DEMOCRAT THE INDEPENDENT STUDENT-MAGAZINE OF THE UNIVERSITY OF NUEVA CACERES
EDITORIAL BOARD, STAFF, & APPRENTICES 2017-2018 Editor-in-Chief Ruby Jane L. Bandola Associate Editor Gabrielle D. Fullante Managing Editor Maryvil O. Rebancos News Editor Precious Kacy D. Faraon Features Editor Charlene Kris A. Borbe Sports Editor Matthew L. Loresto Arts Director Joshua James R. Diño Circulation Manager Mark John M. Coloquit Research Director Noli G. Ama Web Manager Johnell B. Cabusas Apprentices Catherine C. Buena Trisha Mae F. Job Nichole Rae Dizon Michael Jefferson Caligan Emilaine Ann A. Cabral Alvin Antony Dy-Prieto Jayvie B. Buenaagua Trisha Anne S. Pasaba Sherwin C. Bogayan Tilak Madanlo Karle O. Bandavia Technical Advisers Shirley A. Genio Ruby L. Bandola Member College Editors Guild of the Philippines (CEGP) Bicol Association of Campus Journalists (BASCAJ) Office Address Right Wing, UNC Sports Palace, University of Nueva Caceres, Naga City, Camarines Sur, Philippines
ON THE COVER
Pakinggan mo nakabibinging sigaw ng pagmamakaawa at ang biglang katahimikan matapos sumagot pabalik ang bala at ulan. Masdan mo ang mga diyos-diyosang makapangyarihan at ang namumulang ilog na kanilang pinaghugasan. Sa kabila ng mga bansag na “adik” “collateral damage” o “nanlaban,” alalahanin mo ang kanilang pangalan Carl, Althea, Jefferson, Danica, Kian, Joshua, Jonel, Rowena, Raymart, Niño, Francis, Erica. Kabataan, oras na para manlaban. MGA SALITA NI RUBY JANE L. BANDOLA MODEL JOSHUA JAMES R. DIÑO PHOTO BY JOHNELL B. CABUSAS COVER DESIGN BY RUBY JANE L. BANDOLA
BY MARYVIL O. REBANCOS
INFLICTED
“
For we wrestle not against flesh and blood, but against principalities, against powers, against the rulers of the darkness of this world, against wickedness in high places.�
pautang lima mo
*hango sa kwento ni Larissa Colleen Alilio, 18, biktima ng hazing sa ilalim ng Tau Gamma Sigma Sorority. Sources: GMA News Research, Rappler, Philippine Daily Inquirer, news reports.
T
anong: Magagawa mo bang patawarin ang isang tao sa kanyang nagawang kasalanan na lubos na nagdulot sayo ng sakit kung ang taong ito ay patuloy pa ring naniniwala na ang kanyang nagawa ay sa tingin nya ay nararapat lamang? Hindi ito kuwentong pag-ibig na nauwi sa pagtataksil—hindi, walang pag-ibig dito. Pero, may napakalaking pagtataksil na nagawa sa tiwalang ibinigay ng mga Pilipino sa isang tao na inakala nila’y mamumuno ng tapat at makatarungan—upang matagpuan na siya pala ang lulugmok sa ating bansa sa isa sa mga pinakamadilim nitong kabanata. Apatnapu’t limang taon na nang unang napasailalim sa batas militar ang Pilipinas—kung saan nawalan ng karapatan ang mga di umano’y “nagkasala” upang humarap sa korte at i-depensa ang kanilang mga sarili laban sa mga paratang na ibinato sa kanila, kung saan namuhay silang laging lumilingon sa kanilang likod para masigurong walang nguso ng baril ang nakatutok sa ulo nila. At hindi pa man naisasara ang yugtong ito sa buhay nating mga Pilipino, panibagong kabanata na naman ng pagsubok ang ating kinahaharap sa kasalukuyan. Ang Dekada ‘70 Ika-21 ng Setyembre, taong 1972—nilagdaan ni dating pangulong Ferdinand Marcos ang Proclamation 1081 na siyang
nagpasailalim sa batas militar ang buong Pilipinas. Noong una ay sinuportahan ito ng nakararami, dahil naging tulong daw ito upang mabawasan ang lumalaking korapsyon sa bansa. Nagawa rin ni Marcos ayusin ang alitan sa pagitan ng executive at legislative branches ng gobyerno. Gayunpaman, hindi nagtagal at unti-unting nakita ng mga mamamayan ang tunay na pakay ni Marcos sa pagpapatupad niya ng batas militar sa bansa—alisin ang kalayaan ng mga Pilipino at panghawakan ang lahat ng kapangyarihan na kanyang ninanais. Lubos na nalabag ang karapatang pantao ng mga mamamayan; dahil bukod sa represyon na naranasan ng mga Pilipino, milyon-milyong katao na nagnanais lamang na mamuhay ng maayos at malaya ang pinaslang at ikinulong sa kamay ng mga dapat pumo-protekta sa kanila. Maraming Pilipino ang nagsama-sama, handang ibuwis ang kanilang buhay upang ipaglaban ang kalayaan ng Pilipinas sa mahigpit na kapit ng sakim nitong “pinuno”. Matapos ang halos sampung taon na diktatoryalismo, pormal nang ibinaba ni Marcos ang batas militar noong Enero 1981, ngunit taong 1986 pa nang muling naibalik ang demokrasya sa bansa sa pamamagitan ng People Power Revolution kung saan naupo si Corazon Aquino bilang bagong pangulo ng Pilipinas. Nang sumunod na taon ay nai-draft ang 1987 Constitution kung saan isinaayos kung sa anong rason lamang pwedeng magpatupad ng batas militar at dapat ay hindi ito lumagpas ng 60 araw. Gayunpaman, ilang dekada na ang nakalipas ngunit hindi pa rin nakakalimot ang mga Pilipino lalo na ang pamilya at mga kaibigan ng mga naging biktima ng pamahalaan ni Marcos at patuloy pa rin sa paghahanap ng hustisya. Krisis sa Marawi Walang nagnanais na maulit muli ang panahon na iyon lalo na’t hanggang ngayon ay hindi pa tapos sa paghahanap ng katarungan ang mga mamamayan. Mas nakakapanlumo pa na ang pamilyang naiwan ni Marcos ay nanatiling nagbibingibingihan na tila ba
wala silang naging kasalanan at wala silang dapat pagbayaran. Sa pamamahala ni dating pangulong Gloria Macapagal-Arroyo, muling ginawang solusyon sa lumalaking problema ng terorismo ang pagpirma niya ng Proclamation 1959 o ang localized na batas militar noong ika-5 ng Disyembre, 2009—matapos ang pagkasawi ng 58 na katao, karamihan ay mula sa media, sa bayan ng Ampatuan. Agad naman itong tinanggal ni Arroyo makalipas ang pitong araw, ayon na rin sa rekomendasyon ng kanyang gabinete. Nakasaad sa 1987 Constitution na ang pangulo bilang commander-in-chief, ay may kakayahang ihinto ang writ of habeas corpus, o ang pagdaan sa korte ng sinumang nagkasala, at ilagay sa ilalim ng batas militar ang bansa sa oras na magkaroon ng panganib sa kaligtasan ng mga mamamayan, lalo na kung may rebelyon. Maaari rin itong bawiin agad o habaan pa sa nakasaad na 60 na araw na palugit ayon sa desisyon ng kongreso. Subalit wala naman nagsabi na ito lang ang natatanging solusyon sa ganitong klaseng problema, lalo na kung bibigyan ito ng ibang interpretasyon na mas lalong makaka-apekto sa karapatang pantao ng lahat. Hindi makakaila na maraming problema ang kinaharap ng bansa sa loob lamang ng ilang dekada magmula nang maupo sa Marcos. Siguro nga hindi na nakakagulat nang ibinoto ng malaking bilang ng mga Pilipino si Rodrigo Duterte noong nakaraang eleksyon bilang bagong pangulo ng Pilipinas—ipinangako niya na mamumuno siya gamit ang kanyang “iron fist” at papasimulaan niya ang pagbabagong kaytagal nang inaasam ng nakararami. Nagkaroon nga ng pagbabago sa pag-upo niya sa Malacañang subalit hindi ito ikinatuwa ng marami. Lagpas isang taon pa lamang ng siya ay maging presidente ay marami nang nasawi sa madugong pagpuksa niya sa pagkalat ng droga sa bansa. Sa loob ng isang taon na pagkakaupo, marami na ang nagpo-protesta sa paraan ng pamamalakad ni Duterte at nagnanais na bumaba siya sa puwesto. Mas lumakas ang panawagang ito nang bigyan ni Duterte ng lubos na kapangyarihan ang kapulisan na nauwi sa pagkamatay ng maraming inosente—kasama na ang mga kabataan. Nitong taon, pumutok ang digmaan sa pagitan ng mga sundalo at ang grupo ng mga terorista—ang Maute Group—sa Marawi City sa Mindanao. Naging malinaw na hindi sapat ang pagpapadala ng karagdagang mga sundalo sa Mindanao at mas lalong lumalaki ang bilang ng mga naaapektuhan na mga sibilyan, kaya naman, habang siya ay nasa Moscow, Russia, iniutos ni Duterte ang pagpapatupad ng batas militar sa Mindanao sa pamamagitan ng pagpirma niya ng Proclamation 216, nitong ika-23 ng Mayo. Ayon kay Ernesto Abella, Presidential Spokesperson, ang batas militar ay para sa Mindanao lamang, kabilang na ang Basilan, Sulu, at Tawi-Tawi, at hindi ito tatagal ng 60 araw base na rin sa konstitusyon—upang labanan ang panganib na dala ng Maute matapos nilang patayin ang ilang mga sundalo at pulis na naroon, at pati na rin sa pagsira nila sa iba pang mga pasilidad sa siyudad. Ang Maute Group ay naka-alyansa sa Islamic State in the Middle East
ang mamatay nang
dahil sa’yo
I II
Humans of
UNC
Wala na nga Ang isa dagdagan ng isa ay dalawa. Ang kulay ng mga dahon ay berde. Lumalangoy ang mga isda at lumilipad ang mga ibon. Mga simpleng katotohanan at mahirap tanggihan. Si Marcos ay magnanakaw, mamamatay tao, diktador, pasista. Ang Martial Law ay isang madilim na yugto sa kasaysayan ng Pilipinas. Hindi siya bayani. Mga simpleng katotohanan, gaano ba ito kahirap paniwalaan?
A
pat napu’t limang taon na ang nakakaraan nang nagdeklara ang diktador na si Marcos ng Batas Militar sa buong kapuluan. Ngunit bago pa man ang pagdedeklarang ito, talamak na ang korupsiyon sa gobyerno sa ilalim niya. Sa kabuuan, aabot mula $5 hanggang $10 bilyon ang nakaw na yaman. Ngunit sa ngayon, P170 milyon ($3.6 bn) pa lamang ang naibabalik. Kabilang sa mga ninakaw ay mga gold bars, alahas, paintings at pera na nakatago sa Swiss Bank, sa Federal Reserve ng Estados Unidos, at sa ilan pang mga offshore accounts. Nang nakaraang buwan, iminungkahi ni Pangulong Duterte ang pagpapaalis ng Philippine Center for Good Governance. Ito ay ang ahensiyang itinatag upang mabawi ang yaman ng mga Pilipinong ninakaw ng pamilyang Marcos. Ani Duterte, willing naman daw ang mga Marcos na ibalik ito, at sa katunayan pa ayon sa mga Marcos ay talagang ibabalik naman nila ito, sadyang hinahanapan lang nila ng tamang tiyempo. Tandaan natin na hindi kailanman boluntaryong ibabalik ng mga Marcos ang mga yaman. Ang pagbalik ng yaman ay makakapigil sa kanilang planong muling mapasakamay ang gobyerno at maisakatuparan ang ilan pang makasariling interes. Nagsisimula pa lamang sila. Una sa kanilang taktika ay baguhin ang kasaysayan. Sa isang panayam kay Bongbong Marcos, ipinahayag nito na kung hindi dahil sa EDSA Revolution ay kasingyaman at kasing-unlad
na ng Singapore ngayon ang Pilipinas. Dagdag pa rito ang pagbibigay ng suportang pinansyal nila sa mga tagasuporta ng Martial Law na nagpapakalat ng maling impormasyon na ang panahon ni Marcos ay gintong panahon sa kasaysayan salungat sa kadilimang tunay na naghari sa panahong iyon. Isa pa ay ang kamay na bakal sa leeg ng kasalukuyang administrasyon na isang malaking taga-suporta ng mga Marcos. Sangkot din sa pagpapalaganap ng maling impormasyon tungkol sa mga Marcos si Duterte, patunay na siya ay isang tuta ng mga ito. Ito ay makikita sa pinansiyal na suporta na natanggap niya mula sa mga Marcos sa pamamagitan ni Imee. Bagay na kanyang kinaligtaang ilagay sa kanyang Statement of Contributions and Expenditures nang nakaraang eleksiyon. Kamakailan lamang nang nakaraang taon ay nalaman na si Imee Marcos ay isa sa mga benipisyaryo ng Sintra Trust, isang offshore account sa British Virgin Islands. Kabilang sa mga benepisyaryo ay ang kanyang tatlong anak. Hindi masyadong mahirap pagdugtungin ang mga bagay. Sa nakikita natin ngayon, wala pa ni isang tuldok ang hustisya sa kamay ng mga Pilipino. Ang hustisya ay makakamit sa tatlong paraan. Una ay ang pagbabalik ng lahat na ninakaw ng mga Marcos sa kaban ng bayan. Mula sa kanilang saplot, sa kanilang mga alahas, muwebles at pera, kailangan nilang ibalik ang mga ito nang buo at walang kulang. Ikalawa, mabilanggo ang mga Marcos at lahat ng mga cronies nila noong panahon nang Martial Law. Isang napakalaking insulto sa mga biktima, pamilya ng biktima, at sa lahat ng susi sa pagpapatalsik kay Marcos na ngayon ay bumalik pa sa gobyerno – si Imee na gobernador, si Imelda na kongresista, at si Bongbong na nasa senado. Dagdag pa rito ang pagpapalibing sa pasistang
diktador sa libingan ng mga bayani. Muli silang nagbabalik na para bang walang nangyari. Ikatlo, akuin nila lahat ng kanilang mga kasalanan, lahat ng krimeng kanilang nakasangkutan. Itigil na nila ang pagpapalaganap na masaya ang mga Pilipino ng mga panahong iyon dahil ito ay isang malaking kasinungalingan. Hindi nila maitatanggi ang bilang ng mga namatay noong diktadurya ni Marcos – mga mag-aaral, manunulat, aktibista – mga taong hindi nagdalawang isip na kundenahin ang mga maling gawa ni Marcos. Isang napakalaking trahedya ng Martial Law sa kasaysayan ng bansa. Ngunit mas malaking trahedya na ilang taon matapos palayasin ang pamilyang Marcos ay narito at namamayagpag muli sila sa puwesto. Ilang taon matapos ang EDSA ay heto ulit sila at hawak ang gobyerno sa marurumi nilang kamay. Ang masalimuot pa ay wala ni isa sa mga Marcos o alin man sa mga cronies nila ang naipabilanggo. Apatnapu’t limang taon na ang nakakaraan noong nagdeklara ang pasistang diktador na si Ferdinand Marcos ng Batas Militar sa buong kapuluan. Apatnapu’t limang taon na nang naghasik ng kadiliman ang pamilyang Marcos sa sambayanang Pilipino. Ilang taon pa ba ang hihintayin upang makamit natin ang hustisya? Wala nang kasiyahan ang hihigit pa sa makitang nakakulong ang Marcos. Wala na nga.
T
he armed forces, as considered to be the defender of the nation, maintenance department of internal peace, order and government stability, is an important component of state with greater military capabilities always emerging victorious in battle. In ancient times, the strength of a country’s army can be easily determined by the number of their trained fighters. But that was not until the development of military weaponry worldwide. That ancient principle of warfare had been changed through time, from the slingshot used by David against Goliath, tactical defense of the Spartans against the Persians up to the destructive cost of the World War II. Technological advancement remarkably matters most. The days of spears, bows and knives have evolved into cannons, rifles and even drones. The quality and quantity of weapons available for use in warfare, the number of trained soldiers, funding, weapon diversity, geographical factors, and military tactics and expertise were big factors to consider, too. With these, it is now possible for smaller countries with advanced technology to compete with or even maintain a stronger army than larger countries with a teeming population.
This evolution of modern weaponry has been a fascinating process; top countries in terms with it are something we should all mug up about. And compare how our own country performs with all its extent. COUNTRIES WITH STRONGEST ARMIES IN THE WORLD According to the article released by “The Premium Network,” the United States of America is still at the top list, with an incredible budget allocation of $601 billion. The US army is better funded than any army unit all over the globe. With this large sum, the US has invested heavily on weapon production, building of sophisticated military equipment, military research, national security and protection of their allies. Russia comes before them, to cement its position as the world’s second strongest army, the current
president of the country, Vladimir Putin, has not only made more funds available to the country’s ground forces, pushing their budget to $84.5 billion, but has also initiated some reforms
“
The rising tension between other Asian nations is an unquestionable proof of our need in improving our own national defense.
aimed at making Russia more powerful than he has ever been. Third on list is China. Thanks to their booming economy, China has
sufficient money to build a standard military that can rival US and Russian armies in a number of ways. With 2,330,000 trained ground fighters, China maintains the largest army in the world. They get these legions of army battle-ready with a huge number of tanks, which is regarded as the second largest tank fleet across the globe. Fourth is India. Just like other top rated armies, the Indian Army has large collections of different kinds of sophisticated weapons, which include towed-artillery, multiple-launched rocket systems, fleets of tanks, and armored fighting vehicles. With a staggering budget of 50 billion, India undoubtedly has enough money to maintain their overwhelming 1,325,500 active manpower, and acquire 6,464 tanks and 1,905 aircrafts. The country has also used its funds to acquire nuclear weapons, and then followed by France, Britain, Japan, Turkey, and Germany and so on.
At present, we have been in an era of conflict. Emerging war is not far behind those idealists. And us? We are definitely on it whether we like it or not. As each country’s armed forces stand their ground and prepare to put their lives at stake, we have no other choice but to support our own military in order to make them stronger at any cost.
ROGER THAT
PHILIPPINES-PEARL OF THE ORIENT AT RISK With relatively insufficient budget, 498,250 military personnel, 45 combat tanks, 778 armored fighting vehicles, 270 towed artillery, 119 naval assets and 149 total aircraft strength and practically speaking, Philippines is still far away on the list. The rising tension between other Asian nations is an unquestionable proof of our need in improving our own national defense. Compared to the countries on top, we are still a very vulnerable republic, and therefore, it is necessary that as early as these moments, enhancing our defense department with enough instead of a just is essential in straightforwardly maintaining our freedom. And we don’t want to fight for it anymore. Yet, we are not that ambitious, though, we have been bullied so many times by some foreign forces, we usually get away bow-headed from them. It doesn’t mean that we’re looking for a conflict but then again, prevention is better than cure. I just can’t imagine how we’ll respond in case of a war if we are still at this moment standing on our unparalleled ground. It’s not being negative. It’s being realistic. Honestly, I want to talk more about it, but someone told me to stop.
N
apagod na ang tenga ko na pakinggan ang liriko ng mga kantang pilit na ikinikwento ang pambansang kalagayan ng lipunan. Kabisado ko na ang mga ito pero tila wala namang pinagbago. Marami ang may pakialam kung pagbabasehan ko ang makailang ulit na “status update” ng mga kaibigan ko sa social media ng mga lirikong ito pero sapat na ba ang ganitong pamamaraan? Sapat na ba na alam mo ang mga liriko pero hindi mo alam ang kwento? Sapat na ba na alam mo ang kwento pero hindi mo alam ang maaari mong gawin? Sapat na ba ang kumilos ka pero ikaw ay nag-iisa? Ang sagot ay isang klaradong HINDI. Hindi ito usapin tungkol sa musika at kung gaano kagaling ang umaawit; usapin ito tungkol sa tagapakinig ng mga kwentong nakakubli sa likod ng mga lirikong sinasabayan natin sa mga oras na gusto nating gumaan ang nararamdaman nating bigat at pasanin. Kaya sana makinig ka, higit pa sa liriko ng kanta kundi ang kwentong kanyang dala. “Totoy kumilos ka, baliktarin ang Tatsulok” Kamakailan lang ay naging usap-usapan ang magkasalungat na kwento tungkol sa pagkamatay ng isang Grade 12 na estudyante sa Caloocan na si Kian Delos Santos. Ayon sa kapulisan, gumagamit si Kian ng droga, isang adik na nanlaban habang nagsasagawa ng operasyon ang mga pulis. Ngunit ayon sa CCTV, eye witness, at autopsy report ng bangkay ni Kian, binigyan ng baril at inutusang iputok ito pagkatapos ay pinatakbo. Hindi nanlaban kundi kinaladkad sa isang eskinita, pinayuko at saka binaril. Hindi rin nalalayo ang kaso ni Carl Angelo Arnaiz, isang dating mag-aaral sa UP Diliman na mula sa Cainta, Rizal. Napatay dahil sa pagresponde ng kapulisan sa isang police report ng isang taxi driver. Tulad ng kaso ni Kian, pulis na mula sa Caloocan ang nakapatay at kapwa pinaghihinalaang gumagamit ng droga, nagpaputok ng baril,
PLAYLIST Isa sa mga bagay na di ko maikakailang nagpapagaan ng pakiramdam ko ay ang musika. Pero sa mga nakaraang araw at buwan, mas lalo lang nitong pinaalab ang nararamdaman kong galit, sakit at pagkadismaya. nanlaban kaya pinatay. At higit sa lahat, kapwa biktimang nangangailangan ng hustisya. Sila ay si Totoy – parehong biktima ng di makatarungang sistema, parehong ninakawan ng magandang kinabukasan, at parehong halimbawa ng pag-asa ng bayan. Siguro, hindi nga natin lubos na kilala sina Kian at Carl pero wala tayong karapatan para husgahan ang kanilang pagkatao. Ngunit, ang tangi nating magagawa ay ikondena ang mas lumalalang kultura ng pamamaslang sa bansa dahil sa giyera kontra sa droga ng administrasyon. Tulad nang sinabi ng isang kasamahan ko sa publikasyon, ilang ‘candle lighting’ pa kaya ang isasagawa natin para tuluyan na tayong mamulat? Ilang buhay pa ba ang kailangang masakripisyo para tuluyan kang kumilos at isapuso at isadiwa ang liriko ng mga kantang pilit nating sinasabayan? Sana, huli na sila. At sana lagi mong tatandaan na tulad ni Kian at Carl, ikaw rin ay si Totoy. Kaya marapat lamang na kumilos ka dahil kung hahayaan mo at patuloy kang walang kibo sa kung ano ang kinahaharap ng ating henerasyon sa lipunang ating ginagalawan, baka isang
araw matulad ka sa kanila – ninakawan ng kinabukasan at iniwang nakahandusay sa daan. “Gisingin ang puso, galitin hanggang pumutok”
“
Ngunit, kasabay ng malawakang kilos-protesta kontra sa teranya at ambang pagbabalik ng Martial Law sa bansa ay ang kilosprotesta ng mga bulag at piping panatiko ng administrasyon.
Ang ika-21 ng Setyembre ay itinakda bilang National Day of Protest ng pangulong Duterte kasabay ng ika-45 taong pagkondena sa Batas Militar sa ilalim ng diktadoryang Marcos.
At tulad ng inaasahan, libolibo ang nakiisa saanmang sulok ng bansa para ipakita ang lakas ng nagkakaisang mamamayan na gising na sa katotohanang huwad ang pagbabagong ipinangako ng Pangulong Duterte. Noong una, tutol ako sa nasabing deklarasyon dahil marahil isa lang itong pakulo ng administrasyon na bigyang pagkilala ang ika-45 taong anibersaryo ng pagdeklara ng Batas Militar na tulad ng iba pang pangako ng pangulo na maituturing na huwad. Ngunit, kinalaunan, nakita ko ang importansya ng isang araw na ito, hindi ito araw para kilalanin ang mga taon ng Martial Law kundi araw para ipakita na mulat na tayong mamamayan, gising na ang ating puso at diwa sa kung ano ang nangyayari sa ating lipunan. Ngunit, kasabay ng malawakang kilosprotesta kontra sa teranya at ambang pagbabalik ng Martial Law sa bansa ay ang kilos-protesta ng mga bulag at piping panatiko ng administrasyon. Nakakalungkot dahil matapos ang labinlimang buwang panunungkulan ng rehimeng Duterte, hindi pa rin sila
nagigising sa katotohanang hindi ang pasista at neoliberal na programa at polisiya ng administrasyon ang magbibigay ng magandang kinabukasan sa bansa. Nakakalungkot dahil sa maling paraan nila ginamit ang isang araw na maaaring magpabago sa lipunang ating ginagalawan. At higit sa lahat, nakakalungkot dahil higit nilang kinikilala ang baluktot na rason ng gobyerno para pagtakpan ang lumalalang isyung panlipunan na naghahari sa ngayon. Siguro, hindi ngayon ang araw para tuluyan na silang mamulat pero alam kong darating din ang araw na sabay-sabay na tayong maninindigan para ipagtanggol ang ating kapwa at ang ating bayan. “The red and gray for UNC and youth upright and brave” Sa apat na taon kong pamamalagi sa sulok ng university oval, kung mayroon man, ay siya ring taon ng pagsubok sa kakayahan kong intindihin ang liriko ng UNC Hymn. Alinsunod dito ay ang kakayahang maisaulo ang mga ito na hanggang ngayon ay hindi ko magawa. Subalit, higit pa sa pagsaulo ang natutunan para maisabuhay ang kwentong dala-dala nito. Ang maipakita ito sa pagharap at paninindigan sa isyung bumabalot sa lipunan ang tunay na esensya ng bawat linya ng kantang sinaulo mo. Kaya para sa mga kapwa ko UNCeano; hindi lang sana hanggang sa graded recitation ang pagkabisa mo sa ating UNC Hymn, bagkus pati na rin ang pagsasabuhay nito sa isip, sa salita at sa gawa. At lagi nating tatandaan na bilang mag-aaral, kaakibat ng ating responsibilidad ay ang responsibildad na makilala ang lipunang ating hinuhulma sa kasalukuyan. Ang maging bukas at may paninindigan sa isyung hindi lang direktang nakakaapekto sa atin bilang mag-aaral bagkus maging ang mga isyung kinahaharap ng sinuman ay kailangan. Hindi nagtatapos sa loob ng silidaralan ang ating talino at kakayahan kaya nawa’y kumilos ka dahil nananalaytay sa’yo ang kulay ng pula at abo.
“
Like a thief creeping in the middle of the night, little by little, it is trying to silence the voice of people who are not blind and can see through all the violence that are happening in the country.
FREER
(Ang ilan sa mga sumusunod na detalye sa artikulong ito ay ayon sa mga totoong kaganapan na sinikap gawan ng mga alyas at ibang anggulo upang pangalagaan ang pribadong buhay ng mga tauhan. Ang mga lugar at mga petsa ay tiyak alinsunod na rin sa napagkasunduan)
Lingid sa kaalaman ng noo’y nahihimbing sa pagkakatulog na si Caloy, ‘di nya tunay na pangalan, residente ng San Vicente, Pili, na iyon na ang panahon na kanyang kinatatakutan.
S
a pagmulat ng kanyang mga mata, wala siyang naramdaman. Ilang hakbang mula sa kanilang bahay ay nakahandusay ang duguang katawan ng kanyang daddy. Dalawang tama ng bala sa sintido, isa sa may bandang puso at ilan pa sa katawan. Sa panahon ngayon, ang mga serye ng patayan ay tila isang pelikulang pinahaba para sa kapakanan ng publisidad. Subalit sa patuloy na paghaba ng istoryang ito, nakakaumay na rin ang mga dayalogo, maging ang mga pangunahing tauha’y tila nayayamot na rin sa paulit-ulit
sa kanyang buong pamilya. IKATLONG BAHAGI NG TATSULOK: HULING BAHAGI NG BAWAT EKSENA SUBALIT HINDI NG PELIKULA
nilang ginagawa. Subalit wala silang mapagpipilian dahil sa puntong matapos na ang serye ng pelikulang ito ay katapusan na rin ng kanilang karera. Si Caloy at ang kanyang pamilya ay ilan lamang sa lumulobong bilang ng mga tauhang nasasangkot sa nasabing istorya, sila yaong mga ekstra na kapag wala nang silbi sa eksena ay biglaang naglalaho na kesyo naaksidente, nabundol, nabaril, inatake sa puso, o kung ano-ano pang kadahilanan basta sa madaling sabi, namatay. Sa maliit na eksena ni Caloy sa isang orihinal at mas pinaaksyong Pelikulang-Pilipino, walang kasiguraduhan kung hanggang saan ang kanyang bahagi. Ang kanyang daddy na minsang nahandugan ng pagkakataong makaeksena ang mga pangunahing tauhan sa pelikula ay nagwakas na rin. At kinakailangan ni Caloy na pag-ibayuhin ang kanyang mumunting bahagi. Matamang nagmamasid ang direktor. UNANG BAHAGI NG TATSULOK: MGA REQUIREMENTS UPANG MAGING ISANG AKTOR/AKTRES Kung matatandaan, noong ika-30 ng Hunyo 2016, sinimulan ng direktor ang trailer ng kanyang pelikula na aniya’y mamamayagpag sa ratings sa loob lamang ng isandaang araw mula sa puntong ito’y ipalabas. Dahil dito, maraming manonood ang sumubaybay sa istorya. Sa lawak ng sasaklawin nito, hindi naging sapat ang kasalukuyang bilang ng mga tauhan kung kayat sa pangako ng mabilisan at malakihang sahod, marami ang naudyok magaudition kabilang na rito si Caloy at ang kanyang daddy at iba pang 7,080 aplikante. Hindi naging mapili ang direktor. Walang quota sa edad, inabot na edukasyon, karanasan, o maging talentong taglay. Dahil ang kailangan umano sa trabahong iyon ayon na rin sa direktor ay kainosentehan lamang. Subalit yaong mga batikan na sa pag-arte ay matik na nagkakaroon ng mga permanenteng papel. Marami-rami silang mapagpipilian: maaari silang maging mga pulis, imbestigador, hukom, mambabatas, konggresman, gobernador, abogado, lupon ng
mamamahayag, at marami pang iba, depende na lamang sa kung gaano siya kagaling sa kanya-kanyang espesyalidad. Subalit may mangilan-ngilang naging sipsip sa direktor at walang kahirap-hirap na naging mga pangunahing tauhan. Madalas silang maging sentro ng araw-araw na eksena, may mataas na sahod, supisyenteng allowances minuminuto at ang kagandahan pa, may sahod kahit walang eksena madalas. Sila yaong sumusulpot lamang kung may kailangang i-highlight sa isang eksena upang magbigay ng twist sa daloy ng kwento at tagapaglibang na rin sa direktor tuwing nasa set para sa taping. Samantala, gaya ng inaasahan, natanggap ang dalawa. Habang naging kuntento si Caloy sa ibinigay sa kanilang trabaho, pinag-ibayo pang lalo ng kanyang daddy ang miminsan nilang pagarte sa pag-asang makakamtan ang minimithing promotion sa pelikula. IKALAWANG BAHAGI NG TATSULOK: PROMOTION AT INSURANCES SA PELIKULA Bunga ng pagsisikap sa mumunting trabahong ibinigay, napansin ng direktor ang daddy ni Caloy. Sa isang eksenang ipinalabas, binigyan ng pakakataon ang kanyang daddy na umarte bilang drug pusher na naging matunog sa kanilang buong bayan. Biglang sikat ang kanyang daddy dahil sa kamangha-manghang pag-arte nito. Sa sulsol ng mga sipsip sa direktor, at kasikatang tinatamasa nito dahil sa pelikula, ginawang permanente sa eksena ang kanyang daddy. Buhat noon, naging madali sa kanila ang kumita ng sandamukal na salapi. Dumami ang naging inspirado sa kanyang daddy. Suma-total na 2,555 ang panaka-nakang sumingit sa parehong papel sa loob lamang ng isang taon. Sa pangako ng trabaho sa mga susunod pang eksena sa ibang proyekto, pinangatawanan itong lalo ng lahat. Lalo pang namayagpag ang kanyang daddy sa karera nito ng dumako ang istorya sa climax na bahagi. Kaagapay ng mga umaarte bilang pulis, gabi-gabi silang sinusubaybayan ng mga manonood. Madalas na matutunghayan sa eksena ang maaksyong pagsakote ng mga pulis sa drug-related na mga tauhan. Sa bawat habulan, ayon na rin sa turo ng direktor ay dapat na may magbuwis ng buhay. Subalit kagaya ng ano pa mang paulit-ulit na eksena, naumay na rin dito ang mga manonood. Sa nagbabadyang pagbaba ng ratings ng pelikula, minabuti ng direktor na magpasok ng mga misteryosong karakter sa kwento. Alam ng kanyang daddy na sa pagpasok ng mga misteryosong karakter, maaaring magdulot ito ng paglubog niya sa istorya. Kaya’t kailangan niya itong pagbutihan sa abot ng kanyang makakaya alang-alang na rin sa kanyang trabaho, karera, kay Caloy at
Bago ang pagti-taping ng eksena na ipalalabas sa sunod na araw, pinulong ng direktor ang daddy ni Caloy at ang mga misteryosong karakter sa kwento. Ayon sa panuto ng direktor, ang kanyang daddy ay maglalakad-lakad isang umaga sa may eskinita ng San Vicente, ng walang suot na damit. Papasok ang dalawa sa mga misteryosong tauhan na nakasakay sa motorsiklo at may dalang baril. Ang mga susunod na eksena matapos ito ay sa pagitan na lamang ng mga imbestigador at drayber ng ambulansya. Sa hudyat ng direktor, sinimulan ng isagawa ang eksena. Habang naglalakad ang daddy ni Caloy para sa eksenang iyon, umalingawngaw ang magkakasunod na putok ng baril. Kagaya ng halos libong eksenang kabisa na ng lahat, sinundan ito ng kaguluhan, takbuhan, at iyakan. Walang kamalay-malay ang noo’y kagigising lamang na si Caloy sa mga sumunod pang pangyayari. Kinordunan ng plastik na kulay dilaw ang paligid ng kanyang daddy, may mga kumukuha ng larawan, nagsusulat ng kung ano-ano sa papel at may nakikiusyoso lamang. Namangha si Caloy sa makatotohanang pagsagawa ng eksenang iyon, ‘ang galing ni daddy’ na wika niya sabay kagyat na ngiti sa kanyang isipan. Subalit bilang twist ng eksenang iyon, pinili ng direktor na paghanapin ng hustisya hindi lamang ang pamilya ni Caloy kundi maging ang buong sambayanan. Tunay na kamangha-mangha. Hindi sukat akalain ng kanyang buong pamilya na iyon na ang huling eksena ng kanilang padre de pamilia sa pelikula –at sa totoong buhay. Ika-26 ng Setyembre, 2016. Natapos na ang break ng kanyang daddy. Wala ng sumunod pang mga proyekto para sa kanya. Ang pagkakataong maipakita ang galing ng kanyang daddy sa mga panibagong karakter ay ‘di na nabigyang pagkakataon pa. Ang hustisya para sa namatay na biktima ay patuloy na nakakuha ng malaking interes. Habang ang direktor ay patuloy na namamayagpag sa kabila ng pagsasakripisyo sa karera ng kanyang daddy AT SA LIBONG IBA PA. ANG IKAAPAT NA BAHAGI NG TATSULOK: ----------------------------????? Nang ipinalabas ang eksenang iyon, araw ng biyernes, halos buong sambayanan ang nanood. Sumipa sa halos higit sa inakala ang taas ng ratings. Nagkaroon tuloy ang direktor ng ideya upang magpalabas pa ng mga ganoong eksena-kung saan may mamamatay at maghahanap ng hustisya panghabambuhay. Ang lahat ng bumubuo sa set ng pelikula ay lalong ginaganahan sa mga ganoong pangyayari. Walang kasinghusay ang obra-maestrang iyon, walang katulad. At kung sino man ang nakaisip niyon ay tiyak na bibihirang sumulpot sa mundo, ika nga “once in a blue moon”, subalit maging tayo mismo ay nasorpresa sa bagsik-kuno ng direktor sa pelikulang sinusubaybayan nating lahat. Kagaya ni Caloy at ng kanyang pamilya, maging tayo ay walang kaide-ideya kung ano pang mga pasabog ang bitbit ng batikang direktor alangalang sa kanyang mga pangako buhat ng trailer ng palabas na ito. Dahil kagaya ng patuloy nating hinahanap na hustisya para sa patuloy na dumaraming bilang ng biktima –walang ikaapat na bahagi ang tatsulok at kung mayroon man, baka nasa direktor.
FIRST WAVE Tuwang-tuwa kami ng aking barkada sa tuwing bubuhos ang malakas na ulan dahil siguradong wala nang pasok kay ma’am sa asignaturang agham, lalo na’t di mo maintindihan kung minsan paano ba naman parang palaging dinadalaw. Ngunit ang mas nakatutuwa ay ang pagsuong mo sa baha sa mga daanan sa loob ng paaralan. Tanda ko pa noong kami ay first year pa lamang, nasa EN building kami ng gabing iyon ng biglang umulan. Minsan sasabay pa na mawawalan ng kuryente kung kaya’t flashlight lamang sa cellphone ang tanging liwanag, kinalaunan ay naramdaman ng aking kamag-aral ang tubig sa kanyang mga paa, akala niya ay may natapon lang na tubig kaya hindi na lang siya umimik, yung iba naman dahil madilim ay para bang nanunuod ka ng kissing scene sa sinehan. Ilang minuto pa ang nakaraan nang lahat namin naramdaman ang tubig, sumilip ako sa labas at nabigla ako nang makita ko na mabilis na tumataas ang tubig, inayos namin ang mga upuan papalabas upang may maapakan kami papuntang lobby. Sabi ng mga mas nakakatandang estudyante ay normal na lamang iyon sa kanila dahil ilang taon na rin sila sa paaralan na palaging ganon ang sitwasyon tuwing uulan kaya ikinalma na rin namin ang aming sarili. Kuwento pa nga ng ilan ay naeenjoy nila ang malakas na ulan sa dahilan na nalilibot nila o kaya naman ay nadadaanan yung mga gusali na bihira lamang nilang mapuntahan at marami pang nakakasalamuha. Katulad na lamang sa aquapark, magsisimula ka sa paghanda ng iyong sarili bago ka pumunta sa mga obstacles, mas maganda na maikot at matapos mo ang obstacles dahil may mga oras na mahuhulog ka pero di ka masasaktan. HUGE WAVE Noong ika-13 ng Hulyo, nagkaroon ng hindi
pagkakaintindihan sa social media sa post ng isang lider-estudyante dahil sa caption nitong ‘University sa umaga, #UNCWC sa gabi.’ kaya siguro ay naalarma na lamang ang isa sa staff ng marketing department. “Only those who had limited mind post this kind of situation without knowing the real situation outside Naga. Not only UNC experienced this kind of situation but why UNC highlighted and tag as UNC CWC?. It seems [that] the effort of the admin did not met the expectations of the student government” komento ng staff sa post. “Sorry but as an Alumnus of UNC, I don’t see anything wrong about the post. YES, it may affect the Good Publicity na prinoproject natin for our beloved school, but lets all face it, almost, if not all, bicolanos who knows UNC eh aware sa flooding problem ng school natin. SINCE 1992 yan na ang na eexperience namin.
True enough, mababa kasi talaga ang location ng school at talagang prone sa pagbabaha.” komento naman ng isang alumni. Kung maaalala nga natin, noong dumating ang
“
Minsan, sasabay pa na mawawalan ng kuryente kung kaya’t flashlight lamang sa cellphone ang tanging liwanag, kinalaunan ay naramdaman ng aking kamagaral ang tubig sa kanyang mga paa... mga Ayala ay nagsimula rin ang pag-sasaayos sa mga gusali, pasilidad, pati
daanan ng mga tubig at ang pagdagdag ng lupa sa UNC grounds upang hindi na ito maimbakan ng tubig kapag umulan. Ngunit bakit di pa rin nawala ang pagbaha kahit nasolusyunan na ang problema sa loob ng paaralan? Nasa ciudad tayo na kung saan 120 meters from sea level at nasa catchment pa ng Bicol River na pwedeng umapaw tuwing bubuhos ang malakas na ulan na kayang gawing isla ang ciudad. Kahit maayos na ang drainage system sa loob ng paaralan, kung hindi pa ayos sa buong ciudad, ang tubig baha ay problema pa din natin dahil nasa iisang lugar lang tayo. Sa katunayan hindi lang UNC pati na rin ang AdeNU, BISCAST at iba pang paaralan ay binabaha sa loob ng kanilang paaralan sa tuwing may malakas na ulan. Nasa ikatlong taon na ako sa kolehiyo, ang guro namin sa agham ay guro ulit namin ngayon, hindi na
UNCWC
siya lumiliban sa klase at mukhang dinala na rin ng baha ang kanyang kasungitan at sa kasalukuyan ay hindi na masyadong bahain sa paaralan, hindi ko na nakikita minsan ang mga upuang ginagawang daanan, ang mga plastik na ginagawang pambalot sa paa, ang mga taong nagkukumpulan dahil na istranded sa building, ang canteen na parang nasa floating island at ang masayang pool event sa pavilion, kung babaha man, siguro tuwing bagyo na lamang. FINAL WAVE Naging isyu din sa kasalukuyan ang huling pagaanunsyo sa pag kansela ng klase tuwing may bagyo o kaya naman national na kaganapan. Noong ika-12 ng Setyembre, nalito ang mga estudyante kung may pasok nga ba o wala dahil ang anunsyo sa tv ay salungat sa anunsyo ng lokal na gobyerno ng Naga at ng institusyon-- ayon sa GMA, lahat ng antas ay walang pasok, hanggang sekondarya naman ang anunsyo ng Naga, ngunit nang ang iba sa mga estudyante ay nasa paaralan na, hindi na ito pinapapasok ng guwardiya dahil umano wala ng pasok na salungat sa anunsyo ng VPAA. Ayon naman sa opisina ng VPAA, ay hindi raw sila nagpakalat ng text message na wala ng pasok sa lahat ng antas, kaya naman nagpatawag ng meeting upang klaruhin ang isyu na ito. Ang pagbabaha ay hindi maiiwasan. Sabihin man natin na nagawa na o hindi ng Admin ang solusyon dito, tayo bilang mga estudyante ay may kakayahan upang makatulong na maiwasan at mapigilan ang pagbaha tulad na lamang ng: pagtapon ng basura sa tamang lalagyan dahil minsan, ito’y bumabara sa mga daluyan ng tubig; paglinis ng mga kanal; at pagiging responsableng mga estudyante. Hindi lamang dapat sila ang gumagawa ng paraan, dapat tayo rin, dahil sa huli lahat tayo ay maapektuhan at lahat tayo makikinabang.
Haluur mga cute na living thing kong readers! I am so back para sa sarong set na naman ning mga random chikas na pwede mong maggamit as guide sa life. Ganon. Chos! Pero basahun man giraray nindo ining sakong mga patara-tara ta baka baga kamo na ang yaon igdi dae kamo nag-aaram. Kaya mga ate asin kyah puunan ta na an satong pagchika-chika!!!
ang pagklase pero iyang posisyon mo bako lang yan basta pangaran, responsibilidad yan dear. Kaya while you are on your acads, please also attend to your responsibilities. Balewala ang puro unong transcript kung wa boka ka man sa pagserbi sa mga estudyante. The “Puppet” Kaipuhan ko pa ning i-explain? Lol Ini itong mga sunod sunuran lang sa gusto kan nasa @Dm1n dawa minsan bako nang kapakanan kan estudyante an mapapamarhay. Ini itong mga mayong B, B as in basta haha alam niyo nayern. Nageexist lang sinda as tuta ganon. Tssk beri wrong!
M
ay mga hanash na naman sa satuyang life ang nag-agi asin natapos. Arog nalang kan nakaaging Intramurals tyaka pagselebrar nin Peñafrancia fiesta. Oh ano dear, siguro man sa mga panahon na ini hingaw ka naman gayod kan saimong nainom asin hiran na sa pagkadakul-dakul mong nakakan kan nakaaging piyesta, ano? Ta grabe naman yan! Anyway, maray baga itong nababahog kamo paminsan minsan asin panahon man ini para magpahirihingalong kadikit pero siyempre yaun man giraray diyan an pagrumdom sa tunay na sentro kan ganap na iyan ha! Okiiess. Kun move-on ka na sa fiesta, sana move-on ka naman kay jowa mong cold na saimo asin pinagpalit ka na sa iba. Yan, yan talagang mga manlolokong ‘yan sinasabi ko nanggigigil talaga ako diyan!! Oops mejo personal na ito besh igdi lang kita sa general haha, arog kan pagmoveon mo sa mga ganap kan Intrams. Bareta ko may hiribiian asin barasulan daang nangyari kato dear kan may nadisqualify na participant, na dae ko sasabihun kung saing department (Hulaan nindo), dahil na late ini mga dear asin nag-abot nagpupuon na si event. And guess what nagsuper dragona si adviser kan college board kan nasabing department pero wiz kinaya kan saiyang powers na maconvince an organizers, kaya ayun iyaqs nalang sila because super nasayang an pagal asin effort ninda lalong lalo na kan si PARTICIPANTS ninda na igot man kuta para matawan onra an department ninda. An magayon pa kani mga be ta garo missing in action baga an saindang college board sa mga panahong ito, kung igwa man, magkapira sana, ni si Gov ngani ninda wiz ko ma-sight kan mga panahong ito. I know mga dear CB pips you have your reasons kun tano arog kato pero diba when worst comes to worst, kamo dapat an yaun duman para i-defend asin sulusyunan an problema. Di ba? Baka mejo nakakalingaw po kita kan satong sinumpaang duties. May pirang bulan pa kita. So bawi bawi tayo ha? Lablab! Speaking of our student-leaders , kung mapapansin nindo sa mga nakaagi tang issue puro tingog manungod sa mga prof asin faculty an satong nababasa, ngunyan pahingaluan ta man muna sinda ning beri layt asin ituon ta naman an satong pansin sa satuyang mga sinasabing “lider-estudyante” asin an iba-ibang uri kaini. The May Paninindigan Ini itong mga dear leader na very firm sa saindang stand pag-abot sa mga bagay bagay. Itong wiz matitibag ang prinsipyo dawa anong panunuhol asin pansusulsol an saimong gibuhon. Importante ini mga dear lalo na kun ika lider-estudyante man daa ngayang sinasabi ta kun dae mo kayang magtaram para sa sadiri mong tinutubudan, pano ka magiging boses kan kagabsan?
The “Portfolio conscious” Dae ta na palawigun mga be, ini itong habol lang ang dagdag credentials para sa pangcum laudeng portfolio. Serve the students kuta be bakong puro pansadiring interes lang ang habol. The “Leadership is life but jowa is lifer” Ay aminun ta man sa dae mga bes may mga student-leaders kitang ganitey. Itong tipong kaipuhan ka sa event kang org or department nindo pero uto ka may iba man na event kairiba si jowa mo. Uy sounds familiar, right? Oops sabi ngani kayan “Bato, bato sa langit ang tamaan magbago.” Kyah okay man lang po na lumablayp ka ta karapatang pantao mo yan pero make sure na si sinumpaan mong tungkulin man giraray ang priority mo ha. Tyaka don’t worry ma break man lang kamo. HAHA CHAROT! And last but not the least...
tingog
kan unibersidad
obal
The Bandwagon Ini itong mga the great pretenders, mga P A N G G A P for short. Itong go with the flow lang pag may mga importanteng ganap pero sa puon lang yan habang bago pa ang ganap pero sa mga masurunod wiz mo na ini ma-sight lamang. Ini man itong sige sanang share asin post nin mga parelevant man ngayang anek sa social media alagad dae man talaga ninda naiintindihan ang laman. The Mema First cousin ini kang mga bandwagon, ini man itong mga leader na super boka to the point na mayo naman sense an saindang sinasabi. Makapag comment lang ganon. Madalas mo man ining mahihiling sa peysbuk , itong mapurbar pang mag-
inject ning mga pa-deep na words para lang makabali sa diskurso, itong tipong naghahabol word count sa essay tapos naghugot lang random words kay mading Merriam. Inaykels! Na-aappreciate mi po an saindong effort pero pag wiz man maray and substantial na tataramon SHUT-UP na lang kita, please. Wag mema! The “Busy sa acads” Ini itong mga nilamon na kan academics na minsan nakakalingaw na kan saindang purpose bilang mga student leader. Siyempre nasa eskwelahan ka para magklase pero kun iyo man sana palan yan ang trip mong pagtuuanan pansin sa life, tano ta nag dalagan ka pa, tano ta nagpa-elect ka pa? Lutang ka ba? Dae mi man ika pig ja-judge kung top priority mo
The “Shy type” Ini itong garo halos habo maghampang sa mga estudyante ta supog daa. May bistado ngani ako be na for sure bistado man kan iba saindo, ang iba pa daa ang pinapa-preside nin mga meeting ninda ta “SUPOG” daa siya. Ay wow, be, hiyang hiya naman kami sa’yo! Gigil mo si acoe! Oh yan na mga be, pira lang ‘yan sa dakol na klase nin lider-estudyante na igwa kita, gusto ko man saro-saruon gabos, dae na kasya igdi sa sarong page. Kaya dear leaders kung pasok sa banga ang sakong mga description saindo, sana i-maintan ang dapat i-maintain asin baguhon an dapat baguhon. Well, mayo man perfect na leader pero sana dawa paman priority mo ang acads, o bet mo mag cum laude, o dawa pa busy ka pirmi or may jowa ka, dapat nagigibo man giraray nindo nin pakaray an saindong mga sinumpaang tungkulin. Sana sapat na kaming mga byutipol students para maging motibasyon asin inspirasyon nindo. Aw fam, time na naman to say goodbye , pero before we part ways, gentle reminder lang, sana we always make time to be better each day, ha? (Oh! Tuhruy may pa ingles!) Be better for your sarili and for others especially for the bayan. Maki-aram sa mga nangyayari sa lipunan bako ‘tong arog kan naka-agi na mademand kamong suspension para sa day of protest pero an balak nindo malamyerda asin anggot ka pa ta mariribok an nagrarally sa plaza. Dae na kita magdagdag sa mga salot, talagang salot asin kasalut-salutan na mga bad elements kan lipunern ha? Oh hala so much for the chika. Mapaaram na an saindong diyosang lingkod. See you next sem!
Progresibong mga UNCeano nagprotesta, sigaw ay pagdepensa sa mga karapatang pantao
KABATAANG MAKABAYAN. Upang labanan ang kasalukuyang panghaharas at panunupil sa kalayaan ng mga mamamahayag na panindigan at isulat ang totoong nagaganap sa ating lipunan, nagsagawa ang pwersa ng mga estudyanteng mamamahayag at lider estudyante ng bicol nang isang simbolikong aksyon sa Plaza Rizal noong ika-29 ng Setyembre 2017. Ibinahagi ng grupo sa publiko kung paano unti-unting inaatake sa kasalukuyan ng administrasyong duterte ang iba’t ibang pahayagan ng mga estudyante sa buong bansa. (Words by Trisha Anne S. Pasaba and photos by Johnell B. Cabusas)
Inter-OFS showcase orgs’ artistic skills
FACEBOOK:
INSTAGRAM:
TWITTER:
YOUTUBE:
The DEMOCRAT @UNCTheDEMOCRAT GMAIL:
uncthedemocratofficial
@uncthedemocrat The DEMOCRAT
UNC acad orgs forge camaraderie, partake on 2017 Regional Summits
Admin reshuffles several offices to optimize room utilization
REMARKABLE STORIES. Through the initiative of the Office of Assistant Vice President for Student Affairs and Services (AVPSAS) headed by Dr. Armin A. Fullante in cooperation with the exhibit committee of the 70th Foundation anniversary, first of a 3-part year-long anniversary exhibit that shows the cherished memories of the University was launched at the JH center lobby. It was attended by the different department heads and student leaders. The second part of the exhibit will be on December 2017 and the third on February 2018. (Photos and words by Johnell B. Cabusas)
UNCean stude legislators join PMC, call for intensified youth involvement in nation building
Ang Mamatay... o ISIS at kanila ring ipinaglalaban ang mga ideolohiya ng nabanggit na pangkat. Matapos kumalma ang gulo sa Mindanao, nagkalat ang usapan na plano ni Duterte na ipasailalim na ang buong bansa sa batas militar. Ayon sa CPP, ang kampanya ni Duterte ay para ihanda ang bansa sa posibilidad na ito at ito’y nagsisimula na nga. Ginagamit din umano ng administrasyon ni Duterte ang pampublikong pondo upang buuhin ang kanyang “Kilusang Pagbabago propaganda machinery at Masa Masid (na pinalitan ng pangalan na Community Mobilization Project, gaya ng Alsa Masa movement sa Davao City) spy network” na naglalayon umanong pigilan ang pagkalat ng ‘fake news’, na sa totoo ay para pala bantayan ang media companies at limitahan ang karapatan sa malayang pagpapahayag. *** Marami ang nangangamba kung matutuloy nga ba ang plano ni Duterte na muling ilugmok ang Pilipinas sa ilalim ng maling konsepto ng batas militar—dahil ito’y parang armas o sandata lang, delikado sa kamay ng maling tao. Ang batas militar na nakasaad sa ating konstitusyon ay hindi para pahirapan ang mga mamamayan na pinoprotektahan nito—ito’y dapat gamitin para sa ikabubuti ng bansa at hindi para sa kapakanan ng mga diktador na desperadong kumakapit sa kapangyarihang ipinagkatiwala sa kanila at pinili nilang abusuhin. Ngunit, ano man ang kinakaharap ng bansa, sa huli ay nasa kamay pa rin ng mga Pilipino ang kapangyarihan upang ipaglaban ang ating tahanan.
REAL LIFE PRACTICE . To practice and learn what to do in case of earthquake and fire incident in the University, UNCeans along with the Bureau of Fire Protection (BFP), Philippine National Police (PNP) through the help of the College of Nursing, participated in the nationwide simultaneous earthquake and fire drill on September 27, 2017 at the UNC grounds. Chosen students acted as victims during the drill and some have the opportunity to be the nurse, first aiders and fire protectors. (Photos and words by Sherwin Bogayan)
SP Naga holds 2017 Nagueño Student-Leaders’ Congress, empowers young legislators
Reporma sa SK at sistema ng edukasyon, binigyang-diin sa UNC SOYA ‘17 NI CHARLENE KRIS A. BORBE
Matapos ang isinagawang SONA ni Pangulong Duterte noong Hulyo at bilang pagbalik-tanaw sa International Youth Day, isinulong ng University Student Government (USG) kasama ang Federation of Student Organizations, Fraternities and Sorrorities (FSOFS), Student Congress at ng Association of Political Science Students (APSS) ang State of the Youth Address (SOYA) noong Agosto 23 sa Teacher’s Review Center.
Ang SOYA ay naglalayong tipunin ang mga kabataang galing sa iba’t ibang sektor at ilahad sa kanila ang tunay na kalagayan at panawagan ng mga kabataan. Binigyang pansin sa nasabing pagtitipon ang mga isyung may kinalaman sa mga kabataan kagaya ng reporma sa Sangguniang Kabataan (SK) at ang sistema ng edukasyon sa Pilipinas. Para sa unang tema, tinalakay ni Nydia Delfin, National Youth Commission (NYC) Regional Director, kung ano ang SK, sino-sino ang maaaring lumahok dito, kanilang mga tungkulin, importansya ng pagkakaroon nito, at ang kasalukuyang estado ng sanggunian.
Samantala, binigyang pansin naman ni Menchani Tilendo, League of Filipino Students (LFS) – UP Diliman Basic Masses Integration officer, ang iba pang krisis na nararanasan natin sa sistema ng edukasyon kagaya ng mataas na bayarin sa matrikula, pagtapak sa demokratikong karapatan ng mga estudyante sa loob at labas ng pamantasan, at ang mga banta ng rehimeng US-Duterte laban sa mga kabataan. Tinalakay rin ni Tilendo ang iba pang mga suliranin kagaya ng (1) Neoliberal na atake sa edukasyon – sakop nito ang deregulation o pagbitaw sa hawak ng gobyerno sa ekonomiya ng bansa upang makapasok ang mga
private entities; (2) Liberalization – malayang pagtanggal ng mga balakid upang mas madulas ang pag-import at export ng mga materyales mula sa ating bansa patungo sa iba’t ibang bansa; (3) Privatization ng mga pampublikong serbisyo katulad ng edukasyon at; (4) Denationalization – pagtanggal ng hawak ng kalakhan sa bansa natin at paglipat ng kontrol mula sa mga pampublikong serbisyo patungo sa private entities. “Kung mayroong isa sa mga kailangang pagtuunan ng pansin sa bansa natin ay ang kalagayan ng kabataan at nakita natin na sa pamamagitan ng ganitong mga events, mga venue, nama-maximize natin yung opportunity para makapag-raise ng awareness at diskurso kasama yung mga kabataan sa mga kinakaharap na atake partikukar duon sa edukasyon,” pahayag ni Tilendo tungkol sa importansya ng pagkakaroon ng SOYA. Ayon naman kay Maria Danica Elaine Castillo, SHS Supreme Student Government (SSG) President, mahalagang lumahok sa ganitong mga pagtitipon upang marinig ang mga katugunan ng mga kabataan. “Tayo yung nakaka-experience ng mga bagay-bagay na naipapatupad nila, so dapat nakukuha din nila yung feedback natin kasi if ever na fail siya, sa’tin nila makikita ang kalalabasan nun,” pahayag ni Castillo.
When Demons...
MAGING MULAT AT PATULOY NA MAGMULAT. Matapos maghayag ni Pangulong Rodrigo Duterte ng kanyang mga naisagawang mga proyekto noong Hulyo, oras naman ng kabataan na ilatag ang mga suliraning hindi nabibigyang pansin sa pamamagitan ng State of the Youth Address (SOYA) noong ika-23 ng Agosto. Ilan sa mga binigyang diin ay ang reporma sa Sangguniang Kabataan at krisis sa patuloy na neoliberal na atake sa edukasyon. (Words by Ruby Jane L. Bandola and photo by Johnell B. Cabusas)
UNC DS outstands in Roco Cup XI
Lakbayanis, kinondena ang Militarisasyon, Martial Law sa Mindanao
Progresibong...
HUSTISYA. Upang maipabatid sa karamihan na ang nangyayaring all-out war against drugs ng administrasyong Duterte ay minorya lamang ang naapektuhan, nagsagawa ng maikling programa at candle lighting ang UNC University Student Government kasama ang League of Filipino Students - UP Diliman at iba pang mag-aaral sa harap ng UNC chapel noong ika-23 ng Agosto. Kasabay rin nito, ang pagkondena sa pagpatay sa 17-anyos, at grade 11 student na si Kian Loyd Delos Santos at panawagang hustisya para sa lahat ng biktima ng human rights violation sa bansa. (Mga salita ni Johnell B. Cabusas at mga larawan nina Sherwin C. Bogayan at Johnell B. Cabusas)
UNC Acad Orgs...
The first stop will definitely make your sweet tooth jump in excitement! The latest ice cream parlor is here to serve us sweet treats to beat the heat. IceCream House is known by their wide variety of flavored ice cream and sundaes to be enjoyed alone or to be shared with a loved one. The confections aren’t really as mind blowing as I’d like it to be but simplicity is beauty, right? And speaking of beauty, I can surely say that they are INSTAGRAMABLE! Plus, the best thing is it won’t break the bank.
"LIFE IS UNCERTAIN, DESERT FIRST."
The Wooden Board diner has a unique aesthetic. A lot of elements that aren’t commonly seen together are put into one place, like pop art and reggae or glittery golf balls and vinyl records which turned out to be a cool setting for you and your friends to enjoy. To the much important stuff let me tell you about the burgers, we’ve tried three of their best sellers, all I can say is it did not disappoint us. And though they were called “gourmet burgers” the price is definitely budget friendly.
"KEEP YOUR FRIENDS CLOSE, YOUR SNACKS CLOSER"
First Stop: IceCream House Located at: 75 Blumentritt, Tinago, 4400 Naga City Rating: 3.04 out of 5
e
a
Second Stop: Wooden Board Located at: 28 Sta. Cruz, Puro, 4400 Naga City Rating: 3.78 out of 5
a
t
s
D
p
E F
I
e
Third Stop: Dattebayo Located At: 1 Ojeda St. Cor. Dayangdang St. 4400 Naga City Rating: 4.31 out of 5
new
N I
T E
r
L Y
ien
c
Last Stop: Coreanos Resto Location: Magsaysay Ave. 0044 Naga City Rating: 4 out of 5
"MY FAVORITE TYPE OF MEN IS RAMEN" The Barn, the first food park at Naga City just opened and is here to serve us an amazing range of promising variety of quick eats. But this one’s for the Japanese enthusiast and anime lovers. It offers a taste of Japan in such a small but comforting space of great food and good service. When visiting Dattebayo be sure to order some Mixed Maki maybe an Okonomiyaki and a nice hot bowl of authentic Japanese Ramen. Price ranges from 75-200 Pesos.
Lastly, Coreanos Resto. A korean restaurant that will take you to places! The place feels simple and organic plus they serve amazing and authentic Korean food, perfect for K-pop and K-drama fans out there. To try it is a must. Although it lies on the pricier side it’s deffinitely an amazing EATsperience.
e
Oragon – a Bicolano word which means strong and brave, traits that either describe a warrior or a gentleman. But for Mark Harry Diones, a native of Libmanan, Camarines Sur, oragon are those who humbly start their journey and never get tired of taking lift for bigger goals, for bigger success.
The Blood that Runs Through the Veins
O RA GON
Lady Greyhounds ward off region mates, conquers BUCAL 2017
ALL HAIL THE QUEENS OF THE HARD COURT. Years of undisputed victory have earned the UNC Volleyball Women Team the respect of the Bicol volleyball community and the pride and honor of the University. This legacy was further forged by their winning streak in their first three games in the Bicol Universities and Colleges Athletic League (BUCAL) tournament, triumphing over Ateneo de Naga University, Unibersidad de Santa Isabel, and Naga College Foundation who won not a single set during their matches with the lady greyhounds. (Words by Ruby Jane L. Bandola and photos by Johnell B. Cabusas)
Constantino, nakasungkit ng ginto sa taekwondo
Vende detta tta Tahimik si Ronaldo habang nagsusuot ng kanyang uniporme. Alasdos ng madaling-araw pa lamang. Oras pa sana ng kanyang pahinga, ngunit lahat ng kapulisang nakadestino sa kanilang lugar ay pinatawag. May importanteng anunsyo raw ang kanilang hepe.
K
ung tungkol saan ba ito ay wala siyang kahit katiting na ideya.
Napadpad ang kanyang nababahalang isip sa mga masasayang alaalang tila ‘kay tagal na. Habang nakatitig sa salamin, nakita niya ang imahe nila ni Marianne na siyang maingat na nagkakabit ng tansong sagisag ng kanyang tagapaglingkod ng masa. Hinawi ng kanyang misis ang kaunting gusot sa may bandang dibdib ng kanyang uniporme, sabay paalala na “Mag-ingat ka papuntang kampo. Kapag may humarang sa’yo sa daan, tawagan mo agad ako at nang maupakan namin ni Junior!�
ta etta ndettaVend Vendetta
etta Vendet Ve Ven
Ve end Vende detta Vendet