The DEMOCRAT Volume LXIII, Issue no. I

DEMOCRAT ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG MGA MAG-AARAL NG UNIVERSITY OF NUEVA CACERES (UNC) HUNYO-AGOSTO 2015 | TOMO XVI, BILANG I

Kabataan Hikbi ng

BALITA | pahina 2

SPECIAL REPORT | pahina 9

PITAK | pahina 11

LATHALAIN | pahina 20

Ayala is new UNC Prexy, buys 60% stake

Tinimbang ngunit Kulang

Muling Nagmahal, Muling Nasaktan

Sa Kabilang Dako

Larawan at debuho ni Juvin M. Durante

Limang Yugto ng Pag-Unawa

EDITORYAL | pahina 10

The

2

BALITA

FOR A FREER STUDENT-PRESS

The DEMOCRAT

ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG MGA MAG-AARAL NG UNIVERSITY OF NUEVA CACERES HUNYO-AGOSTO 2015 | TOMO XVI, BLG. I

Ayala is new UNC Prexy, buys 60% stake

By DIOMA FRANCIS N. DURANTE and JUVIN M. DURANTE

A

fter four years of not having a president since the death of the late University President Dr. Dolores H. Sison, UNC installed Alfredo I. Ayala, chief executive officer (CEO) of Ayala Education, as its new President after buying sixty percent (60%) of its stake which costs four hundred fifty (450) million pesos, making them the majority owner of UNC. Held at the UNC Sports Palace, the new administration organized a shortnoticed university general assembly on July 28. There, Ayala was formally pronounced as the new University President before the teaching and nonteaching personnel and some of the UNC students.

“We are very pleased to have been invited to partner with UNC, given its 67 years of success, leading position in Bicol and vibrant school spirit. UNC will be Ayala Education’s flagship university, and we are committed to working closely with all of UNC’s stakeholders to build upon its traditions of excellence that have served it so well,” Ayala said.

During the annual stockholders’ meeting, Felicito C. Payumo was elected again as the chairman of the Board of Trustees (BOT), while Ayala was elected as its new vice-chairman.

Moreover Carlos H. Ravanera, Rosallie A. Dimaano, Felipe P. Estrella, III, Eleanor S.

Salumbre, and Charlene C. Tapic-Castro are the new members of the BOT. “We are delighted that Ayala Education is investing in UNC because we believe that it will help us to further enhance the quality of our education and the employability of our graduates, through industry and technology driven innovations. We welcome Ayala Education as a partner that can strengthen UNC’s leading role in making good education accessible to Bicolanos as envisioned by its founder, former Secretary of Finance, Dr. Jaime Hernandez, Sr., and as nurtured by his children, Dr. Dolores H. Sison (past president), Erlinda H. Ravanera, Jaime J. Hernandez, Jr. and Jesus J. Hernandez, and their families,” Payumo said.

Together with Ayala, the following are the new administrative officers who were elected during the organizational meeting of the BOT: Eleanor S. Salumbre - Vice-President for Administration and Finance and Treasurer; Solomon M. Hermosura - Corporate Secretary; and Charlene C. Tapic-Castro - Assistant Corporate Secretary. Dr. Lourdes S. Anonas and Jesus J. Hernandez still hold their posts as the Executive VicePresident (EVP) and Vice-President for Student and External Affairs (VPSEA), respectively.

Jesus Hernandez said, “We are very happy to have found in Ayala Education, a partner who shares our values and commitment to nation building, and will

Other School Fees, muling itinaas Ni JUVIN M. DURANTE at GABRIELLE D. FULLANTE

N

naitala ang muling pagtaas ng ibang mga bayarin (other school fees) sa mga piling item bagaman hindi nagtaas ang matrikula (tuition fees) ngayong taon, Ayon sa datos na inilabas ng Accounting Office, ang mga sumusunod ay mga kaukulang porsyentong itinaas ng ilang ibang mga bayarin mula sa iba’t ibang kolehiyo: Criminal Justice Education (CJE) - 4.74% (mula P4328.75, naging P4533.75); College of Education (CED) - 2.94% (mula P4640.25, naging 4776.75%); College of Business and Accountancy (CBA), College of Computer Studies (CS) at College of Arts and Sciences (AS) - 2.78% (mula P4550.25, naging P4676.75); College of Nursing - 1.99% (mula P6345.25, naging P6471.75); College of Engineering and Architecture (EA) - 3.72% (mula P4880.75, naging P5012.25); College of Law - 36.36% (mula P4379.5, naging P5972); at School of Graduate Studies (GS)- 3.22% (mula P4384.5, naging P4525).

Ang mga item na nagtaas ng halaga ay ang mga sumusunod: Registration, Guidance Program at Medical/Dental Fees - nagtaas ng P28 sa CJE, P31 sa AS, CBA, CS, CED, Nursing, at GS at P32.5 sa EA; Instructional Media Center (IMC) Fee - nagtaas ng P19 at P20 sa mga natitirang kolehiyo; Community Service Fee - nagtaas ng P4; Band Fee - nagtaas ng P5.5 sa CJE at P6.5 sa mga natitirang kolehiyo; at Stamp and Envelope nagtaas ng P3 sa lahat ng kolehiyo, maliban sa Law at GS. ‘Presentation’ hindi ‘Consultation’?

Base sa Commission on Higher Education (CHEd) Memorandum Order No. 3, Series of 2012, dapat magsagawa ng consultation ang mga namamahala ng paaralan tungkol sa pagtaas ng alinman sa matrikula o ibang mga bayarin na hindi lalagpas sa Pebrero 28. Kailangang mayroong kinatawan ang bawat sektor ng paaralan sa nasabing consultation.

Ayon sa UNC Parents-Teachers Council (PTC) at Federation of Faculty

Clubs (FFC), dalawa sa mga dumalong secktor o grupo sa umano’y isinagawang consultation ng tagapamahala ng UNC ay ang tanging pagtaas lamang ng matrikula ang pinag-usapan. Sa katanuyan, ipinanukala ng PTC at FFC ang pagsulong sa pagtaas ng matrikula ng walong porsyento (8%) ngayong taon.

Ayon sa kanila, ang pagtaas ng matrikula ay makahihikayat ng mas maraming mahuhusay na guro na magbibigay ng mas dekalidad na edukasyon para sa mga mag-aaral.

Dagdag pa nila, walang napagusapang pagtaas ng ibang mga bayarin sa nasabing consultation, kaya ikinadismaya nila nang malamang ito ang nagtaas imbes na matrikula.

Pinabulaanan naman ni Dr. Eduardo H. Sison, dating vice-president for administration (VPA), ang nasabing paratang. Ayon kay Sison, hindi totoo na walang nangyaring consultation tungkol sa pagtaas ng ibang mga bayarin.

“Pero, again, the object[ive] of those who wanted tuition fee increase is to increase their salaries, which I am doing already without increasing tuition fee,” wika ni Sison.

●

ensure that my father’s vision and legacy are sustained and strengthened, and that UNC continues to be a key engine of progress and development in Naga and the Bicol region.”

During the press conference held at the Conference Room last July 28, Ayala clarified that they will not change the name of UNC, the University colors, its

logo nor the school uniforms. Also, Ayala deemed that it is not their main goal to increase the tuition and other school fees for it may affect the enrolment.

He added that their vision is to deliver affordable and high quality education at the high school and college levels in order to equip students with real work skills through co-designing

programs with prospective employers while rising on the group’s extensive experience in services training.

Last year, the Ayala group teamed up with UK-based Pearson, the world’s largest education provider, to roll out a chain of affordable private high schools under the new brand, Affordable Private Education Center (APEC).

●

HANDS UP. Alfredo Ayala, new UNC president, and Eleanor Salumbre, vice-president for administration and finance and treasurer, meet the student-leaders and journalists from the University Student Government (USG), Supreme Student Government (SSG), Supreme Pupil Government (SPG), The DEMOCRAT, The Trailblazer, at Children’s World last July 29 at the Conference Room. Ayala presented his plans for UNC and solicited suggestions from the students and teachers on how to further improve UNC and resolve its problems. (Photo courtesy of the Instructional Media Center and words by Juvin M. Durante)

Itaas ang matrikula -FFC, PTC Ni CATHERINE BENA T. OLLETE at JESSA V. TEJANO

M

akahikayat ng mahuhusay na guro ang panawagan ng Federation of Faculty Clubs (FFC) at ang Parents-Teachers Council (PTC) sa pagkaroon ng karampatang pagtaas ng matrikula, sa halip na puro pagtaas lamang ng ibang mga bayarin ang ipatupad taon-taon.

Ayon kay Engr. Manuel Balaquiao, pangulo ng FFC, kasama ang PTC, iminungkahi nila sa ginanap na consultation sa pagtaas ng matrikula na pinangunahan ng mga tagapamahala ng UNC ang walong porsiyentong (8%) pagtaas ng matrikula.

“Kasi, ang [mga] empleyado ng faculty, umaasa sila sa increase ng salary kung merong increase sa tuition fee. Sa Miscellaneous fee, walang nakukuha diyan ang faculty. By law, kung may dagdag ng tuition [fee], 70% from the proceeds will go to salary increase of faculty members including other personnel. Kaya kung wala, walang increase din sa salary ng mga teacher,” dagdag ni Balaquiao.

Binigyang diin ng PTC Board, sa pangunguna ng kanilang pangulo na si Engr. Carina Nene Ollete, na

ang panukala ay para sa balanseng pagpapatupad ng patakaran hinggil sa mga bayarin sa paaralan. Hangarin nitong matustusan ang pagtaas ng sahod ng mga guro upang ganahan sila sa pagtuturo at ng mga empleyado upang hikayatin silang pagbutihin ang kanilang serbisyo. Hindi lang ito lahat mapupunta sa mga pasilidad na iginigiit ng mga namamahala.

Dagdag pa nila, kailangan ding balansehin ng mga namamahala ang pasahod sa mga dati at baguhang guro.

‘Di umano’y mas mataas ang sahod ng mga baguhang guro kumpara sa mga ‘beterano’ na hindi pa rin nabibigyan ng umento dahil sa kumpetisyon ng mga paaralan pagdating sa pagkuha ng magagaling na guro.

Gayunman, hindi pa rin daw sapat ang pasahod sa mga baguhan. Kaya naman, ilan sa mga guro ay tumatanggap ng ibang mapagkakakitaan bukod sa pagtuturo. Kung sa isang araw daw ay may oportunidad mula sa labas ng pamantasan na magbibigay sa kanila ng mas malaking kita kumpara sa arawang kikitain nila sa pagtuturo, kinukuha nila ang pagkakataon kahit pa oras ng klase ang kapalit nito. Minsan, ito rin daw ang dahilan kung bakit nahuhuling dumating ang mga guro sa kanilang mga klase at

DAIG NG MAAGAP ANG MASIPAG. Nagsagawa ng malawakang paghahanda ang buong UNC para sa ano mang oras na pagdating ng sakuna noong Hulyo 24. Ang nasabing aktibidad ay pinasinayaan ng UNC Disaster Risk Reduction Management (DRRMC) sa pangunguna ni Gerlie Enciso, officer-incharge (OIC) ng UNC DRRMC. Ayon kay Enciso, isinasagawa ang ganitong uri ng paghahanda upang makita ang kamalayan at kahandaan ng lahat ng mga umuukopa sa lahat ng mga gusali sa UNC. (Larawan mula sa Instructional Media Center at mga salita ni Juvin M. Durante)

kung bakit permanenteng umaalis ang ilan sa pamantasan. Ang kalagayang ito, maliban sa UNC, ay totoo rin sa maraming pribadong pamantasan sa bansa, na bunga ng mababang pasahod.

Ngunit, hindi pinakinggan ng mga dating namamahala ang kahilingan ng FFC at PTC. Gayunpaman, patuloy pa rin ang pagsusulong ng FFC at PTC sa ideyang kanilang iminungkahi upang mapakinabangan ang mga benepisyong dapat ay napupunta sa lahat.

●

UNCeans, dumalo sa SOYA Ni JUVIN M. DURANTE

D

umalo ang mga mag-aaral ng UNC sa ginanap na State of the Youth Address (SOYA) noong Agosto 1 sa Xavier Hall, Ateneo de Naga University (AdNU) upang mas palawakin ang kamalayan ng kabataan sa pamamagitan ng mga sosyopampulitikang talakayan,.

Sinimulan ni Einstein Recedes, pangulo ng pambansang tanggapan ng Student Christian Movement of the Philippines (SCMP), ang talakayan sa pamamagitan ng pagbibigay ng mga pambansang kalagayan. Tinalakay ni Recedes ang iba’t ibang isyung kinahaharap ng mga Pilipino sa administrasyon ni Pangulong Benigno C. Aquino, III. Sinundan naman ito ni Sarah Elago, pangulo ng pambansang tanggapan ng National Union of Students of the Philippines (NUSP), na tinalakay ang mga kalagayan ng kabataan sa Pilipinas. Sumentro ang pagtalakay ni Elago sa sektor ng edukasyon, lalo na sa pagpapatupad ng K-12 curriculum at pagtaas ng matrikula at ibang mga bayarin.

Matapos ang talakayan, sari-saring mga tanong ang ibinato ng mga dumalo na siya namang sinagot ng dalawang tagapagtalakay.

Ang SOYA ay nasa ilalim ng pamamalakad ng AdNU Supreme Student Government (SSG) kasama ang iba pang mga progresibong organisasyon sa nasabing pamantasan.

●

The DEMOCRAT ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG MGA MAG-AARAL NG UNIVERSITY OF NUEVA CACERES HUNYO-AGOSTO 2015 | TOMO XVI, BLG. I

UNC, nagbukas sa mga dayuhang mag-aaral Ni RUBY JANE L. BANDOLA

N

aglalayong mapatibay ang kalidad ng edukasyon sa pamantasan, muling nagbukas ang UNC sa pagtanggap ng mga dayuhang mag-aaral ngayong taong pampaaralan.

Sa kasalukuyan, tatlong (3) dayuhang mag-aaral ang kabilang sa School of Graduate Studies (GS), na sina: Rai Rake Setyawan (Doctor of Education) mula Indonesia; Sunmi Kwak (Master of Education) mula Korea; at Brent Walter Bondarchuk (Master of Business Administration) mula America.

Dalawa naman ang nasa College of Education CED, na sina: Nizami Asnawi Thalib at Lustiana Sari Nizami Asnawi Thalib na parehong kumukuha ng BSEPhysics mula Indonesia.

Ayon kay Dr. Emelita O. Menez, dekana ng GS, kinailangan nilang ihanda ang mga pasilidad, modyul, guro at ang mismong mga kursong mayroon sila upang mapayagan na makapagturo sa mga dayuhang mag-aaral. Noong nakaraang ika-4 ng Pebrero ay tuluyang inaprubahan ng Bureau of Immigrations ang “Petition for authority to accept foreign students” na ipinasa ng nasabing departamento.

Bukod pa rito, kinailangan nilang bumuo ng organisasyong “Foreign Student Unit,” magtalaga ng kinatawan ng UNC para sa Buraeau of Immigrations at magpasa ng mga ulat hinggil sa mga nasabing mag-aaral buwan-buwan.

Simula rin noong taong 2013, isinagawa ang pakikipagtulungan ng UNC sa Universitas Ahmad Dahlan

T

wo UNC alumni, John Paul Taday and Rudy Vivo, received the Jessie M. Robredo (JMR) Youth Award and the Mayoral Recognition, respectively, for their projects and achievements that contributed to Naga City’s growth and development. The awarding ceremony was held on June 17 at Crown Hotel, Naga City.

Taday receives JMR Youth Award Taday is a graduate of the elementary, high school and college departments of UNC where he excelled in both academics and extracurricular activities. He graduated as class salutatorian in high school and placed 14th in the licensure examination for nurses in 2013.

He was a delegate to the 14th Ayala Young Leaders Congress. As president of the Junior Trainers Circle, he initiated the environmental project, “A Thousand Paper Bag Campaign,” in which it advocated the use of paper bags among the market vendors of Naga City. The project was awarded first runner-up in the Raul S. Roco Youth Achievement Award in 2012.

In recognition of his exemplary achievement as student-leader, he received the following awards: UNC Leadership Award (2013), Ten Outstanding Students of the Philippines Region V (2013); Ten Outstanding Students of Bicol (2013), and National Finalist in the Ten Outstanding Students of the Philippines (2013). At present, he is pursuing his medical studies at Bicol University (BU). He is still actively involved in the activities of the Ayala Young Leaders Alumni Association, Inc. and the Ten Outstanding Students of the Philippines Alumni Community.

The JMR Youth Award is one of the Mayoral Awards given by the Naga City government to young individuals, youth groups or organizations. The search looks for young people who dedicate their talents and leadership

EA studes top nat’l exams

By GABRIELLE D. FULLANTE Architecure produces 1st ALE topnotcher o Jerico Manalang of the College of Engineering and Architecture (EA) ranked 8th in the Architecture Licensure Exam (ALE) with a rating of 83.90%, sharing place with examinees from Technological Institute of the Philippines-Manila, Northwestern University, and Bulacan State UniversityMalolos.

Manalang is the first ever UNC Architecture student to top in the ALE since its foundation in 2014.

Five other UNC students passed the said examination, namely: Augusto Bolo, Jr., Louie Menard Sandig, Juven Panerio, Hanaziel Bellen, and Janine Lizette Obias.

“I was overwhelmed because first time [to have and ALE top] placer and [our] second time [to reach] 100% passers [for] first takers. [I’m] Feeling proud at the same time being part of their success,” Arch. Josenia Merencillo, the passers’ mentor, said.

These board takers were the 4th batch to graduate BS Architecture in the University since 2004. After graduating, they had undergone diversified experience under the mentorship of an ‘experienced’ architect.

“They were like normal students but you can already tell they’re good. As for Manalang, hindi [siya] masasabing seryoso pero [he’s] flexible. He is bubbly, pero seryoso kapag kailangan magseryoso,” Arch. Merencillo mentioned when asked on the passers’ performance as students. “We’re always hoping they would target to place, but it’s really unexpected,” he added.

J

SAGIP-BUHAY. Lumahok ang ilang mga mag-aaral sa ginawang Blood Donation Activity na may pamagat na “A Red Day at the Red and Gray Year 5”.

Ginanap ang nasabing aktibidad sa noong Hulyo 24 mula ika-8 ng umaga hanggang ika-5 ng hapon sa UNC Covered Courts. Pinasinayaan ito ng UNC Medical and Dental Clinic kasama ang University Student Government (USG), Alpha Phi Omega (APO) at Peer Facilitators Organization (PFO). (Larawan mula sa Instructional Media Center at mga salita ni Juvin M. Durante)

(UAD) ng Indonesia para sa ‘2+2 Program’ at International Community Extension Exchange Program.

Sa International Community Extension Exchange Program ay nabibigyan ng pagkakataon ang mga mag-aaral ng UAD na manatili sa Pilipinas upang maranasan ang kulturang Pilipino at Nagueño. Noong buwan ng Agosto 2013, dumating ang unang grupo ng 11 mga mag-aaral mula Indonesia na nanatili hanggang sa katapusan ng kapistahan ng Birhen ng Peñafrancia.

Nitong buwan ng Marso 2015 ay nagpadala rin ng tatlong (3) mag-

aaral ang UNC patungo sa UAD bilang pagsunod sa nasabing kasunduan. Ayon kay Dr. Emma S. Lirag, dekana ng CED, suportado ng pamahalaan ng UNC ang nasabing pagbisita kung saa’y binigyan nito ang mga nasabing UNCeano ng tulong pinansyal.

Sa kasalukuyan ay may 14 na kalahok sa ikalawang grupo ng mga mag-aaral mula sa Indonesia na dumating sa bansa noon lamang ika-21 ng Hulyo ngayong taon. Mananatili sila hanggang sa buwan ng Agosto.

Nagtulong-tulong ang CED, College of Arts and Sciences (AS), College of

Business and Accountancy (CBA) at GS upang maghanda ng mga aktibidad para sa mga dayuhang mag-aaral.

Ayon kay Director of Student Affairs (DSA) Elda F. Clores, MBA, makakatulong ang mga nasabing kasunduan upang mas maiangat pa ang pangalan ng UNC sa larangan ng kapasidad na magbigay ng natatanging edukason at makasabay sa implementasyon ng K-12 sa bansa.

Bukod pa rito, isa raw itong malaking kontribusyon ng pamantasan tungo sa maayos na pagsasabuhay ng ASEAN Integration 2015.

●

UNC alumni bag 2015 Mayoral Awards

By DR. ARMIN A. FULLANTE and MARYVIL REBANCOS

3

BALITA

FOR A FREER STUDENT-PRESS

skills in making a difference and becoming socially involved in their respective community or organization for the greater interest of their constituents and members.

Vivo accepts Mayoral Recognition Vivo finished Bachelor of Elementary Education in 1996 at UNC. He is a full-fledged educator serving for almost 25 years now.

Currently, he is the Guidance Councilor of the Naga City SPED Center and a member of the Philippine Associations for the Deaf Empowerment. He has already attended various trainings and seminars regarding special education and is presently serving as the sign language interpreter in TV Patrol Bicol. In recognition for his remarkable contributions, he is awarded in the 3rd

Golden Hands Award given by the Philippine Association of Interpreters for Deaf Empowerment (2014) and the UNC Alumnus Achievement Award (2015).

The Mayoral Recognition is given to 10 deserving Nagueños for their outstanding achievements in sports, education and other placing in the top ten of different professional licensure examinations.

●

SONA NG BAYAN. Sinalubong ng mga batikos ang huling State of the Nation Address (SONA) ni Pangulong Benigno S. Aquino, III ng iba’t ibang sektor ng mga mamamayan galing sa Camarines Sur na nagsagawa ng isang kilos-protesta sa Plaza Oragon, Lungsod ng Naga, umaga ng Hulyo 27. Sinimulan ang nasabing pagtitipon ng pagmartsa mula Panganiban Ave. hanggang sa mga pangunahing lansangan ng Naga. (Larawan at mga salita ni Juvin M. Durante)

Quilala ranks 4th in July 2015 Master Plumber Exam In the discipline of Master Plumber, Rachelle C. Quilala ranked 4th with an average of 80% in the Master Plumber Licensure Examination conducted last July 26-27 in Manila, Legazpi, Davao, and Cebu cities.

Garnering an overall performance of 37.50%, the other passers from the UNC are the following: John Lumenick Peñas, Elmer A. Tranquilino, Franco M. Gacer, Jr., Dennis B. Imperial, Thales Jay V. Versoza, Ardie T. Bondoc, Aro-Ben N. Pejo, Gyacel Frances T. Sorita, Nikka Eline B. Bongulto, and Ronalyn V. Breis.

“It was God’s will,” Quilala said on her performance in the said exam.

“We are happy that our labor are now giving us some fruits. These are the outcomes of the hardwork not only by the faculty members but also the students,” Engr. Leon Palmiano, dean of EA, commented on their students’ achievements.

Furthermore, he added, “It also shows that the college is trying really to do its best for us to come up with this kind of achievement… what’s important is how we perform in board examinations; we have good passing percentages over the past several years in all the board examinations.”

Quilala is the third alumnus of EA Department to belong in the top ten of board and licensure examinations this year.

●

Pangkat ng UNC-CBSUA, umuwing kampyon sa unang BBPIVs Ni NOLI G. AMA at JESSA V. TEJANO

U

muwing kampyon ang pangkat ng UNC-Central Bicol State University (CBSUA) sa ginanap na unang Bicol British Parliamentary Intervarsities (BBPIVs) Debate Competition noong ika-24 hanggang ika-27 ng Hulyo sa UNC. Naglalayong mapaunlad ang kakayahan ng kabataang Bicolano sa kompetisyon ng pakikipagdebate.

Nilahukan ito ng walong (8) paaralang nagmula sa iba’t ibang bahagi ng Bicol, kabilang ang mga sumusunod: UNC, CBSUA, Pamantasan de Sta. Isabel (USI), Ateneo de Naga University (AdNU), Bicol University (BU), AdNU High School, Calabanga National High School at Jose de Villa Highschool.

Nagsilbi bilang mga tagapagmasid ang ilang mag-aaral mula sa Mariners Polytechnic Colleges Foundation (MPCF) Naga.

Nagsimula ito sa isang pambungad na patimpalak sa pagitan ng mga adjudicators mula sa apat na paaralang kalahok. Nagpatuloy ang apat na araw na kompetisyon kung saan naglabanlaban para sa kampyunado ang mga pangkat mula sa USI, AdNU, CBSUA at UNC. Sa huli, naiuwi ito ng pangkat ng ‘Two-Broke Boys’ mula UNC at CBSUA. Naiuwi naman ng UNC ang mga parangal na ikatlo at ikaapat na Best

Adjudicator’s Award at ikawalong Best Speaker’s Award.

Ang nasabing patimpalak ay pinasinayaan ng UNC Debate Society (DS) sa pangunguna ni Jude Ace Cavite, chancellor ng UNC DS at BBPIVs tournatment director.

Samantala, ang nasabing samahan ay patuloy na nagsasanay upang makipagtagisan sa paparating na Roco Cup Debate Competition na nakatakdang ganapin ngayong ika-29 ng Agosto.

●

4

BALITA

The DEMOCRAT

ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG MGA MAG-AARAL NG UNIVERSITY OF NUEVA CACERES HUNYO-AGOSTO 2015 | TOMO XVI, BLG. I

FOR A FREER STUDENT-PRESS

Ibasura ang EPIRA, K-12, TOFI -First Day Fight N Ni MATTHEW L. LORESTO

aglunsad ang College Editors Guild of the Philippines (CEGP) Bicol, kasama ang iba pang makabayan at progresibong grupo, ng kilos-protesta sa Plaza Rizal noong ika-8 na Hunyo na tinaguriang First Day Fight na naglalayong ibasura ang K-12 curriculum, Electric Power Industry Reform Act (EPIRA) at Tuition and Other Fees Increase (TOFI) na ayon sa kanila ay nagpapahirap lamang sa mga Pilipino.

Ang nasabing kilos-protesta ay kasabay sa pagsalubong sa pagbubukas ng klase ng karamihan ng mga kolehiyo at pamantasan sa lungsod ng Naga.

EPIRA, K-12 Program at TOFI: Isyu ng Sambayanan Kaakibat ng paglipas ng panahon ay ang sinasabing paghihirap daw ng bawat Pilipino sa mga nasabing reporma. Ang EPIRA, K-12 curriculum at TOFI ay ang mga pasaning isyu ng sambayanang Pilipino.

Naglalayong magbigay ng kompetitibo at maayos na serbisyo partikular sa suplay ng kuryente sa makatwirang halaga ang Batas Pambansa (BP) 9136 o mas kilala bilang EPIRAisang reporma sa industriya ng enerhiya.

Ito ay may dalawang pagbabagong dala: una, ang magkaroon ng panibagong istruktura ang pagsusuplay ng kuryente at ikalawa, ang pagpapasapribado ng National Power Corporation (NAPOCOR) o ang Pambansang Korporasyon sa Elektrisidad.

Ayon dito, ang pagkakaroon ng panibagong istruktura sa pagsuplay ng enerhiya ay magbibigay ng kapangyarihan sa mga konsyumer na mamili kung saan o kaninong electric cooperative sila kukuha ng suplay ng kuryente. Sa pamamagitan nito, maaaring bumaba ang kanilang bayarin depende sa kooperatibang kanilang napili.

Ikalawa, ang pagsasapribado ng NAPOCOR ay nangangahulugan ng

SIGAW NG BAYAN. Nakiisa ang ilang grupo ng kabataan sa ginawang kilosprotesta ng College Editors Guild of the Philippines (CEGP) at iba pang mga progresibong grupo na pinamagatang First Day Fight noong ika-8 ng Hunyo sa Plaza Rizal. Ang nasabing kilos-protesta ay isang panawagan upang ibasura ang pagpapatupad ng Electric Power Industry Reform Act (EPIRA), K-12 at Tuition and Other Fees Increase (TOFI).

Ayon kay Nelsi Rodriguez, kasapi ng Bagong Alyansang Makabayan Camarines Sur, ang mga isyung ito ay patuloy na nagpapahirap lamang at walang naidudulot na kabutihan para sa mga ordinaryong mamamayan. (Larawan at mga salita ni Juvin M. Durante)

pag-usbong ng tunggalian sa industriya ng kuryente. Nangangahulugan din ito ng mas progresibong pagsusuplay ng kuryente. Sa kabilang banda, malilimitahan ang kapangyarihan ng gobyerno na magkaroon ng regulasyon sa halaga ng kuryente. Sa kamay na ng mga pribado at multinasyonal na sektor nakasalalay ang industriyalisadong serbisyo sa enerhiya na siyang ipinaglalaban ng mga militanteng grupo na maaaring sa protesta na lamang naririnig.

Samantala, isa sa pinakabagong repormang dala ng pamahalaan ni Pangulong Benigno Aquino, III ay ang K-12 curriculum. Ito ay isang panibagong sistema ng batayang edukasyon sa Pilipinas kung saan ang mga mag-aaral ay kailangang magsimula sa kindergarten hanggang senior high school na binubuo ng 13 taon.

Ayon sa BP 10533 o Enhanced Basic Education Act of 2013, ang pagkakaroon ng labintatlong taon sa

batayang edukasyon ay magreresulta ng mas produktibong mamamayan.

Ang K-12 ay binubuo ng apat na track: Academics, Technical-Vocational, Sports, at Arts. Sa apat na track na ito, mamimili ang mga mag-aaral sa pagtuntong nila sa senior high school.

Sa ganitong paraan, masasanay at maihahanda raw ang mga mag-aaral sa iba’t ibang propesyon at trabaho na maaari nilang pasukin pagkatapos ng sekondarya.

At ang panghuli ay ang TOFI na taun-taong pasanin ng mga magaaral sa kolehiyo ng mga pribado at pampublikong paaralan sa buong bansa.

Alinsunod sa Commision on Higher Education (CHED) Memorandum No. 3 2012 na naglalaman ng mga alituntunin sa pagdagdag ng singil sa matrikula at iba pang bayarin, kailangang dumaan sa konsultasyon ang gagawing pagtaas sa pagitan ng mga stakeholder, at iba pang namamahala sa paaralan.

BBL Peace Talks, dinaluhan ng kabataan Ni CRISTIA SHIENA S. AMPARO

I

inilunsad ang ‘Peace Talks’ noong ika-8 ng Hunyo sa Naga City People’s Hall na dinaluhan ng mga mag-aaral mula sa ilang paaralan sa lungsod sa pakikipagtulungan ng lokal na pamahalaan ng Naga sa ilang samahan na naglalayong ilahok ang kabataan sa usaping pangkatahimikan ukol sa Bangsamoro Basic Law (BBL).

Ilan sa mga tagapagsalita ay si Rechie A. Tugawin na tinalakay ang nagaganap na kaguluhan sa Mindanao mula sa pinagmulan hanggang sa kalagayan nito ngayon. Sa sampung nabanggit na dahilan ng mga sigalot, pinakabinigyang-diin dito ang kawalan

ng lubos na kalayaan ng mga Moro (Muslim Filipino). Ang kanilang pagkakakilanlan at hindi pantay na pagtrato ang siyang naging ugat ng mabagal na pag-unlad sa kanilang lugar mula pa noon. Naging hudyat ito ng pagbuo sa Moro National Liberation Front (MNLF), Moro Islamic Liberation Front (MILF), at Abu Sayaff, mga grupong nagsusulong ng kasarinlan sa Muslim Mindanao.

Sa ilalim ng administrasyong Aquino, nabanggit ang ilan sa mga naging proseso na tumalakay sa pagkakaroon ng ‘Peace Talks’ sa pagitan ng gobyerno ng Pilipinas at MILF. Ilan sa mga ito ay ang historic moment sa Japan, Framework

Agreement on the Bangsamoro noong 2012, Comprehensive Agreement on the Bangsamoro noong Marso 2014, pagkakaroon ng draft ng BBL, at ang malagim na insidente sa Mamasapano.

Tinalakay naman ni Propesor Duke Thomas Dolorical ng Ateneo de Naga University (AdNU) ang ilan sa mga lokal na perspektibo ukol sa BBL at ang pagtugon ng kanilang paaralan sa nasabing batas.

Nagtapos ang pagtitipon sa mas komprehensibong pagpapaliwanag ng Bangsamoro Peace Processes at pagkakaiba ng Autonomous Region of Muslim Mindanao (ARMM) sa inaasam na Bangsamoro pagdating sa teritoryo at paraan ng pamamahala.

●

Sintimyento ng First Day Fight Nagpahayag ng kanilang saloobin laban sa mga nasabing isyu a ng iba’t ibang sektor ng lipunan.

Ayon kay Nelsy Rodriguez, kasapi ng Bagong Alyansang MakabayanCamarines Sur at isa sa mga nagsalita sa kilos-protesta, hindi magsisilbi para sa kabataan ang K-12 curriculum.

“Kasi sa Labor Export Policy ng government, sa napakabatang edad ng kabataan sa high school, ike-cater na nito ‘yong pangangailangan sa mga hukbong manggagawa sa ibang bansa. Pagsasamantalahan lang nito ang ating kabataan sa mura nilang edad. Sa pangunguna ng bayan, taong 2013 pa namin ito kinakampanya na ibasura at huwag ipasa ang K-12. Para sa amin, sa atin at sa mga makabayan at progresibong organisasyon, basura lang ang K-12,” ani Rodriguez.

“Tulad din yan sa EPIRA na dapat nang ibasura. Sa simula pa lang

na pinag-uusapan ito, matindi na ang pagtutol ng sambayanan dahil kahit kailan hindi ito magbibigay serbisyo sa mga mamamayan. Hindi ito magbibigay ng pambansang industriyalisasyon na siyang tinutulak ng mga makabayan at progresibong organisasyon dahil isinapribado ang industriya ng enerhiya.

Isang libong porsiyentong dagdag sa loob ng 14 taon ng dahil sa EPIRA. Lahat ng bayarin sa kuryente ay ipinasa sa mga konsyumer at sambayanan.

Walang binabayaran ang gobyerno at ang mga pribadong kompanya na bumili ng NAPOCOR. Kaya, basura at ibabasura ng sambayanan ang EPIRA Law,” dagdag pa niya.

Pambansang Araw ng Pagkilos Ang First Day Fight ay isinigawa rin sa ilang bahagi ng bansa na nilahukan ng sari-saring mga progresibong grupo kasabay sa pagbubukas ng klase ng karamihan ng mga paaralan sa bansa.

●

‘Show & Awe’ dubs 2015 OrSem

By HAZEL JOY B. DEL ROSARIO and BABY SUZETTE V. GUEVARRA

T

o formally welcome the university freshmen and transferee students, this year’s general orientation seminar (OrSem) was dubbed as ‘Show & Awe’, held on June 11 at the UNC Sports Palace.

“Our goal was, simply… innovation,” Francis Orasa, University Student Government (USG) vice president and project head, said on the concept of this year’s OrSem. “The whole team was guided with our goal-innovate the event and make it more entertaining, yet, still informative for the students,” Orasa added.

Exhibits and promotions started the event as the various academic and nonacademic organizations, fraternities, and sororities joined in the Orgs’ Fair 2015 held at the UNC Covered Courts, from 1-4 PM. Moreover, the OrSem featured a fashion show of different school attires represented by models from the departments, and audio-visual

presentations orienting the newbies with the services, facilities, and offices offered by and found in the University.

The 3rd Streer Band and Gian Franco Dy also took the spotlights in the event.

“Though we have some financial constraints due to the delayed [release of] budget, and were left with almost two weeks to prepare, we were still thankful that we were still able to pursue with the [conduct of the] event. The results of the evaluation after the activity from the College Guidance Center have been very positive,” Orasa added. “Perhaps we can expect more innovative and engaging activities for the UNCeans this year.”

Comparing last year’s OrSem, Janela Tiocson, 2nd yr. Bachelor of Arts (AB) Major in Political Science student, said, “Kang first year [students] kami, puro talk lang and mainition [sa OrSem].

Mas maganda ang OrSem ngayon.

Siguro, mas creative and productive ang administration (USG) ngunyan.”

The USG and the College Guidance Center were the organizers of the said event.

●

‘The DEMOCRAT’ installs new logo

By JUVIN M. DURANTE

A

PAGSALUBONG. Nagsilbi bilang mga emcee sina Boris Victor Espinili at Concisa Buenaventura, dating pangulo ng University Student Government (USG), sa pagdaos ng pangkalahatang Orientation Seminar (OrSem) para sa mga bagong mag-aaral ng UNC noong Hunyo 11 sa UNC Sports Palace.

Sari-saring talento ang itinampok ng nasabing aktibidad upang pormal na salubungin ang mga mag-aaral ng UNC. Ipinakita rin dito ang mga opisina at mga pasilidad na maaaring bisitahin ng mga mag-aaral sa kanilang pananatili sa paaralan. (Larawan at mga salita ni Juvin M. Durante)

pproved by all the staff members of ‘The DEMOCRAT’, University Student Government President (USG) President Renan Joseph P. Ortua, Jr, Director for Student Affairs (DSA) Elda F. Clores, MBA, and Vice-President for Sudents and External Affairs (VPSEA) Jesus J. Hernandez, ‘The DEMOCRAT’ installs new logo starting academic year 20152016.

According to their revised

Consitution and By-Laws, the image of the University founder, Dr. Jaime Hernandez, Sr., extending his arm to the open, symbolizes the democracy he had given to the UNCeans to express themselves in the academe to be a productive and progressive citizens of the country which makes him a democrat.

●

LATHALAIN

The DEMOCRAT ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG MGA MAG-AARAL NG UNIVERSITY OF NUEVA CACERES

FOR A FREER STUDENT-PRESS

HUNYO-AGOSTO 2015 | TOMO XVI, BLG. I

Innovation? Slow Wi-Fi connection? Lack of air-conditioning units in the E-Library? Miscellaneous Fee increase issues? Salary increase issues?ask about it, Sir “Bong” knows it! On his eighth year of stay in UNC as an administrator, Dr. Eduardo “Bong” H. Sison broke the silence regarding some issues affecting the students, parents, employees, and UNC as a whole.

Know the answers to your issues straight from the former Vice-President for Administration (VPA) himself. Read, analyze, respond, and be involved. Let the ‘hot seat’ begin!

What are the concrete innovations you have brought in UNC so far?

I think, the most important thing is the mindset. Before, we always stopped with the old and familiar. And with my coming, [it became] modernized. The first thing we do is [to] modernize your way of thinking. Why? Because that means to say, you ought to accept constant changes. Usually, takot ang tao diyan eh. They want to stick with the old and familiar. But, if you have a modern way of thinking, you will embrace the changes. You accept it as a challenge.

How ready UNC is for the K-12 curriculum?

We are ready! As a matter of fact, with the new building, we will have extra classrooms, and that’s the most important thing in this transition. That’s why other schools will look at this as a problem, [while] I look at it as an opportunity.

How would you address the concern of students regarding the comfort rooms?

Do you know that we have sixty (60) something comfort rooms in UNC? Can you imagine maintining that?! Ang suggestion ko sana was [to] cut it in half. [For instance,] Men’s room, sa second floor. So, I’m looking into something which should help, but the students can really help as well.

If you look at the numbers [on the wall], you can call, and help us monitor. ‘Pag mabaho, madumi, let us know. Kasi, I cannot also have someone going around the comfort rooms all the time.

Why can’t all the students avail of the Wi-Fi hotspots/ connections?

We have enough bandwidth, but we’re having problems with Bayan Tel[ecommunications]. That’s why we’re on the process of adding another bandwidth sa ibang part of the library.

We’re going to improve it.

We also underestimated the volume that you, guys, are using. We will fix that. Give me couple of months, I’ll fix that.

How would you address the concern of students regarding some personnel or administrative officials who do not satisfy the complete office hours?

That’s really been a problem ever since. Let me explain to you this. For so many years, we’ve been a family corporation, then one of the objectives that I presented to the board [of trustees] way back, when I assumed the VPA position, was to professionalize it.

Make sure that hindi na siya ran like a sari sari store-unprofessionalized.

And we’ve gone a long way there. But, I accept it. I have problems with people coming in late.

air-condition [the E-library]. But, again, it will cost a lot of money. We will see.

How do you respond to the call of the ParentsTeachers Council (PTC) and Federation of Faculty Clubs (FFC) to increase the tuition fees?

We are not really a profit-oriented school.

The vision of our founder was based on our ‘cause’, which is to help the community, to cater to ‘D’market, ‘C’, ‘B’ hindi ‘yong higher end to everybody. That’s the real affordable education by the common tao. ‘Cause remember, we are cause-oriented, not profit-oriented. That’s entirely a different version.

Business wise, you can increase revenue [in] several ways. One, is to increase tuiton fee, right?

Second, don’t increase tuition fee, [but] increase the number of students, right? And third, you cut down on your cost, so that it’s a sustainable business.

Everytime I increase tuition fee, bumababa ‘yong enrolment natin, like 300, 400 [number of students].

That’s why from 1985 to 2006, before I came in [to UNC], we lost almost fifty percent (50%) of our enrolment. We kept on increasing tuition fee. To tell you why, nasa utak kasi ng tao natin na for us to increase salaries, we have to increase tuition fees.

Because, ganito ‘yan. When you increase tuition fee, seventy percent (70%) [of it], we have to give it to the salaries. I don’t believe that. I can increase your salaries without increasing tuition fees. I’ve done that, tax-free pa-’yong cash gifts. As a matter of fact, right now, nakasalang [ang] salary increases, because we need to make adjustments sa mga high school teachers, because masyado na tayong malayo sa public schools. So, iniincrease-an ko na, not from tuition fee increases, by just having more students.

We need to do receptive changes, that’s the modern world. When you go high-tech, you need to embrace changes. As a matter of fact, we would like to lead the change, not only react to it, but proact, and use innovation to further [develop] the skills of our students.

When do you think the salaries of teachers will increase?

Within six (6) weeks!

What I do is I have to include kasi the deans because they know the records of magagaling na teachers, so it will be performancebased. Ganito ‘yan, one hundred percent (100%) of you increase salary, thirty percent (30%) would be across the board, everybody gets the same. And to make it competitive with the high school teachers, law, pre-school, nauubos ‘yong teachers, lumilipat sa mga public schools. So, we need to make the best. And, we’re doing that! Within six (6) weeks, implemented na.

We’re on the very end of the evaluation. But, it’s a long process.

On his definition of ‘innovation’

Are you in favor for the participation of students in revising the Students’ Handbook since it is for them?

You should have an input. You, guys, are very intelligent. You know what’s good for you. We are willing to study what you have to say. It’s never been closed. It’s always been open to suggestions from you, guys.

Why is the E-Library not air-conditioned?

We’re getting there. It costs a lot of money.

But, it’s gonna be well ventilated. ‘Yong lang main (reading area) naman, ‘yong mga sections, airconditioned. But, we have now lot of fans there. It’s ready for air-conditioning.

When will the E-Library be fully airconditioned?

Actually, it will take me one (1) month to fully

Is it true that there was no ‘consultation’ on the miscellaneous fee increase that happened for this academic year? Justify.

Wrong! That’s a must! As a matter of fact, they insisted on increasing tuition fee. Sinasabi nila, masyado na tayong malayo sa USI, sa Ateneo ng tuition fee. We’re about fifteen to twenty percent (15-20%) lower [than them]. Sure! But, we are also higher than the public schools, and that’s one of my target markets-the public school students.

Is it true that the ‘consultation’ was only for the Tuition Fee increase, however, at the end, it was the Miscellaneous Fee that increased?

Yes! Because, why sould I increase tuition fee, like I told you, wala sila ng vision ni Lolo Brown eh. Hindi nila naiintindihan ‘yon. Look, if you are a parent, would you like tuition fee increase? Of course, you don’t like! Pero, again, the object[ive] of those who wanted tuition fee increase is to increase their salaries, which I am doing already without increasing tuition fee.

If the ‘consultation’ was about the Tuition Fee increase, who then decided for the Miscellaneous Fee increase?

We told them well where would it suppose to go-improvements here, improvements there, and nakikita naman.

As a matter of fact, we invested first before we asked the money. Hindi gaya no’n, development lang. Ngayon, hindi na, pinagawa ko na before [we ask money].

So, nakikita naman. And then, it’s also the decision of management to increase or not to increase tuition fee. Kami naman, like I told you, we’re cause-oriented, we’d like to help more people. Why should we increase tuiton fee if we don’t have to?

Why does the administration have to collect a 10% charge from the collection of fees?

There are costs in collections. It takes a lot of record. Hindi lang ‘yan, responsible ka pa. ‘Pag nawala [ang pera], ikaw ang [magba]bayad.

Sa totoo lang, ang hirap mangolekta [ng pera]. Then to put it on record.

There’s added cost to it. And then, accountability. ‘Pag nawala ‘yan, sino’ng magbabayad? Eh di ikaw.

Where do unused funds go?

Cumulative ‘yan, naa-add ‘yan.

Can we still get the unused funds even if they have been stuck for so long?

Yes, that’s your money. I’m only holding it in trust. It’s your money.

How would you address the issue regarding some students who were and are not allowed by some officials to enter the campus due to some uniform issues, like faded pants, old polos/blouses, different colors of pants, etc.?

Let me just clarify, that [order] did not come from my office. I know, that’s happening. Ang stand ko diyan, ganito. It is the right of the students kung saang uniform [shop] gusto nila. Kasi, ganito ‘yon. If I want to get in business, I want you to buy from my bookstore, I will offer the best package.

Meaning to say, “What’s the best?” price; quality ng pagtahi; at saka, delivery time.

Are you a pro-student administrator? Justify.

Yes! Why? Look, that’s what my mother told me, our past president. You have to mix with students. Because, ganito ‘yon. You’re gonna make decisions for them and they are different from you.

So, for you to make the bright decision for them, you have to get to know them. That’s why I wear like this (in polo shirt), so I can mix with everybody.

Is UNC for sale?

No, UNC is not for sale! Ganito ‘yon, okay?

Some stockholders would like to sell their shares, and that’s their right. But, UNC is not for sale!

Do you desire to be the next UNC president?

When I came in 2007, my mother asked me, “Do you want to be president?” I said, “No.” That’s never been in my dream. Look, the organization twice already petitioned me, [that] they [would like to] make me president. I am president of my own corporations! I already know what I can do.

5

6

LATHALAIN FOR A FREER STUDENT-PRESS

The DEMOCRAT

ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG MGA MAG-AARAL NG UNIVERSITY OF NUEVA CACERES HUNYO-AGOSTO 2015 | TOMO XVI, BLG. I

Confusion and hearsays have been generated when the news regarding the partnership of UNC and Ayala Education came into the knowledge of every UNCean. “Will UNC’s name be changed?” “Will UNC be replaced with a mall?” “Will there be high tuition and other fees increase?” “Will there be more opportunities for UNC graduates?” Worry no more! Here are Mr. Alfredo Ayala, the new UNC president, and Ms. Eleanor Salumbre, the new UNC vice-president for administration and finance and treasurer, to clarify some issues that seem to bother our minds.

Read, analyze, respond, and be involved. Let the ‘hot seat’ begin!

an example that, I guess, you just need to educate all the stakeholders.

Will you change the University name, colors, logo, and uniforms?

SALUMBRE: The answer is no.

Will you replace UNC with a mall and transfer it somewhere in Naga?

AYALA: In terms of the mall, this is not Ayala Land.

Our goal is to grow UNC. What are your plans for the UNC alumni?

AYALA: Our plans are to engage with the alumni even more, we want them to know what we’re doing, we want to communicate with them more. We want to get their inputs on what we should be doing to improve the courses. We would love to tap them to help our graduates. It’s already happening but we’d like to step it up even more in terms of UNCeans helping new UNCeans to really have the best possible career.

Will there be more opportunities for soonto-be graduates?

AYALA: I think that’s really what’s PEP is about. It’s very focused on giving the graduates bwelo, right? So that they really have the best possible opportunities. Part of what we do and what we’ve been doing in Manila is we work closely with our employer-partner network. Just to be very clear, nobody can guarantee students will get a job, there’s no guarantees.

But, what we do is we equip you as best as we can, and we think we’d be able to give you new tools. And we also have deep relationships with many employers, not just the Ayala group of companies, not just BPO companies, but companies from all sorts of industries. That’s one of our priorities, to make sure that our employer-network knows all about UNC and the talent here in Naga.

Will you still allow or not students to take their exams without permits except final exams? Justify.

SALUMBRE: Actually, the University does have the rule for this, right? And so does CHED. So we are not changing anything. We will continue what is being practiced in the University, as guided by the CHED rules.

Do you plan to add more scholarship programs? Justify.

SALUMBRE: We have been asked by the PTA also, are we going to continue the existing scholarship programs, and yes, we will. There’s no reason not to continue the scholarship programs. Will we add?

We have to study it further, because when we say scholarship that means you need to raise funds.

Will there be any revision of the existing scholarship programs?

SALUMBRE: Right now, we don’t have any plans, but we will review and if there is potential room for improvement, then we will see if it is applicable. But, as of now, it is working as it is. [It’s] Working well for the University so, we will go through with the way the University does it.

AYALA: I think, Juvin, that’s a good chance for us just to reinforce our general approach and assumption. I think, I’ve mentioned when we had our meeting, is that the current programs are good. That’s our assumption, but like everything in life, we recognize there’s always a room for improvement. We think kami, we’re the new people, right? The best ones to tell us how we can improve are the people who’ve been here very active.

I think, the biggest contribution we can make is just to step up the level of engagement and really make it clear that we’re really soliciting ideas, right? Our philosophy is not that the administration should decide everything, our philosophy is that all of the community members should really feel free to make as many suggestions as possible. Then, it will be our job to prioritize, based on resources, right? In terms of which ones to implement and setting scholarship as a good example of that, no plans to change anything but if people have recommendations, then, we will look at that.

one I highlighted, it’s very uncanny how similar the vision of the school is to our vision, emphasis on both affordable and quality [education], so that was a good match. Number two, when we did our survey, we did an extensive survey of hundreds of students around not just from UNC but from all the different schools, on the reputation of UNC, right? It’s a very strong reputation.

UNC has a strong market position. Of course, that was very encouraging to us that we will have a good base to work with. I think the third thing is having met the leadership here, having met the faculty [members] here, we felt that there was quite a lot of very talented people here. It’s progressive. The teachers, the staff, not just the teaching but the non-teaching as well, are very dedicated, ‘no? So, people are always a big part of our decision. Fourth is Naga is a city that we believe in. We’ve had the pleasure of working with many members of the Ayala group with [late] Mayor Jesse [Robredo] and now with Congresswoman Leni [Robredo] and Mayor [John] Bongat. So, we really believe that Naga is a progressive city that is transparent, and as a result, [it] is growing well. So, it was important for us to be, for our first flagship city to be in a good environment.

We invested in UNC because the brand is good, the name is good, so no plans in changing it.

SALUMBRE: We fell in love with UNC and we think that together, with Ayala, we can, as we’ve said, pioneer the future for education.

How will you resolve the problems or How will you preserve the legacy of the issues of the students regarding UNC? the slow connection of Wi-Fi or AYALA: I think, it’s along the same Internet? lines, ‘no? If I start at a high level. If SALUMBRE: We are currently Ayala on changing you remember our presentation then, studying it right now. And, by end of UNC’s name we looked at Jaime Hernandez, the this month, hopefully, there will already founder’s vision, right? It was about be additional services and increased Bicol, it was about affordable [education], it was about bandwidth that we can provide the students and the rest quality. So, we really focused on those elements, right? of the campus, hopefully. We are waiting for Bayantel How do we keep it affordable, how do we improve the slash Globe to talk to us. quality and how do we enhance our leadership position within Bicol, right? In terms of the culture side of AYALA: I think, the team and Leni, in particular, it’s legacy, I think you know, we, we understand that caring one of the first things on her list. and compassion is a big part of the legacy here, uh, that’s certainly something that resonates with us, ah, but What are your plans regarding the tuition and again, we are really looking to the UNCean community miscellaneous fees? to be proactive and say, these are the things we want you AYALA: I think, we don’t have any plans or any and, and not just say to the administration this is what changes beyond the school’s existing plans. Every year, we want you to do, this is what we are doing, right?

I think, the school goes through a consultation process.

I think, the guiding principles that we have, which I Why did you choose UNC to be your flagship talked about, the first one, it’s important for us to remain university? affordable and competitive with the other schools here, AYALA: I think, the reality is some of the founding ‘no? So, that is our guiding philosophy. families, recognizing that there was a need to bring in or desire to bring in a new partner who could help What is your stand regarding the commercialization to take UNC to the next level, approached us. But, of education in the Philippines? many people have approached us, right? Why did we AYALA: So, I think, let me start with the facts and then select UNC to be our first university? One nga is the let me give you my opinion and Leni can give hers,

‘no? Number one, I don’t know if you know this, but the percentage of the higher education offered by the private sectors has been shrinking. So, it used to be over 80% of us, private sectors to-date is less than 60%.

So, the government has been spending more and more and so a bigger and bigger share of college education is actually being offered by the SUCs much of which as you know is either free or very low cost. Secondly, I believe that the term ‘commercialization’ has a negative connotation, right? I would say, the way I view it is, the more the private sector participates, the better, because more participants means more competition, which means more choices for the students. So, I think, it is always good to give students more choices. So if you only had the public sector, to take an extreme, I’m not sure that is a good thing, because you don’t have competition, right? You just have one provider of education and it’s a monopoly and in that scenario they will not have the incentive to really try their best to improve the quality. It’s not to say that public doesn’t have good quality, it can have good quality, but it’s more about, if you don’t have competition there won’t be that incentive. Secondly, within private, again the more providers you have, the more necessary it is for them to control their cost, because if I raise mine too much, then, they’re gonna go to other school. So, personally, I think, more private sector participation provides more choices for the students.

Will UNC be a profit-oriented university? Justify.

AYALA: Yeah. So, again the use of the word, it kind’a sound like commercialization, but, I think, UNC is obviously for profit university and I think, for me, that is consistent with our discussions earlier that it is good for a school to have as a goal, ahm the achievement of a profit so that it can reinvest in the school. And, actually, one of our objectives is to be able to reinvest in the school so that we can expand it and touch more lives.

Will you continue the plans of the former administrators?

AYALA: Absolutely, again we invested because UNC has a good momentum. That’s obviously the fruit of what EVP Anonas and VPA Bong Sison have done. They had many good plans, not just EVP Anonas and VPA Bong, but also the teams, ‘no? So, we are planning to build up all of those, but of course we are coming with ideas which we are going to discuss with the team to make sure they’re applicable here.

I think, one of the things that I want you UNC to be in five years from now is to be the top university, not only for the community, but actually, when you say UNC, everybody recognizes who UNC is...

Will there be an increase of salaries for the teachers?

AYALA: We had a meeting with the Faculty Club and we communicated with them. We understand, obviously, this a very important topic and we have started in the benchmarking survey to make sure that our salaries our competitive. So, we’re gonna complete that study, and then, we’ll make the necessary adjustments.

How do you envision UNC after 5 years?

AYALA: I have three objectives for five years from now. Five years from now, I would like to say, we SALUMBRE: I’m okay with Salumbre on her are the top university in Southern that. I had to smile when I saw Luzon, not just the oldest university the question, because this has vision of UNC five in Southern Luzon. Second, the been a question when we were years from now most employable graduates. And also students. So, it’s not a special number three, with the best school question, actually. I was part of spirit, right? And, so when I say school spirit, I’m the student government before. I was part of student really talking not just about the students, but [also] the activism before and this has been shouted by a lot of faculty, both teaching and non-teaching, and everybody students even prior it was being in college. And as Fred involved-alumni, parents. That would be my has said, commercialization, when it’s being used in objective. Going back to the first one, when I say top, this context is very negative. But, as you’ve learned in I mean, across the board, right? In terms of brand, in your business classes, there is always a give and take, terms of accreditation, in terms of academic reputation, there’s always a balance. If you have hundred pesos, in terms of sports, for example. you will get a one hundred-peso service. But, if you have five hundred pesos, you will have a five hundredSALUMBRE: Aside from that, I think, one of the peso service. In that sense, just like what Jorelyn had things that I want UNC to be in five years from now said, we have just to be transparent on where the funds, is to be the top university, not only for the community, on where the fees are going. I don’t know if you know but actually, when you say UNC, everybody recognizes that a University or if a school, as provided by CHED who UNC is, and that gives an opportunity for everyone just an example, if they raise tuition fee, the raise of who has been here and who will be here. That sense tuition fee, seventy percent doesn’t go to the school. of pride that I came from UNC and nobody will ask Because, that’s usually the connotation, right? Always, anymore who UNC is and where UNC is. it goes to the management but it’s not. Okay, and that is

The DEMOCRAT ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG MGA MAG-AARAL NG UNIVERSITY OF NUEVA CACERES HUNYO-AGOSTO 2015 | TOMO XVI, BLG. I

LATHALAIN FOR A FREER STUDENT-PRESS

The issue on territorial and maritime dispute between the Republic of the Philippines (PH) and the People’s Republic of China (PRC) is already decades old, yet everytime we read and watch news as if it is something new.

living, of the waters superjacent to the seabed and of the seabed and its subsoil, and with regard to other activities for the economic exploitation and exploration of the zone, such as the production of energy from the water, currents and winds. In addition, the Philippines has also provided some historical evidences regarding its claim. In the 18th century, a Philippine map was published that shows the Scarborough Shoal was included in the map named as Panacot Shoal. Then, series of Philippine maps were also published and the consistency regarding the location of the shoal was observed.

As part of the Philippine Government’s action, the country has proposed to take the dispute to the ITLOS as provided in Part XV of the UNCLOS, which was held at The Hague, Netherlands last July 7 to 13 but the Chinese has rejected this and insisting on bilateral discussions After the whole proceedings, the UN Tribunal has given the PRC a chance to respond to arbitration case filed by the Philippines regarding the West Philippine Sea disputes.

By DIOMA FRANCIS N. DURANTE and MATTHEW L. LORESTO

P

rint and electronic media will tell us how each contrasting parties are making their way and fighting for dominance over islands in the South China Sea which are believed to be rich sources of crude oil and natural gas. The international community serves as an eye-witness between the dramatic clash of the Philippines and China: how each party tries to demonize and refute each other’s claim and insist why they are right over the other.

Status Quo Claims for certain areas in the South China Sea include, but not limited to, Kalayaan Group of Islands, Scarborough Shoal, Reed Bank and Ayungin Shoal.

As a matter of fact, China has already its massive buildings in some of the disputed areas. But, despite China’s aggression, the Philippines still chooses to use diplomatic means in order to legitimize its claim over the islands. Our country is pushing for ‘shame’ campaign and pressure from international community against China if the arbitration council decided in favor of our side.

Arbitration Case In 2013, an arbitration case was filed by the Philippine Government to Permanent Court of Arbitration (PCA).

And on July 7, the Philippines presented its oral arguments to PCA which lasted until July 13. The Philippines defended that the arbitration court has jurisdiction over the matter. Moreover, the fivemember tribunal is headed by Judge Thomas A. Mensah as the President together with Judge Jean-Pierre Cot, Judge Stanislaw Pawlak, Professor Alfred H. A. Soons and Judge Rudiger Wolfrom.

Philippines’ Legal Basis vs. China’s Historical Basis The PRC uses its historical rights in claiming almost 80% of the South China Sea. The so-called nine-dash line refers to the imaginary broken lines that limit and comprise all the island, shoals and reefs that are in possession of the People’s Republic of China. This

By Hook or by Crook

9 dash line was established on China’s territorial map in December 1947. The nine-dash-line was used by China to show their maximum extent of territorial claim without recognizing the Articles of the United Nation on the Law of the Sea (UNCLOS) in which PRC is one of the countries who signed for it. The Philippines, Vietnam, and other affected countries have rejected the nine-dash-line claim of PRC. To the extent of having a coalition of six (6) that represents China, Brunei, Malaysia, Taiwan, Vietnam and the Philippines who are competing for the possession of Spratlys, another island inside the nine-dash-line.

Furthermore, the PRC states that

Sa Kabilang Dako From Page 20

para sa paghiling ng mga reporma sa gobyerno. Ito ay maaaring inoorganisa ng isang political party, progressive o non-progressive groups at mass organizations kabilang ang iba’t ibang sektor ng mababang-uri kagaya ng mga manggagawa, pisante at magsasaka.

Nagkakaroon ng masusing pananaliksik, masinsinang pagsusuri ng mga istadistika at malawakang pag-oorganisa ang mga komite ng grupo bago nila ihain sa kalsada o sa mga sangay ng pamahalaan ang kanilang mga hinaing. Kabilang sa mga paraan ng pag-aaklas ay ang picketing, lobbying, hunger strikes at boycotts. Ito ay maaaring may kaugnayan sa politika, kalagayang panlipunan, ekonomiya at kapaligiran.

Nagsasagawa sila ng mga pulong at talakayan hinggil sa mga sosyo-politikal na suliranin, lumulubog sa mga kanayunan at nagmamasid sa mga pamayanang urban. ‘Liban dito, sila ay naghahayag ng mga talumpati, umaawit at nagsusulat ng mga kanta at tulang makabayan.

Nakabatay ang kanilang pakikibaka sa tinatawag na ‘tatsulok’ o ang kalagayan ng

7

social classes sa Pilipinas. Nasa 75% ng mamamayang Pilipino ay mga magsasaka (o nabubuhay sa pagsasaka) at sila ang nasa pinakaibabang bahagi. Sa tuktok ng tatsulok ay ang naghaharing-uri o iyong mga kapitalista na siyang nagmamay-ari ng malalaking kumpanya at korporasyon sa bansa. Hindi maikakaila na mabuti ang naiaambag nila sa pag-angat ng ekonomiya ng Pilipinas, subalit ang hindi lang makatwiran para sa karaniwang Pilipino ay ang pagpayag ng ating gobyerno sa pagpapatupad ng cheap labor.

Kayat marami ang nais mamuhunan sa bansa ay dahil mababa ang pasahod at kadalasa’y hindi umaabot sa minimum wage ang sweldo ng mga kontraktwal na empleyado. Sabihin pang ang pag-angat ng isang tao ay nakasalalay sa kanyang sariling pagsisikap, hindi pa rin sapat ang sipag at diskarte sa pag-unlad kung walang kaligtasan at katiyakan ang trabaho sa kanyang pinaglilingkuran.

“Galit sa’kin si Itay dahil hindi niya ito ginawa noon, kaya hindi niya makita kung gaano ito kahalaga, at naniniwala ako na malayo pa man ang

Implications The controversial decision of the PCA will serve as one of the milestones in history. The decision will, somehow, have a huge impact in deciding territorial and maritime disputes in the future. The case will, somehow, prove if the PCA is willing to uphold the fundamental law or tolerate a super power’s aggressiveness.

But even if our country wins the case against China, the arbitration court cannot compel China to follow its ruling. Moreover, China’s compliance with PCA’s ruling is a big deal. In the best case, if “shame” campaign works and China bows down, states with opposing views will find it sensible to use diplomatic means and turn to PCA. But in the worst case, if China does not follow, clashing states will find it useless to still go to PCA. The states will more likely engage into aggressive actions against each other in the future instead of waiting for years and hoping for court’s favorable decision.

Chinese people have discovered first the shoal, particularly Scarborough, centuries ago and there is also a history of fishing activity in the said area by Chinese. The PRC has provided series of historical evidences for its claim yet it wasn’t recognized by the international law on the sea. Despite of this, China is still, as of July 2015 to file a formal and specifically defined claim to the area within the dashes. Recently, China refuses to attend the Arbitration case filed by the Philippines in the International Tribunal on the Law of the Sea (ITLOS) in The Hague, Netherlands.

On the other hand, rule of the law was the main claim of PH regarding the

disputes with the PRC. The Philippines has the sovereign rights on the islands, shoals, and reefs inside the 200 nautical mile Exclusive Economic Zone honored by the UNCLOS. The Exclusive Economic Zone (EEZ) is a concept adopted on the United Nations on the Law of the Sea 1982. It comprises an area which extends from the the coast up to the 200 nautical mile off the coast whereby the state may exercise its sovereign rights.

According to the article 56 of UNCLOS, the coastal state has sovereign rights for the purpose of exploring and exploiting, conserving and managing the natural resources, whether living or non-

Real Victim Hearing the pieces of evidence of both sides of the house, who is the real victim then?

As Filipinos, we understand our country’s sentiments against the big bully China. But we need to take into account that we are not in the best position to decide who is right and wrong. Of course, we, Filipinos, will decide in favor of our side, same as how Chinese will favor their own stand. So to make the story short, let the impartial Arbitration Court decide on the matter and decide who the real victim is.

Hopefully, truth and justice will make their way at the end of the day.

aming lalakbayin upang makamit ang reporma para sa maliliit na mamamayan, hindi kami maaaring tumigil. Sa huli, mga kabataan pa rin ang sasalo sa mga pahirap ng lipunan na bigo pang ipagtanggol ng ilang nagdaang henerasyon. Malaya tayo sa ngalan subalit hindi sa diwa. May kasarinlan ang Pilipinas subalit hindi ang mga Pilipino. Sa sariling bayan, laganap ang maliliit at patagong pang-aapi at iyon ang hindi pinapansin ng mga nasa gitnanguri ng tatsulok. Marami ang nakakakita at pasimpleng umiiling sa nangyayari subalit walang ginagawa para baguhin ito…”

Ayon kay Sheryl Alapad, secretarygeneral ng National Union of Students of the Philippines (NUSP), ang pangunahing layunin kung bakit bumubuo ng paulit-ulit at masigasig ang mga kampanya kabilang ang mga estudyante, ay upang iangat ang kamalayan ng mga kabataan sa mga isyung panlipunan sa pamamagitan ng pagsasama ng parliamentary (legislation) at extraparliamentary (rallies, candle lighting, noise barrage, ribbon wearing, picketing at strikes) na proseso. Dagdag pa niya, hindi na bago sa publiko na ang larawang madalas ipakita ng gobyerno at ng mainstream media hinggil sa aktibismo ay yaong bayolente. Subalit ang totoo’y hindi naman ganoon. Ang mga rally ay nagiging magulo lamang dahil sa instigasyon ng mga

pulis at militar. (‘Youth Activism: More Than Just an Organized Action’, Rappler.com) “Wala silang makita dahil hindi nila tayo magawang tingnan; wala silang maramdaman dahil pinili nilang hindi tayo pakinggan…”

ng paglubog sa kalagayan ng karaniwang mamamayan. Dapat nating tulungan ang pamahalaan subalit kailangan din nating punahin. Hindi likas na masama ang mga pulitiko ngunit marami sa kanila ang nabubulag ng maruming sistema, at sa panig ng mga karaniwan, lahat man ng pagkaing isinusubo sa atin ay nakakabusog, hindi tayo nakatitiyak kung lahat ay makabubuti para sa ating kalusugan.

Sa pagtuntong ko sa kolehiyo, una kong hinanap ang pag-alpas sa sistemang nakakahon at pag-aaral sa labas ng kampus nang hindi bumibitiw sa pangako ko kay inay na magiging enhinyero ako. Sa ngayon, isa sa itinutulak ng aming grupo ang laban kontra sa di-makatwirang pagtaas ng matrikula at komersyalisasyon ng edukasyon sa mga pampubliko at pribadong pamantasan.

Hindi natin lubos na maiintindihan ang ipinaglalaban ng mga progresibong grupo hanggat hindi natin sila pinakikinggan at kinikilala nang malaliman. Hanggat nananatili tayong nagtatampisaw sa tabi ng dalampasigan at hindi sumusuong sa hampas ng mga alon, hindi natin matatanaw ang mundong nag-aabang sa kabilang dako-kung saan naro’n ang papalubog na araw sa pagitan ng dalawang bundok.

Umiikli ang umaga at nakahanda na ‘ko sa pagdating ng bukang-liwayway.

Pag-ahon sa Dagat Hindi ko maaaring iwan si Kuya Jino sa mundong kanyang pinili at malayo na sa aking alam. Sa bawat paggising niya pala noon bitbit ang kanyang mga adbokasiya, sinisimulan ko naman ang aking araw sa payak na pagpasok sa eskwela, baon ang pangako kay Inay na magtatapos ako ng pag-aaral. Nung aming kabataan, nangarap kami ni kuya nang sabay sa piling ng maliliit na laruang kotse at mga bloke.

Hindi lamang simpleng pagbuo ng mga pangarap para sa pamilya at sarili ang dapat matutunang ipaglaban ng mga kabataan.

Ang gusaling matagal nang tinitibag ng sistema ay hindi maaaring tabunan pa ng lupa at luwad na magpapabigat sa kalagayan ng lipunan, ni hindi makukumpuni sa pagpapatong-patong ng marami pang sirang bahagi. Sabihin pang pormal na edukasyon ang solusyon upang mas maintindihan natin ang pamamalakad sa gobyerno, iba pa rin ang aral at karanasan na maaari sa ating ituro

●

●

8

LATHALAIN FOR A FREER STUDENT-PRESS

The DEMOCRAT

ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG MGA MAG-AARAL NG UNIVERSITY OF NUEVA CACERES HUNYO-AGOSTO 2015 | TOMO XVI, BLG. I

mabilisang pagbawas ng timbang, pabalikbalik na lagnat at sobrang pagpapawis sa gabi, sobra at hindi maipaliwanag na pagod, pag-laki ng lymph glands (pagkakaroon ng bukol) sa kili-kili, leeg, at pribadong parte ng katawan, pagtatae na lumalampas sa isang linggo, pamamaga ng bibig, pwet, at pribadong parte ng katawan, pagkakamalimutin, depresyon, pneumonia, at pagkakaroon ng maga sa balat, loob ng bibig, ilong at mata. Subalit, tulad na nga ng nabanggit ko sa itaas, huwag umasa sa sintomas. Kung pakiramdam mo ay positibo ka na, magpatingin na sa doktor.

Mayroon namang iba na nagpatingin sa klinika o ospital at ang resulta ay negatibo. Ngunit kinalaunan ay nalaman nilang positibo sila. Ito ay sa kadahilanang dugo lamang ang sinusuri upang malaman kung positibo o hindi dahil hindi pa ako nakararating sa dugo. Kaya kung sa tingin mo mayroon ka, patingin ka na. Mahalaga ring tandaan na wala pang nahahanap na pamatay sa akin. Sa ngayon, malaya pa akong nakapaglalakbay saan ko man gustuhin.

Patuloy ako sa paglalakbay sa loob ng katawan niya. Sa paglipas ng panahon, isusuko niya rin sa akin ang kanyang lakas, ang kanyang buhay.

Sa tamang oras, sabay naming iiwan ang mundong ito. Sa ngayon, hindi pa niya alam na kasama niya ako, sa tamang panahon, makikilala niya ako. Kahit hindi ko sabihin, malalaman niya ang pangalan ko. Unti-unti nang sumisinag ang araw. Hudyat na ito ng pagtatapos ng maliligayang oras ng gabi niya. Hudyat na ito ng simula ng aking buhay.

Pagkagat ng Dilim Malamig ang hanging pumasok sa bintana ng kwarto. Naramdaman ko ang saglit na panginginig ng kanyang katawan nang maramdaman niya ang lamig na dala ng hangin.

Tinakpan niya ang kanyang dibdib nang kumot sa kama at saka lumapit pa nang konti sa kanyang kaibigan at niyakap ito.

Ni BABY SUZETTE V. GUEVARRA at GABRIELLE D. FULLANTE Karanasan ng Walang Buhay umalik siyang muli sa kanyang mahimbing na pagkakatulog. ‘Di nila ako namamalayan kahit na kasama nila ako, kahit na pinagpasapasahan nila ako. Ngunit, hindi bale. Sa init ngayong gabi, ako ay nabuhay.

Nalibot ko na ang mundo. Narating ko na bawat sulok, bawat lugar, nasulyapan ko na. Masasabi mong dahil ito sa aking trabaho. Ngunit wala talaga akong magagawa dahil ito ang dahilan kung bakit ako nabubuhay. Taong 1984 nang una akong makarating sa Pilipinas.

Wala pa noong masyadong nakakakilala sa akin, ‘di tulad ngayon, pati mga bata, alam ang pangalan ko. Ngayon, pinagpapasapasahan na ako na parang kendi. At tulad ng kendi, ang aking sarap ay kinaadikan na rin ng nakararami. ‘Di bale nang masama, di bale nang nakamamatay, kuntento na sila sa panandaliang kasiyahang nagbibigay buhay sa isang tulad ko.

Sa paglipas ng taon, dumarami na ang bilang namin – ako at ang aking mga kapatid. Noong Pebrero pa lang ay mahigit 600 na ang bilang ng mga nagpositibong nabubuhay ako sa katawan nila at bawat araw ay may naitatalang nasa 20 ang

B

nagpopositibo. Kung noon, isa lamang akong misteryo sa taumbayan, ngayon, kaaway ko na’ng lahat ng tao. Ang mga nabibiktima ko ay hindi lamang mga matatanda kundi pati na rin ang kabataang edad 10 hanggang 24. Sila ay kumakatawan sa 28% na nagpositibo simula Enero 1984 hanggang Pebrero 2015. Sa kanila, 89% o 637 ang kalalakihan at kalakhang bahagi na 87% ay nakakuha mula sa sekswal na relasyon (98 heterosexual, 373 homosexual, 155 bisexual); 11% (81) ay nakuha mula sa mga karayom na ginamit sa ospital, at dalawang porsyento (2%) naman ay

ang katawan. Ngunit gusto ko lamang linawin na hindi lahat ng napupuntahan ko ay nagkakaroon ng Acquired Immuno Deficiency Syndrome o AIDS. Ang AIDS ay ang huling bahagi ng pananakop ko sa katawan ng tao. Ngunit hindi lahat sa kanila ay siguradong makararating sa parteng ito. Huwag rin kayong maniniwala sa kasabihang walang permanente sa mundo.

‘Di tulad ng iba, hindi ako basta-basta nang-iiwan, sasamahan ko ang isang tao habambuhay, hanggang kamatayan.

Malalaman mong kasama mo na ako sa’yong katawan kapag nagsimula ka nang magkaroon ng lagnat, pananakit ng kasu-kasuan, pananakit ng lalamunan, rashes, pananakit ng ulo at paglaki ng mga glandula.

Ngunit, hindi ibig sabihin na nagpapakita ang isang tao ng mga sintomas na ito ay positibo na siya. Ang mga ito ay maaring dulot ng ibang sakit o karamdaman. Ang iba ay nalilipasan pa ng sampung taon bago magpakita ng mga sintomas na sila ay positibo. Tulad ng karamihan, paasa rin ang mga sintomas na ito, kaya, mag-ingat. Huwag maghintay na makitaan pa ng mga nabanggit, upang makasiguro pumunta sa pinakamalapit na ospital o klinikang tumatanggap ng mga nagpapakonsulta hinggil sa sakit na ito.

Malalaman namang nagkakaroon na ng AIDS ang isang tao kapag naobserbahan ang mga sumusunod na sintomas:

Naniniwala na ako sa Forever Lahat ng tao ay may kanya-kanyang swerte sa buhay; swerte sa pera, sa kagandahan, sa talino ngunit ako ang pinakamaswerte dahil nasa akin ka.

Natatandaan ko pa nang sinabi mong isa sa mga malalamig na gabi ng taong 1984 ka unang tumuntong sa Pilipinas, maaring ako’y natutulog na nang mga sandaling iyon at walang kamalay-malay sa iyong pagdating.

Sa inilaki ng Pilipinas at sa itinagal mo itong pamamalagi, bakit sa Naga mo pa naisipang magbakasyon? Lord, ito na po ba ang sinabi ninyong tadhana at dapat na po ba akong maniwala sa forever?

Sariwa pa sa aking isipan kung paano mo nabihag ang aking kalooban. Ika’y tila isang bulaklak na unti-unting sumisibol.

Pilit kong nilalabanan ang ano mang namamagitan sa ating dalawa ngunit tila wala kang balak na ako’y pakawalan. Ako ay iyong bilanggo.

Ngunit huli na nang malaman kong hindi lamang ako ang iyong nabiktima. 42 Nagueño pa pala ang kasalukuyan mong pinapaikot, pinaglalaraun at unti-unting pinapatay.

Para kang kending pinagpapasapasahan ng ibat-ibang tao, hindi ka ba napapagod na paglaruan kami? Ang swerte ko nga dahil tanging

ikaw na lamang ang natitira sa akin, unti-unting nawawala ang aking mga kaibigan at ang aking mga mahal sa buhay ng dahil sayo. Oo, ikaw, HIV (Human Immunodeficiency Virus)! Sinisira mo ang aking immune system, ang natural na panlaban ng aking katawan laban sa ibat-ibang uri ng sakit.) Dapat ka na nilang makilala lalo na ng kabataang iniingatan ng aming gobyerno. Ikaw ay isang malaking hadlang sa pag-unlad ng aming lugar.

Marami nang hakbang ang isinasagawa ng pamahalaan ng Naga upang ika’y matigil na sa pambibiktima sa mga katulad kong mahihina at marurupok. Inaamin kong kasalanan ko rin kung bakit naniwala ako sa aking kaibigan at sumama sa kanya. Kung hindi ko iyon ginawa, wala ka sana sa aking buhay. Sana’y tahimik akong nabubuhay at hindi pinag-uusapan ng mga tao at ng kapwa ko estudyante, isang minuto lamang iyon ngunit araw-araw ko itong pinagsisihan at pinagdudusahan.

Nakaaalarma na ang iyong pananatili sa aming lugar. Sa katunayan, Naga ang nangunguna sa may pinakamalaking kaso ng iyong pamemerhuwisyo sa buong rehiyon, samantalang pumapangalawa naman ang lungsod ng Legaspi. Nang dahil dito gumawa na ng aksyon ang lokal na pamahalaan. Sila ay naglilibot sa iba’t ibang lugar dito sa Naga. Nagbibigay ng sapat na kaalaman upang maiwasan ka.

Habang tumatagal ay pabata nang pabata ang iyong binibiktima. Sa huling naitala ng City Health Office ng ating lungsod, nasa pagitan ng mga edad mula 19 hanggang 31 samantalang ang mga kalalakihan ang mas marami ang bilang. Libre ang pagpapa-test upang malaman kung positibo ang isang tao at kung may irerekomenda ito sa partikular na ahensya o hospital na sapat ang kagamitan upang maagapan ang pagkalat ng virus. Isa sa mga alternatibong paraan upang maagapan ito ay ang pagsasagawa ng antiretroviral therapy (ART), napapabagal nito ang pagkalat at pagdami ng viral loads kung palagi at tama ang pagkasagawa. Ito ay nagbibigay ng mas mahabang panahon upang mas mabuhay kaming malusog at nagpapababa ng pag-asang mailipat ang virus sa ibang tao.

Ang HIV at AIDS ay parehong salitang tumutukoy sa parehong sakit ngunit ang AIDS ay ang huling lebel ng HIV kung saan sirang-sira na ang immune system at maaring magresulta sa komplikasyon at impeksyon at ang mas malala pa, ito ay nagiging sanhi ng pagkamatay.

Ito ay nakukuha sa mga fluids mula sa katawan tulad ng dugo, semen (cum), pre-seminal fluid (pre-cum), rectal fluids,vaginal fluids at gatas ng ina. Ang mga ito ay dapat makapasok sa mga bukas na tisyu ng ating katawan o direktang iturok sa bloodstream ng tao gamit ang panturok.

Tulad nga ng sabi ni James Reid, “Naniniwala na ako sa forever simula nang makilala kita.” Lord, totoo ngang may forever hindi lang para kay Agnes at Xander dahil ang virus na ito ay forever ng mananatili sa buhay ko dahil hanggang sa mga oras na ito nanatiling isang malaking katanungan pa rin ang lunas para sa HIV.

●

Information Sources: Naga City Health Office www.aids.gov

Para kang kending pinagpapasapasahan ng ibat-ibang tao, hindi ka ba napapagod na paglaruan kami? Ang swerte ko nga dahil tanging ikaw na lamang ang natitira sa akin, unti-unting nawawala ang aking mga kaibigan at ang aking mga mahal sa buhay ng dahil sayo.

naipasa mula sa mga ina. Labing-limang porsyento (15%) o 94 naman ay binubuo ng mga bayaran at kostumer, o parehong binabayaran at nagbabayad para sa pakikipagtalik. Karamihan sa kanila ay binubuo ng kalalakihan mula 17-73 taong gulang.

Nabubuhay lamang ako sa loob ng katawan ng tao. Hindi ako naipapasa sa laway o hangin, kagat ng lamok, paghawak ng kamay, o maging sa tubig. Sa oras na makapasok ako, unti-unti kong pinapahina

Infographics courtesy of CNN Philippines

SPECIAL REPORT

The DEMOCRAT ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG MGA MAG-AARAL NG UNIVERSITY OF NUEVA CACERES

FOR A FREER STUDENT-PRESS

HUNYO-AGOSTO 2015 | TOMO XVI, BLG. I

Tinimbang ngunit Kulang At dahil sikat po ngayon ang mga punch at tag line ni Ryan Rems Sarita, unang grand winner ng Funny One sa It’s Showtime, ang pag-uusapan po natin ay tungkol sa bilang ng mga butas sa tagiliran ng ating matriculation form.

Ni DEBBIE C. DELATADO

P

ara sa lahat ng taong umuupo sa silya nang hindi umaabot sa sahig ang mga talampakan, nagsisilbing arm rest ng matatangkad na kaibigan at ginagawang tuntungan ang first layer ng book shelf, nakikiramay po ang ating mga dagdag-bayarin sa inyong pagdurusa.

Sila na Nag-Level Up Ang edisyong ito ay tatalakay sa mga dagdag-bayarin na nagtaas ang halaga at ang mga kwento sa likod ng paggamit ng mga pondo. Ang miscellaneous fees, bagamat batid nating lahat na tumaas na sa loob ng dalawang semestre, ay aalamin natin kung saan nga ba ito napupunta. Kung gaano kalayo ang nararating ng mga ito at magkano nga ba ang pamasahe papunta sa kanila para makasabay tayo sa byahe.

Naidulog na mga Suliranin Ang Parent-Teacher’s Council (PTC), sa eksklusibong panayam sa kanilang pangkat nitong Hulyo, ay nanawagan sa administrasyon ng pagtaas ng sahod para sa mga guro at empleyado ng pamantasan. Anila, sa isinagawang konsultasyon nitong Pebrero ng nagdaang taong pampaaralan, inilatag sa kanila ang takdang pagtaas sa halaga ng matrikula. Umasa ang mga guro na sa puntong iyon ay mabibigyan na sila ng umento sa sahod pagdating ngayong semestre subalit taliwas sa kanilang napag-usapan ang nangyari. Pagtaas sa ibang mga bayarin ang ipinatupad ngayong taon at hindi ang pagtaas ng matrikula, Itinuring ng pangkat na isang ‘presentasyon’ at hindi konsultasyon ang ginawa ng admin. Dati na umanong may balak ang mga namamahala na itaas ang halaga ng mga ibang bayarin kahit pa nagsagawa ng ‘pulong-konsultasyon’ bago matapos ang nagdaang taong pampaaralan. Sa hanay ng mga dalubguro, mabuti anila ang pag-umento ng sahod sa paghihikayat ng mga bagong guro na nais magturo sa UNC. Nabanggit nila na ‘napag-iiwanan’ na ang kanilang sahod kumpara sa tinatanggap ng mga guro sa pampublikong paaralan at madalas ay hindi na ito sapat sa pangaraw-araw nilang gastusin. Bagamat ang reyalidad na ito ay karaniwang suliranin sa pribadong pamantasan sa buong bansa, kung saan ang ibang guro ay naghahanap ng dagdag na mapagkakakitaan o trabaho maliban sa pagtuturo, nais ng PTC na iparating sa admin ang ganitong problema upang mas mapataas ang kalidad ng pagtuturo sa pamantasan.

Ganito rin ang nais ipaabot ng Community Service Fee, “Siguro, increase na ang salary kan empleyado, both teaching and non-teaching.

Nababayaan na kami. All throughout the years, dai talaga nag-increase ang salary.

And we are a bit behind from teachers from government schools. Maybe it’s our time to review the work and position of each employee commensurate to the workloads. If I’ll be asked, increase naman ang tuition fee. When we talk about community works, there’s a need for a lot of resources…”

Ang paraan ng pagkolekta sa Intramurals Fee ay nahahati sa dalawa: una, ang 50% ng kabuuang koleksyon ay pantay na hinahati ng siyam na departamento sa kolehiyo, pito sa undergraduate at kabilang ang School of Graduate Studies at Law. Pangalawa, ang natitirang 50% ay hinahati ayon sa bilang ng populasyon ng siyam na departamento. Batay sa aming panayam, isa sa mga nais bigyang-pansin ng nasabing bayarin ay ang pagtataas ng halaga nito dahil bukod sa nauudlot ang pag-release ay hindi rin pinapayagan

ang mga departamento na kumuha ng maraming mga sponsorship sa labas ng pamantasan.

Kaugnay nito, hindi rin pinahihintulutan ang paglalagay o pag-iimprinta ng pangalan ng sponsors sa jersey ng mga manlalaro gayong kailangan ito na pagkakakilanlan ng mga sponsor. May mga departamento sa UNC na hindi sapat ang nakukuhang koleksyon para sa isang linggong pagdaraos ng intrams kaya’t ang ilan ay naghahanap ng pagkukunan na dagdag na pondo upang makalahok sila nang maayos sa lahat ng mga activity mula Mr. and Ms. Palaro hanggang sa mga regular at fun game.

Ang Women’s Club ay isang taon na hindi naging aktibo dahil sa kawalan nito ng mga halal na opisyal noong nagdaang taong pampaaralan. Ayon sa tanggapang namamahala nito ngayon, ang Women’s Club ay nagkaroon ng huling proyekto nitong Pebrero kung saan isa ito sa grupong nangasiwa at nag-organisa ng Mr. and Ms. University 2015 kasama ang Social Arts Council (SAC).

Panawagan ng opisina sa ilalim ng bayaring ito ang pakikiisa ng lahat ng mga kababaihang mag-aaral at guro na makilahok sa muling pagbubukas ng club. Dagdag pa rito, isa sa bagong organisasyon na naipanukala para sa lahat kung sakaling ang Women’s Club ay maudlot, ay ang pagbubukas ng Gender Development Club kung saan isusulong ang pagkakapantay-pantay ng lesbian, gay, bisexual at transgender (LGBT) community sa loob ng pamantasan kasama ang mga “straight men and women”.

Ang SAC Fee ay nakalaan para sa mga activity ng Social Arts Council, partikular sa dalawang major event-SA Fest na sinimulan pa lamang noong isang taon sa buwan ng Setyembre at ang Pamaskong Handog sa Kaarawan ni Lolo Year 6 na naglalayong bigyan ng pagkakataon ang mga adopted community ng UNC na makilahok sa isang salusalo at palaro at mabigyan ng mga school supply ang mga mag-aaral at mga guro.

Bagamat walang gaanong problema sa alokasyon at koleksyon ng pondo, ang nais masolusyunan ng SAC ay ang maayos na proseso sa pag-aasikaso ng facility sheet para sa mga project proposal. May pagkakataon umano na nagkakaroon ng turuan sa pagitan ng ilang opisina kung saan at kanino ba dapat papirmahan ang facility sheets. Sa lagay na ito, nagiging mahirap at malabo para sa mga mag-aaral ang pag-aasikaso ng papel dahil sa hindi malinaw na daloy ng pag-apruba nito.

Ayon naman sa direktang pahayag mula sa pamunuan ng Instructional Media Center hinggil sa kanilang pondo, “Among the prominent schools in Naga, UNC ang may pinakamababang singil for institutional development fee or IMC fee. It basically aims

to support all kinds of school activities, multimedia instructions, and audiovisual equipment.”

Nilapit sa panayam ang ilan sa mga panukalang hindi pa umano napagbibigyan ng mga namamahala para sa ikabubuti ng serbisyo ng opisina, kabilang dito ang (batay sa orihinal na sipi): “every floor of every building should have an interaction or A-V room, built-in multimedia equipment in every classroom, UNC to become high-tech, to have a public address system or communication link monitor & CCTVs in

pagkakaroon ng admin ng isang araw o iyong regular na dayalogo sa mga mag-aaral, guro at magulang kung saan malaya nilang maipaparating ang kanilang mga puna at mensahe para rito.

Ang pangunahing alokasyon naman sa Internet Fee ay para sa pagpapaayos ng mga lumang kable at maintenance sa kalidad ng internet services pati na ang sa UNC Web Portal. Ito rin ay nakalaan sa kontrata sa service provider ng pamantasan at sa rehabilitation for networks. Nitong mga nakaraang linggo, naranasan ang pagkakaroon ng kawalan o mabagal na internet connection sa ilang wi-fi hotspots sa UNC at sa mga computer laboratory. Batay sa paliwanag ng tanggapang may saklaw sa paggamit ng Internet Fee, ang hakbang na maaaring gawin sa problemang ito ay ang pagkakaroon ng karagdagang mga service provider at account na eksklusibo lamang para sa E-Library upang maibukod ito sa koneksyon ng mga computer laboratory na ginagamit sa mga regular na klase.

Nitong huli ay nauudlot ang mga activity ng maraming klase na nangangailangan ng access sa internet gayong ito ang dapat na gawing prayoridad sa pagkakaroon ng internet connection.

Dagdag pa sa pagsikip at pagbagal ng bandwidth ang sabay-sabay na pag-connect ng parehong mag-aaral (sa kanyang mga gadget-laptop computer at smartphone) sa internet. Isa rin sa maaaring maging ambag ng mga mag-aaral ay ang pagiwas sa labis na pag-access sa internet kung hindi gaanong kailangan. Kung tutuusin umano, ang bayad sa Internet Fee sa ngayon para sa isang semestre ay hindi sapat o proporsyonado sa ating nakokonsumo halos araw-araw.

Sa mga bagay na pilit nating sinusukat pero kinakapos pa rin at mga espasyong pinupunan pero kulang pa rin, ‘eto po ang pinakamabuting solusyon: kung ‘di kayang humaba ng isang daliri, pagdutungin niyo ang lima at kung sira ang inyong timbangan, ipa-junkshop mo na.

every building, to have a campus radio for broadcasting & important immediate announcements, repair/maintenance & operating expenses, and standing policy when it comes to allocation & division of funds (‘di raw kasi nagbibigay ng sagot ang mga kinauukulan tungkol dito).”

“Existing CCTV cameras are for security purposes talaga. Functioning lahat ng units. Hindi lang halata kasi inadequate and limited ang installations.

Ang control ay nasa technical office with 8-10 monitors.” Dagdag pa sa mga kahilingan ng IMC ay ang

Mga Paglilinaw Ang Band Fee ay nakalaan sa pagbili ng mga musical instrument, mga materyal at uniporme ng

9 marching band. Sa alokasyon, kasama ng college ang elementary at high school departments sa paghahati ng pondo. Sa kaso ng kawalan ng sapat na instrumento, may pagkakataon umano na ang isang mag-aaral na nais lumahok sa banda, subalit walang gamit sa opisina ay bumibili ng sarili niyang instrumento, na dala niya rin sa kanyang pag-alis sa grupo.

Ang Guidance Program Fee ay nakalaan naman sa mga suplay, transportasyon, placement, evaluation, equipment at mga serbisyo ng College Guidance Center. Ito rin ay ginagamit para sa manpower o maraming volunteers (kasama ang USG) na siyang tumutulong upang maisakatuparan ang mga programa ng tanggapan. Bukod dito, kasama rin sa tungkulin nila ang serbisyo sa scholarship at pagtanggap ng mga mag-aaral. Bilang paglilinaw, ang gampanin ng Guidance Center sa counseling ay hindi dapat bigyan ng negatibong pakahulugan ng mga mag-aaral dahil ito ay mahalaga sa pagdidisiplina. Ang paraan ng pagpapayo at disciplinary action sa mga mag-aaral ay maaaring boluntaryo (walk-in) o may referral mula sa guro o kapwa mag-aaral.

Ang Registration Fee ay para naman sa mga enroling officer, cost of enrolment, mga handbook at mga gamit sa pagproseso ng mga dokumento sa admission. Ang Anti-TB Stamps and Envelope ay para sa pagpapadala ng transcript of records at ilang mga dokumento ng mga mag-aaral na kailangan sa kanilang mga external affair pagkatapos maka-graduate o kung magaaplay na sila sa trabaho.

Sa Insurance Fee, isang punto ang nais linawin ng parehong tanggapan na may hawak sa Registration at Anti-TB Fee. Saklaw ng Insurance fee ang mga mag-aaral at mga faculty member ng UNC sa loob at labas ng pamantasan, 24 na oras sa 365 araw sa isang taon. Sa kaso ng aksidente sa motorsiklo, isa sa madalas na naiuulat sa hanay ng mga mag-aaral, ang kailangan upang magamit nila ang insurance fee ay isang valid na driver’s license at dapat siya ay nakasuot ng head gear/helmet sa mismong oras ng

10

EDITORYAL

The DEMOCRAT

ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG MGA MAG-AARAL NG UNIVERSITY OF NUEVA CACERES HUNYO-AGOSTO 2015 | TOMO XVI, BLG. I

FOR A FREER STUDENT-PRESS

The DEMOCRAT LUPONG PATNUGUTAN 2015-2016

Punong Patnugot JUVIN M. DURANTE Kapatnugot DEBBIE C. DELATADO Tagpamahalang Patnugot JORELYN C. MARASIGAN Patnugot sa Balita CATHERINE BENA T. OLLETE Patnugot sa Lathalain CHARLENE KRIS A. BORBE Tagapamahala sa Sirkulasyon CRISTIA SHIENA S. AMPARO Mga Kawani BABY SUZETTE V. GUEVARRA DIOMA FRANCIS N. DURANTE Karikaturista MARK JOHN M. COLOQUIT Mga Tagapayo SHIRLEY A. GENIO RUBY L. BANDOLA Kasapi College Editors Guild of the Philippines (CEGP) at Bicol Association of Student Campus Writers (BASCAW)

Hikbi ng Kabataan

Tanggapan Kanang bahagi ng UNC Sports Palace, University of Nueva Caceres, Lungsod ng Naga, Lalawigan ng Camarines Sur, Pilipinas

Nang iniangat ang Batas Militar sa Pilipinas at kinailangang magkaroon ng isang batas upang maitakda ang lahat ng mga kautusan ng dating pangulong Ferdinand Marcos na ukol sa edukasyon, kabilang na ang kanyang mga panukala rito, idineklara ang Batas Pambansa (BP) Blg. 232 o Education Act of 1982 bilang tanda para demokratisahin ang daang pang-edukasyon.

S

ubalit, mula sa mahalagang papel nito sa pambansang pag-unlad, lalo na pagdating sa kaalaman, kultura at sining, pinalala nito ang pandaigdigang pangangailangan para sa murang paggawa at kinomersyalisa at inabuso ang sistema ng edukasyon sa bansa nang lumaon.

Mahigit tatlong dekada na ang nakalipas; mas tumitindi ang kapabayaan ng gobyernong masolusyonan ang suliraning ito. Sa sistema natin ngayon, dahil sa malaking kakulangan sa badyet at pagkakautang ng Pilipinas, mas nasasang-ayunan at nagiging halata ang hatid na banta ng komersyalisasyon kaysa sa pagmamalasakit sa karapatan ng pangkalahatan upang makapag-aral.

Ang edukasyon ay karapatan at hindi pribilehiyo. Bawat bata ay dapat paglaanan ng badyet. Responsibilidad ng gobyernong himukin ang mga magulang na pagaralin ang kanilang mga anak. Hindi kailanman dapat maging rason ang estado ng buhay upang masabi nating nararapat bigyan ng pagkakataong makapag-aral nang maayos o hindi. Ngunit, salungat ang nangyayari sa ating lipunan ngayon. Hindi lahat ay nabibigyan ng magandang edukasyon. Ito ay dahil sa kakulangan ng pondong nakalaan, lalo na para sa mga pampublikong paaralan. Halos tanging mayayaman o may-kaya lang ang nabibigyan ng pagpapahalaga, sapagkat sila lamang ang sagana at may kakayahang tustusan ang kanilang pag-aaral, kahit walang suportang mula sa gobyerno.

Dapat tandaan at unawain ng pamahalaan at ng pribadong sektor ang nakapaloob sa ating Konstitusyon, Artikulo 14, na dapat protektahan at itaguyod ng estado ang karapatan ng lahat ng mamamayan sa dekalidad na edukasyon sa lahat ng antas, at dapat gumawa ng mga hakbang upang magkaroon ng daan ang edukasyon para sa lahat. Nakasaad din ang tungkol sa nararapat na pagbibigay-pansin sa libreng pampublikong edukasyon. Ngunit, dahil sa komersyalisasyon ay hindi ito naisasakatuparan kahit maging abot-kaya man lang ng lahat.

Dahil sa komersyalisasyon, naging

EDITORYAL

paborable ang lahat para sa mga pribadong sektor. Sinasabi nilang mas mainam ang pampribado kaysa pampublikong paaralan pagdating sa pangunahing edukasyon.

Pero, hindi ito ang tiyak na katotohanan.

Ilusyon lamang ito ng mga paaralan para masabi nilang mas epektibo ang kanilang institusyon sa pamamagitan ng pagkontrol ng enrolment. Makuha ang benepisyong para sa kanila ang kanilang pangunahing interes. Hindi solusyon ang pribatisasyon sa pagbibigay ng dekalidad na edukasyon sa mga mamamayan. Bagkus, isa pa ito sa nakakapagpahirap ng sitwasyon ng karamihan.

Nakakapanlumong isiping kung alin pa ang mas nangangailangan ng tulong ay sila pang kakarampot ang suportang natatanggap. Kaya dapat ay magtulungan ang pampubliko at ang pampribadong sektor sa pagbibigay ng katarungang ukol sa edukasyon, hindi puro pabor sa mga may kapangyarihan lamang.

Dahil sa komersyalisasyon, maging ang mas mataas na edukasyon ay nagiging kapakipakinabang na negosyo lalo na para sa malalaking burgesya kumprador na kinabibilangan ng mga nagmamay-ari ng malalaking kumpanya sa bansa. Ayon sa datos ng Commision on Higher Education (CHED), noong Abril 29, 2013, mayroong 1,643 (71.47%) pampribadong institusyon, samantalang 656 (28.53%) lamang ang mga pampublikong institusyon.

Sa linyang ito, deregulasyon ng matrikula at ibang mga bayarin ang sinasamantala ng pribadong sektor.

Suportado kasi ito ng BP 232, Seksyon 42, na nagbibigay kapangyarihan sa bawat pribadong paaralang matukoy kung

magkano ang ipatutupad o ipapataw na bayarin. Kahit pa alinsunod ito sa mga patakaran ng Kagawaran ng Edukasyon at ng CHED, nasa pribadong sektor pa rin ang pamamalakad sa nasabing pagpapatupad.

Madalas ay hindi pa nagiging patas o balanse ang singil, dahil, kung ikukumpara sa taas ng bayaring ipinapataw, hindi rin nararamdaman ng mga mag-aaral ang nararapat na benepisyong para sa kanila.

Nakasaad na dapat na ikonsulta ito sa mga mag-aaral, mga magulang at iba pang mga sektor ng paaralan base sa CHED Memorandum Order No. 3, Artikulo 3, Seksyon 5. Lutang dito ang naging kamalian ng CHED, dahil kahit marami nang reklamong naipapaabot tungkol sa problemang sangkot ang iba pang bayarin at mga kahina-hinalang konsultasyon, wala pang paaralan ang napatawan ng parusa, batay sa sinabi ni Isabelle Therese Baguisi, dating punong kalihim ng pambansang tanggapan ng National Union of Students of the Philippines (NUSP) , noong ika-9 ng Pebrero 2012 sa isang preskonperensiyang kasama ang mga opisyales ng CHED. Dahil sa komersyalisasyon, dumarami ang mga migranteng nakikipagsapalaran sa ibang bansa at ang pangangailangan para sa murang paggawa. Kadalasan, sa pagtaas ng mga bayarin at upang mapigilan ang pagdami ng mga batang hindi nakakapagaral, napipilitan silang mangibang bansa upang may panustos sa mga pangunahing pangangailangan, partikular sa edukasyon.

Ayon sa isang pag-aaral ng Philippine Institute for Development Studies noong 2009, sa bawat 100 mag-aaral na nasa unang baitang, 86 lamang ang makakapasok sa pangalawang baitang.

...kailangang wakasan ang labis na pangangalakal ng edukasyon. Hindi ito makatarungan para sa karamihang walang gaanong kakayahang tapatan ang pagtaas ng bayarin sa mga paaralan.

Online thedemocratofficial@gmail.com fb.com/thedemocrat twitter.com/uncthedemocrat

Sa ikaapat na grado, 76 ang matitira.

Samantala, tanging 65 ang makakapagtapos ng elementarya. Limampu’t walo rito ang makakatuntong sa hayskul at 42 na lang ang magtatapos sa pangunahing edukasyon.

Minsan, hindi pa nga sila makausad sa kolehiyo dahil sa napakataas na bayarin ng karamihang paaralan. Ang iba naman ay nagsasakripisyo na lamang magtrabaho o isabay ang paghahanapbuhay para lang makapag-aral kahit gaano kagulo ang sitwasyon para sa kanila.

Subalit, sa kabila ng lahat, may naidudulot pa ring kagandahan sa lipunan ang komersyalisasyon.

Hindi maiiwasan ang pagtaas ng mga bayarin. Katanggap-tanggap ito lalo na kung magagamit naman ito para sa mas ikagaganda at mas ikaaayos ng serbisyong pang-edukasyon. Ang mahalaga ay manatili itong makamasa at makatarungan.

Hindi lahat ng tungkol sa sistemang ito ay puro pera lamang ang habol. May benepisyong layunin din ang pagpapatupad sa mga bagay na saklaw nito, tulad ng matulungan ang isang paaralang tumayo sa sariling pamamahala nang hindi masyadong nakadepende sa tulong ng gobyerno.

Upang mapanatili ang pagiging mahusay na paaralang nagbibigay ng dekalidad na edukasyon, ang pagbabagong makabubuti ay magpapatuloy. Hindi mabubuhay ang isang institusyon kung hindi magiging bukas ang lahat sa pagbabagong hindi kailanman hihinto.

Gayunpaman, sa patuloy na paghikbi ng kabataan upang makamit ang karapatang makapag-aral, kailangang wakasan ang labis na pangangalakal ng edukasyon. Hindi ito makatarungan para sa karamihang walang gaanong kakayahang tapatan ang pagtaas ng bayarin sa mga paaralan. Sa halip na ipagpatuloy pa ang komersyalisasyong ito, isang sistemang may pampublikong pondo, may tamang pananaw, may regularidad at may pamantayang naaayon kahit sa unti-unting pag-unlad ng Pilipinas ang kailangan. Ang paglaban para sa makamasang edukasyon ay nararapat na ituon sa pakikibaka ng buong sambayanang Pilipino para sa mas higit at tunay na pagbabagong panlipunan.

●

FINANCIAL REPORTS 1ST SEMESTER 2014-2015

CASH INFLOW Publication Fee Collection Publication Fee *No. Of Students

Php. 498,300.00 Php. 100.00 4, 983

CASH OUTFLOW Handling Fee (10%) Printing Fees Writers’ Scholarship OSSEI Press Convention Rayterista 7 Office Supplies Documents’ Printing Expenses Transportation Expenses Pressworks Seminar-Workshops

49,830.00 178,630.82 181,526.00 51,500.00 10,500.00 1,012.95 80.00 209.00 12,511.23 12,500.00

TOTAL

Php. 498,300.00

2ND SEMESTER 2014-2015

CASH INFLOW Publication Fee Collection Publication Fee *No. Of Students

Php. 466,600.00 Php. 100.00 4,666

CASH OUTFLOW Handling Fee (10%) Printing Fees Writers’ Scholarship 15th RTSPC 14th LHEPC 7th Liyab Laptop Pressworks Office Supplies Tarpaulins

46,660.00 114,000.00 173,066.00 52,500.00 38,100.00 4,180.00 27,500.00 1,783.00 2,011.00 1,800.00

TOTAL

Php. 466,600.00

SUMMER ISSUE 2015-2016

CASH INFLOW Publication Fee Collection Publication Fee *No. Of Students

Php. 132, 600.00 Php. 100.00 1, 326

CASH OUTFLOW Handling Fee (10%) Printing Fee SA Scholarship 75th NSPC TOTAL

13, 260.00 58, 500.00 6, 276.00 6, 276.00 Php. 132, 600.00

PREPARED BY: JORELYN C. MARASIGAN Managing Editor NOTED: SHIRLEY A. GENIO

RUBY L BANDOLA Moderators

FOR A FREER STUDENT-PRESS

HUNYO-AGOSTO 2015 | TOMO XVI, BLG. I

Muling Nagmahal, Muling Nasaktan BOLD SHEET Juvin M. Durante

S

a pagbubukas ng panibagong taong pampaaralan, sumambulat sa atin ang mga balita tungkol sa napakahabang listahan ng mga pribadong kolehiyo’t pamantasan sa buong bansa na itinaas ang kani-kanilang mga matrikula at ibang mga bayarin. Sumatotal, ayon sa datos na inilabas ng Commission on Higher Education (CHEd), umabot ng tatlong daan at tatlumpu’t isang (313) mga pribadong kolehiyo’t pamantasan ang nagtaas nito.

Bagaman naglunsad ng sari-saring paraan ang iba’t ibang grupo ng mga mag-aaral, kabataan at iba pa ng pagtutol dito, hindi sila nagtagumpay sapagkat nagtaas ng humigit-kumulang 6.17% o P29.86 ang mga matrikula bawat yunit, habang humigit-kumulang 6.55% o P135.60 naman bawat yunit ang itinaas ng ibang mga bayarin sa buong bansa.

Kaakibat ng bawat pagtaas ng mga nasabing bayarin ay ang pagdagdag din ng bilang ng kabataang kinikitil ang kanilang buhay dahil sa kawalan ng pagkukunan ng pambayad sa mga ito. Si Jhoemary Azaula, mag-aaral ng Eulogio Amang Rodriguez Institute of Science and Technology (EARIST) at papasok na sana sa kanyang ikaapat na taon sa BS Computer Science, ang kahanay na nina Kristel Tejada at Rosanna Sanfuego sa tala ng mga mag-aaral, na dahil sa kahirapan, hindi kayang tustusan ang kanilang pag-aaral.

Kung susuriin, sina Kristel at

11

PITAK

The DEMOCRAT ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG MGA MAG-AARAL NG UNIVERSITY OF NUEVA CACERES

Rosanna ay mga produkto ng mga pampublikong paaralan kung saan dapat ay pinamamahalaan ito ng gobyerno at binibigyan ng maayos at sapat na pondo. Inaasahan dito ang mas mura at mas makamasang uri ng edukasyon. Bagaman edukasyon ang isa sa mga may pinakamalaking nakukuhang alukasyon ng pondo mula sa ating gobyerno, hindi nito natutumbasan ang labis na pangangailangan at lubhang kakulangan ng ating pangkasalukuyang edukasyon.

Dahil dito, patuloy ang deregulasyon ng mga paaralan sa ilalim ng administrasyon ni Pangulong Benigno Aquino, III, at nawawalan ang gobyerno ng kapangyarihan upang magtakda ng mga nararapat na desisyon sa pagpapatakbo nga mga ito. Nauuwi sa kamay ng mga pribadong sektor ang pamamalakad ng ilan sa ating mga paaralan na kalauna’y nagreresulta sa hindi makatarungang pagtaas ng mga matrikula at ibang bayarin.

Idagdag pa riyan ang patuloy na malakihang pagkaltas sa mga pondo ng mga pampublikong kolehiyo at pamantasan. Kung ang ganitong sitwasyon ay nagaganap sa ating mga pampublikong paaralan, ilang Kristel, Rosanna at Jhoemary pa kaya ang iniluluwal ng mga pribado nating paaralan na mas tiyak ang mataas na halaga ng pag-aaral? Tila nagiging isang napakalaking kagubatan na ang ating mga paaralan kung saan tanging ang may malakas na determinasyon at kakahayan na

Kailangan ba talagang masaktan kapag nagmamahal?

Pwede bang ‘taympers’ muna? Nakakahilo, nakakapagod na ah.

Sinusubukan naman nating ibigay ang gusto nila.

Pero, bakit tila tayo ang nagmumukhang may kakulangan?

Kasalanan ba natin kung hindi natin maibigay ang lahat ng kanilang mga pangangailangan?

lamang ang natitira sa huli. Tila literal na nagiging kayaman na nga ang edukasyon para sa ating kabataan na kung sino lamang ang may kakayahang tapatan ito ng salapi ay siyang mag-uuwing wagi at nakangiti.

Ayaw kong magmahal, sapagkat hindi kailanman dapat gawing negosyo o ituring na pribilehiyo ang edukasyon para sa ating kabataan. Ito ay isang karapatan ng bawat mamamayan upang itaguyod ang kanyang sarili, pamilya at ang bayan.

Paano makakamtan ng bawat batang Pilipino ang kanilang mga pangarap kung nagiging isang malaking balakid na ang pagpasok pa lamang sa mga paaralan na siyang dapat ang humubog sa ating dunong at dangal? Hindi ito usapin ng kahirapan, bagkus isyu ito ng kapabayaan ng mga taong dapat ang kanilang pag-unawa at pagprotekta’y sa atin ay nakalaan.

Ayaw kong magmahal, sapagkat hindi lamang ito magluluwal ng kabataang kulang sa pinag-aralan, kundi pati na rin mga nagsanga-sangang isyung panlipunan-hindi lang kahirapan, hindi lang pagpapaalipin sa mga dayuhan at hindi lang kapabayaan ng ating sariling bayan, kundi marami pang mapapait na kahihinatnan.

Ayaw ko pa ring magmahal, sapagkat naniniwala akong hindi pa tapos ang pakikibaka sa pagkamit ng isang maka-masang uri ng edukasyon para sa kabataan.

Nakalalungkot isipin na

Tila literal na nagiging kayaman na nga ang edukasyon para sa ating kabataan na kung sino lamang ang may kakayahang tapatan ito ng salapi ay siyang mag-uuwing wagi at nakangiti.

ang tanging nagiging batayan ng karamihan sa dekalidad na edukasyon ay tanging mga pasilidad lamang na ating nakikita.

Bagaman isa ito mga batayan, hindi pa rin nito mapupunan at maitatama kung ang sistema ng ating mga paaralan ay ‘di maayos at hindi kayang solusyunan ang tunay na pangangailangan ng ating mga mag-aaral.

Kaya naman, tayong kabataan na natatamasa ang karapatan, o sa ilan ay itinuturing na bilang pribilehiyo, na magkapag-aaral, lubusin natin ang pagpapatulis ng ating mga dunong. Gamitin natin nang wasto ang ating mga kakayahan at nalalaman upang ituwid ang baluktot, itama ang mali, ibalanse ang sobra at kulang, patotohanan ang mga kasinungalingan at bigyang hustisya ang mga nangangailangan.

Huwag magpadala sa tukso ng kayamanan, sa mata ng kasikatan at sa kalabisan ng kapangyarihan.

Kung tutuusin, ang usapin sa pagtaas ng matrikula at ibang mga bayarin ay matagal nang pinagpasa-pasahan ng ilang henerasyon. Ngunit, hindi matatapos ang ganitong kultura kung patuloy nating gagawing negosyo at ituturing na pribilehiyo ang makatuntong sa paaralan. Isa itong malaki at tiyak na sintomas ng mas lumalalang kanser ng lipunan. Isang sakit na dapat ay matagal nang nilunasan. Ngunit, ang tanging gamot na alam nating makakalunas dito ay pilit ding inilalayo sa atin-edukasyon.

●

Singko’t Sais Sa isang lipunang pinamumugaran ng mga kapitalista, hindi na gaanong umuusad ang ideolohiya na ang pag-asenso ng isang tao ay nakasalalay sa kanyang mga kamay.

L

ahat ng tao ay marunong mangarap at marami ang patuloy na nagsisikap.

Nagsisikap para yumaman, para maging isang propesyunal, para makaahon sa kahirapan, para matulungan ang pamilya at para mapatunayan ang sarili. Subalit sa siste’ ng Pilipinas, marami pa rin ang masipag at nagsisikap nga, pero para lamang patuloy na maghikahos.

Hindi na bago sa pandinig ng marami ang kontraktwalisasyon.

Marami sa atin ang nabubuhay sa araw-araw hanggang sa buwanang pag-ekstra-ekstra sa mga trabaho.

Sa ilang kompanya, batayan ang antas ng pinag-aralan sa pagtanggap ng mga empleyado, subalit sa lagay ngayon ng mga Pilipino, marami ang nagtatapos ng kolehiyo na nauuwi bilang mga ENDO. Sigalot sa Sistema Ang kontraktwalisasyon ay sinabing nag-ugat sa Herrera Law na ipinatupad noong termino ni Pangulong Cory Aquino na layuning makapagbigay ng mas maraming trabaho. Kaugnay nito, ipinasa rin ang Department of Labor and Employment Order 18-A na inilalarawan bilang “pag-iwas sa kanilang (manggagawa) karapatan sa seguridad ng paninilbihan sa trabaho”. Ipinapanukala ang order na ito na alisin upang magkaroon ng pantay na mga benepisyo ang mga contractual at regular na empleyado.

Ayon sa grupong Solidarity of Workers Against Contractualization (SWAC), ang sistemang ito ay lumalabag sa probisyon ng

Hindi mangingibangbayan si Veloso kung may sapat na trabahong naaayon sa kanyang pinag-aralan at hindi aabot sa halos ‘sandaang biktima ang sunog sa Kentex kung natiyak ang kaligtasan ng mga nasa pabrika.

Epekto ng Kontraktwalisasyon Ngayon lamang Pebrero, itinala sa artikulo ni J.A Ellao ng Bulatlat.com ang kakulangan ng bansa sa 16, 000 na health workers sa may 42, 000 na mga kanayunan.

Mayroon lamang tayong 410 na pampublikong ospital sa may 1, 495 na bayan at 115 na lungsod.

Ang bilang ng mga hospital bed na kailangan upang maiwasan ang siksikan sa mga pagamutan ay umaabot sa 100, 000. Ayon pa kay Josell Ebesate, pangulo ng Alliance of Health Workers, mayroong 200,000 mga nars sa bansa ang nagtatatrabaho na lamang bilang mga call center agent at spa therapist, gayong nasa 130,000 ang kakulangan natin ng mga health worker sa sistema ng pampublikong pagamutan.

Si Melania Flores ng Alliance of Concerned Teachers (ACT) ay naglahad na mayroong 49,000 na

Jaime Hernandez, Sr.

Founder, University of Nueva Caceres (on reason for establishing UNC)

Baka dai ako makaklase next sem. Dai na kaya nina mama ang tuition fee digdi sa UNC. Ian (not his real name)

Student, College of Education

At first, habo ko magklase.

Then, ‘yong first week [of classes], na-realize ko, magayon digdi sa UNC. Trisha Montero

Student, College of Business and Accountancy

Siguro, mas magayon kung ma-dumping-an ang field para dae na ma-stock ang tubig d’yan ta ang parong, ibahon baga.

Student, College of Arts and Sciences

Debbie C. Delatado

mga guro ang pumapasok bilang mga contractual worker. Sa ilalim ng administrasyong Aquino, sinabi niya na ang pagsasapribado at rasyonalisasyon sa pagpapatupad ng K+12 Program sa public education system ay magdudulot ng pag-ikli ng panunungkulan ng mga non-teaching personnel sa mga kolehiyo at pamantasan, ganoon din ang unti-unting pagbabawas o pagtapyas sa bilang ng mga guro sa kolehiyo.

Sa panig naman ng mga overseas filipino worker (OFW), ayon kay Carl Ramota, isang propesor sa University of the Philippines (UP) Manila, ang paglaganap ng kontraktwalisasyon ay nagdudulot ng sapilitang pagluwas ng mga manggagawa para magtrabaho sa ibang bansa dahil sa kakulangan ng trabaho sa Pilipinas.

Ang masama pa nito, dagdag ni Ebesate, marami sa mga OFW ang nabibiktima ng contract substitution o iyong pagbabago ng halaga ng pasweldo ng employer na iba o mas mababa sa napagusapan ng ahensya at ng OFW. Nabanggit ni Cherry Clemente ng Migrante International, isang overseas workers group, ang kaso ng tinatawag na “DC Teachers”.

Sila ay mga guro na nagbayad ng mataas na recruitment fees para lamang pumunta sa ibang bansa na walang daratnang maayos na trabaho na ayon napag-usapan nila at ng recruiters. Marami ang napupunta sa Estados Unidos upang magsilbi sa low-paying teaching posts, isang malayo sa uri ng trabahong naipangako sa kanila.

Sa mga kaso ng mismatch

...an educational institution which will provide an opportunity for higher learning at relatively cheaper cost but with quality equal to, if not better than, those found in Manila.

Francis Almazar

CASE CLOSED

Philippine Constitution, Artikulo XIII, Seksyon II na nagsasaad, ‘ang estado ay dapat magbigay ng buo at pantay na proteksyon para sa paggawa, lokal man o ibayongdagat, organisado man o hindi, at magpalaganap ng pantay na trabaho at oportunidad para sa lahat’.

Sa ganitong pagpapakahulugan na hindi alinsunod sa batas ang pagtrato sa mga kontraktwal na empleyado, tila ba nalilimutan ng pamahalaan na pilay ang binti ng ekonomiya ng bansa kung wala ang maliliit na mga manggagawa. Mistulang utang pa nila sa gobyerno ang kanilang kaligtasan na kung mabayaran man ay makupad, at kung hindi ay labis na malas.

HUMANS OF UNC

sa trabaho at human trafficking na nailahad dito, ay tila naman utang pa sa atin ng gobyerno ang kasalanan ng mga empleyado na nagkamali ng pinasukang trabaho.

Mistulan na tahasang may sala si P-Noy kung bakit may mga ‘555’ sa bansa at ‘TNT’ sa ibayongdagat na kung masolusyonan niya ay maibobotong muli ang manok niya sa 2016 at kung hindi naman, ay burado na ang pangalan ng kandidato sa balota.

Sa kalagayang ito na marami ang biktima, bagamat hindi natin maaaring isisi lahat sa gobyerno, ang mas may kapangyarihan pa rin at nasa pwesto ang dapat mag-umpisa ng solusyon. Ang muntik nang pagbitay kay Mary Jane Veloso at ang pagkamatay ng maraming Kentex factory workers sa Valenzuela ay mga bunga ng kakulangan ng proteksyon sa mga manggagawa. Hindi mangingibang-bayan si Veloso kung may sapat na trabahong naaayon sa kanyang pinag-aralan at hindi aabot sa halos ‘sandaang biktima ng sunog sa Kentex kung natiyak ang kaligtasan ng mga nasa pabrika. Marami ang umutang ng trabaho at nagsilbi nang sobra.

Sa lagay na ito, ang sistema ng kontraktwalisasyon ay kaso ng Estafa na gumugulang sa kaalaman ng maraming maliliit na mamamayan at lumalaganap na parang paluwagan sa pagitan ng mga empleyado. Marami ang nagbabayad ng sobra sa benepisyo na walang katiyakan, at kung magkaindyanan man ay tunaw ang salitang ‘peksman’.

Ngayon, uutang ka pa?

●

Kan first day, na-disappoint ako ta si inaasahan kong professor ko, bako man palan, tigpalitan. Tapos, ngunyan na year, sana, magkaigwa na samong proper information dissemination.

Janet Teologo

Student, College of Business and Accountancy

Garo man lang Science ang major ko, maski bako man.

‘Pag naggagamit kayang projector an Psychology teacher mi, may constellation (dots) na nagluluwas. Nuarin daw po maiirahay ang mga projector mi? O ribayan na lang po nin mga bago ta garo mas gurang pa po ang mga projector mi kesa sako.

Marie (not her real name)

!

Student, College of Education

Let your stories be read

Share your own stories with us through

#HumansOfUNC Send them to 0946-504-1946 or you may submit them to The DEMOCRAT office, right wing of the UNC Sports Palace.

12

PITAK

The DEMOCRAT

ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG MGA MAG-AARAL NG UNIVERSITY OF NUEVA CACERES HUNYO-AGOSTO 2015 | TOMO XVI, BLG. I

FOR A FREER STUDENT-PRESS

Pride’s Rainbow People are so diverse and capable to adapt to change, even though we don’t pay attention to it that much. In this diversity, we are able to acquaint ourselves with those conscious and unconsciously acceptable for one and not.

C-SPOT

Catherine Bena T. Ollete

O

ne topic that instantly makes me frown and raise my eyebrow is on how people give abrupt criticisms and oblivious reactions regarding everyone’s individuality and sexuality, not fully conforming to society’s mores.

Sex… Gender… Sexual Orientation…

Among the three terms, sex and gender are commonly given the wrong interpretations. Sex refers to biological differences-male and female categories. While, gender pertains to characteristics of people that society and culture classify as masculine and feminine. The two are well-related, but they must never be interchanged like the way you used to use these terms.

On the other hand, sexual orientation is a sexual attraction towards the gender a person prefers. It has been one of the most controversial concerns in the society. It has three main classifications: heterosexuality, homosexuality, and bisexuality.

Of the three, heterosexuality or “a romantic or sexual attraction between persons of opposite sex” is widely acceptable for it conforms to the tradition of man-woman relationship. People even associate the Bible to support that this must be the only sexual orientation that should exist.

However, I don’t think straight people would easily win by just influencing a variety of people to follow the usual practice, now that the PRIDE is much more aggressive

to fight for equal rights, favourable to all, including the Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender (LGBT) community. LGBT comprises the people who support the other two main classifications – homosexuality (attraction to the same sex) and bisexuality (to both sexes).

“A woman’s supposed to love a man And I’ve tried the best I can But this is not who I am…”

- “Who I Am” by Willa Ford

A lesbian is denoted as a female who prefers romantic or sexual attraction to other females.

As observed, most people are only aware of its stereotype’s presence.

In fact, lesbians have their own classifications, as well, merely in terms of appearance. They have the “butch” as a typical lesbian who portrays masculinity.

Still, few are conscious about a “lipstick” or “femme” who dresses and acts feminine. They are often deceiving for most of them are the prettiest girls in the place.

Clearly, in relationships, there are no gender definitions. No one should pinpoint on who is the “man” and the “woman.” It is not always a butch and a femme in a situation.

There would also be femme-femme, or butch-butch. Some lesbians would not even want to be labelled as butch or femme.

Moreover, lesbians do not generally hate men. They only hate guys who act as sexists and use them

as objects. Guys, you can never turn a lesbian straight by having sex with them. You can get slapped immediately. Stop being jerks!

To further clear things up, being lesbian is not because she has never been intimate with guys. Not all lesbians are gold stars who have never slept with guys. It is just that they do not feel truly fulfilled with men. Do not get confused here. “Doing it” with anyone does not always necessarily mean you are romantically enticed with them. Stay open to the fact that it just really happens.

Also, do not assume that lesbians prefer women for they have had bad experiences with men. Their preferences have nothing to do with trauma or damage. It is a choice they live.

Compared to gay guys, it is sad to say that people view lesbians awkwardly. At one point in time, lez have had their opportunity to question themselves, which is why they try a lot of things before figuring everything out. And, at the end of the day, a lesbian’s hypothesis and conclusion arrive at the same statement. Once a lesbian, always a lesbian.

I don’t think straight people would easily win by just influencing a variety of people to follow the usual practice, now that the PRIDE is much more aggressive to fight for equal rights...

“Secrets collecting dust but never forget Skeletons come to life in my closet…

I found out what it takes to be a man Well, Mom and Dad will never understand…”

- “Coming Clean” by Green Day

Magbigayan Tayo

Charlene Kris A. Borbe

Lahat tayo ay may karapatan-karapatang mabuhay, lumigaya, pumili ng taong makakasama natin sa paglakbay sa buhay, magdesisyon para sa ating sariling kapakanan.

N

Hindi rin naman masama ang sumabay tayo sa pagbabago ng mundo, ngunit sana lagi nating tatandaan ang kultura ng mga Pilipino, ang pagiging konserbatibo at maka-Diyos.

Turn to Page 16

SOCIAL COMMENTARIES

Jorelyn C. Marasigan

hindi pagpayag na ipagdiwang ang resepsyon ng kasal ng dalawang pareho ang kasarian, sa kadahilanang relihiyoso ang may ari kaya siya tumanggi. Saad pa niya sa isang interbyu na wala ni isa man ang kanyang dini-discriminate. Ngunit, sinabi niya na ayaw lang magamit ang kanyang negosyo na taliwas sa kanyang paniniwala at sa salita ng Diyos.

Pareho ring kaso ng discriminasyon ang inihain laban sa isang panaderya na, dahil din sa relihiyoso ang may ari, tumanggi rin na gumawa ng cake para sa kasal ng

absurd. They have sexual desires, but are not largely promiscuous. Being sex maniacs and pedophiles are not their social purposes. As mentioned in an article by the Sinclair Institute, “Most pedophiles are not gay men; in fact, approximately 90% of child molesters end up being heterosexual males. Even those who molest boys identify as heterosexual in their adult relationships.”

HIV/AIDS should not be represented as a disease among gay men. Fortuitously, gay men have formed a large group of people with that disease, mainly because of wrong sexual and social practices. But, we cannot just blame their sexual identity for having that kind of serious illness.

Not all gays have HIV/AIDS. The virus does not have the capability to choose and attack whoever it wants.

Anyone can be its host, regardless of gender or sexual preferences.

Though it is not the stereotype thing to know that most gay men are relationship-oriented, but they really are. Despite dealing with societal discrimination and lack of support, so many gay men have been able to sustain long term committed relationships.

Although gays have got their excellent attributes, acceptance has still been an issue because of all those misconceptions present in the minds of the public. Bullying is one concern for most. From calling them names like faggots and other vulgar

We are all Diseased

SPECTATOR’S MIND

gunit sa lahat ng karapatan na ‘yan, lagi rin nating tatandaan (na lahat ng yan) ay mayroong limitasyon–limitasyon na kung saan ay wala tayong taong masasagasan o masasaktan dahil lamang sa gusto nating masunod ang ating sinasabing karapatan.

Ang usaping same sex marriage ay isinusulong ng LGBT group ngayon na kung saan gender equality, human rights at “no to discrimination” ang pangunahing dahilan. Minimithi nila isinusulong na maisabatas ang pagpayag sa pagpapakasal ng dalawang magkarelasyon na pareho ang kasarian. Bigla akong nabahala sa maaaring kalabasan kung maisasabatas ang same sex marriage dito sa ating bansa, hindi dahil sa dini-discriminate ko ang kanilang pagkatao bagkus ininiisip ko kung ano na lamang ang magiging kinabukasan ng bagong henerasyon, ang kamumulatan ng mga batang paslit, na habang sa kanilang paglaki sa tingin nila ay ito ang tama at ito ang nais ng Diyos na mangyari sa ating mundo. Tuluyan na ba talagang maisasantabi ang nasasaad sa bibliya? Hindi ako tumututol sa mga LGBT, nirerespeto ko rin kung ano ang kanilang gusto ngunit sana irespeto rin nila kung ano ang salita ng Diyos na ang kasal ay sa pagitan ng babae at lalake lamang.

Nakakalungkot lang isipin na baka mangyari rin dito sa atin ang nararanasan ng ibang tao sa ibang bansa, na dahil lamang sa naniniwala pa rin sila sa salita ng Diyos at nasasaad sa bibliya ay itinuturing na ito ay isang uri ng diskriminasyon sa isang tao dahil sa tumanggi sila sa ganitong gawain. Katulad na lamang sa isang insedente na kinasuhan ang may ari ng isang lugar dahil sa

A gay, most commonly, refers to a male in love or attracted to the same sex. Gay guys are usually more tolerated in the society. The majority of them are so talented, sensitive but organized, strong, and even more exceptional in achievements. They have great sense of humor.

Like lesbians, gays are composed of two types of individuals.

Flamboyant type is often recognized by everyone. Most act womanly, like to wear women clothes, and fondly show girly mannerisms. While, some choose to wear manly attire yet their feminine side obviously remains.

On the other hand, discreet gays are the masculine ones. They are very similar to straight guys. As lipstick lesbians’ male counterparts, most manly discreet are the attractive macho men, even more good-looking than heterosexuals. It is just that they really prefer to be romantically involved with mannish males.

Furthermore, as commented

by David Patton in quora.com regarding why we only recognize flamboyant gays, “Gay men who are not walking stereotypes become invisible because we cannot tell our average non-stereotypical gay man apart from a non-stereotypical straight man unless the gay man tells us he is in fact gay.” This is also the reason why we usually tend to doubt men at times. There are even effeminate heterosexuals.

What the mainstream media let people to realize about gay men are somewhat usually offensive and

dalawang pareho ang kasarian.

Ganito ba ang sinasabi at hinihingi nilang karapatan, na kung saan mawawalan ng karapatan na tumanggi ang isang tao dahil lamang sa sinasabi nila na nilalabag nito ang kanilang karapatang lumigaya? Paano na ang karapatan ng isang taong relihiyoso at may pinaniniwalaan? Maisasantabi na lamang ba at ang laging idadahilan ang diskriminasyon?

May mga nagsasabi na bakit laging ang simbahan at bibliya ang ginagawang dahilan upang ibasura ang same sex marriage? Hiwalay naman daw ang batas ng simbahan sa batas ng gobyerno. Ngunit, kung ating iisipin, saan ba nagsimula ang batas? ‘Di ba, sa batas ng Diyos kung saan nakasaad sa bibliya ang pinagmulan ng mga batas na umiiral dito sa ating mundo.

Kung titingnan sa panahon ngayon hindi malaking isyu kung ikaw ay bakla, tomboy o kung ano pa man ang iyong kagustuhan dahil tanggap na ito sa ating lipunan.

Hindi rin isyu kung ikaw ay may karelasyon na kapareho mo ng kasarian dahil karapatan mo ang umibig at magmahal. Ngunit, sana ay huwag nang umabot sa pagpapakasal dahil sa nilalabag na nito ang salita ng Diyos. Isaalang alang din ang ating kultura dito sa Pilipinas, hindi lahat ng ‘in’ o ginagawa sa ibang bansa ay gagawin din natin dito. Hindi rin masama ang sumabay tayo sa pagbabago ng mundo, ngunit, sana, lagi nating tatandaan ang kultura ng mga Pilipino, ang pagiging konserbatibo at maka-Diyos. Kung sila ay ating nirerespeto sa kung ano ang gusto nila, sana ay ganun rin sila na irespeto rin ang ating kagustuhan at karapatan.

●

We, Filipino youths of today, all need to be slapped in the face…hard!

F

ilipino youths of today are poles apart from the Filipino youths of yesteryears. Gone are the days when youths say “po” and “opo”. Gone are the days when youths practice pagmamano and see elderly as superior or people in authority. Gone are the days when youths are conservative, reserved and less expressive. The values that our grandparents held so much in their time are now taken for granted and are slowly sinking in the mud.

Yes, this statement may sound very dogmatic and may not be true to all, since some of us are still rooted with our traditional Filipino values. But veering away to a larger perspective, given their immense population, majority of our youths today, and even the younger generations, are showing very disappointing traits.

Our National Hero, Dr. Jose Rizal, had so much hopes for the Filipino youths and thus saying, “Ang kabataan ay ang pag-asa ng bayan,” until…

We had authority issues. Most people who’ve got authority issues would put those people in power in pedestal and it will be hard for them to say no to these figures which are the total opposite of what our youth have today – we no longer revere our authority. And this is one of the arrogant attempts by humans to control culture.

We developed a sense of apathy. Lack of care about social issues is one of the problems of our youths today, if not half of our population, very minimal numbers of youths involve themselves in solving collective issues and even as simple as giving their social commentaries.

Government anomalies no longer appall us. Corruption and immorality no longer infuriate us. We have become anesthetized to heinous crimes. We are no longer incensed by the arrogance of the powers-that-be.

We no longer cringe in the face of brazen dishonesty, blatant lying, and lawlessness.

We lack a sense of selfresponsibility. We always need a hero who will deliver us from our self-made wretchedness. We have been so used to thinking that someone else will clean up after our own mess, both figuratively and literally. In addition, our last resort would always be “bahala na”, “ah basta”, “pwede na ‘yan” instead of formulating better options.

We engage with wrong participation. One of problems that the government cannot fully address is the out-of-school youths and their attendant issues like drug-addiction, prostitution, pre-marital sex, and fraternity wars.

We took education for granted.

We were taught that education is a right, not a privilege but these days we don’t seem to enjoy that right. We even come-up with the little concept that we’re ‘too cool for school’. And what

...majority of our youths today, and even the younger generations, are showing very disappointing traits.

exactly there is to be proud of when you smoke within the school’s vicinity especially when you’re in uniform?

And it’s not impressive to think that students who use weeds are way higher than their grades.

We became slaves to technology. With the technological advancements of our generation, it is impossible to see youths that cannot fully manipulate a gadget. But with these technological resources that are being served to us and its userfriendly features counterbalancing our freedom to use it, not everyone knows the consequences it may convey.

Youths nowadays are prone to cyber prostitution, cyber bullying, other forms of cyber-related crimes and ‘private videos’ cannot escape both the narrowest and the widest screens of gadgets permitting cameras and video players. And it is quite shocking to think that the smarter technology becomes, the dumber people get.

We became liberated.

Gone are the ‘Maria Clara’ days when women wear clothes that are appropriate for their age and ones that secure full coverage of flesh; instead, we cling to up-to date fashion, clothes that are smaller in size that are once worn would seem close to invisibility, as if it is always important to show more skin. Gone are the days when it’s six o’clock and youths would prepare for the Angelus prayer. Gone are the days when young women are expected to be at home by six in the evening; instead, they stay up late, hanging out with friends at the club and getting wasted.

With all these been said, I know there’s still a little light of hope that would help restore our faith with humanity. Let us reject these ghastly attitudes and their accompanying evils. Let us be agents of cultural change. Let us revive and preserve our traditional Filipino values. It is only then that we can bring back our country to its old glory.

●

FOR A FREER STUDENT-PRESS

HUNYO-AGOSTO 2015 | TOMO XVI, BLG. I

TINGOG KAN

UNIBERSIDAD OBAL Tikwilon ta an mga salang gibo, Kan manlaen-laen na tawo.

Puonan sa iristoryahan, Pagbasa, saimo nang punan.

K

●

ma-agi hassle na Entrance-Exit kan Gate 1 (Very hassle talaga sya, promise!), may mga guard na bagang naka-bantay na may kapot balá-balá na panduru-dugkol sa bag ta. Dae man ngani tig chi-check tultol. Basta mailaog sana si balá-balá sa bag, may ma-duru-dugkol sana, okay na, pwede na maglaog. Grabe man an agrangay kan iba ta baga na daa kita mall! Bako man po sa pagkontra sa sistemang ini, ta kung tutuuson, magayon siya para sa mas secured na stay kan mga estudyante sa UNC, kaso po, masyado bagang inconsistent asin unfair. Tapos po, ta mayo lamang inspection of bags sa Gate 2? Tano po, sa Gate 1 lang po pwede maglaog ang mararaot na element? Tano po ta may mga aldaw o oras na mayong inspection na nangyayari? Consistency and parity please. Hihihihi.

Next agenda na kita, mga beh! May naka-abot sakong chismis na igwa daang sarong professor na nagpapabakal libro na available lang daa sa luwas sa

Mabuhay!

Sa mga nagdaang buwan, pumutok ang balitang pagtanggal ‘di umano ng asignaturang Filipino sa kolehiyo na umaayon sa K-12 curriculum. Sa gantong paraan, nagiging isang mukha ito ng mas pinanday na malakolonyal na pag-iisip na naipunla sa atin nga mga dayuhang sumakop sa ating bayan. Tila yata nakakalimutan na ng karamihan nating mga kababayan ang sa ati’y unang nag-uraga at unang nagmahal na wika, ang Filipino.

Kaya naman, kasabay ng ating pagdiriwang ng Buwan ng Wikang Filipino, minarapat ng inyong lingkod sampu ng aming mga kasamahan sa ating pahayagan na gamitin ang wikang Filipino bilang dominanteng wika sa isyung ito at sa mga susunod pa.

Isa sa mga pinakapangunahing dahilan ay ang pagpreserba ng ating sariling wika.

Mas malayang nauunawan ito ng karamihan sa ating mga mambabasa, na siya rin namang pangunahing layunin ng ating pahayagan.

Nais naming linawin na hindi tinututulan ng ating payahagan ang patuloy na paggamit ng anumang banyagang wika, dahil batid din natin naman ang dulot nitong tulong sa atin lalo na sa pakikipagtalastasan sa mga dayuhan. Layunin lamang ng ating pahayagan na ipabatid sa ating mga mambabasa, mga kapwa Pilipino, na mas tangkilikin natin ang ating pambansang wika. Nawa’y magsilbi ang ating pahayagan bilang instrumento sa mas pagpapayabong ng ating mahal na pambansang wika.

Pakatatandaan nating hindi kailanman nangahulugan na kabawasan sa ating talino o maging sa ating sarili, bilang kabuuan, ang paggamit ng ating wika. Kumawala tayo sa tanikala ng kaisipang ang paggamit ng ano mang banyagang wika ay mag-aangat sa atin mula sa iba nating mga kapwa. Ani nga ni Gat. Jose Rizal, pantay-pantay lamang na ginawa ng Diyos ang lahat ng mga lenggwahe sa mundo.

Nakakatakot lamang isipin na maaaring balang araw, tayo na ang siyang dayuhan sa ating sariling wika at maging sa sarili nating bayan. Nawa’y kaisa namin kayo sa patuloy na pagtangkilik ng ating wika.

Mabuhay ang wikang Filipino!

Mabuhay ang mga Pilipino!

Mga pinagpipitagang mambabasa,

MUL A SA

Liham Patnugot

umusta na mga, dear! Yaon na naman an saindong lingkod para ihatod an mga barebareta, tuldukan an mga chika-chika, tawán linaw an mga usip-usip, guni-guni asin i-share saindo an mga tiritingog-tingog na nahagop kan sakong radar.

O bueno, handa na kamo? Puonan ta na!

Sa sakong paglibot-libot, may mga reklamo tulos akong nadangog hali sa mga student kan satong unibersidad tungkol sa saindang first weeks of stay.

Igwa daang mga titser na ‘pag nagtukdo, award! Igotigot, intero daa pating ginagara-ganut! Deserve kan mga arog ka’an na maestro/maestra an satong slow claps. Igwa man daa na demanding tulos! Nagpalista na nin mga requirement para sa subject nya. Kulang nalang daa pati si grocery ipa-require na. Ay hala madam, ser! Taga bawas-bawas man po kuta nin gastusan. Igwa man daang titser na abaanang terror, pero dae naman an uso. And last but not the least, an mga titser daang may favoritism. Ipapamati nya pati daa saimo kun bet ka nya o dae. Gravity! Wiz ko kinakaraya, auntie!

Sunod na agendum ta an mga rason kun tano pinili kan mga estudyante na magklase sa UNC. Iyo ta an rason daa iyo an sinasabing ‘Innovation’. Kundi, aram nindo an ‘Innovation?’. Sabi kan iba, “Bakong ito yang sa commercial?”, “ito po yang jingle kan UNC”, “ito po yang key. Innovation is the key!”, “ano po yan? Nakakakan yan?”, ”garo po iyan air-con sa E-library… mayo!”. My dear fellow students, an innovation na sinasabi, iyo an…ano…ning…well, aramon nlang nindo. Hihihihi.

Katakod ka’an an pinaka-nagbabaragting sa talinga asin never-ending na issue, iyo an sa E-Library. Hain daa an mga air-con?! Haloy na baga ining pighaharanap na mga air-con na ini. Maray pang magpakalat na kita nin mga karatula nin ‘Missing’.

Oraaayt! Maray pa an mga air-con, hinahanap-hanap.

Ika, may naghahanap-hanap man lamang saimo?

Awwwwww. Tibaad iba man ang meaning ninda kan innovation. Baka iyo na itong mga electric fan na tinakod ang innovation para sainda. Wiz ko bet! Pero hapot ko lang, kun sakaling makágan nin air-con an reading area kan library, malangkaw daw an bilang kan mga passer sa board exams? Makaka-flat one man daw kita sa nagkapira tang subjects? Maso-solve na an issue nindo sa innovation? Ugma na kamo ka’an?

Tibaad kayan magdakol an tambay lugod sa library, dae man nagbabarasa, wi-fi ki wi-fi asin fb ki fb sana!

Well… Lablab na lang sana.

Ngunyan, nag-arabot na naman kita sa pierestahan! Nag-selebrar baga an buong UNC komyunitey nin feast of Our Mother of Perpetual Help. Magayon baga si flow asin makolor daa si okasyon. Ano, nag-attend ka lamang ki misa? Nag-

3 inches si Lolo Brown, tibaad mahulog. Kundi, ano daw an pahiwatig kaini? Hmmm esep-esep…

Ay hala! Ay hala! Aram ko na an simbag! Ay hala! Naghinghing kaya sako si Lolo brown. Bako na daa kaya sinda an mamumuno muna sa UNC, may partnership na daa kita sa Ayala. Hay salamat ta natuldukan naman sa wakas an mga guni-guni asin mga bare-bareta tungkol dyan. O ngunyan, ano man reaksyon nindo manungod sa partnership na ini? An iba, pabor igdi ta kun sa tabang kan Ayala mahihiling an sinasabing ‘innovation’ asin kun mapaparahay an quality kan satong eskwelahan, ay go lang! Para sa ekonomiya ng Pilipinas! 360! An iba man, kontra digdi ta…ano daa kaya… ning… basta habo ninda!

Bueno, mga tugang, halat-halaton ta na lang sana ang mga ‘pagbabago’ na dadarahon ninda.

Katakod kaini, ay bongga! Pak! 360! Kadakol tulos repair an ginibo para sa ikararahay asin ikagagayon kan sistema sa UNC! Narisa man garo nindo na inaayos na an tungod kan chapel, asin ang mga maintenance personnel ta, dae na daang gayo napapagal, an mga head kan security may bago nang get-up. And speaking of the security, kun kamo

Juvin M. Durante Punong Patnugot

Ika magbasa digdi, tibaad magngisi.

Mga patama labí, Tibaad saro ka na digdi.

iba ka lamang sa prosisyon? Tibaad yaon ka lang nagpwesto asin dae nagrayo sa base! Dawa papáno, mas maray na an kesa nag-iba ka sa prosisyon ta an saindong lingkod na all-of-a-‘sadden’ sa mga nahiling ko. Juice colored! Abaanang riribok kan mga balanak!

Dae baga magparangadye asin maghurop-hurop ay ta puro pabebe an giniribo kan iba! Nag-iriba man kuta sa prosisyon pero para masabi lang na nag-iba! Dae man udok sa boot! May nagkakaranta man, kundi an lyrics “Its more fun, here in UNC!” Sabi kan sarong tingog na nadangog ko, “Maray nalang nag-UNC ako! Puruprusisyon lang, hayahay na!” Arog na kita ka’an ngunyan, mga aki? Mayo na si sincerity kan si prosisyon? Ano, walang makakapigil sainyo? Puro nalang Pak! Pak! Pak! Modeling?! 360?! Nakaka-allof-a-‘sadden’ lang talga.

Pero, dawa pa man may mga negative na gawigawi kita, igwa pa man giraray kitang ikaka-proud!

Iyo an produkto kan EA department na kadakol daang gwapo. Oraaayt! Nagkaigwa baga kita nin Torch Parade para ki Arch. Jo Jerico Manalang na 8th placer sa exam! Nakaka-proud baga, ano po? Pak! Para sa ekonomiya ng Pilipinas! Pangarugan niato an mga arog ka’an, nagsusunog ng kilay bako itong puro kita pabebe, sigeng doro-drawing nin kiray. Oraaayt!

Saro pa sa tig-selebrar kan UNC iyo an Founder’s Day Celebration. Nagkaigwa baga nin mga little lecture tungkol sa buhay ni Lolo Brown asin an pinúnan kan satong pamantasan. Sunod dyan, nagkaigwa nin manlaen-laen na pakulo an kada department, kun anu-ano nalang baga. Sa mga narecord sa sakong radar, sabi kan iba, maugmahon daang maray an Founder’s Day ta mayo daang arog kaán sa school ninda. Kundi sabi man kan mga gurangan na sa UNC, medyo boring daa si celebration ngunyan compared kan past years. Arog talaga kayan, dae maiiwasan na i-compare sagkod mag-expect. But, nonetheless (Taray! May pa-nonetheless-nonetheless na ko ngunyan.

Para sa ekonomiya ng Pilipinas! Pak!), na-carry out si event dawa papano nagurugma man an mga student. Kun ika na nagbabasa sa pahinang ini, kasali sa nag-facilitate o nag-participate sa dawa anong activity, ay clap-clap!

Next sa agenda ta, iyo an makulugon sa boot na issue asin nakakapa-cry-cry. Ano ining nababaretaan ko na may matiritinding checkpoint daa sa Gate 1? Nagsisita na daa ngunyan sa mga estudyante na iba an kolor kan pantalon? Ay?! Anong pagmamaganda ‘yan? Nabiktima naman kamo, mga beh, nin arog kaining pansisita? Dae na daa pwedeng makalaog ‘pag kupas na an polo o blouse asin dae tama an pagka-gray kan pants. Mayo man palan pambakal bágong uniform! Tano po, ‘pag nagbakal kaming bagong uniform asin ma-bull’s eye an gusto nindong kolor, tatawan nindo kaming grade? Marahay daw an pag-adal mi? Makaka-graduate na kami ka’an? Naiintindihan mi na bawal makalaog an iba mang tela kan pants (kun garo maong), naiintindihan mi na dae makakalaog ‘pag iba an pantaas, naiintindihan mi na bawal maglaog ‘pag mayong I.D. na nagkakalay-kalay sa liog mi. Pero an iba lang ang shade kan pants?! Ay nagsusurubahan man kita digdi.

Ay, hala! Ay, hala! Garo kaipuhan ining isumbong ki Lolo Brown! Konsiderasyon man po kuta sa mga tios tang estudyate. Ano daw? Lablab!

Halat kamo, mga beh! Na-sight na nindo si Lolo Brown kan mga nakaaging semana? Ay hala kamo! Nagbabá baga si Lolo Brown. An sabi kan iba, naghuru-handig muna daa si lolo brown ta 60+ years na syang nakatindog, mapagal man baga talaga. An sabi man kan iba, inaayos ta naghiro kaya daa nin mga

kan campus! Akala nindo sa National Bookstore mababakal or sa kun sain pa man na publishing house, no? Ay wiz! mababakal daa ini sa sarong salon! Yes, salon! As in beauty parlor! Kaloka daa ta habang may nag-iiristreytan asin nagkukurulutan sa salon, oras mo naman para magbakal libro! Masubahon man! Maray pang magpa-parlor games!

May saro man daang titser na nagpapabakal activity booklet na mas mahal na daa an presyo kesa kan last year. An sabi daa, ining booklet, garo sana tig-encode sa MS Word tapos pina-print tapos tigpasoft bound. An makuru-kunsumisyon pa daa kun minsan ta dakulong typographical errors sa ibang mga problem. Mamano-mano pa daang hira kan si problem para ma-solve. Ay Pak! Hindi ito para sa ekonomiya ng Pilipinas! Maray pang tukduan ta ni kung pano mag-proofread. Hihihihihihi.

Ini an matiritindi! May saro daang prof na may alanganin na kondisyon. Ini daa kayang titser na ini, namumroblema sa mga estudyante nyang patida-drop na ta sige garong ar-absent. Ngunyan, an gusto kaining sarong titser, para dae ka nya i-drop, magbakal daang halas. Iyo mga beh, halas! (Python garo an gusto kaining titser.) Idi-display daa sa laboratory, tapos kamo pa daa (si mga ida-drop) bahala magataman. Iyo na an po an innovation?! Wiz ko bet!

Last na, mga beh! May sarong thundercat na prof na siging supsop kan saiyang sigarilyo. Ok man lang kuta ang gawing iyan. Pero, wiz ta sa public spaces pa talagang gayo naninigarilyo an titser na ini. Garo mayo pong nakakahiling na mga eschudent, especially high school students, adi? Halos everyday pati ‘yan, mga beh! Buga kun buga! Grabe man talaga ang pagiging role model kaini para sa satong mga estudyante. Wiz ko bet!

Bueno, mga beh, nag-abot nanaman kita sa pamamaaram. Si jowa mo ngani, binayaan ka, ako pa kaya? At least, nagpapaaram ako. Anyhow, sana may nanudan kamo sa satong iriistoryahan asin nahulaan an mga blind item ishu. Salamat sa pagbasa! Dios mabalos!

Para sa mas malayang pahayagan,

Sa sarong unibersidad obal, Mga tingog napapagal.

Napapagal magpasabot Nin maniribang mga kulog buot.

13

OPINYON

The DEMOCRAT ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG MGA MAG-AARAL NG UNIVERSITY OF NUEVA CACERES

14

LATHALAIN FOR A FREER STUDENT-PRESS

The DEMOCRAT

ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG MGA MAG-AARAL NG UNIVERSITY OF NUEVA CACERES HUNYO-AGOSTO 2015 | TOMO XVI, BLG. I

To bring down electricity rates and to improve the delivery of power supply to end-users by encouraging greater competition and efficiency in the electricity industry, former President Gloria Macapagal-Arroyo signed the Republic Act 9136, or the Electric Power Industry Reform Act (EPIRA) of 2001 on June 8, 2001.

EPIRA: A Conflict to be Resolved

By CHARLENE KRIS A. BORBE

T

he said enactment was the culmination of more than seven (7) years of public hearings and floor deliberations on various versions of the said measure in Congress. The essence of these reforms is giving stakeholders a ‘CHOICE’.

Consumer Empowerment. This will allow the consumers to choose their source of electricity from among a host of generators and suppliers of electricity.

Higher Efficiency. With a promise of lower rates, consumers will be assured of adequate and reliable power supply.

Open Access. There will be open access to transmission and distribution network/ facilities so that the benefits of competition in the generation/supply sector could really trickle down to the consumers.

Industry Accountability. There will be higher levels of environmental, health and safety standards. Appropriate fines and penalties will be applied to non-complying companies.

Competition in Generation and Supply. There will be competition among generating companies where prices will be market-driven and competitive.

Availability of long-term contracts and a spot market where the trading of electricity between buyers and sellers will be undertaken.

Electricity Tariff Unbundling.

Itemization and the segregation of various components of electricity tariffs will be included to make the rates more transparent. With rates unbundled, customers will be able to know how much they would be paying for generation, transmission, distribution and other benefits or charges.

These reforms are aimed at making sure our country will have reliable and competitively priced electricity. This would like to put an end to monopolies that rear inefficiency, support the entry of many more industry players, and generate competition that will benefit consumers in terms of services and better rates.

This idea was patterned to other countries having a restructured and competitive power sector that was able to provide consumers with lower power rates. Looking around us, we can see local industries that have been de-monopolized and deregulated like telecommunications and inter-island shipping.

The sale or privatization of NPC’s (National Power Corporation) generating

power plants to several companies will activate competition, on the generation side. Also, its privatization will allow government to shift the burden of ensuring continuous financing for the construction, operation and maintenance of hugely capital-intensive power generating plants to the private sector.

Reforms that will be Instituted in the Power Industry There are two major reforms encapsulated in RA 9136. First, the restructuring of electricity supply energy which calls for the separation of the different components of the power sector such as, transmission, generation, distribution and supply. Second is the privatization of NPC which involves the sale of the state-owned power firm’s transmission and generation assets to private investors. These two reforms are aimed at encouraging greater competition and attracting more private-sector investments in the power industry. A more competitive power industry will result in lower power rates and a more efficient delivery of electricity supply to consumers.

Customers’ Assurance The power industry will not be fully deregulated; distribution and transition will be continuously regulated by the Energy Regulatory Commission (ERC). Under EPIRA or RA 9136, the government will produce an independent regulatory body called the Energy Regulatory Commission (ERC) to serve as replacement for the Energy Regulatory Board. The President of the Philippines will then appoint a Chairman and four Commissioners as the body of the commission. The ERC will be assigned to promote competition in the power sector, support market development and ensure choice of the customers. The ERC will have stronger and broader powers that would not only correct but also to prevent and to penalize anti-competitive doings. RA9136 offers limit on the volumes of electricity that a distribution utility can purchase from a power generation company. The law also provides that “no company or related group can own, operate or control more than 30% of the installed capacity of a grid and/or 25% of the national installed generating capacity”.

RA 9136’s Provision A 30 centavo per kilowatt-hour has been mandated to NPC for residential consumers. It is said to be effective immediately upon the effectively of the said law. For marginalized and lowincome electricity consumers, EPIRA assures a “life line” rate. Consumers like such are given an assurance that they will not have to compete with higher power rates even when the cross-subsidies on electricity tariffs are removed. Lastly, EPIRA mandates NPC to proceed with its missionary functions of giving electricity to far-flung areas even after its privatization.

Privatization of NPC NPC’s transmission and generation facilities, real estate facilities and other disposable assets as well as its power supply contract with Independent Power Producers (IPPs), shall be privatized.

The Power Sector Asset and Liabilities Management (PSALM) Corporation will determine the exact mode and manner by which these assets will be sold. PSALM Corporation will also be assigned to manage the sale, disposition and privatization of NPC. The objective is to liquidate the financial obligations and stranded contract costs of NPC in an optimal manner. A set of criteria in the grouping of NPC assets will be considered. In addition, all assets of NPC shall be sold in a open and transparent manner through public bidding.

EPIRA’s Achievement (1) NPC has been privatized, both the selling of power plants and transmission grid. (2) Wholesale Electricity Spot Market (WESM) has been established that would serve as the Philippine spot market for the trading of electricity as a commodity.

What’s wrong with EPIRA? Energy Secretary Carlos Jericho Petilla said that with the current situation, there may be a need to revisit the EPIRAespecially the rising power prices.

One possible amendment is to allow the government again to enter into power generation, even just for energy security assets. Petilla said the ideal situation is for the government to be able to operate a plant on standby if and when necessary.

If new plants come in, the government plant may stop operating. However, the EPIRA prevents the government from having its own plant. He wishes to change the law to allow an energy security asset such as a government-run plant. At present, the Department of Energy is forming teams to study possible amendments to EPIRA. Another amendment is to have a stronger ERC. Bayan Muna party list filed a petition against the record December 2013 generation rate increase of the Manila Electric Co. (Meralco), questioning the regulatory capability of the ERC. In connection with this, THE STAR columnist Boo Chanco, who had worked with the Ministry of Energy from 70’s to 80’s, had pointed out, the ERC should be able to determine if Meralco exerted an effort to keep the generation cost as low as possible. But the ERC insisted that they did not make and slip up in their regulatory function, declaring that Automatic Generation Rate Adjustment (AGRA) is allowed and established under EPIRA.

Simbulan of Nabua; Mayor Mel Gaite of Baao; CASURECO III General Manager Jocelyn Orcine; and Board of Directors President Gilbert Villar.

Problems and Solutions According to former Iriga City Mayor Madeleine Alfelor-Gazmen, among the problems of the cooperative is an P80M debt to SMEC which was supposed to be settled on March 24. But with the turn of unlikely events, the electric cooperative wasn’t able to compensate the said amount, thus facing the possibility of disconnection. However, SMEC opted to defer the disconnection in favor of a discernment period, which ended on March 28. Casureco III will have to present its decision on or before the said date. Casureco III’s debt of P80M will soar to P150M by March 28 as a consequence to its postponement.

Pushed to its limits, the group resolved in choosing between two options; (1) An Investment Management Contract (IMC), where SMEC will be allowed to handle the management but the assets will remain with the cooperative and (2) concession, where the cooperative will be surrendered completely to a private corporation.

During the meeting, SMEC favors the second option as it has the financial capacity to solve CASURECO III’s problems, and because the cooperative has the aforementioned debt to it.

According to an article, the group considered eight options during the Stakeholders Consultative Meeting.

This includes joint venture, management contract, operation and maintenance contract, special equipment and material lease agreement, merger, and consolidation.

Apart from the debt, CASURECO III is plagued by the problems of receivables and systems loss.

No objection to the idea of concession was registered from the Board of Directors and the local leaders during the meeting. Mayor Rey Lacoste, who earlier proposed his own plans for his town of Buhi, approved to the decision of the group. Lacoste, suggested that the local government unit (LGU) could find a temporary way to guarantee that the suppliers will be paid. Solomon Ngo, a businessman, previously suggested also a government takeover of the cooperative.

Meanwhile, University of Saint Anthony (USANT) President, Atty.

Santiago Ortega, voiced out his interest to enter in the power market to provide competition to the cooperative.

After the local leaders and the Board of Directors arrived at a consensus, the next step would be to collect 3,500 signatures from member-consumers. These signatures would declare that CASURECO III is choosing the option of concession.

Signatures will come from the five towns and one city serviced by CASURECO III. It has been said that the minimum number of signatures needed to support the privatization is 3,500. The signatures were collected in the afternoon of March 28, when an Annual General Membership Assembly is scheduled at the Iriga City Coliseum. All mayors who favored the decision were in unison to convince their constituents to sign the declaration that they accede to the privatization.

The power industry will not be fully deregulated; distribution and transition will be continuously regulated by the Energy Regulatory Commission (ERC). Under EPIRA or RA 9136, the government will produce and independent regulatory body called the Energy Regulatory Commission (ERC) to serve as replacement for the Energy Regulatory Board.

Local Situation Veering away to our local situation, 2013, Camarines Sur Electric Cooperative (CASURECO III) asked for an excuse and understanding to their almost 70,000 member consumers. This is because the fifth district of Camarines Sur finally experienced a total blackout after San Miguel Energy Corporation (SMEC), its provider, cut off their energy supply.

According to an interview from a local radio station with Engr. Fernando Turiano, he said that they received a disconnection letter from their supplier last March 26, 2013 due to their P87M debt.

However, they were able to talk to SMEC in giving them a chance to pay their debt for at least P7.4M beforehand.

However, with the cooperative’s failure to comply with their agreement, SMEC immediately cut off their supply.

SMEC came up with a condition with CASURECO III that if they still want to have an energy supply, they have to pay P39M. As of 2015, CASURECO III continues to lavish in debt, local stakeholders and leaders are watching concession as its solution. On March 24, 2015, Salvio Fortuno, Camarines Sur 5th District Representative called for an emergency meeting at Macagang Resort in Nabua town to discuss the major problems hunting the cooperative.

In attendance were former Iriga City Mayor Madelaine Alfelor-Gazmen, who represented her brother Mayor Ronald Felix Alfelor; Mayor Ernesto Bagasbas of Balatan; Donna Jardinel, who represented Mayor Rolando Canet of Bula; Mayor Jeanette Bernaldez of Bato; Mayor Delia

Next Scenario As of March 25, 2015, SMEC takeTurn to Page 15

The DEMOCRAT ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG MGA MAG-AARAL NG UNIVERSITY OF NUEVA CACERES HUNYO-AGOSTO 2015 | TOMO XVI, BLG. I

15

LATHALAIN/OPINYON FOR A FREER STUDENT-PRESS

Mga Serye ng Lipunan Samu’t saring programa ang ipinalalabas sa telebisyon sa panahon ngayon. Marahil ay marami sa atin ang nalilibang sa ilan sa mga ito, subalit, kung susuriin, kapaki-pakinabang at may aral pa ba tayong napupulot mula sa mga palabas ngayon?

Ni CRISTIA SHIENA S. AMPARO at MARYVIL O. REBANCOS

K

ung ihahahalintulad sa mga kinagisnang programa natin noon, ano nga ba ang mga pinagbago at may katuturan ba itong dulot? Suriin natin ito at mas bigyang pansin.

Magmula sa mga de-pihit hanggang sa maging flat screen na ang telebisyon, alinsunod sa pagbabago sa teknolohiya ay ang pagbabago ng mga programa. Dati rati’y ‘Home along Da Riles’ ang umiiring panoorin kung saan komedya ang binibigyang pansin subalit minumulat rin ang kamalayan natin sa mga panlipunang usapin kagaya ng korapsyon at kalapastanganan ng mga politiko sa mga maliliit na tao sa ating lipunan. Binigyang pansin din sa mga pang-akademikong palabas kagaya ng ‘Sineskwela’ at ‘Math-tinik’ ang kahalagahan ng edukasyon sa mas madali at malinaw na pamamaraan ng pagpapahayag ng mga konsepto.

Marahil ilan din sa atin ang kinagisnan ang programang ‘Wansapanataym’ nang tayo’y mga bata pa lamang. Tinukoy dito ang kagandahang asal sa pamamagitan ng pagpapakita nito sa larangan ng naiibang dimensyon at sa mga bagay na nagmumula sa masining na

imahinasyon ng tao.

Ilan lamang ito sa mga napapanood natin noong tayo’y mga bata pa lamang, samantalang ang mga nakatatanda ay telenobela naman ang naging hilig panoorin. Ilan sa mga ito ay ang mga teleserye na hanggang sa kasalukuyan ay napapanood pa. Pamilyar ba kayo kina Yna at Angelo na ginampanan pa nina Kristine Hermosa at Jerico Rosales?

Hindi ba’t napanood na ‘yan noon?

Napagtanto niyo ba kahit minsan kung ano ang halaga ng pagpapalabas muli ng mga dramang ito sa kasalukuyan?

Alam kong kilala n’yo rin sina Marimar at Rosalinda na syang tunay na nagpakita ng ganda at hinhin ng isang dalaga–ang pagiging inosente nito sa lipunan at ang pagkamulat sa reyalidad ng buhay gamit ang pag-ibig bilang susi. Ilan lamang ito sa mga programang tumatak sa ating mga kaisipan. Ilan ay nagmulat sa atin sa mga katotohanang nagaganap sa ating lipunan at ang ilan ay nagpakita sa atin ng pag-asa o maging sa konsepto ng kaligayahan at pag-ibig.

Matapos ang ilan sa mga ito, sulyapan naman natin ang mga bagay na kasabay ng pagbabagong-bihis ng mga pantelebisyong palabas ay ang pagbabago rin ng mga konteksto nito.

Paano na nga ba naapektuhan ng teknolohiya ang kalidad at nilalaman ng mga palabas na bukas sa mga mata ng madla, bata man o matanda?

Maaring hindi man kilala ng isang bata ang lahat ng kanyang kaklaseng araw-araw niyang nakikita pero tiyak na kilala niya ang mga batang sila Nathaniel, Flor at Liza, si Annaliza at kung sino pang kalaro niya sa kanyang malikot na isip habang siya’y nanonood ng mga seryeng ito. Hindi ba masyado na yata silang nalalantad sa mga komplikadong sitwasyong kinasasadlakan ng mga batang karakter na nasambit na tila ba nagiging malayo na ang tingin ng kabataan sa reyalidad na

EPIRA: A Conflict...

From Page 14

over of ailing cooperative CASURECO III, after no other options left for the coop to secure itself from bankruptcy.

Camarines Sur 3rd District Congressman, Sal Furtuno met with affected mayors and stakeholders hoping to arrive at a “winwin” situation to save the district from power cut-off.

Reports say consumer-members have no other options but to accept the coop privatization with SMEC “grabbing the profit bag” after experiencing take-over of ALECO power coop in Albay.

On April 2015, SMEC has been publicly accused of threatening Albay consumers that their electricity supply be cut-off if they continue protesting.

With the same scenario, National Grid Corporation (NGCP) cut off their supply for Casureco III. With this action, it left some 78,000 consumers of Iriga City and Rinconada area without power supply.

In an article, Vince Casilihan, a consumer watch activist says,” the private corporation has no right to forcefully disconnect the consumers last March 30, 2014. They should not be penalized for the failures of the CASURECO III board of directors as well as the National Electrification Administration (NEA).”

“It is not acceptable to deny them their rights for sufficient electricity.

Under the Magna Carta for Electricity Consumers, it is the duty of the national

sila’y mga musmos pa lamang na hindi pa dapat inaalala ang ganitong mga bagay. Bakit kaya hindi na lamang ibalik ang mga pambatang palabas noon na kung saan hindi iyakan, sampalan at gulo ang imaheng gumagalaw sa kanilang isipan bagkus ay mga makabagong kaalaman na maari nilang magamit sa paaralan?

Pamilyar ba kayo sa mga kwento sa wattpad na ginagawang serye ng isang lokal na istasyon? Hindi ba tila masyado ng nilulunod ang kabataan ngayon sa pantasya at kathang-isip ng mga gumawa ng kwentong ito? Humihiwalay na ang mga isip ng manonood sa reyalidad at naisasabuhay na nila ang mga pangyayari sa kwentong kanilang napapanood. Masyado nang nagiging ‘di makatotohanan ang pagtingin ng mga tao sa buhay, sa pagkakaibigan at maging sa pag-ibig. Lubos nang nakaiimpluwensya ang mga palabas na ito lalo na sa kabataan na minsa’y nagiging sanhi ng mga maling desisyong kanilang nagagawa sa labis na paggaya sa mga malapantasyang pangyayari sa mga nasabing kwento.

Isa rin sa mga makabagong trend sa telebisyon ngayon ay ang paggawa ng mga “re-make” ng mga lumang palabas o teleserye na ipinakikilala sa mga anak ng makabagong henerasyon sa pamamagitan ng pagsasabuhay ulit ng mga karakter at eksena. Halimbawa nito ay ang mga palabas gaya ng “Passion De Amor”, “Pangako Sa’yo”, at iba pang lumang teleserye. Ngunit para saan ba ang mga “re-make” na ito? Ganoon ba kahalaga ang aral at mga tagpo sa istoryang ito upang ikwento pa sa kabataan ngayon?

O ‘di kaya’y para lamang bigyan ng “break” ang mga bagong usbong na artista kagaya ng mga gumaganap sa mga nasambit na halimbawa? Bakit kaya hindi nalang sila gamiting karakter sa pagbuo ng mga bagong palabas na mas makapagpapakita ng kasalukuyang sitwasyon ng bansa maaring sa larangan ng politika, relihiyon at iba pang napapanahong isyu na dapat malaman ng mga manonood.

Sa kabilang banda, mayroon pa rin namang mga makabagong palabas sa telebisyon na nagbibigay-aral at kaalaman sa mga manood kagaya ng mga balita, dokyumentaryo, at mga “educational shows” tulad ng “Matanglawin”, “Aha” at “I believe” na kapupulutan ng mga makabuluhang kaalaman sa larangan ng siyensya at kasaysayan. Maging ang mga teleseryeng pandrama ay kapupulutan rin ng mga aral sapagkat ang ilang mga tagpo ay nangyayari rin sa buhay ng mga manonood. Mga suliraning pampamilya, pag-ibig, paniniwala at iba pa na maaring makapagbigay ng positibong impluwensya sa pananaw ng mga manonood.

●

government to protect the rights and interest of its people rather than leave them captive and helpless in an industry ruled by corporations through privatization,” Casilihan said.

According to Casilihan, NEA instead takes over electric cooperatives with the intent of turning them over to private corporations for their own profit and deprivation of democratic rights.

With that unfavorable government service, it might experience what the Albay Electric Cooperative Inc. (ALECO) complains on terminated employees when SMEC took over the electric cooperative in 2014.

●

Information Sources: Department of Energy official website Inquirer.net BicolToday.com Casureco 3 official Facebook Account

Collated by BABY SUZETTE V. GUEVARRA

Sa pagbungad ng panibagong taong pampaaralan, sarisaring isyu ang sumambulat sa atin, at dalawa na roon ay ang pagtaas ng ‘Miscellaneous Fees’ at ang ‘mas pinahigpit’ na pamamalakad ng mga security officer. Alamin ang saloobin ng ilang mga UNCeano sa mga naturang isyu!

Ano ang iyong opinyon tungkol sa pagtaas ng Miscellaneous Fees?

“Hindi ako sang-ayon, sapagkat madadagdagan na naman ang aming bayarin bawat semestre. At parang hindi namin nararamdaman ang silbi ng mga ito. Kung mapapag-igi nila ang magandang serbisyo sa mga estudyante katulad na lang namin na nasa Engineering Department, siguro, ok lang at marapat na dumagdag ang miscellanoues fee.”

- Anonymous, 2nd yr. EA “Ito po ay ayos lang basta magkaroon ng malawakang improvement sa pamantasan.”

- Mark, CS

“Hindi makatarungan, hindi naman namin makita kung saan napupunta ang miscellaneous fee.”

- Anonymous, 2nd yr. EA

“Mahihirapan ang mga estudyante na mabayaran kaagad [ang miscellaneous fees].

Para sa akin, sana, bumaba nang kahit konti [ang miscellaneous fees] nang sa gayon ay tulong na rin sa mga magulang, estudyante at sa mga working student.

- MJA, 1st yr. CED “HUSTISYA! Ang paglangkaw kang babayaran, yaon. Ang outcomes, mayo man!”

- Anonymous, 2nd yr. EA

“‘Yong pagtaas ng Miscellaneous Fees ng UNC, parang Pabebe Girls-hindi mapigilan.”

- Vince O. Dela Peña, 2nd yr. EA

“[It] proves that UNC is only for rich people.”

- Anonymous, 3rd yr. CS

“Ayos lang, as long as maganda ang service sa mga estudyante in return sa mataas na misc. fee.”

- Anonymous, 2nd yr. EA

“Ayos lang, pero, sana, mayroong improvement or nakikita ang epekto ng dagdag ng miscellaneous fee katulad ng pagimprove ng internet connection natin dito.”

- Anonymous, 4th yr. CBA

“Siguraduhing maging maganda at kaaya-aya ang mga facility.”

- Anonymous, 3rd yr. CED

“Grabe, wala ngang nagaganap na pagbabago sa UNC, nagkaroon pa sila ng loob para magtaas ng Miscellaneous Fee!!!”

- Anonymous, 2nd yr. EA

“Panibagong yugto na naman sa aking buhay.

Panibagong pasakit sa mga estudyante katulad ko.”

- Crash Override, EA

“Ok lang, kasi mayaman ako eh.”

- Anonymous, 2nd yr. EA

“‘Di ako sang-ayon dahil maraming maapektuhang mga estudyante, lalo na ‘yong mga independent at nagtatrabaho.”

- AC Peralta

“Dagdag na naman ito sa mga problema ng estudyante.”

- Mr. WEH

“Dismayado, [dahil] hindi man tumaas ang tuition fee, bumawi naman sa miscellaneous fee.”

- Magandang Nilalang, 3rd yr CED

“Bilang CS student, hindi ito makabubuti sa mga estudyante. ‘Di rin naman tataas ang sahod ng mga teaching at non-teaching [personnel].”

- Anonymous, CS

Ano ang iyong saloobin tungkol sa ‘mas mahigpit’ na pamamalakad ng mga security officer ngayon?

“Medyo hassle siya sa part kan estudyanteng nagmamadali or late na, however, kung hihilingon ta in a positive note, it feels much safer and secure[d] kung arog kani [an] sistema sa UNC. Natuod na ang UNC Community ta na dae strikto ang security ta, and look what is happening-high School students tend to have [running] marathon sa 1st gate [every lunch break] in which dae man kaipuhan mag-arog kaiyan sinda. Next, [an] students na mayong ID or improper ang uniform, nakikipag-iwal sa mga guards.

In behalf of the students, please look into this na maray na pagbabago. Kaipuhan lang adjustments. Natuod kita sa old, old ways.

Let’s change for the better. To the [school] admin and the security [officers], I know po na nasa transition period [pa] kita, pero let’s make po UNC a safer environment and ma-employ ta ang discipline sa mga students, employees and visitors about this.”

- Renan Joseph Ortua, Jr., 4th yr. AS

“Hoy, hindi MALL ‘yan! It is an educational institution!”

- Eduardo H. Sison, former VPA

“Okay man, kaso dapat maging consistent man po kuta ang pag-check nin bags” - Anonymous, CED

“Maurag kuta na, kaso dae man consistent [an inspeksyon kan mga bag]. Na-inspeksyon lang ang bag ko kang Saturday lang, pero kang Monday ‘til Wednesday, dae na. Garo baga natubod sana sa inot na sugo. Tapos, pili man lang ang tig-iinspeksyon. Stick lang pati ang gamit, dae man yan maka-detect kun may maraot na elemento sa bag. Haha. Bagsak pa ang security sako. Tamang push pa po, naninibago lng garo sa mga changes sa school.

Hehe.”

- Kevin Doblon, 4th yr. CED

“Sobrang strikto sa mga sasakyang walang sticker eh kaka-implement palang nila gusto nila sunod agad dapat bigyan nilang allowance ang mga sasakyan.”

- Jay Baduria, 3rd yr. CBA

“Mahalon man na maray ang sticker sa mga awto. P100 na gayo para sa sadit-sadit na sticker?! Grabe man pong pang-aabuso sa mga estudyante ‘yan. Dai ngani po gayod ‘yan ma-baynte pesos ‘pag nagpa-print sa luwas.

Haist!”

- Anonymous, CED

16

LATHALAIN/PITAK FOR A FREER STUDENT-PRESS

Tinimbang ngunit...

Pride’s Rainbow

From Page 9

From Page 12

terms, everything else is getting worse. Even in families, it is practiced. Affirmed in Tim Cook’s web page article, all parents want their children to be “normal” who can marry someone of the opposite sex and procreate.

But, most of the time, when they find out that their child is gay, it starts a war; corporal punishments seem unlawful already; the child gets kicked out; or whatnot.

It should not be that way. Just reflect on this: “… mas lalaki pa sa lalaki ang bakla.”

“Girls who are boys Who like boys to be girls Who do boys like they’re girls Who do girls like they’re boys Always should be someone you really love…”

- “Girls and Boys” by Blur Let me clarify this thing: a bisexual doesn’t mean having two sex organs! Rather, a bisexual is someone who is emotionally and sexually attracted to both sexes. To tell you the truth, it is not really that confusing being in this community. Perceptions just vary. As a bisexual, I can tell that there are a lot of things you need to know about us first before you comment on and question our existence.

In reality, there are more bisexuals than gays and lesbians. In a 2011 study in The Journal of Sexual Medicine, they found that “3.1% of respondents in a national survey said they were bi and only 2.5% lesbian or gay.“ Many of us avoid coming out for we do not want to deal with people’s misunderstandings that we are uncertain, incapable of monogamy, or just in a phase when everything is all about curiosity. This is a fault on our part because it simply contributes to bi-invisibility or the denial by the people that we exist. Add to that the cultural tendency to refuse us even when we proclaim our identities as such or bi-erasure. Sometimes, there is pressure to lie being bi. For, it is just easier to let people assume that when we are with opposite sex partners, we are straight; and when we are with same sex partners, we are gay; when in fact, we can never be straight nor mere gay!

Unfortunately, in LGBT, bisexuals are reluctantly accepted. Gay people recognize bisexuals to just represent the ability to hide heterosexual privilege to find practical and typical normal lives. This leads us to just seek relief from the “queer” community that composes genderqueers or “persons who do not subscribe to conventional gender distinctions but identify with neither, both, or a combination of male and female genders,” making us look like potential traitors and heartbreakers to some. Even heterosexuals keep on questioning us for we tend to blur the line all the time.

Yes, we are the most unpredictable, but

The DEMOCRAT

ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG MGA MAG-AARAL NG UNIVERSITY OF NUEVA CACERES HUNYO-AGOSTO 2015 | TOMO XVI, BLG. I

we are definitely certain of our preferences.

True bisexuals are not totally confused. When public sees us, we are girls and guys. We are just so open to the truth that we have the ability to fall for both sexes. It is not that we practice “making love or having sex with a partner, then with another.” Once we love a person, it is real unconditional love. When we do not exactly do it, we are in for casual hook-ups.

We do not equally prefer both genders.

There is a tendency for us to have percentage for one and for another. However, we know for a fact that the attraction will always be there.

Trust is undeniably an issue in our world. Aside from the aforementioned capabilities I stated, bisexuals have the ability to make everyone jealous and attracted at the same time. Nobody likes us when we use the definition of bisexuality in romantic relationships.

It is not that we are never satisfied. When we are in love with persons who truly love us, we find satisfaction.

So, I’m calling for everyone to accept that bisexuals exist. We believe that love doesn’t live in a cell of traditions. We support both heterosexual and homosexual relationships because we are not confined into one thinking that attraction is for specifics. We don’t lie about our identity. We just prefer beyond your parameters.

can be associated in this umbrella term. Trans people do not conform to the usual gender identities. Sexual orientations for them also vary. Scutti also stated that less than one percent of adults identify as transgender.

The term is different from a “transsexual” that is actually just one of the branches in the trans community. They are the people who decide to transition from one sex to another through the help of hormones and/ or surgery.

Take note, as I said before, gender identity and sexual orientation differ. So, if the situation is like having a trans woman fall for women, you would know the clear difference.

Like what Bruce Jenner stated in a television interview before he fully transitioned to being Caitlyn Jenner, his identity is feminine. He has always felt like a woman. Yet, he remains capable to fall for women.

We all have no right to judge how they live their identities nor their preferences because in the first place, we do not know exactly what and how they feel. Ever since the world began, change is evident, especially for people.

So, let them live the change and discover their own true happiness.

As you notice, all the three terms mentioned in the early part of this column have their own places in the LGBT community. Lesbians, gays, and bisexuals are the sexual orientations; while transgender and transsexual are examples for gender and sexual concerns, respectively.

This is how they relate to one another.

LGBT should not be hated by people for not conforming to the common. You should not treat this harmless community the way white people have been doing to discriminate black people, when we are all equally made to live. To the public, stop the harsh treatments.

Stop being the cause of pain and suicides.

LGBT community needs love, neither hate nor apathy. Let us acknowledge how courageous these people are. We are here for we strive for empowerment and deserve respect.

Our sexes, preferred gender identities, and sexual orientations function until the day we die. And that is what the community would want everybody to realize. We were born this way and we will breathe our last, living the life we have felt and preferred to live. Let our rainbow fully come out!

Stop being the cause of pain and suicides.

LGBT community needs love, neither hate nor apathy. Let us acknowledge how courageous these people are.

“I am a ladyboy who will never cheat on you Even though my body is false yet my soul is pure Could you please love me?

I will be obedient and give you everything An artificial flower is waiting someone to smell it gently…”

- “Transgender Woman Never Cheats” by Vid Hiper R Siam According to Susan Scutti in her Medical Daily’s write-up, a “transgender is a term for people whose identity, expression, behavior, or general sense of self does not conform to what is usually associated with the sex they were born in the place they were born.” It is a multi-faceted term. It has a very complicated world. Even the rising queers

●

aksidente.

Ito ay dapat nakasaad sa police report bilang patunay. Sa pagdulog naman sa tanggapan, kailangang maipaalam agad sa loob ng isang buwan (one-month validity) ang nangyari upang maging epektibo ito. Sakaling ma-confine sa ospital ang isang mag-aaral, maaaring lumapit sa tanggapan ang magulang o kaanak niya, basta’t mayroong mga papeles at patunay ukol sa sakit at kalagayan ng pasyente. Ilan sa mga dokumentong dapat ihanda ay ang claim form, hospital statement of account, itemized charge slips of expenses, original official receipts and prescription of medicine/s, accident/incident report (detailed), medical/hospital certificate, police investigation report (original) at driver’s license.

Ang Democrat Fee ay para sa scholarship ng staff at student assistant, press conventions at mga patimpalak, office fixtures at supplies, food allowance para sa mga presswork at espesyal na pulong, at sa printing ng mahigit limang issues na inilalabas ng pahayagan bawat taong pampaaralan. Upang linawin ang isyu hinggil sa hindi 1:1 na ratio ng pag-release sa mga mag-aaral nitong mga huling taon, ito ay dahil nasasayang ang maraming kopya dahil hindi lahat ng mag-aaral ay kumukuha nito sa kanilang mga dean’s office. Sa unang araw ng release, marami ang hindi nakakakuha ng kopya mula sa personal na pamamahagi nito, kaya’t dinadala na ang mga ito sa dean’s at ilang offices upang doon na kumuha ang mga mag-aaral. Ang bilang ng kopya nitong mga nakaraan ay nasa 75% ng kabuuang populasyon ng bawat departamento.

Nakaambang muling Pagtaas Sa naihayag na mga suliranin at paglilinaw sa edisyong ito, maaari nating mapagtanto na ang dulo ay papunta sa pagdaragdag ng bahagdan ng ibang mga bayarin upang matupad ang mga hinihiling na pagbabago sa paggastos ng mga pondo at pamamahala sa mga apektadong opisina. Ang koleksyon ay kadalasang hindi sapat sa alokasyon kayat marapat nating paghandaan sakaling muling magtaas ang matrikula maging ang ibang mga bayarin.

Samakatwid, sa panig ng mga mag-aaral, kailangan nating bantayan ang mga hakbang at dahilan ng pagtataas ng matrikula at ibang mga bayarin upang maging makatwiran ang napaglalaanan ng salapi ng ating mga magulang. Upang makasabay sa byahe sa maaring pagandar ng TOFI, ihanda rin natin ang ating sarili sa mga dayalogo at konsultasyon kasama ang administrasyon. Ayon sa CHED Memorandum Order No. 03, Series of 2012, ang konsultasyon ay dapat lahukan ng mga apektadong sektor sa isang higher education institution at ang mga salik sa TOFI ay dapat malaman

ng mga mag-aaral, guro, faculty members at magulang.

Oraaayt!

Para sa lahat ng taong umuupo sa silya nang hindi umaabot sa sahig ang mga talampakan, nagsisilbing arm rest ng matatangkad na kaibigan at ginagawang tuntungan ang first layer ng book shelf, nakikiramay po ang ating ibang mga bayarin sa inyong pagdurusa. May pondo sila subalit ang iba’y kulang, may mga programa subalit hindi pa gaanong napapansin. At dahil sikat po ngayon ang mga punch at tag line ni Ryan Rems, unang grand winner ng Funny One sa It’s Showtime, ang napag-usapan po natin ay tungkol sa mga butas sa likod ng mga item na nasa ating matriculation form.

Sa mga bagay na pilit nating sinusukat pero kinakapos pa rin at mga espasyong pinupunan pero kulang pa rin, ‘eto po ang pinakamabuting solusyon: kung ‘di kayang humaba ng isang daliri, pagdutungin niyo ang lima at kung sira ang inyong timbangan, ipa-junkshop mo na. Mahirap kumilos nang nag-iisa at ayusin ang mga sitwasyon kahit ‘di mo na kaya.

Orayyt… *** Ipinapaalala po ng artikulong ito na iniwasan ng pahayagan ang pagbanggit ng mga tiyak na pangalan sa pagbubunyag ng mga suliranin at paglilinaw ng mga opisina na saklaw ng bawat bayarin. Ito ay ayon sa napagusapan ng mga kasapi ng publication staff at base na rin sa pakiusap ng mga pinuno at miyembro ng mga tanggapan na aming kinapanayam. Ang mga hinaing at direktang pahayag na nailathala ay ipinangalan bilang isa at pangkalahatan na sa pangkat. Ang mga pahayag ay totoo para sa lahat at hindi lamang totoo ayon sa sinabi ng isang kasapi ng opisina.

Sa mga item sa matriculation form na hindi naitala, katulad ng Library Fee, Athletics Fee, NSTP/CWTS at Medical/ Dental Fee, ipinapaunawa ng The DEMOCRAT na sa panahon ng pakikipanayam para sa artikulong ito, ang pinuno ng tanggapan ay maaaring hindi nagpaunlak o nakaliban ng ilang linggo sa opisina at ang ilang miyembro ay magalang na tumanggi na magbigay ng pahayag. Minarapat din naming ‘wag munang maglathala tungkol sa USG Fee sapagkat hindi nagtutugma ang mga impormasyon na aming nakalap mula sa nakaaraan at pangkasalukuyang mga namamahala rito. Sisikapin namin sa abot ng aming makakaya na makakalap at ibahagi sainyo ang tunay na mga datos tungkol dito. Isinaalang-alang din ng ating pahayagan ang katiyakan ng mga impormasyon ayon sa tamang tao na dapat pagkunan nito at iginalang din ang dahilan nila kung bakit hindi muna ngayon nagbitiw ng konpidensyal na impormasyon ang ilang mga opisina.

●

Parks Jr. in his...

From Page 18

Infographics courtesy of halalan2016.com This is a paid advertisement.

nucleus in a small home at Los Angeles, this never became a hindrance in setting his sights on his previously forgotten dream.

He was unfortunately ruled ineligible for the 2014 NBA draft, but re-entered his name in 2015 draft after spending another season in the PBA D-League. He caught Utah Jazz, Brooklyn Nets, Dallas Mavericks, Atlanta Hawks, and Boston Celtics’ attention, but was undrafted afterwards. It seemed over for him, but this golden boy never ran out of luck. He was invited by the Dallas Mavericks to play for them in the NBA Summer League.

Now, the 22-year-old Parks had just played for 13 minutes for Dallas over three games, totalling one point. His NBA options might look pretty bleak, but for this international man of mystery, it is

just one step for closing his NBA dream.

Although he may not able to put on the show his skills that put his name of the Mavericks’ map, he’s certainly felt the support of his Filipino fans.

For a guy that is willing to give others his entire life, putting aside his ambitions to help his family when they needed support the most, his attitude of perseverance and resiliency have put him on where he is right now. Bobby Ray Parks Jr., is an inspiration for all Filipinos. He will still lace up for his dreams, play in front of a crowd who may never heard of him before, and will never give up until he’s recognized as a professional NBA player.

Information Sources: sbnation.com En.wikipedia.org

The DEMOCRAT ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG MGA MAG-AARAL NG UNIVERSITY OF NUEVA CACERES HUNYO-AGOSTO 2015 | TOMO XVI, BLG. I

17

DEVCOMM

FOR A FREER STUDENT-PRESS

REDEFINING SEVITCEPSREP T he P hilippine L G B T C ommunity ’ s F ight for E q ual R ights

“Love won in the United States. Love will win in the Philippines.” (Atty. Jesus Nicardo Falcis, III, 2015)

By RUBY JANE L. BANDOLA

W

hen the U.S. Supreme Court released a ruling to legalize same-sex marriage among all of its states, the entire world’s lesbian, gay, bisexual, and transgender (LGBT) community rejoiced along with Americans. It brought hope for Filipino homosexuals who wanted the same liberties to be recognized as well within our nation. However, conservative religious ideologies and rampant discrimination are becoming hindrances in the full attainment of LGBT rights.

Juan dela Cruz as a Member of the LGBT Community The Philippines, despite having a conservative Christian majority, is home to diverse and significantly numerous LGBT members. Unlike other nations, such as Iran who even penalize homosexuality with death, Filipino homosexuals, at present, are able to freely exercise and express their identity to a certain degree. Still, they are deprived of civil liberties that heterosexual people are granted.

A vast majority of Filipino families previously condemned homosexuality and even disowned their children who come out as gays, lesbians, bisexuals, or transgenders. Non-straight males were often beaten up or are forced to let go of their ‘peculiar’ gender preference, with an oppressive society acting like being an LGBT member is an illness that needs immediate cure. Unfortunately, some conservative parents still adapt such stern and authoritarian creed amidst the average Filipino society slowly granting acceptance to their LGBT brothers and sisters.

Moreover, some religious institutions also preach that homosexuality is a sin. Believing that God made only men and women, they refuse to integrate the so-called third gender into their community. Thanks to his dynamic teachings, this ideology started to be overpowered by Pope Francis’ call for mutual respect towards homosexuals. He believed that Catholic priests have no right to deny a person of God’s blessings or words simply because he/she is gay.

Several Filipino industries are also dominated by individuals who are proud members of the LGBT Community. Among the top 10 most influential are Boy Abunda, Vice Ganda, BB Gandanghari, Allan K and Aiza Seguerra of the showbiz industry, Rajo Laurel whose fashion designs are considered superior, Joel Cruz who is considered as the “King of Perfumes” in the Philippines, Danton Remoto who uses his writings to support LGBT Rights, and Ricky Reyes who is a known hairdresser and philanthropist.

Juan dela Cruz as an Advocate of LGBT Rights Along with the rise of the Filipino LGBT Community are the emergences of groups who advocate LGBT Rights as well.

Guided by their motto “Bukas isip. Bukas puso,” the Ladlad party list represents the Filipino homosexuals in the political arena. Their title came from the term “magladlad” which means to come out of the closet, to assert one’s human rights as equal to that of other Filipinos. Currently on their 12th year of service, the group focuses on fighting off discrimination and empowering

their fellow homosexuals through government legislations. In Cebu City, for instance, one of their councilors, Alvin Dizon, passed the AntiDiscriminatory Ordinance of 2012.

Even Filipino students were able to form groups focused on campaigning for the complete integration of LGBT with society. One of them is the University of the Philippines Babaylan, an organization for “Iskos” and “Iskas” who are homosexuals. Having the UP oblation with rainbow colored wings as their seal, they envision themselves to be a medium through which rights and welfare of LGBT students are advanced and defended. They involve themselves with pride marches, literary pieces tackling LGBT issues, gender sensitivity workshops and other activities contributing to the attainment of their advocacies.

Even the media along with ordinary Filipino citizens are also sensitive with social issues concerning the LGBT Community. For instance, both the social and mass media were so enraged when Valkyrie club refused to let transsexual woman Veejay Floresca enter their premises due to their “no cross-dressing policy.” Many urged to scrap such discriminating policies and demanded for the club’s management to apologize to their offended

Photo courtesy of davidduke.com/wp-content/uploads/2015/06/love-wins-matrimonio-homosexual-estados-unidos-700x465.jpg

homosexuals.

Juan dela Cruz’ Yearning for the Legalization of Same-Sex Marriage Earlier this May, the Philippine Supreme Court received a petition from Atty. Jesus Nicardo Falcis, III urging them to legalize same-sex marriage.

The 31-page document requested to nullify the portions of Article 1 and 2 of Executive Order 209 or the Family Code of the Philippines that define marriage as between a man and a woman only.

Along with these, Falcis also seek to invalidate portions of Article 46 and 55 of the Family Code which declares homosexuality as legitimate grounds for annulment and legal separation.

Falcis narrated that his primary purpose for being a lawyer is to challenge oppressive and unconstitutional legislations. “The fight for equality cannot wait… The longer time passes, the longer gays are discriminated,” he added as he shared that he immediately prepared the petition upon passing the bar earlier this year. Falcis himself declared in his petition that he was an open and self-identified homosexual who also endured discrimination and legal backlashes as a result of the prohibition of same-sex marriage.

“The enjoyment of fundamental

The enjoyment of fundamental rights and liberties do not depend on the acceptance or approval of the majority.

rights and liberties do not depend on the acceptance or approval of the majority,” Falcis responded as to the concern that Filipinos might not be ready yet to embrace same-sex union.

Falcis also clarified that the Catholic Church’ conservative practice of their beliefs will not be stepped on if same-sex marriage is legalized.

The union will only be civil in nature, certainly not compelling Christianity to facilitate the sacrament of marriage between homosexuals.

This move garnered support from other LGBT rights activists and the rest of the Filipino LGBT community who wanted equal privileges with that of heterosexuals. Even on social media, hash tags #SanaSaPinas and #FightForLove are used to take pride with their call for same-sex marriage.

Currently, the side of Falcis is waiting for the response of the Civil Registrar General. He shared in a Facebook post that he was relieved that his petition did not receive an outright dismissal. *** The LGBT movement has gone through decades of discrimination to be where they are now. From being considered as a medical illness, homosexuality is now gearing towards another milestone of acceptance. The pending petition in the Philippine Supreme Court is the LGBT Community’s first step for them to be granted equal civil rights with the rest of the Filipinos. It’s a step closer to redefining society’s perspectives, to making them realize that marriage is not a matter of gender, but simply a matter of love.

●

18

PALAKASAN

The DEMOCRAT

ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG MGA MAG-AARAL NG UNIVERSITY OF NUEVA CACERES HUNYO-AGOSTO 2015 | TOMO XVI, BLG. I

FOR A FREER STUDENT-PRESS

Greyhounds, sinakmal ang Vincentians, 90-72 Ni NOLI G. AMA at JORLAN SAN JOAQUIN

M

uling ipinakita ng UNC Greyhounds Basketball Team ang kanilang bangis sa hardcourt matapos nilang tambakan ang USI Vincentians sa iskor na 90-72 sa sagupaan nila sa Jesse M. Robredo Colliseum noong Hulyo 26, ika-2 ng hapon upang umakyat sa 11th Naga City Intercollegiate Basketball Torunament ranking.

Sa pagsisimula ng laro, maagang umarangkada ang Greyhounds at kumamada ng 8 puntos kontra sa 2 puntos ng Vincentians.Napanatili ng Greyhounds ang kanilang kalamangan gamit ang kanilang mahigpit na depensa at malakas na opensa upang makuha nila ang unang bahagi ng laro, 22-17.

Sa pagpasok ng ikalawang bahagi ng laro, bumulusok ang mga perimetershooter ng Vincentians upang muling makabangon sa laro at magkakasunod na nagpakawala ng 3-point shoot upang maangkin at maagaw ang kalamangan sa pagtatapos ng ikalawang bahagi ng laro, 47-44.

Subalit, sa kalagitnaan ng laro, pinangunahan ni Jamil Bulawan, sentro ng Greyhounds ang kanyang koponan upang hindi dumistansya ang kalamangan ng kalaban. Gumawa siya ng 18 puntos at 3 blocks upang idikit ang laban. Naging mitsa ito ng pagliyab ng point guards ng pangkat at rumatsada ng sunod-sunod na lay-ups at steals.Sa puntong iyon,tuluyan ng tinuldukan ng Greyhounds ang laro at iniwanan na sa scoring ang Vincentians hanggang sa huling bahagi ng laro.Naiuwi nila ang panalo, 90-72.

Ayon sa kanilang head coach na si Alvin Lumberio, “Talagang in-expose ko ‘yong mga baguhan at hindi naman sa pagmamayabang, alam namin na sa amin talaga mapupunta ang game na ‘yon dahil sa bigat ng aming line-up, depensa at opensa”.

Students from (left to right) Colleges of Arts and Sciences, Nursing, Engineering and Architecture, Computer Studies, Education, Business and Accountancy, and Criminal Justice Education compete for the titles Mr. and Ms. Sports Fest 2015 on Aug. 24 at the UNC Sports Palace during the Sports Fest 2015. (Photos courtesy of the UNC University Student Government and words by Juvin M. Durante)

PH ranks 6th in SEA Games, to host 30th tourney

By MATTHEW L. LORESTO

A

mong the eleven participating nations, the Philippines ranked 6th in the clash of southeast Asian countries in the recently conducted 28th Southeast Asian Games dubbed by its motto, “Celebrate the Extraordinary.” held at the Singapore National Stadium last June 5-16.

The Philippines garnered 29 gold medals in the athletics (5), boxing (5), taekwondo (3),billiards and snookers (3), triathlon (2),softball (2), and wushu, tennis, sailing, shooting, gymnastics, judo, rugby sevens, basketball and cycling with one gold medal. The Philippines also got 36 silver medals on various sports events, such as: athletics

(7), wushu (4), fencing (4) etc. and 66 bronze medals in swimming (11), athletics (9), billiards and snooker (5) etc.

Moreover, the Philippines got the total of 131 medals in the 36 featured sports.

The Thailand who hailed as the over-all champion with 247(95 gold, 83 silver, 69 bronze) medals, followed by Singapore with 259 (84 gold, 73 silver, 102 bronze) medals, followed by Vietnam with 186 medals, Malaysia with 186 medals, and Indonesia with182 medals who ranked 3rd, 4th and 5th respectively.

The Singapore awarded a total of 1,313 medals-403 golds, 401 silvers, and 509 bronzes to athletes of the various events.

In addition, the Philippines send a total of 466 athletes in line with Thailand, Singapore, Malaysia and Indonesia who

comprise the 60% of the delegates in the said biennial event. The 28th SEA Games was hosted by the city –state of Singapore wherein the country has hosted the games for four times since 1993. This year’s SEA Games was strategically planned

by Singapore National Olympic Council (SNOC) for they trimmed the number of “traditional” sports and refocus on SEAG’s initial intent which is to increase the level of sporting excellence in key sports by having 24 Olympic sports out of 36. The SNOC has announced the official 36 featured sports with 402 events later of 2014.

On the other hand, the Philippines will be hosting the 30th Southeast Asian Games on 2019 after the Olympic Council of Malaysia on 2017 SEA

Games. Brunei who was originally hosting the 2019 SEA Games edition, withdrew its hosting rights due to its lack of sporting facilities and venues.

With Brunei’s withdrawal, two other countries are interested in the 2019 SEA Games hosting rights namely Thailand and Vietnam, yet, the Philippine Olympic Committee announced on July 10 that Philippines is hosting the event, but still waiting for formal announcement by the Southeast Asian Games Federation.

The Philippines was on its fourth time in hosting the said event since 1981.

Information Sources: https://www.seagames2015.com/ https://en.wikipedia.org/wiki/2015_ Southeast_Asian_Games

Parks Jr. in his Journey to the Big Leagues According to sbnation.com, there are three types of players at the Las Vegas Summer League.

By HAZEL JOY B. DEL ROSARIO

T

he first are the Phenoms like D’Angelo Russell and Jahlil Okafor, the highlysought for draft picks who typically draw all the crowds. The second are players, who are looking for second chance in the league, like gunner Jordan Crawford or former No. 2 pick Hasheem Thabeet. Type three is the Google group, the guys who forces you to search their name because you know nothing about them.

That’s where Bobby Ray Parks Jr. comes in.

After having the spotlight for two years in the prestigious UAAP Men’s Basketball league and 2014 and 2015 PBA D-Cup, this golden boy took risk and hit the NBA’s long road with Philippines in his back. While he could be relishing his notoriety back home, he’s in Vegas chasing his lifelong dream, and looking certain to make someone proud.

So, how did this mystery golden boy started his journey in basketball and ending up with targeting the big shot NBA? Let’s take a glimpse of his past.

Parks Sr. and Parks Jr. Basketball is in the blood of this boy, being the son of one of the greatest imports in the Philippine basketball Association, Bobby Ray Parks Sr. His father was an American basketball player who played collegiately at Memphis State (now known as Memphis), and carved his name in the PBA Hall of Fame in 2009 by winning the Best Import award seven years in a row.

At the age 13, his family moved back to Memphis, Tennessee. There he developed his passion for the sport, catching the eye of the stateside college scouts. His skill set was clearly enough to earn a four-star rating from ESPN.com. His magic attracted big schools like Louisville, Virginia, George Tech and New Mexico, as he win a state title at Melrose High School in his junior year.

He was then committed to Georgia Tech in November 2010, but the situation became complicated.

His father was moved back to the Philippines accepting the position as athletic director for National University in Manila, June of that year, but was diagnosed with a laryngeal cancer. This left Parks Jr. with two options: chase his NBA dreams, or be with his ill father.

He forgoes playing at Georgia Tech, decided to put his NBA dreams to the side and chose his father

instead, unknowingly that this would be the start of his famed career in the Philippines.

UAAP Men’s Basketball League and PBA Career He opted to enrol at National University with a computer course, hoping to play for the NU Bulldogs in 2011. His magic seems to never get old as he averaged his first UAAP Season with 20.0 points, 6.5 rebounds, 2.9 assists, 1.1 blocks and 1.1 steals per game. And though he is worrying for his father’s declining health during the 75th season of his game in 2013, he won his second consecutive MVP Title, winning his first in 2012 during the 74th season. On March 30, 2013, Parks Sr. passed away from lung cancer which developed from his laryngeal cancer.

This unfaithful event did not stop this golden boy to go for the national’s league, he signed up with NLEX Road Warriors for the 2014 PBA D-League Foundation Cup and Happee Fresh Fighters in 2015 D-League Season, earning the title 2015 Aspirants’ Cup MVP honours. He also played for Smart Gilas at the SEABA Championships and the Southeast Asian Games.

Long Road to NBA His chase for his dream continues as he went back to the United States in 2014 for the NBA Draft.

Though he was supporting their remaining family Turn to Page 16

The DEMOCRAT ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG MGA MAG-AARAL NG UNIVERSITY OF NUEVA CACERES HUNYO-AGOSTO 2015 | TOMO XVI, BLG. I

PANITIKAN/ALIWAN FOR A FREER STUDENT-PRESS

Wala Na

Akala Ko

!k4w l@n6, xH4p@t n4

NOLI G. AMA

Unveiling Equality MARYVIL O. REBANCOS

Ano'ng mas masakit sa paglubog ng araw Maliban sa pagdilim ng ating tinatanaw?

Ano'ng mas masakit sa pagdilim ng ating tinatanaw Maliban sa paghinto ng musikang sinasayaw?

Ano'ng mas masakit sa pagtigil ng musikang sinasayaw Maliban sa pangakong nalusaw?

Ano'ng mas masakit sa pangakong nalusaw Maliban sa paglaho ng pag-ibig na umaapaw?

Ano'ng mas masakit sa paglaho ng pag-ibig na umaapaw Maliban sa mga alaalang natunaw?

Ano'ng mas masakit sa mga alaalang natunaw Maliban sa pag-asang ninakaw?

Ano'ng mas masakit sa pag-asang ninakaw Maliban sa nawalang ikaw?

Wala na.

Ikaw na hinintay, Ikaw na inakay, At ikaw na minahal.

Wala na.

Quiz NOLI G. AMA

Sa minsang pagpikit ng aking mga mata Sabay-sabay na lumipad aking isip, puso’t diwa Nadama ko ang kalayaan at kawalang-pangamba Gusto ko na rito, ayoko nang dumilat pa Ang kagaanang-loob na aking naramdaman Lubos kong niyakap, halos ayaw kong bitiwan Ayokong makaalpas, ni ayaw kong pakawalan Ngunit bigla akong napahinto at may biglang napagmasdan Sa ‘di kalayuan, aking natanaw Isang munting lawa na may tubig na mababaw Ako’y nahalina sa pagtatampisaw Dahil sa tubig nitong ubod pa ng linaw Ilang hakbang pa’t sa aking pagligo Tubig sa lawa’y biglang lumabo Sa aking paghugas ng aking mukha Burak sa lawa’y nasa mukha ko na bigla Doon ako nasampal nang di matatakasang reyalidad Tao’y ‘di maaaring, sa himpapawiri’y lumipad Dahil ang mga paa’y sa lupa rin ang lapag Nang kung madapa ma’y makakabangon agad.

Veiled with discrimination and impertinence Treated as slaves, labeled as weak Victimized by a blindfolded justice Battling a war of inequality and social disparity Through decades, they've been slained by society But with vigor and passion, they've changed history.

Turning tables, they have led the crop Fueling fire, they've kindled a way to the top.

Treated as love and light, they were labeled as mother.

Treated as modern knights, they empower.

Called as servants, leaders and head of their professions Worthy to be called as world's greatest possessions.

As they unravel the veil on their faces, As they balance the scale of equality and justice, They've proven humanity that they can They can for they are human, They can for they are women.

Tinig ng Huling Saklolo MARYVIL O. REBANCOS

Aldaw nin lunes, ako dali-dali Dae pa ko naadal ta may quiz pati Kasubanggi kaya, ako busy-busy Ta kadakulon na maray si na-miss ko sa Fb Kan ako padangadang na sa sakong eskwela Iyo man an pag-abot kan samong maestra Hadit akong maray, ako ma-review pa Wrong timing man ni si ma’am, ako maadal muna Pag-agi ni ma’am ako tulos nag-overtake Dae na ‘ko nag-“good morning”, an pag-agi ko straight Para siguradong dae na ako mali-late Pero, si room kong 205, nakaduman pa ‘ko sa 208 Ano man ‘ni,ako nakalampas pa Kaya si agi, ko tulos pabalik na Si ma’am nahiling ko, dali-dali man uto na Nagdalagan na ko, may diit na “good morning” pa Paglaog ko sa room ako nakilagan Tano ta hararayo na maray an tukawan Si sakong mga barkada, yaon pa sa hurihan Ako ta letter A, sa may kataid pa ni ma’am Sa sakong pagtukaw, diretso na an pagbasa Sabay si ma’am sabi na magkua na daa Nin sarong papel ta an quiz mapuon na An sabi ko ki ma’am,“Halat po! 5 minutes muna!”

Si ma’am nagtaram, nag-ano daa ko Kan naka-aging aldaw na Sabado asin Dominggo An sabi ko, “Ma’am, nag-review man po ako Kaya lang po mam, ibang topic palan ‘to” Si ma’am dae kumbinsido sa sakong naging rason Si quiz niya diretso, tulos nagpapuon Kaya si sakong papel, natapos man malinigon Daeng erasure ta mayong solution Saka ako napaisip na kun nag-adal ako kuta Dae na ko naghadit, dae na ko nakipagkarera Dae na nakalampas,dae na kaipuhan matungka Sa sakong quiz kuta, ako naogma Sa nangyaring ito sako, ako may nanudan Dawa pa ngani mayo kong naging kasimbagan Ta an quiz garo baga sarong problema Na ika mismo an papasakitan, asin maresolba

Ala-una y medya noon nang una kong narinig Isang mahina ngunit nakabibinging tinig Mula sa dulo ng isang maliit na iskinita Mukha ng tinig doon ko nakita Habang ako’y papalapit, tinig niya’y nagkaroon ng liriko Musika na kahit anumang pihit ay wala sa tono Bagkus ay himig ng sakit mula sa batang si Lino Sa bawat hampas, sa bawat kumpas daing niya’y saklolo.

Sa hampas ng kadena sa kanyang katawan Sa pukpok ng martilyo sa kamay niya’t paanan Sa tadyak, gulpi at sampal sa munti niyang mukha Saklolo! Hiling niya’y konting awa Musmos na dapat busog sa pagkalinga Bakit ngayo’y pagkain niya’y dugo at luha?

Putaheng sahog ay sakit, ngayo’y tanong ng batang paslit, Bakit ba lasa’y ganoon kapait?

Saksi ang hubad kong mga mata sa kanyang kalbaryo Pagtulong man ang nais, ngunit paano?

Hanggang isang kalabog ang umalingawngaw sa aking paglayo Saklolo! Unti-unti’y tinig ni Lino’y naglaho Sa araw na ito narinig ko ang pinakamasamang tono Musika ng batang biktima ng dahas at pang-aabuso Araw na ayoko nang maalala, tinig na ayoko ng marinig Ang tinig ng batang si Lino, ang tinig ng huli niyang saklolo.

19

Sa Kabilang Dako

LIMANG YUGTO NG PAG-UNAWA “Wala silang makita, dahil hindi nila tayo magawang tingnan; Wala silang maramdaman, dahil pinili nilang hindi tayo pakinggan…”

Ni DEBBIE C. DELATADO Sa Dalampasigan Sa tabi ng ilog at sa paanan ng tulay madalas kaming maghabulan ni Kuya Jino at maglaro ng luwad sa dalampasigan. Gumagawa kami ng iba’t ibang hugis ng maliliit na sasakyan at matataas na gusali. Siya ang humuhulma sa mga tulay at kalsada, ako naman sa mga dyip, trak at kotse na nagdaraan. Pangarap namin pareho ang maging mahusay na enhinyero balang araw, ako ang kukumpuni at siya ang magpapatatag. Naging sandigan namin ang isa’t isa hanggang sa aming paglaki.

Mula elementarya hanggang siya ay mag-hayskul, hatid-sundo, awaybati at lakad-takbo ang naging lagay ng pagsasama namin ni kuya. Lagi kaming naghihintayan sa klase at nagkakainggitan sa mga kamiseta, naghahabulan sa pag-uwi at nang tumangkad na siya nang konti sa’kin, pinapasan niya ako pauwi ng bahay kapag natatalo siya sa aming pustahan.

Sa isang state university na sa kabilang probinsya nagpatuloy si Kuya Jino. May ilang oras ang byahe sa barko mula sa amin papunta sa pamantasan nila. Bagamat nais niyang maging isang enhinyero, napilitan siyang kumuha ng kurso sa Edukasyon dahil iyon ang gusto ni itay, at siyang pangarap nito noong kanyang kabataan. Buwanan na lamang siya kung umuwi at madalas, kapag abala sila sa klase, tatlong beses na lamang siya sa isang semestre nakakabisita. Isa hanggang tatlong araw lamang siya kung manatili sa bahay at bihira lamang kaming magkausap. T’wing magpapaturo ako sa kanya sa pagtugtog ng gitara, sinasabi niyang busy siya. Kung hindi niya nakakalimutan, minsan naman tinutulugan niya ako habang umaawit kami ng paboritong kundiman ng aming mga magulang.

S

Pagsampa sa Bangka Dumalang ang pag-uwi ni kuya sa amin nitong tumuntong siya sa ikatlong taon sa kolehiyo. Halos gabi-gabi ko siyang tini-text, pero maiikli at ‘di na ga’nong masigla ang kanyang mga sagot. Minsan, nagpapaturo ako sa kanya sa para sa ‘ming takdang-aralin, pero hindi na siya ga’nong nagbibigay ng payo. Isang hapon, nang tingnan ko ang isa sa kanyang mga social media

account, nagulat ako sa mga post na may kabataang nakabalandra sa kalsada.

Marami sa mga larawan ang karaniwan kong nakikita sa telebisyon, pero hindi ko maintindihan kung bakit ang mga iyon ay naro’n. Ilang araw kong sinundan ang pagbabahagi ni kuya ng mga gano’ng larawan sa kanyang mga kaibigan upang malaman ang takbo ng kanyang pananatili sa syudad.

Bagamat marunong gumamit ng kompyuter, hindi aktibo sa social media ang aming mga magulang, kaya’t wala sa kanilang may alam sa ginagawa ni kuya. Dahil din sa paggamit niya ng ibang pangalan, na sa akin niya lang nabanggit minsan, kaya maging ang aking mga ate ay wala ring malay sa nangyayari. Itinago ko sa kanila ang lahat at nag-umpisa akong magsaliksik tungkol sa mga progresibong grupo na nakikita ko sa mga account ni kuya. Nitong una, nainis ako sa mga pag-uumpisa nila ng kaguluhan at pagiingay sa mga kalsada, pagdudulot ng pagsisikip ng traffic, at pagsigaw ng kung ano-anong ritwal na ‘di naman pinakikinggan ng gobyerno. Bagamat galit sa kalagayang ito ng mga makukulit na estranghero, ‘di ko naiwasang matakot para sa aking kapatid dahil maaaring dumating ang araw na siya na ang ipinagtutulakan ng mga pulis o kinakaladkad palayo sa tarangkahan ng malalaking opisina, gaya ng napapanood ko sa TV. Sa kasaysayan ng Pilipinas, marami nang pagbabago ang naihatid ng samasamang pagkilos laban sa korapsyon at katiwalian. Sa pelikulang Dekada ’70 sa direksyon ni Chito Roňo at panulat ni Lualhati Bautista, tampok si Vilma Santos, ipinakita sa banghay ang mga pagsubok na hinarap ng mga kababaihan noong panahon ng Batas Militar sa ilalim ng Pangulong Marcos. Higit dito, ipinakita rin kung gaano nabago ng aktibismo ang buhay ng mga kabataan noon sa hangarin nilang magkaroon ng reporma sa larangan ng Edukasyon at paglabag sa mga Karapatang Pantao. Isinaad sa libro at pelikula ang paglubog ng mga kabataan sa kalagayan ng mga mamamayan sa kanayunan. Nagkaroon ng pagtuturo

ang mga kabataan sa mga komunidad ng kanilang probinsya hinggil sa krisis na nararanasan noon sa buong bansa.

At sa malas ng mga pangyayari, naganap ang paglilinaw na matagal ko nang kinatatakutan.

Muntik nang magkagulo sa bahay nang pagbuhatan ng kamay ni Itay ang kuya. Totoo nga na kabilang na siya sa dalawang grupo ng mga aktibista na tumutulong sa pagsusulong ng higher wages para sa mga manggagawa na nakatira malapit sa kanilang pamantasan.

Nitong huli, nag-aklas daw sila laban sa pamunuan ng DOLE sa hindi pag-aksyon sa mababang pasweldo sa mga construction worker na lumalagpas pa sa nakatakdang oras ng pagtatrabaho. Nagalit ang aming ama sa pangingialam na ito nina kuya, pero salungat sa paghingi ng tawad na inaasahan ko ang ginawa niya.

Sa Gitna ng Laot Nagulat kami isang gabi nang biglang bumungad sa aming hapunan ang grupo ng mga pulis na nagbalita tungkol sa kinahinatnan ni Kuya Jino. Dala ang isang liham mula sa himpilan sa syudad, inilantad nila ang pagkakasangkot ni kuya sa grupo ng mga kabataang aktibista na nagmartsa papunta sa opisina ng Department of Labor and Employment na nakabase malapit sa kanilang pamantasan. Umiyak si inay nang malaman na kabilang si kuya sa mga estudyanteng nag-picket sa tapat ng DOLE kasama ang maraming demonstrador na kasapi sa mga kilusang pangmasa.

Nagsagawa umano ng raid sa boarding house ng kaklase ni kuya kung saan sila madalas magpulong. Sa huli, sinampahan sila ng patong-patong na kasong hindi nila ginawa at naibasura ang kaso, pabor sa kalabang kampo. Nauwi sa pagiging bilanggong politikal ang sana’y pagsisikap ni kuya na makapagtapos ng pagaaral, at hanggang ngayon, sa patuloy kong pananaliksik sa ginigipit na pangkat nila, dumarami pa rin ang bilang ng mga biktima ng mga extrajudicial killing at sapilitang pagkawala sa panig ng mga aktibista.

Sa isang artikulo ni A.M Umil ng Bulatlat, tungkol sa mga pag-aaklas noong Martial Law, isinaad na naging mainit ang mata ng gobyerno sa mga lider at kabataang aktbista kung saan nagkaroon ng talaan ng mga puntiryang grupo at unyon. Taong 1972, idineklara ang Batas Militar sa buong bansa at isinailalim tayo sa pamamahalang pasista.

Ayon kay Bonifacio Ilagan, isang dating aktibista sa Pamantasan ng Pilipinas, taong 1974 nang ituloy nila at ng kanyang mga kasama ang propaganda gamit ang guerilla-type newspapers. Kasabay ng panahong ito ipinasara rin ang maraming pamahayagang pangkampus at mga istasyon ng radyo at telebisyon.

Naitala sa aklat na ‘From Marcos to Aquino: Local Perspectives on Political Transition in the Philippines’ nina B.J. Kerkvliet at R. B. Mojares na bukod sa malawakang demonstrasyon sa EDSA (Metro Manila) noong ika-24 hanggang 27 ng Pebrero, 1986, nagkaroon din ng sabayang protesta sa ilang bahagi ng bansa. Sa

Hanggat nananatili tayong nagtatampisaw sa tabi ng dalampasigan at hindi sumusuong sa hampas ng mga alon, hindi natin matatanaw ang mundong nag-aabang sa kabilang dakokung saan naro’n ang papalubog na araw sa pagitan ng dalawang bundok.

“Umuwi lang po ako para kumuha ng mga ekstrang damit, ‘Tay. Makikiraaan po…”

Kinagabihan, umalis din agad si kuya nang hindi nakikipag-ayos kay itay.

Tanging ako lamang at ang aming ina ang pinakitaan niya ng mabuting loob.

“Malalim pa ang gabi kaya matulog ka nang mahimbing. Sa paggising mo at kapag handa ka na, saka mo mauunawaan ang lahat. Alagaan mo si inay, Rico…”

Pinag-usapan sa aming barangay at nakarating sa eskwelahan ang inasal na ito ni kuya. Makailang ulit akong napaaway sa kanto-kanto at nagpabalik-balik sa Guidance Office dahil sa pagtatanggol sa kanya. Sermon ang inaabot ko sa aking mga ate t’wing malalaman nila ito pero iginigiit ko sa kanila na hindi ibig sabihin sila ang nakatatanda ay sila ang laging tama. Karanasan ang sukatan ng dunong sa buhay at hindi ang edad ng tao.

Cebu City nagtipon ang mga mamamayan sa harapan ng isang kampo ng Philippine Constabulary (Philippine National Police ngayon) upang pigilan ang pag-atake ng pwersa ni Pang. Marcos; sa Marawi, naglunsad ng prayer rallies at protesta laban sa mga lokal na pulitikong panig sa rehimeng diktador ; at sa Iloilo City nagdiwang naman sa mga kalsada ang mga tao para sa pagkakahalal kay Cory Aquino bilang ika- 11 pangulo ng republika.

Pagdating ng Unos Nabilanggo si Kuya Jino at hindi siya nakatapos ng pagkokolehiyo at hindi niya ako nakitang nagtapos ng hayskul kung kailan natupad ko ang pinangarap niya para sa amin, ang magwagi ang aming project sa isang Science Symposium.

Sa lungsod na rin ako nag-aral ng kolehiyo kasama ang dalawang kapatid na babae at hindi ko man gusto ang sistema nila sa bahay, na nais nilang dumistansya ako kay kuya habang naroon ako at nag-aaral, pilit akong gumawa ng paulit-ulit at patagong paraan ng pagtakas.

Isang hapon nang lihim kong dalawin ang Kuya Jino sa tulong ng isang pinsan, nakausap ko siya nang sarilinan tungkol sa kanyang pagkakabilanggo at sa kanilang organisasyon at mga adhikain. Noon ko lubos na naintindihan ang kanyang mga adbokasiya para sa construction workers at kung bakit ganoon niya na lamang sila ipaglaban.

“Nangako ako sa iyo na magtatayo ako ng isang gusali para sa ‘yong mga sasakyan. Noong nag-aaral pa, sa pagmamasid ko sa mga manggagawa na lupaypay sa trabaho at kulang ang pasweldo, naisip ko kung gaano masasakripisyo ang kalidad ng gawain at produkto sa ilalim ng ‘di maayos na paggawa at serbisyo. Naisip naming ipaglaban ang karapatan nila dahil kung nagkataong akin ang plano at kontratang iyon, palagay ko ay guguho ang pundasyon, at matatabunan ang iyong mga naipundar.

Nakakatawang isipin na malabo nang matupad ko ‘yon kasama ka…”

Lingid sa kaalaman ng nakararami, ang isang rally ay hindi likas na magulo o maingay. Ito ay isang pagtitipon ng mga nagkakaisang grupo na naglalayong manghikayat at magpakilos ng masa