The DEMOCRAT Vol. LXIV, Issue no. I

The DEM

CRAT

ANG MALAYANG PAHAYAGAN NG MGA MAG-AARAL NG UNIVERSITY OF NUEVA CACERES (UNC) HUNYO-AGOSTO 2016 ● TOMO LXIV, BILANG I

PH elects first UNCean VP

Sa Kumpas ng Magmamanyika

After garnering 14,418,817 votes in the 2016 Philippine National Elections, Maria Leonor “Leni” Gerona-Robredo, UNC College of Law alumna, was elected to serve...

BALITA

02

N

oon, ang Pilipinas ay pinakahuli sa Asia at ay isa sa tatlong bansa sa buong mundo (kasama ang Angola at Djibouti) na sampung taon lamang ang “pre-university cycle.”

EDITORYAL

08

EA dominates Palaro ‘16 events PALAKASAN

14

ANG KASONG ISINAMPA SA ISANG DAANG MILYONG HUSGADO LATHALAIN

06

Ang Malayang Pahayagan ng mga Mag-aaral ng University of Nueva Caceres (UNC) Hunyo-Agosto 2016 ● Tomo LXIV, Bilang I

02 The DEMOCRAT BALITA

PH elects first UNCean VP

VPSEA Susing dies at 86

BY MARYVIL O. REBANCOS

BY GABRIELLE D. FULLANTE

After garnering 14,418,817 votes in the 2016 Philippine National Elections, Maria Leonor “Leni” GeronaRobredo, UNC College of Law alumna, was elected to serve for six years as the 14th Vice-President (VP) of the Philippines.

Former Vice-President for Student and External Affairs (VPSEA) Jesus “Susing” Hernandez died at the age of 86 last Aug. 15 due to brain hemorrhage.

After graduating with a degree in Economics at the University of the Philippines (UP) Diliman and finishing her Masters of Business Administration at San Beda College, Robredo pursued her law studies at the UNC College of Law, graduated in 1992.

Robredo started her law studies in 1989 while balancing her personal life as a family woman and a young entrepreneur.

UNCeana Journey Recognized for her outstanding performance in all of her law subjects, she became one of the notable students in her classes. She was described by her professors as a very productive and intelligent student who always came to class well-prepared.

“In one of our former subjects taught by the late former Dean Cledera, whenever he calls Leni, he always says, ‘Leni, explain this provision. Ini si Leni, matibay ini magexplain kan mga provision,” (Leni is good in explaining provisions.) Gemma Dometita, her former classmate and the current secretary of the College of Law, justified.

“She was also the person that we approached and consulted for help, especially during exams. She was always coming to class early to explain to us certain concepts and computations, especially in Taxation. We spent our time in the library and even inside the girl’s restroom discussing the topics for our exam,” Dometita added.

UNC celebrates VP Robredo’s victory To honor VP Robredo as one of its distinguished alumna, the UNC community, together with the Unibersidad de Sta. Isabel (USI) and the Local Government Unit of Naga, led a torch parade last July 2.

Participants of the parade, including Robredo and her family, attended in the

KAWAY AT NGITING TAGUMPAY. Sinalubong at binati nang maligaya ni Maria Leonor “Leni” G. Robredo, ang bagong ikalawang pangulo ng Pilipinas, ang kanyang kapwa Bicolano sa isinagawang pagdiriwang ng kanyang pagkapanalo noong Hulyo 2 sa Plaza Quezon, Lungsod ng Naga. Sa kanyang talumpati, nanawagan si Robredo na patuloy siyang suportahan ng mga Bicolano sa darating pang anim na taon ng kanyang panunungkulan. Ani niya, “Dae man kuta kamo magsawa na sa aroaldaw, pinapangadyi man guriraray nindo ako. Dae man kuta kamo magsawa na sa aroaldaw, minimirar man guiraray nindo ako na kapamilya.” (Mga Salita at Mga Larawan ni Juvin M. Durante)

thanksgiving mass held at the Naga City Metropolitan Cathedral, followed by a program at the Plaza Quezon.

Robredo assured her fellow Bicolanos that nothing would change about her despite that fact that she’s already the country’s VP. “Si nabisto nindong Leni Robredo, siring man guiraray; padagos man guiraray na nagpupuli digdi [sa Naga] dahil iyo man talaga iniyo an sakuyang harong; padagos

pa man guiraray na pigguiguirumdom kun saen ako naghali,” (The Leni Robredo you knew will still be the same; will continue to go back here [in Naga] because this is my home; will always remember where I came from.) she deemed.

“Iriba-iba man an satuyang pagtubod, iriba-iba an satong pinaghalean, iriba-iba an satuyang partido, pero parareho man lang an satong pangitorogan-pangitorogan

na matawanan nin mas marhay na buhay lalung-lalo na si pag-iriba tang medyo nagtitios,” (We may have our differences in beliefs; we may have come from different places; we may support different political parties, but we all have the same dream-a dream to give better lives, especially to our fellow countrymen who are poor.) Robredo said in her privilege speech during the program.

On Aug. 16 at around midnight, relatives and school officials waited at the University chapel where his body remained until Aug. 19.

During his wake on Aug. 17-18, different departments and offices of the school held vigils for the eternal rest of his soul.

Boss Susing, as he was called endearingly by his colleagues, served the University for more than six decades. He was remembered by former student-leaders and colleagues for his pro-student actions.

Kenjie Jimenea, former president of the Association of Political Science Students (APSS) and the current Director for Students Affairs (DSA), recalled in his eulogy how Boss Susing would stay even after midnight during student elections just to make sure nothing goes wrong.

On Aug. 18, a mass and necrological service were held in the chapel at 7 PM where VPSEA’s family, friends, and school staff attended. There were speeches and performances dedicated to him.

On Aug. 19, a tribute was held in honor of VPSEA Susing. Some school officials gave eulogies in memory of their former boss.

“VPSEA trusts all office heads, working under him, that they can deliver [their jobs well]. He knew that there are bumps along the way, so he is always there to guide [them].

His wealth of knowledge and experience did just that,” Armin Fullante stated in her speech, enumerating the things she learned from her former boss.

In an interview, Frennie Hernandez, VPSEA’s daughter, said that she wants people to remember his father as a simple guy who did his best in everything, being a father, being a mentor, being a colleague.

“Talagang he was always ready to help, ready to make things better for everyone,” she added.

VPSEA Susing’s body was interred in the afternoon of Aug. 19 at Sto. Nino Memorial Park where his parents and siblings are also buried.

Enrolment sa Kolehiyo, humigit nang On International Youth Day, NYC, DILG discuss 4% sa inasahang bilang SK Reform Law NI MARYVIL O. REBANCOS

Tumaas nang mahigit apat na porsyento ang enrolment sa Kolehiyo sa unang semestre ng taong pampaaralang 2016-2017 matapos makapagtala ng halos nasa 4808 na bilang kumpara sa inaasahang bilang na 4023 lamang.

Subalit, kung ikukumpara ang mga nasabing numero sa bilang ng aktwal na nag-enrol sa kolehiyo sa unang semestre ng nakaraang taon, makikitang bumaba ang kabuuang populasyon nito mula sa dating bilang na 5,340.

Alinsunod sa pagpapatupad ng Senior High School (SHS) sa bansa, inasahan na ng pamahalaan ng pamantasan na bababa ang bilang ng mga magpapatala dahil walang papasok na mga first-year student, kung kaya’t nagtalaga sila ng posibleng maging bilang nito ngayong taon.

Nangunguna pa rin ang College of Engineering and Architecture (EA) sa may pinakamalaking populasyon na may 1,422 na bilang ng mga nagpatala na sinusundan naman ng College of Business and Accountancy (CBA) na may 1,083 na populasyon at ng

College of Education (CED) na may 748. Habang ang natitirang bilang ay nahati sa mga sumusunod: Graduate Studies – 486, Collge of Law – 369, College of Computer Studes – 341, College of Arts and Sciences – 168, College of Criminal Justice Education – 123 at College of Nursing - 63.

Ngayong taon, nagbukas pa rin ng anim (6) na kurso ang pamantasan para sa iilang mga bagong mag-aaral. Ito ay ang mga sumusunod: Financial Management (FM), Information Technology (IT), Bachelor of Elementary Education (BEED), Civil Engineering (CE), Architecture at Nursing.

Naitalang nasa 439 lamang nagpatala sa mga binuksang kurso kumpara sa 714 noong nakaraang taon. 145 dito ay nasa kursong FM, 76 sa IT, 66 sa BEED, 41 sa Architecture, 27 sa CJE at 20 naman sa Nursing.

ENROLMENT SA LAHAT NG DEPARTAMENTO SA PAMANTASAN 487 285 369 358 3952 804 800 1528 1604 AKTWAL TARGET Hanggang Hunyo 30, 2016, 5 PM.

487 585

Epekto ng SHS sa mga mag-aaral sa kolehiyo Dahil sa kakulangan ng karagdagang gusali para sa SHS, kinailangan ding bawasan ang silid-aralang inuukupa ng ilang departamento sa kolehiyo.

Ayon kay San Jose, hindi naman masyadong naipit ang mga nasa kolehiyo dahil bumaba rin ang bilang nito, kung kaya’t sapat pa rin ang mga silid-aralan para sa kanila.

Ngunit, ayon sa ilang magaaral nagdudulot pa rin ito ng disadbentahe sa kanila.

“Medyo nagsisiksikan na kami sa ibang klase at limitado na rin ang mga classroom na ginagamit namin.

Medyo inconvenient na rin ang pagpapalipat-lipat ng classrooms

66

FM

GS

145 148

IT

LAW

76 97

BEED

SHS

CE

JHS

ARCH

K-G6

from one building to another,” pagpapatunay ni Jude Cavite, magaaral ng BS Accountancy.

Siniguro naman ng pamahalaan ng pamantasan na mas magiging handa umano ang paaralan sa mga darating pang taon.

“We are preparing for the K-12.

We are happy in a way because ‘yong mga enrolees natin sa Senior High, based on our latest report, 92% of the senior high would want to go to college. Oh, hindi tayo mamomroblema sa college come school year 2018-2019,” (Naghahanda na kami para sa K-12.

Masaya kami dahil ang mga magaaral natin sa Senior High, base sa kasalukuyang ulat, ay nasa 92% ang nais magpatuloy sa kolehiyo. Hindi na tayo mamomroblema kapag dumating ang taong pampaaralang 2018-2019) tugon ni San Jose.

Tinukoy din ni San Jose ang maaaring maging problema dahil sa kakulangan ng gusali upang matugunan ang pangangailangan ng mga mag-aaral. Ngunit, ayon sa kanya may mga isinasagawa nang pag-uusap hinggil sa pagpapatayo ng mga karagdagang gusali para sa mga susunod na taon.

ENROLMENT SA MGA PILING BUKANG KURSO PARA SA FRESHMEN AT TRANSFEREES

COLLEGE

3280

Pagababago sa proseso Bukod sa paglilipat ng proseso ng pagtanggap ng mga bagong mag-aaral mula sa Guidance Office patungong Marketing Office at mas mabilis na pagproseso ng mga larawan para sa mga I.D ay wala namang naitalang pagbabago sa proseso ng enrolment ngayong taon ayon kay Nelia San Jose, University registrar.

BSN SANGGUNIAN: Registrar’s Office Marketing and Promotions Office

66 223 64 109 41 32 20

2015-2016 2016-2017 Hanggang Hunyo 30, 2016, 12 PM.

BY JUVIN M. DURANTE

In celebration of the International Youth day, the National Youth Commission (NYC) and Department of Interior and Local Government (DILG) discussed the Sangguniang Kabataan (SK) Reform Law held on Aug. 12 at the Regent Hotel, Naga City.

Present in the event was Naga City Councilor Ray-An Cydrick Rentoy who shared an opening message by giving brief explanations of the five reforms in the Law, such as the age expansion, creation of the local youth development council (LYDC), fiscal autonomy, anti-political dynasty provision, and mandatory trainings.

Rentoy, while explaining the anti-political dynasty provision, deemed that the said provision doesn’t serve its purpose. As he cited, a father and a son who vie for electoral posts at the same time may still be granted to run provided that they are not incumbent officials. According to Rentoy, the Law provides that candidates with relatives up to second-degree consanguinity and affinity who are incumbent officials are prohibited to run for a post.

Prior to the discussion proper, a video of DILG Secretary Ismael D. Sueno answering some questions about the Law was shown.

Sueno said that he believes that the adjustment of age bracket will make officials who are more matured in implementing their projects.

“Karamihan sa mga kabataan natin na eighteen [years old] pa lang, to be frank about [this], nadala sila sa mga corrupt practices,” he explained. “I think, these ages are more idealistic at saka, graduates na sila ng profession nila,” he added.

Before ending his message, Sueno reminded the youth saying, “If you want to run and become a leader in your community, be sure that you are to be very honest, you are to be committed...”

Afterwards, a talk-show simulation discussion followed.

Invited speakers are as follows: Nydia Delfin, NYC Naga area officer; Kathlyn Lopez, DILG Camarines Sur local government operation officer; and Allen Reondanga, former SK City Federation president and City Events, Protocol and Public Information Office (CEPPIO) chief.

The three speakers gave further discussion and explanation about the Law. The speakers also distinguished the roles of the SK officials and Katipunan ng Kabataan (KK) members where latter are given the power to decide on what projects or activities the former can implement.

On the role of barangay officials to SK, Lopez deemed that they are only limited in to supervising the officials during the conduct of their projects. She added that barangay officials are not allowed to control any decision or project in the council.

Moreover, they emphasized the creation of the LYDC which is meant to assist SK officials in planning and executing their projects. The LYDC is composed of the Local Youth Development Officer (LYDO), youth organizations, and youth-serving organizations, like NYC and DILG. Delfin added that no newly elected SK officials can assume post unless otherwise they undergo the mandatory training programs to be spearheaded by their office.

Primarily, the training aims to teach the officials the SK history, Code of Conduct, and their duties and functions.

After the discussion and open forum, a video livestream of the same celebration held in NCR was shown wherein Sen. Bam Aquino was present.

Aside from Naga City, other cities in the country celebrated the same event.

Ang Malayang Pahayagan ng mga Mag-aaral ng University of Nueva Caceres (UNC) Hunyo-Agosto 2016 ● Tomo LXIV, Bilang I

BALITA The DEMOCRAT 03

CEGP challenges Duterte admin

BY GABRIELLE D. FULLANTE

Bannering the theme, “85 Years of Patriotic and Democratic Campus Press: Challenge the New Regime to uphold the People’s Democratic Interest,” member publications of the College Editors Guild of the Philippines (CEGP) from around the country gathered in the 76th National Student Press Convention (NSPC) and 38th Biennial Student Press Congress (BSPC) last Aug. 3-7 at West Visasyas State University, La Paz, Iloilo City.

The said convetion placed emphasis on issues such as campus press freedom, the junking of K-12, genuine agrarian reform, human rights violation and other policies imposed by the new administration.

Fora emphasize campus press freedom, PH media situations In the forum “Under PRESSure: On Philippine Media and Campus Press Situation,” speakers Inday Varona, Danilo Arao and Jon Callueng discussed the roles of the media in the society and how journalists should assert rights on free speech further countering Duterte’s take on corrupt journalists that deserve to die.

“Is it really corruption that gives rise to killings? Or is it something else? Or is it the existence of the culture of impunity?” Arao asked.

Moreover, he stated that those who get away for killing journalists use corruption to give “theoretical and ideological justification to what they are doing.”

Arao also stressed the importance of media literacy in general for the present administration to know how press operates, to understand reality and to correct misconceptions regarding the media.

On the other hand, Varona concluded her talk by stating that journalists are not very different from ordinary people as journalists who merely covers the issues and events that matter to people.

She also emphasized the importance of collaboration between the media and

Matrikula, itinaas nang 7% NI MATTHEW L. LORESTO

Sa pagpasok ng taong pampaaralang 2016-2017, ipinatupad ang pitong porsyentong (7%) pagtaas sa matrikula ng pamantasan bilang tugon sa pagbaba ng enrolment, pagsasaayos ng mga pasilidad at pagtaas ng sahod ng mga guro at iba pang empleyado ng nito.

Mula sa datos ng Accounting office, nagtaas ng 7% ang matrikula sa bawat kurso mula sa School of Graduate Studies para sa Doctorate Degree na mula sa dating P1,378.97 bawat yunit ay naging P1,475.50. Ito ang naitala bilang pinakamataas na pagtaas sa matrikula. Para naman sa Master’s Degree na mula P970.56 bawat yunit ay naging P1,038.50 Ang matrikula sa College of Law ay umabot naman ng P869 bawat yunit mula sa dating P8,12.15. Samantala, umabot ng P839.50 ang bawat yunit ang matrikula sa College of Engineering and Architecture (EA) at may karagdagang P1,284 para sa Correlation Courses na para sa mga 5th year na mag-aaral lamang, na kapwa nagmula sa P784.58 at P1,200. Ang mga mag-aaral mula sa kolehiyo ng Education, Business and Accountancy, Computer Studies at Nursing ay inaasahang magbayad ng P781.50 bawat yunit mula sa dating P730.31. Umabot sa P724 bawat yunit naman ang bayarin ng mga magaaral ng College of Criminal justice Education (CJE) mula sa dating P676.63. Ang CJE ang nakapagtala ng pinakamababang pagtaas.

Mula sa 10%, naging 7% Ayon sa naging konsultasyon na inorganisa ng pamahalaan ng pamantasan sa pangunguna ni Eleanor Salumbre, vice-president for administration (VPA) and Finance, at Fr. Danilo T. Imperial, vicepresident for academics, students and external affairs (VPASEA), na dinaluhan ng mga kinatawan ng iba’t ibang grupo ng mga mag-aaral, magulang, empleyado, at admin, ang nasabing pagtaas ng matrikula ay magsisilbing tugon sa pagbawas ng magaaral ngayong taon bunsod sa pagpapatupad ng Senior High School. Dagdag pa rito, ang karagdagang pondo ay magbibigay daan

para sa pagtaas ng sahod ng mga guro at iba pang empleyado ng pamantasan.

Mula sa nailathalang artikulo ng pahayagan Tomo XVI, Blg. 1, ang ParentTeacher Council (PTC) at Federation of Faculty Clubs (FFC) ay nagsulong ng walong porsyentong (8%) pagtaas ng matrikula, ngunit hindi ito naaprubahan ng dating pamahalaan sa pangunguna ni Dr. Eduardo H. Sison, dating VPA. Ngunit, sa isinagawang konsultasyon sa ilalim ng panibagong mga namamahala, ang FFC ay nagsulong ng 10% pagtaas sa matrikula kaakibat ng hindi pagtaas ng ano mang item sa ibang mga bayarin o miscellaneous fees.

Subalit, napagdesisyunan ng pamahalaan na gawing 7% na lamang ang itataas ng matrikula upang maiwasang umanong mabigla ang mga magulang at estudyante ng unibersidad; matapos ang magkakahiwalay na konsultasyon sa pagitan ng admin at ng mga gobernador ng bawat College Board, admin at ng mga magulang at PTC officials.

Saloobin ng mga UNCeano Bagaman nagtaas ng matrikula, nanatili pa rin ang UNC bilang isa sa mga pribadong pamantasan na may pinakamababang halaga ng matrikula sa buong lungsod ng Naga. Ngunit, naging hati naman ang opinyon ng mga mag-aaral ukol dito.

Tanong ni Wilbert G. Bendijo, 3rd year na mag-aaral ng AS, “[kung] ang kasulukuyang tuition fee nga ay hirap nang bayaran, pano pa kaya kung tataasan pa ito?”

Halimbawa na lamang, ang regular na mag-aaral mula sa departamento ng EA na may 21 yunit bawat semester at may miscellaneous fees na P5,114.75 ay magkakaroon ng kabuung P22,744.25 para sa unang sem at tinatayang aabot sa 45,488.50 bawat taon, at hindi pa kasama rito ang mga laboratory fees.

Kung ikukumpara sa dating matrikula, dumagdag ng humigit-kumulang tatlong libo ang bayarin ng isang mag-aaral bawat taon.

Subalit, ayon sa nailathalang opinyon ni Mark Lillo, 4th year na mag-aaral ng CED, ang pagtaas ng matrikula ay tamang-tama lamang upang sa gayon ay magtaas na rin ITULOY SA 04

the people as the media is dependent on the people in terms of gaining strength in fighting for the good.

“Hindi kami pwedeng maging malakas kung ang taumbayan ay hindi malakas,” Varona stated.

Meanwhile, Callueng focused on the rights of the campus journalists that are being overlooked by some school administrations. He also stated some violations of the Campus Journalism Act of 1991 and the lack of penalty clause in the said law.

KPL Nat’l Pres talks on neoliberal policies, calls to junk K-12 Marjohara Tucay, Kabataan Partylist (KPL) national president and former editor of the Philippine Collegian, tackled how neoliberal policies affect Philippine education and how education in our country is geared towards this.

He described Philippine education, influenced by the United States, as colonial, commercialized and fascist.

Tucay discussed how K-12 would lead to a commercialized education and how this program would produce cheap labor to be

exported to other countries.

He said further that lessons should be de-emphasized on patriotic education, consciousness and culture; and to students, he said that they should know how to assert their rights because being a student does not mean you stop being a Filipino.

“Students do not shed their constitutional rights to freedom of speech or expression at the schoolhouse gate,” he said on fighting a fascist educational system.

70 Pubs gather in 38th BSPC Representative from each publication gathered to elect new set of national officers of the CEGP national office.

The new set of officers are as follows: National President - Jose Mari Callueng (The National), Executive Vice-President Kevin Paul Aguayon (EARIST Technozette), Vice-President for Luzon - Jan Joseph Goingo (ThePILARS), Vice-President for Visayas - Rhick Lars Vladimer Albay, and Vice-President for Mindanao - Rochamae Bihag (Mindanao Varsitarian). Right after the proclamation, Callueng appointed Ronilo Mesa of The Manila Collegian as the National Secretary General.

Marc Lino Abila, outgoing CEGP national president, gave his end-of-term message urging campus journalists to continue fighting for the masses and the marginalized.

“As campus journalists, we must join the struggle of the masses for their basic rights along with our call for campus press freedom and student democratic rights,” Abila said.

DSWD Secretary receives 36th Gawad Marcelo H. del Pilar 36th Gawad Marcelo H. del Pilar, an award given to an outstanding CEGP alumnus, was given to DSWD Seretary, Judy Taguiwalo.

In her speech, Taguiwalo praised the CEGP’s work in protecting the interest of the Filipinos.

“Walang mali sa panawagan ng CEGP na ang pagsulat ay ang pagpili at pagdinig.

Kaya kung may pipiliin ag isang estudyanteng manunulat dapat ang piliin niya ay ang mga inaapi at pinagsasamantalahan na laging pinagkakaitan,” she said.

“Magsulat para sa bayan, maglingkod sa bayan. Write for the people, serve the people,” she finished.

NATATANGING ALUMNA. Pinarangalan ng Gawad Marcelo H. Del Pilar ang alumna ng College Editors Guild of the Philippines (CEGP) na si Judy Taguiwalo, kalihim ng Department of Social Welfare and Development, noong ika-6 ng Agosto sa ginanap na 85th National Student Press Convention sa West Visayas State University, Lungsod ng Iloilo. Binigyangdiin ni Taguiwalo sa kanyang talumpati ang pagpukaw sa mga mamamahayag pangkampus na ilahad ang kwento ng mga kapwa Pilipinong inaapi’t pinagsasamantalahan.

Si Taguiwalo ay dating kawani ng Philippine Collegian, ang opisyal na pahayagan ng mga mag-aaral ng University of the Philippines Diliman.

(Mga Salita at Larawan ni Juvin M. Durante)

Manilakbayanis, nanawagan ng pagbabago mula sa Pangulo NI CHARLENE KRIS A. BORBE MULA SA ULAT NINA MARYVIL O. REBANCOS, MATTHEW L. LORESTO AT GABRIELLE D. FULLANTE

Upang iparating kay pangulong Rodrigo Duterte ang kanilang 15-point agenda, nagsagawa ng kilos-protesta ang daan-daang deligado mula sa Mindanao at iba’t ibang progresibong grupo mula sa Bicol noong Hulyo 21 sa Plaza Quezon, Lungsod ng Naga.

Ang Manilakbayan ng Mindanao ay isang pagkilos ng mga mamamayang mula sa Mindanao patungong Kamaynilaan upang iparating ang iba’t ibang adyenda at panawagang kadikit ng mga pangangailangan ng mga mamamayang galing sa iba’t ibang sektor. Ito ay unang inilunsad noong 2012 na naging kampanya para sa pagkain, katarungan at kapayapaan sa isla. Muli itong ginanap noong 2014 sa gitna ng patuloy na pag-atake sa mga paaralan, mga ebakwasyon at pamamaslang sa mga Lumad. Naganap ang ikatlong Manilakbayan noon 2015 para sa mas pinaigting na panawagan sa pagpatay sa mga Lumad pagkatapos ng walang awang pagpatay sa ilang mamamayan sa Lianga,

Surigao del Sur. At ngayon, sila ay muling naglakbay bitbit ang parehong panawagan-pagtigil sa militarisasyon sa Mindanao at pag-atake sa mga paaralan at komunidad, maayos na repormang pang-agraryo, pagbasura ng K-12, usapin ng indigenous people, usaping pangkalikasan, pagpalaya sa mga bilanggong politikal, usaping pangkapayapaan sa pagitan ng Gobyerno at National Democratic Front of the Philippines (NDFP), trabaho at dagdag na sahod para sa mga manggagawa at iba pang problema sa kani-kanilang lugar.

Sinalubong ang mga Manilakbayanis ng mga Nagueño kasama ang Bagong Alyansang Makabayan (BAYAN), Kabataan Partylist (KPL), League of Filipino Students

(LFS), College Editors Guild of the Philippines (CEGP), National Union of Students of the Philippines (NUSP) at iba pang progresibong organisasyon.

Ayon kay Bai Ali Indayla, tagapagsalita ng Manilakbayan at ikatlong nominado ng Gabriela Women’s Partylist, “’Yong mga grupong nandito ay mga progresibong grupo, mga people’s organization, na nakikibaka sa tunay na pagbabago. Sana, makarating ito sa SONA ni President Digong. Kaya itong mga taong ito, kabilang na ako, ay maglalakbay papunta doon [sa Kamaynilaan].”

Nagtipon-tipon ang mga nasabing grupo sa Plaza Quezon upang magsagawa ng maliit na protesta kung saan nagsalita at nagpahiwatig ng kanilang saloobin ang iba’t ibang lider ng mga progresibong grupo tungkol sa mga isyu na nais nilang mabigyan ng pansin.

Sa sektor ng mga magsasaka, nakilahok si Artemio Sanchez, 48, sa pagtitipon upang iparating sa presidente na huwag alisin ang kanilang sakahan. Mahigpit ang kaniyang ITULOY SA 04

AEI’s LINC takes effect in UNC

BY CATHERINE BENA T. OLLETE

As part of its goal to extensively abide by the Enhanced Basic Education Act of 2013, the Ayala Education, Inc. has set its Learning with Industry Collaboration (LINC) program be adapted as well in the University of Nueva Caceres (UNC), effective June 2016.

LAKBAY PARA SA PAGBABAGO. Daan-daang mga Bicolano at Lumad galing Mindanao ang lumahok sa Manilakbayan 2016 noong ika-21 ng Hulyo sa lungsod ng Naga upang ipanawagan sa bagong pangulo ang tunay na pagbabago para sa bansa. Matapos ang mahabang martsa sa lungsod, nagtipon-tipon ang mga kalahok para sa isang programa sa Plaza Quezon kung saan nanawagan at nagbulalas ng kanilang mga hinaing ang mga lider ng bawat sektor na kasali. Mula Naga, tumungo ang grupo papuntang Maynila upang ipakita sa pangulo, kasabay ng kanyang State of the Nation Address (SONA), ang kanilang mithiin na makamit ang kapayapaan at kaginhawaan lalo na sa Mindanao. (Mga Salita at Larawan ni Juvin M. Durante)

LINC is offered in compliance with the curriculum standards approved in the Department of Education’s (DepEd) Senior High School (SHS) program. It is strategically designed by the Ayala Education to act as a bridge for the students to acquire the skills needed to pursue college or to find work right after the program.

When asked about how it was all organized, Joey Neil Canaya, SHS deputy principal, stated that there were two levels of preparation. In 2012, the Ayala Education was able to develop a curriculum, with just the general direction from the DepEd as the basis. As time progressed, they came up with kinds of trial curricula and syllabi. In 2014, they aligned what they had prepared to the clear

curriculum finally formulated by the DepEd. Within 20132015, they had experimental SHS classes in Manila, with 30 students each, to experience the set course. Then, what transpired has been taken and applied in UNC. At the level of UNC, SHS has been a priority ever since the Ayala Education came in July 2015. The preparation revolved on how to make the curriculum happen in the institution. It involves finding the right teachers, attracting a number of quality students, and getting the useful infrastructure and facilities.

As far as the university infrastructure and facilities are concerned, UNC has been partly ready, particularly in terms of space and venues. However, since LINC is more of a technology-enabled program, the Ayala Education has to make investments for the school development, especially for server systems, networks, and connections, for these were the things lacking when the administration first got in the premises.

There were 13 LINC classrooms renovated. For next year, they are hoping to add at least 12.

Around 240 chromebooks were provided, on a student-gadget ratio of 2:1.

So far, the administration has been doing well regarding the implementation of LINC in UNC, according CONTINUE ON 10

Ang Malayang Pahayagan ng mga Mag-aaral ng University of Nueva Caceres (UNC) Hunyo-Agosto 2016 ● Tomo LXIV, Bilang I

04 The DEMOCRAT BALITA

DSA, SO naghigpit sa mga UEP holder LEADERS’ CRADLE. Studentleaders from the accredited organizations, fraternities, and sororities of the university take part in the 2016 Management of Organizations for Visible Effectiveness and Service (MOVERS) held last July 9-10 at the UNC Social Hall.

The said event features series of leadership fora and team-building activities which aim to develop the potentials of UNCean leaders.

One of the present speakers in the said event was Ronnel Joseph Competente, who emphasized that awards do not measure how good a leader can be. (Words and Photo by Juvin M. Durante)

NI MATTHEW L. LORESTO

Bunsod sa isyu ng seguridad at paglabag sa Art. 6 Sec. 7 ng student handbook, ang tanggapan ng Director of Student Affairs (DSA) at Security Office (SO) ay mas pinaigting ang pagsuperbisa at pagkontrol sa paggamit ng Uniform Exemption Pass (UEP) card bilang paalala sa mga mag-aaral sa mga patakaran ng pamantasan partikular na sa pagsusuot ng uniporme simula ika-21 ng Hulyo.

Hulyo 12 nang mag-anunsyo ang tanggapan ng DSA patungkol sa suspensyon ng paggamit ng mga UEP card dahil sa impormasyon ukol sa umano’y pamemeke ng ilang mag-aaral ng pamantasan sa nasabing dokumento upang makaligtas sa pagsusuot ng uniporme.

“I’m very fortunate because Engr. Diocos of the College of Engineering and Architecture told me about this, na may mga pekeng UEP card nagpro-proliferate sa labas; shinare nya sa akin na ang SA nya ang nagkwento sa kanya. So, I verified it, and I’m very fortunate na nakakuha ako ng sample ng fake na UEP”, ani ni Kenjie Jimenea, DSA, sa aming panayam.

Alinsunod dito, kinausap na ng DSA ang mayari ng sinasabing printing shop at ayon sa kanila ay wala silang alam na pamemeke at paglabag na pala iyon sa polisiya ng paaralan. Binigyang diin nila na hindi na nila hahayaang mangyari ulit ang ganitong insidente.

Ang paglabag sa Art. 6 Sec. 7 ng student handbook o ang ‘tampering, falsifying or using falsified verification slips, grading sheets, or other

school records’ ay mapapatawan ng expulsion bilang kaparusahan sa sinumang mahulihan ng pekeng UEP card. Dagdag pa rito, maaari ring magsampa ng kaukulang reklamo ang pamantasan at si Jimenea sa printing shop dahil sa paglabag nito sa E-Commerce Act of 2000.

“The security will be at stake. At the same time, mako-compromise din ‘yong facilities natin, mako-compromise din ‘yong mga estudyante natin if hindi natin na-discover na may ganito.”, pagbibigay diin ni Jimenea sa maaaring implikasyon ng nasabing paglabag sa patakaran.

Matapos ang halos isang linggong pagrebalido ng DSA sa lahat ng UEP card, walang nahuling estudyante na lumabag sa patakaran ngunit umaaasa ang opisina na sa patuloy na pakikipagtulungan nito sa Security Office sa pagberipika ng mga UEP cards ay may mahuli sila at mapatawan ng kaukulang parusa.

Mas pinahigpit din ng DSA at Security Office ang pagkontrol ng paggamit UEP sa pamamagitan ng panibago nitong feature upang maiwasan ang ganito uling insidente.

“Since this is the first time kasi na we issued a card, ‘yong talagang card for UEP, by second sem, I will try my best to look for possible features that we can impose or we can introduce so that we can totally control the issuance of the UEP card sa mga valid applicants.”, ani ni Jimenea upang maiwasan ang ganitong paglabag ng patakan sa pagsuot ng uniporme.

“We provided a list, a complete list of students with UEP card, sa guard, sa security office.

So that, pagpasok nila iprepresent nila yong card, pero madedelay-delay lang sila kasi the guards are instructed to check the card.”, dagdag pa niya.

Ang tanggapan ng DSA ay nagpaplano na komulekta ng pag-palaminate ng mga UEP card sa mga grantees sa mga susunod na semestre upang tuluyan nang maiiwasan ang ganitong insidente kung sakaling pahintulutan sila ng Admin.

MOVERS ‘16 urges leaders to USG, GC, pinasinayaan ang ignite change TUKLAS OrSem

BY MA. HAZEL I. AGAPITO

NI PRECIOUS KACY D. FARAON

Kasabay ng pagbubukas ng panibagong taong pampaaralan, pinasinayaan ng University Student Governement (USG) at University Guidance Center ang “TUKLAS: Discover the Limitless Opportunities in UNC AYALA Education” Orientation Seminar nitong ika-21 ng Hunyo sa Instructional Media Center (IMC).

Ayon sa panayam kay Mary Joy Moral, USG Vice-President at punong-abala, hindi nasunod ang orihinal na plano ng konseho na magsagawa ng Campus Tour, Parade, at OrgFair para sa mga kalahok sa kadahilanang maliit lamang ang pondo ang inilaan ng administrative office para rito. Gayunpaman, sinikap daw ng bawat kasapi ng USG na gawing matagumpay ang OrSem sa tulong na rin ng United Architect of the Philippines Student Auxiliary (UAPSA) at GC. Pinakitaan ng mga audiovisual presentation ang mga kalahok patungkol sa kasaysayan ng UNC, mga pasilidad at serbisyo ng pamantasan, at maging departmental AVPs kung saan kasama rito ang mensahe ng dekana at dekano ng bawat kolehiyo.

Kasunod nito, nagkaroon ng pagpapakita ng mga uniporme ng bawat kolehiyo at ang kani-kanilang mga paliwanag. Halimbawa na rito ang iba’t ibang uniporme ng mga estudyante mula sa Criminology at Nursing.

Ikalawa sa pinakahuling aktibidad ng OrSem ay ang pagpapakilala ng mga opisyal ng academic at non-academic organization ng UNC na pinili na lang gawin kinagabihan dahil sa sobrang init. Ito ay sa kadahilanang hindi inaasahan ng USG ang dami ng mga lumahok.

Ayon kay Moral, nasa isang daan (100) hanggang dalawang daan (200) lamang ang inaasahang dadalo ngunit sumobra ang aktwal na bilang ng mga dumating kumpara sa inaakala, kaya naman napilitan silang ihinto panandalian ang programa sapagkat siksikan at mainit sa loob ng IMC at

ipinagpatuloy na lang ito sa gabi.

Nagpatuloy ang programa sa pamamagitan ng pagsasagawa ng maliit na Team-Building activities ng bawat kolehiyo sa kani-kanilang mga lugar: College of Engineering and Architecture (EA) sa EA Review Room; College of Education (CED) sa IMC; College of Computer Studies (CS) sa CS Learning Room; College of Business and Accountancy (CBA), College of Nursing, College of Arts and Sciences (AS) at College of Criminal Justice Education sa Social Hall. Ito ay upang magkaroon ng pagkakataon ang mga mag-aaral na makilala at makahalubilo ang kanilang mga ka-departmento.

Ayon kay Moral, ang OrSem ngayong taon ay pinangalanang TUKLAS dahil nais nilang ipahiwatig sa mga mag-aaral na sa tulong ng AYALA Education, maraming oportunidad ang kanilang matutuklasan sa kanilang pagpasok sa pamantasan. Dagdag pa niya, nais nilang magsilbi ang OrSem bilang isang motibasyon para sa mga huminto sa pag-aaral na muling magpatuloy.

UNCean studentleaders convened to join in the Management of Organizations for Visible Effectiveness Responsibility and Service (MOVERS) 2016 last July 9-10 at the UNC Social Hall which urged them to ignite change.

The two-day event catered several discussions and fora, such as: Self Discovery and Integration; Relating with Others; Handling People, Working with People; Student Organizations’ Effective Funds Management and Accountability; and Leadership Theories and Style.

Participants were oriented also about RA 8049 or ‘The Anti- Hazing Law’ and ‘The Role of the National Youth Commission (NYC) in YouthDevelopment’.

Matrikula...

MULA SA 03

ang sahod ng mga empleyado ng pamantasan.

Ang nasabing pagtaas ng matrikula ay supartado ng CHED Memorandum Order No. 3, series of 2012, na nagsasaad na ang 70 % ng pagtaas ng matrikula ay mapupunta sa pagtaas ng sahod ng mga guro at iba pang empleyado ng pamantasan.

Two of the highlights of the summit were the launching of the University Anti-Drugs Campaign and the team-building activities that were facilitated by the Ayala Young Leaders Congress (AYLC) delegates from the University.

Meanwhile, Dr. Randy Bacares, having discussed the topic ‘Handling People, Working with People’, encouraged the participants to be a blessing and to be a good influence to everybody.

Nydia Paladan, area head of the National Youth Commission (NYC) in Southern Luzon, talked about the Reformed SK Law and call for the youth’s active participation in nation-building.

Dr. Magno Conag, a speaker on the second day of the event, shared to the participants his key principle on the promotion of a good leadership, “Do what is right, fair, legal and moral.”

More importantly, the student leaders were also able to know and had insights from Ronnel Joseph Competente, 2010 national finalist in

the Ten Outstanding Students of the Philippines (TOSP).

“Being a student-leader is not about being the best in school, but being a mirror in the society. The awards that we receive are not the testaments of who we are. Awards are just constructs. Find your friends who will listen to your plans for the Philippines,” Competente said.

Hosted by the Federation of Student Organizations, Fraternities and Sororities (FSOFS), in cooperation with the Office of the Director for Student Affairs (DSA), the event was participated in by student leaders from the University Student Government (USG), College Boards, and from the accredited organizations, fraternities and sororities of the University.

“I fervently hope and pray that with this leadership training, you will really be movers of change, innovation and service to your organization, to your Alma Mater and to the community as well,” Kenjie Jimenea, DSA, said as the event commenced.

BY NOLI G. AMA

On July 11, the UNC Community commemorated the 124th birth and 30th death anniversary of its founder, the late President Jaime Hernandez, Sr. The event was highlighted by the founder’s great grandchildren’s offering of the flowers to his

monument.

The whole-day activity covered a wellness walk, sponsored by the High School Department; a Zumba dance; a memorial mass at the Sports Palace; and a mass induction in the evening held for all the university student-leaders and student organization officers.

“It was very successful, because everybody cooperated. And, it was a product of the collaborative effort of everyone in the University, especially those who were given the assignments,” Kenjie Jimenea, Director for Student Affairs (DSA), stated.

pagkakahawak sa dalang kartel na may katagang “Sakahan, hindi paliparan” na tila ito ang kanilang lupain. Sabi niya, “Panawagan naming ’wag ituloy ang paliparan sa aming bayan, ‘yung international airport. Sakahan hindi paliparan!”

Ayon naman kay Nelsy Rodriguez, lider ng BAYAN Cam. Sur, nais nilang ipaabot sa pangulo ang napakarami pang kahingian ng ating masang anak-pawis.

“Bagamat sinasabi ni Pangulong Duterte na ipagbawal ang contractualization, pero hindi niya ibibigay sa mga manggagawa kung hindi kikilos at ipaglalaban ang kanilang karapatan sa pagtaas ng sahod, kaya mas kailangan talaga ang tuloy-tuloy na paglahok, ng pakikiisa, ng sama-samang pagkilos ng mga mamamayan,” ayon kay Rodriguez.

Nais din nilang bigyang pansin ang pagsuporta sa mga serbisyong panlipunan. “Halimbawa ‘yung pagbasura ng K-12. Sa ngayon, pinalalahok natin ang ating mga kabataan para suportahan ang panawagan ng pagbasura sa K-12 dahil alam natin na ito ay hindi magsisilbi sa ating kabataan kundi para lamang sa pangangailangan ng mga mayayamang bansa. Kaya ang ating mga anak, ang mga kabataan, naka-gear para sa export. Hindi gamit ang aming mga anak, ang mga kabataan para i-export ng gobyerno at pakinabangan ng mga kapitalista,” paliwanag pa ni Rodriguez.

Natapos ang pagtitipon dakong 8:30 ng gabi . Nagtungo ang nasabing grupo sa Jessie M. Robredo (JMR) Coliseum upang magpalipas ng gabi. Kinaumagahan, dakong 6:00, nagsimulang maglakbay ang mga Manilakbayanis patungong Maynila.

Hulyo 19 nang magsimulang maglakbay ang mga Manilakbayanis mula sa Mindanao. Tinawid nila ang karagatan upang makarating sa Silangang Visayas, Bicol at Timog Katagalugan kung saan mas maraming progresibong grupo ang nakilahok sa kanilang kilos-protesta.

Hulyo 23 nang marating ng mga Manilakbayanis ang Unibersidad ng Pilipinas Diliman dakong 10:00 ng gabi. Hulyo 24 naman nang nagsagawa sila ng maliit na programa sa UP Diliman.

Tungkol sa Pabalat

Huwad at Hindi Nararapat Huwad at hindi nararapat – ito ang angkop na mga salitang makapaglalarawan sa panukala ni Pangulong Rodrigo Duterte na tuluyang ilagak ang bangkay ng diktador, pasista at mandarambong na si dating Pangulong Ferdinand Marcos. Sa papalapit na pagsapit ng ika-44 na anibersaryo mula nang isailalim ang buong bansa sa Batas Militar, tila pilit namang ipinapalimot ng bagong pamahalaan sa pamamagitan ng kanilang panukala ang mga karumal-dumal na dinanas ng ating mga kapwa Pilipino noon.

AND

REACH US THROUGH The DEMOCRAT

Upang matawag na isang bayani, hindi sapat ang minsang pagiging lider at sundalo ng bansa. Ang tunay na na bayani ay nag-alay ng buhay hindi kumitil ng kanino man.

@UNCTheDEMOCRAT uncthedemocratofficial@gmail.com @uncthedemocrat

MULA SA 03

UNC commemorates PJH’s 124th birth, 30th death anniversary

CONTACT

The DEMOCRAT

Manilakbayanis...

WARM WELCOME. University Student Government (USG) and College Boards warmly welcome their transferees and freshman students during this year’s Orientation Seminar (OrSem), dubbed as TUKLAS, with the theme, “Dicover the limitless opportunities in UNC Ayala Education.” Different from previous OrSems, TUKLAS engaged students in different team-building activities which primarily aimed to acquaint the students with their new schoolmates. (Words and Photo by Juvin M. Durante)

Mga Salita ni Precious Kacy D. Faraon Debuho nina Mark John M. Coloquit at Joshua Jame R. Diño

Ang Malayang Pahayagan ng mga Mag-aaral ng University of Nueva Caceres (UNC) Hunyo-Agosto 2016 ● Tomo LXIV, Bilang I

BALITA The DEMOCRAT 05

P50 Student Activity Fee, ipinatupad ng SCon NI PRECIOUS KACY D. FARAON

Sa pangunguna ni Harvin Ong, Secretary General, at ni Cristia Shiena Amparo, Speaker of the House, ipinatupad ng Student Congress (SCon) 2015-2016 ang Resolution No. 002-2015 o ang panukalang P50 na Student Activity Fee bilang karagdagang bayarin sa enrolment.

Nabuo ang resolusyon nang nakaraang semestre at matapos itong idaan sa dalawang hearing at makailang mga pagwawasto, ito’y naging epektibo nitong pagbubukas ng taong pampaaralan 20162017.

Layunin ng Student Activity Fee “Ang primary purpose [ng activity fee ay] para maging active ang organizations sa Inter-OFS,” saad ni Ong. “Since, usually, ang mga orgs, ‘di ba, sa UNC is hindi sila active during the Inter-OFS, and parang nawawala na ‘yong sense niya; yung competition, rivalry, nawawala na siya. Hindi lang naman about sa completion, pati yung collaboration nawawala na rin.”

“Ang second purpose niya naman is to help those orgs na magkaroon ng fund para magamit nila,”dagdag pa niya.

Ayon sa resolusyon, ang activity fee ay magsisilbing karagdagang suportang pampinansyal para sa Federation of Student Organizations, Fraternities, and Sororities (FSOFS) na noon pa’y limitado na ang mga nagagawang proyekto at mga aktibidad dahil sa kakulangan sa pondo.

Nakasaad sa resolusyon na ang halagang makokolekta para sa activity fee tuwing enrolment ay mapapasailalim sa miscellaneous fees at saka ibibigay sa FSOFS na siyang mamamahala ng pondo sa kondisyong magiging bukas ito sa lahat ng organisasyon. Bukod dito, maglalaan din ng hiwalay na bank account ang FSOFS para sa activity fee at kailangan magkaroon ng passbook ang bawat academic at nonacademic orgs kung saan nakatala bilang signatories ang ingat-yaman, pangulo, at tagapagpayo (o kaparehong posisyon) ng FSOFS. Mga mag-aaral galing sa under graduate college departments lamang ang nakaatas na magbayad para sa activity fee.

Siyamnapu’t apat na porsyento (94%) ng kabuuang makokolektang activity fee ang pantay-pantay na paghahatian ng lahat ng organisasyon at mapupunta naman sa FSOFS ang natirang anim na porsyento (6%).

Tanging mga organisasyon lang na makakapagbigay ng kanilang plan of activities, at nakapagpa-accredit bago ang unang buwan ng bawat semestre at makakasumite ng certificate of accreditation na ibibigay ng Director for Student Affairs (DSA) ang makakakuha ng kani-kanilang mga pondo.

Alinsunod dito, magagamit lamang ang activity fee sa community extension services, fund-raising activities, events ng FSOFS, at iba pang mga aktibidad na may kaugnayang pampaaralan. Nakasaad din sa resolusyon ang pagpapatanggal ng registration fee sa Inter-OFS. Hindi kabilang sa activity fee system ang anumang koleksyon na nakalaan para sa Women’s Club at Social Arts Council.

Lahat ng accredited organizations, fraternities, and sororities ay inaasahang magde-deklara ng lahat ng pinaggamitan ng kanilang pondo sa kanilang financial at accomplishment reports bilang bahagi ng accreditation tuwing katapusan ng semester.

Parusa sa Paglabag Nakatala sa probisyon na kapag nangolekta ng kahit anumang halaga sa bawat aktibidad ng Inter-OFS ang FSOFS, ang pondo ng bawat organisasyon lalabag ay hindi mailalabas para sa sunod na semestre hanggang sa kabuuan ng taon at maaari rin sila makatanggap ng karampatang parusa mula sa student tribunal.

Gayundin sa kaso ng mga accredited org, maaari lamang silang mangolekta ng membership fees kung nakapag-sumite sila ng letter of approval sa Assistant Vice President for Student Affairs and Services. Oras na mahuli ang isang org na nangongolekta ng membership fees na hindi dumaan sa tamang proseso ay hindi rin nila maaaring makuha ang pondo para sa sunod na semestre at maaari rin silang humarap sa student tribunal o sa DSA para sa kanilang parusa sa kasong Mismanagement of Fund.

Mangyari na hindi nakapagpasa ng financial report ang isang organisasyon isang buwan matapos ang semestre, nakalagay sa resolusyon na dapat nilang maibalik sa FSOFS ang eksaktong halaga ng kanilang nakuha nang magsimula ang semestre.

Ang pondo naman na hindi nailabas ng FSOFS ay idadagdag sa paghahati-hatian ng accredited organizations sa susunod na semestre.

Sakali naman na sa ikalawang semestre nangyari ang paglabag, idadagdag sa parusa ng org ang pagbabawal sa lahat ng miyembro nito ang pagtakbo sa kahit anumang electoral position. Kung graduating officer naman ang nakagawa ng paglabag,

Peña, Amparo observe 2016 Enactus Nat’l Finals

BY GABRIELLE D. FULLANTE

Participating as observers, Cristia Shiena Amparo and Charlene Peña from the Colleges of Education and Business and Accountancy, respectively, attended in the 2016 Enactus Philippines National Finals last July 8-9 at the SMX Convention Center, Mall of Asia Complex, Pasay City.

IN THE NAME OF GOD. Despite of the power interruption in the middle of the ceremony, the eucharistic mass held in celebration of the feast of Our Lady of Perpetual Help last June 27 still goes on and proceeds to other activities prepared to honor the University’s patroness. After the procession inside the Univeristy, the annual food ‘salusalo’ was held in front of the chapel, and afterwards, a live music band performed some religious songs at the DHS Lobby. (Words and Photo by Juvin M. Durante)

bukod sa parusang naibigay sa kanila, lahat ng credentials ng nasabing graduating officer ay panghahawakan ng University Administration ng hindi bababa sa limang (5) buwan.

Mga Alegasyon Kasabay ng pagpapatupad ng activity fee ay ang mga anomalya namang napuna ng ilan sa naturang resolusyon. Isa na rito ay ang makikita sa certificate of matriculation, P75 ang nakatalang halaga ng activity fee sa halip na P50.

“Ganito kasi ang nangyari,” paliwanag ni Kenjie Jimenea, DSA, “‘yong nasa resolution talaga, even in my manual, it should be P50.

And narinig yata, during the Consultation for Tuition Fee Increase, ang narinig nung mga nasa admin is P75. So, I [went] to the accounting office [to talk] about that. Ang [sinasabi] nila is we will look for a means on how we’re going to give back the P25.

Ibabalik yata sa estudyante… or ibabawas na lang sa tuition [fee] yung P25. Or the other possibility is to charge only P25 [for the activity fee] by next semester instead of P50.”

Sa ngayon, ibinigay na ng accounting office sa FSOFS ang kabuuan ng activity fee na nakolekta at ibabawas na lang sa sunod

na sem ang sobra.

Nagbigay rin ng paglilinaw ang panig ng SCon sa alegasyon na hindi balidong sumulat ng resolusyon si Ong. Ayon kay Ruby Jane Bandola, Speaker Pro Tempore ng SCon sa pagpapatupad ng activity fee, nagkaroon ng isyu kung legal na representative ng College of Business and Accountancy (CBA) si Ong. Ito ay dahil nanalo sa botohan at naiproclaim na ng SEC bilang representatives ng CBA si Bandola at Darwin Yadao.

Subalit, dahil nais i-appoint si Ong bilang representative ay ibinigay na lang sa kanya ang posisyong Secretary General. Paliwanag ng SCon, “ino-honor ng [CBA] Department na representative si Harvin; he was authorized to make a particular resolution.”

Kinukwestyon din ang umano’y “unanimously approved” na nakasaaad sa resolusyon kahit na ang ilan sa mga miyembro ng SCon ay hindi nakapirma bago ito mai-sumite sa admin.

“I do not know with that,” ani Jimenea nang matanong patungkol sa nasabing alegasyon. “Kasi when I assumed the DSA [position], isinubmit lang sa amin yung resolution. So, nung pinresent nila sa admin [ang resolution] during the Consultation for Tuition Fee Increase we thought that [that]

was a collegial decision by the Student Congress. Kasi, dapat lahat sila (College Department Representatives), pipirma.”

Paliwanag ng SCon, ‘unanimous’ ang nakalagay sa resolusyon sapagakat nang magkaroon ng amendment ng ikalawang hearing session ay quorum o majority ng SCon ang pumirma at lahat naman sa kanila ay payag sa resolusyon. Alinsunod na rin ito sa Art 4, Sec 7 ng USG Constitution kung saan nakasaad na kung 2/3 majority votes na ang nakuha na pabor sa resolusyon at kung aprobado ng USG President, ito ay maituturing nang legal. Ngunit, nabanggit rin ni Jimenea na ito’y magiging unanimous lang kung lahat ng miyembro ng SCon ay nakapaglagda at maaring nagkamali lang ng nailagay. *** Aminado ang SCon na noong una ay maraming tumutol sa Student Activity Fee, ngunit ito naman ay kanilang naresolba sa pamamagitan ng patuloy na pagsasaayos ng resolusyon hanggang sa ito’y nging sapat na para sa mga tao sa admin. Ngunit maaari pa rin itong baguhin o tuluyang i-repeal, depende na rin sa desisyon ng bagong SCon.

Amparo and Peña observed Enactus teams who participated in the National Finals as they presented their community projects to a panel of judges. They are aiming to form an Enactus group in the university through the Institutionalized Community Extension Service (ICES).

“The significance of the Enactus convention for me as a student leader is first having the opportunity to recognize all these problems that usually come unnoticed because of how gaps widen between social statuses,” Peña said in an interview. “Second is the awareness, the urge and confidence it gives me that are truly inspiring which we all need in order to start an action and to be fully committed with change,” she added.

Furthermore, it is also their objective to collect ideas from other schools on how to come up with quality extension services for the students.

‘Enactus’ stands for, ‘We believe investing in students who take Entrepreneurial Action for others creates a better world for US all.’ It is an international non-profit organization that holds annual competition wherein qualified teams can participate in and showcase the impact of their community projects and how well they are able to change the lives of the people in their communities.

“It was such a wonderful experience, because we were able to see and experience the projects of young leaders alike that really impacted bigger communities,” Amparo stated.

Peña and Amparo were accompanied

by Assistant Vice-President for Student Affairs and Services (AVPSAS) Dr. Armin Fullante, and ICES Director Francisca Sabdao.

Participating schools came from all over the country where Mariano Marcos State University was hailed as the national champion.

Youth leaders join in TAYO Talks BRAINSTORM. Darwin Yadao, College of Business and Accountancy (CBA) College Board governor, shares his idea in a small group discussion among other youth leaders during the Ten Accomplished Youth Organizations (TAYO) Talks held on July 29 at the UNC Social Hall. Primarily, the event encourages youth organizations to participate in the TAYO Awards Search where they are screened and may be granted with P50,000 fund intended to fund their new projects or to continue their long-term programs. (Words and Photo by Juvin M. Durante)

BY MARYVIL O. REBANCOS

Aiming to lift awareness and give more opportunities for growth and improvement to deserving youth organizations across the country, the Ten Accomplished Youth Organizations (TAYO) Foundation, in partnership with the University of Nueva Caceres (UNC), spearheaded the TAYO Talks held last June 17 at the UNC Social hall.

Representatives from the accredited student organizations in the University, along with various youth organizations in Camarines Sur and Naga City, have undergone series of talks about innovation and creative thinking, advocacy campaigning, team-building activities and workshop sessions, capacitybuilding activities, and ideas-sharing and collaboration.

“The main objective of TAYO Talks was to give student organizations an overview on what is TAYO Awards, so that if they qualify, then they can submit their requirements, and they were also given the opportunity to come up with their proposals,” Director for Student Affairs (DSA) Kenjie Jimenea said.

TAYO Awards is an award-giving body aiming to recognize, reward, and encourage youth organizations all over the country with programs and projects that help their communities.

Organizations existing for at least six months, school-based organizations and even barkadas with established projects known in a community that are composed of at least five members, who are 30 years old and below, are qualified to join the TAYO Awards Search.

Qualifiers are judged based on their recent project or program that has an impact on the community and best reflects the efforts of the youth sector towards nation building.

TAYO award-winning organizations may fall into one of these categories: Education and Technology; Environment, Disaster Risk Reduction, and Climate Change Adaptation; Health, Nutrition and Well-being; Livelihood and Entrepreneurship; and Culture and the Arts, Peace, and Human Development.

Apart from the prestigious recognition, winning organizations will receive a specially commissioned trophy sculpted by Toym De Leon Imao, and a grant of Php 50,000 intended to fund new projects or to continue long-term programs.

UNC starts facility development

BY NOLI G. AMA

To enact innovation and address students’ concerns, UNC started the development of its facilities from January to June 2016.

Just this year, the new administration was able to accomplish some of their plans for the University.

Renovation of Drainage System According to Engr. Pedro Ilao, head of the UNC Maintenance Office, their study revealed that the main cause of flooding in the UNC grounds is the low elevation of the land area where the school is located. They also found out other problems, particularly the size of the pipe they used which was too

small to accommodate water during heavy rains. The campus’ one-way canal that was not sufficient is a problem as well.

In 2012, they already planned to solve this problem, but they were not able to start it immediately because even Naga City drainages were too shallow.

Such plans needed to make way for the Naga City’s Storm Drainage Project to be finished first.

In 2014, the City project was completed and marked the UNC’s start of repairing its drainage system.

The budget allocated for the repair is Php 2.9 million which also featured earth filling.

Through bidding among five (5) construction firms, the TPN Construction got the project and finished its phase 1 last May 30.

UNC Eco-Canteen As one of the projects included in the UNC Campus Development Plan, the UNC Eco-Canteen, located between the College of Engineering and Architecture (EA) and Science buildings, was constructed from May 12-June 6.

As stated by Engr. Ilao, it was the UNC alumni community who suggested the concept and scheme of the new facility.

“We are very happy to see the outcome of our projects. Actually, dakol pang masurunod dyan. Nabawasan na ang mga rumors kang mga estudyante.

Dae na kita inaapod na CWC, dae na ninda kaipuhan magruluwas para magbakal kakanon, sigurado pang safe ang kinakakan ninda and there is always that biggest room for improvement,” Engr. Ilao stressed.

Ang Malayang Pahayagan ng mga Mag-aaral ng University of Nueva Caceres (UNC) Hunyo-Agosto 2016 ● Tomo LXIV, Bilang I

06 The DEMOCRAT LATHALAIN

Ilang minuto na lang, mag-uumpisa na naman ang laban. Para nang sirang plaka ang aking abogado sa pagbanggit ng mga dapat at hindi ko dapat sabihin mamaya sa korte, ngunit ang tangi kong kailangan sa ngayon ay katahimikan.

M

NI RUBY JANE L. BANDOLA

insa’y nakakapagod na rin pakinggan ang ingay dulot ng pagtutunggalian ng katotohanan at pawang kasinungalingan.

Hindi ko na mabilang kung ilang beses akong nagtagumpay. Hindi ko na rin matandaan kung ilang beses binawi ng ibang husgado ang hustisyang akala ko’y abot-kamay na. Isa lang ang nais ko bilang ina-ang matuldukan ang mapaglarong siklo ng panloloko buhat ng minsan kong pagtitiwala sa lalaking nilunod lamang ako sa dugo ng sarili kong mga anak at kaliwa’t kanang pagkakautang.

21 na taon kaming nagsama. 21 na taon ko siyang hinayaang yurakan ang aking dignidad.

Taong 1965 noong una niyang nakuha ang aking “oo.” Matalino. Kilala siya bilang abogado na nakakuha ng pinakamataas na grado sa BAR exam sa buong kasaysayan.

Matipuno. Buong pagmamalaki niya ring ikwinento noon na siya raw ang sundalo ng bansa na may pinakamaraming medalyang nakuha matapos ang ikalawang digmaang pandaigdig.

Ramdam ko na guminhawa ang pamumuhay namin sa unang mga taon ng aming pagsasama, ngunit nagkaroon din kami ng ilang hindi pagkakaintindihan.

Tandang-tanda ko pa kung paanong naipilit niyang ipadala ang ilan sa aming mga anak patungo sa Vietnam upang makilahok sa digmaan. Tandang-tanda ko rin kung paanong nahuli ko siyang nilulustay ang perang dapat ay sa amin ngunit kanya palang ibinuhos sa kanyang babae at mga anak sa labas.

Akala ko’y maghihiwalay na kami noong 1969, pero minabuti ng aking mga anak na bigyan siya ng ikalawang pagkakataon. Marahil ay isa ito sa mga pinakapinagsisisihan kong desisyong nagawa ko.

Dekada 70 nang ilan sa mga anak kong mulat sa progresibong pananaw ay kinalaban ang pamamalakad ng kanilang ama. Walang pagdadalawang isip silang nagrebelde na siya namang ikinagalit niya. Dito nagsimulang magbago ang lahat. Hindi ko inakalang hudyat na pala ito ng isang bangungot na hanggang ngayon ay malalim ang pagkakaukit sa memorya ko.

(Sa unang tatlong na buwan ng taong 1970 ay kaliwa’t kanan ang kilos protesta ng mga progresibo at makabayang grupo laban sa administrasyong Marcos. Mas kilala ang panahong ito bilang “First Quarter Storm.”)

Muling bumalik ang isip ko sa kasalukuyan nang napansin kong matalim na ang tingin ng abogado sa akin.

“Misis, kanina ko pa ho sinasabing kailangan na nating pumasok. Handa na ho ba kayo?”

“Pasensya ka na, ser. Opo, handa na ako” Iniligpit na ng abogado ang lahat ng dokumentong makakatulong sa’min para maipanalo ang kasong ito. Ako nama’y walang ibang dala kung hindi ang nagaalab na pagnanais na papanalunin ang katotohanan.

Ramdam ko ang mga matang nagsitinginan pagpasok ko sa korte. Ilang saglit lang ay nakita ko agad sila-ang maluhong kabit ng aking dating asawa at ang hambog niyang mga anak. Habang ako’y naka-asul na bistidang medyo kupas na, sila nama’y magagarbong Filipiniana at barong ang kasuotan. Kahit ang mga nakaupo sa likuran ay masisilaw sa kislap ng mga dyamanteng alahas nila.

Natahimik ang lahat sa tunog ng malyete ng hukom. Magsisimula na.

Ipinakilala ako bilang biktima, at ang asawa kong matagal nang patay bilang nasasakdal. Sana nga’y isinama niya na noon sa hukay ang mga alaala ng pangaabusong dinanas ko, pero hindi. Hindi ako kailanman makakalimot.

Lumulutang pa rin ang isip ko – kinakabisado ang bawat peklat sa aking balat na nagsisilbing palatandaan ng minsan kong pagkawasak.

Kinalabit ako ng aking abogado nang uumpisahan na ang pagtestigo ng mga nakalap na saksi.

“We call on the first witness of the defense to take witness stand.”

Tumayo si Bong, ang tanging lalake niyang anak kay Imelda. Ngayong taon lang ay sinubukan niyang kunin uli ang tiwala ko. Tutulungan niya raw ako upang magkaisa ang aking mga anak at nang maibaling namin ang atensyon mula sa pagtatama ng kahapon tungo sa pag-aayos ng kasalukuyan.

Ngunit hindi niya ako natinag.

Habang ang isang kamay ay nakapatong sa bibliya at ang kabila nama’y nakataas, nanumpa siyang pawang katotohanan lamang ang ibibigay sa husgadong ito. Alam kong ito mismo ang unang kasinungalingang bibitawan niya ngayong hapon.

Tumayo ang kanilang abogado at sinimulan ang pagdepensa sa aking dating asawa.

“Bong, nitong nakaraan lang ay ninais mong pagsilbihan at tulungan ang biktima, hindi ba?” tanong ng abogado.

“Oo. Nais kong ipagpatuloy ang mga nagawa na ng aking ama para sa kanya noon. Nais ko ring wakasan ang patuloy nilang paninira kay ama,” naman ang sagot niyang mapanlinlang.

“Pinagbigyan ba ng biktima at ng kanyang mga anak ang dalisay mong hangarin?”

“Marami ang kanyang mga anak na naniniwalang hindi masama ang aming ama – na sa katunayan, sa panahong magkasama si ama at ang biktima ay siyang pinakamasagana at masayang bahagi ng buhay nila. Ngunit tila mas marami ang nabilog ang utak kaya’t ang tinitingnan lamang ay ang iilang pagkakamali ni ama.

Tinanggihan nila ang alok ko. Ang iba pa nga ay pinilit akong humingi ng tawad para sa mga pang-aabusong dinanas daw nila noon.”

“Pinaunlakan mo ba ang hiling nilang ito?”

“Hindi, dahil alam kong wala naman dapat ihingi ng tawad.”

Hindi ko napigilan ang sarili kong sumigaw ng “Sinungaling!”

Pinagsabihan ng hukom ang aking abogado na kontrolin ang asal ko, ngunit sadyang hindi ko kayang pakinggan ang lalakeng ito habang kanyang binabaliktad kung ano talaga ang mga nangyari.

Ipinagpatuloy nila ang pagtestigo ni Bong.

“Maaari mo bang ikwento sa amin ang mga narinig mong hinaing mula sa mga anak ng biktima na mas pinaniniwalaang walang kasalanan ang ama mo?”

Hindi ko alam kung saan napulot ni Bong ang mga sumunod niyang binitawang pahayag: “Mula pa noon ay pinaniniwalaan ng iba na ang mag-asawang Corazon at Benigno ang matalik na kaibigan at manananggol ng biktima. Nambintang pa sila na ipinapatay raw ni ama si Benigno dahil sa pangingialam. Wala ni isa dito ang totoo.

“Natatandaan ko noong 1986 na nagsama-sama ang mga rebeldeng anak ng biktima upang palayasin si ama sa kanilang tahanan. Tinuturing nila ito bilang isang tagumpay, ngunit ang hindi alam ng karamihan ay si ama ang tunay na bayani sa kwentong ito.

“Matalik na magkaibigan sina ama at Benigno. Lagi pa nga sila noong nagkekwentuhan nang nangibambansa si Benigno kasama ang kanyang pamilya.

Hindi niya kailanman maipapapatay ang isang kaibigan.

“Kung tunay ring halimaw ang aking ama, hinayaan niya na lang sana ang mga kaibigang armado na nais nang pagbabarilin ang kanyang nagrebeldeng mga anak. Isa siyang napakabait na haligi ng tahanan kahit ang sarili niyang mga anak ay gusto siyang matibag. Pinapaniwala tayo ng biktima na nagkaisa noon ang lahat ng anak nila laban kay ama, ngunit wala nga sa 2% ng kanilang mga supling ang sumama sa nasabi kong pagrerebelde.

(Kaya lang daw naging mapayapa ang rebolusyon sa EDSA dahil pinagsabihan ni Marcos ang

mga militar na huwag umatake o manlaban sa mga nagkilos protesta.

Ayon sa mga tagasuporta ni Marcos, wala pa sa 2% ng populasyon noon ng Pilipinas ang lumahok sa EDSA Revolution.

Bukod pa rito, ang EDSA raw ay binuo ng apat na elemento: (1) isang nawawalang lider na si Corazon Aquino; (2) mga masigasig na madre; (3) mga komunista; at (4) katolikong nahakot lamang ni Cardinal Sin.) “Bago pa ito mangyari ay maraming nagawa si ama para sa ikabubuti ng biktima, ngunit hindi ko alam kung bakit hindi niya ito pinahahalagahan.

“Upang maprotektahan ang iba nilang mga anak noon, pinalayas at pinarusahan daw ni ama ang mga nagrebelde. Hindi niya hinayaang tuluyang guluhin ng mga bayolenteng anak ng biktima ang kanilang buong pamilya.

“Alam kong naghihirap ngayon ang biktima. Baon siya sa utang. Ngunit kabaliktaran ito ng klase ng buhay na naibigay sa kanya noon ni ama .

Nakapagpatayo sila noon ng sarili nilang mga ospital at eskwelahan. Inggit na inggit pa nga raw ang kanilang mga kapitbahay dahil sa patuloy nilang pagyaman.

(Sinasabi rin ng mga tagasuporta ni Marcos na siya ang pangulong may pinakamaraming naipatayong ospital, eskwelahan, kalsada at mga tulay.

Dalawang piso lamang ang kapalit ng isang dolyar. Sapat din daw ang suplay ng bigas para sa buong populasyon.)

“Prinotektahan din noon ni ama ang biktima mula sa mga dating nangaapi sa kanya, lalo na laban sa mga mayayamang ginigipit siya. Kahit nga iyong mga chismosang walang ibang alam kundi manira ay hindi pinalampas ni ama. Nang mawala si ama, bumalik muli ang mga totoong nang-abuso sa biktima.

(Sinugpo raw ni Marcos ang mga oligarko at mayayamang pinagsasamantalahan ang mahihirap at kinokontrol ang midya, ngunit nagsibalikan ang mga ito sa rehimen ng mga sumunod na pangulo.)

Ikumpara ninyo ang lahat ng ito sa kasalukuyan, at makikita ninyong imposible ang mga ibinibintang ng bikitima sa aking ama.”

Matapos marinig ang lahat ng iyon, walang pagdadalawangisip akong tumayo at sinugod ang pekeng testigong ito.

“Mistulang santo nga ba ang iyong ama?! Sabihin mo ‘yan sa puntod ng mga anak kong pinaslang dahil sa kalupitan niya! Sabihin mo yan sa mga anak kong hanggang ngayo’y siyang nagbabayad ng kanyang mga inutang!”

Sumisigaw na ang hukom na huminahon ako, ngunit patuloy pa rin ang paglabas ng matatalim na salita mula sa aking bibig.

Kinailangan pa ng mga gwardya upang makubinsi akong lumabas na muna. Pagkalipas ng ilang minuto, sumunod din ang aking abogado.

“Recess muna raw sabi ng hukom.

Alam ko ho na mahirap para sayo ang proseso

ng paglilitis.

Pero kung gusto mong paniwalaan din ho ng husgado ang pinaninindigan mo, kailangan mo hong matutong magkontrol ng emosyon.”

Humingi ako ng tawad at saka nakiusap na gusto ko munang mapag-isa.

Tulad ng ginawa ni Bong kanina, maraming isinusumbat sa aking wala akong karapatang dumaing sa kalupitan ng aking dating asawa dahil sa gara ng buhay na naibigay niya sa akin noon. Ngunit kung ang kapalit ng pagyaman ay dugo at dignidad, mas pipiliin kong na lang mamulubi.

Totoo, nakapagpatayo siya ng napakadaming ospital, eskwelahan, at iba pang nakapagpalago ng aming buhay.

Ngunit, ang hindi alam ng karamihan ay kung saan niya kinuha ang pondo para sa mga ito. Totoo, lugmok na ako sa halos $1 bilyong pagkakautang bago kami nagsama.

Ngunit ang hindi alam ng karamihan ay lumubo ito sa $28 bilyon dulot ng walang humpay niya noong paghiram sa mga mas mayayaman niyang kaibigan. Hanggang ngayon, patuloy ang pagkaltas sa aking mga anak sa kakarampot nilang sahod para lamang mabayaran ito.

Habang nalugmok kami sa kahirapan matapos niyang umalis ng walang paalam, ang kabit niya’t kanilang mga anak ang nakinabang sa halos $10 bilyon na dapat ay sa amin.

Hindi ko kinakailang may mga nagrebelde akong anak, ngunit hindi ko kailanman matatanggap na sapat itong rason para gamitan niya ang buong pamilya namin ng dahas at kawalang respeto sa aming karapatang pantao.

(Libu-libong kaso ng paglabag sa karapatang pantao sa ilalim ng rehimeng Marcos ang hanggang ngayo’y nililitis pa rin ng Commission on Human Rights.)

Naging mortal na kasalanan ang kwestyunin ang mga desisyon niya para sa akin. Ilang beses niya kaming napagbuhatan ng kamay, sa pagdadahilang kailangan lang namin madisiplina. Bawal ang progresibong pag-iisip. Kontrolado ang nilalaman ng aming pagsasalita. Alam niya dapat ang aming bawat galaw. Bawal tutulan ang kanyang pamamalakad sa pamilya.

Kahit ang simpleng pag-uwi ng lampas sa itinakda niyang oras ay pwedeng magdulot ng pagdanak ng dugo sa aming tahanan. Araw-araw kong hinagkan ang aking mga anak sa takot na baka iyon na ang huling pagkakataong makakasama ko sila.

Kailan nga lamang ay ginusto ng mga patuloy na pinagtatakpan siya na kamkamin ang isa sa mga natitirang patunay ng aking dignidad at paninidigan. Ninais nilang mahimlay ang bangkay ng aking dating asawa sa libingang ipinundar pa ng aking mga ninuno na siyang simbolo ng katapangan at kagitingan ng aming pamilya. Hindi ako makapapayag. Hindi ko ito isusuko.

SANGGUNIAN: http://pcij.org/stories/a-different -edsa-story http://www.philippinehistory.org/martial-lawphilippines.htm

Ang Malayang Pahayagan ng mga Mag-aaral ng University of Nueva Caceres (UNC) Hunyo-Agosto 2016 ● Tomo LXIV, Bilang I

NINA JUVIN M. DURANTE, GABRIELLE D. FULLANTE, MATTHEW L. LORESTO AT CATHERINE BUENA

“Parang pinaasa kami na ready na ‘yong [mga] equipment; na ‘senior highready’ na. ‘Yon pala, madidissolve lang ‘yong ibang sections, tapos mapupunta ka sa class na ‘di mo gusto.”

Ganito isinaad ni Kyle France Calisura, magaaral ng Grade 11 sa Naga City Science High School, ang kanyang pagkadismaya sa kanyang pagpasok sa unang taon ng ng Senior High School program.

I

ka-22 ng Hulyo nang dinalaw ng The DEMOCRAT ang paaralan nina Kyle France, higit isang buwan matapos ang opisyal na pagbubukas ng mga paaralan sa buong bansa.

“Sabi raw, kapag less than 10 students ang nag- enrol, baka ma-dissolve ang klase. Kaso nga lang, more than 10 na ‘yong students, pero madi-dissolve pa rin,” dagdag pa ni Kyle France.

Bagaman humigit sa minimong bilang ng magaaral ang mga nakapag-enrol sa seksyon nina Kyle France, nananatili pa rin ang pangambang alisin ang kanilang klase kapag hindi naibigay ang ilang mga kagamitang kinakailangan ng kanilang seksyon.

SPECIAL REPORT The DEMOCRAT 07

Ngayon at Magpakailanman

Pagtitiyak sa Kahandaan at Pagsasakatuparan ng Senior High School Program sa Lungsod ng Naga

Pamana ng Nakaraan Sa paglisan ng dating pamahalaang Aquino, naiwan sa bawat Pilipino ang hamong harapin ang bagong sistema ng edukasyon na kaniyang iniwan. Ngayon, ang bawat Pilipinong mag-aaral ay inaasahang dumaan sa dalawang taon ng Kindergarten at tig-anim na taon sa elementarya at sekondarya. K-12 curriculumito ang naging sagot ng nakaraang pamahalaan upang maihanda raw ang kabataang Pilipino na makipagsabayan sa mga banyaga, pagdating sa kaalaman at kakayahn.

Sa pagpasok ng sistemang ito, hindi nakaligtas sa mga pambabatikos ang panukalang pagdagdag ng dalawang taon sa sekondarya o mas popular sa karamihan bilang Senior High School (SHS) program. Bagaman bago sa ating pagdinig, sari-saring opinyon, iba’t ibang tugon at kali-kaliwang suliranin na ang kasalukuyang umuusbong dahil sa puspusang pagpapasakatuparan ng programang ito.

Pagaharap sa Bagong Sistema Sa isang lumalagong lungsod tulad ng Naga, sapat kaya ang paghahanda nito upang maipatupad nang mahusay ang SHS program?

Paano kaya tumugon ang panlokal na sangay ng Kagawaran ng Edukasyon o DepEd, mga guro, mga mag-aaral at ilang grupo ng mga mamamayan sa ganitong uri ng sistema?

Sa isang panayam, pinagdiinan ni Kabataan Partylist (KPL) Bicol Coordinator John Arvin R. Reola na hindi handa ang lungsod sa pagsasakatuparan ng programa kung titignan ang mga pangangailangan sa edukasyon mula sa mga silid-aralan, mga aklat, mga gamit, at pati na ang kurikulum. “’Yong curriculum mismo, hindi pa siya ayos noong pinasa ‘yong K-12. So, technically, at a larger scale, hindi [handa ang bansa], at Nagascale, mas hindi,” paliwanag ni Reola.

Idinagdag pa ni Reola na dapat tinignan noong ipinasa ang K-12 ang kahandaan ng sistema ng edukasyon na paaralin ang lahat ng mga mag-aaral dahil sa makikitang malaking bahagdan ng kabataang hindi nakakapag-aral.

“Hindi pa rin nawawala ‘yong main problem ng education which is ‘yong sa finance, ‘yong sa materials, tapos ‘yong problema pa, dinagdagan pa noong iba’t ibang reforms sa education,” wika ni Reola.

Suablit, pinabulaanan naman ito ni Department of Education (DepEd) Naga OIC Schools Division Superintendent William E. Gando.

Ayon kay Gando, “The issue is not readiness. We are implementing it. Naga City is more prepared.” Dagdag pa ni Gando na masaya siya sa naging bunga ng enrolment sa SHS dahil humigit ito sa kanilang tinatayang bilang ng mga mag-aaral.

Ibinahagi ni Gando ang naging paraan ng mga guro sa bawat paaralan sa Lungsod upang subaybayan ang mga nagtapos ng Junior High School (JHS). Binisita ng mga guro ang mga bahay ng mga mag-aaral na hindi nakapagpatala sa itinakdang panahon ng pagpatala upang sila’y hikayatin na magpatuloy pa ng kanilang pagaaral.

Ang Naga ay may walong pampublikong paaaralan sa sekondarya, at ayon sa naitala ng DepEd Naga, ang Camarines Sur National High School (CSNHS) ay ang may pinakamalaking populasyon na umabot sa humigit-kumulang 1,432 mag-aaral. Sinundan ito ng Concepcion Pequeña National High School (CPNHS) na may 191 mag-aaral. Parehong may 180 mag-aaral namang naitala ang Cararayan National High School at Naga City Science High School (NCSHS).

Nagtala naman ng 129 na mag-aaral ang Naga City School of Arts and Trades (NCSAT), habang 121 mag-aaral naman sa Carolina National High School. 64 na mag-aaral naman ang nakapagpatala sa Tinago National High School (TNHS). Samantala, ang Leon Q. Mercado High School (LQMHS) ang nagtala ng may pinakamaliit na bilang ng mga mag-aaral na umabot ng 55 lamang.

Nilinaw ni Gando na libre ang pag-aaral sa pampublikong paaralan dahil sa mahigpit nilang pagpapatupad at pagsunod sa ‘No Collection Policy’ ng Kagawaran. Subalit, kung nanaisin ng mga mag-aaral na nagtapos ng JHS sa pampublikong paaralan na lumipat sa pribadong paaralan, kusang mabibigyan umano sila ng voucher na nagkakahalagang P17,500 para sa buong taon. Magsisilbi raw ito bilang tulong mula sa gobyerno at tanging ang natitirang halaga ng matrikula na lamang ang papasanin ng magaaral.

MGA LARAWAN NINA EMILAINE ANN CABRAL AT JUVIN M. DURANTE DEBUHO NG PAHINA NI JUVIN M. DURANTE

Halimbawa, kung ang isang dating mag-aaral ng pamublikong paaralan ay papasok sa ating pamantasan na mayroong matrikulang tinatayang nagkakahalagang P40,000 bawat taon, aabot pa sa P17,460 halaga ng matrikula ang kanilang papasanin.

Tungkol naman sa bilang ng mga guro, ayon kay Gando, “I cannot categorically tell you na hindi tayo nagkukulang.” Idinagdag niya na tumanggap ang kanyang tanggapan ng 101 aplikanteng guro, ngunit, sa 84 na bilang ng mga gurong kanilang hinahahanap, humigit-kumulang 60 guro lamang ang nakapasok.

“Their major or specialization is not what’s needed even if we wanted to hire them,” paliwanag pa niya.

Sinabi rin ni Gando na ang ilan sa mga guro ay dumalo sa mga panrehiyunal na pagsasanay na tumagal ng humigit-kumulang tig-iisang linggo. Ang nasabing mga pagsasanay ay umabot pa sa mga unang araw ng pagsisiumula ng mga klase. Paliwanag niya, “Ideally, we have three sections. These three sections require fifteen teachers, but there are only five available teachers because the other ten are in training.” Ani niya’y iniipon ang lahat ng mga magaaral na naiwan ng kanilang mga gurong nagsasanay at ang mga natitirang guro na lamang ang bahala sa kanila.

Pagkalap ng Katotohanan Upang mapatunayan ang mga salita nina Reola at Gando, minarapat ng The DEMOCRAT na tumungo sa lima mula sa walong pampublikong paaralan sa sekondarya ng lungsod upang malaman ang kanilang pangkasalukuyang kalagayan.

Sa paaralan kung saan may pinakamalaking bilang ng mga mag-aaral, ibinahagi Lumabas ni Sulipicio Alferez, III, ang kasalukuyang punong-guro ‘yong pagiging ng CSNHS, na handa na unplanned ng ang kanilang paaralan sa pagpapatupad ng kurikulum.

Department Tumagal ng dalawang taon of Education, ang kampanya ng paaralan because na ipaunawa sa mga magaaral kung ano ang kanilang nga we lack haharapin bilang mga magteachers, we aaral sa Grade 11.

Ibinunyag naman ng lack learning punong-guro ng NCSHS na materials. si Sonia Teran na tanging mga batayang paghahanda Makikita mo lamang ang pinagdaanan ng talaga ‘yong kanilang paaraalan.

“We have the unpreparedness classrooms, so we do not lalo na dun lack classrooms, but we lack materials for the students. sa mga public But, yesterday, there were schools books delivery for Senior High School, so I am looking at a series of delivery for the teaching and learning materials of the Senior High School.”

Naniniwala si Teran

‘‘

na dapat matagal nang ibinigay ang mga aklat sa mga paaralan bago pa man ito magbukas. Sinisikap na lamang daw nila na gawan ng paaran upang maipatupad nang mahusay ang kurikulum bagaman walang mga kagamitan.

Handang-handa naman daw na magpatupad ang Carolina National High School ng SHS ayon sa kanilang punong-guro na si Francia Dimaculangan.

“Reading-ready [kami] with regards sa facilities, school buildings, chairs and other equipment.

Ready na talaga, with all the teachers. It just so happened na ‘yong teachers lang are still undergoing training. However, dai man sinda sabay-sabay,” ani Dimaculangan.

Pagdating naman sa mga guro, inamin ni Dante Santelices, punong-guro ng NCSAT, na nagkakaroon sila ng problema. “The fact na dikit man lang si tinao samuya, so we have to make use of our teachers in the Junior High School. Arog kayan ang nangyari kaya may mga teachers kami sa Junior High School igdi na nagtutukdo sa Senior High School,” wika ni Santelices.

Samantala, nakikita rin ni Teran ang problema sa pagtuturo ng mga guro na mula sa Junior High School (JHS) sapagkat hindi naman daw umano ito dumaan sa tamang pagsasanay kumpara sa mga guro ng SHS. “It’s better that the teachers themselves participate in person in that seminar so that they will understand how better to implement the curriculum in Grades 11 & 12. The seminars were held a bit quite late already. It started [in] June-opening of classes.

It was the reason why we have classes thare were distracted, because the teachers were attending the seminars,” hinaing ni Teran.

Habang nasa pagsasanay ang ilang mga guro, nag-iiwan umano ang mga ito sa mga mag-aaral ng mga gawain, tulad ng pananaliksik, na siyang itsi-tsek pagdating nila.

Sa kasalukuyan, wala pa naman umanong reklamo mula sa mga magulang ang natatanggap ng kanilang mga tanggapan. Sa katunayan, ayon kay Alferes, paulit-ulit nilang ipanaunawa sa mga magulang ang tungkol sa K-12. Kaya naman daw, madaling nakapili ang mga magulang, kasama ng kanilang mga anak, ng kanilang nais na track at strand.

“Saludo ako sa idea kan Senior High School, kasi globally, dae na kita pwedeng i-underestimate [with] the fact na we have covered na the number of years for the basic education,” ganito naman inilihad ni Santelices ang kanyang paghanga sa pagpapatupad ng SHS. Kung pag-uusapan naman ang ratio ng mga mag-aaral sa guro, 40-45 mag-aaral ang hawak ng isang guro sa CSNHS, 20 naman sa NCSHS, 30-40 sa NCSAT at 30 naman sa Carolina National High School.

Pagdating sa mga silid-aralan, ‘shifting’ ang naging sagot ng CSNHS upang matanggap ang kanilang mga mag-aaral. Ayon kay Alferes, lahat ng kanilang walong asignatura ay may ‘shifting’ at lahat ng kanilang mga mag-aaral ay pumamapasok din sa paaralan tuwing Sabado.

Mula sa mga munting Saloobin Bukod sa mga guro, kinapanayam din ng The DEMOCRAT ang ilang mga mag-aaral sa mga

nabanggit na paaralan, lalong-lalo na’t sila ang mas direktang maaapektuhan ng programang ito.

“May mga nakapagtapos po kasi ng college degree, pero ‘di naman po makakuha ng trabaho. How much more pa po kami na graduate ng K-12 lang?” wika ng isang mag-aaral mula sa Cararayan National High School tungkol sa maaaring kahinatnan niya pagkatapos maka-graduate ng SHS. Ilang mag-aaral din ang nangangamba hindi lang sa kanilang hinaharap kundi pati na rin sa kanilang kasalukuyang kalagayan.

“Lumabas ‘yong pagiging unplanned ng Department of Education, because nga we lack teachers, we lack learning materials. Makikita mo talaga ‘yong unpreparedness lalo na dun sa mga public schools. There is no proper transitory period like sa mga private school-they really have a tough planning, rough planning. In public schools, parang medyo minadali lang siya,” daing ni Al Florence Albo, mag-aaral ng NCSHS. Idinagdag ni Al Florence na bagaman kulang sila sa mga akla ay sanay na silang gumamit ng module na dina-download mula sa internet mula noong sila’y nasa JHS pa lamang. Ngunit, pagdating daw sa SHS ay wala silang matagpuan kahit sa website ng DepEd. Kaya naman, humihiram na lamang ang ilan sa kanila ng mga aklat sa kolehiyo dahil halos magkaparehos naman umano ang mga nilalaman nito.

“Maganda sana ang Senior High, kaso parang minadali ‘yong pag-implement. Sana, nag-prepare muna ng mga 2-3 years, kasi, tulad ngayon, kulang sa references. ‘Yong iba, bumibili ng module, tapos, ‘yong iba, nagre-research. Kapag nagsarili kaming search, pwedeng mag-conflict ‘yong knowledge both ng teachers at ng students,” ani Paulo Rodriguez kamag-aral ni Al Florence.

Dalawa sina Al Florence at Paulo sa mga magaaral na nagtitiis sa higit isang buwan nang walang kuryenteng gusali sa kanilang paaralan mula pa sa unang araw ng pasukan. Ayon pa sa kanila, minsan ay nawawala sila sa pokus sa pag-aaral dahil sa lubhang init na kanilang nararanasan.

Dahil naman sa kakulangan sa mga aklat at ibang sanggunian, binibigyan ng pagkakataon na makagamit ng computer ang mga mag-aaral ng Carolina National High School upang makapagsaliksik para sa kanilang mga gawain.

“Libre kaming gumamit [ng computer], pero may schedule lang. May internet, pero walang bayad, basta magsabi lang daw sa nagbabantay sa ICT room, basta daw walang pasok at hindi kami nagka-cut ng classes,” ibinahagi ng isang mag-aaral sa Carolina. *** Bagaman pilit sinusubukang sulsihin ang mga butas sa pagsasakatuparan ng SHS program, kusang lumalabas pa rin na hindi lubusang handa ang ating mga paaralan para sa programang ito.

Nananatili para sa Kagawaran, mga guro at mga mag-aaral ang hamon na tumugon mga pagsubok na maaaring nilang pagdaanan sa pagpasok sa ganitong uri ng sistema. Maliit man kung titignan, ngunit napakalaking bahagi pa rin ang epekto ng kakulangan sa mga kagamitan sa pag-aaral, mga pasilidad, mga pagsasanay ng guro at iba pa ngayon at magpakailanman.

Ang Malayang Pahayagan ng mga Mag-aaral ng University of Nueva Caceres (UNC) Hunyo-Agosto 2016 ● Tomo LXIV, Bilang I

08 The DEMOCRAT EDITORYAL/PITAK

Sa Kumpas ng Magmamanyika

The DEM

2 0 1 6 - 2 0 1 7

Noon, ang Pilipinas ay pinakahuli sa Asia at ay isa sa tatlong bansa sa buong mundo (kasama ang Angola at Djibouti) na sampung taon lamang ang “pre-university cycle.” Nang isinulong ng Department of Education (DepEd) ang K-12, ninais nilang mapantayan ng Pilipinas ang mga pandaigdigang batayan sa kalidad ng edukasyon. 2015 pa lamang ay idineklara na ng ahensya na handa na tayo sa pagbabagong ito.

Punong Patnugot Juvin M. Durante

B

ilang mga pangunahing hakbang, nakapagtayo ang DepEd ng 84,478 na klasrum noong 2010-2014. Sa parehong mga taon, tumanggap ng 128,105 na bagong guro ang ahensya at plinanong magdagdag pa ng 39,066.

Nagkaroon din ng bidding upang magkaroon ng sapat na librong gagamitin sa karagdagang “specialized subjects.”

Sa pangunguna ni Joey Neil Canaya, Deputy Principal, pinaghandaan ng Ayala Education (AE) ang pagpapatupad ng Senior High School (SHS) program ng UNC na sinasabing angat sa ibang eskwelahan. Ayon kay Canaya, mula pa noong 2012 ay mabusisi nilang binuo sa Maynila ang kanilang sariling curriculum alinsunod sa mga alituntunin ng DepEd. Mula 2013-2015 ay sinubukan din nila itong gamitin sa mga experimental SHS classes upang mas malinang pa.

Nang pumasok ang AE sa UNC, naging prayoridad nila ang implementasyon ng SHS: pagtanggap ng mga kwalipikadong guro at pagsasanay sa kanila sa konsepto ng constructivism (learning by doing); paghahanap ng tamang kalidad at bilang ng mga estudyante; at pagkakaroon ng sapat na pasilidad at inprastaktura. Nakapagkumpuni ang administrasyon ng 13 na klasrum na may: tig-iisang projector at projection screen; whiteboard; malakas na WiFi connection; maayos na bentilasyon; at mala-opisinang mga lamesa’t upuan. Bumili rin sila ng nasa 240 na chromebook upang mas maging modernisado ang pag-aaral ng mga estudyante.

Maituturing na maswerte ang 805 na mga UNCeanong SHS na kinayang magbayad ng Php 40,000 (LINC) o Php 32,000 (TVL) at ngayo’y tinatamasa ang mga modernong pasilidad at mataas na kalidad ng pagtuturo.

Ngunit ganito rin ba ang kalagayan ng mga estudyante sa ibang mga paaralan sa Naga?

Sa kaso ng Naga City Science High School, ibinunyag ni Sonia Teran, principal, ang kanilang kakulangan sa guro na may wastong pagsasanay. Naglunsad ang DepEd ng mga seminar, ngunit sinimulan lamang daw ito noong Hunyo kaya’t nakapagdulot ng aberya sa pormal na pagsisimula ng mga klase. Dahil sa nasabing kakulangan, minsa’y sinususpinde ang mga klase at nagkakaroon na lamang ng mga make up class. Kinakaharap din ng Camarines Sur National High School (CSNHS) at Carolina National High School (CNHS) ang parehong problema.

Sa mga nasabing paaralan, hindi rin sapat ang mga naipadalang libro ng DepEd kaya’t minsa’y umaasa na lamang ang mga guro’t estudyante sa internet. Pakunti-konti lamang ang pagpapadala ng mga nasabing kagamitan. Sa kabila ng antalang ito, nakakita pa rin ng mga pagkakamali sa mga tekstong nilalaman ng ilang libro. Bukod pa rito, kinakailangan ding maghiraman ng mga computer at science laboratories ang Junior High School (JHS) at SHS. Kung ganito ang sitwasyon ng ilang mga pampublikong paaralan sa isang lungsod na sinasabing patuloy sa pag-unlad, ano pa kaya sa mga pinakamahihirap na sulok ng ating bansa?

Kapatnugot Ruby Jane L. Bandola Tagapamahalang Patnugot Gabrielle D. Fullante Ikalawang Tagapamahalang Patnugot Maryvil O. Rebancos Patnugot sa Balita Catherine Bena T. Ollete Patnugot sa Lathalain Charlene Kris A. Borbe Patnugot sa Palakasan Matthew L. Loresto Patnugot sa Sining Mark John M. Coloquit Tagapamahala sa Sirkulasyon Noli G. Ama Mga Apprentice Precious Kacy D. Faraon Ma. Hazel I. Agapito Catherine Buena Trisha Mae Job Nichole Rae Dizon Hermie Amante Anna Marie B. Morcilla Joshua James Diño Eugene San Jose Michael Jefferson Caligan Emilaine Ann Cabral Johnell B. Cabusas Sonny A. Millares Mga Tagapayo Shirley A. Genio Ruby L. Bandola Kasapi College Editors Guild of the Philippines (CEGP) at Bicol Association of Campus Journalists (BASCAJ)

Sa 7,976 na pampublikong paaralan sa sekondarya sa Pilipinas, 5,800 lamang ang naihanda sa pagtanggap ng mga SHS. Dahil sa nasabing kakulangan, kinailangan pumili ng iba kung lilipat sa pribadong SHS o tuluyan na lamang titigil sa pag-aaral. Ang solusyon ng DepEd para sa kakulangang ito ay ang “voucher system” na magbibigay ng mahigit Php17,000 na subsidiya para sa mga lilipat mula sa pampublikong paaralan patungo sa mga pribado.

Gayunman, marami ang umalma na kakarampot lamang ang subsidiyang ito kung ikukumpara sa matrikulang halos taon-taon ay tumataas dulot ng patuloy na komersyalisasyon ng edukasyon. Ikinakatakot ng mga magulang na baka kahit makapagtapos ng SHS ang kanilang mga anak sa pribadong eskwelahan ay hindi sila makakuha ng diploma dahil sa kawalan ng kapasidad mabayaran ang natitirang halaga. Wala rin daw kasiguraduhan kung sapat ba ang bilang at kalidad ng mga nakaabang na trabaho para

sa mga SHS na hindi na magkokolehiyo. Bukod pa sa mga nasabing problema, pangunahing suliranin din ng mga magulang ang dagdag na gastos sa pagkain, transportasyon, at iba pang mga kakailanganin ng kanilang mga anak sa karagdagang dalawang taon sa hayskul.

Ang tunay na kailangan ng Pilipinas ay isang makabayan, siyentipiko, at makamasang edukasyon, ngunit kabaliktaran nito ang ihinahain ng konsepto ng K-12. Ang K-12 tracks ay mga hulmahan ng manggagawang para sa isang industriyalisadong bansa, at tila nakalimutan

Marka ng Pagbalikwas BOLD SHEET JUVIN M. DURANTE

@juvin_durante ● juvinduranteofficial@yahoo.com

Naging pangkaraniwang bahagi na ng ating buhay-estudyante ang mga pahayagang pangkampus. Nakatatak na sa ating isipan na nagsisilbi ang mga ito bilang hulmahan ng mga manunulat at artista. Subalit, hindi rito nagtatapos ang kanilang tungkulin.

I

ka-7 ng Agosto taong 1992 nang opisyal na isilang ang panibagong malayang pahayagan ng University of Nueva Caceres. Bitbit ang pangalang ‘The DEMOCRAT’, ipinagpatuloy at humalili ito sa noo’y humigit-kumulang apat na dekadang gulang na pahayagan ng Pamantasan na mas kilala bilang Nueva Caceres Bulletin o NCB. Simula nang maitatag ito, nagsilbi na ang The DEMOCRAT bilang tunay na mata, tenga at boses hindi lamang ng mga mag-aaral kundi pati na rin ng mga pangkaraniwang mamamayan sa loob at labas ng pamantasan. Naibalita ng pahayagan ang mga isyung kinaharap ng mga magaaral, paglahad ng mga pagbabago sa lungsod, paglaban kontra sa pagtaas ng matrikula at ibang mga bayarin, pagtanggol sa karapatan ng mga mamamahayag-pangkampus at maging pagkundina at pagpapatalsik sa mga pangulo tulad nina Marcos at Estrada.

Sa kasalukuyan, nananatili bilang isang napakalaking hamon na maipagpatuloy ang uri ng pamamamahayag na sinimulan at ipinaglaban ng mga naunang kawani ng The DEMOCRAT.

CRAT

LUPONG PATNUGUTAN

Pagbalikwas sa Nakasanayan Mula elementarya, namulat ang karamihan sa atin sa konsepto ng isang pahayagang pangkampus bilang tagahubog ng mga mahuhusay na manunulat at artista. Bukod dito, nakaukit na rin sa ating isipan na ang isang pahayagang-pangkampus ay kung hindi para mang-aliw ay laan para kilalanin ang mga natatanging napagtagumpayan ng mga magaaral at ng paaralan. Ang ilan ay itinuturing na lamang ito bilang instrumento upang manalo sa iba;t ibang patimpalak. Minsan nga, ginagamit na lamang ang mga ito tuwing sasapit ang mga ‘accreditation’.

Maaaring ganito nga ang nakasanayan nating silbi ng ating mga pahayagang pangkampus, ngunit, sa mas malalim na pananaw, naniniwala akong may mas malaki at mas malawak pang tungkulin ang ating mga pahayagan.

Bagaman nakakabit sa kanilang pangalan ang salitang ‘mag-aaral’ ay hindi nangangahulugang nakakulong lamang ang mga ito sa apat na sulok ng paaralan. Bilang

‘‘

Mainam na sa murang gulang pa lamang ay mulat na ang ating kabataan sa mga isyung nakapalibot sa kanilang mundong ginagalawan

isang pahayagang pangkampus, marapat na magsilbi ito bilang tagahubog ng opinyon ng mga mambabasa kasabay ng pagtugon ng mga solusyon sa ano mang problemang kanilang mahihinuha.

Pangunahing layunin din nito ang maging lunsaran ng mga mag-aaral na may malasakit sa kanyang kapwa at bayan sa pamamagitan ng kritikal na pagsusuri sa mga isyung panlipunang nakapaloob dito.

Ang buhay natin bilang mag-aaral ay hindi kailanman hiwalay sa buhay natin at ng iba bilang mga pangkaraniwang mamamayan.

Saklaw ng ating mga pahayagan ang mga isyu hindi lamang ng mga mag-aaral kundi pati na rin ng

‘‘

Ang K-12 ay hindi idinesenyo para sa mga Pilipino – ito’y para sa mga neokolonyalistang bansa na patuloy na pinagsisilbihan ng ating gobyerno

ng DepEd na mayorya sa mga naghihirap na Pilipino ay umaasa sa agrikultura.

Daragdagan ng programa ang suplay ng mga manggagawa, ngunit tikom ito sa pagpapataas ng sahod at pagpaparami ng trabaho sa loob ng bansa.

Layunin yata ng sistemang ito na gawing mga manikurista o tubero ang mga magsasaka upang ipadala sa mga mas mauunlad na bansa.

Hindi rin sapat ang pasilidad ng mga pampublikong paaralan, kaya’t pabor ito sa mga nagsusulong ng mapangabuso at komersyalisadong edukasyon. Ang voucher system ay nagkukubli

bilang tulong umano para sa mga mahihirap na estudyante, ngunit ang katotohana’y sinisigurado lamang nito ang dagdag na kita para sa mga pribadong eskwelahang pinamumunuan ng mga mayayamang uri.

Sa kabuuan, ang K-12 ay hindi idinesenyo para sa mga Pilipino – ito’y para sa mga neokolonyalistang bansa na patuloy na pinagsisilbihan ng ating gobyerno. Hindi nito layuning bigyan ng disenteng trabaho si Juan Dela Cruz – nais nitong patuloy na maging tagasuplay ang Pilipinas ng mura at semi-skilled na mga manggagawa para sa mga dayuhan.

Ngayon, ang Pilipinas ay mistulang lupon ng mga manikang pangteatro. May iilan na magarbo ang kasuotan. Mayroon din namang tila minadali lamang bihisan.

Mayroon pa ngang halos mapatid na ang braso ngunit pinilit pa ring magtanghal.

Hindi man sapat ang ensayo, tila patuloy ang pagsayaw natin sa kumpas ng mga imperyalistang magmamanyika.

ating mga magulang, kapatid at kapwa Pilipino na nagtatrabaho bilang mga pangkaraniwang manggagawa.

Ayon sa College Editors Guild of the Philippines (CEGP), ang mga pahayagang pangkampus ay malaking bahagi ng Alternatibong Midya. Ang ganitong uri ng pamamahayag ay umiikot sa paglalahad ng mga kwento ng mga sektor na nakakaligtaan ng mainstream media, pilit man o hindi.

Nabibigyan ng malawak na kalayaan ang mga ganitong uri ng pahayagan mula sa pag-iisip, pagsusulat at paglilimbag ng ano mang kwento sapagkat walang humahawak sa kanilang mga leeg.

‘Non Scholae, Sed Vitae’ Ang paaralan ay isang ‘microcosm’ ng isang mas malaking mundong nag-aabang sa labas nito. Ito ay isang malinaw at krusyal na salamin ng pangkasalukuyan at panghinaharap na kalagayan ng ating lipunan.

Bilang mga susunod na tagapagtaguyod ng ating bayan, mainam na sa murang gulang pa lamang ay mulat na ang ating kabataan sa mga isyung nakapalibot sa kanyang mundong ginagalawan.

Kung mananatiling nakagapos ang ating mga pahayagan sa loob ng paaralan, sino pa kaya ang makikinig at magbabahagi ng mga kwento ng ating mga kapatid na Lumad at iba pang Indigenous Peoples, mga kasapi ng LGBT community, mga manggagawang kontraktwal, mga bilanggong politikal, mga inaabusong kababaihan at kabataan, mga magsasaka’t mangingisda at mga iba pang pangkarainwang mamamayang nasa laylayan?

Kaya naman, sa paulit-ulit na tanong kung bakit naghahayag ang ating pahayagan ng mga isyu mula sa labas ng paaralan, isang payak na sagot lamang ang katapat nito: “Bago tayo naging mag-aaral, Pilipino tayo.”

Dagdag pa nga ng ilan sa Ingles, “Not of school, but of life.

AUGUST 6, 2016 BRGY. TRAPICHE, OTON, ILOILO Juvin M. Durante

Ang Malayang Pahayagan ng mga Mag-aaral ng University of Nueva Caceres (UNC) Hunyo-Agosto 2016 ● Tomo LXIV, Bilang I

PITAK The DEMOCRAT 09

Kapeng Barako Club VANTAGE POINT RUBY JANE L. BANDOLA

@rubyjanebandola ● iamrubyjanebandola@gmail.com

Umuulan. Nagmamaneho noon si Papa para ihatid ako sa UNC nang makakita kami ng magnobyong halos langgamin na sa ilalim ng sinisilungan nilang payong. Parang eksena sa pelikula, kaso nga lang naglalambingan ‘yong dalawa sa gitna pa talaga ng kalsada.

N

akailang busina na kami, wapakels pa rin sila. At dahil nagmamadali na nga ako, buong puso at damdamin akong sumigaw ng, “MAGHIHIWALAY RIN LANG NAMAN KAYO!” Mabuti’t natauhan naman sila at tumabi na sa wakas, pero ‘yong lalake ay sumigaw pa pabalik. “BITTER KA LANG!” Ngayong tinamaan ng matinding El Niño ang buhay pag-ibig ko, normal nang marinig mo akong bumulong (o sumigaw) ng “di sila tatagal,” “walang forever,” o kaya “mukhang manloloko ‘yong isa” tuwing makakakita ng mga magkarelasyong may doctorate na ata sa kursong Public Display of Affection (PDA) major in pangiirita sa mga single.

PDA kung paiikliin.

Lantarang landian kung gagamit ng pangkantong bokabularyo. Ito yung pisikal na pagpapakita ng

‘‘

Hindi tayo tulad ng mga liberal na bansang normal lang ang naghahalikan at iba pang klase ng PDA sa mata ng marami

nararamdaman mo para sa minamahal kahit nasa pampublikong lugar kayo.

Marami nito sa Plaza Rizal at Quince Martires. Meron din sa mga mall.

Ngunit higit sa lahat, makakakita rin ng PDA kahit sa loob ng paaralan mismo.

Hawak-kamay habang naglalakad sa hallway; akbay sa balikat o haplos sa baywang habang nakaupo sa bench; meron pa ngang naghahalikan sa mga tagong sulok sa loob ng kampus-ito kadalasang makikitang ginagawa ng ilang magkarelasyon sa loob ng paaralan.

Minsan, mga security guard na rumoronda ang nakakahuli. May panahon din na Janitor ang nakakakita.

Mayroon ring mga guro sa kolehiyo na masinop sa pagsaway at pagsermon sa mga estudyanteng nagpi-PDA. Madalas na inirarason ng mga napagagalitan ay wala naman daw epekto sa mga nakakakakita ang ginagawa nila. Masyado raw OA ang mga gurong mahilig mansita, palibhasa raw walang asawa. May mga nagsasabi rin na bahagi naman daw ang PDA sa freedom of expression nila, at alam

naman nila ang nararapat na mga limitasyon.

Hindi lang naman ang tigang kong love life ang dahilan kung bakit tutol ako sa PDA sa loob ng paaralan. Nararapat ding suriin ang isyung ito gamit ang mga batayan ng disiplina, etika at moralidad.

Ayon sa isang guro sa kolehiyo na kilalang tagasugpo ng PDA sa UNC, ang kanyang ginagawang pagsita ay hindi dahil bitter siya.

Dala ito ng pagnanais niyang maging disiplinado ang bawat UNCeano. Imumungkahi niya rin daw na magkaroon ng malinaw na alituntunin at karampatang parusa sa PDA sa ating student’s handbook dahil sa kasalukuyan ay tikom ang nasabing lupon ng batas sa isyung ito.

Umpisahan natin sa pagtatanong ng “ano nga ba ang papel ng paaralan sa buhay nating mga mag-aaral?”

Sinasabing ang paaralan daw ay sumasalamin sa pangmalawakang estado ng ating lipunan. Dito’y inihahanda tayo para harapin ang mga pagsubok na mas malala pa sa araw-araw na quiz o minor subject na pamajor. Bukod pa riyan, dito’y nakakasalamuha natin ang iba’t-ibang klase ng taong dapat nating pakisamahan kapag nakikipagsapalaran na tayo sa buhay.

Dala na rin ng pagiging relihiyoso ng ating

And the Winner is...?

DEEP DIVE GABRIELLE D. FULLANTE @babigabbbby ● gfullante@gmail.com

For a few years, it’s been a game of tug of war between China and the Philippines, only that the playing field is not equal. Imagine David and Goliath playing tug of war.

T

his paints a rather erratic picture of the situation regarding the position of the two countries on the jurisdiction over the West Philippine Sea. And as in the classic story, the sling-armed smaller man defeated the javelin throwing giant with a strong blow on its head, or did he?

The South China West Philippine Sea The Philippines does not claim to own the whole South China Sea but rather part of it. We claim only the area within 200 nautical miles from our shores or the exclusive economic zone (EEZ). Situated in this area are reefs and islands which include the Scarborough Shoal and the Spratlys Island to name some. In 2012, former president Benigno Aquino III ordered the use of the name West Philippine Sea. This is a politico-psychological strategy of the PH government in asserting that this is our territory and should be named as ours, thus foregoing its former name – South China Sea. July 12, the Philippines celebrated a resounding victory against its maritime dispute with China concerning the West Philippine Sea. It is official: the Permanent Arbitrary Court (PCA) decided in favor of the Philippines’ claim on the disputed territory.

Something in the water The Philippines, China, Taiwan, Vietnam, Malaysia and Brunei surely are not fighting for this part of the world because of its beautiful view. Every year, more than $5 trillion in trade enter these waters.

That is one-third of all maritime commerce around the world. And China, being depicted in the Philippines as the quintessential model of a schoolyard bully would not easily give in and let its neighbors have all these money. Another is the issue of fishing and oil exploration in the area.

But, it looks as though there’s more to this than mere sovereignty of our country over the disputed waters. In the 1990s, the Philippines ended ties with US military but now we’re welcoming them back with

‘‘

Many Filipinos are celebrating this victory over the disputed waters not knowing that while we won against this big country, another is trying to covet what is ours in the pretense of being our ally

open arms what with the EDCA and the subsequent deployment of US Navy in Philippine waters. In Vietnam, the United States lifted an arms embargo on May 23 which had been in place since 1984 after US military forces had been driven out by the Vietnamese from their country. While Obama insisted on saying that this is not about China, experts from across the globe basically sees this as using Asian countries involved in the SCS dispute as its pawns against China and only a fool would believe otherwise. Who wouldn’t want 5 trillion worth of green bucks flowing through this sea every year?

Looking at this through a larger scale, it’s not about Philippines’ vs. China’s sovereignty over the territory but rather a battle of military and economic powers of China vs. the United States of America. It is important for the US to have unhindered access to the waters of South China Sea. Unhindered access is vital to the US

Hindi pa tapos ang Laban UNPOPULAR OPINION MARYVIL O. REBANCOS @mariavillaaaaa ● maryvilrebancos@gmail.com

Kung magbabalik-tanaw tayo, makikitang malayo na ang pinagkaiba ng ating kasalukuyang sitwasyon kumpara sa larawan ng dating Pilipinas. Noon, mismong mga Pilipino ang ibinabaon sa sarili nilang lupa habang naghahari ang mga makapangyarihang dayuhan.

G

umagalaw tayo sa isang lipunan kung saan hindi natin hawak ang sarili nating kaligtasan. Marami na ang nangako sa atin na ihahain nila ang inaasam nating kapayapaan, na sa tuwing daan tayo sa madilim na iskinita ay tanging imahinasyon ng multo na lamang ang ating katatakutan at hindi ang pangambang tayo’y maaaring mabikitima ng halang na kaluluwa ng iilan. Ngunit, tila ang pangako ng pagbabago mula sa mga naihahalal na opisyal ay nananatili paring simbolo ng pagkakadismaya ng mga Pilipino.

Laban kontra krimen at droga Isa sa mga programang bitbit ng bagong pangulo ay ang maigting na paglaban sa kriminalidad at paglaganap ng droga sa bansa. Matatandaang makailang ulit niyang ipinangakong masusulusyunan ito sa loob lamang ng tatlo hanggang anim na buwan ng kanyang panunungkulan.

Ayon sa datos na naitala noong 2015, tumaas ng halos apatnapu’t anim na porsyento (46%) ang naitalang bilang ng krimen sa bansa gayundin ng taong 2013 at 2014 kung saan tumaas ito ng labinwalong porsyento (18%). Ang mga datos na ito ang nais baguhin ng bagong pangulo kung kaya’t mas pinalawak niya ang panawagang patayin lahat ng mahuhuling kriminal at drogista sa bansa.

Halos nasa 103 na ang bilang ng mga

ito mula pa noong Mayo, 68 dito ang naitala mula Enero hanggang Hunyo 15, habang sa pagitan lamang ng Hunyo 16-20, halos nasa 25 ang naitalang bilang ng mga napatay na mas tumaas pa simula nang maupo si pangulong Duterte sa pwesto.

Karapatan o Karahasan Nang mga nakaraang linggo, naging kontrobersyal ang larawan ng mga nahuling diumano’y kriminal na nakagapos at binalutan ng packaging tape ang buong katawan habang nakahandusay sa kalsada’t wala ng buhay.

Ang mga larawan ay kuha sa isang engwentro ng mga kapulisan at ng mga nasabing kriminal pagkatapos isagawa ang kanilang operasyon. Ito at ang mga kahalintulad pang pangyayari ang pumukaw sa atensyon ng ilang grupong nagsusulong ng karapatang pantao at maging ng ilang mambabatas, abogado at ng publiko upang pagdudahan ang kredibilidad ng pagkilos na ginagawa ng mga awtoridad. Ngunit, ang mga ito ay pinabulaanan lamang nila at iginiit na lehitimo ang kanilang mga operasyon.

Marami man ang natutuwa sa progreso ng naipangakong pagbabago, hindi parin maitatago na ang prosesong ito ay nagtanim na rin ng takot at pangamba sa iilan, ‘di lamang sa mga may kasalanan kundi pati na rin sa mga inosenteng sibilyan, lalo na sa pamilyang naiwan ng mga pinatay na ipinakilala sa buong

bayan bilang mga kawatan kahit wala pang hatol ng mga kinauukulan.

Lisensyang Pumatay Kasabay ng pagbibigay sa atin ng lisensyang pumatay ay parang binigyan na rin tayo ng karapatan na maniobrahin ang sistema ng hustisya habang nasasagasaan ang mga buhay ng ilang mamamayan.

Masyado na ba tayong nawalan ng tiwala sa hustisya kung kaya’t hinahayaan na lang nating ang mga may mga baril ang humusga kung sino ang mabuti’t masama?

Kung sino ang nararapat mamatay o mabuhay? Tila ba isang tagumpay sa iilan ang makitang marami na ang nalalagas sa lipunan na hindi man lamang idinadaan sa tamang paghuhukom.

Ipinagwawalang-bisa natin ang batas sapagkat tila hinahayaan nating ang bawat bala na ang humusga sa kung sino ba ang tama o sino ba ang nagkasala.

bansa, marami sa atin ay konserbatibo pa rin ang pinaninindigang pananaw. Nararapat nating maintindihan na hindi tayo tulad ng mga liberal na bansang normal lang ang naghahalikan at iba pang klase ng PDA sa mata ng marami.

Isa sa mga pinakaimportanteng tungkulin ng paaralan ay bigyan ang bawat mag-aaral ng isang kapaligiran na angkop para sa pagpapalawak ng kaalaman at katugon ng mga magulang sa paghubog ng pag-uugali ng kanilang mga anak. Kadalasan, alinsunod sa konseptong konserbatibo ay ang mga batas na ipinatutupad sa loob ng paaralan ukol sa tamang asal.

Kailangang intindihin na hindi pantaypantay ang antas ng pag-unawa ng mga UNCeano sa PDA. Kahit ilang beses mo pang sabihan ang nobya mo na wala kang pakialam sa sinasabi ng ibang tao at ang importante ay masaya kayo, hindi sapat na kalasag ang pambobola mo upang maisawalang bahala ang panghuhusga ng iba. Marahil ay para sayo “hindi ako lumalandi, nagmamahal ako,” ngunit iba ang nabubuong personalidad mo sa isip ng ibang mga mag-aaral at guro.

Bukod dito, hindi lang naman mga magaaral na nasa kolehiyo na sinasabing may mas mataas na lebel ng maturity ang nakakakita.

Tandaang kasama natin sa loob ng kampus ang mga batang nasa elementarya at hayskul pa lamang na maaaring gayahin ang mga gawaing ito kahit sa musmos nilang edad.

Hindi ko sinasabing mali ang pagpapakita ng nararamdamang pagmamahal.

Ang importante ay matutunan kung kailan at saan dapat gawin ito. Kung nasa loob mismo ng paaralan, nararapat na bigyang halaga rin natin ang disiplina at pagkontrol sa sarili liban sa mga pansariling interes. Hindi lang naman mga pusong sawi ang naaapektuhan tuwing may nagpi-PDA, kundi pati na rin ang pangkalahatang imahen ng ating paaralan.

WE CAN’T MOVE ON BECAUSE WE DON’T FORGET. MARCOS IS NO HERO!

for two reasons. First, it means sustaining the “economic dynamism of the region” or in other words protecting the $1 trillion worth of trade over the total $5 trillion that passes through the South China Sea every year. Second, it sustains America’s ability to project military powers not just in East Asia but in the world, as many naval vessels from the West Coast and Japan passes through the South China Sea en route to the Indian Ocean and the Pacific Gulf. With the US’ economic decline these past years, the Washington is merely securing its place in the economic ladder where China, the second most powerful economy in the world is trying to take its place. This direct interference of the US can be traced in the neo-liberal policies they impose to countries like the Philippines. Simply stated, it is their creative way of taking advantage and exploiting our country’s resources.

We won, but what have we won? And what is the price of this victory? The answers are the military vessels present in the West Philippine Sea right at this moment which belongs to two superpowers suggesting a cold war style showdown. Many Filipinos are celebrating this victory over the disputed waters not knowing that while we won against this big country, another is trying to covet what is ours in the pretense of being our ally.

In the middle of all of these, did we really win or are we merely a pawn in their bigger game?

INFORMATION SOURCES: Welcome to the South China Sea, Hannah Beech, Time Magazine The United States in the South China Dispute, M. Taylor Fravel http://thediplomat.com/2011/12/the-west-philippine-sea/ Permanent Court of Arbitration Press Release, The South China Sea Arbitration United Nations Convention on the Law of the Sea CHEAT SHEET: What you need to know about PH-China case, Rendell Sanchez, rappler.com Philippine Daily Inquirer Rappler.com

Ayon sa isang panayam kay PNP Chief Ronald “Bato” Dela Rosa, hindi nila ihihinto ang kanilang nasimulan lalo pa’t marami na ang sumuko’t napapatay sapagkat kailangan nilang habulin ang palugit ng pangulong tatlo hanggang anim na buwan. Ganito na ba ang umiiral na sistema ng ating batas?

Pandekorasyon na lamang ba ang buhay ng mga Pilipino sa accomplishment report ng mga may kapangyarihan at kalendaryo na ang basehan ng paghusga sa mga napaparatangan?

Hindi pa tapos ang laban Ang laban na itinatag ng pangulo upang maprotektahan ang buhay ng karamihan laban sa masasamang elemento ng lipunan ay laban din ng bawat Pilipinong nagnanais ng mapayapa’t matiwasay na pamumumuhay. Ngunit, kung ang laban ding ito ang mas Masyado na ba magpapahirap sa buhay ng dati nang tayong nawalan nasa laylayan, paano pa masasabing ang tagumpay nito ay tagumpay pa ng tiwala ng mga mamamayan?

Nagmarka na sa kasaysayan sa hustisya ang naging bunga ng minsang kung kaya’t namuno ang taong walang alam hinahayaan na ibang batas kundi ang sa kanya.

‘Wag na nating hayaang maulit ito na lang nating dahil lang sa naghahangad tayo ang mga may ng agarang pagbabago. Tulungan natin ang bagong pangulo sa mga baril kanyang kampanyang wakasan ang ang humusga kriminalidad at paglaganap ng droga sa ating bansa, ngunit ‘wag tayong kung sino papayag na pati ang sarili nating ang mabuti’t paghuhusga ay manipulahin na rin ng iba. At sa pagkakataong may masama? magtanong muli kung sino ang tunay na karapat-dapat na magmay-ari sa tagumpay ng labang ito nawa’y ang maging sagot naman ay tayo.

‘‘

SANGGUNIAN: Rappler.com Inquirer.net Philippine Statistics Office Philippine National Police

#NungkaNaginBayani #NeverForget #NeverAgain

FINANCIAL REPORTS 1ST SEMESTER 2015-2016

Amount Collected Add: Balance from Summer Fund Less: Expenses Handling Fee (10%) Printing Fees Writers’ Scholarship 16th RTSPC Rayterista 8 Lunduyan 2015 SIBOL 1&2 Office Supplies Documents’ Printing Expenses Transportation Expenses Pressworks Water Supply

Php. 480,600.00 Php. 59,692.54

TOTAL REMAINING BALANCE

Php. 537,801.66 Php. 2,490.88

53,400.00 266,250.00 91,183.61 37,700.00 20,000.00 35,500.00 12,000.00 5,561.00 617.00 317.00 14,613.05 660.00

2ND SEMESTER 2015-2016

Amount Collected Add: Balance from 1st Semester Less: Expenses Handling Fee (10%) Printing Fees Writers’ Scholarship SA Scholarship 14th LHEPC uVote & Photo Scavenger Hunt

Php. 456,930.00 Php. 2,490.88

TOTAL REMAINING BALANCE

Php. 444,329.34 Php. 15,091.54

50,770.00 242,627.53 63,373.31 15,340.15 58,494.60 13,723.75

SUMMER ISSUE 2016-2017

Amount Collected Add: Balance from Summer Fund Less: Expenses Handling Fee (10%) Printing Fee Presswork Writers’ Honoraria Planning, Assessment & Election Group Growth Activity Office Equipment

Php. 135,500.00 Php. 15,091.54

TOTAL REMAINING BALANCE

Php. 135,091.50 Php. 15,500.04

13,550.00 104,000.00 1,580.50 3,616.00 2,388.75 7,956.25 2,000.00

PREPARED BY: JORELYN C. MARASIGAN

GABRIELLE D. FULLANTE

MARYVIL O. REBANCOS

Managing Editors

NOTED:

SHIRLEY A. GENIO RUBY L BANDOLA

Technical Advisers

Ang Malayang Pahayagan ng mga Mag-aaral ng University of Nueva Caceres (UNC) Hunyo-Agosto 2016 ● Tomo LXIV, Bilang I

10 The DEMOCRAT LATHALAIN

Humans of

UNC

HOTSEAT WIT H DS A K EN JI E JI MEN EA

Ang pagpadangat mo, arog kang maluto sa Peachy Chum: Minsan marugi, minsan man malagtok. Ano ba talaga? Nuarin ko makukua ang pagpadangat mong perfect for me?

BY NOLI G. AMA

AJAY C. Student, College of Computer Studies

Ibahon na baga ang parong sa Internet Section kang E-Library. Garo baga yan dae nalabahan na medyas o sapatos na ano. Piri-pirmi na lang pating mayong vacant. Ang computers, nagha-hang.

Pa’no na ‘yan? Nagtu-tuition man baga kami.

R.I.A. Student, College of Education

Feeling ko, kaya man minsan naaanggot ang mga estudyante sa mga guard ta sinda man kaya (ang ibang guard) kung makasita, garo na baga ano daw. Nangaanggot. Nangsisitsit. Nangkukurahaw.

So, paano man talaga kayan mai-inspire ang mga estudyante na magsunod o mag-comply? Pwede man kutang daanun sa maayos na urulayan, ‘di ba?

I believe na pwede man magkaigwang “friendly-confrontation”, ‘di ba?”

JR. Student, College of Business and Accountancy

Who is Mr. Kenjie Jimenea inside and outside of the DSA office?

Inside and outside? I’m approachable and I’m always open to all students, faculty, employees. The office is also ready to accommodate their concerns, issues. That’s who I am inside and outside of the DSA office.

What is your primary role as the Director of Student Affairs?

If I’m going to base that in my manual, I am mandated to coordinate for the over-all development of the non-academic areas of student guide of our college student and, at the same time, I am mandated to formulate policies, rules and regulations concerning student activities and welfare, provide guidance and assistance to student in planning and organizing their activities. That’s basically the general mandate of the office.

If ever there is a need for an adjustment regarding the school policies, are you willing to adjust?

Yes, I’m always open to adjustment and changes.

Si professor mi, mataason ang standards pero ang pagtukdo niya. Tsk. Tsk. Tsk. Out of standards.

ARISTOTLE’S DAUGHTER Student, College of Engineering & Architecture

Dai ibig sabihon na UNC ang may pinakabaratong tuition fee sa Naga ay aakuon ta na lang basta-basta ang pagtaas kaini. Magtagahimati man tabi sa mga magurang na nagpapaklase samuya. Nasa private school kita pero dai ibig sabihon na dapat mataas ang bayaran ta. Masakiton tabi magkitkit nin kwarta, dae basta-basta. Dai man pating gayo namamatean ang pagbabagong pinangako ninda.

SOON TO DROP Student

Ang pagiging barkada, minsan, arog man lang iyan kan University Exemption Pass-napipeke. Kaya kamo, be careful sa pakikipag-friendship. Si mga namimeke, imitation kumbaga, magtagabago naman ta “Change is coming” na baga. Nagpuon na ngane palan.

TATLONG BIBE Student, College of Criminal Justice Education

Dear College Board officers, hope that you’ll not be too hard on us. Hope that you’ll not be that “elitist” group we don’t want to have. And lastly, we hope that you’ll not just serve the majority, but also look into the needs of the minority.

Thank you!

Why does Kenjie Jimenea deserve this position?

I think, it would be the management that would have the decision to give me this position because I think, they saw a potential [in me] and I’m grateful about that and gabos man sigurong piglalaag sa position would always have that potential to lead and become [a] head, and nahiling kang management na igwa sindang kakayahan to lead the office.

Compare the previous office in the past DSA office.

I would not compare, because I know that every DSA na nag-serve have their distinct accomplishment, characteristics na different [also] on my own so I will also make my own history and my own story of the DSA office.

How is the experience of being the DSA so far?

It’s quite challenging. It’s also rewarding sometimes because if you realize and be able to see that you accomplished the things that you have set then, that would be a good feeling on the part of the DSA and at the same time, nagsa-start pa man lang kita. I’ve been in the office for just almost 4 months, pero kadakol na nangyayari and I’m still looking forward for so many good things to happen, especially for the organizational outputs of our student-leaders.

As of the moment, what is the main concern of students that is reaching you as the DSA head?

Basically, of course, we will consider the uniform policy, the ID policy, and the dress-code policy na dapat i-implement since we will have this revision of our student handbook, and they were tasked by the AVP for Student Affairs Dr. Armin Fullante as part of the committee to craft the policies on non-academic regulations, plus, of course, the accreditation of the student organizations. And, I’m hoping that they able to establish more organizations just like before when I was in college [na] talagang nag-uumapaw ang organizations sa UNC. And another thing is itong pagbuhay, pag-revive kang inter-OFS policy part 1, 2, 3, and 4 and I am really positive about it that with the current officers of the FSO and, of course, the active

participation of all the organizations, we’ll be able to realize it.

hand in hand with the other officers to achieve the objective of the organization the FSOFS.

What can the UNC students look forward in the new DSA?

How do you see the existence of an LGBT organization in the University?

Of course, the office will be very open, and I will try my best to help them in realizing the objectives of their organization and I try my best also to be transparent to come up with the innovations in the office, for example is the new UEP card and, of course, this manual. If this is already approved by the administration, this would set a direction for the student-organizations.

Why not? I’m open for that. If ever there will be a group that will file for accreditation, then the office will be very willing. And, this is one way of giving recognition to this group in the university and I think, there’s no prohibition in the studenthandbook that will not allow them to organize themselves and I think, that is also part of their rights to organize and right to association.

How do you see our UNCean leaders today?

Admin or students?

I am really positive about them. They are dynamic, they are competent, and they are visionary and I look forward that all their plans would be realized and I hope, we’ll be able to come up with more awardees, both regional and national.

Are you in favor of student participation in the revision of student handbook/policies?

Definitely, since I am an advocate of a participatory governances sinc then. Definitely, they must be given the chance to participate and to be heard in the revision of the student-manual, but I think, that was done already since in the committee there is a representative from the students, and that is the USG president. And, I think the administration will present the revised manual to student-leaders for concentration, not only in the revision, in all aspects of planning, especially for the benefit of the students and the student-organizations, then I’m willing to allow them to participate in the decisionmaking.

How is the USG so far?

I think, it’s doing good with the guidance of course of the DSA office and ma’am Armin. May constant man sindang pag-consult sa DSA office, nagigiyahan sinda properly what to do, mga programs and projects. I think, the USG is doing good.

How are the College Boards so far?

We have a close coordination with the college boards, because I think, one of the innovations in the set-up of the college boards under the new manual is they’re going to come up with what we call League of College Boards wherein imi-meet ko sinda gabos na governors. They will elect head of this League of College Boards and they will be the one to coordinate and come up with support crew on their respective college board para dae suwaysuway ang mga ano ninda. May mga pagkakataon na they will be one in coming up with the activities, so I think, ok ang college boards. Kumpleto na ngani ang mga governors specially itong mga [departments na] mayong governors last election, and good ang relation with college board and the USG.

How are the student organizations, fraternities, and sororities so far?

I think, the FSOFS is also doing good they were able to successfully sponsor the Movers, the leadership-training workshop for student-leaders and the attendance was really good and I think they are looking forward to implement the inter-OFS part 1 to 4 and they are really united, and working

ALLISWELL Student

AEI’s LINC takes effect...

FROM 03

to Canaya. Specifically, they target an outcome-based education. He also explained how the SHS basically works and how the motivation starts.

“That outcome is measured in terms of result indicators… When you have students coming into a high school, in most high schools, it doesn’t matter what happens when they graduate. We [as teachers] wish them well, but that’s it,” Canaya said.

“In [UNC] SHS, we care about that. So, we ask the students the primary question, ‘what do they wanna do after, do they wanna work or do they wanna go to college?’ If they wanna go to college, whatever college they choose to go, they have to make it. We will take it against ourselves if they don’t get admitted.

So, we will set an ambitious goal… For those who wanna get employed, we don’t want them to be minimum wage earners. But, that’s likely gonna happen, because they’re college undergrads. We want them to be significantly better, so they have to be 20% better than minimum wage earners on their first job,” Canaya elaborated.

He added that approximately 80% is happening according to plan. While, the

remaining 20%, they have to work on based on the demands of the market and on the problems and unanticipated things that arise.

And, one of the things they didn’t expect is that more or less 92% of the 805 students currently enrolled in SHS prefer to go to college instead of working right away. They are preparing to give these students preparatory reviews for entrance exams, which a lot of high schools do not do.

In terms of teacher qualifications, they have mainly looked for the right attitude and basic education experiences, and have treated these as the bases. Canaya further pointed out the constructivist teaching strategy that they have been instilling.

At present, 75% of the LINC teachers are fresh graduates, mostly from the top schools in Naga.

“I think, it’s not an issue… The academic preparation of a teacher is not an automatic guarantee if they’re prepared to teach,” Canaya defended, pertaining to negative reactions on non-education major graduates and unlicensed teachers currently working for the SHS program.

He explained that they look at a

teacher’s existing skill set. Though there is an advantage in education majors, in most aspects of teaching, there is still a need for the unique perspectives from non-education majors, considering the specialties they acquired from their respective degrees.

“It’s just a matter of placing people where they’re most beneficial, but at the same time, trying to bridge skill & knowledge gaps wherever they exist,” he added.

For the overall state of the University, it is said that the SHS program will be a typical key, most especially if one of the basic goals is to double enrolment by 2021 for financial development.

Moreover, SHS students are entitled to benefit from the DepEd voucher program, having two sets of offers: public-private and private-private. Out of 805 SHS UNCeans, 340 came from public schools, each receiving the first set of offer, which is worth P17,500.

While, every student who came from a private junior high school receives the second, worth P14,000. Though it is a DepEd implementation, Canaya stated that there is a delay for the voucher program on the part of the DepEd itself.

“We were supposed to build them back in June… We’re hoping that the problem’s gonna be solved in time… for that will affect the cash flow of our university,” he revealed.

[I choose] both. Ibig sabihin is that I have to be in the middle. I’m not supposed to side with anyone, and the admin appointed me to be the bridge to the students and same thing that I am here for the students to bridge them to the admin and try to come up with a solution that both parties would be benefited.

Is being the DSA a challenge or reward?

[It is] both a challenge and a reward. [It’s a] challenge because I’m really new with the position though in my previous institution where I worked, I’ve been already part of the student affairs, but that was very small school with only about 200 or 300 population. But, now, I’ll be the DSA of the University. I’m handling almost 3000 students plus 40 organizations, 8 or 9 student councils or college boards and 1 USG and I have also to coordinate with other units in order for you to implement your post advice. [It] is really a challenge. It’s a reward because, if you will be able to accomplish these things that were given to you by the administration, you help the students to realize the objectives, then it would be a reward because you’ve been part of their success.

What did the DSA do with regards to the issue of uniform exemption pass?

When I heard that, I’m really thankful to Engr. Diocos who told me about this concern. I immediately conducted a surveillance and, at the same time, an investigation to whether or not that thing is true. Then, I was able to verify that igwa ngani talaga because igwa akong tao na pinaduman sa computer shop and nagkaulay naman kami kang may sadiri and pinapundo niya na si pag-ano and, immediately, when I verified that igwa talagang fake na exemption pass, I ordered and came up with a memo to suspend the implementation of uniform exemption pass for three days and asked all grantees to return or asked the security guard to confiscate the exemption pass so that that would be subjected to revalidation and pigdagdagan mi ning security feature na hopefully dae na matatampered.

How far can you stand for the welfare and rights of the students?

I think, as long as I can stand, kaya kong ipaglaban si welfare and concern kang estudyante I will do that to the extent na siguro would bring in giving-up the office. Of course, dapat nahihiling ko na talagang tama an ipinaglalaban kang estudyante I’ll try my best to fight for what is right for the students.

Ang Malayang Pahayagan ng mga Mag-aaral ng University of Nueva Caceres (UNC) Hunyo-Agosto 2016 ● Tomo LXIV, Bilang I

LATHALAIN The DEMOCRAT 11

Kapeng Mainit

Kapeng mainit ang katumbas ng isang mahaba-habang oras ng pagkakaupo sa malambot na sofa, kaharap ang telebisyong nang-aakit sa mga matang nagnanais malinawan ng katotohanang hindi lubos maibigay kahit pa ng kasalukuyang pamamaraan.

M

NI CATHERINE BENA T. OLLETE

arahil hindi nga lamang sa telebisyon ang sagot. Mauubos na ang kape't alam kong hindi na ako makakatulog. Umuulan nang malakas; napakainam din ng panahon upang tila ba’y maapuhap ang mga bagay-bagay na nangangailangan ng kasagutan.

Lahat nga ba ng balita'y katotohanan?

Dahil ang isang bagay ay maraming larawan, ang katotohana'y marami ring pagmumukha.

Sa pananaw ng isang matandang mayamang nakipagkwentuhan sa’kin kahapon, lahat ay bukambibig. Mapa-radyo, papel, at telebisyon, ang katotohana'y naisisiwalat nang madiin. Katotohanan nga ba para sa akin? Dahil sa pagkakadiin, ang kanyang interes ang pinakanabibigyanglalim. Pampukaw-damdamin para sa madla, pandagdag atik sa kanyang bulsa.

Nakasalubong namin ang kanyang kumpareng alkalde.

Nagkwento ang mayaman kung gaano iyon kagalante. Hindi naman ako sumabat kahit alam kong medyo masama ang ugali. Ewan ko nga ba kung bakit nagtagumpay ang kumag at siya ang napili.

Naalala ko tuloy iyong sinabi sa’kin ng binatang pobre kaninang umaga habang ako ay tumingin-tingin at nagbabalak bumili ng bagong labas na dyaryo. Walang tumpak na sagot, ihahain lang nila ang pagkaing kilala.

Ngunit, may katotohanan naman, ‘di ba?

Ito lamang ang sagot niya, “Ang matibay na paniniwala sa pamamahayag ang magtuturo sa’yo sa buong katotohanan.” Demokrasya lamang, hindi kapitalismo o gobyerno.

Minsan nang binalewala ang

demokrasya… Napa’no ang kalayaan ng katotohanan sa larangang ito?

Habang inaalala ko ang kwentuhan namin, dali kong inabot ang laptop. Gamit din ng internet.

Nakakapanlumong diktadurya ang nangasiwa ng tinatawag na katotohanan noon. Walang pagdadalawang-isip na ipinasara ang mga pahayagan at palimbagan sa mismong ikalawang araw ng proklamasyon ng Batas Militar. Walang mamamahayag ang pinahintulutang maglimbag ng kahit anong artikulo nang walang permiso sa kagawaran ng impormasyon. Binawalan ang lahat na magsalita’t magsulat laban sa gobyerno, hindi alintana kung totoo man o hindi.

Damay pati mga alternatibo’t pampaaralang pamamahayag, ngunit mas pinili nilang ipaglaban ang kalayaan anuman ang mangyari.

Noong bago pa idineklara ang Batas Militar, kakaunti lamang ang nagbabalita tungkol sa kapaligiran, halos wala sa karapatang pantao, at ganun din sa mga isyung patungkol sa mga kababaihan at kasarian. Iyon na siguro ang ultimatum at nagbigay aral. Kaya’t nang bumagsak ang rehimeng Marcos noong 1986, sa tulong ng mga lihim at rebolusyonaryong pahayagan o publikasyong nagbuwis ng buhay sa pamamagitan ng pagsiwalat ng buong katotohanan, mas umusbong ang kagutuman sa mas mapagpalayang pamamahayag.

Maraming pananaw ang pinanghugutan ng kasaysayan nito, simula pa noong panahon ng Kastila sa bansa.

Tama nga… At midyang pangmasa ang produkto ng magulong kasaysayan.

Ngayon, malayang-malaya na ba?

Malaya nga… Madalas pa ri’y mapanlinlang, may kinikilingan.

“Mayaman nga sila, pero hindi nila mabigyan ng katarungan ‘yung mga nasa laylayan, dahil sa mga inilalabas nilang halos walang kwenta.”

Grabe naman ‘tong binatang ito. Bitter siya sa pagtatanggol ni Senyor sa kumpareng alkalde.

Malapit kasi si Francisco sa mga mahihirap. Isa rin siyang laki sa hirap, kaya alam niya ang mga pinagdadaanan ng mga taong ito sa lipunang meron tayo hanggang ngayon. Nalulungkot siya sa tuwing hindi nabibigyan ng linaw at hustisya ng mga taong tulad ni Senyor ang mga madalas na karumaldumal na problemang sinasapo ng mga walang kalaban-labang sektor ng lipunan. Madalas na lamang nalilinlang ang madla ng katotohanang inilalabas ng mga kauri ni Senyor. Imbes na ipresenta ang

lahat tungkol sa katotohanan, binibitin at binabalewala na lang. Hinahayaang mawala na parang bula. Iniaangat na lang ang mga hindi naman kailangan…

“Kahit naman kasi anong mangyari, ang mahalaga ay ‘yung interes ng mga tao. Bakit ba natin ipagdidiinan ‘yung mga katotohanang hindi naman papatok sa kanila? Ipagpipilitan mo ba ang sarili mo sa taong alam mong ayaw kang mahalin kahit alam mong karapat-dapat ka naman? Hindi natin kailangan ng ‘kaguluhan’… kundi ‘hindi pangkaraniwang kaguluhan’.”

Hugot pa, Senyor… May punto naman ang matanda. Siyempre, sa mga kritiko pa rin ‘yan. Paano ka nga naman iintindihin kung wala naman siyang interes sa iyo? Kung alin ang bebenta’t bubuhay sa’yo, ‘yun na. Bakit ka pa nga ba magtatrabaho kung doon ka lang sa madalas na wala ka namang napapala?

Paano ka rin naman totoong makakatulong sa iba kung ika’y walang-wala?

Ngunit, may mawawala ba kung paguusapan din natin ang pagpupunyagi’t pakikibaka ng mga taong karapat-dapat?

Wala naman… Mas makakakonsensiya pa nga’t makakatulong upang maunawaan ang mga bagay na hindi natin nararanasan ngunit nagbibigay ng higit na hindi pangkaraniwang buhay para sa mga kapatid nating mahihirap. Militarisasyon laban sa mga Lumad sa Mindanao, kontraktwalisasyon, mga walang-awang napaslang at mga biktima ng Batas Militar ni Marcos, mga patayang tumapos sa mga buhay ng pagkadami-raming magsasaka’t manggagawa sa pamumuno ng mga Aquino, mga kaso ng desaparacidos, mga nasalanta ng napakalakas na bagyo… Ang mga bagay na tulad ng mga ito ang kailangan sana nating pagtuunan ng masyadong pansin sa tulong ng midyang pangmasa. Walang masama sa pananaw ni Senyor, ngunit ang mundo’y umiikot. Iba’t ibang parte ang nasisinagan ng araw, araw-araw. Sabi ko nga, hindi lang isang uri ng pagmumukha mayroon ang katotohanan.

Sa pamamagitan ng midya, ang mga pagmumukhang ninanais ng tao’y mailalarawan base sa kung paano ito ipinakikilala’t kung paano rin ito tanggapin.

Sa Pilipinas, base sa artikulo ni Rene Guioguio, sa lahat ng midyang pangmasa, ang radyo ang may pinakamalaking audience na may 85%, sumunod ang telebisyon na may 74%, at ang pampahayagan na may 32%. Sinaad din ni Guioguio na wala tayong public broadcasting service sa bansa, ngunit meron namang Philippine Broadcasting Service na pag-aari ng gobyerno. Mayroon itong 31 estasyon ng radyo sa buong bansa. Isa pang pag-aari ang National Broadcasting Network Channel 4, isang network ng telebisyon. Parehong pinagagana ng Office of Press Secretary. Ngunit dahil pumapasok ang gobyerno sa eksena, iba ang

‘‘

persepsyon ng mga tao balita ang mga lugar kung saan naroon sa sinseridad ng mga ang mga pinakamahihirap na mga brodkast, kaya naman Pilipino, pwera na lang kung merong lubhang naaapektuhan kalamidad. Ito rin kasi yung nagbibigay ang marka nito, ang kahulugan doon sa sinabi kong “hindi pinakamababa sa Walang pangkaraniwang kaguluhan”. larangan ng midya sa kagilalasan ay sadyang mali pagdadalawang- para Ang bansa. sa imahe ng balanse’t malayang Dahil sa tatlong isip na ipinasara midya. nabanggit na malalaking pang kakulangan ng estadong ang mga ito ayIsa uri ng midyang pangang grupo ng batas ukol sa midya. masa, mas lumalalim pahayagan at Dahil dito, walang malinaw na adhikain ang kompetisyon kung palimbagan ang karamihan ng mga mamamahayag. saan pinangangalagaan Hangga’t kontrolado ng mga pwersang ng mainstream ang sa mismong maimpluwensiya, tulad ng gobyerno larangang kanilang ikalawang sa mga may-ari ng mga pampribadong ginagalawan. Atensyon pahayagan o midya, advertisers, at mga ng madla ang puhunan araw ng kaisipang mapanlinlang para sa mga at produkto. Halata proklamasyon mamamahayag na nakaaapekto sa naman sa karamihan trabahong maghayag ng dapat ng Batas kanilang ng FM entertainmentat tama, ang midya ay hindi magiging based radio stations; Militar. makatarungan. malalaking tv networks Kaya’t nandirito ang mga katulad tulad ng GMA at ni Francisco. Sa pamamagitan ng midya, ABS-CBN; at mga madalas sa radyo, pampahayagan, pampahayagan tulad ng at lalong-lalo na sa internet, dahil sa Philippine Daily Inquirer, napakalawak at malayang gamit ng uring Philippine Star, at ito, ang alternatibong pamamaraan ay Manila Bulletin. Para sa handa’t patuloy na nakikipagsabayan sa mga ito, ang kahindikmga malakolonyal at malakapitalistang hindik ang mananaig. tipo ng midya sa ngalan ng hustisya Kahit pa magmukha silang desperado, alangpara sa mga nasa laylayan. Ilan sa mga alang sa atensyon, pera, at kahit papano’y alternatibong midyang kilala ngayon ay katotohanan, isasalang nila ang kailangan. ang Bulatlat, Altermidya, Davao Today, Isa pang laganap na uri ng midya ay Pinoy Weekly, Kilab Multimedia, at Kodao ang internet. Nagsimula ito sa bansa noong Productions. Kahit ang mga pampaaralang 1994. Ayon sa datos na nakalap ni Guioguio, pahayagan at mga lupon ng estudyanteng mula sa 40,000 Pilipino noong 1996, lumago mamamahayag ay kasapi rin. Malaya… Iba’t ito hanggang sa umabot ng 7,820,000 noong ibang pananaw… Balanse… Iyan dapat ang 2007. Dahil din dito, umabot nang mahigit 30 midya para sa masa. online news publications ang bansa noong Magdadalawang oras na pala akong 2006. Malamang mas lalo pang dumami nagmumuni-muni rito… Umuulan pa rin… ngayon.

Sa pagsusulat, inabot ako ng antok. Nagamit Sa kabila ng progresong nakakamit nang husto ang aking isip. Kapag pagod na ng midya, sa totoo lang ay marami-rami sa katotohanan, hindi na nga tatablan ng pa rin ang mga paksang kailangang bigyan kapeng mainit. ng makatarungan at balanseng pag-uulat.

Bago ako matulog, ginusto kong buksan Nakapaloob sa mga paksang ito ang mga muna ang radyo... Narinig ko ang boses isyu sa socio-ekonomiko, etniko, at rehiyonal. ni Senyor… Napuri na naman ang alkalde.

Ang kakulangan sa propesyonalismo ng Nakinig ako nang kaunti… mga mamamahayag at pluralismo, ang Hindi na kaya ng aking mga mata’t pamumulitika, at ang mga salitang may tenga, kaya’t nahiga ako sa sofa at mas pinili pagkamuhi ay ang ilan sa mga bagay na kong matulog na lang. nagbibigay hamon sa larangan ng midyang pangmasa ng bansa. Ilan din ito sa mga rason sa mga problemang tulad ng pang-aatake at pamamaslang sa mga mamamahayag.

Sabi naman ni Sheila Coronel sa kanyang artikulo tungkol sa totoong mukha ng midya, bihira raw iulat o ipaksa sa mga

GUHIT NI MICHAEL JEFFERSON CALIGAN DEBUHO NG PAHINA NI JUVIN M. DURANTE

Ang Malayang Pahayagan ng mga Mag-aaral ng University of Nueva Caceres (UNC) Hunyo-Agosto 2016 ● Tomo LXIV, Bilang I

12 The DEMOCRAT LAMPOON/OPINYON

TING OG KA N UN I BER S I DAD O B AL :

More Than Just

Pak Ganern!

Para Sa

ma-smile muna tapos haluyon magtindog, tapos sala-sala pa mag simbag. Puro kaya pa-cute! Jusko!

Anong taon na? Pirang taon ka nang nagkaklase, ano dai lamang nag-mature, bes?! Puro pa giraray pabebe sa buhay?! Masiramon iumpog sa pader ngarig matauhan (ay pak maisog to bes bawasan ta lugod, ikuskos nalang sa pader para light lang mga ganern)!

Sunod sa listahan ta si mga brightest star sa universe! Sinda itong bukod na pinagpala sa lahat: the ever matatalino, the ever prepared the ever high standard, the teacher’s favorite dawa dai magsipsip, the ever.. uonan ta sa pagpuon man kan bagong (halat lang tama na semester! Kralasehan na naman asin dai na ta nai-insecure na naman nauuntok an sakuyang mga mata, ako bes). mga talinga, dungo asin nguso kakamasid sa Syempre dai mga pauli-ulit na sanang kaganapan sa laog man mawawara si asin kasulok-sulokan kan satong university. Kabali mga classmate tang na diyan si mga balik-allowance program mo, si mga Pare-pareho mannequin. Sinda introduce-yourself-speech mo na puro man lang “Hi! lang tayong itong pan-display My name is (state your name) taking up (state your sana, mga mayong tao kaya kung labot sa pagklase course), (state your year). (kun minsan hinihigusan ka masabi ka pang ‘single’).” Pero, bahala ka na, beh, ta magayon mapanghusga basta mayo man ‘yan grade. siya o kaya gwapo ka, shut-up Sunod sa satuyang pag-uurulayan an satong siya, Pak ganern ever favorite topic-mga prof! Sinda itong mga ka na lang na an life! Sinda tinuturing tang pangaduwang magurang ta halos itong kadalasang masyado kang m a r i r i b o k , mas dakol pa kitang oras na kaiba sinda kesa sa mga magurang ta. Manlaen-laen an mga prof na igwa kita. nagmamarunong maliliga sa laog Igwang matitibay, sinda itong grabe talaga ang effort kan classroom, magtukdo sato as in dawa baskil na, push na push pero ‘pag inapod lang sa pagtukdo para sulit si tuition fee na binayad na sa recitation ta para saiya. Sinda itong dawa mayo nang props paaaaaak!

Silent na gamit, pak ganern pa giraray an mga lesson ta movie palan si ate makakanuod ka pa talaga dawa last two minutes na dai nadadangog lang, nakatao pa nin knowledge. Oh, ‘di ba? Pak si ate! an boses. Mahihilig Igwa man kitang mga prof na competent to the pati ini magginiritil, highest level!!! Sinda itong matitibay na ngani, pero bongga man requirement sainda ang mga an requirements! Itong mga requirement na feeling mo, dai man plakadong kiray asin mga ‘squad talaga imposibleng mangyare, pero pipiriton ka niyang magibo goals’. mo ini ta competent ka ngani dapat, tapos ‘pag nagibo mo, pak, si Igwa man kitang mga ate, bongga, kaya palan ang gabos na challenges sa life. An gusto kaklaseng beggar. Hagad igdi, hagad niya, dapat kaya mo an gabos, dapat dawa sara-sampalingon duman; subli digdi, subli duman. kang wala-tuo, aram mo an tinukdo nya. Sinda itong mga prof na Makakapal pati ang mga fes kaning tigpaparangiriritan kita ta nagibo ta baya si imposibleng bagay mga ini, bes, ta dai man kamo na dawa siya dai niiya hunaon na kaya mo. Oh, pak genern sa close, pero pag-abot kan kagipitan, ikagagayon asin ikagu-gwapo nindo ‘yan, mga beh! mapipiritan siyang kaulayon Dai ko daw aram kun tano igwa kaini pero igwa pa lang ka, magpakiaram sa buhay mo, mga prof na surupugon. Ay nasupog man po ako, ma’am, sir! Dai magtaid saimo, makingiritan saimo, mi na po lugod kamo pag-uulayan ta baka masupog po kamo tapos paaak! Mahagad lang palan lalo. papel, masubli lang palan ballpen, Kabaliktaran man kan mga shy type ining mga masusungit. mapatabang palan sa report nya, Ma’am, sir, naiintindihan mi po na mahirap an trabaho nindo ma-copy palan homework mga bilang teacher, pero dai mi na po kayang intindihon pa an ganern! Mga user-friendly na ni! pagsusungit nindo, so, please, stop judging me, please stop!

Nakaka-@z@r!

Igwa man mga prof na para-absent. Ay wow! Sige po, magIgwa man itong mga absent lang po kamo ta dai man nindo sinasayang po an tuition asa na lang ever, bes. Si mi po, dai man, sige lang po, sir. Okay man lang po kami magmga kagrupo mo ining self-study. Utang na loob! Kadakulon ka kaya pong ganap sa mga palopago na dai buhay kaya dai mo na nagagampanan nin tultol an trabaho mo. nagtatabang! Puro sana Ano, sir? Ipapamati mo man sako na mayo ka ng oras sako arog nganga, tingag, kagaw, kan jowa ko? Drama. turog, kurap-kurap, bilang Sunod man si tugang kan mga para-absent, si mga butiki sa lanob! Maski hugakon. Ano po, ma’am, binabayadan ka po para mag warasarong idea, mayo lamang wifi sana? Para magkayab-kayab sana po? Ano po? Ta kun naambag sa groupwork! mahinugak ka daa po, ma’am. Mahinugak naman po daa an Tapos, makusugon pa ang mga estudyante para maogma kita gabos. Pero, dawa medyo buot ilaag an ngaran niya may mga raot na kamatis sa satong university, mas kadakol man sa mga member. Pak an matatalino. Sinda itong... ano, beh, idi-describe ko pa? Selfganern! An dapat diyan, explanatory naman baga, ano daw? dai binabali!

Sana po, duman sa matatalino mangulakit po kamo And lastly (dai ko duman sa mga prof na incompetent, mga feeling talkshow host aram kun last na ini ta ta puro chika na sana an ginibo, dai man nagtutukdo, mga sad mayo na akong maisip, movies, mga pinaglihi sa ka-boring-an, mga thunder cats na may s a k a tungka na ako, implied thought ang humor (pak English to ganern!). Sinda itong mga kaduda-duda kun pano asin kun tano naging propesor.

An iba ngani daa haralangkawon pa an degree pero ineffective na maray magtukdo. Dawa anong iputak-putak mo sa inutan, ‘pag nagre-report, okay na saiya dawa mayo siyang input. Jusko, bes! Pahagad daw nin Bonamine ta dai ko na kirakaraya si madam, nahihilo na ako! Nako-confuse na ako, bes, kun prof sya o comedian. Garo mga clown, laughing stock (pak English ulit genern!).

Asin, an bida sa gabos, si mga walang kamatayang may favoritism. Ano po, ma’am, malaog pa kami o kamong duwa na lang kan kaklase ko an maulay kada period mo? Ano po? Magsabi ka lang po kun dai mo na kami kaipuhan ta kun dai na, kadakol pa po akong labahan. Malaba-laba na lang ko. Kamo na lang mag-ulay duwa po, ano po? Pak si madam puro mga ganern!

Ini, mga sentimyento sana man nindo, ako lang tagachismis.

Kaya, mga ma’am, sir, mayo man po kaming pinapangaranan kaya dai po kamo mag-react para dai kamo risa.

Ngunyan, ta napag-ulayan ta na sinda, hoy, mga beh, dai kamo makakadulag sako. Ano ta puro na lang si ma’am saka si sir an nahihiling nindo? Ano kamo mga perfect?! (Ini itong part kang buhay na mare-realize mo, dapat mayo kang pagkatiwalaan palan talaga ta kadakol plastic sa mundo. Joke. Magkakampi kita, bes dai taka man ba-backstub-on ta lablab ‘yan!)

Pag-ulayan ta man daw si mga kaklase tang santigwaron ta garo baga makusog an tama sainda kan masamang espiritu. Inot na dyan si mga classmate mong pabebe. Yes, igwa pa kaiyan, dai pa nagagadan an mga pabebe. Sinda itong kunware dai prepared sa reporting, kunware dai pa familiar sa mga concept kan ire-report niya. Sinda itong haluyon magdukot visual aids ninda sa board para dai ma-wa-poise. ‘Pag hinahapot ni maam,

Hi, mga beh! Long time no see (syempre duh)! Oh, ano na naman issue mo sa title ko? Magbasa ka na muna bago ka mag-conclude, bes, masyado ka namang judgemental. Yaon na naman kamo digdi sa pahinang ini na mayo na sanang ibang ginibo kundi magparaistorya, magparatuyaw asin magparasuba dawa waley na ta, juice colored, beh, mahirap magpangirit. Ganern!

Kun bored ka asin dai pa man due an saimong mga requirement, magbasa ka na digdi!

P

‘‘

bes), itong mga classmate mong #Sayang na mapapa#CampSawi ka talagang todo. Sinda itong mga maling akala, itong akala mo babaeng pagkagayon-gayon, ang hanap man palan, babaeng pagkagayon-gayon. O kaya man si mga kaklase mong cuteee-cutee na pak na pak sa pagkagwapo, tapos nagtaram na… Paaak! Mas babae pa saimo ang boses kaya masupog ka na, girl. Pero, dawa arog pa man kayan ang kapalaran ninda, normal man giraray sindang tao, they all need to be respected.

Pare-pareho lang tayong tao kaya kung mapanghusga ka, shut-up ka na lang masyado kang nagmamarunong.

Pero, aram ta naman baga ining mga bagong kaganapan asin kabigla-biglang bareta sato. We’ll just learn how to deal with them because they make our learning environment balanced.

Speaking of ‘balanced’. Let’s talk about Intrams, bes! (Kun hain duman si connection kan ‘balanced’, dai ko man aram.) Kumusta si intrams nindo? Kadakol baga akong tingog na nadangod (kadaklan digdi si reklamo kan si mga kaklase tang ‘auto-correct’ ta perfect baga sinda, gabos man sainda sala ang gibo kan iba). Inot sa gabos, si parade. Kadakol naogma ta si assembly time daa, alas-siete, tapos nagpuon, mga 8 something na daa.

Ang kagayonan pa, nag-uran! But, I see no problem with that, basta kun gusto mo talaga mag-iba asin gusto mo an ginigibo mo, pinanindigan mo dapat si pag-parade.

Kun puro ka reklamo, kun takot kang mabasa, ‘di nag hali ka na kuta. Sunod na bagang ganap si mga pak ganern sa Sports Palace. Opening program na palan ito?! Sabi kan iba, “Magayon man kuta si part na may ‘torch run’ ta na-excite ako dawa papano nagtaas si spirit ko for intrams, kaso pag-abot sa last part, nilaadan lang si bumbilya garo ‘to. Dapat kuta nagpalaad sindang tunay na torch duman or whatever.” “Bitin po si opening ta iniexpect ko na si Mr. and Ms. Palaro. Dai ako na-inform na banggi palan!” “Sabi daa, alas singko mapuon si Mr. and Ms. Palaro, alas-siete na baga ito. Haluyon magpuon. Daog pa ang Mr. and Ms. University.” Asin kun anu-ano pang komentaryo, may naka-post na ngani sa Secret Files baga ta dai na garo kinaraya ni bes. Aram kaya nindo mga bes, dai ngani kamo mag paratubod sa mga “sabi-sabi”. Magtubod ngani kamo sa “expect the unexpected”. (Pero aram ko si mga ‘auto-correct’ tang classmate, tig-expect na ni gabos ta perfect baga sinda, aram na ninda gabos).

Saro pa, gusto ming ipa-abot an samong ‘Congrats!’ sa gabos na nanggana sa Mr. and Ms. U! Ay Palaro palan. Tapos, duman sa mga nanggana sa manlaen-laen na kawat asin duman sa mga kinarir si fun games. May nabaretaan kami. Igwa daang ibang players na nagpadaog nalang nin tuyo sa kawat ta gutom na.

Alanganin man daa kaya ang oras nin pagkawat. Grabe ka talaga, bes, dikit na sakripisyo man lang kuta, bes. Ika daw talaga. Dawa arog kayan an kaganapan ta, next year na naman lang kita magturuyawan. Pero, dawa kadakol tuyaw, dapat aram ta na we have to take it constructively.

Dapat makanuod kita sa mga sentimyento kan iba para maparahay an trabaho ta. Dawa may mga chakang comment, may magayon man baga duman sa event asin sa puon pa lang kan intrams, effort man baga. Kamo daw, magin appreciative man kamo, bes, ta more than just pak para sa ganern man baga si event.

So, ano’ng point kan pagsurat ko kaini?

Ano’ng igwa sa subtitle kaini?

Inda! Gusto ko lang magbalos saimo para masayang man an oras mo saka trip ko lang mang-subli nin slogan, bakit ba?!

O siya, sige, mga bes.

Napaparong ko na kaya si sinapna ko, garo tutong na, babayaan ko na muna kamo.

Salamat sa Pagbasa!

Ganern.

Dios mabalos!

NILIKOM NINA MA. HAZEL I. AGAPITO, EUGENE S. SAN JOSE, EMILAINE ANN CABRAL, JOHNELL CABUSAS, NICHOLE RAE DIZON AT TRISHA MAE JOB

Isang taon na ang nakalipas nang magsimula ang pagbabago sa ating pahayagan at paaralan. Bitbit ng mga pagbabagong ito ay ang sarisaring saloobin mula sa mga taong direkta nitong nasasakupan.

May mga nagulat, may mga natuwa, may mga hindi nasiyahan, at mayroon ding, hanggang sa ngayon, naninibago pa rin. Kaya naman, sinikap ng ating pahayagan na likumin ang iba’t ibang pananaw ng mga UNCeano tungkols sa mga ito.

Are you satisfied with the service/performance by The DEMOCRAT? Justify.

Are you satisfied with the service/performance by the Ayala Education? Justify.

“Yes. It serves as the medium of communication between students and management and other concerned offices.”

- Anonymous, 4th yr. CED

“Yes with reservation.

There are just certain aspects, i.e. facilities, admin, of the university that have been improved and I’m still waiting for some [other] improvements.”

“Yes, because it serves as a forum for UNC students to discuss current issues. However, there is always room for improvement.”

- Anonymous

“Yes. The DEMOCRAT does not only focus on the thoughts of the student leaders, they also give importance to the point of view of regular students who [don’t] belong to the upper bracket of the of the university’s social bracket.”

- Gerald Gavarra

“Oo, kasi wala po silang kinikilingan. The publication is really attuned with their motto. Tsaka lahat ng kailangan malaman ng estudyante ay napapaalam talaga ng DEMOCRAT.”

- Sheila, 2nd yr. CBA

“Yes, they are able to cater the needs of the students in terms of the news and information worth publishing.”

- Anonymous, 4th yr. CBA “Yes. Because for me, they are doing jobs very as reflected on their periodic issues.”

- Lyra E. Barra, 3rd yr. CBA “Yes, they give the students different info. From different views of things.”

- Grace Quidor, 2nd yr. EA

“Not that much. Some services from the staff are not visible to us.”

- Anonymous, EA

“No. I can’t feel their existence.”

- Anonymous, 4th yr. CBA “Not really because I still can’t feel Democrat.”

- Anonymous, 1st yr. CBA

- Anonymous, 4th yr. CBA

“Yes. They are really trying their best for our university to improve. These improvements could be seen in our facilities, especially when it comes [to] our comfort rooms.”

- Jessa Nieves, 3rd yr. AS “Yes, because as we can see, there are a lot of changes that [has] happened and are currently happening like [the] renovation of CRs, Eco Canteen, drainage system, and many more.”

- Savannah Ignacio, 2nd yr. EA

“Yes, in terms of how they give efforts to our education. But in service, I’m not satisfied especially in the internet in the library. It’s so very slow in connection.”

- Anonymous, 3rd yr. CED

“Yes, what is good about them is that they listen to comments and suggestions.”

- Philip Lozada, CBA Faculty Member

“No. Kulang na kulang pa ang facilities para ma-cater and needs ng students. Poor internet connection & insufficient books.”

- Kathryn Relloso, 3rd yr. CBA

“It depends. For the sake of the Senior HS, absolutely impressive.

But for the sake of the college students, absolutely NO!”

- Jeanna Estrada, 3rd yr. CBA

ance e/Perform RAT Servic C O M E D s e g Th n Ratin Satisfactio

y. to this surve s responded 100 UNCean

rformance Service/Pe n o ti ca u d Ayala E n Ratings Satisfactio

s 100 UNCean

y. to this surve responded

Our 1987 Constitution mandates: “The State shall protect the nation’s marine wealth in its exclusive economic zone, and reserve its use and enjoyment exclusively to Filipino citizens.” This is the mandate of the Constitution that we have all solemnly sworn to uphold.

BY PRECIOUS KACY D. FARAON

O

n July 12, 2016, the Permanent Court of Arbitration (PCA) said an arbitrary tribunal has ruled in favor of the Philippines in its historic case against China over the West Philippine Sea. Now, officially and legally, after many years of standing off against China, the Philippines has now the legal claim over the coveted West Philippine Sea.

The Beginning of the Dispute True, the territorial dispute between the Republic of the Philippines and People’s Republic of China has already been underway way back when, but it is not up until several years ago that it has begun to garner the attention of the populace—how can it not when the lives of fellow Filipinos is now on the line? In fact, it was in the 1970s that the Philippines, Malaysia and other countries began referring to the Spratly Islands found in the West Philippine Sea as included in their own territory.

On June 11, 1978, the late former President Ferdinand Marcos issued Presidential decree No. 1596, declaring the Spratly Islands (referred to therein as the Kalayaan Island Group) as Philippine territory and begun exploring it for oil.

On March 1984, the first Philippine oil company discovered an oil field off Palawan, which is an island province bordering the South China Sea and the Sulu Sea. These oil fields supply 15% of annual oil consumption in the Philippines. Also, fishing opportunities are ample in this area making it worthwhile to lay claim on.

A s of 1996, Vietnam,

Philippines, Brunei, Malaysia and other countries asserted claims within the Chinese nine-dash line which was endorsed

by Zhou Enlai. The legacy of the nine-dash line is viewed by some Chinese government officials, and by the Chinese military, as providing historical support an enough reason to hog South China Sea alone.

And Filipinos, being as stubborn as we are, ignored the Chinese’s warnings. After all, it is part of the West Philippine Sea, and is inside the country’s area of responsibility.

We have as much of a right to use what is ours as others surrounding the sea. What could possibly go wrong?

In 2012, the Philippine Navy spotted Chinese fishing vessels near the coastal border.

The standoff began; two countries fighting over a territory which then drags an already strained relationship that has been going on for years to the lowest point in history.

David vs. Goliath Because of this dispute, the people have had a hard time figuring out what to call the said sea. South China Sea? West Philippine Sea? The Love Triangle Sea? But joking aside, the confusion over what to call it only intensified as volleys of arguments and statements have thrown back and forth between the Philippines and China as to whom it really belongs to.

Hence, we practice territoriality through archipelagic doctrine-which provides that the territorial sea of a state extends to 12-nautical miles from the low watermark.

While the Philippine government has actively used “West Philippine Sea” instead of “South China Sea” for over a year. former President Benigno Aquino III (PNoy) issued the first administrative order (AO) authorizing this new name as of September 5, 2012. The Palace released the AO in a move to popularize the name and eventually urge the world to adopt it.

Since we h a v e different

territoriality concepts from other countries, our principles lap. Be that as it may, the scope of the AO only applies to the Filipino people and to whomever the name latched upon.

This does not win us any legal claim whatsoever.

PNoy even directed the National Mapping and Resource Information Authority (NAMRIA) to publish charts and maps reflecting the name West Philippine Sea. Because of this, China has only intensified in its efforts to thwart any small progress, if anything, that the Philippines has accomplished.

But it is not just the marine territory China has set their sights on but also the clusters of islands found scattered in its body. An example of this is a place internationally known as Scarborough Shoal. The Philippines calls it Panatag Shoal or Bajo de Masinloc.

China calls it Huangyan Island. It is a little piece of land that contains rich amounts of depletable resources, that is why the Philippines cannot afford to back off and bow down to China. Aside from it being an addition to a country’s territorial power, it has an enormous trade and military value. All the more reason the Philippines cannot let these waters be just another potential waste bin of a giant country. Especially over historical claims only.

Although according to China, the Philippines has never laid claim on the disputed waters until 1997, International treaties like the Treaty of Paris in 1898, the country explains, do not include Huangyan Island in Philippine territory.

Even Philippine maps in 1981 and 1984, among others, reportedly exclude Huangyan Island.

Whereas, China, from the very beginning, has already proven that the South China Sea is rightfully theirs through historical claims.

There is definitely no question that the Philippines, compared to China, is but a wee group of islands with terribly underdeveloped security measures as one of Asia’s weakest militaries. So, it comes to no surprise that when push comes to shove, our country will suffer if China has, on one point, decided to screw it and use what resources they have if and when guerilla tactics no longer work in scaring the little country off into a corner—going as far as "illegally and provocatively" circling the area.

So in an effort to at least stem the potential casualties, a handful of marines living on a World War II-era ship that is grounded on a remote, tiny reef has been the Philippines' last line of defense against China's efforts to control most of the West Philippine Sea/South China Sea. The soldiers are stationed on Second Thomas Shoal in the Spratly Islands aboard a former US tank-landing vessel that was deliberately abandoned there to serve as a base, according to their former commander, Juancho Sabban.

"Their lives are very difficult... but they are marines. They are used to that kind of thing," said the retired general, former head of military forces in the western Philippines that has jurisdiction over the area.

A Call for Help Taking a huge leap to up the game against China, in 2013, the Philippines has filed an arbitration case that has been carried to the PCA won the first round of legal battle when the arbitration court in The Hague ruled that it has jurisdiction over the case.

The court concluded that China's historical claims to the sea weren't legally valid. It also said China had breached the Philippines' sovereign rights by endangering its ships, damaging the marine environment and building on islands and

reefs.

Upon hearing the news about winning the first round, a question arose: "What if we win?"

It is an unlikely question from the only Southeast Asian country that brought China to court over the West Philippine Sea. What’s the problem with winning?

Well, the problem was not winning itself, but enforcing a favorable ruling.

Former Solicitor General Francis Jardeleza said even the Philippines' "highest policymakers" asked themselves after filing a case against China: "What if we win? Will we be able to enforce it?"

The PCA said the tribunal "concluded that, as between the Philippines and China, there was no legal basis for China to claim historic rights to resources, in excess of the rights provided for by the Convention, within the sea areas falling within the '9-dash line.'"

Not letting things get out of hand (at least on their part), Liu Zhenmin, China's vice foreign minister, told on a press conference in Beijing that China's sovereignty over the bulk of the South China Sea wouldn't be affected by a decision by the International Court for Arbitration, which went overwhelmingly in favor of the Philippines. He said that China hoped the Philippine government would see the ruling as "a piece of scrap paper" and called for bilateral negotiations to resume over the issue instead.

The debate on the issue went on for a couple more years wherein the Philippines has presented all sorts of evidences that PH has the definite claim to the shoal while China proceeds with tactics of debunking arguments through denial and failure to come up with a more concrete statement other than “it is historically stated that the whole of South China Sea belongs to China”, even as far as stating what has to be their strongest argument: that the arbitral tribunal at The Hague, The Netherlands, has no right to hear the historic case over the disputed waters.

And finally, after three years of facing off an uncertain future in the eye, wherein the Philippines has already changed administrations, the fruits of the labor have paid off, ruling the arbitration in favor of the Philippines.

And it basically boils down to 5 basic arguments: 1. China’s ‘historical rights’. China is not entitled to exercise what it refers to as 'historic rights' over the waters, seabed, and subsoil beyond the limits of its entitlements under the Convention or the Treaty. It has no bearing on sea disputes under the United Nations Convention on the Law of the Sea (UNCLOS).

2. China's 9-dash line. The so-called 9-dash line has no basis whatsoever under international law insofar as it purports to define the limits of China’s claim to 'historic rights.

3. Rocks vs. islands. The various maritime features relied upon by China as a basis upon which to assert its claims in the South China Sea are not islands that generate entitlement to an exclusive economic zone.

4. Breach of the law of the sea. China has breached the Convention by

interfering with the Philippines’ exercise of its sovereign rights and jurisdiction.

5. Damage to environment.

China has irreversibly damaged the regional marine environment, in breach of UNCLOS, by its destruction of coral reefs in the South China Sea, including areas within the Philippines’ EEZ, by its destructive and hazardous fishing practices, and by its harvesting of endangered species.

Warning: Proceed with Caution Some people may think that the Philippines won because President Rodrigo Duterte has finally taken seat and worked his iron fist magic. But that is not the case at all. We won not because Duterte is now our president, even though he’s done a good work during the final processes as well. This is a fight we’ve been battling and, little by little, winning ever since PNoy was still in charge, defying China despite his Chinese roots. His actions have put the Philippines in international spotlight, which so rarely happens for countries like ours. It may have been a keystone for the country to win this case. Let it be a part of his legacy.

President Duterte said he wanted to wait for this ruling before deciding on the Philippines’ next moves in the sea dispute.

Philippine Foreign Secretary Perfecto Yasay Jr. said he is open to bilateral or one-on-one talks with China after the tribunal releases its ruling. Perhaps it all depends on China’s next step after their humiliating loss.

We may have won legally but it matters not when China suddenly decides to ignore its promise of goodwill.

Diplomatic moves should follow after the settlement of the legal issues in the Philippine maritime case against China — to finally resolve tensions between the two countries. *** But what will be the direction of Philippines-China relations after the arbitration? What will be China’s next actions after its legal defeat? The decades old dispute against the People’s Republic of China may have worsened after this. A country as big and as prideful as China will not sit tight and let it slide over. They may be quiet now but we never know what they are planning to do next. Even OFWs on China are afraid to admit they are Filipinos who fear for their lives. How will all of this play out in the future?

Only time will tell.

Information Sources: rappler.com cnnphilippines.com en.wikipedia.org

Ang Malayang Pahayagan ng mga Mag-aaral ng University of Nueva Caceres (UNC) Hunyo-Agosto 2016 ● Tomo LXIV, Bilang I

14 The DEMOCRAT PALAKASAN

SPORTSMANSHIP WITHIN. Students from the nine (9) colleges of UNC showcase sportsmanship as they partake in the annual UNC Palaro held last Aug. 22-27 at the UNC Campus. This year’s Palaro is divided into four major events, such as Mr. & Ms. Palaro, Regular Games, Fun Games, and Cheerdance Competition, which were organized by the Sports Development Office (SDO), headed by Bing Rosales. (Words by Juvin M. Durante and Photos by Johnell Cabusas, Emilaine Ann Cabral, and Francis Barrameda)

EA dominates Palaro ‘16 events

BY NOLI G. AMA AND MATTHEW L. LORESTO

Dethroned by the College of Business and Accountancy (CBA) in last year’s Intramural, the College of Engineering and Architecture (CEA) once again dominated the events for both regular and fun games of the UNC Palaro 2016 held last Aug. 22-27.

Bringing home a total of 30 trophies from four major events, EA reclaims its home of the champions’ banner after the series of championship games for regular and fun games, Cheerdance competition and Mr. & Ms. Palaro 2016 against 8 competing departments such as CBA, CED, CAS, CCS, CJE, NUR, GS, and LAW. The road to championship games has never been an easy way for every department, after following a double-elimination format and a total of 180 games was scheduled by Sports Development Office (SDO) for this year’s Palaro.

EA conquers Regular and Fun Games Subsequent to the recently concluded Palaro, EA takes home a total of 12 championship titles for Basketball (Men), Volleyball (Women), Sepak Takraw, Table Tennis-Singles (Men), Table TennisDoubles for both Men and Women; Modified Marathon for both divisions, Kick Baseball, Dodgeball, 4 Man Sack Relay (Men), Oneon-One Basketball for the regular and fun games respectively.

#UNCPalaro2k16 F i n a l R e s u lt s

However, the College of Business and Accountancy notches the championship trophies for the two most awaited major events of the Palaro, Mr. & Ms. Palaro 2016 and Cheerdance Competition, where EA was hailed as 1st runner-up.

According to Ellaine Basterechia, the EACB Governor, “EA’s performance in this year’s Palaro is very overwhelming. It is uplifting that it’s not only us, the College Board, who strived to reach our goal but also the players themselves, faculty members and the student body; I think our

Meanwhile, EA fails to take over the championship trophies for Basketball (Women) and Volleyball (Men) against the defending champions CJE and CBA respectively and places first runner-ups; Modified Marathon (Men), 3-pt Shootout, Open Chess, Sack Relay (Women), Tug of War (Women), Futsal, Table Tennis-Singles for Men and Women and Chess (Women) complete the 11 first runner-up awards for EA. And additional of 4 second runner-ups for Chess (Men), 3-pt Shootout, Free-throw Shooting Contest, and Patintero (Women).

greatest motivation was last year’s Palaro results. We wanted to bring back the glory to the college, and with those number of championship titles, I think it’s safe to say that we succeeded.”

No overall ranking –Coach Bing To minimize the over-eagerness of every department to outdo each other, the SDO decides to forgo the overall championship. And with regards to this, the SDO, does not award the overall ranking of Intramurals.

GB: Journey of Bomb Within Through a toss coin, we determine whose team will give the first service and starts the rally. And it’s a clockwise rotation of the member to decide whose next in line. So, I guess, Grazielle Bombita came last, yet, surely gave an ace.

T

BY MATTHEW L. LORESTO

o believe then conquer is what she wants us to bear in mind as we aspire to succeed in any fields we have. She was determined, passionate and powerful like a bomb.

A UNC alumna of Class 2013, a degree holder in Financial Accounting, a former member of the Lady Greyhounds, a rising star of Shakey's V-League, a member of the Lady Oragons (Team Iriga) and the only known BOMB of the volleyball, Grazielle Bombita claims to be one of the most exciting player for the recently concluded Shakey's V-League Season 13-Open Conference.

Since Then and Now Adrenaline is much abundant to Grazielle, as she started playing

EVENTS

‘‘

The one who ignites the bomb of the trueblooded Bicolana Athlete and leave marks of the Greyhound.

1st PLACE 2nd PLACE 3rd PLACE

Mr. Palaro 2016 Ms. Palaro 2016

CBA CBA

EA EA

NUR CED

Regular Games Basketball Men Basketball Women Volleyball Men Volleyball Women Chess Men Chess Women Sepak Takraw Table Tennis Singles Men Table Tennis Singles Women Table Tennis Doubles Men Table Tennis Doubles Women

EA CJE CBA EA LAW AS EA EA CBA EA EA

CJE EA EA CBA CED EA CBA EA EA LAW ---

CS CBA CED CED EA CJE CED CED CBA CBA --

Fun Games Patintero Men Patintero Women Sack Race Men Sack Race Women Modified Marathon Men Modified Marathon Women 3-Point Free Throw Shootout Men 3-Point Free Throw Shootout Women Dodgeball Mixed Tug of War Men Tug of War Women Kick Baseball Mixed Open Chess Mixed Futsal Men One-on-One Basketball Men

CBA CBA EA CED EA EA CS NUR EA LAW LAW EA LAW CS EA

CJE CJE CED EA EA CED EA CED CED CBA EA CED EA EA CBA

AS EA ----CJE CJE EA & CED EA CJE AS AS CS CBA CBA CJE

Cheering Squad Cheerdance

EA CBA

CED EA

CJE AS

athletics at an early age, such as double sprints (100 and 200), long jump and triple jump and throwing events of the javelin, discus and shot put for Tamban Central School way back 2003 for Palarong Bicol. But a game isn’t that easy to win, so as she graduated in elementary, her father sent her to her aunt in Novaliches to take away sports from her. Her father believes that Grazielle must focus on her studies more. However, after a year, she returned in Tamban, Tinambac and continued her studies in Tamban High School. And in there, she resumes what she started in elementary, yet, it became hard to persuade her father again on letting her play. At the end, her father gave her the

permission to play with an assurance that they will surely save for Grazielle’s college education through athletic scholarships.

But before her journey with the Lady Greyhounds, she receives an offer from three big schools in Manila namely, AdMU, UST, and La Salle-Dasma. According to her, she was very thankful and blessed for opportunities opened by the said schools because they see her potential in volleyball and it was her dream to play for well-known schools; even so, a little plot twist, her parents didn’t allow her to study in Manila due to family matters.

Though opportunity knocks only once, Grazielle believes during that time, playing in Manila is not for her, and God may plan a perfect timing for her to conquer her dream. Instead of giving up, she became hopeful and determined to pursue her dream. She continues to play in collegiate games with the UNC Lady Greyhounds.

True-Blooded Lady Greyhound Her playing years in the Lady

Greyhounds, humakot ng 39 medalya sa Nat’l PRISAA NI MATTHEW L. LORESTO

Nag-uwi ng 9 na ginto, 18 pilak at 12 bronse ang koponan ng UNC matapos ang matagumpay na pakikipagtunggali sa nakaraang Private Schools Athletic Association (PRISAA) National Collegiate Games sa Lungsod ng Koronadal, South Cotabato noong Abril 3-9.

“Naging maganda ulit ang naging performance ng mga atleta ng UNC sa National PRISAA at marami rin tayong naiuwing medalya.

Kahit na bumaba ng halos apat na medalyang ginto ang nakuha para sa koponan ng swimming naging maganda pa rin ang kabuuan ng laro”, ani ni coach Bing.

Matapos ang matinding laban, panalo sina Philip Sergio at Daniel Villaseñor para sa Tennis-Men’s Doubles na nakakuha ng dalawang ginto at si Brayn Yot Tan V para sa Swimming na humakot ng pitong ginto para sa iba’t ibang dibisyon tulad ng 100m Backstroke, 50m Butterfly, 200m Individual Medley at 4x50 Freestyle Relay.

Samantala, kabuuang 18 naman ang nakuhang pilak mula sa larangan ng Table

Tennis nina Jane Bolo at Jamy Cambosa; Tennis nina Philip Sergio, Daniel Villaseñor, Shawn Michael Villamer, Lucky Joshua San Jose at Jonathan Imperial; Taekwondo ni Renjay Morano at Swimming nina Bryan Yot Tan V, Jeremy Quintela, John Darius Baduria, Ara Delos Reyes, Anabelle Bernas, Rose Jane Crisolo at Reynafe Yocampo. At labing dalawang bronse din ang nahakot nila sa parehong mga larangan.

Dagdag pa niya, naging magandang karanasan para sa mga atleta ang katatapos lang na National PRISAA sapagkat lahat ng manlalaro ng bawat rehiyon ay malakas at magagaling talaga.

“We are trying to cope up with effects of K-12, meaning we basically don’t have new recruits fresh from high school. And also because we have a lot of graduates so, we need to regroup the team and come up with strong training programs para maka-catch up yong addition to the team in time for the regionals and nationals competitions.”, ani ni coach Bing bilang tugon sa preperasyong ginagawa ng koponan para sa darating pang mga laban.

According to Coach Bing Rosales, head of the SDO, “There is no overall ranking. Every year, we do not announce the overall ranking.” This serves as the official statement of the office with regards to this matter.

“As far as the office is concerned, as far as the entire Intramural is concerned, we do not have a point system and we will not give any ranking for any department,” Coach Bing emphasized with regards to rumors of point system that determine the overall ranking of the Intramural.

Greyhounds comes with spectacular experience. During her time, Grazielle is considered as one of the best players as coach Engr. Solis describes her. She was very disciplined in all of their training, very light with her teammates, and considered as a monster of the court. Since she was able to go college because of her athletic scholarship grant, she was tasked to manage both academics and volleyball at the same time. She admits that it is not that easy to serve two Gods at the same time but with that determination to fulfill her promise to her parents, everything fell in order. Grazielle Bombita finished her study on October 2012 but she extended additional 6 months in order to march for her graduation. She was part of series of championship games in Regional PRISAA, competed in Nationals, and other collegiate games that truly made her unstoppable as she is known as today.

But before her name etched in the field of volleyball, she starts as the usual rookie in Lady Greyhounds. A rookie who has the hard time to cope with rigid training. A rookie who has difficulties in balancing academics and volleyball. And she was a usual rookie who hesitates to almost touch and be responsible for the ball. According to her, her rookie years pushed her to her best, she believes that her teammates and coach Eng. Solis made possible to unleash the bomb within.

Oragons of the V-League 13 Her journey started when Mayor Madelaine Yorobe Alfelor, Honorable Mayor of Iriga, asked her to join their team who are going to compete in the Shakey’s V-League Open Conference. This is the first time of the city to join the said tourney and Grazielle did not hesitate to accept the offer because she knew that this might be her chance of fulfilling her long lost dream. According to her, she is very thankful to Mayor Alfelor and the Team Iriga for they see her potentials; remembering the time when she let the offers of the 3 big schools pass, she is indeed right that God already planned some sort of perfect timing for her.

During the tournament, Team Iriga, is the newbie of the season and the league as well. Though newbie was always looked at with very little chance of winning, Team Iriga came with the little, yet, big surprises.

On their first game, they encountered Team Laoag whose players came across the UAAP and NCAA and the team faced their first loss. They played against the 7 teams with 1 win and 6 lost record. Even so, Team Iriga gained the admiration and respect of the viewers after giving them worthy games for the season and Grazielle Bombita left off queries to fans after seeing her performance who averaged 11.8 points per game. The Team Iriga may not be triumphant in the league but surely they are triumphant to the experience they cherished.

A power-spiker, a rising star, a UNCeana, an Oragon and a humbled athlete. The one who ignites the bomb of the true-blooded Bicolana Athlete and leave marks of the Greyhound. This is Grazielle Bombita.

Ang Malayang Pahayagan ng mga Mag-aaral ng University of Nueva Caceres (UNC) Hunyo-Agosto 2016 ● Tomo LXIV, Bilang I

PANITIKAN The DEMOCRAT 15

TAO? BAGAY? HAYOP?

GABRIELLE FULLANTE

Madumi, masama, makasalanan Masahol pa sa aso kung magkantutan Mas maputik pa sa lupa kung apakan Ganyan kami sa mata ng lipunan.

Sakit daw ang hindi pagiging tulad nila Sakit – masakit, pasakit, ngunit Karamadama’y di sa amin kundi kanila.

Sa mga banal naman kami’y makasalanan Impyerno ang aming hantungan Sapagkat si Adan daw ay kay Eba, ‘di kay Juan Kalayaan – kailan ka mararanasan?

Ang lipunang nagpanday ng aparador, Mga salita nila sa puso ko ay tirador Kailan ako magiging tao sa kanilang mga mata?

Lipunan, sa’yo ako’y natuto Kasarian iyong nakikita pati sa puto Ngunit kasaria’y hindi ang aking pagkatao Tingnan mo ang ‘yong sarili, sino sa’tin ang lito?

KAILANGAN NGA BA? CATHERINE BUENA

VERSES OF THE AVERAGE CITIZEN NICHOLE RAE A. DIZON

Kinailangan mo ako Upang ikaw ay mabuo Maging sapat ang iyong pagkatao Mabuting dulot, pagbabago

Child, born with a pair of wings Fickle are his heart and mind Mother and father's puppet strings Follows the footsteps of mankind

Ika’y nakisalamuha Marami pang nakilala Mga dasal na nagkakaiba Tila tuluyan mong napuna

Boarded a shoebox and shipped to school His thoughts were condemned and his soul hanged Their humdrum rules turned him into a fool Made him hollow as a cheap meringue

“Wala namang pagbabago!

Sistemang pinapatakbo Ang tao’y pilit pa ring nambabato, Wala raw silang kasalanan, Diyos ko!”

Kaya ‘di makitang marka, Nais mong ipabura Tanong na ‘di nagpapakalma, “Kinailangan nga ba kita?”

No more shall his dreams ever fly When his wings from his back are gone Forbearance and love keep him alive Fast journey to pen from crayon Sold his spine so he can pay the bills A martyr for all of his lost dreams Live your lives while you're young and get your fill It's never too late to fire up your dreams.

GUHIT NI MICHAEL JEFFERSON CALIGAN DEBUHO NG PAHINA NI JUVIN M. DURANTE

I WOKE UP HERMIE AMANTE

I woke up one morning and saw the world die, Niether fish in the sea nor birds seen to fly; The smoke fills the air up to the sky, I wonder if I’ll be able to survive.

I woke up in the afternoon and saw trees burning, T’was the effect of continuous climate changing; Plants are all wilted and turned brown, Temperature from cold grew warm.

I woke up one evening and saw mother nature, She was crying, for the pain she can never endure; She told me to go and save the future, We must take actions; the sooner the better.

I woke up and realized that this is reality, This is the side effect of human activity; We must take part to preserve nature’s beauty, Help save the world, our very own sanctuary.

SA KABILANG BANDA

HUMAKBANG KA

Hayan na, hayan na, inyo bang nakikita?

Pagbabagong inaasam, naririto na Ating kinasanayan, nagkaroon ng pagkakaiba Tapat na paninilbihan, hatid ay pag-asa

Humakbang ka, At umunlad tayo’t nagbago ang lahat Nakasabay tayo sa pagbabago Kaya pa nga nating umangat

Protektahan si Maria, kitilin ang nang-alipusta Si Pedrong nagkasala, pagbayarin ng multa Buwayang nakaupo, alisan ng korona Ang noo’y karangalan, ngayo’y kahihiyan na Kamay na bakal, sagot daw sa problema Pag-usbong ng bayan, pagbulusok ng konsensiya Sumamba sa droga, ang manlaba’y itutumba Ulong matigas, palalambutin ng bala Sa kanan ay karahasan, sa kaliwa’y pagkalinga Kabayaran sa kasalanan, paghigpit ng renda Kapayapaan sa disiplina, kawalan ng hustisya Katiting na moralidad, mamamatay rin ba?

NOLI G. AMA

Humakbang ka, Subalit huwag mo sanang kalilimutan Na ang dilim ng kahapo’y S’yang liwanag sa kasalukuyan Humakbang ka, sa pangatlong pagkakataon, Subalit ‘wag mong ibabaon sa limot Na ang pagbabago nang katayua’y Hindi dapat pagtakas sa pagsubok Humakbang ka, manatili kang humahakbang Kahit na ikaw ay madapa’t matuntong sa kawalan Sapagkat tayo’y humahakbang at nagsisimula pa lamang…

Laban N M U L A

S A

NI CHARLENE KRIS A. BORBE

Higit na malayo mula sa imahe ng biyudang nagluluksa, na tila nagdala sa kaniyang pampublikong kasikatan, ang tunay na kwento ng isang ina, babaeng simbolo ng katatagan para sa pamilya at isang babaeng may pangarap para sa bayan.

aging matunog ang pangalang Leni Robredo sa pagpanaw ng kaniyang asawa na si Department of Interior and Local Government (DILG) Secretary Jesse Robredo. Ang katakot-takot na bangungot na ito ng pamilya Robredo ang nagsilbing daan para ipagpatuloy ang magandang panaginip ng yumaong kalihim para sa bayan: ang taos-pusong serbisyo para sa paglaban ng karapatan ng mga nakatsinelas at ng mga nasa laylayan ng ating lipunan.

Pagkabata Ipinanganak si Maria Leonor Gerona Robredo noong Abril 23, 1964 sa lungsod ng Naga, probinsya ng Camarines Sur. Siya ang panganay sa tatlong magkakapatid na anak ng retiradong Naga City Regional Trial Court Judge Antonio Gerona at ng Propesor sa Ingles na si Salvacion Sto. Tomas.

Maagang namulat si Leni sa konsepto ng kawang-gawa para sa mga nangangailangan at maagang nahubog ang kaniyang prinsipyo sa buhay na makapagbigay ng tunay na serbisyo sa ibang tao.

Noong siya ay bata pa lamang, nasanay na siyang palaging may kasama ang kaniyang tatay na mga taong nangangailangan ng tulong.

Sa kadahilanang madalas daanan ng bagyo ang Bicol region, nagmistulang evacuation center ang kanilang munting tahanan para sa mga taong nais sumilong at pansamantalang maiwasan ang bagyo.

Sa ilalim ng Vincentian Daughters of Charity, natutunan niyang maisabuhay ang kultura ng kanilang pamilya. “‘Yong mga laruan namin, binibigay sa mga ibang bata kahit gusto pa namin,” pahayag ni Leni ayon sa isang panayam.

Nagtapos siya ng elementarya sa Unibersidad de Sta. Isabel noong 1978 at pumasok nang sekondarya sa parehong paaralan kung saan siya ay naging Core Executive Officer ng Citizen Army Training.

“As a student, mahigos mag-adal [si Leni], no time for love, pirming nasa honors,” ayon kay Ann Doblon, kamag-aral niya noong high school.

Nagtapos siya ng sekondarya noong 1982 at lumuwas ng Maynila upang mag-aral ng Ekonomiks sa Unibersidad ng Pilipinas sa Diliman, Quezon.

Pagpukaw Nasa ikalawang taon na siya sa kolehiyo n a n g pataksil na pinatay si Benigno A q u i n o J r. - i s a n g pangyayaring pumukaw s a

Laylayan kaniyang interes sa politika. At dahil sa nangyari, nagsimula siyang makilahok sa mga demonstrasyon laban sa diktadurang Marcos.

Sa kaniyang pagtatapos sa kolehiyo noong 1986 ay nangyari ang EDSA, at ninais niyang makapagtrabaho para sa gobyerno.

Sa parehong taon, nag-aral siya ng Master of Business Administration sa San Beda College. Taong 1987, umuwi siya sa Bicol para magtrabaho at magbigay ng serbisyong sibil.

‘‘

Kadakol na po siyang programang naitabang samo.

Panatag kami ta aram mi matutupad niya gabos na iniisip niya para sa bansa, lalo na itong mga kasaraditan.

Inaasahan mi talaga iyan saiya.

Pag-ibig Ibinahagi ni Gabriel Bordado Jr., Camarines Sur third district representative, sa The DEMOCRAT kung paano nagsimula si Leni maglingkod sa lungsod ng Naga.

“Bistado ko siyang maray dahil pagpuon lang kan trabaho kan agom niya, the late Secretary Jesse Robredo, kaibahan ko na siya sa Bicol River Basin Development Program, si Secretary Jesse. Naglaog man si Leni as an employee. Ako pa si naggrade kan saiyang application essay. I gave her essay a grade of A-plus! Dai ko siya bistado, pero matibay talaga siya. She can write well. Bako lang siya matibay magtaram, matibay siya magsurat, so nakalaog si Leni. Since then, ‘yan magkabistado kami kaya sabi niya baga 30 years kaming magkabistado na.”

Ayon naman sa isang panayam, sinabi ni Leni, “He (Jesse) was always a sir to me. The courtship started while I was his subordinate…it was whirlwind, parang hindi pa kami matagal magkakilala pero ang pinag-uusapan namin mag-aasawa. Si Jesse, gusto niya na agad mag-asawa. He was 7 years older than I was; 22 ako that time and he was 29.” Nagpakasal sila noong Hunyo 27, 1987.

“Actually po gusto niya nang mamanhikan

by December. I told my mom about it, ‘yung daddy ko po ayaw. Sabi niya, nagkakakilala pa lang. So, namanhikan po siya nang May… gusto niya po June [ikasal] kasi my husband (Jesse) c ame from a Chinese family. Pinatingnan niya na sa temple ‘yong aming mga birthdays, and they had a date already. June 27-‘yon daw ‘yong pinakaswerte,” ibinunyag ni Leni.

Ngunit tutol pa rin ang kaniyang ama dahil sa pangarap na mag aabogado pa ang anak. “Basta ako, ‘yong pledge ko, sigurado pa rin siyang mag-aabogado kahit mag-aasawa na,” ayon kay Leni, ito ang pagtitiyak ni Jesse sa kaniyang ama. Hindi naglaon, pumayag na ang ama ni Leni na maikasal ang dalawa.

Tinupad nga ni Jesse ang pangako niya sa ama ni Leni.

Taong 1989, nag-aral ng abogasya si Leni sa University of Nueva Caceres. Habang nag aaral si Leni, si Jesse naman ang nag-aalaga sa kanilang anak. Siya rin ang sumusundo kay Leni pagkakatapos ng pasok.

Ayon kay Gemma Dometita, kamagaral ni Leni noon sa College of Law ng UNC, “Pagmaurulian na kami kaidto, 8:30 PM, nakabantay na si Jesse sa may kotse, karakarga si baby ninda.”

Tagapagtatag Sa parehong taon, itinatag ni Leni ang Lakas ng Kababaihan ng Naga Federationisang organisasyon kung saan ito ay nagbibigay ng pagtuturo at oportunidad para sa pangkabuhayan ng kababaihan.

Isa sa mga natulungan ng organisasyong ito si nanay Mila Aborde, 61, Masahista sa Plaza Rizal.

Nabigyan siya ng disenteng trabaho at

napag-aral ang kaniyang anak sa tulong ng City Scholarship.

Madali raw silang nakakahingi ng tulong ki Leni lalong-lalo na sa isyu ng salapi.

Isa rin si nanay Salvacion Asis, Social Welfare volunteer, sa mga natulungan ni Leni.

“Si Madam po, madaling dulukon lalo na sa mga financial, education assistance.

Natatabangan po an aki mi kaiyan. Kadakol na po siyang programang naitabang samo. Panatag kami ta aram mi, matutupad niya gabos na iniisip niya para sa bansa, lalo na itong mga kasaraditan. Inaasahan mi talaga iyan saiya.”

Abogado Taong 1992 nang makapagtapos si Leni ng pag-aaral ng abogasya at nagpatuloy sa pagbibigay serbisyo sa kapwa Bikolano.

Sa parehong taon din, abalang nagtatrabaho si Leni sa likod ng pangangampanya ng kaniyang asawang si Jesse sa pangalawang terminong pagtakbo nito bilang Mayor ng Naga City. Katuwang ni Leni ang mga kasapi ng organisasyong itinatag niya sa pangangampanya ng kaniyang asawa. Dahil marami ang naniniwala at nagmamahal sa kanila, sa huli ay nanalo si Jesse sa halalan.

Nang makapasa sa Bar Exam noong 1996, habang alkalde ang kaniyang asawa, nagsilbi si Leni sa Public Attorney’s Office (PAO)isang papel na kung saan madalas niyang ipagtanggol ang mga taong kinakasuhan ng kaniyang asawa. Naging biruan na ng mga tao ang kasabihang “pinapahuli ni mayor, pinapalaya ni misis.” Ngunit, alam naman nila pareho na parte lamang ito ng kanilang mga trabaho at naiintindihan nila ang nagiging resulta ng kani-kanilang desisyon.

Coordinator At dahil sa karanasang ito, naging coordinator si Leni ng Sentro ng Alternatibong Lingap Panligan (SALIGAN). Ito ay isang organisasyon ng pambansang alternatibong grupo ng mga abogado (alternative lawyering) na tumutulong sa mga magsasaka, humihimok sa mga batang propesyunal ng batas na tumanggap ng tungkuling pamumuno.Iniaalay din ni Leni ang kaniyang serbisyo ng walang kapalit at ang kaniyang kadalubhasaan sa mahihirap at (marginalized sectors) lalonglalo na sa malalayong komunidad ng mga probinsya.

Aminado siyang mahirap ang ginagawa nila. Naranasan nilang patuluyin sa kubong walang pader upang makapagpahinga.

Naranasan nilang matulog sa mga bangkang gamit ng mga mangingisda na kung minsan, ‘pag madaling-araw ay ginigising sila dahil gagamitin ang mga bangka sa trabaho at naranasan na rin nilang makituloy sa mga bahay na may hinaharap na demolisyon.

Ngunit, higit pang nakadudurog-puso, maliban sa pampisikal na problema, ang mga natutunan nilang sistema sa mga komunidad na ito.

“The traditional legal mindset is, ‘That’s the law. You have to abide.’ In alternative law, which was our mindset, ‘If the law isn’t just, change it,” pahayag niya sa isang panayam.

Kaya naman nagpaplano sila nga mga pagbabagong nais nilang maipatupad para sa ikauunlad ng mga munting komunidad na ito.

Congresswoman Si Leni ay naihalal bilang Congresswoman sa ikatlong distrito ng Camarines Sur noong 2013.

Inilahad naman ni Cong. Bordado ang kwento sa likod ng kaniyang pagtakbo. “So, in 2012, ako na ang official candidate kan Liberal Party as Congressman, pero nagkaigwa kaming problema sa partido, duwa na kaming kandidato and ang naisip ko, dulukon si Leni, kaulayon siya, pakimaherakan siya to run in my stead.”

Galit na galit daw si Leni dahil ayaw niya talagang pumasok sa politika.

“Pero, sabi ko, you are the only one who can unite the party and protect the legacy of Jesse Robredo, your husband,” dagdag ni Bordado.

Nanaig pa rin ang awa ni Leni sa Naga at sa ikatlong distrito kaya sinubukan niyang pasukin ang mundo ng politika.

Naglingkod din si Leni bilang Senior Vice-Chair of the Committee on Revision of Laws at Vice-Chair of the Committee on Good Government and Public Accountability. Isa ring aktibong miyembro ng Appropriations, Human Rights, Local Government, People’s Participation, Public Information, Rural Development, Suffrage and Electoral Reforms, Welfare of Children, Women and Gender Equality, Bicol Recovery and Economic Development, at Land Use committees.

Kasama sa mga panukalang batas na kanyang naipasa ay ang National Food Security Bill of 2015, People Empowerment Bill of 2014, Anti-discrimination Bill of 2013, People’s Participation in Budget Deliberation Bill, Full Disclosure Bill and the Freedom of Information Bill.

SANGGUNIAN: GMA News and Public Affairs: Bawal ang Pasaway Investigative Documentaries CNN Philippines bicolmail.com lenirobredo.com