วิิหารพระพุทธรูป
สถาปัตยกรรมเปรียบเทียบไทย เมียนมา และศรีลังกา
Buddha Shrines
An Architectural Comparison of Thailand, Myanmar, and Sri Lanka
โชติมา จตุรวิงค์์ Chotima Chaturawong
ทุุนสนับสนุนการวิิจัยั จัากสำานักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิิทุยาศาสตร์ วิิจัยั และนวิัตกรรม (สกสวิ. หรือ สกวิ. เดิิม) และหลักสูตรการจััดิการมรดิกทุางสถาปััตยกรรมกับการทุ่องเทุ่�ยวิ คณะสถาปััตยกรรมศาสตร์ มหาวิิทุยาลัยศิลปัากร ทุุนสนับสนุนการจััดิพิิมพิ์สวิ่ นหน่ง� จัาก คณะสถาปััตยกรรมศาสตร์ และสถาบันศิลปัสถาปััตยกรรมไทุยเฉลิมพิระเก่ยรติ มหาวิิทุยาลัยศิลปัากร พิ.ศ. 2563
A.indd 1
21/5/2020 15:54:49
A.indd 2
21/5/2020 15:54:49
A.indd 3
21/5/2020 15:54:49
A.indd 4
21/5/2020 15:54:49
A.indd 5
21/5/2020 15:54:49
A.indd 6
21/5/2020 15:54:49
A.indd 7
21/5/2020 15:54:50
A.indd 8
21/5/2020 15:54:50
A.indd 9
21/5/2020 15:54:50
A.indd 10
21/5/2020 15:54:50
A.indd 11
21/5/2020 15:54:51
A.indd 12
21/5/2020 15:54:52
A.indd 13
21/5/2020 15:54:52
A.indd 14
21/5/2020 15:54:53
A.indd 15
21/5/2020 15:54:54
A.indd 16
21/5/2020 15:54:54
A.indd 17
21/5/2020 15:54:55
A.indd 18
21/5/2020 15:54:55
บทที� 1
1
ศรีลังกาสมัยค์ัมโปละเป็นศูนย์กลาง พระพุทธศาสนาเถรวิาทจริงหรือ? ประวัั ติ ิ ศ าสติร์ ส มัั ย กลางของศรี ล ั ง กาในช่่ วั งคริ ส ติ์ ศ ติวัรรษที่ี � 13-15/ พุที่ธศติวัรรษที่ี� 18-21 แบ่งออกเป็นหลายสมััย คือ สมััยที่ัมัพเที่นิยะ ยาปหุวัะ กุรุเนคละ คัมัโปละ รยิคามั และโกติเติ ติามัช่ื�อเมัืองหลวัง สะที่้อนให้เห็นถึง ควัามัไมั่มันั� คงที่างการเมัืองและการปกครองของศรีลงั กา รวัมัที่ัง้ พระพุที่ธศาสนา ที่ี�เคยกลับมัาติั้งมัั�นในสมััยโปโลนนารุวัะก็กลับอ่อนแออีกครั้ง จนที่�าให้ติ้องมัี การประชุ่มัสงฆ์เพื�อช่�าระพระศาสนาห้าครั้งในช่่วังเวัลาเกือบสองร้อยปี
1-558.indd 1
21/5/2020 15:50:55
/ ะ งึ า ีมั
2
1-558.indd 2
21/5/2020 15:50:55
3
1-558.indd 3
21/5/2020 15:50:55
4
1-558.indd 4
21/5/2020 15:50:56
2
1-558.indd 2
21/5/2020 15:50:55
2
1-558.indd 2
21/5/2020 15:50:55
บทที� 2
35
ประวิัติศาสตร์และพระพุทธศาสนา ที�พุกามและรามัญประเทศ พุกามัถูกสร้างขึ้นและมัีกษัติริย์ปกครองติั้งแติ่คริสติ์ศติวัรรษที่ี� 9 แติ่เริ�มัติ้น นั บ ประวัั ติิ ศ าสติร์ พุ ก ามัในสมัั ย พระเจ้ า อนุ รุ ที่ ธที่ี� ที่ รงขึ้ น ครองราช่ย์ ร าวั ค.ศ 1044/ พ.ศ. 1587 ซึ�งติรงกับสมััยของพระเจ้าวัิช่ัยพาหุที่ี� 1 ปฐมักษัติริย์ แห่งโปโลนนารุวัะของศรีลังกา จนมัาในสมััยพระเจ้านรสีหปติิ พุกามัพ่ายแพ้ แก่กองที่ัพมัองโกล แติ่พุกามัยังคงเป็นศูนย์กลางการปกครองมัาได้จนถึงกลาง คริสติ์ศติวัรรษที่ี� 14/ พุที่ธศติวัรรษที่ี� 19 และพมั่าไปติั้งศูนย์กลางใหมั่ที่ี�อังวัะ พร้อมักับการแยกติัวัเป็นอิสระของรามััญประเที่ศที่ีมั� เี มัืองหลวังอยูที่่ เี� มัาะติะมัะ ในพมั่าติอนล่าง สุโขที่ัยจึงติั้งอยู่ระหวั่างสองอาณาจักรใหญ่ที่างที่ิศติะวัันออก และติะวัันติก ได้แก่ เขมัร และพุกามั ติามัล�าดับ
1-558.indd 35
21/5/2020 15:51:07
น้ วั ย์ิ พ้ ง ะ ะ ก
36
1-558.indd 36
21/5/2020 15:51:07
37
1-558.indd 37
21/5/2020 15:51:07
38
1-558.indd 38
21/5/2020 15:51:07
2
1-558.indd 2
21/5/2020 15:50:55
2
1-558.indd 2
21/5/2020 15:50:55
บทที� 4
103
ค์วิามหมายของค์ำาวิ่า มณฺฺฑป มณฺฑป ปราสาท และมณฺเฑียร อาคารผัังพื้นรูปสี�เหลี�ยมัจัติุรัสที่ี�ประดิษฐานพระพุที่ธรูปในสถาปัติยกรรมัไที่ย เรียก มัณฑป ซึ�งมัีควัามัหมัายติ่างจากค�าวั่า มัณฺฑป โดยหลังคาเครื�องยอด ของมัณฑปมัี ลั ก ษณะอย่ า งปราสาที่ และมัณเฑี ย ร บที่นี้ จึ ง พยายามัที่� า ควัามัเข้าใจควัามัหมัายของค�าวั่า มัณฺฑป มัณฑป ปราสาที่ และมัณเฑียร
1-558.indd 103
21/5/2020 15:51:34
ย ด า�
104
1-558.indd 104
21/5/2020 15:51:34
105
1-558.indd 105
21/5/2020 15:51:34
106
1-558.indd 106
21/5/2020 15:51:34
107
1-558.indd 107
21/5/2020 15:51:35
104
1-558.indd 104
21/5/2020 15:51:34
บทที� 6
171
วิิหารพระพุทธรูปสมัยค์ัมโปละ ศรีลังกา วัั ด กรณี ศึ ก ษาที่ี� ศ รี ลั ง กา ประกอบด้ วั ย วัั ด คที่ั ล เที่นิ ย ะราช่มัหาวัิ ห าร วััดลังกาติิลกราช่มัหาวัิหาร วััดนิยามัคามัพญา และหอเที่วัาลัยเอมัเบกเก โดยวััดกรณีศึกษาเหล่านี้มัีวัิหารพระพุที่ธรูปเป็นประธานซึ�งเป็นครั้งแรกใน ประวััติศิ าสติร์ศรีลงั กาที่ีวั� หิ ารประดิษฐานที่ัง้ พระพุที่ธรูปและรูปเคารพเที่พเจ้า
1-558.indd 171
21/5/2020 15:51:56
ร ก น า้
172
1-558.indd 172
21/5/2020 15:51:56
173
1-558.indd 173
21/5/2020 15:51:57
174
1-558.indd 174
21/5/2020 15:51:57
172
1-558.indd 172
21/5/2020 15:51:56
172
1-558.indd 172
21/5/2020 15:51:56