Jaarverslag 2015 by Terre des Hommes

MEER IMPACT TEGEN KINDERUITBUITING DOOR SAMENWERKING EN KENNISDELING

JAARVERSLAG 2015

428.574 ...KINDEREN HIELPEN WIJ IN 2015. 2015 stond in het teken van samenwerken en bouwen aan kennis en expertise om zo de strijd tegen kinderuitbuiting met nog meer impact aan te gaan. We hebben mede dankzij meer dan 70.000 trouwe donateurs, 428.574 kinderen geholpen. Er zijn innovatieve spraakmakende campagnes geĂŻntroduceerd om aandacht te vragen voor diverse vormen van kinderuitbuiting. Helaas moesten we dit jaar vaker dan ooit in actie komen voor noodhulpprojecten voor o.a. vluchtkinderen in Libanon. Dankzij de Nationale Postcode Loterij konden wij Sweetie 2.0 opstarten en samen met collega NGOâ&#x20AC;&#x2122;s gaan wij internationaal de strijd aan tegen kinderprostitutie en bestrijding van geweld tegen meisjes en jonge vrouwen en het vergroten van hun economische participatie in ontwikkelingslanden.

SAMENVATTING

DOELSTELLING: TERRE DES HOMMES WERKT AAN EEN WERELD ZONDER KINDERUITBUITING

Strategie UITGEBUITE KINDEREN

PARTNERSCHAP ARMOEDEBESTRIJDING

â&#x201A;¬

BESCHERMING KINDEREN EN DE GEMEENSCHAP

RECHTSHULP LOBBY

AMBASSADEURS TEGEN KINDERUITBUITING

KWETSBARE KINDEREN DIE HET RISICO LOPEN UITGEBUIT TE WORDEN

Geholpen kinderen per thema KINDERARBEID

80.669

2015

NOODHULP

72.032

211

projectpartners

KINDERHANDEL & MIGRATIE

109.087

KINDERMISBRUIK

SEKSUELE UITBUITING VAN KINDEREN

96.260

70.526

Inkomsten & uitgaven INKOMSTEN

UITGAVEN

Acties derden Gezamenlijke acties

Fondsenwerving en acquisitiekosten (ex winkels)

€6.164.155

€636.632

Eigen fondsenwerving

Beheer en administratie

€11.970.178

€924.816 Projecten en programma’s

Subsidies overheid

€6.222.077

€18.192.575

€25.333.241

Rente/Overige baten 7 0,8

€340.199

€2.437.711

Van iedere euro wordt 0,87 besteed aan hulp

€25.364.202

Bewustwording en voorlichting

€1.199.136 Uitvoeringskosten eigen organisatorische hulpverlening

€2.609.964

Resultaten

198.052 KINDEREN KREGEN MEDISCHE HULP

4.401

KINDEREN KREGEN JURIDISCHE BIJSTAND

15.568

FAMILIES GEHOLPEN MET NOODHULPPAKKETTEN

800

SCHOOLPAKKETTEN UITGEDEELD

70.525

428.574

DONOREN

kinderen ontvingen hulp

599.838

KINDEREN EN LEDEN UIT GEMEENSCHAPPEN VOORGELICHT

7.300

NIEUWE DONOROVEREENKOMSTEN

26.089

WEBSITE BEZOEKERS PER MAAND

1.848 VRIJWILLIGERS

45 WINKELS IN NEDERLAND

22.013

4.003

897

136.000

VRIENDEN

85%

van willekeurig ondervraagde mensen tussen 40 en 59 jaar kent Terre des Hommes

VOLGERS

SINDS START MIDDEN 2015

VOLGERS

VIEWS

INHOUDSOPGAVE TERRE DES HOMMES 2015: Meer impact tegen kinderuitbuiting door samenwerking en kennisdeling SAMENVATTING VERSLAG VAN DE DIRECTIE

1. WIE, WAAR EN WAT - INSPIRATIE 1.1 Visie, missie en werkgebieden 1.2 Doelgroep 1.3 Thema’s: kinderarbeid, kinderhandel en migratie, seksuele uitbuiting van kinderen, kindermisbruik, noodhulp 1.4 Theory of Change 1.5 Capaciteitsopbouw 1.6 Impactmeting, monitoring en evaluatie

8 11 12 14

2. WERKWIJZE EN RESULTATEN - IMPACT 2.1 SWOT, strategie en doelstellingen 2015 2.2 Resultaten 2015

17 20

3. WERKEN AAN CONTACT EN BETROKKENHEID - ZICHTBAARHEID 3.1. Communicatie met onze belanghebbenden 3.2 Nationale Postcode Loterij 3.3 Ambassadeurs

51 55 57

4. WAT IS ER VOOR NODIG - BETROKKENHEID 4.1. Organisatiestructuur en medewerkers 4.2 Planning en Control 4.3 Kwaliteitsborging 4.4 Risicomanagement

60 63 64 65

5. DE FINANCIËLE MIDDELEN - DRAAGKRACHT 5.1. Beknopt overzicht staat van baten en lasten en balans 5.2 Liquide middelen en kengetallen

69 75

6. WAT VOLGT IN 2016 - VERWACHTING

BIJLAGEN • Jaarrekening • Verslag van de Raad van Toezicht • Landentabel

83 113 117

6 7

VERSLAG VAN DE DIRECTIE

MEER IMPACT TEGEN KINDERUITBUITING DOOR SAMENWERKING EN KENNISDELING Trots 2015 was een veelomvattend en dynamisch jaar: wij zijn in 2015 op nieuwe manieren erkend in onze rol als expert op het gebied van kinderuitbuiting, waar we zeer trots op zijn. Het geeft ons de mogelijkheid om daadwerkelijk beleid te kunnen beïnvloeden. Zo zijn wij officiële partner van de Nederlandse overheid in twee belangrijke allianties en zijn we nieuwe samenwerkingen aangegaan met bedrijven en andere nieuwe partners. Ook hebben wij prijzen ontvangen voor onze innovatieve en effectieve opsporingsmethode die bekend staat onder de naam Sweetie. Dat alles heeft ons in staat gesteld nog beter de kinderen te helpen, die onze hulp in schrijnende situaties zo hard nodig hebben.

Noodhulp Het jaar 2015 staat ook in het teken van een toename van het bieden van noodhulp. Terre des Hommes is in 2015 vaker dan ooit in actie moeten komen met haar noodhulpteams. We boden steun aan de vele slachtoffers van de grote brandhaarden in de wereld zoals de burgeroorlogen in Syrië en Zuid-Soedan en de acties van de gewelddadige terreurorganisatie IS. We gaven hulp aan mensen en kinderen die blootstaan aan gruwelijke misstanden. Maar ook de uitbraak van de ziekte ebola, de overstromingen in India en de aardbeving in Nepal zorgden voor een overspannen jaar op het gebied van noodhulp.

Recordaantal vluchtelingen Deze geschetste ontwikkelingen in de wereld zorgden voor een recordaantal vluchtelingen. Mensen die gedwongen huis en haard moeten verlaten om elders een veilig heenkomen te zoeken. Aangezien meer dan de helft van de vluchtelingen wereldwijd jonger dan 18 jaar is, nemen wij onze verantwoordelijkheid om ons te mengen in deze uitermate ingewikkelde problematiek. Want kinderen zijn als vluchteling extra kwetsbaar voor geweld en uitbuiting.

Verantwoordelijkheid Terre des Hommes is van mening dat wij er gezamenlijk voor moeten blijven waken, dat elk kind in een humanitaire crisis, ongeacht afkomst en reden om te vluchten, altijd extra in bescherming genomen wordt. Het is onze gezamenlijke verantwoordelijkheid om de slachtoffers van de schadelijke gevolgen van de moderne samenleving te beschermen. Steeds meer komt het besef dat er een groot verband is tussen het welvarende leven hier en de kansen op ontwikkeling en rechtvaardigheid voor kinderen elders.

Focus In 2015 hebben wij besloten om de programma’s en projecten in Zuid-Amerika uit te faseren, na vele jaren in deze regio actief te zijn geweest. In 2016 trekken wij ons definitief terug, waarbij we werkzaamheden in de goede handen van lokale partners overdragen. In plaats hiervan leggen wij de focus geheel op de strijd tegen kinderuitbuiting in Afrika en Azië. Dit betekent dat we nog gerichter kunnen werken en zo meer kinderen kunnen helpen.

Impact Sweetie Fantastisch nieuws in 2015 was dat Sweetie 2.0 de honorering van een extra trekking van de Nationale Postcode Loterij kreeg. Met nationale en internationale specialisten ontwikkelen wij, mede dankzij de Nationale Postcode Loterij, een nieuw, wereldwijd toepasbaar softwaresysteem ter bestrijding van webcamseks met kinderen. Het succesvolle programma Sweetie heeft wereldwijde impact gehad, die de vraag naar onze expertise enorm vergroot heeft. Zo gaat Terre des Hommes een alliantie leiden, in nauwe samenwerking met het Ministerie van Buitenlandse Zaken, die internationaal de strijd aanbindt tegen kinderprostitutie. Enkele andere resultaten zijn dat de Nederlandse politie meer bevoegdheden heeft gekregen in de aanpak van kinderporno en dat het beleid, in landen waar wij werken, wordt aangescherpt. Sweetie is ook op een andere wijze erkend: we wonnen weer belangrijke prijzen zoals de Accenture innovatie award en de Transparantprijs voor impact: geweldige blijken van waardering voor ons werk. Dankzij de wereldwijde aandacht voor webcamseks zien we dat ook steeds meer daders, die kinderen (online) seksueel misbruiken, opgepakt en berecht worden.

Zichtbaar 2015 was ook het jaar voor Terre des Hommes om nog zichtbaarder actief aanwezig te zijn op sociale en traditionele media. Wij hadden een wereldprimeur op het gebied van beleving: bezoekers van diverse festivals konden via onze VR Experience ervaren hoe het is om een huisslaafje te zijn. Via een niet eerder vertoonde 360° film maken wij het dagelijks leven van een kinderarbeider zeer invoelbaar. Online lanceerden wij het verhaal van het jongetje Musa dat in de goudmijnen van Tanzania werkt. Deze campagne zorgde voor veel impressies.

Bedrijven Zichtbaarder zijn wij ook steeds meer voor organisaties in de commerciële sector. Mooi om te ervaren, dat een toenemend aantal bedrijven beseft dat ook zij een maatschappelijke rol te vervullen heeft. Wij zijn in 2015 samenwerkingen aangegaan met nieuwe bedrijven die Terre des Hommes een warm hart toedragen zoals de Rabobank, kledingketen La Ligna, studio JUX, Dolmans, Euro Baseball League en de business leaders die de Kilimanjaro met Terre des Hommes bedwongen.

Nieuwe matrix-organisatie Om de kennis in onze organisatie verder te ontwikkelen en optimale invulling te geven aan onze expertiserol op het gebied van kinderuitbuiting, hebben we de organisatie heringericht in een matrixstructuur. In de praktijk betekent dit dat wij meer onderzoek uitvoeren en kennis opbouwen, onze focus nog scherper stellen en een grotere efficiëntie en transparantie in onze programma’s bereiken.

Hartelijk dank Maar dit alles kunnen wij als organisatie uiteraard niet alleen realiseren. Om kinderuitbuiting structureel aan te pakken, rekenen wij op samenwerking en betrokkenheid van onze belanghebbenden. Uitsluitend door intensieve samenwerking en vereende krachten van onze donateurs, vrijwilligers, sponsoren, partners. institutionele donoren en de Nationale Postcode Loterij is een rechtvaardige wereld, waarin kinderen kans hebben op een eerlijk bestaan, niet onrealistisch. Wij willen u namens alle medewerkers van Terre des Hommes hiervoor oprecht bedanken! Albert Jaap van Santbrink – algemeen directeur Irvin Wekking – financieel directeur

1. WIE, WAAR EN WAT

INSPIRATIE In 2015 hebben we samengewerkt met zo’n 2.000 bevlogen en betrokken medewerkers en vrijwilligers om ons werk succesvol uit te voeren. ‘Children make up nearly half of the world’s extreme poor, with nearly 570 million people under the age of 18 living below the international poverty line of $1.25 a day.’ UNICEF, A Post 2015 World Fit for Children.; An Agenda for every Child, 2015

Al meer dan 50 jaar zet Terre des Hommes Nederland zich in tegen uitbuiting van de meest kwetsbare kinderen in Azië, Afrika en Zuid Amerika. Dankzij steun van particuliere sponsoren, bedrijven en overheden maakt zij het verschil voor miljoenen kwetsbare kinderen. Terre des Hommes Nederland maakt onderdeel uit van de Terre des Hommes Internationale Federatie.

Dit jaar is besloten de activiteiten in Zuid-Amerika uit te faseren zodat Terre des Hommes Nederland haar focus volledig kan leggen op de strijd tegen kinderuitbuiting in Azië en Afrika. Lokale partnerorganisaties blijven de lopende projecten financieel en met expertise ondersteunen. Ook zijn onze zusterorganisaties binnen de internationale federatie nog actief in dit werelddeel.

1.1 VISIE, MISSIE EN WERKGEBIEDEN Midden-Oosten Irak, Syrië, Jordanië, Libanon Afrika Guinée, Zuid-Soedan, Tanzania, Ethiopië, Kenia, Oeganda, Azië Nepal, India, Filipijnen, Indonesië, Bangladesh, Cambodja, Laos, Myanmar, Thailand, Maleisië, Sri Lanka, Vietnam Europa Italië, Malta, Griekenland, Cyprus, Nederland Zuid Amerika Bolivia, Nicaragua, Peru, Brazilië

Ons Gedachtegoed

Antoine de Saint-Exupéry was een eigenzinnige Franse schrijver en piloot van een postvliegtuigje in de Tweede Wereldoorlog, waarmee hij ook over Afrika vloog. Vastberaden door alles wat hij gezien en ervaren had in de oorlog, schreef hij ‘Terre des Hommes’. In dit boek riep hij ‘de mensen der aarde’ op hun verantwoordelijkheid te nemen en solidair te zijn. Hij benadrukte: ‘Er is geen derde wereld. Er is één wereld en daar zijn we allemaal verantwoordelijk voor.’ Terre des Hommes is in de geest van De Saint-Exupéry opgericht door de Zwitser Edmond Kaiser. Zijn gedachtegoed is verweven in onze dagelijkse strijd tegen kinderuitbuiting en is het fundament van de identiteit van onze organisatie.

Visie Terre des Hommes wenst een wereld waarin de rechten van kwetsbare kinderen en hun families gerespecteerd worden, zodat kinderen opgroeien en zich kunnen ontwikkelen in een veilige omgeving zonder uitbuiting.

Missie Terre des Hommes werkt aan een wereld waarin alle kinderen een menswaardig bestaan hebben en kunnen opgroeien tot zelfstandige volwassenen. Wij creëren een omgeving waarin kinderen niet meer uitgebuit worden of halen kinderen uit uitbuitingssituaties. Wij gaan net zo lang door tot dit bereikt is.

Vanaf 2016 werken we met verschillende stakeholders aan de invulling van de Global Goals for Sustainable Development (SDG). The pledge of the world community is to ‘build dynamic, sustainable, innovative and people-centred economies, promoting youth employment and women’s economic empowerment, in particular, and decent work for all (…) [and to] eradicate forced labour and human trafficking and end child labour in all its forms,’ by 2025.1 Drie van de SDG’s zijn direct gerelateerd aan kinderuitbuiting • Doel 5.2: Elimineren van alle vormen van geweld tegen vrouwen en meisjes in de publieke en private sfeer , met inbegrip van mensenhandel en seksuele en andere vormen van uitbuiting; • Doel 8.7: Neem onmiddellijke en doeltreffende maatregelen om dwangarbeid uit te roeien, moderne slavernij en mensenhandel te verbieden en daarmee te beëindigen en de ergste vormen van kinderarbeid uit te bannen, waaronder de werving en het gebruik van kindsoldaten. In 2025 is kinderarbeid in al zijn vormen gestopt; • Doel 16.2: Het beëindigen van misbruik, uitbuiting , mensenhandel en alle overige vormen van geweld inclusief marteling van kinderen. Een gezamenlijke aanpak van de internationale gemeenschap moet het fundament worden van blijvende verandering. Terre des Hommes maakt zich sterk voor het leveren van een directe bijdrage aan deze specifieke doelen.

1.2 DOELGROEP

UITGEBUITE KINDEREN

KWETSBARE KINDEREN DIE HET RISICO LOPEN UITGEBUIT TE WORDEN

Transforming our World: The 2030 Agenda for Sustainable Development, Finalised text for adoption (August 1, 2015)

1.3 THEMA’S

KINDERARBEID

’

MISBRUIK

Terre des Hommes kiest voor vijf thema’s binnen de ergste vormen van kinderuitbuiting: • Kinderarbeid (conform ILO Convention 182) • Kinderhandel en -migratie • (Commerciële) Seksuele uitbuiting van kinderen • Kindermisbruik • Noodhulp

SEKSUELE UITBUITING

DOELGROEP KINDERHANDEL & MIGRATIE

UITGEBUITE KINDEREN EN KINDEREN DIE RISICO LOPEN OM UITGEBUIT TE WORDEN

NOODHULP

VISIE EEN WERELD ZONDER KINDERUITBUITING

ARMOEDEBESTRIJDING

PARTNERSCHAP

RECHTSHULP

LOBBY

BESCHERMING

WAAROM de keuze voor deze thema’s? Het stoppen van kinderuitbuiting is sinds 2011 de focus van Terre des Hommes. De keuze voor deze richting is gebaseerd op belangrijke internationale verdragen zoals het VN Kinderrechtenverdrag en ILO conventies. In deze verdragen worden de rechten van kinderen tegen uitbuiting en vormen daarvan expliciet genoemd. Ook de strategische aanpak met 4 P’s, recentelijk door ons aangevuld met de 5e P: Partnerschap, liggen vast in het VN-verdrag. Daarnaast is het vanuit de positionering van Terre des Hommes en de herkenning bij ons publiek belangrijk dat wij ons onderscheiden van breder georiënteerde organisaties.

‘Nearly 168 million children are involved in child labour. More than half of them, 85 million are employed in hazardous work.’ The UN Special Rapporteur on Violence Against Children, quoting the ILO, UN 2012.

Wereldwijd werken er ongeveer 210 miljoen kinderen waarvan 168 miljoen betrokken zijn bij kinderarbeid en 85 miljoen bij gevaarlijk werk. Deze kinderen verdienen slechts een paar cent per uur, gaan niet naar school en hebben geen mogelijkheden om een toekomst op te bouwen.

KINDERARBEID

KINDERHANDEL EN MIGRATIE

Terre des Hommes strijdt tegen de ergste vormen van kinderarbeid door: • het geven van medische hulp en het creëren van acceptabele werkomstandigheden. Ook bieden wij de kinderen mogelijkheden om naar school te gaan; • bewustwording van ouders om te voorkomen dat de volgende generatie kinderen blijft hangen in de vicieuze cirkel van armoede; • het vragen van aandacht bij de overheid om kinderarbeid (hoog) op de agenda te plaatsen en aan te pakken; • het voorlichten van gemeenschappen over de consequenties van gevaarlijk en ongezond werk voor kinderen en de urgente noodzaak voor kinderen om naar school te gaan.

Terre des Hommes helpt kinderen die ‘on the move’ zijn als gevolg van sociaal-economische of politieke omstandigheden. Zij zijn bijzonder kwetsbaar voor uitbuiting. De kinderen vallen tussen wal en schip: ze hebben vaak geen toegang tot onderdak, voedsel en onderwijs. Over de grens worden ze vaak beschouwd als een bedreiging en behandeld als criminelen. Terre des Hommes is van mening dat alle kinderen ‘on the move’ - ofwel verhandeld, verlaten of gevlucht - de bescherming moeten krijgen waar ze recht op hebben.

Wat doen wij? • Onze grootste zorg is om te verhinderen dat kinderen hun thuis verlaten door het versterken van de thuissituatie. Onze focus ligt daarbij op het vergroten van de mogelijkheden voor het volgen van onderwijs en het verbeteren van het gezinsinkomen; • Een tweede prioriteit is het bewust maken van gemeenschappen over de gevaren van migratie onder meer door het oprichten van oudercomités in gemeenschappen; • Daarnaast vangen wij kinderen op die slachtoffer zijn van kinderhandel door het bieden van opvang, begeleiding en mogelijkheid tot het volgen van onderwijs. Uiteindelijk willen we hen herenigen met hun familie en re-integreren in de maatschappij.

SEKSUELE UITBUITING VAN KINDEREN

De (commerciële) seksuele uitbuiting van kinderen is een groeiend probleem in ontwikkelingslanden. Wereldwijd worden meer dan drie miljoen kinderen uitgebuit in de seksindustrie. De fysieke en emotionele schade voor deze kinderen is enorm. Meisjes zijn vaak nog maagd als ze voor het eerst seksueel misbruikt worden. Veel meisjes raken binnen enkele maanden besmet met het HIV-virus. Veel andere kinderen worden slachtoffer van kindersekstoerisme, met inbegrip van online webcamseks en kinderpornografie.

Wat doen wij? Terre des Hommes strijdt al jaren tegen deze onmenselijke vorm van uitbuiting van kinderen. • In de landen waar we werken, richten we ons op de preventie van seksuele uitbuiting, de bescherming en de zorg aan slachtoffers ( onderdak, psychologische en juridische hulp) en veroordeling van de daders. Straffeloosheid blijft een groot probleem in landen waar kinderen seksueel worden uitgebuit en misbruikt. • Lobby en aandacht is van groot belang om een wettelijk kader te vormen waarin kinderen worden beschermd tegen seksuele uitbuiting. Dit geldt ook voor de wetten ter voorkoming en bestrijding van kinderprostitutie en kindersekstoerisme en het toezicht op de naleving van de wetgeving. • Terre des Hommes werkt nationaal en internationaal aan programma’s om sekstoeristen aan te pakken.

KINDERMISBRUIK

Kindermisbruik bestaat uit bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard die fysieke of psychische schade aan een kind kan veroorzaken. Dit geldt ook voor verwaarlozing en niet bieden van essentiële hulp, medische zorg en onderwijs. Seksueel en fysiek misbruik zijn vormen van fysiek geweld; daarnaast zijn er vormen van geestelijke mishandeling. Kinderen hebben recht op bescherming tegen alle vormen van misbruik, mishandeling, verwaarlozing en geweld. Volgens de World Health Organisation zijn naar schatting 20 procent van de meisjes en vrouwen vanaf 15 jaar slachtoffer van seksueel misbruik. De gevolgen van kindermishandeling zijn ingrijpend: het is niet alleen van invloed op de gezondheid van kinderen, maar ook op hun economische vooruitzichten In conflictgebieden - waar veel vluchtelingen zijn ondergebracht zijn meisjes bijzonder kwetsbaar voor seksueel misbruik en mishandeling.

Kindhuwelijken Naar schatting zijn 14,2 miljoen meisjes het slachtoffer van kindhuwelijken. Dit zijn vaak kinderen uit arme gezinnen die geen toegang hebben tot onderwijs en in de meeste gevallen, wonen in afgelegen dorpen en gebieden. In landen als Bangladesh, Nepal en India zijn kindhuwelijken aan de orde van de dag. Meisjes worden tegen hun wil in uitgehuwelijkt. Als gevolg van hun voortijdige huwelijk zijn jonge meisjes volledig afhankelijk van hun man. Het geïsoleerde leven maakt de jonge bruiden vaker slachtoffer van huiselijk geweld, seksueel misbruik, verwaarlozing, vernedering en bedreiging. Zij raken vaak zwanger voordat hun lichamen volgroeid zijn en het ontbreekt daarbij aan medische zorg. In veel gevallen worden hun baby’s doodgeboren, of sterft de jonge moeder. Kindhuwelijken komen niet alleen veel voor in Zuid-Azië (46%), maar ook in Sub-Sahara Afrika (37%), Latijns-Amerika en het Caribisch gebied (29%).

Wat doen wij? • We halen kinderen uit situaties waarin ze worden mishandeld, bieden hen onderdak en geven hen medische en psychosociale hulp. Wij ondersteunen slachtoffers ook met juridische bijstand. • Armoede blijft een van de belangrijkste oorzaken (en gevolgen) van kindermisbruik, dat is de reden waarom wij gehele families van misbruikte kinderen helpen om hun inkomen te verhogen. • We voeren politieke lobby om de wettelijke minimumleeftijd voor het huwelijk te verhogen. We stimuleren meisjes om onderwijs te (blijven) volgen en bieden hen vaardigheidstraining en wij moedigen hen aan om mee te doen aan meisjesclubs om hen mondiger te maken. Ook hebben wij een uniek project gelanceerd waarbij wij kindbruiden een stem geven om uit hun erbarmelijke omstandigheden te komen.

NOODHULP

Terre des Hommes helpt de leefomstandigheden van kinderen in noodhulpgebiden te verbeteren. Juist in deze situaties zijn kinderen de kwetsbaarste doelgroep. We werken zoveel mogelijk samen met locale organisaties. De nadruk van onze noodhulp ligt meestal op de opvang en bescherming van kinderen en hun families. We creëren veilige ruimtes voor kinderen om te spelen met getraind personeel en repareren scholen om de kinderen onderwijs te bieden. In andere situaties vraagt voorlichting over hygiëne, om besmettelijke ziektes te voorkomen, de aandacht of het aanleggen van gescheiden toiletten bij een school of het opzetten van een medische post.

1.4 THEORY OF CHANGE Onze duurzame aanpak is gebaseerd op onze Theory of change-strategie. Deze theorie houdt in dat wij een geïntegreerde aanpak toepassen waarbij wij een aantal strategische stappen doorlopen om tot een blijvende sociale verandering te komen met als doel dat kinderen niet meer geconfronteerd worden met uitbuiting. Het essentiële uitgangspunt hierbij is capaciteitsopbouw waardoor wij een sterk maatschappelijk middenveld creëren. Met onze versterkte partners zijn wij goed in staat om betere kwaliteit te leveren bij onze interventies en beleid daadwerkelijk duurzaam te beïnvloeden.

Armoedebestrijding Wij investeren nadrukkelijk in onderwijs en voorlichting aan zowel kinderen als volwassenen, om kinderuitbuiting te voorkomen. Armoede en het ontbreken van goed onderwijs zijn de belangrijkste oorzaken van kinderuitbuiting en daarom bieden we de ouders o.a. via en spaar-en kredietgroepen de mogelijkheid hun inkomen te vergroten en geven we ze training in effectieve bedrijfsvoering.

Bescherming Kinderen die slachtoffer zijn van uitbuiting, hebben bescherming nodig. Wij zorgen voor opvang, medische zorg, therapie en scholing. Wij helpen de kinderen te bouwen aan een zelfstandige toekomst en begeleiden hun familieleden. Ook betrekken wij op een duurzame wijze gemeenschappen bij het beschermen van deze kinderen.

Rechtshulp Het is belangrijk dat slachtoffers voor zichzelf kunnen en durven opkomen en dat daders van uitbuiting niet ongestraft blijven. Daarom begeleiden wij kinderen bij het doen van aangifte. Zij kunnen rekenen op juridische bijstand en hulp bij strafrechtelijke vervolging. Ook trainen wij lokale politie en justitie zodat zij op een juiste wijze met slachtoffers en daders omgaan.

Publieke en politieke lobby Wij voeren campagne om publieke aandacht te vragen voor kinderrechten. We doen onderzoek om trends en ontwikkelingen op het gebied van kinderuitbuiting te signaleren en agenderen. Wij volgen en beĂŻnvloeden de besluitvorming van lokale en nationale overheden, de Europese Unie, het bedrijfsleven en internationale organisaties (zoals de VN). Ook pleiten wij voor de uitvoering van deze beslissingen.

Partnerschap & Participatie Om er voor te zorgen dat kinderrechten op een duurzame wijze geĂŻmplementeerd worden in de samenleving, versterken wij het maatschappelijke middenveld in de landen waar we werken. Onze partners nemen niet simpelweg deel aan het programma, maar hun gezichtspunten hebben daadwerkelijk invloed op onze besluitvormingen. Terre des Hommes en partners investeren daarom in organisatorische en institutionele ontwikkelingen met het zuidelijke maatschappelijke middenveld.

1.5 CAPACITEITSOPBOUW Bij de samenwerking met onze projectpartners zien wij capaciteitsopbouw als een cruciaal element. In onze visie kan sociale verandering, in de landen waarin we werken, namelijk alleen duurzaam plaatsvinden met de draagkracht en de hulp van belangenorganisaties, vakbonden en scholen. We streven naar een sterk en verenigd maatschappelijk middenveld dat zich bezighoudt met sociale veranderingen en zinvolle interactie voert met de overheid, andere beleidsbepalers en de kinderen waar we ons voor inzetten.

EXTERNE RELATIES, NETWERKEN EN BELEIDSBEÏNVLOEDING Om kinderbescherming op een hoger niveau te brengen, en synergie te bewerkstelligen, creëren wij een situatie waarbij de lokale partnerorganisaties hun capaciteit inzetten om andere belanghebbenden in hun omgeving te beïnvloeden.

BESTUUR focus op de rechtspositie (registratie), op de planning en de internalisering van de strategie, missie en visie van partners.

FINANCIEEL BEHEER focus op het op juiste wijze opzetten van het financiële systeem, het volgen van adequate procedures, waaronder interne en externe audits, en het beschikken over bevoegd financieel personeel. PROJECT CYCLUS MANAGEMENTSYSTEMEN: omvat alle stadia in projectmanagement: vanaf de planning, de uitvoering, het monitoren, de evaluatie tot aan de leermomenten en het daadwerkelijk aanpassen.

Hoe bouwen wij capaciteit?

KWALITEIT is de output van ‘voldoende kwaliteit’ als er rekening gehouden wordt met de behoeften van de specifieke doelgroepen. En daarbij is het naleven van de kinderrechten bij uitvoering van alle activiteiten, projecten en interventies van groot belang.

Capaciteitsopbouw bij onze projectpartners en bij gemeenschapsinstellingen, regionale of nationale instanties doen wij via de volgende instrumenten: 1. Onderwijs en on-the-job training 2. Mentorschap en coaching door externe deskundigen 3. Toolkits en handleidingen 4. Workshops en bijeenkomsten 5. Uitwisseling van ervaringen

1.6 IMPACTMETING, MONITORING EN EVALUATIE Hoe meten wij: … onze resultaten? In 2015 werkte Terre des Hommes met een rapportage-cyclus waarbij projectpartners twee keer per jaar rapporteren over hun resultaten, zowel op korte als lange termijn behaald. Projectpartners maken in hun projecten gebruik van standaard zogenoemde ‘output’ en ‘outcome’-indicatoren uit het algemene resultatenkader van Terre des Hommes. De gemeenschappelijke resultaten van onze partners op het niveau van output en outcome worden samengevoegd en geanalyseerd. Deze behaalde resultaten vergelijken wij met de resultaten die wij gepland hadden; grote discrepanties worden besproken tijdens veldbezoeken. Deze bezoeken vinden twee keer per jaar plaats en voeren wij om de rapportages te verifiëren en om eventuele bijsturing in het project te bespreken.

… onze impact? Terre des Hommes monitort de impact van haar programma’s door het systematisch verzamelen van resultaten, zogenaamde impactmeting. 1. Per programma verzamelen wij informatie over korte en lange termijn resultaten; 2. Met behulp van casestudies illustreren wij de specifieke invloed van die resultaten op de doelgroep; 3. Daarnaast vergelijken wij onze aanpak in de diverse landen om best practices te identificeren; 4. Op landenniveau maken wij gebruik van indexcijfers en rapporten van o.a. Unicef, Verenigde Naties en ILO; 5. Per thema en per programma verzamelen we ook geleerde lessen. Deze geleerde lessen en best practices helpen ons bij het voortdurend verbeteren en de ontwikkeling van nieuwe programma’s. Terre des Hommes vergroot hiermee haar kennis en waarborgt op deze wijze continu de kwaliteit van haar programma’s.

programma in de schijnwerper

LIBANON: DE GENERATIE DIE VERLOREN DREIGT TE GAAN Meer dan een miljoen Syrische vluchtelingen verblijven in Libanon, dat zelf een bevolking van drie miljoen inwoners heeft. Zij wonen in huurkamertjes, of zelfs in garages en schuren in de steden en dorpen. Of ze leven in geïmproviseerde vluchtelingenkampjes op het platteland. De meesten Syriërs krijgen geen werk en dus geen inkomsten. De kinderen kunnen vaak niet naar school wegens beperkte rechten. Er zijn niet genoeg plaatsen, maar de ouders hebben ook geen geld voor inschrijvingskosten, schoolspullen, transportkosten om de kinderen naar school te sturen. Daarnaast zijn veel kinderen en hun families in meer of mindere mate getraumatiseerd door wat ze hebben meegemaakt. Terre des Hommes organiseert opvang voor kinderen in kindvriendelijke ruimtes, waar ruimte is voor therapeutische activiteiten onder sociaal-pedagogische begeleiding, zoals zingen, spelen, tekenen en theater, maar waar ook voorlichting en informeel onderwijs wordt gegeven. Formeel onderwijs mag niet gegeven worden. We regelen ook het transport van de kinderen; soms komen we juist naar de kinderen toe, met de mobiele Child Friendly Space. We organiseren verder voorlichtingssessies voor de ouders over onderwerpen variërend van hygiëne en het opvoeden van lastige tienerkinderen, tot kinderrechten en huiselijk geweld.Waar nodig worden families doorverwezen naar de juiste sociale instanties. Als kinderen, of leden van hun familie psychologische hulp nodig hebben, wordt daar een oplossing voor gezocht.

Projectnaam: Bescherming voor Syrische vluchtkinderen en kwetsbare Libanese kinderen en hun verzorgers in Mount Lebanon, Libanon

Doelstelling: Het welzijn en de veerkracht van Syrische en Libanese kinderen en hun verzorgers in Baysour en Bakaata verbeteren door kinderbescherming en sociaal-pedagogische hulp te bieden in een veilige omgeving en door de oprichting van de kinderbeschermingscomité’s.

Resultaat: In totaal werden 2.915 Syrische en Libanese kinderen bereikt in dit project. Zij deden, gemiddeld een of twee dagdelen in de week, gedurende acht weken, mee met de activiteiten in de Child Friendly Spaces. Voorlichtingssessies en psychosociale ondersteuning voor 2.786 ouders of verzorgers Budget: 425.000 euro Start: 1 januari 2015 Looptijd: 14 maanden

Aandacht in de media Onze ambassadeurs de 3JS zijn op reis gegaan naar Libanon waar ze vluchtelingenkampen voor Syrische vluchtelingen hebben bezocht. Ook hebben zij opgetreden op een benefiet jazzconcert in Beiroet om aandacht te vragen voor de oorlog en vluchtelingen uit SyriĂŤ. Media aandacht: SBS Shownieuws - Een documentaire van dit bezoek is van 22 t/m 28 juni 2015 dagelijks uitgezonden, daarnaast tv spots, banners op SBS websites en social media (800.000 impressies).

Recordaantal vluchtelingen Het jaar 2015 zorgde wereldwijd - opnieuw - voor een recordaantal vluchtelingen, gedwongen om huis en haard te verlaten om elders een veilig heenkomen te zoeken. Een groot deel hiervan is kind. Volgens schattingen van de VN Vluchtelingenorganisatie UNHCR is zelfs iets meer dan vijftig procent van de vluchtelingen minderjarig. Daaronder zijn ook grote groepen kinderen die zonder ouders of naaste familie op de vlucht zijn, de unaccompanied minors. Zij lopen extra grote risicoâ&#x20AC;&#x2122;s, bijvoorbeeld om slachtoffer te worden van uitbuiting, en hebben dus in het bijzonder ondersteuning en begeleiding nodig.

Koffietijd, Pauw en DWDD. Via smsjes kon men doneren. Resultaat 3526 smsjes 176 nieuwe donateurs

2. WERKWIJZE & RESULTATEN

IMPACT

Alle activiteiten van Terre des Hommes zijn gericht op het uitbannen van kinderuitbuiting. de doelstellingen en het beleid wat Terre des Hommes in 2015 heeft gevoerd liggen ten grondslag aan de strategische keuzes en de kansen en bedreigingen.

2.1 SWOT, STRATEGIE EN DOELSTELLINGEN 2015 Sterktes

Kansen

• 50 jaar ervaring en goed imago • Relevant partnernetwerk en Internationale Federatie • Innovatief door het ontwikkelen van doeltreffende oplossingen in de aanpak tegen kinderuitbuiting • Moderne ICT-omgeving als solide basis voor efficiency, verankering kwaliteit in werkprocessen • Enthousiast en gemotiveerd team • Creatieve communicatiekracht • Sterk landelijk bereik door netwerk Terre des Hommes winkels

• Expertise en kennis kinderuitbuiting • Toenemende aandacht voor maatschappelijk betrokken en verantwoord ondernemen • Groeiende impact van social media • Terre des Hommes als interessante samenwerkingspartner • Institutionele en lokale fondsenwerving

Zwaktes • Kleine speler in een groot veld • Nog geringe bekendheid met inhoud van het werk van Terre des Hommes bij het grote publiek • Stijging van de organisatiekosten in de regio’s • Relatief klein aantal medewerkers • Organisatienaam dekt niet de lading van ons werk • Ontbreken van internationale uniforme branding

Bedreigingen • Economische ontwikkelingen • Politieke ontwikkelingen • Verschuiving behoefte van donateurs naar donaties voor nationale projecten • Binden van donateurs steeds moeilijker • Transpar t belanghebbenden door inzet social media • Uitdaging om goed personeel te vinden door toename concurrentie

VISIE & MISSIE

Een wereld zonder kinderuitbuiting waarin kinderen beschermd worden.

DOELSTELLINGEN SAMENGEVAT 2015

1. Grootschalige programmaontwikkeling o.b.v. onze 5 thema’s; 2. Ontwikkelen en implementeren nieuwe businesssystemen om impact en succes te meten; 3. Nauwe samenwerking met andere organisaties en versterken expertrol; 4. Inspirerende en innovatieve fondsenwerving en communicatieprogramma’s; 5. Neerzetten van een inspirerende, moderne organisatie met aandacht voor individuele kwaliteiten van de medewerkers; 6. Betrouwbare, accurate bedrijfsvoering en goede interne controle die nieuwe business processen en het bereiken van onze doelstelling ondersteund.

STRATEGIE PROGRAMMA’S

• Opzetten van projecten als programma’s; • Verbeteren kennismanagement via Technical Expertise Units en Programme Implementation Units; • Samenwerken met andere NGO’s, de overheid en Terre des Hommes international.

STRATEGIE COMMUNICATIE & FONDSENWERVING

• Verbeteren resultaatgerichte communicatie (stories, publication) online om betrokkenheid donateurs te vegroten; • Investeren in fondsenwervende capaciteit en samenwerken met andere partijen op strategisch niveau om subsidies te verkrijgen; • Toepassen innovatieve communicatiemiddelen om impact van campagnes te vergroten;

• Gesegmenteerde aanpak fondsenwerving en toegewijde aandacht voor bestaande donateurs door gebruik te maken van nieuw CRM-systeem; • Nieuwe rol Terre de des Hommes winkels door o.a. samenwerking met derden en een uitstraling die past anno 2015.

STRATEGIE HR

• De kwaliteit van onze medewerkers blijven vergroten; • Bedrijfsprocessen optimaliseren zodat we efficiënt en effectief kunnen (blijven) werken.

STRATEGIE FINANCE & IT

• Inzet op groei van onze inkomsten (investeren in capaciteit, samenwerken met allianties voor subsidieaanvraag, lokale fondsenwerving) en beheersing van de organisatiekosten;

• Investeren in ICT om efficiënt en effectief te werken.

MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN Maatschappelijke duurzaamheid

• Beheer en ontwikkeling van programma’s • Actieve rol in samenleving als het gaat om kinderuitbuiting en standpunten delen • Nee tegen elke vorm van kinderuitbuiting • Kennis delen met nationale en internationale organisaties om kinderuitbuiting tegen te gaan

Economische duurzaamheid • Processen ISO gecertificeerd • Compliance met weten regelgeving • Transparante verslaglegging

Ecologische duurzaamheid • Kleding en spullen een tweede leven geven via de Terre des Hommes winkels

DOELSTELLINGEN 2015 Onze hoofddoelstelling is om kinderuitbuiting de wereld uit te helpen.. We geloven erin dat dit haalbaar is als we overheden, gemeenschappen, het gezin, de kinderen, het justitieel apparaat, het bedrijfsleven en collega NGO’s hierbij actief betrekken. Nieuwe technologie en kennis zetten we in om gezamenlijk uitdagingen aan te pakken. Naast een stabiele inkomstenbasis is er behoefte aan deskundigheid, samenwerking en internationale herkenbaarheid. Om voldoende fondsen te werven zijn goed vormgegeven programma’s nodig, aantoonbare resultaten en het blijven voeden van onze goede reputatie en naamsbekendheid.

De doelstellingen voor 2015 zijn als volgt: 1. Grootschalige programmaontwikkeling o.b.v. onze vijf thema’s a. 500.000 kinderen direct geholpen en 2 miljoen kinderen en volwassenen indirect geholpen b. 100% implementatie werkwijze en programmaontwerp volgens Theory of Change c. Per regio een meerjarenprogramma per thema d. 50% reductie van locale projectpartners e. Bieden van noodhulp aan kinderen 2. Ontwikkelen en implementeren nieuwe businesssystemen en kennismanagement om impact en succes te meten a. Vaststellen key performance-indicators per programma 3. Nauwe samenwerking met andere organisaties en versterken expertrol a. Actieve participatie in de campagnes van de TDHIF b. Per thema een internationale conferentie/presentatie bijwonen, een policy paper en onderzoek uitbrengen t.b.v. new business development c. Participatie in nieuwe allianties met collega NGO’s en succesvolle afronding MFSII 4.

Inspirerende en innovatieve fondsenwerving en communicatieprogramma’s a. Verbeteren resultaatgerichte communicatie (kindverhalen, publicaties) b. Verbeteren bekendheid activiteiten Terre des Hommes c. Impact van campagnes vergroten en nieuwe fondsen aantrekken d. Gesegmenteerde aanpak fondsenwerving en toegewijde aandacht voor bestaande donateurs door gebruik te maken van nieuw CRM systeem e. Professionalisering en optimalisering Terre des Hommes winkels

Neerzetten van een inspirerende, moderne organisatie met aandacht voor individuele kwaliteiten van de medewerkers a. Het invoeren van een matrix-organisatiestructuur met de kernprocessen als basis b. ICT-implementatie ter ondersteuning van de kernprocessen

6. Betrouwbare, accurate bedrijfsvoering en goede interne controle ter ondersteuning van nieuwe zakelijke processen en het bereiken van onze doelstelling

2.2 RESULTATEN 2015 Doelstelling 1: Grootschalige impactvolle programmaontwikkeling o.b.v. onze vijf thema’s Voor de nieuwe strategische periode 2016-2020 is in 2015 gestart met het ontwikkelen van grote thematische programma’s op basis van kinderarbeid, kinderhandel, seksuele uitbuiting van kinderen en kindermisbruik. De interventies zijn gebaseerd op de vier pijlers van het VN-Kinderrechtenverdrag: Prevention (armoedebestrijding), Protection (bescherming), Promotion (publieke en politieke lobby) en Prosecution (Rechtshulp).

a. 500.000 kinderen direct geholpen & 2 miljoen kinderen en volwassenen indirect geholpen

We hebben in 2015 428.574 kinderen direct kunnen helpen en 599.838 gemeenschappen voorgelicht. We halen helaas niet de aantallen die we ons als doel hadden gesteld. De reden hiervoor is dat de doelstellingen waren gebaseerd op verwachte inkomsten van circa € 30 miljoen. We haalden echter circa € 25 miljoen, zijnde 83% van de doelstelling. Het aantal direct geholpen kinderen is daarmee uitgekomen op 85% van onze doelstelling. Met de nieuwe performance-indicators kunnen we de outcome en uiteindelijke impact beter meten en aantonen. Een overzicht van de bereikte resultaten per thema:

KINDERARBEID Lobby

Producten die Nederland bereiken, zijn nog steeds niet vrij van kinderarbeid. Mogelijkheden om bedrijven juridisch aansprakelijk te stellen, zijn beperkt. En bovendien is het voor een consument vaak niet mogelijk om te achterhalen of een product (ergens in het proces) met kinderarbeid is vervaardigd. Terre des Hommes vindt dat er meer nodig is dan de vrijwillige inzet van bedrijven en maatschappelijke organisaties om kinderarbeid in productie- en consumptieketens effectief en duurzaam te bestrijden.

Wat doen wij? Terre des Hommes steunt een initiatiefwet die bedrijven een strengere zorgplicht oplegt. Deze wettelijke regeling maakt het bedrijven makkelijker om kinderrechten na te leven, omdat deze voor alle bedrijven, op dezelfde manier, gaat gelden. In 2016 onderzoekt Terre des Hommes op welke wijze bedrijven hun zorgplicht het beste kunnen naleven en verkent Terre des Hommes mogelijke partnerschappen met het (Nederlands) bedrijfsleven.

VOORBEELDEN VAN IMPACT & OUTCOME Oeganda: kinderen werken in steengroeven Kasokoso is een van de sloppenwijken in Kampala, de hoofdstad van Oeganda. De 20.000 inwoners zijn voornamelijk afhankelijk van de productie van bakstenen. Naar schatting zijn dagelijks 8.000 kinderen aan het werk in deze industrie. De belangrijkste strategie van Terre des Hommes om uitbuiting van deze kinderen tegen te gaan, is het stimuleren om naar school te gaan. Hiertoe hebben wij de volgende acties uitgevoerd: • de gemeenschap bewustmaken van het belang van het volgen van onderwijs (onder meer via talkshows op de radio); • het behartigen van de belangen van uitgebuite en kwetsbare kinderen via diverse bijeenkomsten; • formatie van kinderencommissies; • directe steun aan kinderen door middel van het betalen van het schoolgeld en het aanbieden van de schoolmaterialen en -uniformen. Ook bezochten wij in 2015 regelmatig de scholen, waarbij wij de prestaties van de kinderen en het algemene welzijn in de gaten hielden. Daarnaast werkten wij samen met de schoolleiding om de schoolomgeving kindvriendelijker te maken. Leraren leidden wij op om het gedrag van kinderen beter te leren begrijpen en sociale vaardigheden te leren. Het resultaat in 2015: • Dankzij het opleiden van leraren vindt er een betere interactie tussen leerlingen en leraren plaats, en hebben wij bijgedragen aan het opzetten van mentoring /coaching, counseling en life skills-trainingen. • 373 kinderen (165 jongens en 208 meisjes) werden uit erbarmelijke situaties gehaald door ze aan te melden bij het onderwijs of een beroepsopleiding (290 in het basis, 60 in het middelbaar en 23 in het beroepsonderwijs). • De schoolprestaties van de kinderen zijn aanzienlijk verbeterd, in het bijzonder van de leerlingen op de King David Primary School, Ebenezer Precious College en Goodwill Community School. Van de 23 stagiairs, hebben 19 hun opleiding afgerond, en vijf van hen hebben een eigen bedrijf.

Uitdaging

• Veel kinderen zijn lang uit het schoolsysteem geweest, zodat het lastig is ze terug te laten keren; • Kinderen willen meteen geld verdienen en kijken niet naar de lange termijnoplossingen; • Korte beroepsopleidingen vindt men aantrekkelijker, maar zijn duurder; • Het feit dat beroepsopleidingen als minderwaardig worden beschouwd heeft invloed op de kans die afgestudeerde jongeren van een beroepsopleiding hebben op de arbeidsmarkt. Bedrijven waarderen jongeren met een beroepsopleiding minder dan jongeren van de universiteit.

Indonesië: verborgen kinderarbeid ‘Het uitbuiten van kinderen als huisslaafje’ is een veelvoorkomend fenomeen in Indonesië waar maar weinig organisaties zich mee bezig houden. Terre des Hommes en haar partner pakken dit probleem aan in Surabaya. Onze strategie hierbij is: • capaciteitsopbouw; • kinderrechten onder de aandacht brengen bij de gemeenschap; • de rol benadrukken van de gemeenschap om de kinderen te beschermen tegen uitbuiting; • lokale overheid stimuleren om kinderen te beschermen. De lokale overheid heeft ons in 2015 laten weten een budget te alloceren om kinderen te beschermen tegen uitbuiting.

Uitdaging

Kindslavernij vindt vaak plaats bij rijke gezinnen die moeilijk toegankelijk zijn. Daarbij is het lastig om de huisslaafjes te bereiken omdat ze weinig buiten komen.

Bangladesh: onderwijs en bewustwording De impact van onze programma’s in Bangladesh is significant. De aandacht lag op het bieden van basisonderwijs, beroepsopleidingen en het bewustmaken van ouders en gemeenschappen over de risico’s van kinderarbeid. Daarnaast zijn werkgevers aangesproken op de gevaren van kinderarbeid en zijn gedragscodes uitgelegd en toegepast. Op nationaal niveau is lobby gevoerd om huisslavernij aan de lijst van gevaarlijk kinderarbeid toe te voegen.

goed nieuws

kind in beeld

KINDERARBEID

‘Ik werd gedwongen om onder de grond te werken.’ Duizenden kinderen worden blootgesteld aan grote gevaren in de goudmijnen van Tanzania, variërend van instortende mijngangen en giftige gassen tot verwondingen veroorzaakt door gereedschappen. Simon Samuel, een 17-jarige jongen, is een van hen. Op 13- jarige leeftijd stopt hij met school en gaat werken in de goudmijnen. ‘Omdat er thuis geen geld was voor school en een uniform, wilden mijn ouders dat ik stopte met school. We hadden het financieel erg moeilijk en mijn ouders moedigden me daarom aan om in de mijnen te gaan werken. Ik was heel verdrietig dat ik van school af moest en toen ik in de mijnen werkte, was ik getuige van een aantal ongevallen. Dat maakte me erg bang. In het begin moest ik stenen breken, later moest ik ondergronds, om te graven in de mijnschachten. Oudere jongens dwongen me en zeiden: ‘Vandaag is het jouw beurt om ondergronds te gaan’. Toen ik voor het eerst naar beneden moest, was er net een ongeluk gebeurd. Een mijn was ingestort en daardoor waren mensen overleden. Ik was doodsbang om naar beneden te gaan. Ik rende naar huis, maar van mijn ouders moest ik terug. Zij zeiden: ‘Je weet toch dat we geen geld hebben? Je moet teruggaan’.

In de mijn verdiende ik 1.500 Tanzaniaanse shilling (€ 0,62) per dag, dat is net genoeg voor voedsel. Het leven in de mijn is vreselijk en zeer slecht voor kinderen. Oudere jongens pakten soms ook je geld af, dat gebeurde ook bij mij. Toen ik zonder geld naar huis ging, vroegen mijn ouders waarom ik verdrietig was. Toen ik vertelde dat mijn geld was gestolen, werden ze zich ervan bewust dat werken in de mijnen niet goed voor me is en toen mocht ik stoppen. Nu doe ik een opleiding tot kleermaker. Ik had gehoord dat er een organisatie bestaat die mogelijkheden biedt voor kinderen zoals ik om een beroepsopleiding te volgen. Na overleg met mijn ouders hebben ze mij aangemeld. Nu ben ik heel gelukkig, het leven hier op de school voor beroepsonderwijs is erg goed. Na deze opleiding ga ik als kleermaker voor mijn familie zorgen: ik bouw een huis en zal een beter leven leiden.’

KINDERHANDEL EN MIGRATIE Lobby

Vluchtelingenkinderen hebben volgens het Kinderrechtenverdrag speciale beschermingsrechten. Deze kinderen lopen een verhoogd risico om slachtoffer te worden van mensenhandel en uitbuiting. Wat doen wij? In samenwerking met de Internationale Federatie van Terre des Hommes probeert Terre des Hommes de Nederlandse overheidsinzet in Brussel te beïnvloeden voor het beter waarborgen van de rechten van migranten- en vluchtelingenkinderen ‘onderweg’ met de garantie van veilige migratieroutes. We werken nauw samen met het Bureau Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Centrum Kinderhandel Mensenhandel.

VOORBEELDEN VAN IMPACT & OUTCOME India Er zijn ongeveer 15 miljoen migrantkinderen in India die niet zijn ingeschreven op scholen of met het volgen van onderwijs zijn gestopt. De redenen voor het migreren van deze Indiase kinderen naar een andere stad of ander land zijn van uiteenlopende aard. Zo vluchten kinderen uit een gewelddadige huiselijke situatie op zoek naar werk. Of volgen hun familie, waarbij de ouders als gastarbeider te werk gaan. Ook verkopen ouders hun kinderen aan handelaren in de hoop op een beter bestaan. Soms vindt kinderhandel plaats zonder dat ouders daarvan afweten. Kinderen worden ‘vrijwillig’ met handelaren meegesmokkeld, aangetrokken door mooie beloftes over werk in de steden of het buitenland. Een van de interventies die wij hebben toegepast in de steden waar de kinderen vandaan komen is het verstevigen van gemeenschappen door mechanismen op gemeenschapsniveau in te stellen voor de bescherming van kinderen, zoals kinderclubs, jeugdhuizen en comités ter bescherming van kinderen. Deze instanties zijn waakzaam met het oog op kinderhandel en onveilige migratie. 1. Bewustmakingsprogramma’s: - Wij bereiken op grote schaal kinderen via scholen om hen bewust te maken van hun recht op onderwijs, hoe zij veilig kunnen migreren en hoe mensen-en kinderhandel te voorkomen is. 2 Life skills - Deze vaardigheden worden bijgebracht via clubs en scholen, waardoor de kinderen genoeg zelfvertrouwen krijgen om real life-uitdagingen met vertrouwen tegemoet te zien. 3. Child tracking-mechanisme - Dit is om de ‘traceerbaarheid’ van kinderen te waarborgen als ze met hun ouders of alleen migreren. Samen met partner NGO’s brengen wij in kaart welke mensen in welke dorpen en regio’s werkzaam zijn. Zo identificeren wij de situatie en de patronen van mensenhandel en migratie.

Ethiopië: kinderen ‘onderweg’ onderschept en gerehabiliteerd In totaal zijn er in de Amhara regio in Ethiopië 657 kinderen gered uit een onveilige situatie waarbij ze onderweg waren naar een nieuwe woonbestemming. De kinderen reisden via de belangrijkste noord-westelijke trekroute in Amhara, die bekend staat als een gebied waar veel handelaren het op kinderen gemunt hebben voor uitbuiting. Kinderen werden gered in steden als Bahir Dar, Bure, Fogera, Nefas Mewcha, Gonder, Dabat, Metema Yohanes, Ginde Wuha, Debark, Wogera en Lay Armacho. Deze kinderen werden opgemerkt door de politie, werknemers bij busstations, mensen uit gemeenschappen en onze projectpartners. De meeste kinderen zijn onderschept bij busstations, checkpoints en straten, terwijl ze alleen of samen met andere kinderen reisden. Sommigen waren verdwaald in de stad. De kinderen zijn opgevangen in tijdelijke onderkomens en geholpen met voedsel, onderdak, kleding, medicijnen en sanitaire voorzieningen. Onderdeel van de rehabilitatie bestond uit begeleiding en het geven van advies over de gevaren van migratie. Dankzij de gezamenlijke inspanningen en de steun van verschillende stakeholders zoals onze projectpartners, de politie, Women and Children Affairs Offices en leden van de Community Care Coalitions (CCCs) zijn de kinderen met succes gereïntegreerd met hun familie of verzorgers. Ze leven nu in veiligheid en velen volgen weer onderwijs op scholen in hun dorp of stad.

Kenia: Aanpak van kinderhandel in steden Het kinderhandelprogramma in Kenia is ontworpen om handel in kinderen in en uit de sloppenwijken van Nairobi, in het bijzonder de sloppenwijken van Mukuru en Mathare, aan te pakken. We werkten samen met drie partners, elk met een specifiek aandachtspunt. Het programma bestond uit: • de identificatie van het probleem; • het daadwerkelijk redden van kinderen; • rehabilitatie en reïntegratie van kinderen die slachtoffer zijn van kinderhandel. Tegelijkertijd hebben we preventieve maatregelen ingevoerd voor kinderen die kwetsbaar zijn voor kinderhandel. De preventiestrategie bestond uit: 1. Het bewustmaken van de gevaren aan kinderen via kinderclubs in de scholen. Hier komen kinderen bij elkaar en herkennen ze het probleem als medescholieren plotseling van school verdwijnen of uit de gemeenschap. De ouders van kwetsbare kinderen betrokken we nauw bij sessies over bewustzijn en zelfredzaamheid. Ook boden wij ouders door middel van beroepsopleidingen of het leveren van een kapitaal voor het starten van een kleinschalige bedrijf, een kans op verhoging van het gezinsinkomen en daarmee een verbetering van de leefomstandigheden van het gehele gezin. 2. Lobby bij de provinciale en nationale overheidsinstanties ter bestrijding van kinderhandel via wetgeving. De insteek was om beleid te stimuleren dat een goede leefomgeving bevordert die mensen-en kinderhandel voorkomt. 3. Het versterken van de maatschappelijke organisaties om het probleem te detecteren en rapporteren, om minderjarige slachtoffers van mensenhandel op te nemen en te ondersteunen en om bewustzijn te creëren zodat kinderhandel voorkomen wordt. Als resultaat daarvan zijn in twee sloppenwijken netwerken opgericht die helpen kinderhandel te voorkomen.

Uitdaging

Hoe waarborgen wij veiligheid van contactpersonen binnen de gemeenschappen? Zij worden soms bedreigd door mensenhandelaren.

Cambodja: impactvolle participatie van kinderen op het hoogste niveau Dankzij samenwerking tussen verschillende partners is een delegatie van kinderen van United CT en Cambodia ACT aanwezig geweest bij een ministeriële bijeenkomst. Zij mochten hun visie en bedenkingen uiten. Dit was een mooi voorbeeld van impactvolle participatie van kinderen op het hoogste niveau.

Uitdaging

• Onvoldoende capaciteit en support vanuit de overheid om opvolging te geven aan prioriteiten om kinderhandel tegen te gaan. • Zwakheden in de bestuurs- en rechtsstaat - met inbegrip van corruptie - staan nog steeds de bestrijding van mensen-en kinderhandel en met name de veroordeling van mensenhandelaren in Cambodja en Laos in de weg. De aanpak van dit probleem kan niet alleen door NGO’s opgelost worden, samenwerking is cruciaal. • Het voorkomen van kinder-en mensenhandel is intensief en de aanpak bestaat uit meerdere stappen. Er is tijd nodig om het succes te bepalen. • Bewustmakingscampagnes zijn ontoereikend en worden genegeerd omdat veel mensen op zoek zijn naar een beter leven waarvan ze denken dat migratie de oplossing is.

goed nieuws

kind in beeld

KINDERHANDEL EN MIGRATIE

‘Ik geloofde in gouden bergen in Thailand.’ Lee, 17 jaar was slachtoffer van kinderhandel in Thailand. Lee ging tot de 5e klas naar de middelbare school en is toen gestopt. Haar moeder was gestorven, haar vader was vertrokken met zijn nieuwe vriendin en haar broers waren getrouwd of vertrokken naar Thailand voor werk. Om in haar eigen levensonderhoud te voorzien, werkte ze bij haar broer in de rijstvelden. ‘Ik zag veel mensen uit mijn dorp voor werk naar Thailand vertrekken. Op een dag ontmoette ik Noy, een 20-jarige vrouw, die gewerkt had in Thailand. Noy gaf mij het telefoonnummer van haar vorige werkgever. De man had interesse en ik kon aan de slag in het huishouden voor 5.000 bath per maand, inclusief kost en inwoning. Ook het transport naar Thailand zou worden betaald. Op 5 april 2011 nam ik een lokale bus naar Thailand. Bij de grens werd ik opgewacht door mr. A. Via een onofficiële grens moesten we de grens oversteken. Na 15 uur kwam ik aan bij een huis met een fabriek waarvan een dame de eigenaar was. Na een karig ontbijt moest ik meteen aan het werk: het huis poetsen, wassen, koken, 18 honden verzorgen en aansluitend werken in de fabriek. Aan het einde van de dag moest ik de fabriek ook nog schoonmaken.

De hele week moest ik, samen met nog vier andere meisjes uit Laos en Thailand, werken: van vier uur ‘s ochtends tot ‘s avonds laat. Ik kreeg nooit salaris, werd mishandeld en er werd altijd tegen me geschreeuwd. Ik werd opgesloten in het huis en mocht niet naar buiten. Ik was erg ongelukkig en de situatie was onhoudbaar. Daarom besloten ik en de andere meisjes na twee maanden te vluchten en we verstopten ons in het bos. Na drie dagen vroegen we een man ons te helpen. Hij belde de politie en die kwam ons halen. Ik ging eerst naar een opvang en na een week kon ik naar de Narisavath-opvang in Thailand. Ik bleef daar 11 maanden voor rehabilitatie, juridische hulp en een beroepsopleiding. Ik volgde een naai- en massagecursus. Intussen kreeg ik juridische hulp en is de eigenaresse van de fabriek gesommeerd 6000 bath te betalen. Daarna ging ik terug naar Laos en werd ik opgevangen door het VFI, waar ik de naaicursus heb voortgezet. Acht maanden later was ik klaar en kreeg ik mijn eigen naaimachine, materialen en wat geld om een eigen naaiatelier op te zetten in het dorp. Ik werk nu vanuit huis en zorg voor mijn zusje. Met mijn inkomen hoeven we niet meer zo hard te werken’. Lee kent inmiddels de risico’s en gevaren van werken in Thailand en de beloofde gouden bergen. Ze is nu ambassadeur en waarschuwt jongeren om hen te behoeden voor de gevaren van kinderhandel.

SEKSUELE UITBUITING VAN KINDEREN Lobby

Terre des Hommes werkt nauw samen met ECPAT, Plan Nederland, Free a Girl en Meldpunt Kinderporno aan een effectieve aanpak van seksueel misbruik en seksuele uitbuiting van kinderen. Wat doen wij? In 2016 lobbyen wij voor een uitrol van de campagne Don’t look away in bestemmingslanden van kindersekstoeristen. Omdat kinderen in bestemmingslanden niet alleen door Westerse mannen worden uitgebuit, maar (vooral) ook door de lokale bevolking, is het belangrijk dat er ook campagne in bestemmingslanden wordt gevoerd. Verder pleiten de organisaties voor een strenger toezicht op verdachten en veroordeelden van kindermisbruik via reis-, gebieden locatieverboden. Ook het intrekken of vervallen verklaren van de paspoort is een maatregel die (vaker) toegepast zou moeten worden.

Wetsvoorstel tegen webcamseks

Eind 2015 verscheen het Wetsvoorstel Computer Criminaliteit III. Een belangrijke uitkomst van deze wet is dat het voortaan mogelijk moet worden voor agenten om ‘lokpubers’ in te zetten voor het opsporen van daders die op zoek zijn naar webcamseks met kinderen. Een direct resultaat van het werk dat door Terre des Hommes in het kader van Sweetie 1.0 is uitgevoerd.

VOORBEELDEN VAN IMPACT & OUTCOME Bolivia: samenwerking op scholen en juridische stappen In Cochabamba zijn schoolhoofden van verschillende gemeenten betrokken bij het project om voorlichting te geven over seksuele uitbuiting. Het heeft meer impact als de problematiek en bewustwording via school wordt uitgelegd dan vanuit een losstaand instituut. Het programma CUBE heeft in Cochabamba met uitvoerders van het justitionele systeem afgestemd om juridische stappen in gevallen van seksueel geweld met kinderen en tieners via een vaste procedure uit te voeren. Dit is afgestemd met de Magistrates Council of Cochabamba. De raad is nu van plan om dit verder te publiceren. Ook is er een team van zes aanklagers gevormd om lopen zaken sneller af te handelen en voortgang te boeken.

Ethiopië: economische onafhankelijkheid voor de slachtoffers van seksuele uitbuiting Via het programma in Adama stad, Oromiya in Ethiopië, heeft Terre des Hommes meisjes geïdentificeerd door middel van het in kaart brengen van lokaties waar seksuele uitbuiting plaatsvond en het ‘s nachts bezoeken van deze lokaties door projectmedewerkers samen met leden van gemeenschapskinderbescherming-commissies en de politie. Tijdens deze bezoeken zijn 26 meisjes gered uit hun erbarmelijke situaties en voorzien van psychosociale ondersteuning en life skills-trainingen. Twee meisjes zijn herenigd met hun families. Tien meisjes hebben gekozen voor een creatieve beroepsopleiding. Na het behalen van hun

examens zijn ze opgenomen in het leerlingwezen om verder te werken aan hun professionele vaardigheden en kansen op werk te vergroten. Zestien meisjes hebben een kapitaal ontvangen om hun eigen bedrijf te starten. Ieder van hen is erin geslaagd om hun bedrijf succesvol te beginnen en zijn economisch onafhankelijk.

Geleerde les â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘

Maatschappelijke betrokkenheid is de sleutel tot succes voor bescherming van kinderen. Ook is het van belang om tot een blijvende en significante verandering voor het leven van kwetsbare kinderen en hun families te komen. De tijd van overheidsinstanties is schaars maar wel noodzakelijk om veranderingen in de structuur aan te brengen.

Filippijnen Terre des Hommes, de Nederlandse ambassade en de Filippijnse Mensenrechtencommissie hebben een convenant ondertekent (tripartiete samenwerking) ter bescherming van kinderen online. Daarnaast heeft Terre des Hommes een belangrijke rol gespeeld bij bij het opstellen van de PresidentiĂŤle proclamatie door ministerie van justitie op Safer Internet Day.

goed nieuws

kind in beeld

SEKSUELE UITBUITING VAN KINDEREN

‘Mijn ouders vroegen nooit hoe ik aan het geld kwam.’ Meisjes uit arme gezinnen, die als gevolg daarvan school moeten verlaten en bijna niet in hun basisbehoeften zoals kleding en persoonlijke hygiëne kunnen voorzien, nemen steeds vaker hun toevlucht tot het vinden van ‘sugar daddies’. Oudere jongens of mannen die hen wat geld of spullen geven in ruil voor regelmatige seks. Deze vorm van seks is voor veel meisjes een gebruikelijke manier om te overleven. Pendo (17 jaar) is een van de meisjes in Kwale, Kenia die op deze manier slachtoffer werd van seksuele uitbuiting. ‘Ik ben opgegroeid in Lunga Lunga, in de buurt van de grens met Tanzania, als jongste uit een gezin met acht kinderen. Mijn ouders zijn boeren. Mijn vader was altijd op zoek naar baantjes om extra geld te verdienen, maar deze banen gaven weinig zekerheid. Bovendien werd hij vaak zeer slecht betaald. Om ons allemaal te kunnen onderhouden verdiende hij te weinig. Daarom moesten drie van mijn oudere broers en zussen al vroeg stoppen met school om te gaan werken. Zo konden ze het gezinsinkomen aanvullen. Voor mijn broers en zussen die wel het basisonderwijs hadden afgemaakt, stopte het daar. Als jongste was ik verantwoordelijk voor het grootste deel van de huishoudelijke taken. Ik ging niet altijd naar school omdat er vaak geen geld was voor schoolspullen en een uniform. In 2013 heb ik mijn basisschool afgerond, maar tegen die tijd waren mijn ouders oud. Zij waren afhankelijk van mijn broers en zussen om in hun basisbehoeften te voorzien. Bovendien waren er nu ook vijf kleinkinderen waar mijn ouders voor moesten zorgen. Hoewel mijn broers en zussen hun best deden, was het inkomen zo beperkt dat ik niet naar de middelbare school kon gaan.

Ik had geen andere keus dan thuis te blijven. Mijn vrienden lachten me uit en maakten me belachelijk om mijn kleding en hygiëne. Ik wilde graag andere kleren en ik had spullen nodig zoals maandverband en zeep. Onder druk van mijn vrienden werd ik gekoppeld aan een oudere man die ik mijn vriendje noemde. In ruil voor seks gaf hij mij geld om persoonlijke bezittingen te kopen. Ik was toen 15 jaar. Meestal kreeg ik per week KES 100 tot 200 (€ 0,87 tot € 1,76) dat ik soms gebruikte om voedsel van te kopen voor onze familie; mijn ouders vroegen nooit waar het geld vandaan kwam. Ik kende de gevaren van tienerzwangerschappen en seksueel overdraagbare infecties. Mijn vrienden hadden me geadviseerd altijd een condoom te gebruiken. Ik was zo ongelukkig en voelde me waardeloos. In 2014 vond mijn zus werk voor mij als huishoudelijke hulp in de buurt van Mombasa. Ik ben toen gestopt met het bezoeken van de oudere man. Het werk was erg zwaar. Iedere dag stond ik om drie uur ‘s ochtends op om te koken, wassen, schoon te maken en kinderen te verzorgen. Hiermee verdiende ik KES 3500 (€ 30) per maand. Mijn vader kreeg informatie over een programma voor de slachtoffers van seksuele uitbuiting via de lokale ‘Commissie voor de bescherming van het kind’. Hij vroeg mijn zus mij naar huis te sturen. Begin 2015 kon ik bij het programma aansluiten en deed ik een opleiding voor kapster en visagiste. Na mijn opleiding kreeg ik tijdelijk een baan bij de salon waar ik mijn opleiding had genoten. Nu woon ik bij mijn zus en werk ik zelfstandig als mobiele kapper in Likoni. In mijn vrije tijd ben ik ambassadeur en informeer de gemeenschap over de nadelige effecten van commerciële seksuele uitbuiting. Ik verdien nu KES 300 (€ 2,63) per dag. Met het geld draag ik bij aan het onderhoud van mij en mijn zus en stuur ik elke maand wat geld naar mijn ouders. Ik heb vaardigheden geleerd die me zullen helpen om in de toekomst een fatsoenlijk inkomen te verdienen. Ik hoop dat ik in de toekomst een eigen salon heb en dan mensen uit mijn gemeenschap werk kan bieden.’

KINDERMISBRUIK Lobby kindhuwelijken en kindermishandeling

Terre des Hommes heeft in landen als Bangladesh, India, Tanzania programma’s om gemeenschappen voor te lichten over de risico’s die verbonden zijn aan kindhuwelijken. Deze preventieve programma’s om kindhuwelijken te voorkomen, worden mede mogelijk gemaakt door de Nederlandse overheid. In het Nederlandse overheidsbeleid staat de strijd tegen kindhuwelijken hoog op de agenda. Wat doen wij? Terre des Hommes volgt op het gebied van kindhuwelijken, het Kinderrechtenverdrag en de regels van het Internationaal Privaatrecht: in het buitenland gesloten huwelijken moeten worden erkend als de jongste partner 15 jaar of ouder is en het huwelijk in het land van herkomst legaal is gesloten. Een wetsvoorstel dat het mogelijk maakt om onder dwang gesloten huwelijken, nietig te verklaren, is eind vorig jaar versneld ingevoerd. De leeftijdsgrens is opgehoogd naar 18. Hierdoor ontstaat het gevaar dat de situatie voor de achtergebleven meisjes, vaak met kind, in de vluchtelingenkampen verslechterd. Ze gaan als getrouwd meisje vaak niet meer naar school en raken geïsoleerd. En ontberen de bescherming van ouders en familieleden. Seksuele uitbuiting van deze meisjes is een reëel gevaar. Terre des Hommes vindt dat de bescherming van de rechten van meisjes voorop dient te staan en dat jonge meiden, die in vluchtelingenkampen in het buitenland verblijven, in noodhulpprogramma’s extra zorg en ondersteuning verdienen. Via samenwerkingspartner CKM en via haar noodhulpprogramma’s zal Terre des Hommes zich blijven inzetten voor de rechten van kindbruiden.

VOORBEELDEN VAN IMPACT & OUTCOME Kenia: Beschermde opvang om kinderen direct te redden Het SRHR-programma in Kenia richtte zich in 2015 op het bieden van beschermde opvang om kinderen te redden van misbruik, onveilige en soms zelfs levensbedreigende situaties. Het opvangcentrum in Nairobi herbergt een groot aantal slachtoffers van kindermisbruik. Zij zijn het slachtoffer van verwaarlozing, huiselijk en seksueel geweld, kinderhandel en de ergste vormen van kinderarbeid. Deze slachtoffers worden gerehabiliteerd door middel van psychosociale ondersteuning met inbegrip van counseling, medische zorg en onderwijs. Daarnaast kijkt het personeel van de opvang naar duurzame oplossingen op langere termijn voor elk individueel kind, geval per geval. Naast het leveren van beschermende opvang wordt ook gewerkt aan bescherming van de kinderen in de gemeenschap, het verstrekken van rechtsbijstand en vertegenwoordiging van kinderen in de rechtbank.

Oeganda: capaciteitsopbouw van Child Care instellingen om de zorg in kindertehuizen te verbeteren In Oeganda heeft Terre des Hommes met vier partnerorganisaties gewerkt aan het programma Strong beginnings: a family for all. Dit programma is gericht op het promoten van gezinszorg voor kinderen die nu in kindertehuizen wonen. Naar schatting zijn in Oeganda meer dan 50.000 kinderen ondergebracht in kindertehuizen. Met 16 kindertehuizen en 2 overheidsinstellingen is gewerkt aan het opstellen van een programma met operationele richtlijnen om de zorg te verbeteren in lijn met de Approved Homes-regels van de overheid. Meer dan 50 andere instellingen hebben belangstelling getoond voor het verwerven van vaardigheden om hun zorgpraktijken te verbeteren.

Uitdaging en geleerde les

Sommige kindertehuizen kiezen ervoor om buiten de legale regels kinderen op te vangen en dus niet te voldoen aan overheidsrichtlijnen. Er is onvoldoende capaciteit binnen de overheid om juiste naleving te controleren. Opvang van de kinderen in gezinnen bij de ouders ofwel bij familieleden is nog effectiever dan het verbeteren van de zorgpraktijken in kindertehuizen.

Tanzania: terugtrekking uit en bescherming tegen kindhuwelijken Tanzania heeft een van de hoogste percentages kindhuwelijken ter wereld: bijna twee op de vijf meisjes zijn vĂłĂłr hun achttiende jaar getrouwd. De Shinyanga regio staat bovenaan de lijst. Dankzij de interventie van Terre des Hommes is het aantal kindhuwelijken in 40 dorpen van Shinyanga verlaagd. In totaal zijn 405 kindbruiden gered uit een huwelijk en van 315 meisjes hebben wij uithuwelijking weten te voorkomen. Ongeveer een derde van hen ( 225 meisjes ) keerde terug naar hun families. Via de oprichting van comitĂŠs om meisjes te beschermen tegen kindhuwelijken hebben wij de leden van de gemeenschap actief betrokken bij de bescherming van kinderen. Uitdaging Het fenomeen kindhuwelijk is diep geworteld in de tradities van Tanzania. Volwassenen vrezen voor hun positie in de gemeenschap en zijn bang voor mogelijke conflicten met anderen binnen de gemeenschap als ze aangifte doen. En dat is jammer want aangifte door voormalige slachtoffers van kindhuwelijken werkt zeer effectief. Via o.a. jeugdclubs worden kinderen aangemoedigd om gevallen te rapporteren.

goed nieuws

kind in beeld

KINDERMISBRUIK

‘Ik heb veel meer zelfvertrouwen en ben gelukkig met mijn werk en opleiding.’ Carla Tolay is 15 jaar oud. Zij woonde bij haar oma in Monte Sur samen met haar oudere broer en een oom met zijn gezin. Haar moeder woonde met haar stiefvader en vijf jongere broers en zussen ergens anders in Monte Sur. Haar oma verkocht maïs op de markt. Als er wat over was vroeg ze Carla het naar haar moeder te brengen. Ze waren erg arm en hadden niet altijd te eten. Haar moeder was wasvrouw en haar stiefvader werkte niet en was alcoholist. Als er geld was, ging het op aan drank. ‘Ik ging een paar jaar naar school. Daarna stopte ik en hielp ik mijn oma met het koken van de maïs. Op een dag moest ik naar het huis van mijn moeder om maïs te brengen. Ze was er niet, mijn oom Tony wel. Hij misbruikte me seksueel en verbood me ook maar iets te zeggen. De dame van de sociale hulpverlening die ons vaak bezocht, heb ik het verhaal toch verteld. Dankzij haar kwam ik op 10 april 2014 bij de Vida Digna shelter’.

Toen ik hier voor het eerst kwam, wilde ik niet blijven. Ik huilde veel en ik vond het moeilijk om hier te zijn. Nu ben in gewend en heb ik vrienden met wie ik naar school ga. Mijn oom is veroordeeld tot 17 jaar gevangenisstraf. Hier hebben ze me geholpen lastige zaken te overwinnen: ik heb meer zelfvertrouwen als ik spreek. Ik kan lezen en ik weet dat het belangrijk is mezelf goed te verzorgen. Ik volg een beroepsopleiding en ik werk in een fabriek. Ik ben nu gelukkig, omdat ik naar school ga en vrienden heb.’

b. 100% implementatie way of working en programmaontwerp volgens Theory of Change

De Theory of Change staat inmiddels ten grondslag aan al onze programma’s die in 2015 zijn opgesteld.

c. Per regio een meerjarenprogramma per thema

Per thema is er voor de regio’s een meerjarenprogramma opgesteld en gedeeld.

d. Reductie van locale projectpartners van 200 naar 100

Het idee achter de reductie van het aantal projectpartners was dat Terre des Hommes via haar programma-aanpak meer werkt met grote partners die de kleinere organisaties onder haar hoede nemen. Dit is voor Terre des Hommes beter beheersbaar. De transitie naar de programma-aanpak is in 2015 in volle gang gezet maar nog niet afgerond. De doelstelling om het aantal partners van vorig jaar te reduceren met 50% is niet bereikt. In 2015 werkten we met 211 partners. Het niet halen van de doelstelling heeft ook te maken met het MFSII-programma waarbij voor de uitvoering van het Child and Development-programma nieuwe partners gezocht zijn. Ook in Zuid Amerika is de overgang van een projectmatige aanpak naar een programmaaanpak niet doorgevoerd waardoor het aantal projectpartners gelijk is gebleven. In 2016 is de reductie al zichtbaar.

e. Bieden van noodhulp aan kinderen

In 2014 waren de noodhulpactiviteiten van Terre des Hommes sterk gegroeid. Deze trend zette zich door in 2015. De ebola-epidemie in West-Afrika was in het eerste semester nog in volle gang. Er waren overstromingen in India en Myanmar en er was een enorme aardbeving in Nepal. Het oorlogsgeweld in het Midden-Oosten ging onverminderd door, met grote gevolgen voor miljoenen mensen in Syrië, Irak, Libanon en Jordanië. Dit geweld veroorzaakte vervolgens ook voor Europa de grootste vluchtelingencrisis sinds de Tweede Wereldoorlog. In 2015 heeft Terre des Hommes noodhulpprojecten voortgezet, opgezet of ondersteund in 15 landen: Jordanië, Filippijnen, Griekenland, Guinée, India, Indonesië, Italië, Irak, Libanon, Malta, Myanmar, Nepal, Syrië, Tanzania en Zuid-Soedan. Een deel van de financiering voor deze projecten kwam uit eigen fondsenwerving. Daarnaast waren de fondsen van de Samenwerkende Hulporganisaties (SHO/Giro555) en van het ministerie van Buitenlandse Zaken cruciaal hiervoor. Een overzicht van onze inspanningen in 2015:

Giro555 en Dutch Relief Alliance

De Samenwerkende Hulporganisaties (SHO), beter bekend als Giro555, voeren bij rampen gezamenlijk actie om geld in te zamelen voor noodhulp. Terre des Hommes is ook lid van de SHO en ontving geld voor projecten in de Filipijnen (superorkaan Haiyan), Guinée (de ebola-epidemie) en Nepal (de aardbeving), waarvan de projecten in 2015 nog door liepen, of van start gingen. De Dutch Relief Alliance (DRA) is een samenwerkingsverband van twaalf Nederlandse noodhulporganisaties en het ministerie van Buitenlandse Zaken, met als doel om sneller en efficiënter noodhulp te kunnen bieden bij humanitaire crises. Hiervoor heeft het ministerie 120 miljoen euro beschikbaar gesteld over een periode van drie jaar (2015-2017). De DRA bestaat uit CARE Nederland, Cordaid, Dorcas, ICCO en Kerk in Actie, OXFAM NOVIB, Save the Children, Terre des Hommes, Stichting Vluchteling, War Child, World Vision en ZOA. In de loop van 2015 sloot ook Tear aan. In 2015 zijn gezamenlijke hulpprogramma’s (joint responses) uitgevoerd of gestart. Terre des Hommes was betrokken bij de joint responses in Irak, Guinée, Syrië/ Jordanië, Nepal en de Oekraïne (start in 2016).

Voorbeelden van noodhulpprogramma’s Guinée: de Ebola-epidemie bestrijden Duizenden mensen overleden in Guinée aan de uiterst besmettelijke ziekte ebola, tijdens de epidemie die de gehele regio ontwrichtte. Met de uitbraak van ebola in 2014 is Terre des Hommes in actie gekomen om de verspreiding van de ziekte in te dammen en getroffen kinderen en hun families te ondersteunen. Het vervolg van dit project in 2015 werd mogelijk gemaakt met geld van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, Giro555 en Terre des Hommes zelf. Dit is in geld het grootste noodhulpproject van Terre des Hommes geweest in 2015. Inmiddels is de ebola-epidemie onder controle, niet alleen in Guinée, maar ook in Sierra Leone en Liberia.

Welke noodhulp hebben wij geboden? • 862 gezondheidswerkers zijn getraind in het beschermen tegen en het voorkomen en onder controle houden van infecties; • 33 medische centra ontvingen beschermende kleding, schoonmaakpakketten en ontsmettingsmiddelen, handwasstations voor bezoekers en personeel, in combinatie met hygiënevoorlichting en training, waarmee 2512 gezondheidswerkers werden bereikt; • 22 medische centra zijn aangesloten op het publieke waterleidingnet en voorzien van sanitaire voorzieningen; • 2500 hygiënepakketten werden uitgedeeld waarmee 20.279 personen bereikt zijn; • 300 kinderen en hun gezinnen, die slachtoffer waren van ebola, hebben financiële steun gekregen; 118 van deze gezinnen ontvingen extra begeleiding (psychosociale zorg); • 15 kwetsbare kinderen hebben medische zorg (consulten en geneesmiddelen) ontvangen;

• 100 extra-kwetsbare kinderen hebben schoolpakketten ontvangen; • In 51 gemeenschappen zijn 51 veilige ruimtes ingericht waar gedurende zes maanden, twee keer per week, psychosociale workshops georganiseerd zijn. Meer dan 5.000 kinderen hebben regelmatig van deze workshops gebruik gemaakt; • Er zijn 51 groepssessies georganiseerd voor de ouders van kinderen met door Ebola veroorzaakte psychologische problemen; • Er zijn 230 medewerkers geworven en getraind in het geven van psychosociale workshops.

Noord-Irak: opvang van vluchtelingen uit Syrië en Irak Terre des Hommes is in Noord-Irak werkzaam in verschillende vluchtelingenkampen, maar ook onder de veel grotere groep vluchtelingen die buiten deze kampen woont, verspreid over dorpen en steden. Het werk betreft met name de opvang en ondersteuning van gevluchte kinderen en hun families. Sommige families, bijvoorbeeld één-ouder gezinnen met veel jonge kinderen, krijgen financiële ondersteuning van Terre des Hommes.

Terre des Hommes probeert voor deze teams zoveel mogelijk mensen te werven en te trainen onder de vluchtelingen zelf. Immers, onder hen zijn ook maatschappelijk werkers, verpleegkundigen, jeugdwerkers, enzovoort. Zij spreken de taal en kennen de cultuur en zo hebben zij een baan en inkomen om hun gezin te onderhouden. Een innovatie vormt de inzet van mobiele teams. Veruit de meeste vluchtelingen leven verspreid over steden en dorpen. Om ook hen te bereiken, is Terre des Hommes met mobiele teams gestart die hen op gezette tijden op locatie opzoeken om de genoemde hulp te bieden.

Welke noodhulp hebben wij geboden? • 1.488 kinderen maakten in totaal gebruik van de child friendly spaces, waar ze deelnamen aan sport en spel, therapeutische activiteiten en voorlichtingsactiviteiten en waar ze terecht konden voor verder gaande psychosociale hulp; • 19 lokale kinderbeschermingcomité’s werden opgericht; • 166 juridische consulten werden verzorgd door de juridisch medewerker; • Bieden van hygiënekits; • Geven van voorlichting over hygiëne en veiligheid: dit is letterlijk van levensbelang.

Nepal Op 25 april 2015 vond er een zware aardbeving plaats in Nepal. Samen met onze Nepalese partners konden onze lokale teams binnen enkele dagen noodhulp verlenen in de gemeenschappen waar we al werkzaam waren voor de aardbeving. De fondsen voor dit project kwamen van het Ministerie van Buitenlandse Zaken en van de SHO/Giro555.

Door de moeilijke omstandigheden in Nepal duren veel werkzaamheden langer dan verwacht, waardoor dit project ook in 2016 doorloopt.

Welke noodhulp hebben wij geboden? • Uitdelen van voedselpakketten, water, dekens, huishoudkits, kleding en hygiënepakketten; • Uitdelen van materiaal voor noodhuisvesting (zoals tentdoeken) aan 718 families en materiaal voor de herbouw van woningen; • Herstel of nieuwbouw van 17 medische posten, inclusief meubilair en medische apparatuur en aanleg watervoorziening; • Herstel of nieuwbouw van vier scholen; • Opzetten van Child friendly Spaces waar 500 kinderen gebruik van maken en het trainen van de medewerkers; • Opzetten van lokale kinderbeschermingscomité’s; • Voorlichting over aardbevingen en om te gaan met de risico’s.

Filippijnen: de nasleep van de Haiyan en Hagupit typhoons In de Filippijnen werkte Terre des Hommes, samen met Terre des Hommes Lausanne, in 2015 aan de afronding van de wederopbouwwerkzaamheden die nodig waren na de verwoestingen aangericht door orkaan Haiyan van november 2013, en orkaan Hagupit die in november 2014 over precies hetzelfde gebied trok. De projecten werden in de loop van 2015 afgerond. Deze projecten werden mogelijk gemaakt door de financiering van Giro555 en met eigen geld.

Welke noodhulp hebben wij geboden? • Bouw van een kleuterschool; • Stormbestendig maken van 634 huizen, inclusief distributie van het materiaal en vaktraining loodgieters en timmerlieden; • Distributie water- en hygiënekits aan 900 families; • Herstel of nieuwbouw watervoorziening in drie wijken (barangays); • Aanleg latrines; • Voorlichting over kinderbescherming, tegen kinderhandel en tegen kinderuitbuiting voor families en training voor leerkrachten en medewerkers kinderbescherming.

Europa: De vluchtelingencrisis in het Mediterrane gebied Op de vlucht voor voortdurend oorlogsgeweld, bijvoorbeeld in het Midden-Oosten, of voor repressieve regimes, zoals in Eritrea, vluchten jaarlijks tienduizenden mensen richting Europa. In 2015 lopen deze aantallen op tot honderdduizenden. Op overvolle bootjes wagen zij de gevaarlijke overtocht over de Middellandse Zee. Onder hen bevinden zich veel kinderen, inclusief kinderen zonder ouders of begeleiders. In 2015 zette Terre des Hommes de opvang van deze kinderen in Zuid-Italië voort, een project dat al sinds 2012 loopt onder de naam Faro (vuurtoren, in het Italiaans). Zusterorganisatie Terre des Hommes Italië voert dit project uit. Bovendien breidde Terre des Hommes de steun voor de opvang van minderjarige vluchtelingen uit, door partnerorganisaties in Malta, Cyprus en Griekenland financieel te steunen.

Welke noodhulp hebben wij geboden? • Psychologische en psychosociale ondersteuning aan 2.441 minderjarigen in opvangkampen voor bootvluchtelingen, in Zuid-Italië (Sicilië); • Training van vluchtelingenwerkers op Cyprus en Malta; • Psychosociale ondersteuning van minderjarige vluchtelingen op doortocht door Noord-Griekenland met behulp van een mobiele unit.

goed nieuws

kind in beeld

NOODHULP

‘Ik weet niet of ik de verloren jaren nog in kan halen.’ Ayat al-Jomaa is een Syrisch meisje van veertien jaar, dat in 2011 met haar vader, moeder, zus en vier broers uit de stad Idlib naar het stadje Beit ed-Dine in Libanon is gevlucht. Ze bezoekt twee keer per week de child friendly space van Terre des Hommes. Vluchten ‘Ons dorp is gebombardeerd, heel veel huizen zijn vernietigd. Eerst vluchtten we van dorp naar dorp, in de buurt van Idlib. Toen besloot papa dat we naar Libanon moesten, tot het weer rustig zou worden. We zaten met zestien familieleden in een busje. De reis duurde anderhalve dag en bij de grens moesten we nog anderhalve dag wachten.’ Kippenhok ‘We zijn hier nu al drie jaar, want het is niet beter geworden in Syrië. Ook in Libanon zijn we al vaak verhuisd. Vorige week nog en steeds moet ik huilen. Ik vind dit huis niet leuk, het lijkt wel een kippenhok: we wonen met z’n achten in twee kamers. Mijn vader wil weer verhuizen, maar mijn moeder wil hier blijven want het is hier rustig en veilig. Ik wil ook niet weg, want ik heb nu veel vrienden, Syrische en Libanese.’

School ‘Ik ben al vier jaar niet naar een normale school gegaan. Ik wil heel graag naar school, want dat is het belangrijkste wat er is! Maar het is te duur. Papa heeft soms werk, op een boerderij, maar mama niet. Ook mijn zus en broers gaan niet naar school. Ik weet niet of ik ooit kan studeren, of ik de verloren jaren nog in kan halen.’ Leren ‘Ik kom op maandag en woensdag naar het centrum. Ik kom hier heel graag, de leraren zijn heel aardig, veel aardiger dan in Syrië! Ze houden in de gaten of we wel onthouden wat ze ons leren. We leren van alles, bijvoorbeeld over hygiëne, gezondheid en voeding. Er zijn ook activiteiten zoals tekenen en muziek maken. Vrijdag was er een clown en een toneelstuk, dat was erg leuk. We hebben allemaal veel gelachen. Het leukste was om te zien hoeveel plezier de kleintjes hadden.’ De toekomst ‘Niemand weet wat er gaat gebeuren. Ik mis ons leven in Syrië, het was er fijn. We hadden een mooi huis, een tuin, we deden leuke dingen en ik ging naar school. Tot we moesten vluchten. Het liefst wil mijn familie terug naar huis. Ook al is het verwoest. We bouwen het weer op, want we hebben er veel herinneringen.’

Doelstelling 2 Ontwikkelen en implementeren nieuwe businesssystemen en kennismanagement om impact en succes te meten

a. vaststellen key performance indicators per programma

Er zijn algemene key performance indicators opgesteld om de efficiëntie en effectiviteit van de programma’s in kaart te brengen. Daarnaast is de Theory of Change vertaald in een kwalitatief resultaatkader gebaseerd op de Outcome Mapping methodologie. Deze wordt gebruikt voor de jaarlijkse monitoring van outcome en de voortgang op de Theory of Change. Ook is er een output resultatenoverzicht bestaande uit een selectie van SMART outputindicatoren opgesteld, waarop alle programma’s, elk kwartaal, gemonitord worden.

Doelstelling 3 Nauwe samenwerking met andere organisaties en versterken expertrol

a. Actieve participatie in de campagnes van de TDHIF

Azië en Afrika participeren volledig in een van de internationale programma’s van TDHIF, Children on the Move en Children Win. De laatste campagne richt zich voornamelijk op lobby activiteiten en wordt ook door het hoofdkantoor uitgedragen. We zijn recentelijk in Rio de Janeiro geweest om de impact van de Olympische spelen op kinderen in kaart te brengen in beeld en woord. b. Per thema een internationale conferentie/presentatie bijwonen, een policy paper en onderzoek uitbrengen t.b.v. new business development In 2015 is er voor de vier thema’s een policy paper opgesteld. Ook hebben we voor de verschillende thema’s nationaal en internationaal of in samenwerking met zusterorganisaties onderzoeken uitgevoerd. Daarnaast zijn er voor een groot aantal programma’s in de verschillende regio’s evaluaties uitgevoerd. Doordat de Technical Expertise Units in 2015 nog niet volledig bemand waren, is onze zichtbaarheid op conferenties niet conform de doelstelling uitgevoerd.

Onderzoeken 2015 Kinderhandel 1. Een toekomst in Hongarije: een eerste verkennende rapportage over de (on)mogelijkheden bij terugkeer en re-integratie van Hongaarse slachtoffers van mensenhandel. 2. Situation of Children On the Move in five townships in Yangon, Myanmar (as part of the Destination Unknown Campaign) 3. Research study on child trafficking in Nairobi’s informal settlements, Kenya 4. Study on understanding the implementation of government orders and welfare schemes for victims of trafficking in Andhra Pradesh, India

Kinderarbeid 1. Migrant Child Labour in the Thai shrimp industry - Child Labour Report 2015 (as part of the TdH International Federation)

Seksuele uitbuiting van kinderen 1. Reducing Harm - A training manual for building skills in service providers working with child victims of sexual abuse, India 2. Compendium resource book for Judicial Officers & Public Prosecutors on Combating trafficking of women and children for commercial sexual exploitation, India 3. Research on Commercial Sexual Exploitation of Children (CSEC) in Kwale County, Kenya

Kindermisbruik 1. Situational analysis of child vulnerability and its linkage to the foreign direct investment in Mtwara region, Tanzania 2. Rapid assessment and mapping of the child protection systems in Turkana for systems strengthening, Kenya Naast de onderzoeken zijn de volgende evaluaties uitgevoerd die de nodige leerpunten hebben opgeleverd: • Learning evaluation Child & Development alliance • Community education evaluation, Cambodja and Philippines • Impact Evaluation/Best Practices of Child Protection in Emergencies in Samar, Cebu, Bohol, and Zamboanga • Evaluate to what extend education (including early learning) is an effective prevention strategy of child exploitation (including child labour and early marriages), India • Learning agenda: investigate to what extend CBR is an effective strategy for rehabilitation of children with disabilities, Kenya • Evaluation legal aid programme, Tanzania • Evaluation Health programme Mara, Tanzania • Learning agenda: Community Based Rehabilitation best practices/lessons learned, Uganda

c. Participatie in nieuwe allianties met collega NGO’s en succesvolle afronding MFSII

Girls Advocacy Alliance De Girls Advocacy Alliance , een strategisch partnerschap van Terre des Hommes met het ministerie van Buitenlandse Zaken, Plan Nederland en Defence for Children- Ecpat, is gestart op 1 januari 2016. In de aanloop hierop heeft de alliantie in 2015 de fundamenten voor de samenwerking gecreëerd. Het gezamenlijke programma is uitgewerkt, de besluitvorming structuur heeft vorm gekregen en de wijze van samenwerken is uitgekristalliseerd. Het uitgewerkte programma is goedgekeurd door Buitenlandse Zaken in oktober 2015. In januari 2016 is de inceptiefase gestart.

Down to Zero alliantie In 2015 heeft zich een nieuwe alliantie gevormd om seksuele uitbuiting van kinderen tegen te gaan. De alliantie bestaat uit vijf partners te weten: • Terre des Hommes (penvoerder) • Plan Nederland • Defence for Children-Ecpat • Free a Girl • ICCO Een gezamenlijk programma is ontwikkeld en ter financiering voorgelegd aan Buitenlandse Zaken. Dit is goedgekeurd in december 2015 en in januari 2016 is de alliantie formeel van start gegaan.

Don’t look away Om seksuele uitbuiting van minderjarigen op vakantiebestemmingen tegen te gaan werken Terre des Hommes, reisbranche organisatie ANVR, Defence for Childrne-ECPAT, PLan Nederland, Free a girl, De koninklijke Marechaussee, het ministerie van Veiligheid en Justitie en TUI Benelux al een aantal jaar samen. Minister Van der Steur van Veiligheid en Justitie lanceerde op 26 maart 2015 de nieuwe bewustwordingscampagne op luchthaven Schiphol.

MFS-II Kind en Ontwikkeling alliantie De MFS-II Kind en Ontwikkeling alliantie heeft in 2015 het laatste jaar van implementatie (2011-2015) met succes volbracht. De alliantiepartners Stichting, Kinderpostzegels, Stichting Liliane fonds en Terre des Hommes hebben gezamenlijk de geplande resultaten op output- en outcome-niveau ruimschoots behaald. De alliantie kijkt terug op een succesvolle samenwerking en zullen elkaar zeker in de toekomst blijven opzoeken. De afronding van het MFS-II programma en de eindpresentatie heeft 17 maart 2016 plaatsgevonden.

Bekijk het volledige MFS II filmpje op Youtube

fact

659.619

kinderen hebben dankzij dit programma steun ontvangen

Geleerde lessen programma’s 2015 Grootschalige impactvolle programmaontwikkeling o.b.v. onze vijf thema’s 1. Het werken in programma’s en het linken van partners werkzaam in het zelfde thematische werkveld, geeft gelegenheid tot een waardevolle uitwisseling van effectieve strategieën en methoden. 2. Om werkelijk inzicht te krijgen in de outcome en impact van Terre des Hommes’ programma’s is een geleerde les dat het tellen van aantallen kinderen niet voldoende is. Om werkelijk iets te zeggen over het effect van de hulp op het leven van de kinderen is meer kwalitatieve informatie nodig. Hier is het nieuwe monitoringsysteem van Terre des Hommes op ingericht. 3. De reductie van het aantal partners geeft meer ruimte voor kwalitatieve verdieping en kennisopbouw.

Ontwikkelen en implementeren nieuwe businesssystemen en kennismanagement om impact en succes te meten 1. Zo SMART mogelijk geformuleerde KPI’s zijn het meest bruikbaar voor management en sturing

Nauwe samenwerking met andere organisaties en versterken expertrol 1. Kennis opbouwen vereist een investering van menskracht en financiële middelen. 2. Het is een proces van lange adem 3. Het werken in samenwerking met andere organisaties levert minder efficiëntie maar meer effectiviteit. Processen gaan langzamer omdat meer partijen mee beslissen over stappen in het proces, maar de combinatie van verschillende kennis en ervaring is wel verrijkend.

Doelstelling 4 Inspirerende en innovatieve fondsenwerving en communicatieprogramma’s

a. Verbeteren resultaatgerichte communicatie (kindverhalen, publicaties)

Zowel in het Terre Magazine als online is het aantal case stories zichtbaar verhoogd, het kind krijgt eens steeds centralere rol in onze communicatie. Het nieuwe format voor het magazine geeft ruimte om impact van ons werk te tonen. Ook op de nieuwe website is een apart hoofdstuk gewijd om de impact van ons werk te visualiseren. Via diverse social media kanalen worden de verhalen ook veelvuldig gedeeld en bekeken.

b. Verbeteren bekendheid activiteiten Terre des Hommes

De geholpen naamsbekendheid van Terre des Hommes is al jaren hoog. Ook dit jaar is de doelstelling bereikt.

DOELSTELLING 2015:

RESULTAAT 2015:

DOELSTELLING 2014:

RESULTAAT 2014:

84% → 85% 80% → 86%

Het blijft lastig om de inhoud van het werk van Terre des Hommes bij het grote publiek vastomlijnd te krijgen. De nieuwe programma-aanpak kan hierbij helpen.

Communicatiecampagnes Corporate communicatiecampagnes en -activiteiten en evenementen hebben bijgedragen aan dit resultaat:

Foto-expo ‘13 in een dozijn’ De foto-expositie ‘13 in een dozijn’ is onderdeel van het project WATCH en behandelt seksuele uitbuiting van kinderen. De expositie reisde na de opening in de Beurs van Berlage naar het WTC in Amsterdam, stadskantoor Eindhoven, stadhuis in Den Haag, Politieacademie Apeldoorn, stadskantoor Leeuwarden en raadhuis Hoofddorp, wat enorm veel vrije publiciteit in lokale en regionale media leidde. Sponsor van het project is de Nationale Postcode Loterij.

Highlights media-aandacht • Fotograaf Maarten Corbijn werd geïnterviewd in het radio 1 programma ‘Met het oog op morgen’ en voor Amsterdam FM; • Het Parool, de Telegraaf, het Noord-Hollands Dagblad, het Reformatorisch Dagblad, Nederlands Dagblad, Elsevier en meer dan tien regionale dagbladen zoals de Stentor en Tubantia besteedden in print met redactionele aandacht of online aandacht aan de opening van de fototentoonstelling. Tijdens deze reis heeft fotografe Alex Koeleman een portretserie ‘shelter’ gemaakt van meisjes uit Terre des Hommes’ projecten. Ze wint hiermee de tweede prijs in de categorie ‘Portret’ van de Zilveren Camera.

Happinez festival Terre des Hommes was dit jaar aanwezig op het Happinez Festival om sieraden in te zamelen die vervolgens in de winkels verkocht konden worden. Resultaat • ruim 8.000 bezoekers bereikt gedurende de drie dagen; • Zes dozen vol sieraden en accessoires, waarde nader te bepalen.

c. Impact van campagnes vergroten en nieuwe fondsenwerving aantrekken

Door gebruik te maken van fondsenwervende en bewustwordingscampagnes met innovatieve technieken is Terre des Hommes regelmatig in het nieuws geweest. De directe impact op fondsenwerving kan beter.

Ervaar het leven van huisslaafje Amani (tdh.nl/vr) De Terre des Hommes Virtual Reality-experience laat mensen kennis maken met Amani, een 12-jarig meisje dat als huisslaafje wordt uitgebuit door een Keniaans middenklasse gezin. Door gebruik te maken van niet eerder vertoonde virtual reality-techniek wordt het dagelijks leven van Amani invoelbaar gemaakt. Kijkers stonden namelijk ineens midden in de huiskamer van het Keniaans gezin. De combinatie met de 3D en een 360°-beeld maken het alledaagse leven in isolatie en gevangenschap, de intimidatie en het misbruik beter invoelbaar dan ooit. Aangezien we hier ene wereld primeur hadden heeft het veel nationale en internationale pers aandacht opgeleverd. • De film is in première gegaan tijdens het bevrijdingsfestival in Den Haag. Uiteindelijke zijn er tijdens dit evenement 39 nieuwe structurele gevers geworven. Onze ambassadeurs de 3JS gaven daar een wervelend optreden en ondersteunde de campagne; • De VR Experience is ook ingezet op andere evenementen rondom winkels en op een kleinschalig filmfestival; • We hebben o.a. aandacht gekregen op Nu.nl. Telegraaf, AD, Adformatie, Nieuws.nl, Omroep West, Volkskrant Reformatorisch Dagblad.

Goudmijnen (tdh.nl/musa) Online campagne In November hebben we de online campagne ‘Kinderarbeid in goudmijnen in Tanzania’uitgevoerd. Centraal staat hierbij het verhaal van het jongetje Musa die dagelijks te maken heeft met loodzware arbeidsomstandigheden. Resultaat

1.652.633 banner impressies

148

33.991

website bezoekers

online donaties

• Creatieve PR stunt met streetart collectief Kamp Seedorf, waarbij middels straatposters aandacht om de campagne werd gevraagd. Het leverde helaas minder free publicity op dan vooraf gehoopt. • Twaalf bedrijfsleiders hebben met Terre des Hommes de Kilimanjaro - de hoogste berg van Afrika beklommen en hiermee een sponsorbedrag opgehaald om kinderen als Musa te redden uit de goudmijnen.

NIEUWE DONATEURS: DOELSTELLING: 6.100

DONATEURS

→

RESULTAAT 7.300

DONATEURS VIA DOOR TO DOOR WERVING: DOELSTELLING: 6.000

→

REACTIVEREN DONATEURS: DOELSTELLING 500

→

OMZET PARTICULIEREN DOELSTELLING : 8.550.000 → RESULTAAT 9.504.558

RESULTAAT 5.830 RESULTAAT 411 NIEUWE DONATEURS, 730 OPGEWAARDEERDE DONATEURS

OMZET BEDRIJVEN DOELSTELLING : 2.900.000 → RESULTAAT: 1.096.590

d. Gesegmenteerde aanpak fondsenwerving en toegewijde aandacht voor bestaande donateurs door gebruik te maken van nieuw CRM systeem Dit jaar hebben we, naast het werven van nieuwe donateurs, onze focus gelegd op de bestaande donateurs of donateurs die recent hadden opgezegd. Konden wij hen enthousiasmeren om ons opnieuw of intensiever te steunen? Deze actie heeft geleid tot zeer positieve resultaten: • Terug-win Telemarketing-actie: 5.126 oude donateurs benaderd en 411 personen zijn opnieuw donateur geworden. De doelstelling was 500 donateurs. • Opwaardeer telemarketingsactie: 5.000 vaste donateurs gebeld met de vraag of zij hun vaste bijdrage wilden verhogen. 730 personen hebben hieraan gehoor gegeven met een gemiddelde van € 37,50 per jaar. De doelstelling was € 24.000,-, dit is ruimschoots behaald (€27.000). Om nieuwe donateurs te werven, blijft Terre des Hommes gebruik maken van het zogenaamde ‘door to door’-sponsorwerving. Onze doelstelling hierbij was om 6.000 nieuwe sponsoren aan ons te binden. Het resultaat (5.830) kwam dicht in de buurt bij ons doel. Terre des Hommes heeft veel energie gestoken in het opleiden en informeren van haar wervers via verschillende trainingssessies door het land en op kantoor.

e. Professionalisering en optimalisering Terre des Hommes winkels

45 WINKELS IN NEDERLAND

1.848

MEDEWERKERS ACTIEF IN DE WINKELS

€1.298.287 NETTO RESULTAAT WINKELS

In 2015 hebben wij geïnvesteerd in het doorvoeren van een professionaliseringsslag bij de huidige winkels. Veranderingen als: restyling, pinautomaten, doorvoeren nieuwe huisstijl en upgrade assortiment hebben wij in gang gezet. Daarnaast hebben wij een aantal initiatieven ontplooid met professionele partners om de impact en het effect van de winkels te vergroten. Ook zijn er diverse samenwerkingsverbanden geïnitieerd. Rabo Tehuis Doos helpt bij het opruimen van je huis Rabobank klanten die een hypotheekgesprek voeren, ontvangen een tehuisdoos. Deze kan men vullen met mooie spullen en naar de Terre des Hommes-winkel brengen en of bij de lokale Rabobank afleveren. In 2015 zijn er in totaal 350 tehuisdozen ingeleverd met een gemiddelde verkoopwaarde van € 65,-.

Dille en Kamille schenkt goederen die niet meer in de winkels verkocht worden. De winkels van Terre des Hommes ontvangen structureel goederen van Dille en Kamille. Dit zijn spullen die om uiteenlopende reden dan ook niet meer in de winkels worden verkocht: uit de collectie, buiten het seizoen of een lichte beschadiging.

La Ligna schenkt kleding voor verkoop in de Terre des Hommes-winkels De winkels van Terre des Hommes ontvangen structureel kleding van La Ligna die niet meer in de winkels wordt verkocht.

Valk software helpt bij automatisering van de winkels Valk Software gaat de Terre des Hommes-winkels gratis voorzien van innovatieve kassasystemen. Het eerste systeem is eind 2015 geplaatst, in 2016 volgen de andere winkels.

Geleerde lessen communicatie 2015

• Online als opzichzelfstaand kanaal blijft heel moeilijk als fondsenwervend kanaal. • Betere aansturing van verschillende door to door bureaus werpt zijn vruchten af. De resultaten zijn verbeterd • Via off-topic onderwerpen hebben we vaak en met succes de media bereikt, het haakje gebruikten we vervolgens om onze boodschap onder de aandacht te brengen. • Impactvolle projecten, goed onderbouwd als Sweetie , vasthoudendheid leveren resultaat en zetten Terre des Hommes neer als expert op het gebied van seksuele uitbuiting van kinderen

Doelstelling 5 Neerzetten van een inspirerende moderne organisatie met aandacht voor individuele kwaliteiten van de medewerkers a. Het invoeren van een matrix-organisatiestructuur met de kernprocessen als basis; De matrixstructuur, met als doel samenwerking en informatiedeling, hebben wij in 2015 geïmplementeerd. Het voordeel van deze structuur is dat medewerkers dankzij automatisering, ongeacht waar ze zijn gestationeerd, een duidelijke rol hebben in een kernproces. Op basis van de ervaringen die wij hebben opgedaan in 2015, zal deze structuur in 2016 verder worden verfijnd en voeren wij aanpassingen door al naar gelang de behoeften binnen de organisatie. b. ICT-implementatie ter ondersteuning van de kernprocessen; Ook in 2015 is de verdere implementatie van ons ICT-project voortgezet. De basisstructuur is eind 2014, begin 2015 uitgerold in de vorm van de Google Apps-omgeving voor communicatie en documentenbeheer. In 2015 is de software voor het Marketing- & Communicatieproces (Salesforce) succesvol geïmplementeerd. Om in de complexe behoeften van Programmamanagement te voorzien, is een applicatie ontwikkeld (PMEasy) gebaseerd op de Mendix-technologie. Deze applicatie is voor ons op maat gemaakt zonder de traditionele nadelen van maatwerk. Kwalitatieve en kwantitatieve data zijn aan elkaar gekoppeld om in de complexe informatiebehoeften te voorzien. Terre des Hommes is dankzij deze applicatie de eerste organisatie wereldwijd die volledig geautomatiseerd rechtstreeks in IATI format (International Aid Transparency Initiative) rapporteert. IATI is de internationale set van regels voor het publiceren en uitwisselen van informatie over ontwikkelingshulp. In haar nieuwe subsidiebesluiten heeft het Ministerie van Buitenlandse Zaken de mogelijkheid om te rapporteren in IATI-format als eis opgenomen. Inmiddels is er belangstelling vanuit collega-organisaties getoond voor de door ons ontwikkelde applicatie.

Toekomst

In 2016 voltooien wij het ICT-project door het financiële proces met een nieuwe applicatie te automatiseren en de integratie tussen de drie kernapplicaties te realiseren. Deze integratie zorgt ervoor dat we geld en resultaten aan elkaar kunnen koppelen en ontwikkelingen kunnen volgen. De gehele organisatie werkt dan in dezelfde ICT-omgeving waarmee de complete informatievoorziening naar een hoger plan is getild. Met behulp van Business Intelligence kunnen we stuurinformatie uit de drie kernprocessen combineren. 48

Doelstelling 6 Betrouwbare, accurate bedrijfsvoering en goede interne controle die de nieuwe businessprocessen en het bereiken van onze doelstelling ondersteund

a. Kwaliteitsmanagementsysteem: de nieuwe ISO norm 9001:2015

Terre des Hommes is sinds 2004 gecertificeerd voor ISO 9001. In september 2015 is de nieuwste versie van deze norm uitgebracht. In 2015 is Terre des Hommes gestart met de implementatie van deze nieuwe versie waarmee het kwaliteitssysteem naar een hoger niveau is gebracht. De veranderingen in de organisatiestructuur en de investeringen in ICT sluiten naadloos aan op deze nieuwe norm. In maart 2016 heeft Terre des Hommes als een van de eerste organisaties in Nederland de nieuwe ISO 9001:2015 norm behaald.

b. Risicomanagement

Het beheersen van risico’s die voortvloeien uit de bedrijfsvoering is de centrale gedachte in de nieuwe norm van 2015. Terre des Hommes heeft opnieuw de risico’s en beheersmaatregelen geïdentificeerd en deze risico’s vervolgens gekwantificeerd. De resultaten hiervan zijn mede bepalend voor het reservebeleid van de organisatie.

c. Integriteit

Eind 2015 is gestart met een integriteitsmeting onder alle medewerkers van Terre des Hommes. De resultaten van deze meting worden gebruikt om de interne processen en de controles verder te verbeteren.

programma in de schijnwerper

SWEETIE Sweetie 1.0 en 2.0 hebben veel bereikt. De resultaten van 2015 op een rij: • Sweetie 2.0 krijgt de honorering van een extra trekking van de Nationale Postcode Loterij met een bedrag van: € 3.860.750,-. Met nationale en internationale specialisten wordt een nieuw, wereldwijd toepasbaar softwaresysteem ter bestrijding van webcamseks met kinderen ontwikkeld. Hiermee worden miljoenen potentiële daders herkend en afgeschrikt. Het systeem wordt afgestemd op nationale en internationale kaders voor opsporing en vervolging. Ook wordt er uitgebreid wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de impact van deze preventieve aanpak. • Per 1 januari 2016 is Nederland voorzitter van de Europese Unie. Dit voorzitterschap staat in het teken van de Innovatieve Unie. Sweetie staat op de lijst als een van de meest baanbrekende innovaties uit Nederland. • Winnaar van de Accenture Innovation Award: Terre des Hommes wint met haar project Sweetie 2.0 in de categorie ‘safe and secure society’ de award en verdient hiermee € 20.000,-. Een jaarlijks terugkerende innovatiewedstrijd voor de meest innovatieve Nederlandse producten, diensten en concepten. • Arrestaties: Er zijn inmiddels wereldwijd meerdere mannen uit Australië, Denemarken, Nederland, België, Polen en Verenigd Koninkrijk gearresteerd en veroordeeld. En deze trend zet door!

• Wereldwijde bewustwording van de problematiek van webcamkinderseks • Mondiaal op de agenda: Organisaties als de VN, de EU en verschillende nationale overheden zetten webcammisbruik van kinderen op de politieke agenda. • Wetshandhavers: er is contact met politiediensten in o.a. Nederland, Denemarken, Het Verenigd Koninkrijk, Canada, de Verenigde Staten over de inzet van Sweetie. • Redding: In de Filipijnen werden kinderen gered uit internetdens waar ze voor de webcam misbruikt werden tegen betalingen van klanten. • Terre des Hommes zit met partijen als Western Union, Visa en PayPal om de tafel, vanwege de internationale betalingen die met dit misbruik gemoeid zijn. • Tijdens een innovatiebeurs in Beijing, China werd een succesvolle presentatie gegeven Dit werd georganiseerd door Tencent, een van de grootste internetbedrijven ter wereld. • De mediabelangstelling blijft aanzienlijk. In 2015 werd meegewerkt aan nieuwsprogramma’s en documentaires in Nederland, Duitsland, Het Verenigd Koninkrijk, De Verenigde Staten, China, Spanje en Italië. • Terre des Hommes wint de Transparantprijs voor meeste impact voor het project Sweetie, als project met de meeste impact en verdient hiermee een bedrag van € 25.000,-.

3. WERKEN AAN CONTACT & BETROKKENHEID

ZICHTBAARHEID In 2015 was Terre des Hommes zichtbaar actief aanwezig via sociale en traditionele media. Via de inzet van diverse instrumenten profileerden wij onze organisatie op een krachtige wijze. Bewustwording, voorlichting, verantwoording en het delen van nieuws waren de drijfveren voor onze communicatie-activiteiten. Zodat mensen massaal onze missie steunen: een wereld vrij van kinderuitbuiting!

3.1 COMMUNICATIE MET ONZE BELANGHEBBENDEN Wij leggen bij onze belanghebbenden regelmatig verantwoording af over de inkomsten en bestedingen van onze organisatie. Ook worden stakeholders regelmatig betrokken bij de activiteiten van Terre de Hommes. Wij gebruiken hiervoor verschillende communicatiemiddelen, zoals social media, nieuwsbrieven, onze website en e-mailingen. Met de inzet van tevredenheids- en lezersonderzoeken, bilaterale en reguliere overleggen checken wij de behoeften van onze stakeholders.

KINDEREN

DONATEURS

JUSTITIE EN POLITIE

NATIONALE POSTCODE LOTERIJ BEDRIJVEN

LOKALE PARTNERS BREDE PUBLIEK OVERHEID NATIONAAL EN INTERNATIONAAL

GEMEENSCHAPPEN

PERS

INSTITUTIONELE FONDSEN

AMBASSADEURS

VRIJWILLIGERS TERRE DES HOMMES MEDEWERKERS

HIGHLIGHTS DIALOOG 2015 stakeholders middel

thema

uitkomst

Donateurs feedback/survey avond Terre magazine nieuw format meer inhoudelijke info online research 10.000 tevredenheidsonderzoek tevreden donateurs vaste donateurs over mediamiddelen, die Terre des Hommes themaâ&#x20AC;&#x2122;s, website meer in media willen zien goede score op (nieuwe) website jaarverslag en e-mailnieuwsbrief onnodig nieuwjaars bedankje Ambassadeurs 1:1 communicatie rol & zichtbaarheid met ambassadeurs

actieve rol in media zichtbaar in online commercial, programma item SBS

Vrijwilligers besturendag workshops upgrade winkel interactieve presentaties concept

restyling winkels professionalisering betalingsverkeer

Inzet van communicatiemiddelen in 2015 Via diverse middelen betrekken wij onze achterban met ons werk.

Terre Magazine Via het Terre Magazine informeren wij donateurs, houden hen op de hoogte en betrekken wij hen bij het werk van Terre des Hommes. Het magazine verschijnt drie keer per jaar in print en online. De eerste uitgave is voorzien van de samenvatting van het jaarverslag en heeft daarom een hogere oplage.Voor de derde opgave is besloten het magazine verder te promoten via de Terre des Hommes-winkels en onze zakelijke partners als Dille & Kamille en La Ligna, vandaar de hogere oplage.

Oplage Terre Magazine 2015: 1: 70.000 2: 51.000 3: 75.000

De nieuwe redactieformule en vormconcept in 2015 waren het resultaat van een lezersonderzoek gehouden met donateurs. Het resultaat: een professioneel, modern donateursblad met een duidelijke opbouw (onder meer via rubrieken) waarin de feedback uit het lezersonderzoek is meegenomen.

Digitale nieuwsbrief We sturen maandelijks een digitale nieuwsbrief naar ca 66.000 lezers . Iedere nieuwsbrief behandelt een van onze verschillende thema’s. Omdat we de brieven nu zelf versturen, meten we concreet het klikgedrag, de interesse in onderwerpen en voorkeur voor tekst of beeld. Op basis van deze resultaten verbeteren en optimaliseren wij de nieuwsbrief. Ook hebben we 30 digitale updates verstuurd over specifieke projecten die door donateurs gesteund worden. Onze winkelvrijwilligers worden wekelijks via een digitale nieuwsbrief op de hoogte gehouden van de actualiteiten en ontwikkelingen.

www.tdh.nl In 2015 hebben wij een volledig vernieuwde website gerealiseerd. Een eigentijds design in de aangepaste huisstijl, gebruiksvriendelijk voor tablet en mobiel. De doelstelling was om overzicht te creëren, de weergave van actualiteit te verhogen en meer ruimte voor storytelling te maken. De nieuwe website heeft geresulteerd in een groter aantal unieke bezoekers per dag dan in 2014 (gemiddeld 858). Het vereenvoudigde en gebruiksvriendelijke CMS-systeem biedt ons de mogelijkheid om eenvoudig en efficiënt nieuws te plaatsen en daarnaast acties en projecten beter voor het voetlicht te brengen.

26.089

WEBSITE BEZOEKERS PER MAAND

Social media Met een, sinds dit jaar, online-specialist in huis heeft Terre des Hommes veel beter de achterban via social media kunnen inspireren en betrekken bij ons werk. Ook konden wij veel sneller reageren op nieuws en vragen van onze donateurs en andere geïnteresseerden. We zijn zichtbaar actief op Facebook, Twitter, YouTube, Instagram en Linked in. Het gevolg is een groeiende en een verhoogde betrokkenheid van onze achterban. Aantal vrienden Facebook 2013: 10.980 2014: 14.518 2015: 22.013 Volgers Twitter 2013: 2.498 2014: 3.172 2015: 4.003 Volgers Instagram sinds april 2015 actief 2015: 897

22.013

4.003

897

136.000

VRIENDEN

VOLGERS

VIEWS

Youtube Ook Youtube is een belangrijk kanaal om ons werk een een breder publiek te laten zien. Dit jaar hadden we 136.000 views. Het cijfer van 2014 was niet bekend, dus een vergelijking is hier niet mogelijk.

Jaarverslagen en rapportages Ieder jaar besteedt Terre des Hommes veel aandacht aan haar jaarverslag om op een transparante en heldere manier haar jaaractiviteiten te verantwoorden aan haar achterban. • Voor de particuliere donoren maakt Terre des Hommes een samenvatting van het jaarverslag, die wij digitaal of in print versturen, conform de wens van de donoren. Ook maken we een krachtig video-verslag in beeld en geluid. • Daarnaast verzorgt Terre des Hommes regelmatig rapportages en projectupdates conform de wensen van haar overige publieksdoelgroepen. • Voor de projecten die de Nationale Postcode Loterij steunt, realiseren wij jaarlijks per project een voortgangsrapportage. Van de door de overheid gefinancierde projecten, zoals het MFS-II, geven wij tussentijdse updates en jaarlijkse rapportages.

Winkel besturendag Besturendag: ieder jaar komen de besturen van de winkels bijeen om kennis uit te wisselen en bijgepraat te worden over het reilen en zeilen van Terre des Hommes. Dit jaar waren er verschillende workshops in het kader van professionalisering van de winkels.

Interne communicatie • Per kwartaal delen wij online en middels een presentatie de resultaten met onze medewerkers; • Daarnaast zijn er de zogenaamde soep-lunches die georganiseerd worden door medewerkers om belangrijke gebeurtenissen, die plaats hebben gevonden in Nederland of daarbuiten, toe te lichten aan de collega’s.

Relatieavonden Om de relaties met onze donateurs te verstevigen en ons verhaal te vertellen is er een aantal relatieavonden georganiseerd. Per avond nodigden wij gericht relaties uit. Dit jaar waren er een aantal succesvolle bijeenkomsten: • Beurs van Berlage Corbino - foto-expositie • Relatieavond bij ABN AMRO Rotterdam - kunstexpositie Mart Visser • Relatieavond met Rabobank Rotterdam in De Doelen - diner en klassiek concert • Relatiemiddag met voorstelling toverlantaarn Christiaan Huygens Theater Zeist en notaris - nalaten aan Terre des Hommes • Relatiemiddag op kantoor - project WATCH

3.2 DE NATIONALE POSTCODE LOTERIJ Al 20 jaar wordt Terre des Hommes gesteund door de Nationale Postcode Loterij. Dankzij de jaarlijkse steun heeft Terre des Hommes grootschalige en baanbrekende projecten kunnen realiseren die de strijd tegen kinderuitbuiting een enorme impuls geven. In 2015 werkten wij samen aan:

Project WATCH • opsporen van kindersekstoeristen in Azië in vijf landen; • professionaliseren van de lokale opsporingsteams; • doorbraak met arrestaties van kindersekstoeristen uit Australië, Frankrijk, Denemarken, Amerika en Saoedi-Arabië; • expositie 13 in een dozijn.

De methodiek die gebruikt wordt voor WATCH is zo succesvol dat wij voor 2016 kijken naar een samenwerking met het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel om deze mehode in Nederland toe te passen.

Project Sweetie 2.0 Sweetie 2.0 krijgt via een extra trekking van de Nationale Postcode Loterij een honorering van € 3.860.750,-.

Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel Project Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel opvang van slachtoffers van mensenhandel Na de opening in 2014 is dit jaar het door Mart Visser ontworpen monument voor slachtoffers van Mensenhandel onthuld.

Zakelijke Partners 2015

Terre des Hommes heeft ook betrokken zakelijke partners, o.a. • Dolmans: Kinderen en hun omgeving leren over hygiëne. Gezamenlijk is een fonds opgericht waarmee Dolmans Facilitaire Diensten, Terre des Hommes zal steunen. Deze steun houdt financiële sponsoring in als ook inzet door eigen medewerkers om bij te dragen aan bewustwording en informatievoorziening over de projecten van Terre des Hommes. De samenwerking is een onderdeel van hun MVO-beleid: dolmansfacilitair.com/nl/duurzaam; • De GSRD Foundation: beduidende steun voor het ontwikkelen van beroepsopleidingen in Bangladesh en Vietnam; • Sint Antonius: significante steun aan Bangladesh • Stichting 10 September (Jacobs Douwe Egberts): al meer dan 10 jaar en meer dan 1 miljoen euro steun, tegen kinderarbeid in Peru; • Stichting Diorapthe (voorheen Liberty): steunt onze aanpak tegen de problematiek van kinderhandel en seksuele uitbuiting in Ethiopië.

3.3 AMBASSADEURS Onze ambassadeurs de 3JS zijn regelmatig het land in getrokken om jubilea of openingen op te luisteren met spetterende optredens. Eind april 2015 bezochten onze ambassadeurs onder andere het project van Ayat al-Jomaa in Libanon. Ambassadeur Thekla Reuten nam op het Goed Geld Gala in februari 2015 de cheque in ontvangst die de Nederlandse Postcodeloterij schonk, bestemd voor het vervolg op het succesvolle Sweetie. Thekla Reuten heeft zich dit jaar ingezet voor onze campagne om webcamseks de wereld uit te helpen. Haar oproepen en dankwoorden zijn te zien op youtube of onze site: tdh.nl/sweetie2. Voor 2016 zijn wij op zoek naar uitbreiding van ambassadeurs om voor Terre des Hommes nog meer zichtbaarheid te creĂŤren.

programma in de schijnwerper

MIGRANTKINDEREN IN AZIË

In Azië zijn we gestart met een 3,5 jarig programma in tien landen gericht op een betere bescherming van kinderen die om uiteenlopende redenen migreren. Tijdens hun reis en op plek van bestemming - zoals het populaire Thailand- worden de rechten van deze kinderen vaak ernstig geschonden. Terre des Hommes wil bestaande wetgeving, systemen, procedures en diensten waar migrantkinderen en slachtoffers van kinderhandel mee te maken krijgen in het belang van deze kinderen verbeteren. We doen dit door hulp aan slachtoffers, onderwijs, voorlichting aan kinderen en gemeenschappen, capaciteitsopbouw en lobby en onderzoek. Deze werkwijze een goed voorbeeld van de switch van project naar programma-aanpak die Terre des Hommes in 2015 heeft ingezet. totaal aantal verhandelde kinderen: 1,2 miljoen per jaar waarvan ⅔ meisjes van mensenhandel vindt 40% in Azie plaats

Watchdogs

De door Terre des Hommes opgerichte ‘watchdog’ en ‘peer support’ groepen in Cambodja blijken een succesvol instrument om informatie over kinderhandel te verzamelen en in te zetten voor bewustwording. ‘Watchdog’ groepen bestaan uit leden van een gemeenschap die informatie over vermoedelijke mensenhandel verzamelen en hier actie op nemen. Via ‘peer support’ groepen delen jongeren die ervaring hebben met migratie en/of kinderhandel, hun ervaringen met leeftijdsgenootjes. Dankzij deze groepen heeft Terre des Hommes duizenden kinderen uit de handen van handelaren gered, terug bij hun familie gebracht en ervoor gezorgd dat zij weer onderwijs volgen.

Doelstelling programma Scan de QR code en bekijk het filmpje

20.000 kinderen redden en opvang bieden aan slachtoffers 120.000 kinderen voorlichten over de risico’s van migratie 14.000 overheidsbeambten trainen in kinderrechten en kindvriendelijke methodes looptijd: 2015 - 2018

4. WAT IS ER VOOR NODIG

BETROKKENHEID Stichting Terre des Hommes Nederland is een zelfstandige stichting met als statutair doel: steun te bieden aan het hulpbehoevende kind, en zijn familiaire omgeving, waar ook ter wereld - zonder hierbij onderscheid in ras, geslacht, geloof of politieke gezindheid te maken.

De organisatie bestaat uit het hoofdkantoor in Den Haag en kantoren in de regio’s waar Terre des Hommes werkzaam is. Daarnaast zijn er in Nederland 45 stichtingen actief die onder de naam van Terre des Hommes een winkel drijven in tweedehands goederen. De opbrengsten komen ten goede aan Stichting Terre des Hommes Nederland. Dit jaarverslag is een consolidatie van het hoofdkantoor, de kantoren in de regio’s en de 45 winkels in Nederland. Het hoofdkantoor in Den Haag is verantwoordelijk voor de strategie, het beleid en het realiseren van de doelstellingen zoals die zijn vastgelegd in het strategisch meerjarenplan en de jaarplannen. Terre des Hommes Nederland is lid van de Terre des Hommes International Federation (TDHIF) waarin 10 zelfstandige Terre des Hommes landenorganisaties verenigd zijn. Samen zijn zij werkzaam in ruim 65 landen wereldwijd met een totaal budget van ruim € 134 miljoen*. *cijfer 2014

ORGANOGRAM TERRE DES HOMMES

DE STRUCTUUR VAN TDHIF EN HAAR LEDEN

Raad van Toezicht

Algemeen Directeur

Directeur Financiën & ICT

Italië

Spanje

Nederland

Financiën

Zwitserland

GENERAL ASSEMBLY INTERNATIONAL BOARD

Denenmarken

Regio Azië

Canada

INTERNATIONAL SECRETARIAT GENEVA & BRUSSELS

Frankrijk

Regio Zuid-Amerika

ICT

Luxemburg

Duitsland

Foundation Zwitserland

Regio Oost-Afrika

Kwaliteit

Manager Programma's

Manager Marketing & Communicatie

4.1 ORGANISATIESTRUCTUUR EN MEDEWERKERS De directie is het orgaan dat verantwoordelijk is voor het besturen van de stichting. Dit gebeurt onder het toeziend oog van de Raad van Toezicht. De directie van Terre des Hommes bestaat uit een Algemeen Directeur, die de focus legt op het algemeen bestuur en de externe contacten, en een Directeur Financiën & ICT, verantwoordelijk voor de interne organisatie en de operationele zaken. De voordelen van een tweehoofdige directie voor Terre des Hommes zijn: • Een adequate interne controle waarborgen - Deze controle is een belangrijke vereiste voor elke organisatie. De dagelijkse leiding is hiervoor verantwoordelijk: zij ziet erop toe dat de interne processen adequaat worden uitgeoefend en dat - indien nodig - het beleid, de procedures en de maatregelen bijgesteld worden. Hierom beoordelen de dagelijkse beleidsbepalers elkaars beslissingen en sturen eventueel bij. • Een solide governance-structuur waarborgen - Dit betekent dat het ondernemingsbestuur goed en integer is met daarbij een sterk bewustzijn van de risico’s en de vaardigheid om deze te managen. Met de structuur die bestaat uit een tweehoofdige directie en een Raad van Toezicht geven wij vorm aan een goed bestuur. Met twee dagelijkse beleidsbepalers worden beslissingen vanuit diverse gezichtspunten gemaakt en bestaat er voldoende tegenwicht in het besluitvormingsproces. • Continuïteit waarborgen - De continuïteit van de dagelijkse besluitvorming op het hoogste niveau stellen wij veilig met een dagelijks bestuur, dat uit tenminste twee natuurlijke personen bestaat. Hiermee verkleinen wij het risico op (tijdelijke) ‘stuurloosheid’ van de organisatie in het geval van onverhoopte (langere) afwezigheid van één van de directieleden.

Managementteam De directie vormt samen met de Manager Marketing & Communicatie en de Manager Programma’s het managementteam van Terre des Hommes.

Albert Jaap van Santbrink Algemeen directeur

Irvin Wekking Directeur Financiën en ICT

Liesbeth Zonneveld Programma Manager

Sander Hanenberg Marketing & Communication Manager

Terre des Hommes ziet het als een kerntaak van het Management Team om ervoor te zorgen dat haar medewerkers betrokken zijn bij de organisatie, dat talent wordt herkend en erkend en dat talent zich kan ontwikkelen. Concreet dient het Management Team te faciliteren in het mogelijk maken van een excellente bijdrage van medewerkers aan het werk van Terre des Hommes. In 2016 richten wij ons op deze vorm van leiderschap, onder meer met het trainen van het Management Team en het aanpassen van het beoordelingssysteem.

Medewerkers Terre des Hommes richt zich op de verdere ontwikkeling als expert en kenniscentrum tegen kinderuitbuiting. In 2014 is begonnen met het aanpassen van de organisatiestructuur naar een business-unit structuur met centrale aansturing. In 2015 is deze matrixstructuur in de gehele organisatie doorgevoerd. Dit heeft effect gehad op de wijze waarop medewerkers werden aangestuurd en hun verantwoordelijkheden binnen een proces. Hierdoor is de noodzaak ontstaan om de inhoud van functies en functietitels te toetsen aan deze nieuwe structuur. In 2015 zijn wij ermee gestart en ronden dit proces in 2016 af.

KERNCIJFERS 2015 Hoofdkantoor Regio’s Aantal FTE’s ultimo 2015

32,1 (2014: 30,6)

76 (2014: 78)

Aantal medewerkers ultimo 2015

37 (2014: 33)

76 (2014: 78)

Geslacht 13 man, 24 vrouw 41 man 35 vrouw Leeftijdsopbouw <30 jaar 4 11 30 - 40 jaar 7 33 40 - 50 jaar 16 25 > 50 jaar 10 7

Hoofdkantoor Den Haag: 37

AziĂŤ: 35 Zuid-Amerika: 7

Afrika: 34

Verhouding Er zijn meer vrouwen dan mannen werkzaam binnen de organisatie: 48% man en 52% vrouw. Binnen de organisatie is sprake van een grote diversiteit aan nationaliteiten omdat wij in de regioâ&#x20AC;&#x2122;s met lokale staf werken. In totaal heeft ruim 65% een niet-Nederlandse nationaliteit: verdeeld over minimaal 13 verschillende culturele - en religieuze achtergronden.

Ziekte Het ziekteverzuimpercentage op het hoofdkantoor bedroeg 3,27% in 2015 (2014: 7,53%). Het hoge percentage in 2014 werd veroorzaakt door enkele langdurige ziektegevallen. Daar was in 2015 geen sprake meer van. Het kort verzuim ligt, net als voorgaande jaren, ruim beneden de 1%. Human Capital Care ondersteunde ook in 2015 de verzuimbegeleiding.

Vertrouwenspersoon Terre des Hommes beschikt over zowel een externe vertrouwenspersoon, te weten de arbodienst/bedrijfsarts, als een interne vertrouwenspersoon, die jaarlijks op anonieme basis het aantal klachten van medewerkers aan de directie rapporteert. Problemen rond individuele arbeidscontracten of reorganisatie vallen hier niet onder. Ook houdt de vertrouwenspersoon in de gaten of deze klachten inmiddels zijn opgelost. In 2015 is de interne vertrouwenspersoon 7 keer door medewerkers geraadpleegd.

Klokkenluidersregeling Terre des Hommes beschikt over een klokkenluidersregeling. Deze regeling maakt het mogelijk voor zowel werknemers als derden om eventuele ernstige misstanden met betrekking tot Terre des Hommes te melden. In 2015 zijn er twee meldingen van derden binnengekomen met betrekking tot het functioneren van projectpartners in één van de landen waar Terre des Hommes werkzaam is. Voor beide meldingen is met behulp van een onafhankelijke externe partij een onderzoek ingesteld. Voor 1 melding is inmiddels rapport uitgebracht en daaruit is niets gebleken dat duidt op onregelmatigheden met betrekking tot het functioneren van deze projectpartners.

Vooruitblik In 2016 zal de organisatiestructuur volledig tot zijn recht komen, mede door verder te professionaliseren. Hierbij valt te denk aan het borgen van kennis en verbeteren van (interne) kennisoverdracht. De invoering van het intranet maakt dit mede mogelijk. Daarnaast wordt er verder geïnvesteerd in de ontwikkeling van management en medewerkers, zodat zij binnen de nieuwe organisatiestructuur optimaal functioneren.

4.2 PLANNING EN CONTROL Op dit moment is het meerjarenplan 2011 - 2015 van toepassing. Het jaarplan met de jaarbegroting is een vertaling van de strategische doelstellingen in concrete resultaten en activiteiten per jaar en deze leggen wij ter goedkeuring aan de Raad van Toezicht voor. Maandelijks rapporteren wij over de status van de organisatiedoelstellingen en de financiële resultaten. Tenminste vier keer per jaar vindt verslaggeving plaats aan de Raad van Toezicht. Een jaar sluiten wij af met een jaarrekening en een jaarverslag. En wij rapporteren daarnaast aan andere belanghebbenden.

Vooruitblik ICT ondersteunt deze cyclus in steeds belangrijkere mate. In 2015 zijn twee belangrijke kernprocessen geautomatiseerd en in 2016 wordt het ICT-project voltooid (zie ook Speerpunten 2015).

4.3 KWALITEITSBORGING Terre des Hommes is sinds 29 april 2004 ISO-gecertificeerd (ISO 9001:2008) door Lloyd’s Register Quality Assurance. Dit betekent dat wij werken volgens de norm die eisen stelt aan het kwaliteitsbeleid van een organisatie. Dit certificaat is in 2013 na hercertificering verlengd tot 30 april 2016. Conform de ISO-eisen, nemen wij gedurende het jaar interne audits af op het hoofdkantoor en in de regio’s. De resultaten van de audits vatten wij samen in rapporten; wij hebben op basis van de opmerkingen en tekortkomingen, waar nodig, corrigerende maatregelen getroffen. De auditors en geauditeerden constateerden in 2015 dat dit instrument in alle opzichten goed functioneert. Jaarlijks geeft de directie in een Managementreview een beoordeling over de doeltreffendheid van het kwaliteitssysteem waarin de resultaten van audits, terugkoppeling van belanghebbenden, procesprestaties, vervolgmaatregelen van vorige directiebeoordelingen en veranderingen, die van invloed kunnen zijn op het kwaliteitsmanagementsysteem, worden meegenomen. In 2015 is een positief oordeel afgegeven over de werking van het kwaliteitssysteem. Vooruitlopend op de hercertificering in 2016 en anticiperend op de veranderende organisatie hebben wij in 2015 het kwaliteitssysteem grondig herzien en aangepast aan de nieuwe norm ISO 9001:2015. In deze nieuwe norm staat beheersing vanuit geïdentificeerde risico’s centraal. Het kwaliteitssysteem is opgezet met als uitgangspunt de vakvolwassen medewerker en leunt op borging in de geautomatiseerde systemen. Het focusbezoek van Lloyd’s eind 2015 leverde de volgende resultaten op: • De organisatie is in staat om te voldoen aan de eisen die door de cliënten? en weten regelgeving worden gesteld. • De organisatie werkt aan de realisatie van haar beleid, doelstellingen en relevante prestatie-indicatoren. • Zakelijke risico’s worden zodanig afgedekt dat de organisatie in staat is om ononderbroken levering van producten en diensten te garanderen. • Het managementsysteem genereert zinvolle en betrouwbare informatie die de organisatie in staat stelt op feiten gebaseerde beslissingen te nemen. • Positieve punten van de bedrijfsvoering en voorbeelden van klantgerichte verbeteringen zijn: • Het ICT-project levert een grote professionele ontwikkeling op; • De organisatie slaagt er in op een aantal items voorloper te zijn binnen de sector; • In de ontwikkeling naar ISO 9001:2015 is de organisatie voorloper.

Vooruitblik In maart 2016 vindt her-certificering plaats gebaseerd op ISO 9001:2015. Terre des Hommes zal tevens Partos certificatie overwegen als toevoeging op ISO 9001. Medewerkers op het hoofdkantoor en in de regio’s worden getraind op basis van het nieuwe kwaliteitssysteem. Terre des Hommes zal in 2016 starten met de fundamenten voor ISO 27000 (databeveiliging, doel 2016), ISO 31000 (Risk Management, doel 2017), ISO 14001 (Environmental Management, doel 2017) en ISO 26000 (CSR, doel 2019).

4.4 RISICOMANAGEMENT Risicomanagement vormt een vast onderdeel van onze planning- en controlecyclus. We identificeren, analyseren en bewaken de strategische en financiële risico’s, alsook de risico’s die een imago- en/of reputatieschade tot gevolg kunnen hebben. Wij hebben effectieve instrumenten die ons hierbij helpen zoals bijvoorbeeld een kwaliteitssysteem, gedragscodes, een klokkenluiderregeling, een veiligheidsbeleid, een klachtenregeling en een fraudereglement. Uiteindelijk is de manier waarop medewerkers invulling geven aan hun verantwoordelijkheden bepalend voor de kwaliteit en de beheersing ervan. In dat kader werkt de directie aan een transparante omgeving waarin integriteit, voorbeeldgedrag, budgetdiscipline en kostenbewustzijn aandacht krijgen. We houden hierbij rekening met de inherente beperkingen die aan ieders interne risicobeheersingsen controlesysteem zijn verbonden. In praktijk betekent dit dat wij niet met absolute zekerheid stellen,dat wij onze organisatiedoelstellingen volledig realiseren of dat zich nooit materiële fouten, verliezen, fraudes of overtredingen van weten regelgeving voordoen.

BowTie-methode In het kader van het nieuwe kwaliteitssysteem, dat is gebaseerd op ISO 9001:2015, hebben medewerkers en management algemene en organisatie specifieke risico’s bepaald op basis van de BowTie-methode. Risico’s, bedreigingen, preventieve maatregelen en herstelmaatregelen worden in één model verenigt, gebaseerd op het zg. ‘scenario denken’. Het model geeft een beeld van de manier waarop risico’s worden beheerst en gemanaged met een directe koppeling naar organisatorische factoren zoals risicoperceptie, gedrag, cultuur en aanwezige middelen en competenties.

VOORAF

ACHTERAF

OORZAAK

GEVOLG KRITISCHE GEBEURTENIS

OORZAAK

GEVOLG

OORZAAK

GEVOLG

PREVENTIE

HERSTEL

Volgend op dit proces zijn eind 2015 de belangrijkste risico’s met behulp van de Monte Carlo-methode gekwantificeerd en uitgedrukt in een ‘minimum, meest waarschijnlijke en maximum impact’ ten aanzien van de kans van optreden. Dit leidt tot een kansverdeling van het totale verlies. De uitkomsten gebruikt Terre des Hommes om de hoogte van de structurele reserve te bepalen met het oog op de risicobereidheid van de organisatie. De resultaten worden begin 2016 met Directie en Raad van Toezicht besproken om een oordeel te vellen over het reservebeleid vanuit de risicoperceptie. Hieronder een verkorte weergave en toelichting van de belangrijkste risicogebieden die zijn geïdentificeerd: • Communicatie: gebrekkige communicatie (intern en extern) kan leiden tot verwarring, frustratie, klachten, fouten en afnemende motivatie. Procesmaatregelen zijn: een communicatiestrategie en -plan (zowel intern als extern), een goede website, goede rapportagesystemen (één waarheid), competente staf, training op communicatievaardigheden.....; • Fraude: door medewerkers, vrijwilligers, partnerorganisaties. Procesmaatregelen zijn: budgetten en budgetcontrole, goede rapportagesystemen (één waarheid), HR procedures, VOG-verklaringen, PCAT’s, interne en externe audits van eigen organisatie, winkels en partnerorganisaties…….; • Wet- en regelgeving: niet voldoen aan lokale weten regelgeving kan leiden tot juridische claims en boetes. Procesmaatregelen zijn: interne en externe audits, lokale juridische partners die adviseren over wet-en regelgeving….; • Imago-/reputatieschade: door schadelijk of laakbaar gedrag van medewerkers, vrijwilligers, ambassadeurs, zakelijke partners van Terre des Hommes. Procesmaatregelen zijn: selectieprocedures, periodieke reflectie op samenwerking…..; • Veiligheid en beveiliging: betreft gevaarlijke situaties voor medewerkers en vrijwilligers op reis en lokaal (waaronder kidnapping, fysiek geweld, ongeval, overval). Procesmaatregelen zijn: Training van medewerkers en vrijwilligers, veiligheidsprocedures, volgen van nieuws over instabiele (politieke) situaties, volgen van reisadviezen van Buitenlandse Zaken, lidmaatschap Safety & Security netwerk…..; • Kindermisbruik: door medewerkers, vrijwilligers en partnerorganisaties. Procesmaatregelen: screening van medewerkers en vrijwilligers (VOG), screening van partners, voorschriften, klokkenluidersregeling, vertrouwenspersoon……; • Economische/financiële crisis: dalende inkomsten met gevolgen voor de budgetten. Procesmaatregelen: looptijd contracten niet langer dan een jaar, flexibilisering deel van de organisatiekosten, toereikende reserves..…; • Politiek: invloed op budgetten voor ontwikkelingssamenwerking. Procesmaatregelen: politieke lobby, werken aan bewustwording bij publiek, afhankelijkheid beperken door in standhouden van bestaande bronnen van inkomsten en ontwikkelen van alternatieve bronnen van inkomsten, samenwerking met andere organisaties...

Klachten Terre des Hommes kent een klachtenprocedure voor derden. Onze definitie van een klacht is:

‘Iedere mondelinge of schriftelijke uiting van ongenoegen van een instelling, bedrijf of persoon, gericht aan Terre des Hommes, waarin deze zijn beklag doet over het beleid dan wel gedragingen van Terre des Hommes en door betreffende derde als klacht wordt aangeduid.’

In 2015 zijn er 30 klachten ontvangen (2014: 10). De klachten betreffen; • 11 klachten betreffende de winkels: klantvriendelijkheid (8x), sollicitatieprocedure vrijwilligers (1x), vrijwilligersbeleid (1x), fraude (1x). Zes klachten zijn naar tevredenheid opgelost, van vier klagers hebben wij geen reactie terug vernomen en één klacht is niet naar tevredenheid opgelost. • 16 klachten betreffen de marketing- & communicatieactiviteiten van Terre des Hommes: upgrading (5x), incasso (3x), telemarketing (1x), straatwerving (1x), post (5x), telefoon beantwoording (1x). Elf klachten zijn naar tevredenheid opgelost, van vier klagers hebben wij geen reactie terug vernomen. • 1 klacht betreffende de hoogte van het salaris van de directeur. Van deze klager is geen reactie terug ontvangen. • 2 klachten werden ontvangen van een derde over het functioneren van projectpartners in een land waar Terre des Hommes werkzaam is. Deze klachten zijn door een onafhankelijke externe partij in onderzoek genomen. Voor 1 klacht is inmiddels rapport uitgebracht en de conclusie was dat niets duidt op onregelmatigheden met betrekking tot het functioneren van projectpartners. Het is Terre des Hommes niet gelukt in contact te komen met deze klager. De andere klacht is nog in onderzoek.

Fraude In 2015 is er één fraudegeval geconstateerd op een landenkantoor van Terre des Hommes. Deze zaak van zeer beperkte omvang is tijdig aan het licht gekomen door eigen onderzoek en onderzoek van een externe accountant. Bij twee projectpartners in Tanzania zijn onregelmatigheden geconstateerd met betrekking tot de verantwoording van kosten en de rapportage daarover. In beide gevallen zijn de betalingen gestaakt en is teruggave van niet verantwoorde bedragen geëist. De omvang van deze fraudes is beperkt. Met één van deze projectpartners is onmiddellijk gestopt. Een controle van een kascommissie bij een winkel van Terre des Hommes leverde twijfel op over de juistheid van een balanspost. Deze kwestie wordt onderzocht door het hoofdkantoor.

5. DE FINANCIËLE MIDDELEN

DRAAGKRACHT € 25.333.241

hebben wij in 2015 geworven voor onze projecten in de diverse regio’s waar wij werkzaam zijn. Dankzij de onmisbare steun van al onze vrijwilligers, donateurs, loterijen, bedrijven en vermogensfondsen

5.1. BEKNOPT OVERZICHT STAAT VAN BATEN EN LASTEN EN BALANS Beleid Voor het aanwenden en aanhouden van ons vermogen hanteren wij de volgende uitgangspunten: • Terre des Hommes houdt rekening-courant saldi aan bij bankinstellingen die onder toezicht staan van de Nederlandsche Bank N.V.; • Terre des Hommes belegt haar middelen niet in aandelen, obligaties of andere beleggingsproducten; • Terre des Hommes hanteert een rendementsdoelstelling waarbij het mijden van risico en inflatiecorrectie de uitgangspunten zijn; • Terre des Hommes spreidt haar liquide middelen over verschillende bankinstellingen.

Bestedingen • In 2015 werd in totaal een bedrag van € 25,4 miljoen (2014: € 23,5 miljoen) besteed. Dit is vrijwel gelijk aan de baten van dit jaar, maar flink hoger dan het bedrag dat is begroot (€ 20,1 miljoen). • In 2015 ontvingen wij een extra toekenning van de Nationale Postcode Loterij van € 3,9 miljoen voor ons project Sweetie 2.0. • Met name de bestedingen aan noodhulp zijn hoger dan begroot (+ € 2,6 miljoen).

Structurele hulpverlening 2015 was een dynamisch jaar waarin enerzijds de strategische periode 2011-2015 werd afgerond en anderzijds gestart is met het ontwikkelen van grotere programma’s voor de strategische periode 2016-2020. Dit overgangsjaar stond derhalve in het teken van het afronden van de MFS II-subsidie van de overheid en het afronden van de veelal kleinere projecten. Veel van deze projecten zijn onderdeel geworden van de grotere programma’s die zijn ontwikkeld.

Noodhulp Terre des Hommes maakt deel uit van de Joint Response van de Dutch Relief Alliance (DRA) en de Samenwerkende Hulp Organisaties (SHO). In 2015 kon op deze wijze voor ruim € 3,8 miljoen besteed worden aan verschillende noodhulpprojecten voor slachtoffers van natuurgeweld (aardbeving in Nepal), epidemieën (ebola in Guinee) en oorlog (opvang Syrische vluchtelingen in Jordanië)

Uitvoeringskosten en kosten bewustwording Totaal was er een bedrag van € 3,8 miljoen begroot voor deze posten; de bestedingen waren nagenoeg gelijk aan wat was begroot. De uitvoeringskosten zijn met € 134.000,- gestegen en de kosten bewustwording € 136.000,- kwamen lager uit ten opzichte van de begroting. In 2015 zijn twee subsidies toegekend door de overheid, voor de periode 2016-2020, voor twee allianties waar Terre des Hommes aan deelneemt. Hiervoor is in 2015 geïnvesteerd in extra capaciteit, zowel op het hoofdkantoor als in de regio’s, om goede voorbereidingen te kunnen treffen. Het onder de aandacht brengen van kinderuitbuiting en schending van kinderrechten is een belangrijk onderdeel van het werk van Terre des Hommes. We bereiken daarmee dat onderwerpen (hoog) op de nationale en de internationale politieke agenda’s geplaatst worden. De kosten bewustwording bleven op het niveau van 2014.

Kosten fondsenwerving De kosten voor fondsenwerving bleven met € 35.000,- onder de begroting. In 2015 is meer ingezet op nieuwe (online) kanalen voor fondsenwerving met wisselend succes. We zien dat deze nieuwe, en ook goedkopere, kanalen, nog geen volwaardig alternatief zijn voor de traditionele manieren van fondsenwerving (waaronder door-to-door). Om de opbrengsten op peil te houden heeft Terre des Hommes in 2015 toch meer geïnvesteerd in de traditionele kanalen dan was begroot. Door de activiteiten en bestedingen goed te balanceren heeft dit niet geleid tot hogere kosten dan we hadden begroot.

Beheer en administratie De kosten voor beheer en administratie stegen met € 285.000,- ten opzichte van de begroting. Een belangrijk deel van deze kosten is het gevolg van de implementatie van de IT-systemen voor de kernprocessen van Terre des Hommes. Voor een groot deel van dit traject is externe capaciteit ingehuurd. Het percentage voor kosten beheer en administratie bedraagt 3,5% in 2015 (3,4% in 2014) en blijft daarmee ruim onder de doelstelling van maximaal 5%.

Baten • In de begroting voor 2015 is een bedrag aan baten van € 20,4 miljoen opgenomen. De uiteindelijke baten kwamen uit op een bedrag van € 25,3 miljoen, een positief verschil van € 4,9 miljoen. Deze extra baten waren onder andere het gevolg van extra bijdragen voor noodhulpprojecten, het verkrijgen van een EU-subsidie via ons landenkantoor in Bangladesh en een extra toekenning van de Nationale Postcode Loterij voor ons project Sweetie 2.0. • In 2015 is de wijze van waarderen van de nalatenschappen aangepast in verband met een te behoudende insteek ten opzichte van de ontwikkelingen in de markt. In samenspraak met de accountant zijn nieuwe waarderingsgrondslagen opgesteld die in 2015 zijn toegepast, te weten: • Zuivere nalatenschap: 70% van de waarde op basis van de voorlopige vermogensopstelling; • Legaat uitgedrukt in een percentage van de nalatenschap: 70% van de waarde op basis van de voorlopige vermogensopstelling; • Zuivere nalatenschap: 90% van de waarde op basis van de definitieve vermogensopstelling; • Legaat uitgedrukt in een percentage van de nalatenschap: 90% van de waarde op basis van de definitieve vermogensopstelling; • Legaat uitgedrukt in een bedrag: 100%; • Vruchtgebruik: per dossier te bepalen met een maximum van 10% van de geschatte waarde op moment van overlijden erflater. Telkens per einde boekjaar opnieuw te beoordelen; • Als er in voorschot meer ontvangen wordt dan wij op basis van bovengenoemde waarderingen in resultaat hebben opgenomen, dan nemen wij het ontvangen bedrag als basis. In 2015 heeft dit tot een eenmalige baat van circa € 760.000,- geleid. Begin 2015 waren er 94 dossiers in behandeling. In 2015 hebben wij 52 dossiers afgewikkeld. Eind 2015 zijn nog 42 dossiers in behandeling met een geschatte waarde van € 4,4 miljoen. Hiervan hebben wij reeds € 3,2 miljoen toegepast in de periode 2012-2015 en resteert er een bedrag van € 1,1 miljoen.

Particuliere markt • De totale opbrengsten uit de particuliere markt bedroegen € 9,5 miljoen en zijn daarmee € 955.000 hoger dan was begroot. • De opbrengsten uit nalatenschappen waren - naast de eenmalige baat van ongeveer € 760.000,- ruim € 860.000,- hoger dan was begroot. We ontvingen in 2015 een dossier met een waarde van ruim € 1,1 miljoen die voor een groot deel werd afgewikkeld. • De baten uit acties en spontane giften bleven flink achter op de begroting (ruim € 1,0 miljoen). De inzet op nieuwe online kanalen loont nog niet, maar Terre des Hommes verwacht dat deze kanalen in de toekomst succesvoller zullen zijn en blijft hierin investeren. • De vaste bijdragen stegen met ongeveer € 346.000,- ten opzichte van de begroting en met ruim € 670.000,in vergelijking met 2014.

Zakelijke markt De inkomsten uit bedrijven en stichtingen (foundations) zijn in 2015 teruggelopen ten opzichte van 2014. Dit jaar lukte het ons niet om een nieuwe, grote partij aan ons werk te binden. De bijdragen van enkele bestaande relaties waren, ondanks ruimhartige donaties, lager dan verwacht. Hoewel de omstandigheden niet makkelijk zijn - veel foundations worden overspoeld met aanvragen en bedrijven zoeken samenwerking met goede doelen steeds vaker in de lijn met hun core business - heeft Terre des Hommes voor 2016 een gezonde ambitie: 2,1 miljoen euro inkomsten uit bedrijven en foundations. Onderdeel van de plannen om deze groei te realiseren, is om bedrijven te benaderen en ze tot samenwerking te bewegen door ze te wijzen op hun (keten)verantwoordelijkheid. Op basis van onderzoek brengen wij specifieke problemen in kaart en presenteren we een oplossing waarbij bedrijven een belangrijke rol kunnen spelen. Verder richten we ons in Nederland ook op foundations in het buitenland, zoals in de VS en Zweden en via intensievere samenwerking met de Terre des Hommes-zusterorganisaties. Tenslotte is er een pilot gestart om specifiek MKB-bedrijven aan het werk van Terre des Hommes te koppelen.

Winkels Vanaf 2015 zijn de winkels van Terre des Hommes voor het eerst alle onderworpen aan de BTW-plicht. De bruto-opbrengsten bedroegen € 2.293.501,- (2014: € 2.412.401,-). Dit is inclusief een aantal werkgroepen. Gecorrigeerd voor de BTW zou de omzet in 2015 ongeveer € 2,6 miljoen bedragen, per saldo is er dus omzetgroei gerealiseerd. Deze groei komt deels voor rekening van de winkels die in 2014 zijn opgericht en in 2015 volledig zijn gaan bijdragen (€ 83K) en deels voor rekening van de nieuw opgerichte winkels die in 2015 nog zeer beperkt een bijdrage leverden (€ 19K). We hebben ultimo 2015 45 winkels (waarvan 4 nieuw zijn opgericht in 2015). Terre des Hommes volgt de recente ontwikkelingen in de retail nauwgezet en investeert in de eigen winkelformule om deze gezond te houden. Valk Solutions is een samenwerking gestart met Terre des Hommes om de winkels van Terre des Hommes uit te rusten met een modern geautomatiseerd kassasysteem. Zij installeert daarvoor gebruikte hardware die, na een grondige inspectie, kosteloos bij de winkels in bedrijf wordt gesteld. De kracht van dit systeem is de moderne software die realtime informatie levert over de resultaten van elke winkel. In 2016 worden de winkels met dit nieuwe systeem uitgerust.

Acties derden en gezamenlijke acties • Naast de reguliere bijdrage van € 2.250.000,- van de Nationale Postcode Loterij ontving Terre des Hommes opbrengsten uit de Vriendenloterij (circa € 53.000,-). • Voor het project Sweetie 2.0 ontving Terre des Hommes een extra toekenning van de Nationale Postcode Loterij van ongeveer € 3,8 miljoen.

• De ebola-actie van de Samenwerkende Hulp Organisaties (SHO) bracht in totaal ruim € 10,3 miljoen op. Terre des Hommes ontving hiervan een bedrag van € 218.211,- in 2014 en een slotbedrag van € 33.163 in 2015. Dit bedrag wordt besteed aan hulp in Guinee via de zusterorganisatie in Zwitserland. • Uit de SHO-actie voor de aardbeving die Nepal trof ontving Terre des Hommes een bedrag van ongeveer € 604.000,-. Dit bedrag wordt voor een groot deel via zusterorganisaties uit Duitsland en Zwitserland besteed aan directe hulp en een kleiner deel rechtstreeks via een lokale partnerorganisatie van Terre des Hommes Nederland.

Subsidies Medefinancieringsstelsel (MFS -II) Terre des Hommes vormt met Stichting Kinderpostzegels en het Liliane Fonds de alliantie Child and Development. Het totale toegewezen subsidiebedrag voor de periode 2011-2015 bedraagt € 32,8 miljoen. In totaal is er in 2015 € 7,4 miljoen ontvangen van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. De kosten c.q. overmakingen aan de alliantiepartners in 2015 zijn in deze jaarrekening verantwoord onder de post: Structurele hulpverlening Oost Afrika. Overige subsidies • Terre des Hommes maakt deel uit van de Joint Response van de Dutch Relief Alliance (DRA), een samenwerkingsverband tussen verschillende Nederlandse NGO’s, gefinancierd door het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Deze alliantie biedt snelle en effectieve noodhulp aan slachtoffers van internationale crises. Via dit samenwerkingsverband ontving Terre des Hommes subsidies voor hulp aan kinderen in door Ebola getroffen gebieden in Guinee (€ 1.400.000,-), voor hulp aan gevluchte Syrische moeders en kinderen in Jordanië (€ 1,0 miljoen) en voor hulp aan slachtoffers van de aardbeving in Nepal (€ 397.000,-). • Terre des Hommes ontving ook via het Ministerie van Buitenlandse zaken een subsidie (€ 550.000,-) voor de strijd tegen seksuele uitbuiting van kinderen in Azië. • Ons kantoor in Bangladesh verkreeg een subsidie van € 750.000,- van de EU voor de strijd tegen seksuele uitbuiting van kinderen in Bangladesh.

Rentebaten De rentebaten bedragen in 2015 € 240.540,- (2014: € 264.799,-). De lagere opbrengst is het gevolg van verder gedaalde rentetarieven in 2015 en een gemiddeld lager saldo op de bankrekeningen dan in 2014.

Overschotten/tekorten Algemeen Voor het berekenen van de benodigde structurele reserve heeft Terre des Hommes eind 2015 een Monte Carlo simulatie toegepast. Het startpunt voor deze simulatie is de risico-inventarisatie die door Terre des Hommes is uitgevoerd in het kader van een upgrade van het kwaliteitssysteem naar de nieuwe ISO norm 9001:2015. Bij de simulatie worden per risico drie inschattingen gemaakt: de kans van optreden, de minimum, meest waarschijnlijke en maximum impact. Op basis van deze inventarisatie wordt bij de Monte Carlo simulatie 100.000 maal een impact per risico en een totaal verlies gesimuleerd. Dit leidt tot een kansverdeling van het totale verlies waarmee de kans berekend kan worden dat er meer dan een x bedrag aan verlies geleden wordt in een bepaald jaar. De hoogte van de aan te houden reserve hangt af van de risicobereidheid binnen de organisatie en andere in de sector gebruikelijke afwegingen. Een dialoog met Directie en Raad van Toezicht zal begin 2016 worden gestart om voorgaande te bepalen. De continuïteitsreserve bedraagt € 4,0 miljoen en is bedoeld voor de dekking van risico’s op korte termijn. De hoogte van deze reserve mag volgens de VFI-richtlijn maximaal 1,5 maal de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie bedragen (bij Terre des Hommes zou dit maximaal € 5,3 miljoen mogen zijn) . De reserve die Terre des Hommes aanhoudt, is lager dan dit maximum. De reserve die direct beschikbaar is voor de doelstelling, bedraagt ultimo 2014 € 4.041.751,-. Door onder meer een toename van het bedrag aan bestemmingsfondsen is deze reserve afgenomen ten opzichte van 2014 met ongeveer € 242.000,-. Het totale bedrag aan reserves, inclusief bestemmingsreserves, bedraagt ultimo 2015 € 8,2 miljoen. De verplichtingen van Terre des Hommes bedragen ultimo 2014 € 11,6 miljoen.

5.2 LIQUIDE MIDDELEN EN KENGETALLEN Terre des Hommes heeft ultimo 2015 € 13,6 miljoen aan liquide middelen waarvan € 8,0 miljoen is ondergebracht in deposito’s. Het verloop van de liquide middelen in 2015 lichten wij in de jaarrekening toe met een kasstroomoverzicht.

KENGETALLEN 2015 2014 2013 Besteed aan doelstelling /Inkomsten 86,8% 86,3% 86% Besteed aan doelstelling/Som der lasten 86,7% 86,9% 87% Kosten beheer en administratie / Totale lasten plus KENGETALLEN mutatie microkredieten 3,5% 3,4% 4,1% Kosten eigen fondsenwerving /Baten eigen fondsenwerving (CBF-norm </= 25%) 17,0% 16,8% 19,7% Totale inkomsten excl. subsidies/ Totale inkomsten (MFS II-norm > 25%) 75,4% 59,0% 7,7% Uitvoeringskosten eigen organisatie /Inkomsten 28,3% 27,0% 25,3% Uitvoeringskosten eigen organisatie hulpverlening / Structurele hulpverlening en Noodhulp/Rehabilitatie

14,3%

12,4%

10,4%

Toelichting op de kengetallen: 1 en 2: kengetallen Besteed aan doelstelling 3: kengetal Kosten beheer en administratie • De Richtlijn 650 die Terre des Hommes toepast, introduceert onder andere het kengetal ‘Besteed aan doelstelling’ en het kengetal ‘Beheer en administratie’. In alinea 423 van Richtlijn 650 is een aanvullend vereiste opgenomen omtrent een verplicht kengetal, die de besteding aan de doelstelling weergeeft als percentage van alle lasten. Terre des Hommes hanteert een percentage van 80% als norm hiervoor. Deze kengetallen geven aan welk deel van de inkomsten/lasten aan de doelstelling is besteed. Omdat de baten en bestedingen vrijwel in evenwicht zijn in 2015, geldt dat beide percentages nauwelijks van elkaar verschillen. • Het kengetal ‘Beheer en Administratie’ steeg met 0,1% nauwelijks ten opzichte van 2014, ondanks toegenomen investeringen in IT-systemen.

4: kengetal Percentage Fondsenwervingskosten (CBF) Dit kengetal geeft het aandeel weer van de kosten eigen fondsenwerving ten opzichte van de baten eigen fondsenwerving. Het Centraal Bureau Fondsenwerving hanteert als maximum norm een gemiddeld kostenpercentage van 25% over de laatste drie boekjaren. Dit kengetal is ten opzichte van 2014 met 0,2% gestegen.

5: kengetal Ministerie van Buitenlandse Zaken - eigen bijdrage In de subsidiebeschikking wordt van de subsidieontvanger verwacht dat minimaal 25% van de totale inkomsten door de subsidieontvanger zelf wordt verworven. Met een percentage van 75,4% voldoet Terre des Hommes ruimschoots aan deze norm.

6: kengetal Overhead Organisatie Dit kengetal geeft de verhouding tussen de overhead en de inkomsten weer: het geeft informatie voor het monitoren van de ontwikkeling van de overheadkosten. De uitvoeringskosten stegen evenals de inkomsten ten opzichte van 2014; het kengetal is dan ook gestegen met 1,3%. Terre des Hommes hanteert een norm van 30% voor dit kengetal.

7: kengetal Overhead Hulpverlening Met dit kengetal toetsen wij de overhead rond hulpverlening. Dit kengetal is in 2015 gestegen ten opzichte van 2014. De bestedingen aan structurele hulpverlening en noodhulp/rehabilitatie namen toe ten opzichte van 2014 (+ â&#x201A;Ź 1,1 miljoen). De uitvoeringskosten eigen organisatie hulpverlening (exclusief kosten van de Terre des Hommes winkels) stegen met circa â&#x201A;Ź 491.000,-. De door Terre des Hommes gehanteerde norm bedraagt 10%.

programma in de schijnwerper

DOWN TO ZERO Terre des Hommes gaat een alliantie leiden die internationaal de strijd aanbindt tegen kinderprostitutie. De alliantie werkt daarbij nauw samen met het ministerie van Buitenlandse Zaken, waarmee een partnerschap wordt gevormd. Ze wil jongeren beschermen tegen seksuele uitbuiting, opkomen voor de seksuele rechten van jongeren en vrouwen en hen economisch weerbaar maken. Het ministerie heeft hiervoor 15 miljoen euro beschikbaar gesteld voor een periode van vijf jaar.

Miljoenen slachtoffers seksuele uitbuiting De alliantie telt vijf organisaties: naast Terre des Hommes zijn dat Plan Nederland, ECPAT-Defence for Children, Free a Girl en ICCO Alliantie. De vijf organisaties zetten binnen de alliantie elk hun eigen expertise in. De alliantie heet Down to Zero en wil kinderprostitutie in de betrokken landen tot nul reduceren. Ze wil er ook voor zorgen dat jongeren meer kennis hebben over seksualiteit en daarmee in staat zijn gezondere keuzes te maken. Wereldwijd zijn miljoenen kinderen slachtoffer van seksuele uitbuiting. Door gebrek aan bijvoorbeeld onderwijs en door discriminatie zijn veel jongeren niet in staat op te komen voor hun eigen rechten. Zo lopen kinderen die hun geboortegrond zijn ontvlucht kans in handen te vallen van mensensmokkelaars, die ze de prostitutie in drijven.

Bescherming ontbreekt In vrijwel alle gevallen van seksuele uitbuiting gaat het om meisjes en jonge vrouwen. De gemeenschappen waaruit ze afkomstig zijn bieden lang niet altijd bescherming: vrouwen en meisjes worden vaak als ondergeschikt gezien. Daar komt bij dat in veel

landen de wetgeving om hen te beschermen niet op orde is. Ook in vluchtelingenkampen en tijdens grote evenementen zoals het WK voetbal zijn meisjes uiterst kwetsbaar voor seksuele uitbuiting. Doordat steeds meer mensen toegang hebben tot internet wordt het probleem ook daar steeds groter.

Meer rechten voor jongeren Nederland speelt internationaal een voortrekkersrol als het gaat om de relatie tussen seksuele gezondheid en ontwikkeling. Door samen te werken met de alliantie hoopt het ministerie van Buitenlandse Zaken overheden in armere landen makkelijker te bereiken. Hulporganisaties hebben vaak meer speelruimte om bijvoorbeeld discriminatie aan de kaak te stellen of door misstanden op een nieuwe manier aan te pakken. Bovendien spelen ze vaak een cruciale rol bij het bereiken van achtergestelde groepen. Minister Ploumen (Ontwikkelingssamenwerking) spreekt van een pragmatische aanpak die veel waardering krijgt. ´Onze partners hebben bewezen een belangrijke rol te kunnen spelen bij het aankaarten van taboeonderwerpen.‘

project: Down to Zero doel: Aangaan van de strijdt tegen kindersprostitutie. Jongeren beschermen tegen seksuele uitbuiting, opkomen voor de seksuele rechten van jongeren en vrouwen en hen economisch weerbaar maken. budget: € 15 miljoen looptijd: maart 2015 - 2020 betrokken partijen: Terre des Hommes, Plan Nederland, ECPAT-Defence for Children, Free a Girl en ICCO Alliantie

6. WAT VOLGT IN 2016

VERWACHTING Complexe vraagstukken Maatschappijen hebben, het lijkt wel meer dan ooit, te maken met complexe vraagstukken. Vanuit het perspectief van Terre des Hommes zien wij diverse conflicten die de positie van kinderen in gevaar brengen en het risico op kinderuitbuiting vergroten. Dit zijn onder meer: de groter wordende kloof tussen arm en rijk, de toenemende verstedelijking, de onmogelijkheden om onderwijs te volgen, de enorme aantallen vluchtelingen wereldwijd, de grote werkloosheid onder jongeren en klimaatverandering met natuurrampen tot gevolg. Deze conflicten zetten de rechten van kinderen - zoals vastgelegd in het Verdrag van de Rechten van het Kind - enorm onder druk.

Strategie 2020 De komende jaren blijft het werk van Terre des Hommes dan ook heel erg nodig. De kaders van het Kinderrechtenverdrag en de Sustainable Development Goals zijn voor Terre des Hommes richtinggevend bij het aanpakken van kinderuitbuiting. Drie van de 17 Sustainable Development Goals adresseren oorzaken van kinderuitbuiting. De komende jaren participeren wij actief in het realiseren van deze doelen. Hierbij zullen we intensief samenwerken met andere NGO’s, overheden, bedrijven en particulieren. Het stoppen van kinderuitbuiting is niet alleen het belang van Terre des Hommes, het moet het focuspunt van alle stakeholders zijn. Wij zullen expertbijeenkomsten organiseren, onderzoek uitvoeren en een plan van aanpak opstellen om kinderuitbuiting uiterlijk in 2030 te stoppen. Om dit doel te realiseren overwegen wij nieuwe businessmodellen om samenwerking met andere organisaties te intensiveren. Samen met de kennis en de slagkracht van kennisinstellingen en bedrijven pakken wij sociale en maatschappelijke problemen innovatief en krachtig aan. In deze zin streven wij na een van de meest daadkrachtige kinderrechtenorganisaties te zijn, die door samenwerking met meerdere stakeholders in hoge mate bijdraagt aan het stoppen van kinderuitbuiting.

Resultaten Voor 2020 willen wij de volgende resultaten realiseren: • kwetsbare kinderen claimen hun rechten; • families en gemeenschappen beschermen kinderen en kennen hun rechten; • bedrijven dragen bij aan het welzijn van kinderen; • overheden beschermen kinderen door handhaving van kinderrechten; • politie en justitie sporen daders van kinderuitbuiting op en veroordelen hen; • bij onze partnerorganisaties staat het belang van het kind voorop.

BEGROTING 2016 Baten 2016 2015 Baten uit eigen fondsenwerving Baten uit gezamenlijke acties Baten uit acties derden Baten uit subsidies Rentebaten en baten uit beleggingen Overige baten en lasten Totaal baten

11.681.800 - 2.305.000 7.980.000 100.000 30.000 22.096.800

11.970.178 636.632 6.164.155 6.222.077 240.541 99.658 25.333.241

12.383.500 2.200.000 3.061.678 1.174.710 2.035.590 818.214 366.485 22.040.176

14.351.961 3.840.614 2.609.964 1.199.136 2.037.144 893.885 431.498 25.364.202

Lasten Structurele hulpverlening Noodhulp Uitvoeringskosten eigen organisatie doelstelling Bewustwording/voorlichting Kosten fondsenwerving Kosten beheer en administratie Overige kosten Totaal Lasten Overschot/Tekort

56.624 -30.961

Opmerkingen Op basis van de jaarrekening 2015 zien we geen bedreigingen voor de continuïteit van Terre des Hommes. Het financiële beleid is gericht op kwalitatieve doelstellingen zoals groei, een gezonde financiële positie, investeren en een gebalanceerde portfolio aan activiteiten die verschillen in termen van mogelijkheden en risico. De financiële doelstellingen zijn gericht op de hoogte van de bestedingen aan de doelstelling, het beheersen van de kosten van management en administratie, de organisatiekosten als geheel en de kosten van fondsenwerving.

Verder richt onze aandacht de komende jaren zich op de verdere ontwikkeling van de inhoudelijke transitie van onze organisatie: meer ruimte voor professionals en ondernemerschap met oog voor welbevinden en werkplezier. In 2015 hebben wij een brede risico-inventarisatie uitgevoerd, waaraan alle geledingen van Terre des Hommes hebben meegedaan. Het doel was om de risico’s in kaart te brengen, deze te waarderen en, waar nodig, mitigerende maatregelen te nemen. Het denken over risico’s en het handelen daarnaar zullen wij verder moeten inbedden in de organisatie. De belangrijkste afwijkingen ten opzichte van boekjaar 2015

Baten • De baten in 2016 zijn lager begroot dan de baten die in 2015 zijn gerealiseerd (-/- € 3,2 miljoen). • De baten uit eigen fondsenwerving blijven min of meer op het niveau 2015. Wel verwachten we verschillen in de samenstelling van deze baten. Groei verwachten wij uit intensivering van de samenwerking met de private sector, terwijl de baten uit vaste bijdragen van het publiek gelijk zullen blijven. Baten uit nalatenschappen zullen lager uitkomen in 2016 omdat we door een gewijzigde waardering in 2015 een extra eenmalige baat genomen hebben. De opbrengsten van de winkels zullen min of meer gelijk blijven. • De baten uit subsidies stijgen met € 1,7 miljoen door extra inspanningen op institutionele fondsenwerving. De rente-opbrengsten dalen verder door lage rentestanden en het aflopen van twee deposito’s halverwege 2016.

Lasten • De bestedingen aan de doelstelling zijn in 2016 begroot op 85,2% van de baten en zijn daarmee 5,2% hoger dan de de ratio van minimaal 80% die Terre des Hommes zich ten doel heeft gesteld. In 2015 was dit percentage 2,0% hoger door o.a. een extra toekenningen van de Nationale Postcode Loterij en extra subsidies voor noodhulp projecten. • Het CBF-percentage bedraagt in 2016 17,4% en verschilt daarmee nauwelijks van het percentage in 2015. De kosten van beheer & administratie en de overige kosten dalen door onder andere lagere ICT kosten.

BIJLAGEN Jaarrekening 2015 • Balans per 31 december 2015 • Staat van baten en lasten over 2015 • Resultaatbestemming • Kasstroomoverzicht • Algemene toelichting en grondslagen voor waardering en resultaatbepaling • Toelichting op de balans per 31 december 2015 • Toelichting op de staat van baten en lasten 2015 • Kengetallen personeel • Overige gegevens • Bijlage Resultaat Terre des Hommes winkels • Bijlage Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Verslag van de Raad van Toezicht Landentabel

JAARREKENING 20151

BALANS PER 31 DECEMBER 2015

Balans

31 december 2015 31 december 2014

ACTIVA: 01.MateriĂŤle vaste activa 02.MateriĂŤle vaste activa doelstelling 03.Vorderingen 04.Liquide middelen Totaal activa

1.532.263 133.307 5.310.339 13.643.359 20.619.268

1.362.868 254.569 10.006.237 14.050.668 25.674.342

8.175.057 897.990

8.538.336 565.673

38.543 755.000 10.752.678 20.619.268

1.394.989 262.509 14.912.835 25.674.342

PASSIVA: 05.Reserves 06.Fondsen 07.Schulden Langlopende schulden 2 jaar Langlopende schulden 3 jaar Kortlopende schulden Totaal passiva

Alle bedragen in de tabellen van dit hoofdstuk zijn in euro's.

STAAT VAN BATEN EN LASTEN OVER 2015

2015

Begroting 2015

2014

11.970.178 636.632 6.164.155 6.222.077 240.540 99.659 25.333.241

12.513.000 - 2.250.000 5.381.000 175.000 45.000 20.364.000

10.854.300 326.913 2.373.674 9.671.819 264.799 116.170 23.607.675

14.351.961 3.840.614

11.932.000 1.250.000

14.055.128 3.027.723

2.609.964 1.199.136 22.001.675

2.476.000 1.335.000 16.993.000

2.119.494 1.166.401 20.368.746

2.037.144 115.117 165.921 119.529 30.931 2.468.642

2.069.000 82.000 149.000 122.000 62.000 2.484.000

1.824.936 132.643 163.821 123.354 49.784 2.294.538

893.885

609.000

787.710

25.364.202 -30.961

20.086.000 278.000

23.450.994 156.681

BATEN 08.Baten uit eigen fondsenwerving 09.Baten uit gezamenlijke acties 10.Baten uit acties derden 11.Subsidies van overheden 12.Rentebaten en baten uit beleggingen 13.Overige baten en lasten Totale baten

LASTEN BESTEED AAN DOELSTELLINGEN 14.Structurele hulpverlening 15.Noodhulp en rehabilitatie 16.Uitvoeringskosten eigen organisatie hulpverlening 17.Bewustwording en voorlichting Totaal besteed aan doelstellingen

18.WERVING BATEN Kosten eigen fondsenwerving Kosten gezamenlijke acties Kosten acties derden Kosten verkrijging subsidies overheden Kosten van beleggingen Totaal werving baten

BEHEER EN ADMINISTRATIE Kosten beheer en administratie Totale lasten OVERSCHOT/TEKORT

RESULTAATBESTEMMING

2015

2014

332.317 -121.262 - -242.016 -30.961

319.328 -123.575 -3.530 -35.542 156.681

2015

2014

30.571.248 -20.594.763 -7.913.139 -2.214.089 -150.743 242.813 56.051 298.864 -592.627 6.809 -585.818

21.571.307 -14.684.986 -9.066.056 -2.620.247 -4.799.982 308.482 50.634 359.116 -254.254 4.808 -249.446

-437.697

-4.690.312

29.980

55.022

-407.717

-4.635.290

OVERSCHOT/TEKORT IS TOEGEVOEGD/ONTTROKKEN AAN:: Bestemmingsfondsen Reserve materiële vaste activa doelstelling Reserve financiële vaste activa doelstelling Reserve beschikbaar voor doelstelling OVERSCHOT/TEKORT

KASSTROOMOVERZICHT KASSTROOM UIT OPERATIONELE ACTIVITEITEN Ontvangsten van donateurs en sponsoren Betalingen aan lokale projectpartners Betalingen aan leveranciers Overmakingen alliantiepartners MFS II Totaal kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangen rente Ontvangen huur Totaal kasstroom uit beleggingen en overig Investeringen in materiële vaste activa Opbrengst verkoop activa Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten Netto kasstroom Koers- en omrekeningsverschillen op geldmiddelen TOENAME/AFNAME GELDMIDDELEN

Toelichting Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode. Het totale banksaldo neemt ten opzichte van 2014 af met €407.717, (eindsaldo 2014: €14.050.766, 2015: €13.643.049,).

ALGEMENE TOELICHTING EN GRONDSLAGEN VOOR WAARDERING EN RESULTAATBEPALING Algemeen De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met Richtlijn 650, fondsenwervende instellingen.

Structuur verslaggevende eenheid Stichting Terre des Hommes Nederland Stichting Terre des Hommes Nederland heeft tot doel daadwerkelijke en onmiddellijke hulpverlening aan het noodlijdende kind, in zijn omgeving, waar ook ter wereld zonder onderscheid van ras, geloof of politieke gezindheid. Voor de uitvoering van haar activiteiten heeft Stichting Terre des Hommes Nederland (hierna Terre des Hommes) diverse kantoren en rechtspersonen tot haar beschikking. De jaarcijfers van de onderstaande eenheden zijn in de jaarrekening geconsolideerd. Onderlinge vorderingen en schulden zijn geëlimineerd. Hoofdkantoor Het hoofdkantoor van Terre des Hommes is gevestigd aan de Zoutmanstraat in Den Haag. Dit is tevens het statutaire adres. Regiokantoren In de regiokantoren Zuidoost-Azië, Zuid-Azië en Oost-Afrika heeft Terre des Hommes de beschikking over regiovertegenwoordigers, die leiding geven aan een lokale staf. In ZuidAmerika heeft Terre des Hommes twee landenkantoren. De kantoren zijn lokaal, volgens wetgeving in het betreffende land, geregistreerd. In 2015 zijn de regio’s Zuidoost-Azië en Zuid-Azië samengevoegd en is het regiokantoor verplaatst van Indonesië (Jakarta) naar Cambodja (Phnom Penh). Begin 2015 is het besluit genomen om de activiteiten in regio Zuid-Amerika uit te faseren. Nelandeco In 2004 hebben wij Nelandeco opgericht om in Sri Lanka microkredietprogramma’s te starten waarbij de betrokken projectpartners een terugbetalingsverplichting hebben. Deze rechtspersoon valt volledig onder de verantwoordelijkheid van Terre des Hommes. Nelandeco is in Sri Lanka geregistreerd als Limited Company onder de Companies Act, No. 17 van 1982.

In 2013 is gestart met de liquidatie van Nelandeco, omdat het microkredietprogramma is overgedragen aan lokale projectpartners. Het liquidatieproces verloopt traag vanwege de bureaucratie in Sri Lanka. Er rest een positief saldo dat, na afwikkeling, in Sri Lanka zal worden besteed aan een project. Vrijwilligersgroepen Ter ondersteuning van de fondsenwervende initiatieven en bewustwordingsactiviteiten van de Stichting Terre des Hommes Nederland waren in 2015 in het land 52 (2014: 49) vrijwilligersgroepen werkzaam namens en onder verantwoordelijkheid van Terre des Hommes. Van deze vrijwilligersgroepen hebben 45 (2014: 41) de rechtspersoonlijkheid van een stichting, 6 (2014: 7) de rechtspersoonlijkheid van een vereniging en 1 (2014: 1) vrijwilligersgroep is werkzaam als steunpunt; dit zijn vrijwilligersgroepen zonder rechtspersoonlijkheid. Met alle vrijwilligersgroepen zijn overeenkomsten gesloten om te zorgen dat opbrengsten die namens Terre des Hommes geworven zijn, ook daadwerkelijk aan de doelstelling van Terre des Hommes worden besteed.

Grondslagen voor de waardering van activa en passiva Waarderingsgrondslagen De geformuleerde grondslagen hebben betrekking op de jaarrekening als geheel. De waarderingsgrondslagen zijn ten opzichte van het voorgaande jaar niet gewijzigd, tenzij dat als zodanig is vermeld. De jaarrekening is opgesteld conform de Richtlijn Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen.

Buitenlandse valuta Vorderingen, schulden en verplichtingen in buitenlandse valuta zijn omgerekend tegen de koers per balansdatum. De kosten en baten in vreemde valuta hebben wij omgerekend tegen een gemiddelde koers. De uit de omrekening voortvloeiende koersverschillen zijn opgenomen in de staat van baten en lasten. Transacties in buitenlandse valuta gedurende de verslagperiode zijn in de jaarrekening verwerkt tegen de koers van afwikkeling. De jaarrekeningen van de regiokantoren luiden in buitenlandse valuta en rekenen wij ten behoeve van opname in de jaarrekening om tegen de geldende koersen per

balansdatum. De koersverschillen over het begin- en eindvermogen en over de vermogensmutaties in de loop van het boekjaar nemen wij op in de staat van baten en lasten.

computerapparatuur e.d.: vervoermiddelen: kantoorinventaris:

Materiële vaste activa

Materiële vaste activa doelstelling Op de materiële vaste activa aangewend in het kader van de doelstelling, wordt als volgt afgeschreven: hospitaalschepen: 10 jaar

De Stichting beoordeelt op iedere balansdatum of er aanwijzingen zijn dat een vast actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Indien dergelijke indicaties aanwezig zijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief vastgesteld. Indien het niet mogelijk is de realiseerbare waarde voor het individuele actief te bepalen, wordt de realiseerbare waarde bepaald van de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief behoort. Van een bijzondere waardevermindering is sprake als de boekwaarde van een actief hoger is dan de realiseerbare waarde; de realiseerbare waarde is de hoogste van de opbrengstwaarde en de bedrijfswaarde. Onroerend goed en verbouwingen/interieuraanpassingen Onroerend goed wordt gewaardeerd op de verkrijgingsprijs. Met ingang van het boekjaar 1997 wordt op onroerend goed afgeschreven uitgaande van de aanschafwaarde, op basis van een economische levensduur van 40 jaar, zonder restwaarde. Er zijn geen inhaal-afschrijvingen toegepast. De lasten van bouwkundige c.q. interieuraanpassingen worden geactiveerd en in vijf jaar afgeschreven. Onroerend goed en verbouwingen/interieuraanpassingen Onroerend goed wordt gewaardeerd op de verkrijgingsprijs. Met ingang van het boekjaar 1997 wordt op onroerend goed afgeschreven uitgaande van de aanschafwaarde, op basis van een economische levensduur van 40 jaar, zonder restwaarde. Er zijn geen inhaal-afschrijvingen toegepast. De lasten van bouwkundige c.q. interieuraanpassingen worden geactiveerd en in vijf jaar afgeschreven. Kantoorinrichting en apparatuur De materiële vaste activa worden gewaardeerd op de verkrijgingsprijs, verminderd met lineair berekende afschrijvingen, gebaseerd op de economische levensduur. De restwaarde van de vaste activa wordt op nihil gesteld. Wij hanteren de volgende afschrijvingstermijnen:

3 jaar 4 jaar 5 jaar

Financiële instrumenten Financiële instrumenten omvatten handels- en overige vorderingen, geldmiddelen, leningen en overige financieringsverplichtingen, handelsschulden en overige te betalen posten. Financiële instrumenten worden bij de eerste opname verwerkt voor reële waarde. Na de eerste opname waarderen wij financiële instrumenten op de geamortiseerde kostprijs op basis van de effectieve rente-methode. Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en direct opeisbare deposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Liquide middelen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. De liquide middelen staan ter vrije beschikking van de rechtspersoon. Financiële vaste activa De financiële vaste activa (leningen) waarderen wij op geamortiseerde kostprijs verminderd met bijzondere waardeverminderingsverliezen. De activa die luiden in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koers per balansdatum.

Vlottende activa Voorraden Per balansdatum aanwezige handelsvoorraden, bijvoorbeeld bij vrijwilligersgroepen en andere voorraden zoals welkomstgeschenken voor nieuwe donateurs, nemen wij niet in de balans op, maar brengen wij in het jaar van aanschaf ten laste van het resultaat. Vorderingen Vorderingen waarderen wij op de geamortiseerde kostprijs.

Passiva Bestemmingsreserve materiële/financiële vaste activa doelstelling Vermogen dat is vastgelegd in activa, en dat direct en volledig wordt aangewend voor het realiseren van de doelstelling, hebben wij in de bestemmingsreserve materiële vaste activa-doelstelling en in de bestemmingsreserve financiële vaste activa-doelstelling opgenomen. Bestemmingsfondsen Bestemmingsfondsen zijn reserves die zijn opgebouwd uit daartoe ingezamelde of verkregen fondsen, die dienen om meerjarige of toekomstige projectactiviteiten te financieren. Onttrekkingen aan de bestemmingsfondsen zijn gebaseerd op de in het desbetreffende boekjaar gedane committeringen, die verband houden met het fonds. Dotaties aan bestemmingsfondsen vinden plaats als er voor een bepaald project of hulpprogramma fondsen zijn ontvangen, die wij pas na het lopende boekjaar aanwenden. Schulden Langlopende schulden worden bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde. Transactiekosten die direct zijn toe te rekenen aan de verwerving van de schulden worden in de waardering bij eerste verwerking opgenomen. Schulden worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactiekosten.

Grondslagen voor resultaatbepaling Baten en lasten worden in beginsel toegerekend aan de periodes waarop zij betrekking hebben.

Nalatenschappen Baten uit nalatenschappen verantwoorden wij in het boekjaar waarin de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Tot en met 2014 werd bij het betrouwbaar vaststellen van de omvang vooral gekeken naar de kasstroom uit nalatenschappen. Vanaf boekjaar 2015 is dit principe losgelaten en vindt waardering plaats op basis van de (al dan niet voorlopige) vermogensopstelling die bekend is (in hoofdstuk 5 van het jaarverslag is dit verder toegelicht). Voorlopige uitbetalingen in de vorm van voorschotten in het boekjaar waarin zij worden ontvangen, worden verantwoord als baten uit nalatenschappen voor zover niet al eerder als bate verantwoord. Verkopen artikelen (Terre des Hommes-winkels) De opbrengst uit de verkoop van artikelen verantwoorden wij in het jaar waarin de feitelijke verkoop tot stand is gekomen. Samenwerkende Hulporganisaties Inkomsten van de Samenwerkende Hulporganisaties verantwoorden wij in het jaar waarin zij worden ontvangen. Loterijen Als baten worden verantwoord de ontvangen en invorderbare netto-opbrengsten van de loterijen over het desbetreffende boekjaar. De per balansdatum nog te ontvangen bedragen worden als vordering op de balans opgenomen. Subsidies Baten uit subsidies worden toegerekend naar rato van de voortgang van de activiteiten waarvoor de subsidie is toegekend.

Vaste bijdragen, giften uit acties, giften bedrijven, giften vrijwilligersgroepen en overige baten vrijwilligersgroepen Deze opbrengsten verantwoorden wij in het jaar waarin zij worden ontvangen.

Resultaat beleggingen Zowel de gerealiseerde als de ongerealiseerde koersresultaten worden in het desbetreffende boekjaar opgenomen in de staat van baten en lasten. De met de beleggingen gemoeide kosten verantwoorden wij afzonderlijk onder ‘kosten beleggingen’ in de staat van baten en lasten.

Giften bedrijven ten behoeve van specifieke projecten Op basis van het matching principe verantwoorden wij giften van bedrijven ten behoeve van specifieke projecten in het jaar waarin de lasten van het betreffende project worden verantwoord.

Rentebaten en rentelasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactie-

Baten

kosten op de ontvangen leningen die als onderdeel van de berekening van de effectieve rente worden meegenomen.

Lasten Kosten eigen fondsenwerving In de kosten eigen fondsenwerving zijn alle kosten inbegrepen die gemaakt zijn om de totale baten uit eigen fondsenwerving te verwerven: te weten de directe verwervingskosten en de met de fondsenwerving verband houdende uitvoeringskosten eigen organisatie.

Uitvoeringskosten eigen organisatie De uitvoeringskosten eigen organisatie zijn te onderscheiden in kosten die verband houden met het verwerven van de baten en in kosten die verband houden met de bestedingen in het kader van de doelstelling. De totale uitvoeringskosten verdelen wij conform de Richtlijn 650 volgens vastgestelde sleutels die berekend zijn op basis van de werkelijke personele bezetting en de tijd die door medewerkers wordt besteed aan de verschillende activiteiten. Deze percentages zijn voor 2015 gewijzigd ten opzichte van 2014, omdat de relatieve inzet van medewerkers door organisatorische veranderingen en wijzigingen in het personeelsbestand veranderd is. Het merendeel van de overhead van Terre des Hommes wordt volgens deze percentages over de kostenrubrieken verdeeld. De percentages voor doorbelasting in 2015 zijn:

KOSTENRUBRIEK

2015

2014

Kosten hulpverlening (onderdeel van doelstelling) Kosten bewustwording (onderdeel van doelstelling) Kosten eigen fondsenwerving Kosten gezamenlijke acties Kosten acties derden Kosten verkrijging subsidies overheden Kosten van beleggingen Beheer en administratie

19,2% 16,3% 25,9% 3,2% 5,2% 4.4% 1,1% 24,7%

14,3% 19,5% 28,1% 4,1% 5,4% 5,2% 2,0% 21,4%

Toelichting â&#x20AC;˘ De marketing- en communicatiekosten kennen, afhankelijk van de kostensoort, eigen verdeelsleutels en worden verdeeld over de rubrieken bewustwording en fondsenwerving.

• Voor de toekenning van de kosten van de winkels wordt Richtlijn 650 (650.415) gevolgd die aangeeft dat ‘onder de kostprijs wordt verstaan de inkoopwaarde van de goederen, verhoogd met de op de in- en verkoop drukkende directe (aan derden betaalde) verwervingskosten’. Terre des Hommes heeft een analyse uitgevoerd om te bepalen welke kosten tot de kostprijs gerekend kunnen worden. Hierbij is gekeken naar de kosten die noodzakelijk zijn om de tweedehands goederen te kunnen inzamelen en verkopen. Het betreft hier de kosten van het winkelpand met inrichting, de kosten van de vrijwilligers en de faciliteiten om de goederenstroom te registreren, de verkoop af te kunnen handelen en de gelden te ontvangen.

Besteed aan doelstelling Structurele hulpverlening Verplichtingen (committeringen) aan projecten worden geacht te zijn aangegaan wanneer daartoe een besluit is genomen door directie of Raad van Toezicht. Wij wijzen deze volledig toe aan het jaar waarin het besluit is genomen. Dit besluit is gecommuniceerd met de begunstigde. Terre des Hommes heeft als vuistregel dat met bestaande projectpartners twee of driejarige verplichtingen worden aangegaan. Met nieuwe projectpartners worden eenjarige verplichtingen aangegaan. Noodhulp en Rehabilitatie Onder de post ‘Noodhulp en Rehabilitatie’ worden committeringen ten behoeve van hulpverlening verantwoord, die direct zijn voortgekomen uit een rampsituatie en waarbij de periode van hulpverlening een periode van drie jaar niet overschrijdt. Ook de hulpverlening, die is mogelijk gemaakt door één of meer acties van de Samenwerkende Hulporganisaties, verantwoorden wij onder ‘Noodhulp en Rehabilitatie’. Alle overige hulpverlening verantwoorden wij onder ‘Structurele Hulpverlening’.

• De pensioenregeling bij Terre des Hommes betreft een middelloonregeling. De pensioengrondslag is 12 x het maandloon + vakantietoeslag. Terre des Hommes heeft als pensioenuitvoerder PGGM onder de regeling van PFZW (Pensioenfonds Zorg en Welzijn). De dekkingsgraad van PFZW bedroeg ultimo december 2015 97% (dit is de stand van de gemiddelde actuele dekkingsgraad over de afgelopen 12 maanden). Uitgangspunt is dat de in de verslagperiode te verwerken pensioenlast gelijk is aan de over die periode aan het pensioenfonds verschuldigde pensioenpremies. Voor zover de verschuldigde premies op balansdatum nog niet zijn voldaan, wordt hiervoor een verplichting opgenomen. Als de op balansdatum reeds betaalde premies de verschuldigde premies overtreffen, wordt een overlopende actiefpost opgenomen voor zover sprake zal zijn van terugbetaling door het fonds of van verrekening met in de toekomst verschuldigde premies. Verder wordt op balansdatum een voorziening opgenomen voor bestaande additionele verplichtingen ten opzichte van het fonds en de werknemers, indien het waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling van die verplichtingen een uitstroom van middelen zal plaatsvinden en de omvang van de verplichtingen betrouwbaar kan worden geschat. Het al dan niet bestaan van additionele verplichtingen wordt beoordeeld aan de hand van de uitvoeringsovereenkomst met het fonds, de pensioenovereenkomst met de werknemers en andere (expliciete of impliciete) toezeggingen aan de werknemers. De voorziening wordt gewaardeerd tegen de beste schatting van de contante waarde van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen op balansdatum af te wikkelen.

Personeelsbeloningen en pensioenen • Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst-en-verliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers.

TOELICHTING OP DE BALANS PER 31 DECEMBER 2015

Onroerend Goed / verbouwingen hoofdkantoor en TdH winkels

Kantoorinrichting en apparatuur hoofdkantoor en TdH winkels

Regio kantoren

Totaal

MATERIËLE VASTE ACTIVA Aanschafwaarde Saldo 1 januari 2015 1.827.110 Aankopen 47.639 Desinvesteringen -121.296 Koersresultaat aanschafwaarde - Saldo 31 december 2015 1.753.453 Afschrijvingen Saldo 1 januari 2015 -975.402 Afschrijvingen -209.785 Desinvesteringen 121.296 Koersresultaat afschrijvingen - Saldo 31 december 2015 -1.063.891 Boekwaarde 31 december 2015

689.562

1.562.744 404.744 -42.702 - 1.924.786

329.387 3.719.241 57.485 509.868 -83.811 -247.809 1.722 1.722 304.783 3.983.022

-1.182.504 -69.798 42.702 - -1.209.600

-198.467 -2.356.373 -46.874 -326.457 70.413 234.411 -2.340 -2.340 -177.268 -2.450.759

715.186

127.515 1.532.263

01. MATERIËLE VASTE ACTIVA Toelichting De voornaamste investeringen betroffen: • Het nieuwe ICT-platform waaronder aanschaf en implementatie van kernapplicaties voor programmamanagement en marketing & communicatie; • Winkelinrichting nieuwe winkels en upgrade bestaande winkels. Het bedrag aan desinvesteringen betreft voornamelijk opschoning van het activa-bestand. Het betreft hier voornamelijk afgeschreven activa waarvoor geen opbrengst werd gerealiseerd. Het kantoor in Indonesië verkocht afgeschreven activa met een verkoopopbrengst van €6.809,-.

Ambulanceboot Amazone

Hospitaalboot Totaal Amazone

MATERIËLE VASTE ACTIVA DOELSTELLING

Aanschafwaarde Saldo 1 januari 2015 Aankopen Desinvesteringen Saldo 31 december 2015

68.461 - -68.461 -

1.167.290 - - 1.167.290

1.235.751 -68.461 1.167.290

Afschrijvingen Saldo 1 januari 2015 Afschrijvingen Desinvesteringen Saldo 31 december 2015

-63.928 -4.533 68.461 -

-917.254 -116.729 - -1.033.983

-981.182 -121.262 68.461 -1.033.983

133.307

Boekwaarde 31 december 2015

02. MATERIËLE VASTE ACTIVA DOELSTELLING Toelichting Ambulanceboot De ambulanceboot, die bijna volledig was afgeschreven, is overgedragen aan onze projectpartner in Brazilië. Hospitaal Schip Abarè Sinds 2005 voeren wij in het Amazonegebied in Brazilië een groot gezondheidszorgprogramma uit met het speciaal voor dit doel ontworpen en gebouwd schip, de Abarè. Met het Openbaar Ministerie als onderhandelaar namens de Federale Overheid, vinden gesprekken plaats om het eigendom van de boot over te dragen naar de Universiteit in Santarèm (UFOPA) in de staat Parà. Het Federale Ministerie van Volksgezondheid in Brazilië heeft in december een subsidie verleend aan UFOPA om in 2016 het programma met de diverse partijen geheel zelfstandig uit te kunnen voeren.. Terre des Hommes voorziet in een uitgebreid trainingsprogramma om dit proces te faciliteren. Bestemmingsreserve materiële vaste activa doelstelling Het saldo van de post materiële vaste activa-doelstelling (€133.307) is gelijk aan de doelstelling voor de reserve materiële vaste activa.

03. VORDERINGEN

31-12-’15

31-12-’14

VORDERINGEN Toelichting • De post nalatenschappen betreft het saldo van de bedragen die in het resultaat genomen zijn en de betalingen die hierop ontvangen zijn. • De vordering op de Nationale Postcode loterij betreft de jaarlijkse bijdrage uit reguliere trekkingen. • De post ‘overige giften en subsidies’ betreft in hoofdzaak toegekende bedragen via het Ministerie van Buitenlandse Zaken voor verschillende noodhulp projecten voor een bedrag van ongeveer €1,3 miljoen. Daarnaast zijn er nog verschillende schriftelijke toezeggingen ontvangen van sponsoren voor een bedrag van ongeveer €0,9 miljoen.

04. LIQUIDE MIDDELEN Toelichting Het saldo van de liquide middelen is voldoende om aan de korte termijnverplichtingen te kunnen voldoen van €10,8 miljoen (2014: €14,8 miljoen). Eind 2015 heeft Terre des Hommes een verplichting van € 10,1 miljoen (2014: 15,9 miljoen) aan lokale projectpartners staan.

Rente liquide middelen 52.334 Projecten, Regiokantoren en uitzendingen buitenland 8.703 Nalatenschappen 657.329 Vrijwilligersgroepen/winkels vooruitbetaalde kosten 22.054 Nationale Postcode Loterij 2.250.000 Ministerie van Buitenlandse Zaken MFS II - Overige giften en subsidies te ontvangen 2.266.313 Loonheffingen en pensioenen - Overige vooruitbetaalde en te vorderen bedragen 53.606 TOTAAL VORDERINGEN

62.879 124.957 119.053 46.487 2.250.000 4.975.458 2.318.683 8.802 99.918

5.310.339 10.006.237

31-12-’15

31-12-’14

LIQUIDE MIDDELEN Kas-en banktegoeden Hoofdkantoor Spaarrekeningen Deposito’s De Saint Exupery Fonds Kas-en banktegoeden TdH Winkels Kas-en banktegoeden Regio’s TOTAAL LIQUIDE MIDDELEN

265.665 3.725.735 8.075.000 87.925 718.193 770.841

340.786 3.934.126 8.075.000 86.865 646.346 967.545

13.643.359 14.050.668

Direct beschikbaar Continuïteits- Reserve MVA voor doelstelling reserve doelstelling Totaal

RESERVES

Stand per 1 januari 2015 Toevoeging via resultaatbestemming Onttrekking via resultaatbestemming Stand per 31 december 2015

4.283.768

4.000.000

254.568

8.538.336

-242.018

-121.261

-363.279

4.041.750

4.000.000

133.307

8.175.057

05. RESERVES Algemeen Voor het berekenen van de benodigde structurele reserve heeft Terre des Hommes eind 2015 een Monte Carlo -simulatie toegepast. Het startpunt voor deze simulatie is de risico-inventarisatie die door Terre des Hommes is uitgevoerd in het kader van een upgrade van het kwaliteitssysteem naar de nieuwe ISO norm 9001:2015. Bij de simulatie worden per risico drie inschattingen gemaakt: de kans van optreden, de minimum, meest waarschijnlijke en maximum impact. Op basis van deze inventarisatie wordt bij de Monte Carlo-simulatie 100.000 maal een impact per risico en een totaal verlies gesimuleerd. Dit leidt tot een kansverdeling van het totale verlies waarmee de kans berekend kan worden dat er meer dan een x bedrag aan verlies geleden wordt in een bepaald jaar. De hoogte van de aan te houden reserve hangt af van de risicobereidheid binnen de organisatie en andere in de sector gebruikelijke afwegingen. Een dialoog met Directie en Raad van Toezicht zal begin 2016 worden gestart om voorgaande te bepalen. Een eerste indruk op basis van de uitkomsten van de Monte Carlo-simulatie geeft aan dat de huidige reserve van Terre des Hommes toereikend is.

Beschikbaar voor doelstelling Het vrij besteedbaar vermogen dat direct beschikbaar is voor bestedingen aan de doelstelling, bedraagt ultimo 2015 €4,0 miljoen (2014: €4,3 miljoen). Continuïteitsreserve Terre des Hommes houdt een continuïteitsreserve aan voor de dekking van risico’s op korte termijn en om zeker te stellen dat ook in de toekomst aan de verplichtingen kan worden voldaan. De hoogte van de continuïteitsreserve voldoet aan de VFI-richtlijn financieel beheer Goede Doelen en mag maximaal 1,5 maal de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie bedragen. Bestemmingsreserves Terre des Hommes heeft een deel van de reserves afgezonderd voor de financiering van een speciaal doel. Dit betreft activa ter realisering van de doelstelling. De reserve materiële vaste activa-doelstelling bestaat uit: • Een hospitaalboot in Brazilië met een resterende boekwaarde van €133.307,-.

De Saint Van Breen-New Mr. P.J.F. EC Exupery Fonds Future Fund Scheefhals Fonds SHO Bangladesh FONDSEN

Totaal

Stand per 1 januari 2015 Bij: Inkomsten Af: Uitgaven Bij: Bestemming vanuit resultaat

87.925 591 -

454 20.299 -20.000

259.083 2.266 -

218.211 603.469 -821.680

- 547.372 -

565.673 1.173.997 -841.680

Stand per 31 december 2015

88.516

753

261.349

547.372

897.990

06. FONDSEN Toelichting 1. De Saint Exupéry Fonds (fonds op naam) Tot 31 december 2034 is een bedrag van €56.723 niet vrij beschikbaar uit hoofde van een notarieel verleden schenkingsakte die bepaalt dat de schenkingsbedragen gedurende 30 jaar als stamvermogen in stand moeten blijven. Slechts de vruchten kunnen direct door Terre des Hommes worden aangewend. 2. Van Breen – New Future Fund (fonds op naam) De familie van Breen is in 2013 een samenwerking met Terre des Hommes aangegaan voor een looptijd van 5 jaar. In 5 jaarlijkse termijnen van €20.000 wil de familie een bijdrage leveren aan de hulp aan kwetsbare meisjes in ontwikkelingslanden ter preventie en bestrijding van seksuele uitbuiting - in het bijzonder kinderprostitutie. Zowel het ingelegde basisvermogen als het rendement is beschikbaar voor besteding aan deze doelstelling. 3. Mr. P.J.F. Scheefhals Fonds (fonds op naam) Dit fonds is ontstaan uit de nalatenschap van de heer Mr. P.J.F. Scheefhals en is bestemd voor onder meer de bekostiging van

projecten ten behoeve van kinderen die slachtoffer zijn van geweld, mishandeling, misbruik, uitbuiting, verstoting of verlating. De bekostiging van de projecten vindt plaats uit de jaarlijks behaalde vermogenswinst en neemt aanvang na een aanloopperiode van minimaal een jaar. 4. SHO (Samenwerkende Hulp Organisaties) Ebola: Vanuit de actie van de Samenwerkende Hulporganisaties voor de slachtoffers van het door Ebola getroffen gebied in Afrika is in 2014 een bedrag van €218.211,- en in 2015 een bedrag van €33.163,- toegekend. De besteding van het totale bedrag heeft in 2015 plaatsgevonden. Nepal: Vanuit de actie van de Samenwerkende hulporganisaties voor de slachtoffers van de aardbeving in Nepal is in 2015 een bedrag van €603.469,- toegekend. 5. Europeese Commissie - Bangladesh Ons kantoor in Bangladesh verkreeg een subsidie van €750.000 van de EU voor de strijd tegen seksuele uitbuiting van kinderen in Bangladesh. Eind 2015 is een bedrag van €547.372 ontvangen.

31-12-’15

31-12-’14

07. SCHULDEN

SCHULDEN

• Het deel aan projectverplichtingen met een looptijd van langer dan 1 jaar is opgenomen onder de langlopende schulden; • De kortlopende schulden betreffen voornamelijk projectverplichtingen die binnen een jaar voldaan moeten worden.

Langlopende schulden 2 jaar 38.543 Langlopende schulden 3 jaar 755.000 Totaal langlopende schulden 793.543 Kortlopende projectverplichtingen 1 jaar 9.950.746 Overige kortlopende schulden Regiokantoren 191.911 Overige kortlopende schulden 610.021 Totaal kortlopende schulden 10.752.678

1.394.989 262.509 1.657.498 14.304.901 125.387 482.547 14.912.835

TOTAAL SCHULDEN

16.570.333

11.546.221

NIET IN DE BALANS OPGENOMEN RECHTEN EN VERPLICHTINGEN Rechten Door middel van een (notariële) akte van schenking hebben 1.424 (2014: 1.130) begunstigers van Terre des Hommes voor de komende jaren bijdragen aan Terre des Hommes toegezegd. Met de uit hoofde van deze schenkingsaktes te ontvangen lijfrente-termijnen is in de balans ultimo 2015 geen rekening gehouden. Deze worden in het jaar van ontvangst als inkomsten verantwoord. Met de te verwachten ontvangsten uit hoofde van nalatenschappen, waarvan de omvang op 31 december 2015 nog niet betrouwbaar kon worden vastgesteld, wordt geen rekening gehouden. Naar schatting is hieruit per 31 december 2015 nog een bedrag van ongeveer €1,1 miljoen (2014: €2,2 miljoen) aan inkomsten te verwachten; deze nalatenschappen zullen grotendeels in 2016 worden afgewikkeld. In 2015 ontving Terre des Hommes in totaal 41 dossiers met een geschatte waarde van €2,0 miljoen.

Verplichtingen Terre des Hommes staat door middel van een bankgarantie voor 18 winkels (2014: 18 winkels) garant voor drie maanden huur, voor een totaalbedrag van €65.848,- (2014: €71.620). Daarnaast zijn er voor 11 winkels concerngaranties afgegeven voor een totaal bedrag van €49.610,- (2014: 6 / €23.950). Terre des Hommes huurt twee kopieer/printapparaten bij NIC Rental Services. Hiervoor is een huurovereenkomst gesloten die eindigt op 1 oktober 2016. Ultimo 2015 zijn 3 bedrijfsauto’s geleased voor een periode van maximaal 48 maanden. Alle drie de contracten betreffen operationele lease. De wagens worden gebruikt door medewerkers die zich dagelijks inzetten voor de 45 winkels en de 1.848 vrijwilligers in het land.

< 1 jaar

> 1 jaar

Totaal

Huur winkels Bedrijfsauto’s Kopieermachines

479.991 18.803 23.346

592.583 48.854 -

1.072.574 67.657 23.346

TOTAAL VERPLICHTINGEN

522.140

641.437

1.163.577

OVERZICHT VERPLICHTINGEN

TOELICHTING OP DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2015 BATEN 2015

Hoofdkantoor Regioâ&#x20AC;&#x2122;s TdH winkels

Totaal

STAAT VAN BATEN 2015 Baten eigen fondsenwerving Baten gezamenlijke acties Baten acties derden Subsidies van overheden Baten uit beleggingen Overige baten en lasten

10.601.148 636.632 6.164.155 6.222.077 220.566 62.797

34.757 - - - 16.827 36.862

1.334.273 - - - 3.147 -

11.970.178 636.632 6.164.155 6.222.077 240.540 99.659

TOTAAL BATEN

23.907.375

88.446

1.337.420

25.333.241

08. BATEN UIT EIGEN FONDSENWERVING *De resultaten van de winkels worden verder toegelicht in de bijlagen.

2015 Begroting 2015 2014 BATEN UIT EIGEN FONDSENWERVING

Vaste bijdragen Giften uit acties Nalatenschappen Spontane giften / overig Totaal particuliere markt Zakelijke markt en institutionele- en vermogensfondsen Totaal zakelijke markt Verkoopopbrengsten TdH winkels Ontvangen giften in Tdh winkels Overige baten TdH winkels Totaal TdH winkels* Regiokantoren TOTAAL BATEN UIT EIGEN FONDSENWERVING

5.595.923 195.889 3.622.072 90.674 9.504.558

5.250.000 900.000 2.000.000 400.000 8.550.000

4.923.336 525.032 1.839.271 210.482 7.498.121

1.096.590 1.096.590 1.162.267 107.784 64.222 1.334.273 34.757

2.900.000 2.900.000 888.000 25.000 50.000 963.000 100.000

1.644.370 1.644.370 1.367.302 119.106 34.601 1.521.009 190.800

11.970.178

12.513.000

10.854.300

09. BATEN UIT GEZAMENLIJKE ACTIES SHO actie Filipijnen

Boekjaar 2015

Totaal Totaal

Baten Baten uit gezamenlijke acties Rente Totaal baten Kosten voorbereiding en coördinatie (AKV) AKV Totaal beschikbaar voor hulpactiviteit

tot en met boekjaar 2015

- - -

831.193 831.193

- -

58.183 773.010

Noodhulp Wederopbouw

Lasten Committeringen van deelnemer (D) • verstrekte steun via de UO - - - - - • verstrekte steun via de IK - - - - - • verstrekte steun via de D zelf - - - - - 773.010 Totaal beschikbare committeringsruimte - - - - - -

Boekjaar 2015 Noodhulp Wederopbouw Totaal

tot en met boekjaar 2015 Noodhulp Wederopbouw Totaal

Inzicht in kasstromen van de deelnemer Overmakingen door D met betrekking tot; • verstrekte steun via de UO - - - - - • verstrekte steun via de IK - - - - - • verstrekte steun via de D zelf 96.504 - 96.504 773.010 -

773.010

Inzicht in bestedingen ter plaatse • Besteding ter plaatse door de UO - - - - - • Besteding ter plaatse door de IK - - - - - • Besteding ter plaatse door de D zelf 165.279 - 165.279 773.010 -

773.010

09. BATEN UIT GEZAMENLIJKE ACTIES actie Ebola SHO

Boekjaar 2015

tot en met boekjaar 2015

Totaal Totaal

Baten Baten uit gezamenlijke acties 33.163 251.374 Rente - Totaal baten 33.163 251.374 Kosten voorbereiding en coördinatie (AKV) AKV - 15.275 Totaal beschikbaar voor hulpactiviteit 33.163 236.099 Noodhulp Wederopbouw Noodhulp Wederopbouw Lasten Committeringen van deelnemer (D) • verstrekte steun via de UO - - - - - • verstrekte steun via de IK - - - - - • verstrekte steun via de D zelf 236.099 - 236.099 236.099 - 236.099 Totaal beschikbare committeringsruimte - - - - - -

Boekjaar 2015 Noodhulp Wederopbouw Totaal

tot en met boekjaar 2015 Noodhulp Wederopbouw Totaal

Inzicht in kasstromen van de deelnemer Overmakingen door D met betrekking tot; • verstrekte steun via de UO - - - - - • verstrekte steun via de IK - - - - - • verstrekte steun via de D zelf 236.099 - 236.099 236.099 - Inzicht in bestedingen ter plaatse • Besteding ter plaatse door de UO - - - - - • Besteding ter plaatse door de IK - - - - - • Besteding ter plaatse door de D zelf 236.099 - 236.099 236.099 -

236.099

09. BATEN UIT GEZAMENLIJKE ACTIES actie Nepal SHO

Boekjaar 2015

tot en met boekjaar 2015

Totaal Totaal

Baten Baten uit gezamenlijke acties 603.469 603.469 Rente - Totaal baten 603.469 603.469 Kosten voorbereiding en coördinatie (AKV) AKV 42.243 42.293 Totaal beschikbaar voor hulpactiviteit 561.226 561.226 Noodhulp Wederopbouw Noodhulp Wederopbouw Lasten Committeringen van deelnemer (D) • verstrekte steun via de UO - - - - - - • verstrekte steun via de IK - - - - - • verstrekte steun via de D zelf 561.226 - 561.226 561.226 - 561.226 Totaal beschikbare committeringsruimte - - - - - -

Noodhulp

Boekjaar 2015 Wederopbouw Totaal

tot en met boekjaar 2015 Noodhulp Wederopbouw Totaal

Inzicht in kasstromen van de deelnemer Overmakingen door D met betrekking tot; • verstrekte steun via de UO - - - - - • verstrekte steun via de IK - - - - - • verstrekte steun via de D zelf 276.435 - 276.435 276.435 - 276.435 Inzicht in bestedingen ter plaatse • Besteding ter plaatse door de UO - - - - - • Besteding ter plaatse door de IK - - - - • Besteding ter plaatse door de D zelf 298.262 - 298.262 298.262 - 298.262

100

10. BATEN UIT ACTIES DERDEN Toelichting Naast de reguliere bijdrage heeft Terre des Hommes een bedrag van € 3.860.750,- ontvangen in 2015 in het kader van ons project Sweetie 2.0, het vervolg op de succesvolle campagne Sweetie uit 2014.

Begroting 2015

2014

6.110.750 53.405

2.250.000 -

2.300.000 73.674

2.250.000

2.373.674

BATEN UIT ACTIES DERDEN Nationale Postcode Loterij Overige Loterijen

TOTAAL BATEN UIT ACTIES DERDEN 6.164.155

11. SUBSIDIES VAN OVERHEDEN

2015

Begroting 2015

2014

SUBSIDIES VAN OVERHEDEN

Toelichting BuZa Medefinanciersingsstelsel 2.073.416 1.881.000 7.834.194 • De MFS baten en lasten worden Overige subsidies 4.148.661 3.500.000 1.837.625 bruto verantwoord. Dit wil zeggen dat de overmakingen aan allianTOTAAL SUBSIDIES VAN OVERHEDEN 6.222.077 5.381.000 9.671.819 tiepartners deel uitmaken van de bestedingen (lasten) en de hieruit volgende baten deel uitmaken van de baten uit subsidies. De reden dat dit niet gesaldeerd wordt gepresenteerd, is omdat Terre des Hommes niet slechts een kassiersfunctie vervult voor deze middelen maar als penvoerder de verantwoordelijkheid draagt voor een juiste en rechtmatige besteding voor de volledige MFS II subsidie, door de gehele alliantie. Derhalve fungeert Terre des Hommes ook als risicodrager hiervoor. • De post ‘overige subsidies’ betreft toekenningen van het Ministerie van Buitenlandse Zaken voor hulp in Guinee vanwege de Ebolauitbraak voor een bedrag van € 1.449.000,-, voor noodhulp aan Syrische vluchtelingen in Jordanië een bedrag van € 1.001.749,-, voor noodhulp in Nepal na de aardbeving voor een bedrag van € 397.912,- en voor de strijd tegen seksuele uitbuiting in Azië een bedrag van € 550.000,-. Vanuit de Europese Commissie is een toekenning ontvangen voor een project in Bangladesh van € 750.000,-.

12. RENTEBATEN EN BATEN UIT BELEGGINGEN Toelichting De deposito’s hebben een looptijd tot en met september 2016 tegen een vaste rentevergoeding. De rentevergoedingen op overige spaarsaldi zijn in 2015 verder gedaald. Samen met een gemiddeld lager saldo op de bankrekeningen zorgde dit voor lagere renteopbrengsten in vergelijking met boekjaar 2014.

2015

Begroting 2015

2014

175.000

238.172

RENTEBATEN EN BATEN UIT BELEGGINGEN Rente opbrengst rekening courant / spaarrekeningen / deposito’s Rente ontvangen door vrijwilligersgroepen Rente ontvangen door regiokantoren

220.566

3.147 16.827

- 4.910 - 21.717

RESULTAAT RENTE HieronderTOTAAL volgt deel van Peter v.a. pag. 27

101

EN BELEGGINGEN

240.540 175.000 264.799

13. OVERIGE BATEN EN LASTEN Toelichting In 2015 is een gedeelte van het kantoorpand onderverhuurd aan firma Virenze, een dienstverlener in de psychosociale zorg en een ander deel aan International Justice Mission, een stichting die recht verschaft aan slachtoffers van slavernij, seksuele uitbuiting en andere vormen van gewelddadige onderdrukking. De post overige baten en lasten bestaat uit de verkoopopbrengst van activa van ons kantoor in Indonesië (€ 6.809,-).

2015

Begroting 2015

2014

OVERIGE BATEN EN LASTEN Huuropbrengst Koersresultaat Overige baten en lasten

62.797 30.053 6.809

TOTAAL OVERIGE BATEN EN LASTEN 99.659

45.000 49.105 - 62.245 - 4.820 45.000

116.170

LASTEN STAAT VAN LASTEN 2015

STAAT VAN LASTEN 2015

Hoofdkantoor Regio’s TdH winkels Totaal

Structurele hulpverlening 14.351.961 - - 14.351.961 Noodhulp en rehabilitatie 3.840.614 - - 3.840.614 Uitvoeringskosten hulpverlening 644.892 1.965.072 - 2.609.964 Bewustwording / voorlichting 554.203 - 644.933 1.199.136 Kosten eigen fondsenwerving 824.208 - 1.212.936 2.037.144 Kosten gezamenlijke acties 102.083 - 13.034 115.117 Kosten acties derden 152.887 - 13.034 165.921 Kosten verkrijging subsidies 113.012 - 6.517 119.529 Kosten beleggingen 30.931 - - 30.931 Kosten beheer en administratie 893.885 - - 893.885 TOTAAL LASTEN

21.508.676

1.965.072

1.890.454

25.364.202

102

14. STRUCTURELE HULPVERLENING

Begroting 2015

2014

STRUCTURELE HULPVERLENING Azië 8.246.813 6.000.000 4.370.677 Oost-Afrika -136.649 3.300.000 5.534.694 Zuid-Amerika 338.921 200.000 1.294.231 Nederland / Overig 4.056.175 850.000 235.279 Totaal structurele hulpverlening (eigen organisatie) 12.505.260 10.350.000 11.434.881 Oost-Afrika (overmakingen alliantiepartners MFS II) TOTAAL STRUCTURELE HULPVERLENING

15. NOODHULP EN REHABILITATIE

2015

1.846.701

1.582.000

14.351.961

2015

2.620.247

11.932.000 14.055.128

Begroting 2015

2014

NOODHULP EN REHABILITATIE

Toelichting • De besteding van de SHO middelen Eigen Noodhulp 296.767 1.000.000 2.407.582 betreft een bedrag van € 236.099,Met SHO middelen 776.383 250.000 220.141 voor hulp in Guinee aan slachtoffers Met subsidie BUZA 2.767.464 - 400.000 van de Ebolacrisis en een bedrag van TOTAAL NOODHULP € 586.555,voor hulp aan slachtoffers EN REHABILITATIE 3.840.614 1.250.000 3.027.723 van de aardbeving in Nepal. • Subsidies van het Ministerie van Buitenlandse Zaken zijn besteed aan humanitaire hulp aan slachtoffers van de Ebolauitbraak in Guinee (€ 1.408.374,-), gezondheidszorg aan moeders en kinderen die vanuit Syrië zijn gevlucht naar Jordanië (€ 972.232,-) en noodhulp aan de slachtoffers van de aardbeving in Nepal (€ 386.858,-).

16. UITVOERINGSKOSTEN EIGEN ORGANISATIE HULPVERLENING Toelichting De stijging van de kosten in Nederland ten opzichte van de begroting heeft voornamelijk te maken met het aantrekken van extra expertise op het gebied van kinderrechten en noodhulp.

103

2015

Begroting 2015

2014

UITVOERINGSKOSTEN EIGEN ORGANISATIE HULPVERLENING In Nederland Ter plaatse

644.892 1.965.072

TOTAAL UITVOERINGSKOSTEN EIGEN ORGANISATIE HULPVERLENING 2.609.964

513.000 1.963.000

384.735 1.734.759

2.476.000 2.119.494

17. BEWUSTWORDING EN VOORLICHTING

2015

Begroting 2015

2014

1.199.136

1.335.000

1.166.401

1.335.000

1.166.401

BEWUSTWORDING EN VOORLICHTING Bewustwording en voorlichting

TOTAAL OVERIGE BATEN EN LASTEN 1.199.136

18. KOSTENTOEREKENING

Hulp- verlening

Bewust- wording

Fondsen- Gezamelijke werving acties

Acties Verkrijging Beleggen Beheer & 2015 derden subsidies administratie

Begroting 2015

2014

HULPVERLENING Structurele hulpverlening 14.351.961 Noodhulp / rehabilitatie 3.840.614 Totaal hulpverlening 18.192.575 Personeel Huisvesting ICT Overige kosten

- 14.351.961 13.621.726 14.055.128

- -

- 3.840.614 1.000.000 3.027.723 - 18.192.575 14.621.726 17.082.851

433.732 369.668 586.760 13.364 11.390 18.079 71.368 60.827 96.548 126.428 112.318 122.821

Totaal hoofdkantoor 644.892 554.203 Regiokantoren

1.965.072

Totaal kosten

2.609.964 554.203

72.892 117.488 35.758 23.769 560.048 2.200.115 1.893.934 1.798.680 2.246 3.620 3.062 732 17.256 69.749 131.400 112.358 11.994 19.332 16.352 3.911 92.153 372.485 155.500 268.472 14.951 12.447 57.840 2.518 224.428 673.751 541.900 571.481

824.208 102.083 152.887 113.012 30.930 -

893.885 3.316.100 2.722.734 2.750.991

- 1.965.072 1.942.719 1.734.759

824.208 102.083 152.887 113.012 30.930

893.885 5.281.172 4.664.453 4.485.759

MARKETING & COMMUNICATIE Algemeen Vrijwilligers Totaal marketing en communicatie TOTALE LASTEN

- 602.829 - 42.103

1.055.705 157.231

13.034 -

6.517 -

- -

1.691.119 199.334

644.932

1.212.936

13.034

6.517

1.890.453

20.802.539 1.199.135

2.037.144

115.117

165.921

119.529

30.930

Azië 2015

Oost-Afrika 2014

2015

1.737.136 145.256

2.811.740 1.882.392

893.885 25.364.200 22.098.919 23.450.994

Zuid-Amerika 2014

1.834.240 977.500

2014

Totaal 2015 Begroting

2014

KOSTENVERDELING REGIOKANTOREN Personeelskosten Kantoorkosten Totaal Aantal FTE’s per kantoor Gemiddelde personeelskosten per FTE/jaar

572.188 578.512 500.288 343.581 233.358 152.125 1.305.834 1.281.543 1.074.218 263.184 241.390 296.324 332.646 99.728 86.506 659.237 661.176 660.542 835.372 819.902 796.612 676.227 333.086 238.631 1.965.071 1.942.719 1.734.760 35 40 34 31 7 7 76 78 78 16.348 14.463 14.714 11.083 33.337 21.732 17.182 16.430 13.772

104

KENGETALLEN PERSONEEL PERSONEELSBESTAND Ultimo 2015 bedroeg het aantal medewerkers op het hoofdkantoor 37 (2014: 33); de FTE waarde hiervan is 32,1 (2014: 30,6). In de regio’s bedroeg het aantal medewerkers ultimo 2015 76 (2014: 78). Het totale aantal medewerkers bedroeg 113 ultimo 2015 (2014: 111).

BEZOLDIGING DIRECTIE Conform Richtlijn 650 worden de personeelslasten van de directie afzonderlijk in de jaarrekening vermeld. Er is sinds 1 april 2014 sprake van een collegiale directie waarvan één voorzitter is. De Raad van Toezicht heeft het bezoldigingsbeleid, de hoogte van de directiebeloningen en de hoogte van de bezoldigingscomponenten vastgesteld. Het beleid wordt periodiek geactualiseerd. Bij de bepaling van het bezoldigingsbeleid en de vaststelling van de beloning volgt Terre des Hommes de ‘Regeling beloning directeuren van goede doelen ten behoeve van besturen en raden van toezicht’. De regeling geeft aan de hand van zwaartecriteria een maximumnorm voor het jaarinkomen. De weging van de situatie bij Terre des Hommes vond plaats door de remuneratiecommis-

A.J. van Santbrink alg. directeur

sie. Dit leidde tot een zogenaamde BSD score van 470 met een maximaal jaarinkomen van € 124.233,( 1FTE/12mnd). De voor de toetsing aan de geldende maxima, relevante werkelijke jaarinkomens van de directie bedroegen voor de heer A.J. van Santbrink (1FTE/12mnd): € 116.180,- en voor de heer I.P. Wekking (1FTE/12mnd): € 85.468,-. Deze beloningen bleven binnen de geldende maxima voor een collegiale directie waarvan één voorzitter is. Het jaarinkomen, de belaste vergoedingen/bijtellingen, de werkgeversbijdrage pensioen, de pensioencompensatie en de overige beloningen op termijn bleven voor;Van Santbrink en Wekking binnen het in de regeling opgenomen maximumbedrag van € 178.000,- per jaar. De belaste vergoedingen/bijtellingen, de werkgeversbijdrage pensioen en de overige beloningen op termijn stonden bovendien in een redelijke verhouding tot het jaarinkomen. De hoogte en samenstelling van de bezoldiging worden in onderstaande tabel toegelicht.

I.P. Wekking fin. directeur

A.J. van Santbrink alg. directeur

I.P. Wekking fin. directeur

DIENSTVERBAND Aard (looptijd) Uren Parttime percentage Periode

bepaald bepaald bepaald bepaald 40 40 40 40 100 100 100 100 1/1/15-31/12/15 1/1/15-31/12/15 1/1/14-31/12/14 1/4/14-31/12/14

BEZOLDIGING (EUR) Jaarinkomen - Bruto loon/salaris 104.796 76.359 103.752 54.648 - Vakantiegeld 8.384 6.109 8.300 4.372 - Bonus 3.000 3.000 3.000 Totaal 116.180 85.468 115.052 59.020 SV lasten (wg deel) 5.546 5.546 5.178 3.883 Pensioenlasten (wg deel) 14.185 9.600 14.793 7.539

BEZOLDIGING

105

135.911 100.614 135.023 70.442

De pensioenlast betreft het werkgeversdeel van de aan het bedrijfstakpensioenfonds verschuldigde premie. Aan de directieleden zijn geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt. Onbezoldigde nevenfuncties van de directie: A.J van Santbrink Vicevoorzitter TDHIF

OVERIGE GEGEVENS Vaststelling en goedkeuring jaarrekening De Directie van Stichting Terre des Hommes Nederland heeft de jaarrekening 2015 vastgesteld in de vergadering van 28 april 2016.

In 2015 is een samenwerking aangegaan met Valk Solutions, een bedrijf dat software oplossingen levert aan de retail. Zij gaan onze winkels ‘om niet’ voorzien van gebruikte kassasystemen met moderne software zodat alle informatie realtime beschikbaar is. De ontwikkelingen in de retail volgen elkaar snel op en het is noodzakelijk om snel te kunnen inspelen op deze sterk veranderende omgeving. Het beschikken over betrouwbare data is belangrijk om beslissingen te kunnen ondersteunen.

In het hoofdstuk ‘Niet uit de balans blijkende verplichtingen’ vermelden wij de bedragen voor afgegeven garanties door het hoofdkantoor alsmede de verplichtingen inzake de huur van de winkelpanden.

De Raad van Toezicht van Stichting Terre des Hommes Nederland heeft de jaarrekening 2015 goedgekeurd in de vergadering van 28 april 2016. Resultaatbestemming Het resultaat wordt verdeeld volgens de resultaatverdeling zoals vermeld op pagina 85 Resultaatbestemming. Gebeurtenissen na balansdatum Er zijn geen gebeurtenissen na balans datum met effect op de jaarrekening 2015.

BIJLAGEN JAARREKENING Resultaat vrijwilligersgroepen Het resultaat van de winkels is met € 242.661,gedaald ten opzichte van 2014. Vanaf 2015 wordt er door alle winkels BTW afgedragen wat deze daling verklaart. Zonder het BTW effect is er groei van ruim € 200.000 gerealiseerd wat voor ongeveer de helft op conto komt van nieuw geopende winkels in 2014 die heel 2015 hebben bijgedragen en de in 2015 geopende winkels die deels hebben bijgedragen.

106

STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2015 STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2015 BATEN EN LASTEN 2014 Bruto Verwervings Netto Kostprijs Bruto Giften Overige Totaal Bruto Bruto Totaal omzet kosten omzet verkochte resultaat opbrengsten resultaat omzet resultaat resultaat artikelen

107

Alkmaar 18.047 Alphen a/d Rijn 31.428 Amersfoort 55.445 Amsterdam 59.620 Apeldoorn 44.110 Arnhem 54.368 Assen 37.606 Barneveld 22.348 Bergen op Zoom 44.743 Breda 92.557 Delft 45.303 Den Bosch 60.694 Den Haag 39.121 Deventer 32.856 Drachten 12.850 Eindhoven 70.693 Emmen 25.593 Enschede 34.445 Goes 31.667 Gouda - Groningen 37.001 Haarlem 52.818 Haarlemmermeer 37.151 Heerenveen 32.075 Heerlen - Helmond 59.093 Hengelo 114.192 Hilversum 58.975 Kampen 15.101 Leeuwarden 51.384 Leiden 42.112 Maastricht 58.901 Middelburg 35.485 Nijmegen 42.217 Oosterhout 77.663 Pijnacker 152.205 Roosendaal - Rotterdam 29.365 Tilburg 44.272 Utrecht 48.712 Venlo 46.230 Wageningen 50.098 Zoetermeer 58.812 Zundert 34.484 Zwolle 49.346 TOTAAL WINKELS 2.041.186 Werkgroepen 9.913

30.044 29.040 36.143 35.494 25.399 25.632 35.594 9.626 22.130 32.341 30.458 39.796 32.579 18.244 12.367 40.663 21.068 28.074 24.441 1.443 22.810 30.004 25.650 17.052 248 30.750 7.841 23.945 27.831 27.621 16.565 26.836 31.857 28.990 48.968 15.911 600 38.620 45.062 20.039 21.264 20.296 33.447 9.526 32.353 1.134.662 5.806

-11.997 2.388 19.302 24.126 18.711 28.736 2.012 12.722 22.613 60.216 14.845 20.898 6.542 14.612 483 30.030 4.525 6.371 7.226 -1.443 14.191 22.814 11.501 15.023 -248 28.343 106.351 35.030 -12.730 23.763 25.547 32.065 3.628 13.227 28.695 136.294 -600 -9.255 -790 28.673 24.966 29.802 25.365 24.958 16.993 906.524 4.107

608 48 169 - - - - - 4.106 - - - - - - - 90 5 - - 878 - 60 83 - 28.343 2.689 - - 25 - - 2.528 66 129 - - - 1.220 763 - 340 290 - - 14.097 1.449

-12.605 65 2.340 1.131 19.133 247 24.126 611 18.711 736 28.736 1.298 2.012 - 12.722 5.588 18.507 1.265 60.216 2.466 14.845 1.377 20.898 1.107 6.542 475 14.612 663 483 118 30.030 1.336 4.435 300 6.366 273 7.226 187 -1.443 - 13.313 850 22.814 352 11.441 3.223 14.940 1.082 -248 - 1.280 2.077 103.662 2.458 35.030 106 -12.730 2.487 23.738 25 25.547 1.116 32.065 412 1.100 698 13.161 137 28.566 1.594 136.294 687 600 - -9.255 2.475 -2.010 3.548 27.910 463 24.966 14.352 29.462 673 25.075 362 24.958 808 16.993 6.408 892.427 64.839 2.658 42.345

TOTAAL

1.140.468

910.631

15.546

895.085 107.184

2.051.099

1.170 -11.370 NIEUW IN 2015 1.385 4.856 2.966 -7.260 -7.157 2.053 21.433 59.719 22.070 22.437 1.884 26.621 64.297 32.135 33.051 2.858 22.305 49.005 19.947 21.187 4.626 34.660 56.515 32.386 35.991 - 2.012 38.833 -547 2.044 971 19.281 33.267 25.118 27.133 810 20.582 56.302 30.989 34.544 4.932 67.614 90.096 60.163 60.922 1.412 17.634 60.366 30.216 30.964 6.765 28.770 53.088 21.270 21.498 1.859 8.876 46.725 13.658 13.967 1.824 17.099 36.264 13.742 13.887 716 1.317 19.101 1.309 1.443 2.776 34.142 73.716 47.387 47.863 2.796 7.531 37.453 17.306 18.822 1.078 7.717 38.326 11.111 11.575 2.849 10.262 41.031 12.623 15.119 - 1.443 NIEUW IN 2015 2.382 16.545 50.713 26.379 27.315 1.579 24.745 62.524 34.483 35.094 1.812 16.476 29.489 1.245 1.462 1.659 17.681 40.397 21.852 22.076 -248 - NIEUW IN 2015 31.700 68. 762 37.486 37.784 5.643 111.763 110.532 71.530 74.505 2.028 37.164 67.858 40.789 40.916 594 -9.649 22.403 5.838 9.604 1.879 25.642 60.056 34.326 34.339 - 26.663 48.550 33.342 35.795 1.729 34.206 66.791 38.901 39.667 11.242 13.040 63.086 19.759 20.825 2.091 15.389 57.827 26.364 26.588 5.471 35.631 69.986 32.050 33.067 4.306 141.287 152.674 144.179 171.902 - -600 NIEUW IN 2015 1.704 -5.076 47.905 12.002 12.255 1.565 3.103 40 -1.481 -1.481 2.500 30.873 58.245 31.707 32.565 660 39.978 59.918 60.378 60.980 1.461 31.596 63.416 44.400 49.889 2.033 27.470 61.365 29.939 30.813 1.952 27.718 57.501 50.522 53.259 - 23.401 61.062 29.622 35.546 99.131 1.056.397 2.238.169 1.209.238 1.290.055 36.087 81.090 16.130 12.809 90.093 135.218 1.137.487

2.254.299 1.222.047

1.380.148

BALANS 2015 BALANS 2015 Activa Overlopende Liquide Totaal Vermogen Crediteuren activa middelen activa

Belastingen (BTW)

Overlopende passiva

Totaal Passiva

- - - - - 329 - - - - - - - - - - - - -

-1.988 644 2.823 880 -404 2.134 486 3.706 2.542 3.624 2.217 1.223 910 5.283 668 2.683 4.383 1.905 900

17.000 23.560 169 - - 230 - - - - - 216 - - - - - - 210

15.080 23.678 26.105 5.526 30.767 20.200 15.479 29.779 1.500 18.304 11.490 38.985 13.140 24.620 11.278 19.101 10.756 14.607 8.155

Alkmaar 10.142 20 4.918 15.080 68 Alphen a/d Rijn 18.161 1.906 3.612 23.678 -526 Amersfoort 1.460 120 24.525 26.105 23.113 Amsterdam - 100 5.426 5.526 4.645 Apeldoorn - - 30.767 30.767 31.170 Arnhem - 486 19.714 20.200 17.507 Assen - - 15.479 15.479 14.994 Barneveld - - 29.779 29.779 26.073 Bergen op Zoom - - 1.500 1.500 -1.041 Breda - - 18.304 18.304 14.680 Delft - 2.100 9.390 11.490 9.273 Den Bosch 12.038 3.676 23.270 38.985 37.546 Den Haag - - 13.140 13.140 12.230 Deventer 2.982 33 21.605 24.620 19.337 Drachten - 3.479 7.799 11.278 10.610 Eindhoven - - 19.101 19.101 16.419 Emmen - 1.936 8.820 10.756 6.373 Enschede - 29 14.578 14.607 12.702 Goes - - 8.155 8.155 7.045 Gouda STICHTING OPGERICHT, NOG NIET OPERATIONEEL IN 2015 Groningen - - 41.456 41.456 38.074 Haarlem - 70 5.183 5.253 3.671 Haarlemmermeer - - 20.946 20.946 19.725 Heerenveen - 848 15.283 16.131 14.933 Heerlen STICHTING OPGERICHT, NOG NIET OPERATIONEEL IN 2015 Helmond - 372 14.940 15.313 12.062 Hengelo - - 23.532 23.532 18.053 Hilversum - 98 16.994 17.091 14.420 Kampen - 1.475 8.498 9.973 10.764 Leeuwarden - 5.251 9.226 14.477 12.408 Leiden 3.800 - 8.610 12.410 10.378 Maastricht - 0 31.721 31.721 20.712 Middelburg - - 19.894 19.894 20.435 Nijmegen - - 13.657 13.657 11.589 Oosterhout - - 24.622 24.622 20.288 Pijnacker 186.921 - 7.047 193.968 186.757 Roosendaal - - 1.500 1.500 - Rotterdam - 301 10.847 11.147 6.362 Tilburg 18.518 118 700 19.336 -3.134 Utrecht - - 6.422 6.422 4.080 Venlo - - 49.578 49.578 48.127 Wageningen - - 16.625 16.625 9.807 Zoetermeer 504 816 13.647 14.966 10.632 Zundert - -299 50.258 49.960 49.888 Zwolle - -881 8.641 7.760 5.396 TOTAAL WINKELS 254.526 22.054 699.709 976.289 807.644 Werkgroepen - - 18.483 18.483 18.483

- - - -

3.326 1.583 376 1.198

56 - 845 -

41.456 5.253 20.946 16.131

- - - - - - - - - - - - - - - - - 2.467 - - 2.795 -

3.251 5.479 2.671 -791 2.069 2.032 11.009 -541 2.068 3.334 7.211 - 3.126 -2.161 2.342 1.451 6.818 1.867 -311 2.364 94.391 -

- - - - - - - - - 1.000 - 1.500 1.660 24.631 - - - - 383 - 71.460 -

15.313 23.532 17.091 9.973 14.477 12.410 31.721 19.894 13.657 24.622 193.968 1.500 11.147 19.336 6.422 49.578 16.625 14.966 49.960 7.760 976.289 18.483

TOTAAL

2.795

94.391

71.460

994.773

254.526

22.054

718.193

994.773

826.127

108

BALANS 2014 BALANS 2014 Activa Overlopende Liquide Totaal Vermogen Crediteuren activa middelen activa

109

Belastingen (BTW)

Overlopende passiva

Totaal Passiva

Alkmaar NIEUW IN 2015 Alphen a/d Rijn 22.154 2.357 1.570 26.081 -5.188 - -4.785 36.054 Amersfoort 1.969 108 12.420 14.498 14.428 - - 70 Amsterdam - 100 2.108 2.208 2.208 - - - Apeldoorn - - 16.934 16.934 15.710 - - 1.224 Arnhem - 1.851 13.237 15.087 15.004 - - 83 Assen - - 24.813 24.813 24.813 - - - Barneveld - - 32.694 32.694 32.694 - - - Bergen op Zoom - - 2.472 2.472 2.472 - - - Breda - - 12.524 12.524 9.161 - 3.363 - Delft - 2.100 4.658 6.758 6.758 - - - Den Bosch - 5.240 8.516 13.756 13.333 422 - - Den Haag - - 7.848 7.848 7.848 Deventer - - 9.253 9.253 9.253 - - - Drachten - 3.530 9.263 12.793 9.793 - - 3.000 Eindhoven - 20.000 25.063 45.063 31.965 - 13.099 - Emmen - 174 3.749 3.923 3.923 - - - Enschede - - 8.495 8.495 8.495 - - - Goes - - 7.568 7.568 7.568 - - - Gouda NIEUW IN 2015 Groningen - 464 35.739 36.203 35.953 250 - - Haarlem - - 9.954 9.954 9.954 - - - Haarlemmermeer - 1.192 9.925 11.117 4.947 - 6.170 - Heerenveen - 280 14.523 14.803 14.803 - - - Heerlen NIEUW IN 2015 Helmond - 280 22.367 22.647 22.647 - - - Hengelo - - 24.976 24.976 -6.016 - 30.992 - Hilversum - - 31.570 31.570 31.570 - - - Kampen - - 15.070 15.070 15.070 - - - Leeuwarden - 5.066 14.562 19.628 19.628 - - - Leiden 5.000 - 6.000 11.000 11.000 - - - Maastricht - - 20.339 20.339 20.339 - - - Middelburg - - 6.717 6.717 6.717 - - - Nijmegen - - 11.990 11.990 11.990 - - - Oosterhout - - 22.754 22.754 22.754 - - - Pijnacker 186.921 - 14.931 201.852 194.754 - 7.098 - Roosendaal NIEUW IN 2015 Rotterdam - 2.704 20.234 22.938 22.938 - - - Tilburg 29.000 - 4.000 33.000 - - - 33.000 Utrecht - - 10.617 10.617 10.617 - - - Venlo - - 18.180 18.180 5.941 - 12.239 - Wageningen - 9.903 9.903 9.903 - - - Zoetermeer 779 1.012 7.319 9.109 4.917 4.192 - - Zundert - 759 70.026 70.785 70.785 - - - Zwolle - -730 11.412 10.682 10.682 - - - TOTAAL WINKELS 245.823 46.487 616.292 908.602 762.131 4.864 62.005 79.601 Werkgroepen - - 30.054 30.054 30.054 - - -

22.938 33.000 10.617 18.180 9.903 9.109 70.785 10.682 908.602 30.054

TOTAAL

938.656

245.823

46.487

646.346

938.656

792.186

4.864

62.005

79.601

26.081 14.498 2.208 16.934 15.087 24.813 32.694 2.472 12.524 6.758 13.756 7.848 9.253 12.793 45.063 3.923 8.495 7.568 36.203 9.954 11.117 14.803 22.647 24.976 31.570 15.070 19.628 11.000 20.339 6.717 11.990 22.754 201.852

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de directie en de raad van toezicht van Stichting Terre des Hommes Nederland

Verklaring over de jaarrekening 2015 Ons oordeel Naar ons oordeel geeft de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Terre des Hommes Nederland op 31 december 2015 en van het resultaat over 2015 in overeenstemming met Richtlijn 650 ‘Fondsenwervende instellingen’ van de Nederlandse Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ 650). Wat we hebben gecontroleerd Wij hebben de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening 2015 van Stichting Terre des Hommes Nederland te Den Haag (‘de stichting’) gecontroleerd. De jaarrekening bestaat uit: • • •

de balans per 31 december 2015; de staat van baten en lasten over 2015; en de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen.

Het stelsel voor financiële verslaggeving dat is gebruikt voor het opmaken van de jaarrekening is RJ 650.

De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie ‘Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening’. Wij zijn onafhankelijk van Stichting Terre des Hommes Nederland zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assuranceopdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA). Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

Ref.: e0380735 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., Fascinatio Boulevard 350, 3065 WB Rotterdam, Postbus 8800, 3009 AV Rotterdam T: 088 792 00 10, F: 088 792 95 33, www.pwc.nl ‘PwC’ is het merk waaronder PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. (KvK 34180285), PricewaterhouseCoopers Belastingadviseurs N.V. (KvK 34180284), PricewaterhouseCoopers Advisory N.V. (KvK 34180287), PricewaterhouseCoopers Compliance Services B.V. (KvK 51414406), PricewaterhouseCoopers Pensions, Actuarial & Insurance Services B.V. (KvK 54226368), PricewaterhouseCoopers B.V. (KvK 34180289) en andere vennootschappen handelen en diensten verlenen. Op deze diensten zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin onder meer aansprakelijkheidsvoorwaarden zijn opgenomen. Op leveringen aan deze vennootschappen zijn algemene inkoopvoorwaarden van toepassing. Op www.pwc.nl treft u meer informatie over deze vennootschappen, waaronder deze algemene (inkoop)voorwaarden die ook zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam.

110

Verantwoordelijkheden van de directie en de raad van toezicht De directie is verantwoordelijk voor: • •

het opmaken en het getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met RJ 650; en voor een zodanige interne beheersing die de directie noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude.

Bij het opmaken van de jaarrekening moet de directie afwegen of de stichting in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemde verslaggevingsstelsel moet de directie de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij de directie het voornemen heeft om de stichting te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. De directie moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de stichting haar bedrijfsactiviteiten kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening. De raad van toezicht is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de stichting.

Onze verantwoordelijkheid voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Ons controleoordeel beoogt een redelijke mate van zekerheid te geven dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een redelijke mate van zekerheid is een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle afwijkingen ontdekken. Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. Een meer gedetailleerde beschrijving van onze verantwoordelijkheden is opgenomen in de bijlage bij onze controleverklaring.

Mededeling betreffende het bestuursverslag Wij hebben het bestuursverslag gelezen teneinde van materieel belang zijnde inconsistenties, indien aanwezig, met de gecontroleerde jaarrekening te onderkennen. Op basis van het doorlezen van het bestuursverslag vermelden wij dat het bestuursverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de informatie in de jaarrekening en dat het bestuursverslag alle informatie bevat die vereist is volgens RJ 650. Wij hebben geen controle- of beoordelingswerkzaamheden uitgevoerd op de informatie in het bestuursverslag. Rotterdam, 27 mei 2016 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Origineel getekend door M. van Ginkel RA Stichting Terre des Hommes Nederland – Ref.: e0380735

Pagina 2 van 3

111

Bijlage bij onze controleverklaring over de jaarrekening 2015 van Stichting Terre des Hommes Nederland In aanvulling op wat is vermeld in onze controleverklaring hebben wij in deze bijlage onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening nader uiteengezet en toegelicht wat een controle inhoudt.

De verantwoordelijkheden van de accountant voor de controle van de jaarrekening Wij hebben deze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze doelstelling is om een redelijke mate van zekerheid te verkrijgen dat de jaarrekening vrij van materiële afwijkingen als gevolg van fouten of fraude is. Onze controle bestond onder andere uit: •

•

Het identificeren en inschatten van de risico’s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controleinformatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing. Het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de stichting. Het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door de directie en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan. Het vaststellen dat de door de directie gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de stichting haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een organisatie haar continuïteit niet langer kan handhaven. Het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen en het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen.

Wij communiceren met de raad van toezicht onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing.

Stichting Terre des Hommes Nederland – Ref.: e0380735

Pagina 3 van 3

112

VERSLAG VAN DE RAAD VAN TOEZICHT … Raad van Toezichtleden voerden in 2015 hun toezichthoudende rol met betrokkenheid uit. Zij hielden onder meer de uitvoering van de strategie en het realiseren van de doelstellingen scherp in de gaten.

Samenstelling van de raad De Raad van Toezicht van Terre des Hommes bestaat uit zeven personen. Een lid van de Raad van Toezicht wordt voor een periode van vier jaar benoemd door de zittende leden en mag (uitzonderingen daargelaten) twee keer worden herbenoemd.

Functie en rol 1

Rob Ruijter - Voorzitter

Commissaris bij Wavin, Ziggo, Delta Lloyd, Interxion en Inmarsalat aangesteld in: 2004 einde RvT termijn: 2016

CFO en lid RvB Stork Technical Services Holding BV aangesteld in: 2012 uiterste datum einde RvT termijn: 2024 6

Paul Nobelen - Vicevoorzitter Bestuursadviseur aangesteld in: 2004 einde RvT termijn: 2016

Daniëlle Smits van Waesberghe - Lid Adviseur marketing en communicatie aangesteld in: 2005 einde RvT termijn: 2017

Pim Oomens Auditcommissie (vz)

Mieke van Laarhoven - Lid Advocaat van Laarhoven Legal Service aangesteld in: 2013 uiterste datum einde RvT termijn: 2025

Renée van KesselHagesteijn - Lid Directeur gebied MaGW, NWO, zakelijk directeur (NIHC) aangesteld in: 2013 uiterste datum einde RvT termijn: 2025

Arent van Wassenaer van Catwijck Auditcommissie (lid)

Advocaat Allen & Overy aangesteld in: 2009 uiterste datum einde RvT termijn: 2021

5 2 4

3 7

113

Onze toezichthoudende verantwoordelijkheid in 2015 Beoordelen van beleid De Raad van Toezicht (RvT) is het hoogste orgaan van de Stichting Terre des Hommes Nederland. De RvT stelt het door de directie te voeren beleid na een uitgebreide dialoog vast. De uitvoering ervan beoordeelt de RvT continu. Ook is de RvT sparringpartner van de statutaire Directie en Management Team voor een verscheidenheid van zaken. De directie geeft leiding aan de Stichting Terre des Hommes Nederland en legt daarover verantwoording af aan de Raad van Toezicht. De directie bracht in 2015 minimaal ieder kwartaal verslag uit aan de RvT tijdens de RvT vergaderingen. Vergoeding De leden van de RvT van Terre des Hommes hebben in 2015 geen vergoeding ontvangen ook niet voor eventueel gemaakte reiskosten. Zij hebben geen zakelijke relatie met Terre des Hommes..

De belangrijkste taken van de Raad van Toezicht zijn: • goedkeuren van het jaarplan en de meerjaren strategie van Terre des Hommes inclusief de bijbehorende begroting en de benodigde investeringen; • het toezicht houden op de uitvoering van het jaarplan en van de strategie en het realiseren van de doelstellingen; • goedkeuren van de jaarrekening en het jaarverslag van Terre des Hommes; • goedkeuren en wijzigen van het directiereglement; • goedkeuren van wijzigingen in het arbeidsvoorwaardenbeleid; • aanstellen directie.

Wijzigingen leden Raad van Toezicht In 2015 hebben geen wijzigingen plaatsgevonden in

de samenstelling van de Raad van Toezicht. Met het oog op het einde van de uiterste RvT termijn van de voorzitter in maart 2016, is in 2015 gestart met het werven van een opvolger. In de persoon van Maarten Koopman, Managing Partner bij DIF, is inmiddels een opvolger gevonden en benoemd.

Wat heeft de Raad van Toezicht besproken, gedaan en goedgekeurd in 2015? • Vier vergaderingen: 30 maart, 22 juni, 24 september (incl. diner) en 2 november; • Financiële audit vergaderingen: 10 februari, 30 maart, 20 april en 24 september; • Goedkeuring van het jaarverslag en de jaarrekening 2014 (op 22 juni 2015); • Goedkeuring jaarplan 2016; • Goedkeuring Strategie 20162020; • Advies gegeven op de beleidsterreinen fondsenwerving en positionering; • Doornemen van het accountantsverslag; • Governanceactiviteiten op het gebied van: • jaarlijkse 360 graden beoordeling van de directie • zelfevaluatie functioneren van de RvT • evaluatie van diverse bestuurslidmaatschappen • Goedkeuring toepassen prijsindexatie van 0,5% vanaf 1 januari 2015 • Het voeren van vooroverleg zonder aanwezig- heid van de directie Verder vonden er regelmatig 1 op 1 gesprekken plaats tussen de Algemeen Directeur en de Voorzitter.

Functioneren Raad van Toezicht Op 11 januari 2016 hield de RvT een besloten vergadering waarin het functioneren van de Raad is geëvalueerd. De conclusie was dat de RvT tevreden is over het functioneren, de communicatie (onderling en die met de directie) en de werkwijze in 2015.

114

Remuneratiecommissie De remuneratiecommissie van de RvT wordt vertegenwoordigd door de heer R.A. Ruijter, de heer P.W.M. Nobelen en mevrouw M. van Laarhoven. Deze commissie adviseert de RvT over het beloningsbeleid voor de directie, de heren A.J. van Santbrink en I.P. Wekking. Begin 2016 vonden de beoordelingsgesprekken met Van Santbrink en Wekking plaats. De commissie is van mening dat de directie dit jaar goed heeft gefunctioneerd en haar doelstellingen heeft behaald. De remuneratiecommissie beoordeelt het directiesalaris op grond van de ‘Regeling beloning directeuren van goede doelen’ van de VFI. Met behulp van de bepalende factoren voor functiezwaarte (omvang, complexiteit en context) is de totale functiezwaarte, uitgedrukt in BSDpunten, van de directie vastgesteld. Het normbedrag voor het directiesalaris bij Terre des Hommes valt in categorie I (normbedrag = € 124.233). Bij Terre des Hommes is sprake van een tweehoofdige collegiale directie waarvan één voorzitter is. Beide directiesalarissen vallen binnen deze norm en de RvT acht het salaris van de directie in lijn met de regeling en de zwaarte van de functie. Van Santbrink en Wekking geven leiding aan 115 medewerkers in binnen- en buitenland en 1.848 vrijwilligers waarbij zij de verantwoordelijkheid hebben voor het genereren en verantwoord besteden van € 25,4 miljoen in 2015.

Auditcommissie De heer A.G.J. van Wassenaer en de heer W.H.J.C.M. Oomens (voorzitter) zijn binnen de RvT lid van de auditcommissie. Deze commissie heeft in 2015 toezicht op de volgende aspecten gehouden en advies gegeven aan de RvT over: • De werking van de interne risicobeheersingsen controlesystemen. De externe ISOen CBFcertificeerders spelen hier een grote rol bij. • Het jaarverslag en de jaarrekening 2014; het strategische jaarplan en de begroting voor 2016. • Financiële informatieverschaffing: Terre des Hommes heeft in 2015 een helder beeld van de besteding van de financiële middelen gegeven door middel van nieuwsbrieven, sponsorrap-

115

portages, folders, de website, het magazine, diverse social media en bijeenkomsten. • De relatie met de onafhankelijke accountant: In 2015 heeft PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. de controle voor het boekjaar 2014 uitgevoerd en verslag gedaan van haar controlebevindingen aan de auditcommissie. In het najaar van 2015 heeft de interim controle voor het boekjaar 2015 plaatsgevonden.

Verantwoordingsverklaring Stichting Terre des Hommes draagt het CBF-keur. Een van de voorwaarden hiervan is het overleggen van een Verantwoordingsverklaring, die aangeeft hoe wij invulling geven aan de drie principes van het Reglement van het CBF-keur. De Raad van Toezicht van Stichting Terre des Hommes onderschrijft de volgende principes voor goed bestuur: 1. Binnen de stichting is het toezicht duidelijk gescheiden van het bestuur en de uitvoering; 2. De stichting werkt voortdurend aan een optimale besteding van middelen, zodat doelstellingen effectief en doelmatig worden gerealiseerd; 3. De stichting streeft naar optimale relaties met belanghebbenden.

1. Scheiding van toezicht, bestuur en uitvoering • De Raad van Toezicht is het hoogste orgaan van de stichting. De RvT houdt toezicht op het beleid van de statutair bestuurder/directie en op de algemene gang van zaken. De RvT bestaat uit ten minste zeven leden. De leden worden benoemd voor een periode van vier jaar en kunnen tweemaal worden herbenoemd voor eenzelfde termijn. • De scheiding van bevoegdheden tussen de Raad van Toezicht en het bestuur hebben we formeel vastgelegd in de statuten; het directiereglement werkt dit verder uit voor de directievoering. • In dit reglement hebben we onder meer vastgelegd welke besluiten van het bestuur altijd vooraf ter goedkeuring aan de RvT voorgelegd moeten worden.

• De besluiten van de RvT en die van het bestuur worden afzonderlijk vastgelegd. Jaarlijks evalueert de RvT het functioneren van het bestuur en zijn eigen functioneren. De RvT vergadert jaarlijks minimaal vier keer met het bestuur. • De RvT laat zich door de Auditcommissie adviseren over het te volgen financieel beleid en eventueel beleggingsbeleid. • Het bestuur van de stichting ligt bij het statutair bestuur/de directie. De directie heeft de dagelijkse leiding en is eindverantwoordelijk voor de uitvoering van het beleidsplan en de activiteiten. Het directiereglement vormt daarbij de basis. • De RvT benoemt de Directie, houdt toezicht op het functioneren en mag schorsen en ontslaan.

2. Optimale effectiviteit en efficiëntie van bestedingen

Dank Graag dankt de Raad van Toezicht de Directie, alle medewerkers, onze vrijwilligers, de donateurs, de sponsoren, institutionele donoren, de Nationale Postcode Loterij, TdHambassadeurs de 3JS en Thekla Reuten, voor hun inzet en resultaten in het afgelopen jaar. Met vriendelijke groet, namens de Raad van Toezicht van de Stichting Terre des Hommes Nederland, Rob Ruijter - Voorzitter 28 april 2016, ‘s Gravenhage

In het algemeen geldt dat wij met behulp van onze planning & controlecyclus ons vijfjarig beleidsplan, de jaarplannen met concrete en meetbare doelstellingen en onze beoordelingscyclus streven naar een optimale besteding van middelen en hoge efficiëntie. Gedurende het jaar wordt de Raad geïnformeerd via maandelijkse managementrapportages.

3. Optimale relaties met belanghebbenden Terre des Hommes kent verschillende doelgroepen. We werken continu aan optimale communicatie met hen. Elke doelgroep kent een eigen communicatie- en voorlichtingsbeleid. Daarbij gaan we uit van een klantgerichte opstelling, adequate en tijdige informatievoorziening, een transparante en open opstelling en professionaliteit. We hebben oog voor wensen, ideeën en klachten van alle doelgroepen. Voor onze vrijwilligers is een handboek opgesteld met daarin onder andere de gedragsrichtlijnen. We behandelen klachten volgens een vaste procedure.

Verantwoording Terre des Hommes legt jaarlijks verantwoording af door middel van een jaarverslag volgens de Richtlijn Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen (Richtlijn 650) van de Raad voor Jaarverslaggeving.

116

LANDENTABEL

2015 2014 Goedkeuringen

Overmakingen

Goedkeuringen Overmakingen

Aan aantal Bedragen Aan aantal Bedragen Aan aantal Bedragen Aan aantal Bedragen partners partners partners partners STRUCTURELE HULPVERLENING Azië Cambodja Indonesië Filipijnen Laos Myanmar Thailand Bangladesh India Nepal Sri Lanka Maleisië Vietnam Totalen

6 8 2 2 2 8 4 9 4 2 1 1 49

1.753.033 655.061 853.689 518.572 336.963 1.484.686 933.699 1.025.214 229.723 124.175 70.000 106.257 8.091.072

10 17 10 2 2 9 7 22 4 - 1 1 85

935.622 953.059 813.660 280.373 133.374 638.221 1.174.834 636.786 264.191 - 23.332 29.257 5.882.709

5 313.366 7 555.184 2 437.951 1 108.885 1 26.681 3 220.784 4 2.500.982 11 455.946 1 109.091 - - - - 35 4.511. 100

12 21 7 2 2 6 6 25 4 - - - 85

734.683 715.230 762.616 253.731 38.151 277.560 875.324 1.231.515 123.993 5.012.803

OostAfrika Kenia Tanzania Oeganda Ethiopië MFS II Totalen

1 - - - - 1

-323.619 -236.326 -114.545 -88.487 2.574.217 1.811.240

21 25 22 9 - 77

1.453.524 1.224.091 1.306.455 558.013 2.570.273 7.112.356

8 4 3 3 - 18

1.915.745 723.784 1.557.687 958.318 2.867.562 8.023.096

22 27 21 8 - 78

1.789.535 2.107.339 1.878.623 759.345 2.867.562 9.402.404

Zuid-Amerika Bolivia Brazilië Peru Nicaragua Totalen Nederland/overig Diverse projectkosten

1 2 - - 3 2 1

1.288 343.729 -1.520 -4.576 338.921 3.889.174 77.352

9 1 8 1 19 2 1

256.506 343.729 343.691 80.991 1.024.917 3.929.617 98.055

9 1 11 - 21 - -

324.793 491.053 499.844 - 1.315.690 - 205.242

13 2 13 1 29 2 -

510.360 190.596 580.141 50.892 1.331.989 571.664 205.242

184

18.047.654

14.055. 128

194

16.524.102

TOTAAL STRUCTURELE HULPVERLENING Totalen

117

14.207.759

2015 2014 Goedkeuringen

Overmakingen

Goedkeuringen Overmakingen

Aan aantal Bedragen Aan aantal Bedragen Aan aantal Bedragen Aan aantal Bedragen partners partners partners partners STRUCTURELE HULPVERLENING Noodhulp Met eigen middelen Bangladesh Burkina Faso Cambodja Cyprus Filipijnen Griekenland Guinee India Indonesie Italië Nepal Libanon Malta Zuid-Soedan Thailand Tanzania SubTotalen

- - - 1 2 1 1 1 1 1 1 - 1 - - 1 11

- - - 35.105 75.046 70.400 58.294 34.000 6.458 20.000 30.000 - 30.269 - - 35.126 394.698

- - - 1 1 1 1 3 1 1 1 1 1 2 4 1 19

- - - 31.595 76.794 63.360 303.901 62.029 6.458 20.000 20.000 368.750 27.242 912.050 93.376 35.126 2.020.681

1 - 1 - 1 - 1 3 1 1 - 2 - 2 4 - 17

13.933 - 21.200 - 72.823 - 300.000 135.162 18.422 20.000 - 520.891 - 1.000.000 305.151 - 2.407.582

1 2 1 - 2 - - 4 1 1 - 1 - - 4 - 17

10.450 77.290 18.257 37.111 52.943 18.422 20.000 100.000 482.316 816.789

Met subsidie Guinea Jordanië Irak Nepal Syrië Subtotaal

1 1 - 1 1 4

1.408.374 576.851 - 386.858 395.381 2.767.464

1 1 1 1 1 5

1.263.474 516.851 400.000 350.000 364.000 2.894.325

- - 1 - - 1

- - 400.000 - - 400.000

- - - - - -

- - -

Met SHO middelen Filipijnen Guinea Nepal Totalen

- 1 1 2

- 236.099 586.555 822.654

1 1 1 3

96.504 236.099 276.435 609.038

1 - - 1

220.141 - - 220.141

1 - - 1

111.110 - 111.110

3.984.816

5.524.044

3.027.723

927.899

23.571.698

17.082. 851

212

17.452.001

Totaal noodhulp Totalen

TOTAAL STRUCTURELE HULPVERLENING EN NOODHULP Totalen

18.192.575

211

118

COLOFON Eindredactie: Terre des Hommes Hoofdredactie: Jolanda van Witzenburg Tekst: Yvette Brook Paul Wolters Irvin Wekking Monique Janssens Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Wahid Adnan, Oscar Timmers, Benno Neeleman, Corbino, Sven Torfinn, Rogier Jaarsma, Daimon Xanthopoulos Design en productie: Newton21

Stichting Terre des Hommes Nederland Zoutmanstraat 42-44 2518 GS Den Haag 070 - 3105000 www.tdh.nl info@tdh.nl

119