Amsterdamse Bos lopen.
Goed bereikbaar
De openbare ruimte verbindt de
De campus ligt aan de ringweg
omgevingen van de campus en Zuidas
Amsterdam (A10 zuid). Het
met elkaar via een netwerk van
nabijgelegen NS-station Amsterdam
straten en pleinen.
Zuid zal als belangrijk knooppunt van hogesnelheidslijnen gaan
Alle gebouwen op de campus
fungeren. Luchthaven Schiphol ligt
grenzen direct aan de openbare
op een kwartier reistijd. Dankzij deze
ruimte. Entrees zijn goed herkenbaar.
verbindingen en een fijnmazig tram-,
Publieksgerichte functies komen
metro- en buslijnennet is de campus
zoveel mogelijk in de plinten van
is goed bereikbaar voor iedereen:
de gebouwen: de laag op het
student, patiĂŤnt, de buitenlandse
straatniveau.
gastdocent en medewerkers van (nieuwe) bedrijven. In samenwerking met de gemeente Amsterdam en bedrijven op Zuidas wordt de doorstroming van het autoverkeer verbeterd.
De plinten van de gebouwen zijn open naar de omgeving
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
33
de drie pijlers van het plan
2 De campus nodigt uit tot ontmoetingen
De campus maakt georganiseerde en spontane ontmoetingen mogelijk.
DE OPENBARE RUIMTE HEEFT PLEKKEN MET EEN EIGEN KARAKTER EN DUIDELIJKE SIGNATUUR
Ontmoeting
collegezaal, in het lab, in de kliniek,
karakter en duidelijke signatuur, zoals
Ontmoeting is een belangrijk begrip in
op kantoor en in de aanvullende
het dynamische Campusplein en de
de campusontwikkeling. De buiten-
voorzieningen (cateringvoorzieningen,
rustige, meer besloten Botanische
ruimte, de voorzieningen en de
seminar- en congresfaciliteiten,
tuin.
gebouwde omgeving bieden mogelijk-
centrale vergaderruimten) en vooral
heden voor uitwisseling van ideeën en
in de publieke ruimte. Deze biedt
Campusplein
voor nieuwe samenwerkingsvormen.
ruimte voor uiteenlopende activiteiten
Het hart van het universitaire leven
De campus maakt georganiseerde
en is vooral een prettige verblijfsplek.
speelt zich af op het Campusplein.
en spontane ontmoetingen mogelijk
Het huidige plein wordt ingericht als
tussen medewerkers, studenten,
Dit komt tot uitdrukking in een aantal
‘buitenhuiskamer’ met terrassen en
patiënten en bezoekers. Dat kan in de
betekenisvolle plekken met een eigen
is daarmee geschikt voor optredens,
34
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
de drie pijlers van het plan
filmvoorstellingen en spontane
De inrichting van zowel de buiten-
initiatieven. Bij de inrichting is
ruimte als de publieke ruimte in
aandacht voor de sociale veiligheid.
gebouwen stimuleert kruisbestuiving
Het plein krijgt zitplekken en
van talenten en inzichten en nodigt uit
groen. Loop-stromen en logistieke
om langer op de campus te blijven.
bewegingen zijn helder geordend.
Buiten is de inrichting stedelijk, groen
Op het Campusplein verdwijnen de
en kleinschalig. Omdat de grenzen
parkeerplaatsen voor auto’s. Het
van de campus feitelijk niet bestaan,
parkeren van fietsen en scooters gaat
zal er overloop zijn met de inrichting
deels onder de grond, zodat de ruimte
van Zuidas.
de gewenste verblijfskwaliteit krijgt die mensen verleidt uit de gebouwen
Inrichting
of zelfs naar de campus te komen.
Daarnaast krijgt de campus een
Het plein geeft bezoekers het gevoel
herkenbaar eigen gezicht. Een middel
in een stad te zijn en draagt bij aan
om een opgeruimd, uitdagend gebied
persoonlijke ontmoetingen in een
met samenhang te maken is de keuze
prettige atmosfeer.
voor gelijke inrichtingselementen en wayfinding, zoals verharding, (straat-)
Botanische tuin
meubilair en verlichting. Door de
De centrale open plek van VUmc
openbare ruimte daarmee te stofferen
straalt rust en groen uit, een
ontstaat een herkenbare campus die
omgeving voor patiënten en andere
zich op subtiele wijze onderscheidt
bezoekers, die gericht is op herstel,
van de rest van Zuidas.
genezing en zorg. Daar zal de Botanische tuin een belangrijke
Kleine schaal
functie in gaan vervullen. Dit wordt
Gebouwen op de campus worden
een besloten tuin in de setting van het
dankzij hun open uitstraling
ziekenhuis, gericht op patiënten en
verbonden met hun directe omgeving.
hun begeleiders.
Ze krijgen een passende, kleinere schaal, waardoor er meer mogelijkheden ontstaan voor verbindingen tussen gebouwen. De ruimte tussen de gebouwen zal intensiever worden gebruikt. Kleinere gebouwen bieden daarnaast meer flexibiliteit. Daarmee zijn ze in vastgoedtermen meer courant. Door de kleinere schaal van de gebouwen kunnen zeer specifieke functies worden geclusterd.
Buitenruimte krijgt meer identiteit
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
35
de drie pijlers van het plan
3 De campus is slim geordend
De activiteiten op de campus worden logisch en doordacht geordend. Dat bevordert de samenwerking tussen de VU en VUmc en andere partijen.
STROMEN VAN MENSEN EN GOEDEREN WORDEN OP DE CAMPUS INTELLIGENT GEORGANISEERD
LIB Torens
+ 35mtr Corpus
+ 9mtr Plint
Mengen van functies
36
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
de drie pijlers van het plan
De VU en VUmc trekken bij de verdere
1. Concentratie ‘zware’ zorg- en
ontwikkeling van de campus samen
onderzoeksinfrastructuur
op. Waar dat kan, worden activiteiten
Wetenschappelijk onderzoek met een
gebundeld en geoptimaliseerd. Niet
experimenteel karakter stelt bijzon-
alleen van de VU en VUmc, maar ook
dere eisen aan de technische (onder-
van andere partijen.
zoeks)infrastructuur van gebouwen. Dit type onderzoek wordt daarom
Functies bij elkaar
geclusterd, eventueel verdeeld over
De samenhang krijgt een ruimte-
meerdere gebouwen. Zo ontstaan
lijke vertaling: functies die nauw
efficiënte logistieke bewegingen om
met elkaar te maken hebben, komen
bijvoorbeeld experimentele
dichtbij elkaar. Dat leidt tot optimaal
apparatuur in en uit te plaatsen.
gebruik van de ruimte in de gebouwen en in het gebied als geheel. Het levert
2. Clustering Bacheloronderwijs
betere resultaten voor multidiscipli-
Het Bacheloronderwijs kenmerkt zich
nair onderzoek en een sterker profiel
door relatief grote groepen studenten
naar de buitenwereld. Activiteiten,
die zich voor dezelfde opleiding
hoogwaardige onderzoeksinfra-
hebben ingeschreven. Deze cohorten
structuur, verkeersstromen en
stellen hoge eisen aan onderwijslo-
logistiek worden op de gehele campus
gistiek en onderwijsvoorzieningen.
intelligent georganiseerd.
Clustering draagt bij aan de herken-
Dat verhoogt de flexibiliteit. Vastgoed
baarheid van de functie van het
voor generieke activiteiten (kantoren)
gebouw en efficiënt ruimtegebruik.
kan desgewenst aan andere partijen
Dit is ook aantrekkelijk voor
worden verhuurd. Clustering van
studenten: de voorzieningen
specifieke activiteiten en functies
zijn makkelijk vindbaar en er is
maakt die functies sterker.
voldoende ruimte voor ontmoeting en samenwerken.
Nieuwe functies De campus krijgt er ook nieuwe
3. Kennisclusters
functies bij, zoals woningen, culturele
De inhoudelijke verbinding tussen
voorzieningen en nieuwe gebouwen
faculteiten en andere instituten krijgt
voor allianties.
prioriteit. Daarmee ontstaat samenhang in het gebied. Het gaat om de
Drie ordeningsprincipes
clusters ambulante en klinische Zorg,
De VU en VUmc willen samenwerking
Human Health & Life Science, Science
met andere partijen aangaan. Een
for Sustainability, Connected World en
logische, doordachte ordening van de
Governance for Society.
vele activiteiten op de campus vergemakkelijkt dat. De volgende principes liggen aan de functionele ordening van de campus ten grondslag:
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
37
De stedenbouwkundige structuur De drie pijlers van het Masterplan zijn vertaald in een heldere stedenbouwkundige structuur. De campus krijgt een aantrekkelijke openbare ruimte die uitnodigt tot ontmoeting en kennisuitwisseling.
De stedenbouwkundige structuur
plankaart situatie juni 2014
40
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
De stedenbouwkundige structuur
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
41
De stedenbouwkundige structuur
plankaart toekomstige situatie
42
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
De stedenbouwkundige structuur
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
43
De stedenbouwkundige structuur
plankaart studie naar flexibiliteit en inpassingsmogelijkheden VUmc-AMC en VU-UvA
44
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
De stedenbouwkundige structuur
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
45
De stedenbouwkundige structuur
De stedenbouwkundige structuur
De drie pijlers van het Masterplan zijn vertaald in een heldere stedenbouwkundige structuur. De campus krijgt een aantrekkelijke openbare ruimte. Gebouwen zijn herkenbaar en flexibel in te delen. Ze grenzen direct aan de openbare ruimte. De bereikbaarheid van de campus is optimaal. Dit Masterplan heeft betrekking op
Plan in hoofdlijnen
het huidige campusterrein tussen
Het stedenbouwkundig plan voor
de Amstelveenseweg en de Buiten-
de campus sluit in hoofdlijnen aan
veldertselaan en enkele locaties
bij de opzet van Zuidas, maar voegt
ten noorden van de De Boelelaan.
daar bepaalde kwaliteiten aan toe.
De satellietcampus VU Uilenstede
Het ordeningsprincipe breekt met de
maakt geen onderdeel uit van dit
traditie om wijken te ontwerpen met
Masterplan.
een eindbeeld voor ogen. Amsterdam Oud-Zuid en Buitenveldert zijn voor-
Uitruil van grond
beelden van dergelijke eindbeeld-
De campus krijgt – veel meer dan nu
plannen met een volledige integratie
het geval is – aansluiting bij de omge-
van wegen, bebouwing en groen. In
ving. Daarbij verschuiven de grenzen
Oud-Zuid is dat gebeurd met klas-
van de huidige VU-terreinen over de
sieke middelen; in Buitenveldert op
De Boelelaan naar het noorden, in
modernistische leest, met gebouwen
de richting van de A10 en Zuidas. Bij
in het groen. De oorspronkelijke opzet
VUmc wordt de groei juist in zuidelijke
van de bebouwing van de VU en VUmc
richting voorzien.
volgt deze laatste traditie: een open
Huidig plangebied
bebouwing in plaats van gesloten Om deze verschuivingen mogelijk te
bouwblokken.
maken, vindt een grondruil plaats tussen de VU en de gemeente
Stapsgewijs
Amsterdam. Voor de VU komen een
De campus gaat nu juist onderscheid
groot kavel aan de noordzijde van
maken tussen de ruimtelijke struc-
de De Boelelaan (ter plaatse van de
tuur en de bebouwing. Wegen, pleinen
Schoolwerktuinen) en een paar kleine
en verbindingen vormen een stedelijk
kavels in de richting van het centrum
netwerk waarbinnen bebouwing
van Zuidas beschikbaar. In ruil hier-
stapsgewijs tot stand kan komen. De
voor stelt de universiteit een gebied
planvorming is daarmee organisch.
beschikbaar voor Sportclub Buiten-
Sturende principes zijn leidend, niet
veldert. Dit ligt op de huidige locatie
het eindbeeld.
van het gebouw Wis- en Natuurkunde (W&N). Dit gebouw wordt voor circa
Vergeleken met de rationele en rela-
85% gesloopt zodra de huidige
tief neutrale opzet van de Zuidas-
activiteiten in nieuwe gebouwen
verkaveling – met rechte lijnen en
zijn ondergebracht.
open einden – worden in de campus
46
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
Toekomstig plangebied
Verschuiving van eigendom
De stedenbouwkundige structuur
meer plekken en pleinen binnen het
uniek is. Dat biedt een breed palet aan
netwerk opgenomen. Op die manier
omgevingskwaliteiten die gebouwen
ontstaat een gelaagde ordening.
en functies een plaats op de
Hierin zijn niet alleen de lange lijnen
campus geven. Zo krijgt VUmc een
van de wegen, maar ook de kortere
nieuwe hoofdentree aan de Van der
Algemeen Uitbreidingsplan (AUP) voor
verbindingen en verblijfsruimtes
Boechorststraat, wordt het Campus-
Amsterdam, in de jaren dertig van de
beeldbepalend.
plein de universitaire ‘place to be’
DE CAMPUS & HET ALGEMEEN UITBREIDINGSPLAN AMSTERDAM De campus is aangelegd in de wijk Buitenveldert, gebouwd tussen 1958 en 1966. Deze wijk is onderdeel van het
twintigste eeuw ontwikkeld door Cornelis van Eesteren en Theo K. van Lohuizen. Het AUP, officieel vastgesteld in 1935, bepaalde de ligging van een reeks uitbreidingsgebieden in de periferie van de stad. Hiertoe behoorde ook de
waar alle routes samenkomen. Ook Pleinen en plekken
ontstaat ten noorden van de De
De campus krijgt een structuur van
Boelelaan een Human Health & Life
hoofdstraten en een netwerk van
Sciences-cluster.
herkenbare secundaire verbindingen
Binnendijksche Buitenveldertsche Polder
met betekenisvolle pleinen en
Het stedenbouwkundig Masterplan
ten zuiden van Amsterdam.
plekken. De campus is een samen-
geeft door deze structuur houvast,
hangende stedelijke omgeving die
maar biedt tegelijkertijd relatieve
Bouw jaren vijftig
naadloos aansluit op het omliggende
vrijheid bij de invulling.
Door de Tweede Wereldoorlog moest de
gebied en waarbinnen iedere plek
invulling van het AUP worden uitgesteld. Begin jaren vijftig kon uiteindelijk worden begonnen met het bouwklaar maken van grond, die in het waterrijke polderlandschap doorgaans moest
Stadscentrum Amsterdam
worden opgehoogd. Daarna begon de bouw van de eerste woningen in het nieuwe Buitenveldert. Het huidige terrein van de VU en VUmc was oorspronkelijk
Parnassusweg
ook bedoeld voor woningbouw. Die bestemming verviel toen de universiteit het terrein in 1953 kocht van de gemeente
Amstelveenseweg
Amsterdam Zuid
Gustav Mahlerlaan
Sportas
Luchthaven Schiphol
Amsterdam.
De Boelelaan
A.J.Ernststraat De pleinen en plekken op de campus zijn verbonden.
Amstelveenseweg
Van der Boechorststraat
Buitenvelderselaan
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
47
De stedenbouwkundige structuur
Benadering van de campus – van
Extra brede en veilige oversteek-
buiten naar binnen
plaatsen rondom de haltes zijn
In de huidige situatie is de campus van
belangrijk voor de verbinding met de
de VU en VUmc goed bereikbaar met
omgeving. Vanaf de haltes moeten
elk vervoermiddel. De A10 ligt dichtbij
voetgangers op een logische en
en er zijn verschillende haltes (tram,
veilige manier de campus kunnen
metro, bus) en een NS-station voor
bereiken.
openbaar vervoer. De binnenstad van Amsterdam en de campus Uilenstede in Amstelveen liggen op fietsafstand. Tegelijkertijd is het streven om de
DE CAMPUS WORDT ZOVEEL MOGELIJK HET DOMEIN VAN VOETGANGERS
campus zoveel mogelijk het domein van de voetganger te maken. De ontsluiting van de campus is daarom zo ontworpen dat de verschillende verkeersstromen goed worden gestuurd en knelpunten zo veel mogelijk vermeden. Automobilist, ov-reiziger en fietser worden voetgangers. De plek waar dat gebeurt, en de manier waarop, heeft invloed op het functioneren van de campus. Ze vormen de zogenoemde bronpunten van de campus. Er zijn vier typen:
2 Bronpunten auto’s Op de campus wordt straatparkeren afgeschaft. Bezoekers parkeren hun auto’s straks in parkeergarages op de campus. Deze garages krijgen een ontsluiting zo direct mogelijk vanaf de omliggende wegen (De Boelelaan uitgezonderd). Zodoende ontstaat een verkeersluwe omgeving en zijn er zo min mogelijk kruisende bewegingen over de belangrijkste fietspaden.
1 Bronpunten openbaar vervoer Ruim 60% van de gebruikers komt per openbaar vervoer naar de campus. De belangrijkste haltes en stations zijn: • De haltes op het kruispunt De Boelelaan/Buitenveldertselaan (trams 5, 16, 24 en metro 51) en de halte op het kruispunt De Boele-
Bronpunt auto
laan/Van der Boechorststraat (trams 16 en 24) • Station Amsterdam Zuid (NS, Metro’s 50 en 51) • De halte Amstelveenseweg (Metro 50)
48
Zodra bezoekers hun auto hebben geparkeerd, worden ze voetganger. De voetgangersuitgangen van de garages sluiten daarom aan op de openbare ruimte.
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
De stedenbouwkundige structuur
Fietsers op de campus. Voetgangers en fietsers krijgen extra verbindingen.
De toegenomen parkeergelegenheid
3 Bronpunten fietsen
De ligging van de stallingsvoorzie-
in de garages werkt de huidige
De huidige campus heeft circa
ningen voor fietsers en scooters
tekorten (met name voor VUmc)
6.100 fietsparkeerplaatsen en 90
volgt dezelfde logica als die van de
weg. Het zal de verwachte groei in
plekken om een scooter te stallen.
parkeergarages. Om overlast te
patiënten en aantallen medewerkers
Een derde deel van de fietsen kan
beperken, worden de entrees van de
van VUmc kunnen opvangen, evenals
nu in de kelders van de gebouwen
stallingen zo veel mogelijk op omlig-
de toename van de vraag als gevolg
worden gestald; deze zijn momenteel
gende wegen georiënteerd en sluiten
van de verdere intensivering van
alleen door de medewerkers van de
de voetgangersstromen zo goed
de campus.
daar gehuisveste organisaties
mogelijk aan op de openbare ruimte.
te gebruiken. De parkeervoorzieningen voor VUmc
4 Bronpunten taxi’s en touringcars
worden bereikbaar vanuit de Amstel-
De fietsparkeerdruk neemt toe. Ook
Promoties, inauguraties, de
veenseweg, de Mahlerlaan en Van der
wordt een toenemend gebruik van de
opening van het academisch jaar
Boechorststraat. Hierdoor kunnen
scooter als vervoermiddel verwacht.
en de diesviering: ze trekken veel
de huidige inritten aan de voorzijde
Op de korte termijn wordt op enkele
bezoekers. De meeste van deze
van de Polikliniek en van het zieken-
plekken de capaciteit daarom al
activiteiten vinden momenteel plaats
huis op termijn vervallen. Ze blijven
uitgebreid. Op de langere termijn
in het Hoofdgebouw VU en in het
slechts als noodvoorziening bestaan.
voorziet de campus in circa 8.500
gebouw van het medisch centrum.
De voorterreinen van VUmc aan de
parkeerplaatsen voor fietsen en
Op deze belangrijke plekken komen
De Boelelaan worden zo ontlast
200 voor scooters. Naast de fysieke
drop-offs (voor taxi’s) net als bij de
en rustiger.
uitbreiding komen er ook extra voor-
nieuwe hoofdentree van VUmc aan de
zieningen in de gebouwde stallingen,
Van der Boechorststraat. Daarnaast
zoals kleedruimten en lockers.
is er bij VUmc een drop off-zone bij
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
49
De stedenbouwkundige structuur
Amstelveenseweg
Parnassusweg Gustav Mahlerlaan ACTA
Poli
1a
3
1b
O|2
2
De Boelelaan West flank
A2
A1-2
A1-1
Kliniek A3 Imaging
D2
OZW
A1-3
E2 E1
C
DC
B1
B2
VUmc Zuid Zoekgebied sportclub Buitenveldert
A.J.Ernststraat Van der Boechorststraat
Buitenvelderselaan
Schematische weergave bouwvelden (met nummering)
de Spoedeisende Hulp. Beide zones
gegeven: naast bewegwijzering zijn
stedelijke boulevards zorgen ze
worden gecombineerd met een
dit zichtlijnen, duidelijke entrees van
voor een fijnmazig, afwisselend en
drop-off voor particulieren met een
gebouwen en herkenningspunten,
toegankelijk openbaar gebied. De
auto (al of niet in combinatie met de
zoals kunst.
boulevards zijn de meer formele
nabijgelegen parkeergarages).
voorkanten van de campus. De
In aanvulling daarop komt naast
Herkenbare plekken
pleinen en tussenstraten vormen het
het Campusplein een plek waar
De basis van de campus is een karak-
dynamische interieur. Centraal liggen
ook touringcars passagiers kunnen
tervolle, herkenbare en betekenis-
het Campusplein en de Botanische
brengen of halen. Dit zijn bijvoorbeeld
volle buitenruimte die goed aansluit
tuin, een klassieke groene ruimte
medewerkers die op excursie gaan
op de omgeving, ruimte biedt voor
omzoomd met bebouwing. In het
of groepen bezoekers die voor
uiteenlopende activiteiten en samen-
noordelijk deel van de campus komt
activiteiten naar de campus komen.
hang en herkenbaarheid tot stand
nog een extra stadsplein met een
brengt. De openbare ruimte krijgt
verbindende functie.
Openbare ruimte – structuur
– veel meer dan nu – een bindende
De campus van de VU en VUmc
rol als ontmoetingsplek. De routing
Cross-over
krijgt meer verblijfskwaliteit door
is logisch, het verblijf aangenaam, de
Over de De Boelelaan komt een
betekenisvolle plekken, groen
aanhechting op de omgeving optimaal.
‘cross-over’ die noord met zuid voor
en horecavoorzieningen. Door
voetgangers verbindt. Het netwerk
verkeersstromen van fiets en
Netwerk van straten en pleinen
van straten en pleinen legt bovendien
auto te ordenen en het transport
De openbare ruimte verbindt de
verbindingen met het Amsterdamse
van goederen en afval slim te
omgevingen van de VU, VUmc en
Bos, Zuidas en Amsterdam binnen de
organiseren, blijft er meer ruimte
Zuidas met elkaar via een netwerk
ring. Omgekeerd vormt de campus
over. Oriëntatie is een belangrijk
van straten en pleinen. Samen met
een belangrijke schakel in de
50
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
De stedenbouwkundige structuur
Campusplein VU: hart van de campus Het Campusplein VU functioneert als het dynamische hart van de campus, waar de ziel van de Vrije Universiteit kan worden geproefd: de academische ambiance. Studenten en medewerkers ontmoeten hier elkaar: toevallig, ‘en route’ naar een ander gebouw, of omdat het een fijne plek is om af te spreken met je collega of medestudent. Het plein nodigt uit tot verblijven en ontmoeten. Dat kan op verschillende manieren; bistrostoelen op een luwe plek, een royale grasmat in de zon, picknicktafels om te lunchen. In de gebouwplinten rondom het plein zijn de entrees van de gebouwen, winkels en restaurants gesitueerd. Deze voorzieningen dragen bij aan de levendigheid op het plein, ook buiten de reguliere college- en kantoortijden. Ook grotere evenementen, zoals het jaarlijks terugkerende ‘Summerbreakfestival’ en het ‘VU Open Air Festival’, organiseert de VU op het plein. Een concertpodium of een filmscherm zijn eenvoudig in te passen in de inrichting. Uitgangspunt hierbij is dat het Campusplein geen ‘lappendeken’ van functies wordt, maar juist een eenduidige en samenhangende inrichting krijgt, waar duidelijk onderscheid is gemaakt tussen verplaatsen en verblijven.
Het vernieuwde campusplein nodigt uit tot verblijven en ontmoeten.
verbinding tussen deze delen van
inrichting maakt kruisbestuiving
de stad.
mogelijk (bijvoorbeeld op het centrale Campusplein), maar ook
Aangename verblijfsplek
afzondering, bijvoorbeeld in de
De buitenruimte is uitnodigend,
Botanische tuin bij VUmc. Het streven
afwisselend van sfeer, formaat en
is de gebruikers van de campus
gebruik, zodat iedereen zich er thuis
meer van de buitenruimte gebruik te
kan voelen. De openbare ruimte is
laten maken. De uitwisseling tussen
een aangename verblijfsplek die
binnen en buiten is de sleutel voor een
wordt ‘gekleurd’ door de locatie. De
aantrekkelijke en extraverte campus.
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
51
De stedenbouwkundige structuur
ATRIUM VUMC: UITNODIGEND EN BESCHUT In de bebouwing van VUmc komt ruimte voor een Atrium. De glazen ruimte vormt de nieuwe hoofdentree tot VUmc en is ook de publieke toegang tot de Botanische tuin. Het Atrium ligt tussen DCVUmc en het Imaging Center aan de Van der Boechorststraat.
Hoofdentree Het Atrium heeft een dubbelrol. Enerzijds is het de drempelloze en gastvrije toegang tot de zorg, anderzijds markeert het de overgang tussen de dynamiek van de stad en de rust en verstilling van de tuin. Deze bijzondere positie vraagt om een bijzondere architectuur. Het Atrium heeft zowel een royaal en uitnodigend karakter als beschutte en rustgevende kwaliteiten. Deze krijgen vorm in een zwevend dak, een doorlopende vloer en de aanwezigheid van groen. Het Atrium VUmc is één van de ‘brightsites’ van VUmc. Patiënten en bezoekers, maar ook medewerkers kunnen zich hier thuis voelen en zo nodig tot rust komen. Ze kunnen anderen ontmoeten óf zich hier terugtrekken in een omgeving die niet direct wordt geassocieerd met medisch handelen De nieuwe hoofdingang van VUmc: een gastvrije toegang tot de zorg.
De openbare ruimte moet daarom
overgang tussen de campus en de
aantrekkelijk en hoogwaardig zijn.
omgeving mogelijk, worden
In totaal wordt bijna een kwart van
gekoppeld aan haltes voor openbaar
de campus ingericht als openbare
vervoer en aan entrees van de
ruimte.
parkeervoorzieningen. Sommige pleinen zijn vooral groen, andere
Entreepleinen
meer verhard. Samen vormen de
Op een aantal plaatsen wordt de rooi-
pleinen een afwisselend stedelijk
lijn onderbroken. Deze uitsparingen
netwerk.
gaan fungeren als entreepleinen. Ze maken een soepele en aangename
52
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
en zorg.
De stedenbouwkundige structuur
De Botanische tuin: een plek voor bezinning De Botanische tuin is een besloten tuin van ongeveer 100 x 100 meter, centraal gelegen binnen het toekomstige gebouwcomplex van VUmc. De tuin maakt deel uit van het netwerk van openbare ruimtes van de campus. Kernwoorden zijn beschutting, rust, groen, beslotenheid en overdenking. Dit als contrast met de directe omgeving van Zuidas, waarin dynamiek overheerst. Daarmee geeft de tuin de mensen die werkzaam zijn
De Botanische tuin. Dit wordt een plek om even uit de dagelijkse routine te stappen.
in VUmc, patiënten, bezoekers en voorbijgangers de mogelijkheid om tot
Soepele overgang
(visuele) aanwezigheid van water
rust te komen. De tuin wordt een plek om
Het openbare gebied is ontworpen
kansrijk. Groen en water bieden
met oog op samenhang. De over-
praktische voordelen in de zin van
even uit de dagelijkse routine te stappen of een moment te vinden voor gevoelens. Daarmee wordt de Botanische tuin één van de belangrijkste brightsites van VUmc.
Colonnade De overgang van de tuin met de omringende bebouwing wordt tot stand
gangen worden soepel vormgegeven.
een verbeterde ecologie, waterhuis-
Het verschil tussen het openbare
houding en luchtkwaliteit. Daarnaast
gebied van Zuidas en van de campus
zorgen ze voor afwisseling in de
wordt zo goed als onzichtbaar. Zo
openbare ruimte. De groene inrichting
wordt de campus een onlosmakelijk
verandert ook de psychologie van de
deel van Zuidas. De buitenruimte is
plek. Het microklimaat verbetert en
opgeruimd en obstakelvrij.
de lichtval wordt gevarieerder. Wie op de campus is, zal de seizoenen beter
gebracht met een colonnade van ruim 4 meter breed en twee verdiepingen hoog.
De campus is tegelijkertijd herken-
beleven. Daarnaast draagt de heldere
De colonnade is een intermediair tussen
baar door middel van samenhang in
inrichting en het opgeschoonde
inrichtingselementen. De bezoeker
karakter van de buitenruimte ook bij
weet dat hij op een plek is die
aan het bestendige karakter ervan.
onderdeel is van de stad en Zuidas,
Beschikbare middelen en materialen
maar tegelijk een eigen identiteit
worden zorgvuldig ingezet; met de
heeft. De overgangen zijn niet hard,
bestaande situatie wordt verantwoord
maar wijken wel subtiel af van hun
omgegaan.
de gebouwen en de lager gelegen tuin. Het is ook een verbindend element tussen de verschillende gebouwen rond de tuin.
omgeving. Verder is er een duidelijk onderscheid tussen georganiseerde
Compensatie door water
stromen én goede plekken voor
Water heeft niet alleen een ruimtelijke
verblijf. De positionering van bron-
kwaliteit. Oppervlaktewater compen-
punten (zie verder) speelt daarin een
seert ook de toename van de verhar-
cruciale rol.
ding. De regel is dat 15% van die toename (van het totaal van bestrating
Groen en water
en bebouwing) moet worden gecom-
De buitenruimte is zo veel mogelijk
penseerd door water. Als bebouwing
groen ingericht. Daarnaast is de
een zogenoemd retentiedak krijgt,
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
53
De stedenbouwkundige structuur
kan met een kleinere compensatie
fasering. Binnen de bouwvelden is
Kleinere korrel, intensievere bebouwing
worden volstaan. Water dat wordt
bovendien ruimte gereserveerd voor
Bestaande grote gebouwen worden
onttrokken zal één-op-één moeten
expeditiezones of voor semi-openbare
vervangen door kleinere. Daardoor
worden teruggebracht.
en openbare domeinen.
gaat de menselijke maat in het gebied
overheersen. In het stedelijk beeld
Verharding
Mooie gevels
ontstaat meer variatie. Gebouwen
Ten opzichte van de nulmeting op 1
De bebouwing volgt op de structuur
krijgen een eigen karakter en onder-
januari 2001 zal de totale verharding
van de openbare ruimte. Sterker:
scheidingskracht. Het brengt ook
van de campus toenemen van 164.200
de gebouwen op de campus dragen
met zich mee dat de ruimte tussen de
m2 tot 181.800 m2. In veel gevallen
bij aan een goed functionerende
gebouwen meer zal worden gebruikt;
zal de nieuwbouw (gedeeltelijk)
buitenruimte door hierop goed
niet alle functies zijn straks binnen
worden voorzien van retentiedaken.
aan te sluiten. Campusgebouwen
één gebouw te vinden. Daardoor
De toename van het wateroppervlak
zijn stedelijk, veelzijdig, staan aan
zullen gebruikers van de campus
is voorzien aan de zuidzijde van de
de straat en hebben gevels met
vaker naar buiten gaan.
campus, op de overgang met Buiten-
een architectonische rijkdom. De
veldert. In het eindbeeld wordt onge-
gebouwen vormen een prettig
Tegelijkertijd wordt de campus
veer 10.500 m water gerealiseerd.
straatbeeld door hun plaats in de
intensiever bebouwd dan nu het
rooilijn en hun relatief kleine schaal.
geval is. De gemiddelde Floor Space
2
Bebouwing
Index (FSI) gaat van 2,8 naar 5,0. De
De contouren van de openbare
De overgangen tussen binnen en
FSI is de maat die het totale aantal
ruimte verdelen het plangebied in
buiten zijn zo soepel mogelijk. Hoge
vierkante meters bebouwing, inclu-
bouwvelden, waarvan de randen
plinten, aantrekkelijke functies en
sief de verdiepingen, binnen een
worden gevormd door het netwerk
entrees met allure dragen bij aan
plangebied vergelijkt met het totale,
van straten. Binnen deze contouren is
een aantrekkelijke en uitnodigende
zowel bebouwde als onbebouwde,
relatieve vrijheid en flexibiliteit moge-
buitenruimte.
grondoppervlak van datzelfde plan-
lijk, zowel programmatisch als in de
Bebouwing Openbare ruimte
54
77,4% 22,6%
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
gebied. Gebouwen gaan daardoor
Bouwvlakken versus openbare ruimte.
De stedenbouwkundige structuur
Stedelijk beeld met meer variatie
vaker de hoogte in, hoewel dit
Typen plinten
slechts in beperkte mate kan door
Op basis van de gewenste sfeer, de
de nabijheid van Schiphol. Gebouwen
voetgangersstromen en trends voor
zullen daarom ook vaak ‘dikker’
retail en horeca, is de typologie van
worden. Hierdoor ontstaan bredere
de plinten bepaald. Er zijn begelei-
vloeren en open ruimtes binnen de
dende plinten (die passantenstromen
bouwvolumes.
begeleiden en direct zijn ontsloten vanaf de openbare ruimte), oriĂŤnte-
Gebouwen staan op de grond
rende plinten (die de herkenbaarheid
De campus van de VU en VUmc is
van de hoofdfuncties versterken)
stedelijk van opzet. Dat betekent
en zogenoemde attractors (die een
dat er geen marge bestaat tussen
breder publiek aantrekken en direct
gebouwen en openbare ruimte. De
ontsloten zijn vanaf het terrein. Hier-
gebouwen staan op de grond. De
onder vallen ook de entrees van
plinten van de gebouwen zullen
de gebouwen).
daardoor sterk bijdragen aan de stedelijke ambiance. Hierin bevinden zich de entrees, de publieksgerichte functies of de identiteitsversterkende voorzieningen van de organisaties. De plint is net als elders in Zuidas negen meter hoog en bepaalt daarmee in belangrijke mate het karakter van het aangrenzende gebied. Dat levert een impuls voor het gebruik van de openbare ruimte.
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
55
De stedenbouwkundige structuur
Open plint
Flexibiliteit
De duurzame campus
De gebouwen op de campus zijn
De VU en het VUmc hebben een duide-
compact en krijgen een rationele
lijke visie en ambitie op het gebied van
bouwstructuur. Beide eigenschappen
duurzaamheid. Duurzaamheid is te
dragen bij aan flexibiliteit. De kleinere
vinden in het onderwijs en onderzoek,
schaal maakt die flexibiliteit en
in de bedrijfsvoering én in de
diversiteit bij toekomstige ontwikke-
gebouwen op de campus. Zo heeft
lingen mogelijk. Een kleiner gebouw
de VU opleidingen op het gebied van
met uitwisselbare functies is makke-
Duurzaamheid & Energie, een groen
lijker te transformeren. Ook is het
vervoersbeleid en groene daktuinen.
eenvoudiger om onderzoeksinfra-
Neutraal bouwen
structuur te clusteren.
Kernwaarden
Belangrijke kernwaarden voor de
Afwisseling in functies
VU en VUmc zijn rentmeesterschap,
Alle gebouwen zijn zo open mogelijk
verantwoordelijkheidsgevoel en reke-
en krijgen een eigen herkenbaar
ning houden met volgende generaties.
profiel, met daarbinnen een aantal
Die waarden krijgen op de campus
functies. In de plint komen publieks-
concreet gestalte doordat alleen nog
functies. Daarboven is afwisseling
nieuwe gebouwen worden toegevoegd
mogelijk tussen de primaire functie
die zijn ontworpen volgens de
van het gebouw en meer algemene
BREEAM-standaard, de top in
functies. Een verticale ordening
duurzaam bouwen. Ook gebeurt het
ondersteunt de compartimentering
door het energiegebruik te beperken
per gebouw. Dat levert een bijdrage
en waar mogelijk te vervangen door
aan de veiligheid en maakt het
duurzame energiebronnen. De
mogelijk om delen van het gebouw op
campus van de VU en VUmc profileert
verschillende manieren te
zich daarmee als een duurzame
exploiteren, bijvoorbeeld in het kader
campus, waar ook toekomstige gene-
van verantwoord energiegebruik.
raties onderzoekers, medewerkers en patiënten zich welkom zullen voelen.
Beeldkwaliteit
Rijkdom in architectuur
56
De gevels van de gebouwen op de
Logistiek – korte lijnen
campus laten architectonische
De logistiek van personen en
rijkdom zien. Gelaagdheid in de gevel
goederen bepaalt in de kern het
maakt gebouwen menselijker en
functioneren van de campus. Daarbij
het gebied toegankelijker. Het geeft
speelt efficiency een belangrijke rol,
uitdrukking aan de functie van het
net als het zoveel mogelijk scheiden
gebouw, de plek in de verkaveling,
van de logistieke stromen van
de oriëntatie op de zon en de omge-
goederen van de logistieke stromen
ving, en op technische aspecten die
van patiënten, bezoekers, medewer-
samenhangen met de uitvoering van
kers en studenten. VUmc voorziet in
de gevel.
dat kader in een nieuwe beddengang
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
De stedenbouwkundige structuur
Hoofdopzet logistieke netwerk van de campus
Uitsnede/uitwerking van de logistiek rond de Botanische tuin
medewerkers / (bezoekers) bezoekers 3-laags logistieke ring
logistiek / goederen
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
57
De stedenbouwkundige structuur
op het niveau +1 rondom de Botani-
de huidige gebouwen van de VU
sche tuin die alle nieuwbouw
en VUmc.
Energievisie De benodigde energie (elektriciteit,
onderling verbindt. Uitzonderingen
preferente elektriciteit, warmte en koude) voor de campus wordt grotendeels
Goederen en afval
Met een gespreide en geclusterde
Voor de gehele campus wordt de
logistiek wordt het bovendien
logistiek van goederen herzien.
eenvoudiger om allianties en
Momenteel hebben de VU en
derden in het logistieke proces te
VUmc een eigen centrale locatie
laten participeren. De afstand tot
koudenet en het openbare gas- en
voor de goederenontvangst.
deze voorzieningen wordt immers
elektriciteitsnet. Distributie van energie
Vanuit deze locaties worden de
kleiner. Een aantal onderdelen
goederen gedistribueerd, meestal
wordt overigens uitgezonderd van
via het tunnelstelsel onder de
dit principe. Winkels en restaurants
campus. Het afval wordt door een
worden direct bevoorraad; leveranties
afvalverwerkingsbedrijf afgehaald bij
zijn gebonden aan venstertijden.
één van de drie afvalstoffendepots.
Daarnaast wordt specifieke logistiek
Nieuwbouw
De restaurants worden direct
(bijvoorbeeld van gevaarlijke stoffen
Voor de toekomstige nieuwbouw is het
bevoorraad; het afval gaat naar een
of grootschalige verhuizingen) per
doel de benodigde energie zo efficiënt
afvalstoffendepot.
gebouw opgelost.
en goedkoop mogelijk op te wekken, dan
De aard van de activiteiten en
Bewegwijzering
toenemende omvang van de campus
De student, patiënt, medewerker
leveren in de toekomst een aanzien-
of bezoeker van de campus moet
lijke groei van stromen van goederen
snel en efficiënt op zijn bestemming
en afval op. Hiervoor worden kortere
kunnen komen. Een slim systeem
Energiemasterplan
aan- en afvoerlijnen gerealiseerd
voor bewegwijzering laat het bezoek
In 2014 zal de bestaande Energiecentrale
door een slimme positionering van de
aan de VU of VUmc zo soepel mogelijk
haar capaciteit uitbreiden, zodat
locaties voor goederenontvangst en
verlopen. Duidelijke markeringen en
voor de komende vijftien jaar op
de verschillende afvalstoffendepots.
verwijzingen geven deze bezoeker vertrouwen en bieden een heldere
Meer locaties
oriëntatie.
Ook komen er meer locaties voor de
opgewekt in de Energiecentrale. Daarnaast wordt er koude, warmte, aardgas en elektriciteit ingekocht via het stadsverwarmingsnet, het centrale
vindt grotendeels plaats via de centrale kabel- en leidingsystemen naar de gebouwen. Voor het gebouw OZW wordt de benodigde koude geleverd door een warmte- en koudeopslag installatie (wko).
wel in te kopen en het energiegebruik in de gebouwen tot een minimum te beperken. Energiemonitoring en energiemanagement zijn hierbij van het allergrootste belang.
betrouwbare, betaalbare, duurzame en milieuvriendelijke wijze de energievoorziening op de campus is gewaarborgd. Tegelijkertijd maakt het Coördinatiecentrum Energie VU-VUmc
ontvangst van goederenontvangst en
De bewegwijzering is afgestemd
afvaldepots. Werken met meerdere
op een zo breed mogelijke
toekomstige energievoorziening van en
locaties heeft als voordeel dat de
gebruikersgroep, rekening houdend
distributiesystemen naar de gebouwen
interne bewegingen korter worden.
met mensen met een cognitieve,
Zo hoeven de openbare wegen
visuele, auditieve en/of fysieke
niet te worden gekruist en kan het
beperking. Daarnaast dragen
gebruik van de ondergrondse tunnels
inrichtingselementen in de openbare
afnemen. Dat laatste voorkomt
ruimte bij aan het systeem. Een
dat logistieke bewegingen worden
eenduidige uitstraling en vormentaal
gemengd met de primaire functie van
helpen de bezoeker zich te oriënteren:
de tunnels: de energievoorziening van
waar ben ik op de campus?
58
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
een Energiemasterplan voor de
van de VU en VUmc op de campus. De ambitie is om de productiefaciliteit op de campus af te bouwen.
De stedenbouwkundige structuur
ENTREEGEBIED VU: UITNODIGEND EN REPRESENTATIEF Meer dan de helft van de studenten, docenten/onderzoekers en bezoekers komt met het openbaar vervoer naar de campus. De hoek De BoelelaanBuitenveldertselaan is een belangrijk punt: hier betreden de meeste ov-gebruikers de campus. Op deze plek wil de VU haar identiteit en gastvrijheid tonen.
Representatief Het entreegebied ligt aan de noordzijde van het Hoofdgebouw en biedt toegang tot zowel de entree van het Hoofdgebouw als tot de routes die leiden naar het Campusplein. Naast het uitnodigende karakter is de representatieve functie belangrijk. De verschillende routes zijn opgeruimd, herkenbaar en veilig. Ook zijn op deze plek voorzieningen in de plint opgenomen, waardoor een bijdrage wordt geleverd aan de levendigheid en aantrekkelijkheid van deze zichtzijde van de VU.
Ontmoeting De plek faciliteert niet alleen een grote hoeveelheid voetgangersstromen. Hij heeft ook verblijfskwaliteit. Een toevallige ontmoeting kun je hier uitbreiden tot Het entreegebied aan de noordzijde van het Hoofdgebouw. Hier toont de VU haar identiteit en gastvrijheid.
een bijpraat-moment. Het is ook een meetingpoint voor wie samen een congres of promotie gaat bezoeken.
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
59
programma Een mix aan functies, een breed palet aan voorzieningen en een aantrekkelijke openbare ruimte dragen bij aan een levendige campus. Gebouwen voor onderwijs, onderzoek en patiĂŤntenzorg staan naast horeca, een hotel, congresfaciliteiten en een theaterzaal.
PROGRAMMA
De campus wordt een levendig onderdeel van de stad, met ruimte voor nieuwe initiatieven. Er is plaats voor een mix van functies.
62
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
PROGRAMMA
PROGRAMMA
ONTWIKKELRUIMTE CAMPUS De ontwikkelruimte voor de VU is vastgelegd in de Samenwerkingsovereenkomst (SOK) tussen de VU en de gemeente Amsterdam (ondertekend juli 2009); die van VUmc is in het bestemmingsplan opgenomen. Hierop voortbouwend zijn uitwerkingen
Een mix aan functies, een breed palet aan voorzieningen en een aantrekkelijke openbare ruimte dragen bij aan een levendige campus. Gebouwen voor onderwijs, onderzoek en patiëntenzorg staan naast horeca, een hotel, congresfaciliteiten en een theaterzaal. Een gastvrije ontvangst, een uitgekiend pakket aan voorzieningen: het zorgt voor een inspirerende omgeving. Aantrekkelijk voor studenten, medewerkers, patiënten en bezoekers, én een ideale vestigingslocatie voor bedrijven.
gemaakt in het Startbesluit (vastgesteld mei 2009) en in het Uitvoeringsbesluit
Om de campus te ontwikkelen tot een
Kenniskwartier (vastgesteld
levendig onderdeel van de stad, met
februari 2011).
ruimte voor nieuwe initiatieven, krijgt een mix van functies een plaats.
• kliniek en polikliniek: diagnostiek, behandel- en verpleegafdelingen • laboratoria, onderzoeks- en productiefaciliteiten
Bebouwing
Voor de kerntaken (onderzoek en
In de SOK en in de bestemmingsplannen
onderwijs, zorg en de valorisatie van
Amsterdam en het VUmc Imaging
kennis) zijn diverse faciliteiten nodig.
Center Amsterdam);
is overeengekomen dat op de campus in totaal 982.000 m² bvo bebouwing mogelijk is. De huidige bebouwing bestaat uit 521.000 m² bvo, exclusief de parkeerkelders. Van de bestaande
Daarnaast is er ruimte voor wonen, bedrijvigheid en voorzieningen.
• specials (zoals het LaserLaB
• voorzieningen direct gerelateerd aan het primaire proces en allianties (universiteits- en
gebouwen, zoals OZW, ACTA en de
Onderzoek, onderwijs, opleiden
medische bibliotheek, protocollaire
Polikliniek, blijft 245.000 m² in gebruik.
en zorg
en ontvangstvoorzieningen,
De VU en VUmc nemen een groot
restauratieve voorzieningen
Parkeerplaatsen
deel van onderwijs, onderzoek en
kantoren, backoffice-functies)
Bij de realisering van het totale
zorg voor hun rekening. Daarnaast
programma zijn de gemeente en de
zijn partners op deze gebieden actief
VU overeengekomen dat de VU 3.000
in het gebied, zoals de Universiteit
parkeerplaatsen mag aanleggen in het bestemmingsplangebied VU. In 2045 telt het gebied in totaal circa 5.500 parkeerplaatsen. Eind 2013 telde de
982.000 m2
Globaal is het VU/VUmc-deel van het programma voor patiëntenzorg, onderwijs en onderzoek opgebouwd
hadden ook de mogelijkheid de auto in
uit:
bijvoorbeeld de Mahlerlaan (230 plaatsen)
• onderwijsvoorzieningen van de VU en allianties in het Hoger Onderwijs: collegezalen, werk-
Totaal
groepruimten, voorzieningen voor
De ontwikkelruimte van VUmc bedraagt
(zelf)studie en practica
in totaal 460.000 m² bvo, waarvan de
en start-ups.
van Amsterdam en GGZ InGeest.
campus circa 1.900 plaatsen; patiënten
te parkeren.
• incubatorruimte voor spin-outs
549.000 m2
100%
244.700 m2
Huidig
Toekomst
Groei in m2 BVO’s totaal
nieuwbouw voornamelijk op de locatie
BVO’s te handhaven bebouwing
Hortus/gebouw Zuid komt. De nieuwe
Grondeigendom
polikliniek neemt daarvan 90.000 m² voor zijn rekening.
Groei VU campus in m2
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
63
PROGRAMMA
Samenwerking met UvA
Wonen
De samenwerking tussen de VU en de
De VU en VUmc willen samen inter-
Allianties VUmc
UvA op het gebied van bèta-onderwijs
nationaal concurrerende master-
De invulling van de ontwikkelruimte van
en -onderzoek heeft effect op de
opleidingen aanbieden, waarbij
programmering van de verschillende
de instroom van de Engelstalige
gebouwen. De huisvesting van de
opleidingen vanaf 2015 bestaat uit
participerende faculteiten van de
25% buitenlandse studenten. Dit
VU en de UvA wordt verdeeld over
percentage zal daarna verder moeten
meerdere locaties, elk met een eigen
stijgen. Deze studenten komen voor
uit de valorisatie-opdracht) en de ruimte
profiel: Amsterdam Science Park,
de duur van de opleiding (één of twee
voor spin-outs en spin-ins zullen waar
Amstelcampus, Roeterseiland, de
jaar) naar Amsterdam. Het nieuwe
binnenstad van Amsterdam en de
woningaanbod op de campus trekt
campus van de VU. Naar verwachting
excellente studenten uit het buiten-
Stap voor stap
is sprake van een herschikking van
land aan, maar ook internationale
De alliantie kiest bij de ontwikkeling
de huisvesting van de verschillende
toponderzoekers en (gast)docenten.
onderzoeksgroepen, waarbij de huisvestingsbehoefte per locatie vergelijkbaar is met de huidige situatie.
VUmc wordt mede bepaald door het aangaan van allianties en samenwerkingsverbanden. Het alliantieplan met het AMC is daarbij het meest tastbare, maar ook de samenwerkingsrelaties met het bedrijfsleven (onder andere voortvloeiend
mogelijk moeten worden ondersteund.
voor een gefaseerd model. Stap voor stap wordt een beperkt aantal ‘slimme’ veranderingen doorgevoerd, terwijl de omgeving voortdurend wordt geëvalueerd. De flexibiliteit in de campus zal deze ontwikkelingen moeten kunnen opvangen. In de komende vijf jaar zal helderheid moeten worden gegeven voor de impact van deze alliantieplannen voor de huisvestingsbehoefte op beide locaties.
Studenten oefenen vaardigheden voor Human Health and Life Sciences.
64
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
PROGRAMMA
Meer variëteit
Daarnaast spelen omgevingsfactoren
Het aanbod van woningen is een
een rol, zoals geluid en fijnstof. De
uitwerking van een belangrijke pijler
wet- en regelgeving stelt hieraan
van dit Masterplan: een slimme
strengere eisen voor wonen dan voor
inhoudelijke ordening en een grotere
andere functies, zoals onderwijs
diversiteit aan functies. Wonen op de
en kantoor.
campus geeft een impuls aan voorzieningen. Dat maakt het gebied ook
Aantal woningen
‘s avonds interessant. Wonen zorgt
In de SOK van 2009 is de mogelijkheid
voor een levendig, aantrekkelijk
opgenomen 95.000 m² bvo woon-
gebied. De eerste woningen zijn dan
programma te realiseren op de
ook gepland aan het Campusplein, het
campus, waarvan een deel in het
hart van de campus.
goedkope segment. Afhankelijk van het type en (daarmee) de omvang van
Voorwaarden
de woning, komt dit overeen met 1.200
De functie wonen in deze vorm is
tot 1.600 woningen of onzelfstandige
nieuw op de campus. De voorwaarden
wooneenheden.
zijn functioneel en ruimtelijkjuridisch. Bewoners, of dit nu studenten zijn of urban professionals, vinden ontspanning, winkels, horeca en groenvoorzieningen een vereiste.
Het VU Orkest. Op de campus komen verschillende voorzieningen, onder meer voor theater en muziek.
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
65
PROGRAMMA
Bedrijvigheid
De aanwezigheid van voorzieningen is
campus van de VU en VUmc. Het
De VU en VUmc willen op hun campus
voor bedrijven ook een overweging bij
aanbod is divers, passend bij het type
ruimte bieden aan bedrijvigheid
hun keuze voor een vestigingslocatie.
activiteit op de verschillende
die een duidelijke kennisrelatie
Medewerkers geven aan dat
tijdstippen van de dag, ingegeven door
heeft met beide organisaties. Dit is
voorzieningen een directe relatie
de behoefte van de doelgroepen op
allereerst ingegeven door kennis-
hebben met werkplezier.
de campus. Een levendige campus
valorisatie, ofwel: het creëren van
ontstaat pas als in de avonduren en in
waarde door kennis om te zetten in
Vijf schillen
het weekend ook activiteiten mogelijk
diensten, processen, producten en
Op de campus worden vijf ‘schillen’
zijn.
nieuwe bedrijvigheid. In dit kader
van bedrijvigheid onderscheiden:
is er op de campus plaats voor een
spin-offs (inclusief studentonder-
Debat, theater, film, sport
incubatorruimte voor start-ups. Ten
nemers), R&D-bedrijven van elders
Op de campus komen – op basis van
tweede gaat het om samenwerking
(spin-ins), nieuwe instituten en
marktonderzoek – voorzieningen
met het bedrijfsleven en andere
samenwerkingsverbanden, bedrijven
voor debatten, theatervoorstellingen,
kennisinstellingen op het gebied van
die zich willen vestigen tussen de
stand-up comedy, film en sport. De
(contract)onderzoek en het delen van
top van de zakelijke dienstverlening
locaties kunnen eventueel overdag
faciliteiten, technologie en expertise.
op Zuidas met een kennisrelatie met
voor onderwijs worden ingezet.
Gegeven de ambitie van de VU en
de VU en VUmc, en vergelijkbare
VUmc om minder afhankelijk te zijn
bedrijven zonder deze kennisrelatie.
van inkomsten uit de eerste geld-
Hotels Om de bezoeker van de VU, VUmc en
stroom, zal dit steeds belangrijker
Voorzieningen
andere organisaties op de campus
worden.
Voorzieningen – horeca, een hotel,
een volledig pakket te kunnen bieden, is een hotel en/of verblijfs-
Voorzieningen zijn essentieel voor een levendige, aantrekkelijke campus
accommodatie opgenomen in de programmering. Jaarlijks komen circa 90.000 bezoekers naar de campus voor meerdaagse congressen, seminars en trainingen.
Aantrekkingskracht voor bedrijven
congresfaciliteiten, sport, een theater,
Daarvan is 85% afkomstig uit het
Voor bedrijven met een kennisrelatie
maar ook een groene binnenruimte
buitenland. De activiteiten van de VU
tot de VU en VUmc is de campus een
of een zorgtuin – zijn essentieel voor
en VUmc genereren daarmee een
aantrekkelijke locatie. De aanwe-
een levendige, aantrekkelijke campus
significante behoefte aan
zigheid van een wetenschappelijke
waar studenten, patiënten, medewer-
overnachtingsmogelijkheden. Ook
community, arbeidspotentieel en
kers, bezoekers, gasten en
neemt het aandeel internationale
specifieke onderzoeksinfrastructuur
werknemers van bedrijven graag
(gast)onderzoekers en docenten
en technologie zijn belangrijke
verblijven. Bij de ontwikkeling van de
toe die van enkele dagen tot enkele
redenen voor bedrijven om zich
campus is er daarom veel aandacht
maanden in Amsterdam willen
te vestigen op de campus. Ook de
voor.
verblijven. Een hotelconcept voor de
bereikbaarheid van het gebied is
campus bestaat uit een mix van hotel-
een pre, vanwege de internationale
Horeca
kamers en appartementen met meer-
context waarin onderzoek en
Horecavoorzieningen zijn afgestemd
dere gebruiksduurmogelijkheden.
bedrijvigheid zich ontwikkelen.
op praktisch alle activiteiten op de
66
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
PROGRAMMA
Winkels
Sport
Om studenten, medewerkers,
De huidige sportaccommodatie
bezoekers en pati毛nten te faciliteren,
bevindt zich in Uilenstede (gemeente
krijgt de campus een minisuper-
Amstelveen): een sporthal met twee
markt, een drogist, een bloemist
velden, een gymzaal en een fitness-
en een academische boekhandel.
ruimte. In 2015 wordt de sporthal
Winkels komen zoveel mogelijk in
uitgebreid om te beantwoorden aan
de plinten van bestaande en nieuwe
de groeiende vraag naar velden voor
gebouwen.
de zaalsport. Daarnaast exploiteert het Sportcentrum VU ook twee
Cultuurcentrum Griffioen
fitnessruimten. De ambitie van de
Zodra de voorzieningen klaar zijn,
gemeente Amsterdam is om naast de
verhuizen de activiteiten van het
aanleg van de sportvelden ook een
Cultuurcentrum Griffioen vanuit
multifunctionele sportaccommodatie
Uilenstede in Amstelveen naar de
te maken. Naar verwachtingen op
campus. Vanaf 2018 zijn theatervoor-
basis van de SOK is een sport-
stellingen te bezoeken in het Nieuwe
accommodatie op de VU Campus
Universiteitsgebouw.
niet v贸贸r 2023 gereed. In onderzoek zijn samenwerkingsmogelijkheden en facility-sharing met de nieuwe sportaccommodaties.
Op de campus is veel ruimte voor horeca. De voorzieningen worden uitgebreid.
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
67
ontwikkelstrategie De transitie van de campus neemt ongeveer dertig jaar in beslag. Tijdens deze lange looptijd veranderen de omstandigheden en de eisen voortdurend. Dat vraagt om een strategie die is gebaseerd op flexibele planvorming met mogelijkheden voor tussentijdse aanpassingen.
ontwikkelstrategie
Het Nieuwe Universiteitsgebouw kan bèta-onderzoeksgroepen huisvesten. De collegezalen zijn ook geschikt voor theater- en filmvoorstellingen en cursussen.
70
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
ontwikkelstrategie
ontwikkelstrategie
De transitie van de campus neemt ongeveer dertig jaar in beslag. Tijdens deze lange looptijd veranderen de omstandigheden en de eisen voortdurend. Dat vraagt om een strategie die is gebaseerd op flexibele planvorming met ruimte voor tussentijdse aanpassingen. Het punt op de horizon is duidelijk. Op weg daarnaartoe zijn altijd aanpassingen mogelijk. Gefaseerde gebiedsontwikkeling
De volgende programma’s worden
Door een stapsgewijze aanpak kan
gerealiseerd tot circa 2020:
bij iedere investeringsbeslissing
• Nieuwbouw zorg
worden bijgestuurd als afwijkende
-- nieuwbouw Imaging Center
groei- of omzetcijfers en andere
Amsterdam, in gebruik vanaf
omgevingsvariabelen dat noodzakelijk maken.
eind 2017 -- nieuwbouw Diagnostisch centrum -- nieuwbouw Cancer Center
Fase 1: Investeringen tot 2020 Deze eerste periode is gericht op
Amsterdam 2 (CCA2)
een evenwichtige investering in de
• Eerste fase Campusplein:
openbare ruimte en in bestaand en
-- vervangende nieuwbouw het
nieuw vastgoed, vanuit de behoefte
Nieuwe Universiteitsgebouw, in
die voortkomt uit het primaire proces
gebruik vanaf eind 2017
van de VU en VUmc. Investeringen in
-- een parkeergarage met circa
kwaliteit en uitstraling zijn nodig om
700 plekken en een voorziening
de concurrentiepositie van de VU en
voor ondergronds fietsparkeren
VUmc ten opzichte van andere
-- inpassing alliantie(s)
kennis- en zorginstellingen te
-- herinrichting openbare ruimte
versterken.
• Herhuisvesting bèta-medisch domein (west- en noordwestkant van de campus): -- nieuwbouw Onderzoeksgebouw O|2, in gebruik vanaf eind 2015
Visie op campusinvulling (ambitie, functie, financiën)
Concrete invulling gerealiseerd
2010
2012
2014
Concrete invulling gepland
2016
2018
2020
Vanuit de visie criteria om toekomstige invulling te toetsen
2022
2024
2026
2028
Gefaseerde tijdlijn
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
71
ontwikkelstrategie
-- invulling het Nieuwe
Investeringen in de periode 2020 tot
Universiteitsgebouw, in gebruik
2030
vanaf eind 2017
De volgende ontwikkelingen vinden
-- voorbereiding ontwikkelingen locatie Schoolwerktuinen • Verbetering van de kwaliteit en uitstraling van bestaande gebouwen: functionele en technische continuering Hoofdgebouw VU, gebouw Medische Faculteit, Transitorium en delen van gebouw Wis- en
plaats: • vervangende nieuwbouw Polikliniek • (voorbereiding) herontwikkeling locatie gebouw Medische Faculteit • vervangende nieuwbouw: een programma van circa 22.500 m² bvo op de locatie Schoolwerktuinen • nieuwbouw voor allianties en
Natuurkunde (W&N), de entree
marktpartijen op de locatie
van de huidige hoofdingang van de
Schoolwerktuinen
kliniek.
• nieuwbouw op locatie plot C (zuidkant Campusplein) voor het
Hiermee ontstaat ruimte voor de
programma van de VU, sport en
gefaseerde sloop van het gebouw
woningen
W&N, inclusief het Radio Nucliden-centrum en de BV Cyclotron, en
2030 en verder
het Pathologiegebouw. Het CCA2-ge-
Op de langere termijn (2030 en
bouw kan pas worden gebouwd als
verder) begint de uitwerking naar óf
het Pathologiegebouw is gesloopt.
doorontwikkeling van het gebruik van
Dat gebeurt als de gebruikers zijn
bestaande gebouwen (onder andere
verhuisd naar het Diagnostisch
het Hoofdgebouw van de VU, Tran-
Centrum.
sitorium en de polikliniek van VUmc/
Ook de plinten van de bestaande
bouw en aanvullende ontwikkelingen
gebouwen worden in fase 1 aange-
van derden. In de stedenbouwkun-
pakt. In 2013 zijn een minisupermarkt
dige uitwerking zijn deze scenario’s
en een koffieformule aan het voor-
mogelijk.
alliantie UMC) óf vervangende nieuw-
zieningenaanbod toegevoegd. Het Campusplein heeft hiermee al een
Ruimtelijke kaders
flinke impuls gekregen. Tegelijkertijd
Als ruimtelijk kader voor de
begint de herinrichting van de open-
ontwikkelingen gelden de (deel)
bare ruimte. Daarmee is het startsein
bestemmingsplannen VU medisch
gegeven voor de verwezenlijking van
centrum en omgeving, Kenniskwartier
een levendige en aantrekkelijke
Zuid eerste fase, Kenniskwartier
campus.
locatie voormalige Schoolwerktuinen. De uitgangspunten voor de bestemmingsplannen zijn (naast nationale, provinciale en regionale
72
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
ontwikkelstrategie
Elke stap in de campusontwikkeling levert een resultaat op dat op zichzelf een goed functionerende campus oplevert.
beleidskaders) onder andere de
sloop van de bestaande gebouwen,
sprake is van een inadequate situatie
volgende beleidsdocumenten:
en de (her)inrichting van de openbare
en van grote financiële risico’s.
•
Visie Zuidas (2009)
ruimte.
•
Samenwerkingsovereenkomst
Regelmatige herijking
gemeente Amsterdam en de VU
Een flexibel proces en minimale
Omdat veranderingen zich snel
(2009)
onderlinge afhankelijkheden zijn de
kunnen aandienen, wordt dit Master-
Uitvoeringsbesluit
voorwaarden voor een succesvolle
plan regelmatig herijkt. Het heeft
Kenniskwartier (2011)
ontwikkeling. Ook zal alle aandacht
een horizon van 10 tot 15 jaar, waarbij
uitgaan naar het bereiken van goede
toekomstige ontwikkelingen na 2030
Daarnaast leggen het
tussenresultaten, met toetsing van
niet worden uitgesloten.
Luchtvaartindelingsbesluit (LIB)
de veronderstellingen aan nieuwe
en het Helicopterbesluit bijzondere
ontwikkelingen. Met zicht op het eind-
Planologische flexibiliteit
beperkingen op ten aanzien van de
resultaat – de spreekwoordelijke stip
Het bestemmingsplan voor de campus
bebouwing en het gebruik van de
op de horizon – moet elke stap in het
bestaat uit deelbestemmingsplannen.
gronden.
ontwikkelingsproces een resultaat
In deze deelbestemmingsplannen
•
opleveren dat op zichzelf een goed
is programmatische flexibiliteit
Oud en nieuw;
functionerende campus biedt, binnen
meegenomen.
stapsgewijze besluitvorming
financiële randvoorwaarden. Dat
De campusontwikkeling is een mix
betekent dat na elke stap bijsturing
van nieuwbouw, transformatie of
mogelijk is, zonder dat jarenlang
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
73
ontwikkelstrategie
Het VU Imaging Center huisvest alle beeldvormende technieken voor topzorg en research. De oplevering is in 2017.
Financieel management Voor de gehele gebiedsontwikkeling is een prognose van de investeringen
elke investeringsbeslissing kan bijgestuurd worden
opgesteld. Hierin zijn alle effecten van beleidskeuzes over de gehele (economische) levensduur in beeld gebracht, doorgerekend en afgewogen. De gebieden en gebouwen moeten passen bij het inhoudelijk programma, de financiÍle draagkracht en het imago van de VU en VUmc. Ook beschrijft de investeringsprognose de juiste beheersmaatregelen bij de risico’s die de investeringen met zich meebrengen.
74
In de meerjarenexploitatiebegroting
bijgestuurd. Nadat de betreffende
van de VU en VUmc is rekening
beslissing per deelproject is
gehouden met de integrale effecten
genomen, kan na oplevering op de
van deze investeringen op de
balanspositie worden bijgestuurd
exploitatie en de vermogenspositie.
door eventuele verkoop van vastgoed.
Deze exercitie zal bij de juridische ontvlechting van de Stichting
Programmering
VU-VUmc opnieuw moeten worden
De businesscase onderscheidt
uitgevoerd.
verschillende ontwikkelingsfasen. In de eerste fase gaat het om
Door de vernieuwing stapsgewijs
vernieuwing van vastgoed van de
in te zetten, kan bij iedere
VU en VUmc. Dit gebeurt voor eigen
investeringsbeslissing worden
rekening en risico. Ontwikkelingen
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
ontwikkelstrategie
door anderen (kantoren of woningen)
Organisatie
Samenwerking allianties
zijn geen onderdeel van de opgave
Samenwerking met de gemeente
De VU en VUmc trekken met
van de VU of van VUmc.
Amsterdam
de allianties gezamenlijk op in
De VU en VUmc werken bij de
de inhoudelijke en ruimtelijke
In aanvulling op de ruimtebehoefte
ontwikkeling van het gebied en de
ontwikkeling. Met de allianties
voor eigen gebruik zijn complemen-
afzonderlijke gebouwen nauw samen
worden langjarige overeenkomst
taire functies gedefinieerd die zijn
met de gemeente Amsterdam. Naast
(bijvoorbeeld een huurovereenkomst
gericht op de eigen functie van de
deze ruimtelijke samenwerking is
of erfpachtovereenkomst) afgesloten.
universiteit, respectievelijk het UMC.
ook de inhoudelijke samenwerking
Voor VUmc zal het Visiedocument over
van belang. De VU en VUmc partici-
de alliantie AMC-VUmc in de komende
peren in de Amsterdam Economic
vijf jaar een duidelijke impact hebben
Board (Board). De Board stimuleert
op de programmering.
innovatie en samenwerking tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid met als doel een duurzame economische groei in de metropoolregio Amsterdam. Dit is van belang voor de onderzoeksprogrammering.
De campusontwikkeling levert een bijdrage aan de ambitie van Amsterdam om te behoren tot de top-5 van innovatieve Europese metropolen.
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
75
ontwikkelstrategie
Ruimtelijke kaders Visie Zuidas In 1998 is met de vaststelling van het Masterplan Zuidas de basis gelegd voor huidige en toekomstige ontwikkelingen. De laatste actualisatie van dit Masterplan is de Visie Zuidas 2009, op 1 juli 2009 vastgesteld door de gemeenteraad van Amsterdam. Met deze visie is gekozen voor een stedelijk centrum met gemengd programma, dus niet exclusief voor alleen een succesvol zakencentrum. Uitvoeringsbesluit Kenniskwartier Zuidas is opgedeeld in een aantal deelgebieden. De campus van de VU en VUmc ligt in het zogenoemde deelgebied Kenniskwartier. De gemeenteraad van Amsterdam heeft in het Uitvoeringsbesluit Kenniskwartier vastgelegd wat de stedenbouwkundige kaders voor de ontwikkeling van dit deelgebied zijn. Het Uitvoeringsbesluit is vastgesteld op 16 februari 2011. Samenwerkingsovereenkomst (SOK) De ontwikkelruimte ter vervanging cq. uitbreiding van de huidige gebouwen op de campus, de allianties van de VU en de woningbouw is vastgelegd in de Samenwerkingsoverkomst tussen de gemeente Amsterdam en de VU (SOK). In december 2009 is de SOK vastgesteld door de gemeenteraad van de gemeente Amsterdam. VUmc zal in samenspraak met de VU mede invulling geven aan deze SOK. LIB en Helicopterbesluit Met betrekking tot de bouwhoogten gelden op de VU Campus bijzondere beperkingen in verband met de aanvliegroutes van Schiphol en de helikopterhaven van de traumaheli op het dak van VUmc. Het Luchtvaartindelingsbesluit (LIB) regelt welk gebied is bestemd voor gebruik als luchthaven en voor welk gebied daaromheen beperkingen gelden voor veiligheid en geluidsbelasting.
76
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
ontwikkelstrategie
De campus verbindt binnen en buiten, nodigt uit tot ontmoetingen en is slim geordend.
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
77
ontwikkelstrategie
78
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
ontwikkelstrategie
Colofon Dit Masterplan is een uitgave van de Stichting VU-VUmc W www.vu.nl www.vumc.nl E vu-campusontwikkeling@vu.nl Tekst Edwin Lucas Productie Projectbureau Huisvesting VUmc, Facilitaire Campusorganisatie VU, Studio Hartzema Vormgeving Terralemon Beelden • Communicatie & Marketing VU, fotografen: Yvonne Compier, Peter Valckx, Riechelle van der Valk • DigiDaan • EGM architecten • CIIID © Stichting VU-VUmc, november 2014
Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc
79
MASTERPLAN CAMPUSONTWIKKELING 2014