Sociale Innovatie
€
€ €
€
Versie 3 • 10 september 2013
Inhoud Inleiding - De start van The Creative Tribe
5
Hoofdstuk 1 - Wat is sociale innovatie?
7
Wat is sociale innovatie? Waarom sociale innovatie?
8 10
Wie zijn de spelers binnen sociale innovatie?
12
Hoe ziet het sociale innovatieproces eruit?
14
Wat levert sociale innovatie op voor jouw organisatie?
15
Waar kan sociale innovatie worden toegepast?
16
Hoofdstuk 2 - Cases sociale innovatie
19
De kracht van solidariteit
20
De nieuwe bank is van ons allemaal
24
Zorg wordt weer sociaal
28
Beschrijving 31 Beter een goede buur dan een verre vriend
32
Een land opruimen in één dag
36
Waarom iets nieuw kopen als het kapot is?
40
Het huis als grondstoffenbank
44
Energie in eigen hand
48
Sociaal verzekeren
52
Hoofdstuk 3 - The Creative Tribe
Copyright ©2013 The Creative Tribe, Amsterdam, Nederland
59
De start van The Creative Tribe De wereld wordt steeds complexer. Complexe problemen vragen om een multidisciplinaire aanpak. Dit inzicht bracht Deborah Nas en Michiel Oudakker tot het oprichten van The Creative Tribe, een collectief van zelfstandige vakmensen met een passie voor creatie. De leden van The Creative Tribe zijn gefascineerd door Sociale Innovatie. Door de terugtrekkende overheid krijgt Sociale Innovatie in deze tijd steeds meer ruimte. Reden te meer om dit te onderzoeken. Om het onderwerp te verkennen en onze samenwerking te beproeven besloten we om samen in één dag een boek te schrijven over Sociale Innovatie. Het resultaat van deze samenwerking ligt hier voor u. Veel inspiratie toegewenst. The Creative Tribe
HOOFDSTUK 1
Wat is sociale innovatie?
8
SOCIALE INNOVATIE
Wat is sociale innovatie? Sociale innovatie is geen nieuw fenomeen. Al vele jaren werken mensen op een innovatieve manier samen om onze maatschappij socialer, leuker, beter en gezonder te maken. Tegenwoordig duikt het begrip sociale inno vatie steeds vaker op en zijn er verschillende definities in omloop. Wij hanteren de volgende definitie:
Sociale innovatie is de ontwikkeling en realisatie van nieuwe ideeën, die maatschappelijke waarde creëren.
Ontwikkeling en realisatie van nieuwe ideeën Bij innovatie wordt toegewerkt naar specifieke oplossingen die inspelen op één of meerdere behoeften. Deze oplossingen kunnen producten, diensten, modellen, systemen zijn, of een combinatie hiervan. Het start met het begrijpen van de behoefte en het ontwikkelen van ideeën (ontwikkeling). Vervolgens worden de oplossingen ontwikkeld, getest en geïmplementeerd (realisatie). Maatschappelijke waarde Sterke sociale innovaties zijn financieel gezond én zijn in staat maat schappelijke waarde te creëren. Deze waarde kan toenemen door een groter gevoel van welbevinden bij burgers of door het bieden van duurzamere, efficiëntere, effectievere, socialere en rechtvaardigere oplossingen. Sociale innovatie bevindt zich in het gebied tussen het traditionele bedrijfsleven — primair gericht op winstmaximali satie — en de non-profitsector — primair gericht op maatschappelijke waardemaximalisatie.
Wat is sociale innovatie?
9
10
SOCIALE INNOVATIE
Waarom sociale innovatie? Vaak komt de behoefte aan sociale innovatie voort uit maatschappelijke onvrede of een probleem maar soms anticipeert het juist op nieuwe kansen in onze maatschappij. Er is een grote verscheidenheid aan rede nen om sociaal te innoveren.
“Ik heb geen vertrouwen in het pensioenstelsel, tegen de tijd dat ik met pensioen ga is de pot leeg!”
“Als ik geen plofkip produceer dan kan ik niet concurreren met andere aanbieders.”
“Wij zijn tweeverdieners maar kunnen niet eens een hypotheek krijgen.”
11
Wat is sociale innovatie?
“Ik vertrouw de producenten niet meer, op alle labels staat dat het goed en gezond is, maar dat blijkt vaak niet waar!”
“De groene stroom van mijn energieleverancier is niet groen.”
“Ik ben gestopt met werken omdat de kinderopvang te duur is geworden.”
“Ik heb precies 3,21 minuten de tijd om u te wassen, daarna moet ik door naar de volgende patiënt.”
12
SOCIALE INNOVATIE
Wie zijn de spelers binnen sociale innovatie? Hier zie je het palet van spelers in het bedenken en realiseren van sociale innovatie. De exacte rol en uitdaging is verschillend per speler en situatie. Vaak zien we pas tijdens het proces van de ontwikkeling en realisatie van ideeën de rollen ontstaan.
Kennisinstelling •• Vergroot bewustzijn bij de werk nemers en leiders van morgen door het sociale aspect centraal te stellen in opleidingen. •• Ontwikkelt kennis door middel van toegepast onderzoek op relevante vakgebieden en het ontwikkelen van concrete metho dieken en tools. •• Deelt kennis met andere par tijen, zodat deze hierop kunnen voortbouwen om tot concrete oplossingen te komen.
Betrokken burger •• Signaleert dat het beter kan en neemt initiatief. •• Geeft input tijdens het ontwikkelen van sociale innovaties. •• Mobiliseert anderen door het goede voorbeeld te geven en een kritische massa samen te brengen. •• Ondersteunt in de uitvoering van de uiteindelijke oplossing.
Wat is sociale innovatie?
The Creative Tribe
•• Neemt initiatief door proactief naar nieuwe kansen en verbeteringen voor de maatschappij te zoeken. •• Creëert oplossingen door nieuwe en bestaande ideeën samen te brengen en deze te vertalen naar een op maat gesneden, werkende oplossing. •• Verbindt de juiste partijen die gemotiveerd zijn om samen een uitdaging aan te gaan.
Bedrijfsleven •• Realiseert aanbod door het ontwikkelen en aanbieden van concrete producten en diensten met een goede balans tussen de sociale en bedrijfsmatige kant. •• Investeert in een nieuwe infrastructuur of samenwer king, waarbij de partijen op een andere manier met elkaar kunnen omgaan. •• Geeft ruimte aan andere ideeën en nieuwe initiatieven. •• Neemt initiatief in het aanpakken van de kernonderwer pen en de kernproblematiek van hun onderneming of industrie.
Overheid •• Stimuleert sociale innovatie met subsidies en belastingvoordelen. •• Stelt kaders door middel van regelgeving die het lastig of minder interes sant maakt om niet-sociale systemen in stand te houden. •• Promoot sociale innovatie door succesvolle voorbeelden uit te dragen en aan te geven hoe andere spelers een bijdrage kunnen leveren.
13
14
SOCIALE INNOVATIE
Hoe ziet het sociale innovatieproces eruit? In februari 2013 heeft de EU een Guide to Social Innovation opgeleverd. Hierin worden vier fases beschreven die leiden tot een sociale innovatie: • 1. Goede ideeën • 2. Ontwikkelen van prototypes en uitvoeren van een pilot • 3. Implementatie van de beste oplossing • 4. Verder opschalen om maximale impact te behalen Sociale innovatie is net als ‘normale’ innovatie een iteratief proces waarin bij elke iteratie de oplossing concreter, maar vaak ook complexer wordt. Per fase dient te worden gekeken naar de optimale samenstelling van het team en de beste aanpak om te komen tot de optimale oplossing.
Sociale innovatieprojecten •• Multidisciplinair en gericht op integrale oplossingen •• Gezamenlijk en gericht op empowerment •• Gedreven door vraag •• Op maat gesneden •• Open karakter m.b.t. kennisdeling en intellectueel eigendom
‘Normale’ innovatieprojecten • Oplossingen met focus op één domein • Geregisseerd van bovenaf • Aanbod gedreven • Massa geproduceerd • Meer gesloten en vertrouwelijk karakter
Wat is sociale innovatie?
Wat levert sociale innovatie op voor jouw organisatie? De belangrijkste opbrengst van sociale innovatie is maatschappelijke meerwaarde. Maar daarnaast kan het jouw organisatie nog een hoop andere dingen opleveren: Financieel • Lagere kosten • Meer omzet • Hogere verkoop • Betere marges • Meer winst Reputatie • Grotere naamsbekendheid • Beter imago • Groter bereik • Positieve merkbeleving • Meer aanbevelingen • Groter onderscheidend vermogen Klanten • Betere band met klanten • Grotere betrokkenheid van klanten • Grotere klanttevredenheid • Betere servicebeleving
Partners • Betere relatie met werknemers • Grotere betrok kenheid van werknemers • Betere band met partners en leveranciers • Duurzame relatie met alle betrokken partijen • Grotere tevredenheid van aandeelhouders Innovatiekansen • Nieuwe producten / diensten • Nieuwe samenwerkings vormen, modellen of systemen • Nieuwe verdienmodellen • Betere processen
15
16
SOCIALE INNOVATIE
Waar kan sociale innovatie worden toegepast? In vrijwel alle branches zijn inspirerende voorbeelden te vinden van sociale innovatie. Hierbij een overzicht van recente initiatieven. In Hoofdstuk 2 wordt een aantal van deze initiatieven belicht. Energie, water en omgeving Wijwillenzon: burgers bundelen krachten voor goedkope zonne-energie WakaWaka Foundation: veilige en gezonde lampen op zonne-energie als alternatief voor ‘vuile’ kerosinelampen in ontwikkelingslanden Texel Energie: “Energie in eigen hand” op pagina 48 Estonia: “Een land opruimen in één dag” op pagina 36 Turntoo: “Het huis als grondstoffenbank” op pagina 44
Publieke sector en non-profit Pifworld: een netwerk van mensen, bedrijven en organisaties die samenwerken om wereldwijd een positieve impact te realiseren Onderwijspioniers: platform dat leraren helpt goede ideeën te delen en te realiseren Stichting Onterfd Goed: organisatie gespecialiseerd in het ‘ontzamelen’ en delen van museale collecties Gelukskoffer: koffer met 7 lessen in geluk voor groep 7 & 8 van de basisschool Makkie: “Beter een goede buur dan een verre vriend” op pagina 32
Retail en consument Repair Café: “Waarom iets nieuw kopen als het kapot is?” op pagina 40 Boodschapp: vergelijken van producten op prijs, kwaliteit en gezondheid Thuisafgehaald: website voor mensen die graag eten koken en mensen in de buurt die op zoek zijn naar een gemakkelijke, gezonde maaltijd Social Dining: platform dat mensen met gelijke interesses verbindt voor een gezamenlijke maaltijd Fair Trade: keurmerk en distributeur van producten uit ontwikkelingslanden die op een eerlijke manier worden geproduceerd Peerby: platform voor het delen van producten in je eigen omgeving
So inno
Wat is sociale innovatie?
Dienstverlening Mondragon: grootste werknemerscoöperatie ter wereld in Spanje, “De kracht van solidariteit” op pagina 20 Broodfonds: “Sociaal verzekeren” op pagina 52 IOU: app die registreert wat je uitleent zodat je het niet kwijtraakt Fairphone: een eerlijk geproduceerde telefoon Seats2meet: plekken in Nederland om samen te komen, te werken en nieuwe contacten op te doen New B: “De nieuwe bank is van ons allemaal” op pagina 24
Zorg
ociale ovatie
WeHelpen: “Beter een goede buur dan een verre vriend” op pagina 32 EigenKracht: een platform voor mensen die met een ingrijpende gebeurtenis worden geconfron teerd en die hulp willen, waarbij participatie en ‘samenredzaamheid’ centraal staan
Transport, logistiek & mobiliteit Roetz Bikes: recycling van oude fietsonderdelen voor de productie van nieuwe fietsen bij sociale werkplaatsen SnappCar: platform waarbij je een auto kunt huren van een ander of je eigen auto kunt verhuren Toogethr: app voor carpool en voor samen delen van vervoer Greenwheels: een autodeelconcept waarbij iedereen gebruik kan maken van een grote vloot aan auto’s Taxi–E : taxibedrijf met elektrische taxi’s op groene stroom. Gericht op betere dienstverlening en betere prijs-kwaliteitverhouding
Toerisme & recreatie Couchsurfing: een internationaal netwerk voor toeristen die een slaapplaats willen bij gastvrije onbekenden Airbnb: internationaal platform waarin mensen hun eigen huis of appartement kunnen verhuren 7scenes: platform voor het uitwisselen van alternatieve toeristische plekken en routes via social media TerraTours: alternatieve routes georganiseerd door bewoners en stadsgenoten
17
HOOFDSTUK 2
Cases sociale innovatie
De kracht v solidarite
Cases sociale innovatie
van eit Mondragon Cooperative Corporation De coöperatie is weer hot. Waar de meeste bedrijven zich richten op groei en winstmaximalisatie voor de aandeelhouders kiezen coöperaties voor een fundamenteel ander principe. Leden zijn mede-eigenaar en hebben gelijke stemrechten. Vooral op het gebied van duurzame energie en glas vezelnetwerken is de coöperatie tegenwoordig een belangrijk instrument voor eigen initiatief.
21
VEREI GNI TY SO EDUCATION
OF L A B OU R PA RT MA ICIP NA ATI GE ON ME IN NT
N ATI O PER OO -C ER
TIC OCRA DEM ISATION AN ORG
UNI VE RSA LN AT UR E W SOL AGE IDAR ITY
IN T
INSTRUMENTAL AND SUBORDINATED NATURE OF CAPITAL
EN N OP ISSIO M AD
SOC ON I AL T R A NSFOR MATI
Cases sociale innovatie
Beschrijving In Mondragon, Spaans Baskenland, staat de oerversie van een werknemerscoöperatie die in 1956 is opgericht. Het is de grootste ter wereld, met 85.000 leden. Mondragon Cooperative Corporation (MCC) heeft een omzet van 15 miljard euro. De groep bestaat uit meer dan 250 bedrijven en onderdelen, in een groot aantal sectoren waaronder de financiële, distributie- en industriële sector. MCC is innovatief en werkt ook in ‘high tech’ sectoren. Het bedrijf stelt people before profit en investeert continu in human capital. Het hoogste salaris mag nooit meer zijn dan 8 keer het laagste salaris. Ter vergelijking: bij multinationals in de VS is dit soms zelfs 400 keer. Resultaten MCC hoeft nauwelijks in te krimpen in de huidige recessie. Bij tegenwind verkiest MCC banen boven winst, zo werd recent besloten om collectief 8% salaris in te leveren om ontslagen te voorkomen. Kracht Coöperaties bieden, politiek gezien, best of both worlds: eigen initiatief en ondernemerschap spreekt rechts aan en solidariteit spreekt links aan, een mooie symbiose voor de 21e eeuw. Coöperaties stellen zelfredzaamheid en banen boven vermogen. Wat kunnen we hier van leren? • Een coöperatie creëert solidariteit, flexibiliteit en stabiliteit. • Het samen werken aan het zelfde doel: zoals baanbehoud levert oplossingen die in andere situaties lastig zouden zijn. Meer informatie: http://www.mondragoncorporation.com/Language/en-u5/ENG.aspx http://tegenlicht.vpro.nl/afleveringen/2011-2012/Mondragon.html
23
â‚Ź De nieuwe bank is van ons allemaal
Cases sociale innovatie
Manifest voor een nieuwe bank De manier waarop grote bedrijven opereren begint bij veel mensen weerstand op te roepen. De val van de banken en de economische crisis die hierop volgde, veroorzaakten wantrouwen en een gevoel van mach teloosheid bij de consument. Men gelooft dat dingen anders moeten Ên kunnen en wil hier een (actieve) bijdrage aan leveren. Dit creÍert een vruchtbare bodem voor een nieuw type organisaties.
25
Afbeeldingen afkomstig van New B, meer info op www.newb.coop
Cases sociale innovatie
Beschrijving Op 24 maart 2013 werd in België een nieuwe bank aangekondigd: New B. Een transparante coöperatieve bank met eenvoudige financiële producten en normale salarissen voor medewerkers. De coöperanten, mensen en organisaties die in de bank investeren en klant worden bij de bank, zijn ook eigenaar van de bank. Zij bepalen de koers van de bank en hoe hun geld geïnvesteerd wordt. Resultaten New B wil de haalbaarheid aantonen van een nieuwe coöperatieve bank en wil in drie maanden bij 10.000 mensen 20 euro ophalen. Dat is de prijs van één aandeel. Dit aantal was binnen drie dagen al gehaald. Na twee maanden stond de teller op ruim 40.000 individuen en 89 NGO’s (2.000 euro per organisatie). Dit succes toont aan dat het concept de juiste snaar raakt bij consumenten en veel potentie heeft. Kracht New B speelt in op de aversie van consumenten tegen de bancaire sector. Het belooft een andere aanpak dan de huidige banken. Het geeft mensen de controle over hun eigen geld en daarmee een zekerdere toekomst. Wat kunnen we hiervan leren? • De volgorde van het innovatieproces is fundamenteel veranderd. Waar vroeger in het geheim een idee werd uitgewerkt en een nieuwe dienst werd ontwikkeld, is juist het publiek maken van het idee een cruciale fase geworden van sociale innovatie: concept bedenken & publiceren -> via crowdfunding geld ophalen en daarmee het concept toetsen -> dienst ontwikkelen -> lanceren -> business. • Grote gevestigde merken zijn niet meer van belang bij het lanceren van een nieuwe dienst.
27
Zorg wordt weer sociaal
Cases sociale innovatie
Verbetering van het zorgsysteem De manier waarop we zorg in Nederland hebben georganiseerd wordt in de toekomst onbetaalbaar. De afgelopen jaren heeft al een grote effici ëntieslag plaatsgevonden om de kosten te beperken. Familieleden zijn vaak niet in staat om bij te springen aangezien families tegenwoordig geografisch verspreid wonen. Het resultaat: de zorg wordt steeds onper soonlijker en zowel patiënt als familieleden voelen zich machteloos en aan hun lot overgelaten.
29
Meer informatie: http://www.vnsny.org/community/in-the-community/community-connections-timebank/
Cases sociale innovatie
Beschrijving In 2006 is de Visiting Nurse Service of New York de VNSNY TimeBank gestart. Het stelt mensen in staat om hun vaardigheden in te zetten om anderen en zichzelf te helpen, waarbij men uren uitruilt in plaats van geld. Je kunt bijvoorbeeld uren verdienen met mensen naar de dokter brengen, eenvoudige zorg verlenen, les geven of klusjes in huis doen. Hierbij geldt elk uur is evenveel waard. Resultaat De ruim 3.000 leden wisselen meer dan 50.000 uren per jaar uit. Kracht De VNSNY TimeBank spreekt mensen aan op persoonlijke, niet-com merciële basis. Het gaat uit van hetgeen je wél kunt in plaats van je gebreken. De persoonlijke begeleiding zorgt voor de juiste match tussen hulpvragers en hulpaanbieders, en legt de juiste basis voor een vertrou wensrelatie en het bouwen van een sterk sociaal vangnet. Wat kunnen we hiervan leren? • Een timebank biedt een waardevolle aanvulling op de reguliere medi sche zorg. Het zorgt ervoor dat mensen langer thuis kunnen blijven wonen en verhoogt het geluk van de patiënt. • Deelnemers ervaren als voordelen: verbeterde fysieke en mentale gezondheid, toegang tot diensten, besparingen, vertrouwen krijgen, ervaren dat je ergens bij hoort en verbeterde kwaliteit van leven. • Het concept spreekt met name mensen aan, die van nature meer moeite hebben om een actieve rol in de gemeenschap te vervullen maar wel degelijk iets kunnen bijdragen. • Hulp vragen is moeilijk voor mensen, hulp geven niet. • Vertrouwen is de belangrijkste succesfactor, niet de waarde van tijd. • Er wordt nauwelijks misbruik gemaakt van elkaar.
31
Beter een goede buur dan een verre vriend
Cases sociale innovatie
Samen is het een makkie Het is prettiger wonen in een buurt waar de leefbaarheid hoog is en waar de sociale banden sterk zijn. Dat is ĂŠĂŠn van de basisgedachten achter de Makkie: een lokale munt die je kunt gebruiken in de Indische buurt in Amsterdam, een buurt met veel sociaal en economisch zwakkere bewoners.
33
“Wij hebben gemerkt dat de Makkie verbindt. Het geeft hulpgevers het gevoel dat ze er weer toe doen, en maakt het mogelijk om hun talenten nuttig in te zetten. En het wordt voor hulpvragers makkelijker om om hulp te vragen, want je kunt er voor betalen met Makkies”
Buurt bij woningbouwvereniging Eigen Haard.
Rob van Hilten, directeur Qoin.
www.makkie.cc
Anne-Miek Fokkens, coördinator wijkaanpak Indische
“Er zijn veel mensen die wel willen helpen, maar niet direct hulp van anderen willen hebben. Het is daarom van belang om een breed assortiment van verzilveropties te hebben voor je Makkies. Zo is er voor ieder iets wils”
Cases sociale innovatie
Beschrijving In essentie is de Makkie een timebank, zoals ook de VNSNY en WeHelpen. Je kunt Makkies verdienen door anderen te helpen of je in te spannen voor activiteiten met een voordeel voor de gemeenschap en de buurt. Resultaten Stadsdeel Oost, Eigen Haard, Makassar Plein Community, Civic Zeeburg en Qoin zijn in 2011 in het initiatief Makkie gestapt en inmiddels zijn ook woningbouwverenigingen Ymere en de Alliantie aangehaakt. Het aantal (commerciële) partners waar je met de Makkie kunt betalen blijft ook groeien. Kracht De kracht van het concept ligt in de mogelijkheid om de Makkie te ver zilveren bij lokale partners: bioscoop, kunstuitleen, zwembad, sportclubs, Albert Heijn en vele anderen. Wat kunnen we hiervan leren? • Een timebank is een geschikt middel om de sociale banden in een buurt te versterken. • De diensten die worden uitgewisseld zijn vergelijkbaar binnen ver schillende timebanks. Het is niet direct afhankelijk van de primaire doelstelling van de initiatiefnemers (kosten van de zorg verlagen, sociale cohesie verhogen) maar afhankelijk van de vaardigheden van de buurtbewoners • De mogelijkheid om je credits bij (commerciële) instellingen te kunnen verzilveren, vergroot de doelgroep. Dit maakt het namelijk ook interessant voor mensen die zelf geen hulp nodig hebben en voor jongeren die iets willen bijverdienen.
35
Een land opruimen in één dag
Cases sociale innovatie
Het opruimen van Estland in één dag: Let’s do it! Het was jarenlang een ingewortelde gewoonte in Estland om afval op afgelegen plekken in de natuur te dumpen. Het resultaat was dat de prachtige natuur van Estland vervuild was geraakt met meer dan 10.000 ton afval. Drie Esten vroegen zich af: ‘Wat als we samen met alle Esten het land in één dag opruimen?’
37
20 Teamleden 3 Initiatiefnemers
Foto: estoniaonthemap.com
m
id d
el en
ow ge ld
kn ow -h
it
500 Partners
tij d
ea tiv ite cr
50.000 Vrijwilligers
Cases sociale innovatie
Beschrijving Op de bewuste dag in 2008 zijn meer dan 50.000 vrijwilligers (4% van de Esten) erin geslaagd om het land schoon te maken. Wanneer deze klus door de overheid zou zijn geklaard had dit minstens drie jaar en 22,5 mil joen euro gekost. De aanpak van deze sociale innovatie kostte het land echter 0,5 miljoen euro. Stappenplan • Teambuilding • Verbinding van partners • Lokaliseren van afval via app • Campagne en communicatie • Registratie van teams en individuen Kracht De omvang van het project was meteen ook de grootste uitdaging. Het ontstaan van de extreem grote groep partners en vrijwilligers die tijd, kennis, ervaring, materieel en geld hebben ingezet, is de grootste kracht van dit concept. De initiatiefnemers zijn erin geslaagd om met hun enthousiasme en inspiratie zeer veel mensen te mobiliseren. Er ontstond een brede beweging gericht op één doel. Wat kunnen we hiervan leren? • Maak het maatschappelijke doel groot en concreet • Bedenk de aanpak samen en laat teamleden hun eigen taak kiezen • Zet het enthousiasme van de initiatiefnemers in om een grote groep mensen met tijd, kennis, informatie, capaciteit, middelen en geld te motiveren om mee te doen.
39
Waarom iets nieuw kopen als het kapot is?
Cases sociale innovatie
Repair Café Als er een apparaat of kledingstuk kapot is, dan is onze eerste gedachte vaak ‘weggooien en een nieuwe kopen’. Het kopen van een nieuw artikel is meestal niet alleen gemakkelijker maar zelfs goedkoper dan het te laten maken. Dus kopen we een nieuw product en gooien we het oude weg. Een gevolg van dit gedrag is een (onnodig) grote hoeveelheid afval en een steeds groter verbruik van grondstoffen. Initiatiefneemster Martine Postma kreeg het idee voor het Repair Café in 2009. Ze werkte toen aan een gids met tips over hoe je als particulier minder afval kan produceren. Toen ze besefte dat de tips vaak te maken hadden met het repareren van kapotte spullen ontstond het idee van het Repair Café.
41
Foto: repaircafe.nl
Cases sociale innovatie
Beschrijving Repair Cafés zijn gratis bijeenkomsten die voor iedereen toegankelijk zijn en waarbij het draait om het (samen) repareren van allerlei voorwerpen. Het gaat om reparaties van vooral kleding, meubels, elektrische apparaten, fietsen en speelgoed. Bij een Repair Café zijn vrijwilligers aanwezig met een specifieke expertise zoals elektriciens, naaisters, timmerlieden en fiet senmakers. Bezoekers nemen van thuis kapotte spullen mee. In het Repair Café gaan ze samen met de deskundigen aan de slag. Resultaten Het oorspronkelijke doel was om in drie jaar 18 Repair Cafés op te zetten. Het concept sloeg zo goed aan dat er na het eerste jaar al 20 cafés waren, na twee jaar 55 en nu al meer dan 65. In 2011 is de Stichting Repair Café opgericht, ondersteund door fondsen en subsidies, ze biedt professionele ondersteuning aan lokale groepen in binnen- en buitenland die zelf hun eigen Repair Café willen beginnen. In maart van dit jaar is het Repair Café door Vrij Nederland en Kennisland benoemd tot Radicale Vernieuwer 2013! Kracht De kracht van dit concept is het verbinden van mensen rondom een maat schappelijk doel, in dit geval het repareren van spullen. De verbinding — die zich kenmerkt door jezelf nuttig maken voor anderen, ergens bijhoren, leuke gesprekken, samen aan iets werken en mensen ontmoeten — zorgt ervoor dat deze sociale innovatie zich verankert in de gemeenschap. Wat kunnen we hiervan leren? • Het combineren van een maatschappelijk doel (natuur) en een persoon lijk doel (besparen, jezelf nuttig maken en ergens bijhoren) werkt. • De positieve sociale aspecten van samen repareren met mensen uit de eigen gemeenschap is een drijvende kracht achter het concept. • Een ander succes van Repair Café: de vraag naar producten die makke lijk gerepareerd kunnen worden geeft een signaal richting producenten.
43
Het huis als grondstoffenbank
Cases sociale innovatie
Turntoo verbindt consument en producent De druk op grondstoffen neemt toe en grondstoffen worden schaarser. De prijzen van grondstoffen worden steeds hoger en onvoorspelbaarder terwijl bouwplannen nog te veel gericht zijn op korte termijn denken. Daarom startte Thomas Rau in 2011 het Turntoo platform. Via dit plat足 form kunnen grondstoffen eindeloos worden hergebruikt.
45
Afbeelding: http://www.clubvan30.nl/portfolio/ Bronnen http://www.platformduurzamehuisvesting.nl/2011/11/10 video-van-de-week-het-turntoo-concept-van-thomas-rau/ http://www.stedebouwarchitectuur.nl/nieuws/nieuws/ thomas-rau-sluit-met-turntoo-de-kringloop.110261.lynkx http://www.rau.eu/innovatie/turntoo/ http://turntoo.com/ http://www.clubvan30.nl/portfolio/ (afbeelding)
Cases sociale innovatie
Beschrijving Turntoo verbindt consument en producent van bouwgrondstoffen. De grondstoffen en materialen zijn niet meer in het bezit van de consument, maar hij huurt ze van Turntoo. Deze grondstoffen worden opgeslagen in ‘grondstofbanken’. Het ontwerp van de producten maakt hergebruik moge lijk. Na gebruik worden de producten teruggestuurd naar Turntoo om er weer een leven te krijgen. Resultaat Het model dat Turntoo gebruikt is een gesloten kringloop, er komt nooit meer iets bij. De producent is hierdoor minder afhankelijk van de fluc tuerende grondstoffenmarkt en wint aan economische zekerheid in de toekomst. Door het product cradle-to-cradle te ontwikkelen, kunnen de verwerkte grondstoffen makkelijk hergebruikt worden voor een nieuwe generatie producten. Als consument betaal je alleen voor het gebruik, niet voor de materialen. Daardoor wordt het aanzienlijk goedkoper om gebruik te maken van milieuvriendelijke producten. Kracht De rollen worden omgedraaid tussen producent en consument. De con sument is niet meer geïnteresseerd in het bezit van een product, maar in de prestatie van het product. Turntoo is het bewijs van een fundamentele verandering binnen onze huidige consumptiemaatschappij en de bijbe horende verdienmodellen. Wat kunnen we hiervan leren? • Verandering van persoonlijk bezit naar collectief gebruik kan naast milieuvoordeel ook economisch voordeel voor de producent bieden. • Door het cradle-to-cradle-principe is stabiliteit belangrijker geworden dan groei.
47
Energie in eigen hand
Cases sociale innovatie
Texel Energie Er liggen in Nederland nog veel mogelijkheden voor de ontwikkeling van duurzame energie. Burgers willen wel versnellen, maar hebben het gevoel dat grote energiebedrijven hier niet genoeg aan doen.
49
Cases sociale innovatie
51
Beschrijving In 2007 namen twee Texelaren het initiatief om TexelEnergie op te rich ten. Hun doelstelling: Texel in 2020 energieneutraal maken. TexelEnergie levert duurzame stroom en gas, zonder winstoogmerk, bij voorkeur opgewekt op het eiland zelf. Verder helpen ze Texelaren met onafhankelijk advies en centrale inkoop, bijvoorbeeld op het gebied van zonnepanelen. Resultaten Eind 2012 had TexelEnergie 50% van de huishoudens op Texel als klant, bovendien waren 6000 van de ledenaandelen verkocht. In 2012 boekte TexelEnergie z’n eerste winstgevende jaar. In de afgelopen vijf jaar is het oppervlak aan zonnepanelen verdubbeld en wordt de stadsverwarming van wijk De 99 in Den Burg gestookt met biomassa. Kracht De financiering van TexelEnergie is in handen van Texelaren door middel van ledenaandelen. Grootouders kopen deze graag voor kleinkinderen. Doordat mensen onderdeel zijn van TexelEnergie voelen ze zich verant woordelijker. Het is dan ook minder erg om een windmolen op je erf te hebben als deze van jezelf is. Wat kunnen we hiervan leren? • Deelnemers hebben het gevoel onderdeel te zijn van het groter geheel. Deze gemeenschapszin is een belangrijke driver van succes. • TexelEnergie levert onafhankelijk advies in complexe materie (zonne-energie). Bron: ‘Vincent wil Zon’ – Trouw.nl / Vincent Dekker 2012 Meer informatie: http://www.texelenergie.nl
€ €
€
Sociaal verzekeren
Cases sociale innovatie
Het Broodfonds Op dit moment heeft ruim 68% van de 700.000 zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) geen voorziening in het geval van ziekte. Dit komt omdat de arbeidsongeschiktheidsverzekeringen van verzekeraars voor zzp’ers kostbaar zijn. Velen kunnen zo’n verzekering, die al gauw € 6.000,netto per jaar kost, niet betalen. De wat voordeligere verzekeringen hebben vaak uitsluitingen en onduidelijke voorwaarden. Zo komt een zieke zzp’er vaak bedrogen uit. Het Broodfonds is een initiatief van een groep gelijkgestemden die dit op willen lossen.
53
BROOD
FONDS
Meer info: http://broodfonds.nl/zo_werkt_het http://www.zzp-nederland.nl/nieuws/1900-ZZP_broodfonds http://www.dezaak.nl/ziek-toch-geld-via-het-broodfonds-1721492.html http://transitiontowns.nl/archief/15328 http://www.eenvandaag.nl/binnenland/40158/zzp_ers_verzekeren_zich_in_broodfonds http://www.volkskrant.nl/vk/nl/6214/Pieter-Hilhorst/article/detail/2779040/2011/07/12/Het-Broodfonds.dhtml http://www.destentor.nl/regio/broodfonds-voor-zzp-er-steenwijk-in-de-maak-1.3517731
Cases sociale innovatie
Beschrijving Het Broodfonds is een lokaal netwerk van zelfstandigen die bereid zijn elkaar financieel door een periode van arbeidsongeschiktheid heen te helpen. Iedereen stopt maandelijks geld in de pot en als één van de groepsleden ziek wordt dan kan hij of zij een beroep doen op de gezamenlijke pot. Het Broodfonds is dus eigenlijk een tijdelijke arbeidson geschiktheidsvoorziening voor en door zzp’ers. Resultaat Inmiddels zijn er in Nederland al bijna 50 broodfondsen met in totaal ruim 1500 deelnemers. Kracht Het principe gaat terug naar hoe het verzekeren ooit bedoeld was: simpel en sociaal. Het is een prachtig voorbeeld van sociale veerkracht. Vertrou wen en sociale controle vormen een belangrijk component. De onderlinge solidariteit is groot, omdat een nieuw lid alleen mee kan doen als ten minste iemand van de groep de ander kent. Het fonds kent geen kleine lettertjes en je hoeft geen doktersverklaringen te overleggen om te bewij zen dat je echt ziek bent als je niet kunt werken. Bureaucratische controle wordt ingeruild voor sociale controle. Het fonds kan daarbij uitgroeien tot een netwerk van ondernemers die elkaar ook op andere vlakken bijstaan. Omdat je elkaar kent en vertrouwt. Wat kunnen we hier van leren? Verzekeren wordt veel persoonlijker en heeft daardoor een minder nega tieve lading. De deelnemers zitten in het zelfde schuitje en zien het belang van elkaar helpen.
55
De beschreven cases geven ons inzichten die The Creative Tribe toepast.
Cases sociale innovatie
57
HOOFDSTUK 3
The Creative Tribe
60
SOCIALE INNOVATIE
The Creative Tribe is een collectief van gepassioneerde zelfstandige creatieven met uiteenlopende achtergronden. We werken met elkaar in flexibele teams aan sociale innovatieprojecten.
61
The Creative Tribe
Enthousiasme
Verbeelding
Creatief
Optimisme
Bezieling
Daadkracht Humor
Inspiratie
Ondernemerschap
Flexibiliteit
Authenticiteit
Vindingrijkheid
Nuchterheid
Aandacht
Vreugde
Orde
Geduld
Natuur
Verbondenheid
Positief
Respect
Integriteit
Vriendschap
Inlevingsvermogen
Betrokken
Uitdaging
Veelzijdig
Bekwaamheid
Bewustzijn
Liefde
Vrijheid
Rechtvaardig
Verbinding
Betrouwbaarheid
Vernieuwing
Pionierschap
Autonomie
Zorgvuldigheid
Eerlijkheid
Gezond
Doelgerichtheid
62
SOCIALE INNOVATIE
Wat drijft ons? Wij geloven in de kracht van anders denken en samen creëren. Wij zijn geen auteurs of uitgevers, toch hebben we in 12 uur dit boek gemaakt. Tijdens het proces zijn we ons gaan realiseren dat The Creative Tribe zelf ook een sociale innovatie is. Onze werkwijze voldoet aan de succesfacto ren die we aan de hand van de cases hebben geïdentificeerd: 1. Er is een duidelijk gezamenlijk belang dat mensen bindt en motiveert. 2. Er is een initiatiefnemer maar hij claimt geen eigendom van het geheel. 3. De oplossing is altijd simpel omdat het de essentie raakt. Vaak is het een oplossing die refereert aan het verleden en gebruik maakt van nieuwe mogelijkheden en technieken. 4. De vaardigheden van de diverse betrokkenen wordt maximaal getriggerd en benut. 5. Een pragmatische werkwijze waarin betrokkenen vanaf de start ideeën visualiseren, creëren, en realiseren: denken en doen op hetzelfde moment.
Sociale innovatie. De winst van samen doen.
The Creative Tribe
The Creative Tribe helpt organisaties met het opzetten en implementeren van sociale innovaties. We werken graag samen met opdrachtgevers die net als wij:
1. de essentie willen aanpakken 2. een lange termijnvisie hebben en commitment tonen 3. transparant willen zijn en openheid stimuleren 4. intensief willen samenwerken en co-creÍren 5. zich laten inspireren door verrassingen 6. oude paradigma’s en routines ter discussie durven stellen 7. eerlijk zijn belangrijker vinden dan aardig zijn 8. willen exprimenteren en investeren 9. verbeelding en daadkracht verbinden 10. openstaan voor verandering
63
64
SOCIALE INNOVATIE
The Creative Tribe
Aram belevingsontwerp Anook creatieve directie Bernet illustratie & grafisch ontwerp Bas product & prototype Carmen retail Daan innovatiestrategie Deborah businessmodel innovatie Elly propositie ontwikkeling Elana architectonisch ontwerp Evert customer insight Harro crowdfunding Inez partnership branding Jochem visualiseren Loes onderwijs innovatie Lucille communicatie Maarten klantgerichte innovatie Martin duurzame innovatie Michiel design thinking Reinier thinking outside the box RenĂŠ interactieontwerp Renzo architectonisch ontwerp Xandra consumer insight
65
66
SOCIALE INNOVATIE
In één dag een boek realiseren is...
We hebben een vraag aan jou: Welk sociaal onderwerp vind jij dat
The Creative Tribe
er toe doet? Stuur het toe aan info@thecreativetribe.net
67
Anook Cléonne • Bas de Ridder • Bernet Ragetli • Carmen Duijvelshoff • Daan van de Kamp • Deborah Nas • Elana Bos • Elly Doek • Evert Bos • Inez Heeremans • Jochem Galama • Loes van der Putten • Maarten Zinkstok • Marloes Janssen • Martin Klitsie • Michiel Oudakker • Reinier Buijs • René Vendrig • Renzo in ’t Veld
AMSTERDAM • 19 MENSEN • 27 MEI 2013 • 8:15 - 22.15 • 1 DAG • 1 BOEK