ΑΓΩΝΕΣ
ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
“DO” και τα “DON'T” Τα
των τεχνικών έλεγχων II Πάμε λοιπόν για την συνέχεια του θέματος «Τεχνικοί κανονισμοί στους Αγώνες Αντοχής», μια που υπήρξε ενδιαφέρον. Απλά να πω ότι θεωρώ ότι έχετε διαβάσει ( ή θα διαβάσετε), τον Τεχνικό Κανονισμό Αγώνων Αντοχής και κυρίως το J 283 έστω και του 2010 μια που δεν υπάρχει πιο “φρέσκο”, που αφορά τις διατάξεις ασφαλείας εντός του οχήματος. Κείμενο - Φωτό: Φωκίωνας Πετρίτης
82
4
83
Ε
ΑΓΩΝΕΣ
ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ 84
δώ κατ΄ αρχήν θα ασχοληθούμε με το πιο «προβληματικό» από πολλές απόψεις, rollbar – roll cage. Και το λέω προβληματικό, όχι γιατί είναι άχρηστο βέβαια, αλλά γιατί κυρίως σε αυτό γίνονται τα πιο πολλά κατασκευαστικά, αλλά και εφαρμογής, λάθη. Λόγω του ότι το «πλήρωμα» θεωρεί «ότι ξέρει» και το κάνει μόνο του, είτε γιατί έχει δώσει λάθος πληροφορίες στον επαγγελματία που το φτιάχνει, πχ του λέει το «θέλω έτσι». Κι όταν ο επαγγελματίας ( γιατί υπάρχουν και τέτοιοι ) του λέει «ναι μεν αλλά δεν είναι σύννομο», η απάντηση είναι, είτε «εγώ δε θα τρέξω σε αγώνες οπότε δεν με ενδιαφέρει» ή χειρότερα «έλα μωρέ τώρα». «Προβληματικό» επίσης γιατί ουσιαστικά, η τοποθέτηση του «αχρηστεύει» την όποια καθημερινή χρήση του αυτοκίνητου, πέραν της μετακίνησης έως 2 ατόμων, εκτός αν μπει ένα cage με αφαιρούμενα (βιδωτά) στοιχεία. Και προβληματικό επίσης γιατί υπάρχει αρκετό debate όσον αφορά το « αν χρειάζεται» στο είδος των αγώνων μας να είναι έτσι όπως οι κανονισμοί το προδιαγράφουν ή αν θα μπορούσε να καλυφθεί το θέμα ασφάλεια με μια λιγότερο WRC-like κατασκευή. Τα δυο τελευταία δεν θα τα «διαπραγματευθούμε» εδώ, καθότι για το μεν πρώτο είναι ότι αποφασίσει ο καθένας αν θα το βάλει ή όχι ( και συνεπακόλουθα αν θα επιτρέπεται να συμμετάσχει στην αντίστοιχη κατηγορία ), για το δε δεύτερο διότι δεν έχω τις γνώσεις να κρίνω τεχνικά πως «θα μπορούσε» να είναι μια κατασκευή και δεν είναι και ο σκοπός αυτού του άρθρου. Απλά, κρατήστε στο νου σας ότι καλώς ή κακώς οι κανονισμοί περιέχουν συμπυκνωμένη εμπειρία κι έχουν βγει από «περιστατικά» ετών ( σε άλλα είδη αγώνων βεβαίως ) και είναι, στο βαθμό που εφαρμόζονται «όπως πρέπει» ( κι αυτή είναι ουσιαστικά η δουλειά του ΤΕ ) αξιόπιστα και ασφαλή. Δεν είναι δηλαδή τυχαίες, ούτε οι διαστάσεις ( πάχη – διάμετροι ) σωλήνων που δίδονται, ούτε το υλικό αυτών, ούτε, - κυρίως - το πως κατασκευάζονται. Επίσης, να έχετε υπόψη σας ότι οι «προδιαγραφές» των «φτιαχτών» είναι ίσως «πλούσιες» γιατί ακριβώς λόγω της χειροποίητης κατασκευής τους να καλύπτουν στα σίγουρα, την ασφάλεια του πληρώματος. Τα εργοστασιακά cage έχουν περάσει από τεστ της FIA, οπότε από την στιγμή που έχουν δοκιμαστεί στην πράξη σε πιστοποιημένα εργαστήρια, η όποια μορφή τους 1 θεωρείται αποδεκτή, ας είναι φτιαγμένα κι «από χαρτί», και ας μην έχουν ούτε ένα ευθύγραμμο κομμάτι. Και γι αυτό βεβαίως και ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ επέμβαση σε αυτά τα 2
3 επισήμως από την FIA «ομολογκαρισμένα», με οποιοδήποτε μηχανικό τρόπο, ( κόλλημα – τρύπημα κ.λ.π. ) οπότε αυτομάτως ΧΑΝΕΙ την πιστοποίηση του και θα πρέπει να πληρεί πλέον τις προδιαγραφές των χειροποίητων.
ΚΟΥΡΜΠΕΣ Όσο λιγότερες τόσο το καλύτερο. Όσο κι αν σας ιντριγκάρει να κάνετε ένα «περίτεχνο» σχέδιο, τόσο πιο κοντά είσαστε στην αποτυχία. Δείτε τα σχέδια των κανονισμών, πόσο απλές κατασκευές είναι. Τρία είναι τα πιο συνηθισμένα λάθη. Το πρώτο και πιο σοβαρό είναι το λάθος κουρμπάρισμα είτε αυτό οφείλεται σε λάθος του μάστορα, είτε σε λάθος εργαλεία είτε σε λάθος υλικό σωλήνα, είτε σε.... “επίδειξη” του νέου μας κουρμπαδόρου οπότε τα κάνουμε όλα κούρμπα, είτε σε όλα τα ανωτέρω μαζί. Σωλήνας που «πλακουτσώθηκε», σωλήνας που από μέσα έκανε «ζάρες», ή που έκανε.... βαθούλωμα, λυπάμαι άλλα ΔΕΝ ΚΑΝΕΙ... Είναι πλέον διακοσμητικό στοιχείο του αμαξώματος, η αντοχή του έχει μειωθεί έντονα. Εννοείται βέβαια ότι δεν κόβουμε φάλτσο τις σωλήνες στις 45 μοίρες και τις κολλάμε να σχηματιστεί γωνία αντί κούρμπα ( photo1 ) έτσι; ΟΣΕΣ «λαπάτσες» και να βάλετε γύρω - γύρω ( που αν είναι σκέτες λάμες, είναι ΠΑΛΙ λάθος, δείτε το J και την photo 13, πως δείχνει τις ενισχύσεις αυτές στις ενώσεις ) ούτε βέβαια, κόβω την σωλήνα κολλάω γωνία από σιδηροσωλήνα.... ύδρευσης !!! Και συνεχίζω, τρίβοντας στοκάροντας και βάφοντας την κόλληση να μην φαίνεται... Μη γελάτε... Μη γελάτε καθόλου, αυτά έχουν γίνει... Αυτά βλέπουμε στα σεμινάρια των Τεχνικών εφόρων κάθε χρόνο... Επίσης δεν «τσακίζουμε» ( με σφυρί??) την σωλήνα ώστε να ταιριάζει πιο σωστά με την καμπύλη της οροφής ( photo 2) Ένα δεύτερο σοβαρό λάθος, που ευτυχώς εμφανίζεται πλέον όλο και λιγότερο είναι η «κορμί φιδίσιο» ( photo 3) μπροστινή κολόνα και η αιτίαση «δεν θέλω να χαλάσω το ταμπλό όταν το πουλήσω». Συγνώμη δηλ. αλλά για να μπει το cage έχει «γδυθεί» όλο το αυτοκίνητο, έχει χιλιοτρυπηθεί το πάτωμα του, να μη μιλήσω για τα κολλήματα κι όλες τις άλλες μετατροπές, τα 100 ευρώ που έχει ένα «κουφάρι» ταμπλό είναι το θέμα σε σχέση και με την στιβαρότητα της κατασκευής αλλά και σε σχέση με την ευκολία του μπες βγες; Γιατί όχι λοιπόν σωστά; ( photo 4) Απλό, ευκολότερο και κυρίως σύννομο. Για να μην αναφέρω το γεγονός ότι σε μικρά ειδικά αυτοκίνητα η κολόνα αυτή έχει έρθει πολύ πιο κοντά στην κεφάλα σας,
ΑΓΩΝΕΣ
ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
και μη μου πείτε ότι πάντα φοράτε κράνη ( και δεν εννοώ εντός αγώνων, γενικά μιλάω), ή ότι με το αρμαφλέξ δε θα πονέσετε... για την πλαϊνή ορατότητα δεν το συζητάω καν... Ναι ξέρω... η OMP έχει παρόμοιο σχέδιο, αλλά είπαμε η δομική αντοχή του έχει δοκιμαστεί σε εργαστήρια κι όχι... «με το μάτι». Αλήθεια, ότι τα πεντάλ σας είναι πλέον σημαντικά έξω από την προστασία της κολόνας και της κάθετης σχεδόν, ενίσχυσής της με την μπάρα που έρχεται από την μεσαία αψίδα και ότι το πλακάκι που θα πάρει όλη τη δύναμη δεν είναι κοντά σε «δυνατό» σημείο του σασί όπως είναι κοντά στο θόλο το έχετε σκεφτεί;
ΠΛΑΚΑΚΙΑ
5
Το τρίτο σοβαρό λάθος που γίνεται είναι τα πλακάκια πάνω στα οποία τερματίζουν στο πάτωμα οι σωλήνες, τα οποία είναι αυτά που θα κληθούν να στηρίξουν την όλη κατασκευή. Κατ’ αρχήν το πάτωμα πρέπει να είναι σε καλή κατάσταση κι όχι... τσιγαρόχαρτο από την σκουριά, που θα τρυπήσει στην παραμικρή πίεση που θα δεχτεί. Πρέπει να έχει σωστό πάχος για να αντέχει και βέβαια ικανό εμβαδόν ώστε και η σωλήνα να τερματιστεί σωστά και να υπάρχει επαρκής χώρος για τις βίδες που θα το δέσουν με το πάτωμα. (photo 5) οι κανονισμοί δίνουν τα μίνιμουμ). Βέβαια οι βίδες να μην είναι μονόπαντα και η σωλήνα στην άκρη... Γενικά μιλώντας το σωστό roll cage έχει κατά το δυνατόν ευθύγραμμα τμήματα και ΑΚΟΜΑ περισσότερο... μονοκόμματα. Δηλαδή, “κολλάω 2 ρετάλια με μια μούφα από πάνω”..... ε τι να πω... Ναι, στα βιδωτά ( αυτά δηλ που χαρακτηρίζονται ως cage με αφαιρούμενα τμήματα ) επιτρέπεται το «κάτι σαν
7
6
86
κοπάνημα να κοπεί η σωλήνα και να μας σουβλίσει, καλύτερα τότε να μην υπάρχει καθόλου. ( photo 6 ) Δείτε πόσο «ξύλο» άντεξε, και (photo 7) δείτε πως τσάκισε η κεντρική κολόνα σε ένα απλό πλάγιασμα, και πως αν συνέχιζε σε τούμπα, αυτή η κολόνα δεν είχε καμία δύναμη να κρατήσει τίποτα. Να γιατί «έστω» roll bar στα ανοιχτά αυτοκίνητα.
ΖΩΝΕΣ Εδώ τα πράγματα είναι και πιο εύκολα αλλά... και πιο μπλεγμένα. Ο κανονισμός δέχεται, αναλόγως των κατηγοριών βεβαίως ή τις ζώνες «μαμά» ή τις ζώνες με 4 σημεία ΑΓΚΥΡΩΣΗΣ ( για τις τεσσάρων σημείων)
8
9 μούφα» αλλά με ειδικό τρόπο και βεβαίως στην άκρη... και βεβαίως ΔΕΝ είναι τα αφαιρούμενα αυτά στα κύρια μέρη των τοξυλίων. Σκεφτείτε ότι ΠΡΩΤΙΣΤΩΣ το κάνετε για το δικό σας το κεφάλι, και δευτερευόντως να μην τραβιέται ο Τεχνικός Έφορος, τα έχουμε πει αυτά... Α! Και κάτι τελευταίο... Όταν κολλάμε την σωλήνα την κολλάμε γύρω γύρω ε; Όχι «μέχρι όπου φτάνουμε..... Ο τεχνικός έφορος αν δεν έχει οδοντιατρικό καθρεφτάκι, «βάζει δάχτυλο». Κι επίσης αν δεν ξέρουμε - μπορούμε να κάνουμε σωστό κόλλημα «ραφή», το αφήνουμε σε κάποιον που και μπορεί και ξέρει να το κάνει. Δυστυχώς κι εξ όσων γνωρίζω στην Ελλάδα δεν υπάρχει ο όρος «πιστοποιημένος συγκολλητής», ο καθείς αρπάζει μια ηλεκτροκόλληση και κολλάει, κι ο Θεός βοηθός. Ο σκοπός είναι η ασφάλεια στην στραβή. Αν είναι σε ένα μέτριο
87
10
ΑΓΩΝΕΣ
ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ 11 Οι ζώνες τύπου «τιράντας» ( register trademark !!!) ( photo 8) δηλαδή αυτές που «μοιάζουν» 4 σημείων από μπροστά αλλά από πίσω οι 2 ιμάντες ώμου ενώνονται με ένα κρίκο και καταλήγουν σε ένα ιμάντα, Επίσης «δεν». Αν η κατηγορία που τρέχετε δεν ΑΠΑΙΤΕΙ ζώνη 4 σημείων και κατά τα άλλα είναι σωστά στηριγμένη όπως θα δούμε παρακάτω, θεωρητικά «περνάει» αλλά προσωπικά πιστεύω , μην μπείτε καν στο έξοδο οι «μαμά» δεν έχουν το κρικάκι που θα φάει ΟΛΟ το βάρος σας!!!! Γιατί αυτό το κρικάκι ( που δεν υπάρχει στις κανονικές 3 σημείων), είναι και ο..... «αδύναμος κρίκος» σας. Αν όμως η κατηγορία που θέλετε να συμμετάσχετε σας ΕΠΙΒΑΛΕΙ ζώνη 4 σημείων απλά ξεχάστε τες. Μη με ρωτήσετε τότε γιατί πουλιούνται. Δεν ξέρω δεν έχω ιδέα. Ίσως γιατί κάποιοι χωρίς να το καλοσκεφτούν, τις
12
88
13
αγοράζουν πιστεύοντας ότι είναι καλύτερες από τις εργοστασιακές.
ΣΤΗΡΙΞΗ ΖΩΝΩΝ Εδώ αν είσαστε τυχεροί και έχετε στο πίσω μέρος κάτω από το πίσω κάθισμα 4 σημεία να τις βιδώσετε από τις κανονικές βάσεις ζωνών του αυτοκίνητου, όλα είναι μια χαρά. ( photo 11). Είναι ο πιο σίγουρος δρόμος. Εξίσου σίγουρος είναι, αν έχετε παράλληλη μπάρα στο cage σας, να τις δέσετε εκεί ( photo 9) κι αν φτιάχνετε τώρα cage προβλέψτε ΚΑΙ αυτό. Αλλιώς πλακάκι κάτω με σάντουιτς το δάπεδο ( photo 12) και περαστή βίδα που να ΜΗΝ έχει ένωση στον κρίκο (κοινώς μονοκόμματο το μάτι) Εδώ ( photo 10 )βλέπετε δυο λάθη ( να μην πω τρία ) κι ένα σωστό ταυτόχρονα.
ΑΓΩΝΕΣ
ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ 14 Το σωστό είναι ο κρίκος. Το πρώτο λάθος είναι κατ' αρχήν ότι αυτό απαγορεύεται να γίνει σε ομολογκαρισμένο, καταργόντας την πιστοποίηση του. Αν θέλετε να το κάνετε σε χειροποίητο, ΔΕΝ τρυπάτε απλώς και περνάτε την βίδα, αλλά ανοίγετε την τρύπα περνάτε ανάλογο σωληνάκι από μέσα το οποίο ΚΟΛΛΑΤΕ με το cage ώστε να λειτουργεί σαν αποστάτης και να μην “πατικώνεται” η σωλήνα σφίγγοντας την βίδα, και να ξανάενισχύσει το αδυνατισμένο λόγω τρύπας σημείο. Το δεύτερο λάθος είναι το σημείο στήριξης σε σχέση με το κάθισμα. Οι κανονισμοί ορίζουν ότι η κλίση της ζώνης ώμου με τον... ώμο σας ( photo13) δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερη από 45 μοίρες . Εδώ έχετε 90... Η λογική πίσω από αυτό είναι ότι σας κρατάει καλύτερα αν τρακάρετε ώστε να μην “φύγετε προς τα μπρος” όσο θα φεύγατε επειδή είναι κάτω πιασμένες. Βέβαια εδώ υπάρχει ο αντίλογος ότι δεν τρέχουμε WRC, αλλά ότι είναι πιθανότερο να τουμπάρουμε ( φτου φτου ) οπότε αυτός ο τρόπος στήριξης σε κρατάει να μην κοπανίσεις το κεφάλι σου στον ουρανό. Είναι από τα θέματα που δεν έχω τις γνώσεις να εκφέρω τεκμηριωμένη γνώμη, οπότε δέχομαι ότι
90
λένε οι κανονισμοί, μέχρι τουλάχιστον να τους αλλάξουν οι “αρμοδιότεροι εμού”. Όπως είπε κάποιος, χρόνια στο κουρμπέτι, “ Όσο ηλίθιο κι αν θεωρώ έναν κανονισμό και κάνω ότι μπορώ να αλλάξει, μέχρι να γίνει αυτό πρέπει να εφαρμόζεται”.
ΛΑΣΤΙΧΑ – ΛΑΣΠΩΤΗΡΕΣ Βάλατε φαρδύτερα λάστιχα, βάλατε αποστάτες και το λάστιχο εξέχει από το αμάξωμα. Πρόβλημα. Γιατί ακόμα κι αν εσάς δεν σας ενδιαφέρει να “χτιστείτε” για σκεφτείτε όμως και τον από πίσω σας τι πέτρα και λάσπη θα φάει στο παρμπρίζ του με συνέπεια να μην βλέπει και ή να φύγει από το δρόμο ή αν φρενάρετε εσείς να μην το δει και να πέσει πάνω σας... Για ελάτε τώρα ΕΣΕΙΣ στην θέση του.... Η λύση; Εδώ ( photo 14) λαστιχένιες ή άλλες προεκτάσεις. ΟΚ πάει αυτό.
ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΟΤΣΑΝΕΣ Θεωρώ περιττό να αναφέρω το ότι το αυτοκίνητο πρέπει να είναι σε καλή μηχανολογική κατάσταση, από την άποψη
ασφάλειας τουλάχιστον Εδώ θα δούμε και θα πούμε διάφορα μηχανολογικά “κουλά” που έχουν κατά καιρούς εμφανιστεί. Κατ' αρχήν έχω δει ολόκληρη πλεξούδα μαζί με τις ασφάλειες να “σέρνονται” στα πόδια του συνοδηγού να τις πατάει με σαφή κίνδυνο για βραχυκύκλωμα, φωτιά κ.λ.π. Καλό το body liZ αλλά..... άμα κινδυνεύει να τρυπήσει το πάτωμα από την σκουριά ( photo 15); Γιατί δεν είναι το ίδιο αν δεν υπήρχε το liZ. Άντε τότε να καθόταν ένα πόντο το πολύ. Τώρα; Μια που είπα body -liZ, θυμήθηκα και το άλλο κουλό. Κάνουμε ότι κάνουμε αλλά οι τραβέρσες του αμαξώματος δεν πατάνε πλέον στο σασί αλλά είναι στον αέρα ( photo 16 – και είναι από “μπόλικο” ρουλεμάν), και ιδού η τραβέρσα που είναι το
στήριγμα των..... καθισμάτων σας. Πόσο δύσκολα λέτε να είναι να πετσικάρει με τις λακκούβες, ειδικά αν είστε κι εσείς λίγο..... “μπόλικος” στα κιλά!!! Είναι θα μπορούσε να πει κάνεις τα συνηθέστερα λάθη που γίνονται, τα οποία συνήθως οφείλονται σε αφέλεια ή άγνοια... Και η άγνοια διορθώνεται. Αν δεν την κατέχετε την μηχανολογία και τα... “δομικά και πεπερασμένα στοιχεία” ρίξτε τότε ένα διάβασμα στους κανονισμούς. Αν μη τι άλλο θα είστε on the safe side.. ΥΓ ( πολλά..) Όπως είπαμε και στο προηγούμενο τεύχος μην κοιτάτε σε τι αυτοκίνητο δείχνω το πρόβλημα, μπορεί εκεί να μην είναι “απαιτητό”. Καταλάβετε το πρόβλημα αυτό καθ' αυτό.
16 15 Ότι ερωτήσεις θέλετε, απορίες διαφωνίες ευχαρίστως να τις συζητήσουμε, ούτε το αλάθητο του Πάπα διεκδικώ ούτε την Απόλυτη Γνώση. Μια προσπάθεια να “σας μπάσει στο κλίμα” είναι. Το παρόν δεν αποτελεί οδηγό περάσματος τεχνικού έλεγχου. Γιατί σίγουρα υπάρχουν κι άλλα πράγματα όπως τα καθίσματα κι οι βάσεις τους, το υγραέριο και πολλά άλλα. Όμως αν πληρούνται σωστά αυτά, αν μη τι άλλο το ΔΙΚΟ ΣΑΣ κεφάλι θα είναι όσο πιο δυνατόν ασφαλές.
91