K-12 CHECK-UP (2016)

VOL. XX NO. 1

SPECIAL ISSUE 2016

CH

to 12 K g n s a ntom i s a g m a

is

r Pagsusu

P U K EC

syaryo r e t g n a ong P y s a k u d sa E

[G]

NEWS/P.2 STUDENT LEADERS COLLAB FOR STRATEGIC FUND SCHEME

[G]

FEATURES/P.6 CHECK-UP

[G]

CULTURE/P.7 USAPANG “P”

[G]

LITERARY/P.8 MATRYOSHKA

[G]

ENTERTAINMENT/P.12 ROLE MODEL

Taong 2013 nang isabatas ang Republic Act 10533 o Enhanced Basic Education Act of 2013, mas kilala sa tawag na K to 12 program . Layon nitong magdagdag ng dalawang taon sa highschool upang pataasin ang kalidad ng edukasyon. Ngunit bago pa man ito maipatupad, samu’t-saring mga batikos na ang kinaharap nito dahil sa kakulangan ng paghahanda upang punan ang pangangailangan sa pasilidad, kaguruan, aklat at ilan pang kagamitang makatutulong sa pagpapaunlad ng edukasyon.

Sa nalalapit na transisyon at patuloy na pag-iral ng programang K to 12, ano kaya ang posibleng epekto nito sa mga pampublikong pamantasan? Posible kayang isantabi ng gobyerno ang mga State Universities and Colleges (SUCs) na kinabibilangan ng CvSU? May tumuntong pa kaya sa mga pampublikong pamantasan mula sa mga nagsipagtapos sa K to 12 o humantong kaya ang mga SUCs sa pagsa-sa-pribado o ganap na paghinto ng operasyon?

2

News

VOL. XX NO. 1 SPECIAL ISSUE 2016

K-12 to cause budget scarcity

Student leaders collab for strategic fund scheme

by SPU Staff

Due to expected decrease of enrolees for Academic Year (AY) 2016-2017 heeding for K to 12 program, student leaders and organizations prepared strategic plans to conserve student fund at Olaes Resort, Mendez, Cavite, Dec. 27-29, 2015.

Under the guidance of the Office of Student Affairs and Services (OSAS), student leaders proposed to create alternative sources of fund as there will be an expected financial shortage in student budget during K to 12 transition.

“Dahil sa K to 12, bababa ang bilang ng mga enrollees at bababa rin ang kabuuang budget na makokolekta ng CSG. Kaya tayo nagsama-sama para paghandaan ang pagliit ng pondo kung saan tayo rin ang direktang maaapektuhan,” said Rodel Vincent Bae, president, Central Student Government (CSG).

According to Engr. Orlando Delos Reyes, head, admission and registration, from 17,778 total population on first semester of the current academic year, the estimated drop rate of students were 2,490 considering the 460 mid-year grads and 2,030 candidates for graduation on April.

In this regard, the discussion focused on how to create solutions for the next two consecutive years of freshmen vacancy because of the low number of enrolees under K to 12 program. Due to this, decrease in total collection of CSG fee

is also expected.

In the process of making helpful strategies for proper budget utilization, student leaders assessed Income Generating Project (IGP) as one possible solution to conserve student fund.

Partial alternatives According to CSG, in compliance with the Board Resolution no. 49 series of 2014, known as the Common Fund Scheme, IGP revenues will be centralized under their management.

Meanwhile, Student Publication Unit - The Gazette led the presentation of proposals for IGP by declaring to publish literary folio and conduct joint projects with other student orgs.

CvSU Chorale Ensemble on the other hand, will have their outside performances, concerts, and chorale fest as their IGP while CvSU-Student Artiste Society will conduct their annual theater festival.

Also, Student Council attendees such as College of Nursing (CON), College of Engineering and Information Technology, and College of Education, raised their own alternative source of fund such as increase in membership fee, movie booth on foundation days, printing and computer repair services, and selling of collected plastic bottles and scratch papers.

To help and provide guidance on legal matters such as Commission on Higher Education Memorandum, Dr. Fe N. Dimero, dean, OSAS and Ms. Sharon Isip, adviser, CSG, gave

ONE GOAL. Student heads, orgs, and OSAS evaluate future difficulties in utilizing organizational fund. (Photo by William Ron S. Labalan)

feedback and advice to each proposal and presentation.

Meanwhile, Bae assured everyone that the revenues from IGPs will be mainly used for upcoming projects and activities of organizations without CSG intervention.

On the other hand, student leaders decided to extend the use of IGPs which they can borrow from others’ IGP revenue provided there is a consent from the owner.

However, if the amount is not paid within the semester it was borrowed, the organization’s appropriation will be deducted by the amount of their remaining debt.

To seal the deal, Bae said that with the help of other student leaders, CSG will insert a proper clause in the

by Elaine Jasmin R. Endaya Common Fund Scheme describing the guidelines on the proper utilization “In doing your qualitative research, Psychology instructor, said that CvSU of IGP revenues.

Qualitative research method introduce to psych studes you need to fall in love with your topic,” said Dr. Mira Alexis P. Ofreneo, representative, Psychological Association of the Philippines (PAP), as she discussed the qualitative research method.

Themed “Flip the Coin: Exploring Qualitative Research”, Psychology faculty members, PAP, and Tech Psych Special Interest Group, conducted the CALABARZON seminar at SM Rolle Hall, Jan. 6.

Dr. Ofreneo added that in doing research, familiarity to the topic and serious commitment is the key to achieve a successful study.

Meanwhile, Marry Jane A. Amparo,

students constantly use quantitative method in researches, but they need to explore qualitative method for them to further understand the inner concepts in conducting research.

“Bilang psych student gusto ko ang qualitative method kasi more on interaction, kaya mas better kung through statement and interviews ‘yung gagawin namin para hindi limited ‘yung information na makukuha,” said Queene Diane Armonia, BSP 3-1, CvSU - Main.

CvSU Bacoor, Silang, and Imus with Lyceum of the Philippines - Cavite and Emilio Aguinaldo College - Cavite joined in total of 272 participants taking the subject, Methods of Research. [G]

VIEW FINDER

Soon to be accomplished.

The installation of Central Student Government (CSG) project named OSAS’ Park behind the Student Union Building is expected to be finished by the last week of February to first week of March.

According to CSG President Rodel Vincent T. Bae, the park will serve as leisure area for CvSUans which will have Wireless-Fidelity connection and Close Circuit Television.

Project investment costs not over than 700,000 Php. [G]

Inside the proposed resolution Aside from IGPs, CSG created specific budget allocations for AY 20162017 to ensure that each recognized organization will have budget.

According to the partial resolution, Socio-Cultural organizations which include CvSU Chorale Ensemble,

CvSU-StArS and Pandayang Sining Bughaw shall receive 150,000 Php each from the over-all appropriation of 450,000 Php. However, on a post-meeting of The Gazette with the CSG on Jan. 8, Bae said that if an organization will not fully use the 150,000 Php, the remainder can be transferred to other Socio-Cultural organization so when needed while 250,000 Php shall be divided to 14 recognized non-academic organizations.

Moreover, CSG proposed to allocate 30,000 Php to each SCs in spite of their independent budget source in college fees.

“Kailangan mabigyan din sila kasi parang sobrang liit na lang ‘yung napupunta sa ating mga umbrella organizations,” Bae said.

However, as of Jan. 8, Bae said that the CSG still finalizes the resolution for budget allocation as they were planning to conduct further meetings among organizations. He assured that they will give attention to their.

“Umaasa akong matutupad ‘yung mga napag-usapan dahil may resolution naman na pipirmahan ng lahat ng mga student leaders na dumalo sa planning,” said Angelica Cassandra Villena, president, CON-SC. [G]

BOR mandates centralized org’l fund

by EydJohn II G. Bacasmas

Stating that all funds from student organizations,ocio-cultural groups and student publication will merge into one private bank account, Board of Regents (BOR) implemented the Board Resolution No. 49 series of 2014 known as the Common Fund Scheme.

The scheme was intended to help student organizations maximize the use and assistance of organizational funds for their activities provided that the Office of Student Affairs and Services approved their procurement plan together with the BOR. Further, the resolution mandated the Central Stundent Government (CSG) to hold the new centralized fund that aims proper management and utilization of organizational funds.

On the other hand, Medy Capalad, manager, CvSU Development Cooperative Bank, said that they will no longer accept deposits

and withdrawals from student organizations in compliance to the scheme.

“Hindi naman siya naka-apekto sa operations ng kooperatiba, mas nalessen ang trabaho namin lalonglalo na ng aming cashier, before kasi mas marami ang transactions ng mga organizations lalo kapag enrolment kaya ‘yung deposits sa bangko mas bumaba,” said Capalad.

However, the remaining funds of student organizations must be transferred to the new CSG organizational private account as it will be void.

“Maganda po ang dulot [Common Fund Scheme] kasi magkakaroon po kami ng pondo sa mga projects namin.Kung naka-fix na ang budget para sa organizations, mas marami po kaming magagawang activities,” said Jeric Gregorio, president, CvSU Student Artiste Society. [G]

VOL. XX NO. 1 SPECIAL ISSUE 2016

CvSU CASama run for a cause

by Maria Jennica Parajeno

To increase the awareness level of the students on extension services, 4,775 students joined the College of Arts and Sciences (CAS) fun run entitled, “Takbo mga CASama”, CAS-Kabarangay Kaeskwela (CASKK) Run for a Cause, Dec. 2, 2015.

CAS extension team started CAS-KK extension projects like livelihood trainings, medical mission, risk reduction management, and establishment of high school and elementary newspapers in Indang.

The run aimed to enhance camaraderie among extension group of the college, its clientele, and linkages, to promote healthy lifestyle among students and to augment the resources for on-going and succeeding college extension projects.

Representatives from CAS Student Council started the event with aerobic exercise at the campus field.

Participants started the run from CvSU oval passing through and back from Bancod area.

Meanwhile, total of 237,750 Php was accumulated which will be used for on-going and upcoming projects of thecollege anchored in the Community Adoption Services CAS-KK extension project.

First placer during the fun run was Richard Medina, BSRM 4-1who recieved 3,000 Php, second palcer, Jeremy Delaguna, BSOA 1-8 with 2,000 Php, and third placer, Daniel Benjamin, BSSW 2-1, wtih 1,000 Php. “Masaya ‘yung mga ganitong project kasi mas nae-encourage ang mga students na maki-isa sa mga events ng university natin,” said Panzer. [G]

OSA’S organizational structure revised

by Christian C. Umali

With the aim to improve its functions and services, Office od the Stundent Affairs (OSA) revised their organizational structure in comliance with Commission on Higher Education (CHED) Memorandum Order (CMO) No. 9 series of 2013.

New order requires higher education institution to provide student-centered activities in support of academic instruction to facilitate holistic and well-rounded student development for as future responsible citizens and leaders, and shall be known as Student Affairs and Services.

The new structure amends to divide Student Affairs into four Services that include Student Welfare Services (SWS), Student Development Services (SDS), Institutional Student Program and Service (ISPS) and Research on Student Affairs and Services (RSAS).

structure was presented to academic heads in a meeting on Sept. 22, 2014 regarding CMO no. 9, and based on the suggestions raised, OSA renamed OSAS. SWS functions for information and orientation, guidance and counseling, career and job placement, student handbook and enterprise development; SDS covers student organization and activities, Central Student Government (CSG), student discipline and student publication; ISPS, composes admission services, scholarship, financial assistance, cultural and arts programs, sports development program, National Service Training Program (NSTP), social improvement, multi-faith service and student service for special populations, and RSAS research, monitoring and evaluation of student affairs and services.

“Ang kagandahan ng OSAS, iniRefine functions and duties stressed nito ‘yung mga services para sa Proposal for new organizational mga estudyante. Ang function ng office

CvSUans unite to end VAWC

by Alex Nicole V. Salvador

by Maria Jennica S. Parajeno

Electronic technicians mark 100% CvSU passing rate CvSU alumni maintained high ratings in the national licensure and board examinations, Oct. and Nov. 2015.

After the electronic technician examination, seven alumni from the College of Electronics and Communication Engineering are now registered skilled worker with CvSU passing rate of 100% and 84.82% national passing rate.

According to Rodney Javier, passer, he was prepared even before he took the exam because he was already hired as a research staff in the College of Agriculture, Forestry and Environmental Resources.

Javier added that after almost six months of review, he was grateful that they have successfully surpassed the exam.

Also recently, 19 civil and 3 electrical engineering alumni passed the CvSU, national licensure and board examination.

“Though there were sudden rise and fall, I believe that all engineering students and its graduates are the strongest, there is no question in terms of intelligence.” said Rodora Nuestro, CEIT dean. [G]

na ito ay para i-deliver ang services for admission exam, mag-assist sa registrar, at s’yempre magbigay ng iba’t ibang financial assistance and scholarship,” said Dr. Fe N. Dimero, dean, OSAS. Board of Regents resolution no.

77 series of 2014 mandated the new structure and selected staff.

Ms. Sharon Isip was hailed as overall coordinator of SWS, career and job placement, scholarship and financial assistance and as supply officer.

“Bilang matagal nang kabahagi, sumusunod tayo sa CHED Memo, ang function natin is to provide scholarship and placement, we give financial support to those student na deserve makatapos ng pag-aaral,” Isip said.

Meanwhile, over-all coordinator for SDS and student organizations was Ms. Joana Marie Tayag while Mr. Randy Roraldo appointed in monitoring and evaluation of student services, culture and arts.

Technical Staff, NSTP officer and student for special population was Mr. Paul Norman Ferma while Ms. Joanne Diloy was assigned as ESGPPA coordinator.

Moreover, MIS officer and Civil Security officer were Joiscelyn Soliman and Basilio Ersando. Gillian Hernandez head for Guidance counseling and Administration officer and Information Coordinator.

To further discuss the new structure, CSG, Socio-Cultural Organization, The Gazette, and OSAS conducted a team building activity in Canion Cove, Nasugbu Batangas, Sept. 17, 2015. [G]

97th midyear grad held

Alumni excel in nat’l exams

by Loise Gaelle M. Bendo

3

News

FIGHT OF ALL. CvSUans were dressed in orange and white as they assembled to support the advocacy to end VAWC.

Not only for statement, but for advocacy.

CvSUans, together with faculty members and staff wore orange and white t-shirt as they gather to show support for the 18-day campaign to end Violence Against Women and Children (VAWC) at CvSU-Main, Gate 1, Dec. 1, 2015.

On behalf of Dr. Divinia C. Chavez, University President and head of Gender and Development Focal Point System (GAD-FPS), Dr. Mary Jane Tepora, Director, Human Resource Development, delivered the opening message to start the program.

“Tayo ay isang pamilya na nakikiisa para sa Anti-Violence against Women and Children. Sakop nito ang mas malawak na buhay. Kailangan ng pang-unawa sa naaapi at naaabuso, subalit huwag nating hayaan ang kahinaan na maghimasok sa atin,” Dr. Tepora said.

Meanwhile, Dr. Nelia C. Cresino, GAD-FPS Chairperson, made a brief orientation about VAWC as referred to Republic Act 9262 which recognizes the need to protect the family and its

members, particularly women and children from violence and threats.

Also, according to GAD-FPS, raising awareness on VAWC can help reduce domestic violence and abuse.

Moreover, CvSU officials pledged statements of commitment during the said program.

“Naniniwala akong walang forever at second chance kung may violence na involve,” said Dr. Maria Agnes Nuestro, former Vice President for Academic Affairs.

Furthermore, students from different colleges displayed orange ribbons with the sign “No to Violence Against Women and Children” and tarpaulin to sign for campaign support.

“Maging aware tayo na hindi dapat manakit ng kababaihan o kahit sino man kasi wala naman tayong mapapala sa pananakit ng kapwa, mapa-verbal man o physical. Manghikayat tayo na ‘wag gumamit ng karahasan sa ibang tao,” said Charles Lamadrid, BS Psychology 1-3. [G]

460 mid-year graduates from CvSU-Main and satellite campuses finally reaped fruits of success as they received diplomas in the 97th Commencement Exercises held at University Quadrangle, Nov. 5, 2015.

Graduates were 267 from Main Campus; 25, CvSU-Carmona; 63; CvSU-Cavite City; 1, CvSU-General Trias; 36, CvSU-Imus; 6, CvSU-Naic; 22, CvSU-Rosario; 30, CvSU-Silang; 3, CvSU-Trece Martires; and 10 from the Graduate School and Open Learning College.

After announcing the graduates, Dr. Divinia C. Chavez, university president, introduced the guest of honor and commencement speaker, Mrs. Korina Sanchez-Roxas, ABSCBN chief correspondent.

“Do not define yourself to what you are now, define yourself to who you can become,” Sanchez further shared secrets to success by having selfassertion, hardwork, and prayer.

Moreover, Dr. Gilchor P. Cubillo, president, CvSU Alumni Association, headed the induction of graduates as alumni, while Ms. Sharon M. Isip, University Placement coordinator, led the singing of CvSU Hymn followed by recessional that marked the end of ceremony.

“Inaalay ko ang aking diploma sa aking mga magulang. Nagpapasalamat ako sa mga kaibigan na walang sawang sumuporta sa akin at sa panginoong Diyos,” said Jezreel M. Pagarao, BSIT graduate, CvSU-Carmona. [G]

The Official Student Publication of Cavite State University - Main Campus

4

Opinion

VOL. XX NO. 1 SPECIAL ISSUE 2016

THE GAZETTE SPECIAL ISSUE 2016

PUBLISHER: CvSU Students

EDITORIAL BOARD AND STAFF Editor-in-Chief Associate Editor Managing Editor Copy Editor/ Literary Editor News Editor/ Property Custodian Feature Editor Culture Editor/ Circulation Manager Production Director/ Business Manager

Mico Agustin D. Baes EydJohn II G. Bacasmas Camille F. Martinzo Maria Margarita V. Serran Joshua G. Ganoy Christian C. Umali Luigi V. Piñero Jhon Paul B. Lucando

SUPPORT STAFF

Ace Q. Lobos, Emmanuel John M. Gatus, Jessa Rie R. Elecho, Renzo Kyle V. Onella

APPRENTICES

Alex NicoleV. Salvador, Elaine Jasmin R. Endaya, Jethro B. Dinglasan, Justine Roye B. Sagorio, Katrina S. Angon, Loise Gaelle M. Bendo, Ma. Jennica S. Parajeno, Reago P. Fedelin Shiela Marie G. Incendencia, William Ron S. Labalan

ADVISERS

Ms. Bettina Joyce P. Ilagan , Mrs. Lisette D. Mendoza

“The Welfare of the People is the Supreme Law” FOLLOW CHRIST. SERVE THE PEOPLE. Editorial Office at Room 205, Student Union Building

Tuloy ang laban

Maraming taon na ang nagdaan mula nang makamit ang tagumpay sa malayang pamamahayag pangkampus ngunit tila hindi pa rin ganap na natuldukan ang laban ukol dito.

Panahon ng Martial Law nang busalan ang mga mamamahayag sa bansa. Bunga nito, mga kabataang manunulat ang nagsilbing tagapahayag ng mga kabaluktutang ikinukubli ng gobyerno.

Hanggang ngayon, patuloy pa rin ang mga kabataang mamamahayag sa paglalathala ng mga isyung makapagmumulat at makapagpapakilos sa mga estudyante. Gayunpaman, tulad ng mga naging pangyayari noon, patuloy pa rin ang paninikil sa malayang pamamahayag.

Ayon sa College Editors Guild of the Philippines (CEGP), nag-iisang alyansa ng mga pahayagang pangmag-aaral sa antas tersyaryo, Abril 2013 nang umabot sa 230 ang naging paglabag ng administrasyon sa malayang pamamahayag ng 42 publikasyon.

Ilan sa mga panggigipit na ito ang pagpigil sa paglalathala ng mga artikulong ‘di ayon sa kagustuhan ng administrasyon, pagsususpinde, pangha-harass at pananakot sa mga estudyanteng mamamahayag. Dagdag pa rito ang pag-kontrol sa pondo ng publikasyon, pakikialam sa polisiyang pangpahayagan at pagpapasara ng opisina nito.

Bunsod nito, sa pangunguna ni Cong. Terry Ridon, Kabataan Partylist Representative, patuloy na ikinakampanya ang pagpapasa ng House Bill 1493 o ang “Campus Press Freedom Bill” sa kongreso na naglalayong marepaso ang papalaking bilang ng mga nasabing paglabag.

Nakakatakot isipin na sa loob pa lamang ng mga pamantasan nangyayari na ang mga panggigipit, ngunit mas nakakatakot na mangyari ang mga ito sa iyo, dahil hindi lang mga manunulat ng publikasyon ang may karapatan sa malayang pamamahayag, kun’di ikaw din.

Ngayong nakahain na ang CPF Bill upang ituwid ang maling sistema, suportahan natin na maisabatas ito sa pamamagitan ng pakikisangkot sa mga isyung tayo ang unang maaapektuhan. Idagdag pa ang pakikibahagi sa pahayagan na maisiwalat ang mga katotohanan sa pamamagitan ng pagpapadala ng mga sulatin at saloobin sa publikasyon.

Magkaroon ng malawak na kaisipan, dahil sa mga pangyayari ngayon, hindi tayo nakasisiguro na bukas ay may magpaparating pa sa atin ng mga dapat nating malaman. Sama-sama nating ipagpatuloy ang laban sa malayang pamamahayag pangkampus upang ganap nang makamit ang tagumpay tungo sa inaasam nating kalayaan. [G]

editoryal

Uphill Battle

Honestly, I tend to disregard all these You may never be ready but but the world is more like a battlefield. you can always be prepared.

DUSK AND Immorality, cruelty and the like will These were the words our SUMMER welcome you. And this university is not seniors used to tell whenever they encourage us to handle serious even an exception. Ironic, isn’t it? We’re Camille F. Martinzo matters in the publication. This in a university yet we encounter issues is simply because we don’t have all the time to get like these. It is because our greatest battle isn’t just all about ourselves ready on what may happen in the future, us and our future, but is also about the serious matters we thus, we can atleast be prepared by making plans. will encounter once we step into the real world. So as long I thought college is merely a preparation for our as you are here, don’t waste the chance to lift the cover greatest battle outside this institution. But then I that is preventing you to see the happenings around you.

University budget and CSG elections are much of was wrong. As a matter of fact, college is indeed the the things you should be concerned of. Take part of preamble of our battle in this so-called “real world”. the solution by engaging yourself on these. Shatter the How can I say so? The issue on government’s perception that you can do nothing about these. Refrain funding for state universities and colleges including from neglecting what should be given due importance. our university, the fuss on Central Student Government This is not the time for you to go easy on everything elections, the crisis on student population and classroom because whether you like it or not, these things matter. shortage make perfect sense. These are nothing There are few months left before I can finally step into but similar to the struggles beyond this university. another phase of my real-life battle and someday you’ll With this entire ruckus, we can never deny the fact have to step out, too. Sooner or later you’ll need to come that what’s happening outside, to a certain extent, out from your comfort zones. You may not be ready but at is also happening here. It’s just that, what we have least you can be prepared. Start making plans on how you will face the battle that awaits you. Expect for the worst here is CvSU’s own version of the national budget, so you can cope up with the bigger picture outside.

national elections and the growing population of And most of all, open your mind by considering that the the country. Nevertheless, it makes no difference. odds aren’t always in our favor, because life is an uphill Because whether these issues are happening outside or battle, and those who battle without any idea what’s going within this university, these things can still affect us. on will never prevail. [G]

Curable Condition

“Poverty is not an accident Disyembre na 51 porsyento. Sinasabi like slavery and apartheid, it is ng gobyerno na naging epektibo man-made and can be removed HOUR GLASS umano ang mga programang inilapat by the action of human being.” nila upang lunasan ang patuloy na Tama si Nelson Mandela, dating paglaganap ng kahirapan sa bansa.

Luigi V. Piñero pangulo ng South Africa sa Sabi ng ilan, ang kahirapan ay kanyang kataga. Ang kahirapan ay hindi maituturing resulta ng pagiging gahaman ng mga negosyante at na aksidente na bigla na lang nangyari, ito ay korapsyon. Ngunit, lahat ng iyon ay nag-uugat sa ginawa ng mga tao at nakita n’yang mismong tao maling oryentasyon sa kung ano ang tama at mali. rin ang makapaglalapat ng solusyon upang lunasan.

Tayo’y inaruga ng ating mga magulang, hinubog ang Kahirapan, bunga ito ng krisis pang ekonomiya, ating pag-uugali na nadadala natin paglaki. Nakakalumalalang korapsyon, pagtaas ng mga bilihin, apekto din ang mga natutunan natin sa paaralan at ang kawalang trabaho at mga natural na sakuna na mga tao na nakakasalamuha natin, ang mga kaibigan, nakasisira ng kabuhayan. guro, kapitbahay at mga kaklase.

Lubos na nakakabahala ang patuloy na paglaganap Maaaring makakilala tayo ng mga tao na magtutulak ng kahirapan. Maraming taon na ang lumipas, ito pa sa atin na gawin ang mga maling gawi. Maaaring dati rin ang isa sa mga problemang pilit sinusolusyunan ay nadadala pa tayo, ngunit ngayon, may kakayahan ng ating pamahalaan. Hindi pa rin ba sapat ang mga na tayong maintindihan ang mga bagay na magdadala programa ng gobyerno para sugpuin ito o sadyang sa atin sa mas asensadong pamumuhay. may mga pagkukulang ang bawat isa ukol dito?

Ang pagkakaroon ng disiplina sa ating mga salita Ayon sa survey na inilabas ng Social Weather at gawi ay isang malaking hakbang. Nasa ating mga Station nitong Enero, 50 porsyento o tinatayang 11.2 sarili ang solusyon upang wakasan ang kahirapan, milyong pamilyang Pilipino ang nagsasabing mahirap matibay na paninindigan at kolektibong paghakbang sa mas matalinong pamumuhay ang s’yang untisila. Ikinatuwa ito ng Administrasyong Aquino dahil unting makagagamot sa epidemyang ito ng bumaba ito kumpara sa resulta noong nakaraang ating bansa. [G]

VOL. XX NO. 1 SPECIAL ISSUE 2016

5

Opinion Electoral Cycle

Does history really repeat itself? ng LK sa posisyong Secretary, Pinaghahandaan na ng mga Treasurer, P.R.O. at Business HEIRLOOM botante ang pagsisimula ng Manager, hinaing pa rin ng dalawang FACT siklo ng National Elections. partido ang mabagal na information Mico Agustin D. Baes Siklo na nagsisimula sa maaga dissemination ng Comelec na ng pangangampanya, filing ng Certificate of lumilitaw na may pagkukulang sa nagdaang halalan.

Candidacy, serye ng patayan at dayaan, pag poBunsod nito, makikita sa resulta ang kawalang proklama sa mga nanalo at paglalabas ng mga baho gana ng mga estudyante sa pagboto dahil ayon sa nila upang kalaunan ay matanggal sa puwesto. Comelec, insufficient ang naitalang bilang ng mga Maraming taon na tayong nagpapatali sa ganitong boto at ayon sa CKN, umabot lamang sa 21% ang siklo magmula nang ipatikim sa atin ang demokrasya, kabuuang turn out votes. Hindi man lang nangalahati kaya naman kahit dito sa ating pamantasan, dinala na sa dapat sana’y 50% plus one. rin natin ang ganitong uri ng kapalpakan sa botohan.

Nakapanghihinayang na ang pagboto na isa Taong 2006 nang umugong ang paulit-ulit na sa mga pangunahing karapatan natin dito sa paghantong ng Central Student Government (CSG) pamantasan ay nadadaan na lang sa kompormiso.

Elections sa failure. Sisimulan sa pagbuo ng Paano pa kaya ang mga serbisyo na dapat natatamo Commission on Elections (Comelec), pagkumpleto natin kung ang paghahalal sa mga taong gagawa sa line-up ng mga partido, pagsasagawa ng Miting nito ay palaging nahahantong sa FAILURE. De Avance, panghihikayat sa mga estudyante Sa magaganap na CSG Elections ngayong para bumoto, pag-usbong ng mga anomalya Pebrero, muli ba tayong makikisabay sa pag-ikot tulad ng mga disqualification cases, at pag po- ng CSG Electoral Cycle patungo sa panibagong proklama ng isang malaking ELECTION FAILURE. kapalpakan o sama-sama tayong boboto, susuporta, Isang magandang halimbawa ng siklong ito ang sasalungat at magpapahinto? Boboto tayo upang nakaraang CSG Elections noong Enero 2015. marating ang tamang porsyento, susuporta sa mas Nagsimula ang espekulasyon ng panibagong maayos na halalan sa pangunguna ng Comelec at failure nang ma-disqualify ang CvSU Kilos Na sasalungat sa siklong matagal na nating iniinda.

(CKN) at Lakas-Kampi (LK). Ayon sa CKN, isang Sabay-sabay nating pahintuin ang siklo sa araw bago ang deadline nang ipagbigay-alam ng pamamagitan ng kolektibo at matalinong pagboto.

Comelec ang listahan ng mga requirements para Gumawa tayo ng panibagong kasaysayan, let sa partido, bunga nito, kinapos sila sa panahon at us all prove that history does not actually repeat nadiskwalipika kasama ang LK sa parehong dahilan. itself but creates anew. Nasa ating pagboto ang Bagamat na-rekonsidera ang apat na miyembro ikatatagumpay ng CSG elections.

[G]

Fracturing Infrastructures

Sitting in classrooms, eating in facade of these aging buildings, U-mall, killing time in hallways WHITE NOISE it should be reinforced in the are we safe in doing so? whole student body and in the Damage comes in different administration to be able to provide forms. Be it of natural cause Maria Margarita V. Serran concrete answers.

As college students, it is our duty to diligently or man-made, catastrophic events are bound to happen. Uncontrollable, participate in taking care of these buildings. Prevent irreversible, and harmful in nature – such as ourselves from further damaging those already badlyan earthquake. conditioned facilities. Control the childish acts that Lying above Pacific Ring of Fire, the Philippines is affect our subsidized education. much more vulnerable to earthquakes and tsunamis.

Portions of the university’s fund are being designated In Cavite – General Mariano Alvarez, Silang, and on unnecessary allocations to amend petty damages Carmona, directly lies above west valley fault, not such as vandalism, clogging, etc. This wasted money promptly near our university, but closing in our may instead be used to improve other facilities, build chance to dangers. new structures, or be transitioned to other allocations A vital aspect that could ensure survival during a that further needs improvement. quake is the design and durability of infrastructures Building maintenance is the university – structurally stable buildings that could withstand administration’s obligation. Yearly allocated budget pressure, giving enough time for evacuation and for this should not fall short and be taken for survival. But an insubstantial building will crumble granted. Annual and regular checking and repairs right away and jeopardize the lives of many. should be perform.

Considering that most of our university buildings These structures symbolize the status and condition are of more than 20 years in use, almost half of an of our university, serving as mirror that reflects our infrastructure’s life expectancy of 50 years, the characteristics as students and dependability of those strength they exhibit today is far from two decades in the position. Short term solutions are insufficient that ago. Proper use and maintenance are important and it may even cause further damage in the long run. As should be implemented. these buildings wither in time, the only thing we can Cementing as solution shouldn’t be limited to the do is prevent it from happening too quickly. [G]

Unjustly privilege education

Free education, UNTIE THE for sale.

Seems paradox KNOTS to understand the statement Joshua G. Ganoy that is really meant to describe the education in tertiary level. Our constitution is politically adept into saying that education is free for all but in our situation now, education is a right yet is not an absolute privilege for everyone.

As one of State Universties and Colleges (SUCs), the government subsidizes CvSU yet it wanted to be independent and self-sustained. For instance, it created Income Generating Projects (IGPs) as alternative source of profit such as U-Mall, marketing area, dormitories, and all facilities the University opened for rental. It could also penetrate the tuition hike in need for bigger university budget.

Most of us are suffering every semester from financial difficulties. We could ravel our total payments in Registration form like Student Facilities and Development Fund (SFDF) and Student Resource Fund (SRF) which pay for facilities and salary of instructors. SCUAA fee and athletic fee are both payments for athletic support. All of these seem redundant because of their same purpose.

Library, medical/dental, and guidance should also offer free services considering the University is under government assistance. Thus, all of your payments within the University never rectify free education.

Definitely, the government must not abandon its duty and responsibility in subsidizing SUCs because the IGPs produced by the universities escalate the financial burden of students. Our university should help us continue the education we deserve and not to produce more superfluous fees. As college scholars, our duty is to learn and not to shoulder the funding needs of our university just because the government failed to give enough financial support.

The petition for taking down redundant and inappropriate fees is open if we grab the opportunity. With our cry for beneficial student projects, we could use our freedom to raise our concerns for rational education.

Lets all have deep realization about the ceased journey of education, it is for us to make changes in educational tertiary level through constructive and righteous criticisms.

After all, we are the lucky costumers of education and we rightly deserve better services from our University because we really paid for the cost. [G]

INK SPOT

JHON PAUL B. LUCANDO

Pautang-nais mo

Kailan lang nang idaos capital outlay funds ng taong 2014. ang Asia Pacific Economic Bunga nito, humigit kumulang 79 TAKIP SILIP Cooperation (APEC) sa bansa.

SUCs at posibleng madagdagan Bunsod nito, malinaw na pa ang maghirap kung patuloy naglabas ang pamahalaan Eydjohn II G. Bacasmas na hahayaan ng gobyerno ang ng mahigit kumulang mga pampublikong pamantasang 10 bilyong piso upang pondohan ang ilang walang karampatang sustento mula sa pamahalaan. araw na pagdaraos ng nasabing pagtitipon Bunsod nito, maaaring tumaas na naman ang na naglalayong pag-usapan at talakayin ang matrikula sa mga pampublikong pamantasan, pagpapa-unlad sa 21 bansang kasapi nito. Ito’y lilitaw ang iba’t-ibang student fees na dagdag sa pagpupulong para sa mas maayos na kalakalan bayarin at kabi-kabilang mga income generating na ginastusan ng pera mula sa kaban ng bayan. projects ang susulpot upang magkaroon ng Kung susumahin, ilang proyekto na ba ang sustainable source of income ang bawat unibersidad. nabinbin dahil sa kakulangan ng pondo? Maraming Bilang tayong mga estudyante ang direktang amyendang inaasahan ang mga Pilipino kabilang maaapektuhan, marapat lang na suportahan natin na ang pagsasa-ayos sa sistema ng edukasyon ang pagtataguyod ng mas maayos na sistemang na hanggang ngayo’y kulang na kulang pa rin. pang edukasyon na mag-aangat sa kapasidad Kung susuriin, maraming magagawa ang 10 nating mga Pilipinong umunlad at magpa-unlad. bilyong piso. Maaari na nitong punan ang mga Hindi masama ang pagbubukas ng ating ekonomiya pangangailangan ng mga pampublikong pamantasan, sa mga oportunidad na hatid ng APEC, ngunit mas makapag-pababa sa binabayarang tuition fee at higit higit na kailangan ng ating bansa ang maayos na sa lahat, bawasan ang porsyento ng mga kabataang sistemang pang edukasyon kaya marapat lang na Pilipinong hindi makatuntong sa kolehiyo. maningil na tayo sa pautang na benepisyong dapat Samantala, lubos na naapektuhan ang mga State matagal nang binayaran, sa pondong susuporta sa Universities and Colleges (SUCs) kabilang ang ating pangangailangan at sa serbiyong matagal na CvSU sa pag re-rechannel ng pondo bunsod ng nating inaasam. [G]

Hating Kapatid Higit pa ito sa simpleng pagpaparte ng keso.

2014 nang ipatupad ang Common Fund Scheme, ginawang isa ang magkahiwalay na pondo ng Socio-Cultural Organizations, Central Student Government (CSG) at The Gazette.

Malaking responsibilidad sa CSG na s’yang nagmamando ng pondo ang masiguro ang ganap na pamamahagi nito.

Makabubuti na hindi lamang iilan ang mabusog sa kesong napagkasunduan, bagkus magkaroon ng tamang hatian. [G]

6

Features Mula sa pahina 1 K to 12 ang kasalukuyang sistemang pang edukasyon sa Pilipinas at inaasahang mag-dudulot ito ng malaking pagbabago.

Kaya naman maigting na reporma ang dapat isagawa ng sektor ng edukasyon.

Ating talakayin ang krisis na maaaring kahantungan n g mga SUCs partikular sa CvSU bunsod ng pagpapatupad at nalalapit na transisyon ng K to 12.

Bitaminang Pampinansyal ng Gobyerno

Nitong nakaraang taon, ayon sa Department of Budget and Management (DBM), naglaan ng 977.7 bilyong piso ang gobyerno para sa sektor ng edukasyon. Php 377.7 bilyon ang inilaan sa elementarya at sekondarya, samantala Php 42.3 bilyon naman ang inilaan sa Commission on Higher Education (CHEd).

VOL. XX NO. 1 SPECIAL ISSUE 2016

Malnutrisyon sa Kabuuang Populasyon

Sa estima ng DepEd mula 2010 hanggang 2017, madaragdagan ng 4.7 milyon ang kabuuang bilang ng mga estudyante sa elementarya at sekondarya bunsod ng pagdami ng mga estudyanteng papasok sa K to 12. Ngunit kabaliktaran naman nito ang magiging resulta sa edukasyong pangtersyaryo.

Ayon sa University Registrar Office, umabot ng 17,778 ang kabuuang populasyon ng mga estudyante sa CvSU noong Disyembre 4, 2015, ngunit dahil sa 460 octoberian na nagsipagtapos at 2,030 na inaasahang magsisipagtapos sa Abril, humigit kumulang 15,288 ang matitirang estudyante sa unibersidad at dahil sa transisyon ng K to 12, malilimitahan pa ang mga papasok sa susunod na dalawang taon at malaking suliranin ito sa CvSU. Bunga nito, hindi malayong tumaas nang tumaas ang matrikula at hindi na maging abot kaya ang edukasyon pang-tersyaryo.

Sa madaling salita, magiging opsyunal na lamang ang kolehiyo.

Kung bababa ang subsidiya ng pamahalaan kasabay ang pagbaba ng bilang ng populasyon, maaaring tumaas ang mga bayarin na sasaluhin ng mga estudyante tulad ng Student Resource Fund at Student Facility Development Fund upang ipangtustos sa mga pagkukulang na ‘di natutugunan ng gobyerno, at ng pondong mula sa tuition fee ng papaliit na bilang ng mga mag-aaral.

Kung kakaunti na lamang ang posibleng mag-aral sa mga pampublikong pamantasan kagaya ng CvSU, maaaring hindi na ito tustusan pa ng gobyerno na s’yang mag-uudyok upang maisapribado o mahinto ang operasyon nito.

Reseta

[ Kung mapapansin, parehong papataas ang pondong inilalaan ng gobyerno sa antas ng primarya, sekondarya, at tersyaryo, ngunit kung gaano kalaki ang nadadagdag sa DepEd, ganoon din naman kaliit ang nadadagdag sa CHEd.] Note:  Student Facility Development Fund Pondo para sa pagpapatayo ng mga pasilidad upang mapunan ang kakulangan sa kapakinabangan ng mga estudyante.  Student Resource Fund (SRF) Bayaring makikita sa Registration form na s’yang pinagkukunan ng pasweldo sa mga part time o job orders employee at full time contractual.

Kung susuriin, mataas ang nakukuhang pondo ng dalawang sangay ng edukasyon mula sa gobyerno, ngunit kakarampot lang ito kung iisipin dahil sa dami ng kakulangan na kailangang mapunan. Bagaman mayroon nang 33,608 na naipatayong silid-aralan at 29,000 na mga bagong guro, tinatayang 118,000 na silid-aralan at 29,000 na mga bagong guro pa rin ang kulang at kailangang matugunan sa antas primarya at sekondarya.

Sa kabilang banda, bagaman tumataas ang subsidiyang nakukuha ng CvSU ayon sa DBM, mula 2013 na may subsidiyang 305 milyong piso, 359 milyon noong 2014, at 422 milyon nitong nakaraang taon, hindi pa rin malinaw kung sasapat ito sa pangangailangan ng pamantasan.

Dahil dito, malaki ang posibilidad na maisantabi ang kolehiyo.

Maaaring bumaba pa ang subsidiyang nakukuha ng CvSU at ng iba pang SUCs dahil mas pagtutunan na lamang ng pansin ng gobyerno ang edukasyong pang-sekondarya dahil sa dami ng kinakailangang pasilidad na ipapatayo, guro na i-hire, mga libro na gagamiting instrumento sa pag-aaral, at iba pang kagamitang magiging kapakipakinabang sa maayos at epektibong pagkatuto.

Module 101; Sulyap sa Edukasyong makadayuhan, The Torch http://www.gov.ph

Sa kalagayan ng CvSU, hangga’t hindi pa huli ang lahat, agapan na sana ng administrasyon ang maaaring krisis na kahaharapin nito pagdating sa usaping pang-pondo. Sakaling mas piliin ng mga magsisipagtapos sa K to 12 ang maghanapbuhay agad at huwag nang pumasok sa kolehiyo, maaaring maging suliranin ito sa pagpapatuloy ng operasyon ng CvSU.

Ayon sa isang panayam kay Dr. Divinia C. Chavez, University president, noong ika-23 ng Nobyembre 2015, wala pa ‘di umanong malinaw na plano ang administrasyon ukol dito. Samantala, nito lamang Enero 12, sinubukan ng The Gazette na kamustahin ang plano ng administrasyon ngunit naisantabi ito dahil abala ang nasabing punong pangulo ng unibersidad.

Kung walang maayos na paghahanda ang administrasyon ukol dito, kailangan magkaroon ng paglilinaw sa panig ng gobyerno kung ano ang magiging plano nito sa mga pampublikong pamantasan upang makapaghanda na rin mismo ang mga paaralan.

Para sa mga mag-aaral, pagsusuri pa lamang ito, isang check-up na kailangang maagapan. Panahon na para muling paigtingin ang panawagan para sa abot kaya at mas matibay na sistemang pang edukasyon. Hindi sapat ang subsidiyang binibigay ng gobyerno para sa pangangailangan ng ating unibersidad, at hindi natin kailangang pasanin ang mga patung-patong na bayarin na dapat ang pamahalaan ang s’yang reponsableng sumagot. Huwag na nating hayaang humantong pa sa pagpapasapribado o pagsasara ang ating unibersidad.

Patuloy tayong makiisa sa panawagan ng mas m alaking alokasyon ng budget mula sa gobyerno at isigaw natin ang hinaing sa mga konkretong plano na dapat matagal nang naisagwa ng ating administrasyon. Sa ganap na pag-iral ng K to 12, marapat lamang na suriin natin ang mga sintomas na maaaring makaapekto hindi lamang sa operasyon ng CvSU kundi lalo na sa mga estudyanteng bumubuo dito.

Hanggat hindi pa lumalala ang nalalapit na krisis, marapat lamang na mabigyan ito ng agarang medikasyon.[G]

http://www.philstar.com http://www.kabataanpartylist. http://pinoyweekly.org http://www.gmanetwork.com com http://opinion.inquirer.net http://www.dbm.gov.ph http://www.rappler.com Sanggunian:

Photo Manipulation and Page Design by Emmanuel John Gatus

ni Christian C. Umali

7

Culture

VOL. XX NO. 1 SPECIAL ISSUE 2016

Usapang “P” ni Amore

Para sa lahat ng mga nasaktan dahil sa nabigong pangako, inalipin ng sakit at nahihirapan sa muling pagbangon. Para sa mga gusto nang sumuko at nawawalan ng pag-asa, gayon din sa mga nasayang na pagtitiwala. Para sa mga patuloy na umaasang sana’y iba na s’ya sa lahat ng nakilala. Para rin sa mga ‘di nawawalan ng pag-asa kahit sobrang sakit na. At para sa pusong uhaw na makalasap ng pagbabago. Para sa iyo ‘to.

“Naniniwala na ako sa forever.. magmula nang makilala kitaaa… Eh

Hep! ‘Wag mo sabihing kinanta mo ‘yun? Sorry na b3h. Ang totoo kasi, gusto ko lang malaman kung may forever ba talaga. Sabi kasi ng iba meron, ‘yung iba naman wala. Pakiramdam ko tuloy bitter lang talaga ‘yung mga nagsasabing wala, ‘yun namang nagsasabing meron, baka hopeless romantic lang.

Sinubukan ko pa ngang hanapin ang tunay na kahulugan ng forever sa dictionary. Eternally, endlessly, everlastingly, continually, at iba pang salitang nagtatapos sa –ly maliban sa kili-kili. Kaso, ‘di pa rin ako sigurado sa tunay na konsepto ng forever. Mas may ideya pa nga ako sa nalalapit na eleksyon sa bansa. ‘Yung tipong “promises are

Grace Poe Mary Grace Sonora PoeLlamanzares [47] Senadora, Republika ng Pilipinas Independent

Mar Roxas Manuel “Mar” Roxas II [58] Sekretari ng DILG, Republika ng Pilipinas Partido Liberal

made to be broken” lang ang peg, kasi lahat ng pangako nauuwi lang sa wala.

‘Di ba nga ‘yung isa nga ibinabandera pa na pandak at nognog s’ya, ‘yung isa naman hindi malaman kung ka-lahi ba natin o hindi, ‘yung isa naman breezy ang datingan dahil sa mga chicks. Meron naman idol ata si Mr. President at mukhang itutuloy ang tuwad este tuwid na daan, habang ‘yung isa, may sakit sa baga. Teka nga, maiba tayo, bago natin ituloy ang usapang poreber, kilala mo na ba sila?

Kung hindi pa, basahin mo muna ang ilang mahahalagang impormasyon tungkol sa kanila, sila na mga nagnanais pumuwesto sa upuang pinag-aagawan- ang Presidential seat.

Miriam Santiago

Rodrigo Duterte

Rodrigo Duterte [70] Miriam Defensor-Santiago [70] Mayor, Davao City, Republika ng Senador, Republika ng Pilipinas Pilipinas People’s Reform Party PDP-Laban

Jojo Binay Jejomar Binay [73] Bise-Presidente, Republika ng Pilipinas United Nationalist Alliance

Ilan sa mga nagawa para sa bayan: Naglingkod bilang senadora sa bansa at ayon sa kanya, kung ano ang nasimulan ng kanyang ama-amahan (FPJ) ay kanyang tatapusin.

Mga kinasangkutang isyu at kontrobersiya: Disyembre 2015 lamang nang madiskwalipika si Sen. Poe sa pagtakbo bilang Presidente dahil ‘di umano’y hindi niya nasunod ang 10-year residency requirement na isa sa mga tuntuning dapat sundin bago tumakbo. Gayunpaman, ipinagpatuloy n’ya ang paggigiit sa kanyang karapatan at ngayon, ganap na s’yang makakalaban bilang bagong Presidente.

Ano ang kanyang gagawin kapag siya na ang naihalal bilang bagong Presidente ng Pilipinas?: “Puno na ang salok ng kahirapan at katiwalian kaya dapat na itong tapusin, ipaglaban natin na ang bawat isa ay dapat may edukasyon, may pagkain, hanapbuhay at wala ng karahasan.” Ayon sa kanya, nais niya ang reporma sa sistema ng pulitika, maresolbahan ang dinaranas na hirap ng maraming Pilipino at suportahan ang mga kabataan upang masigurado ang magandang kinabukasan para sa kanila.

Naglingkod bilang senador at sekretari ng DILG. Nakapagpasa ng ilang batas tulad ng RA 7880 (Roxas Law or Fair Education Act), na naglalayong masigurado ang pantay na paghahati ng pondo para sa edukasyon.

Mga kinasangkutang isyu at kontrobersiya: Sa paghahawak ng isyu ukol sa naging trahedya sa Mamasapano, si Sen. Roxas diumano ay handang itago ang katotohanan sa mga naganap upang maiwasan ang anumang hindi pagkakaintindihan sa pagitan nila ng taong sa tingin niya ay makakatulong sa kanyang abutin ang kanyang mithiin – si Pres. Aquino.

Ano ang kanyang gagawin kapag siya ay naihalal na bilang bagong Presidente ng Pilipinas?: “Ito pa lamang ang simula. Ako si Mar Roxas at tinatanggap ko ang hamon ng ating mga Boss: ipagpatuloy at ipaglaban ang “Daang Matuwid”.”

Ayon sa kanya, itutuloy niya ang implementasyon ng Pantawid Pamilyang Pilipino Program at tatapusin ang korapsyon sa bansa.

Naglingkod bilang mayor ng Davao City at sa kanyang panunungkulan, nagawa niya itong pinaka-ligtas na lugar sa Pilipinas.

Mga kinasangkutang isyu at kontrobersiya: Umani siya ng maraming batikos dahil sa pagmumura niya diumano kay Pope ngunit dinipensahan n’yang hindi si Pope ang pinatutungkulan ng mga ‘yon kundi ang matinding trapik sa mga kalsada.

Ano ang kanyang gagawin kapag siya na ang naihalal bilang bagong Presidente ng Pilipinas?: “Kung madidisqualified man ako, ayos lang, wala nang trabahong gagawin.

Hindi ako mamamatay ‘pag hindi ako naging Presidente.”

Gayunpaman, nangako siyang wawakasan ang korapsyon sa gobyerno, pauunlarin ang ekonomiya ng bansa, paaangatin ang kalagayan ng mga Plipinong manggagawa at marami pang iba.

Lahat ng mga nabanggit ay pahapyaw pa lang tungkol sa kanila. ‘Di kita masisisi kung nagsasawa ka na. Pero dapat mong malaman na isa sa kanila ang responsable sa katuparan ng forever mo. Paano? Kasi ang totoo, naka-depende rin sa ‘ting mga tao ang tunay na konsepto ng forever. Kumbaga, nasa atin din kung hahayaan nating mag-exist ito o hindi.

Siguradong aware ka sa magulong sistema ng lipunan. Kahirapan, problema sa edukasyon, malaking porsyento ng mga Pilipinong walang hanapbuhay, lumalalang krimen tulad ng korapsyon, pagnanakaw, rape, murder at iba pa. Sa isang iglap lang, malaki ang posibilidad na manatili ang mga ito bilang malalang sakit ng lipunan – sakit na pang HABANG-BUHAY. Ngunit ito ay mangyayari lamang kung hahayaan mong magpatuloy ang mga naging pagkakamali noon sa pagpili kung sino ang karapat-dapat na mahalal bilang presidente na maaaring lumunas sa tila mala-habang buhay na sakit ng lipunan.

Ngayong nalalapit nang muli ang pinakahihintay nating halalan, siguraduhin nating magdedesisyon tayo ng matalino. Hindi tayo dapat magpadala sa tukso

Naglingkod bilang senadora at nakapagsulat ng ilang mga batas tulad ng The Responsible Parenthood and Reproductive Health Act of 2012.

Mga kinasangkutang isyu at kontrobersiya: Hulyo 2014 nang aminin n’ya sa isang press conference na s’ya ay may malalang sakit sa baga (stage 4 lung cancer) ngunit itutuloy n’ya pa rin ang pagtakbo sa pagkapresidente sa eleksyon 2016 sa ikatlong pagkakataon. Ayon sa kanya, nais niyang bawiin ang tagumpay bilang bagong presidenteng manunungkulan na kinuha sa kanya taong 1992.

Ano ang kanyang gagawin kapag siya ang naihalal bilang bagong Presidente ng Pilipinas?: Simple lang.

“Kapag ako ang naging Presidente, ang bansang ito ay magiging mas maayos kumpara sa dati.”

Nagbigay serbisyo bilang mayor ng Makati at sa kasalukuya’y bilang Bise-Presidente ng Pilipinas. Ayon sa kanya, nais niyang gawin sa bansa ang anumang “kaunlaran” mayroon ang lungsod ng Makati.

Mga kinasangkutang isyu at kontrobersiya: Bagaman sinasabing malaki ang naging pagbabago sa Makati, malaki rin diumano ang nakuha n’ya mula sa kaban ng bayan. Dahil rito’y malaki ang nasakop ng kanyang mga ari-arian na kung tawagin ay “Hacienda Binay,” na ayon sa mga ulat, nagmula sa pagpapatong ng malaking halaga sa pagpapatayo ng Makati City Hall building II at Boy Scout land deal.

Ano ang kanyang gagawin kapag siya na ang naihalal bilang bagong Presidente ng Pilipinas?: “Mga kababayan, sino ba ang dapat sa’tin ay nagmamalasakit?”

“Sino ba ang nognog at pandak?”

Ayon sa kanyang plataporma, nais niyang palawigin ang sektor ng ekonomiya sa paglulunsad ng mga bagong proyekto, pataasin pa ang kalidad ng edukasyon sa bansa, wakasan ang korapsyon, ipatamasa sa mga Pinoy ang karapatan nito.

kung magkakabentahan man ng boto. ‘Wag nating ibaon ang isang paa natin sa hukay para lamang sa panandaliang ginhawa. Dahil kung magpapadala tayo sa mga maling gawi ng politiko, maaaring forever na tayong makulong sa maduming sistema ng halalan at sa mga problemang idudulot nito.

‘Wag tayong sumuko, ‘wag tayong panghinaan ng loob at ‘wag tayong mawalan ng pag-asa sa nakakasawang problema ng lipunan, hindi totoong wala nang lunas ang suliraning ito. Bigyan natin ng pagkakataon ang sinumang mahahalal na pamunuan tayo at bigyan ng panghabang-buhay na kaginhawahaan.

Nasaktan na tayo minsan, maka-ilang ulit na tayong nabigo, inalipin ng pagpapasakit at nahirapang muli sa pag bangon. Ilang beses na tayong umasa.

Karamihan sa atin ay naisip nang sumuko. Baka nga ayaw na rin nating magtiwala.

Pero aminin man natin o hindi, sigaw ng puso natin ang pagbabago.

Kung usapang poreber o usapang presidente man, walang bitter, walang hopeless romantic, ang meron, “P”ag-asa, na sa muli nating pagpuno sa mga balota, may magandang kinabukasan ang naghihintay para sa bawat isa – magpakailanman. [G] Graphics and Page Design by Ace Q. Lobos

88

Literary

RINIG NA rinig ko ang

pag-aalburoto ng laptop na halos 24 oras nang nakabukas sa harapan ko.

Hindi pala magandang brand ‘to, kala mo nasa loob ka ng ICU –may 50/50 na pasyenteng nahihingalo sa tabi mo. Pero bago pa man ako makaisip ng kung anong kababalaghan, tatapusin ko muna ang una’t huling istorya ko. Sabi nila kapag daw mabigat ang pakiramdam mo, mabuti kung sasabihin mo sa iba, kaya napagpasyahan ko na isulat ito at sabihin sa inyo.

Labimpitong taon. Hindi ko alam kung bakit ngayon lang, o kung bakit ngayon pa. Pero sa tingin ko ito na ang hinihintay kong tamang panahon para wakasan ang aking istorya. Tamang-tama’t nasa harapan ko si Bobby na palagi lang tahimik na nagmamatyag. Ang teddy bear ni Klara. Regalo ko para sa birthday niya.

***

“Sigurado ka bang ‘yan ang gusto mo?” Natatawang tanong ko. Ikawalong kaarawan ni Klara ngayon. Yakap niya ang isang madungis at malaking kulay kahel na teddy bear. “Manong, wala na po ba kayong ibang kapares nito?

‘Yung hindi po sana madumi.” Baka sakali kasing meron pa silang tinatago maliban sa naka-display na.

“Ayoko. Si Bobby lang ang gusto ko,” angal ni Klara sabay irap sakin.

Wow! At pinangalanan na. Aangal pa sana ‘ko pero nabago ang isip ko nang makita ko kung paano n’ya tingnan at yakapin ang gusgusing teddy bear. Unang regalo ko ito sa kanya na lampas isang daang piso.

Umuwi na kami ng bahay pagkatapos. Hindi na kami umasang may ihahanda si Nanay para sa kaarawan niya. Nung isang araw nga lang ipinaampon niya ang bunso naming kapatid, pansamantala lang daw iyon, hanggang makaraos kami habang wala pang padalang pera si Ricky. Matatagalan siguro bago namin ulit makita si bunso, kasintagal ng perang ipapadala raw sa amin.

Ayoko sanang isipin na mahirap kami, dahil kapag ginawa ko ‘yun, kakaawaan ko lang ang sarili ko at ang buhay na meron kami, maiinggit ako sa iba at magagalit sa wala. Pero para yatang pilit akong hinihila ng buhay sa reyalidad, at ayoko nang maghintay na unti-unting maubos ang mga kapatid ko.

Alam kong ginagawa ni Nanay ang lahat para maitaguyod ang pamilya namin, pero alam ko rin kung hanggang saan lang ang hangganan ng paglalaba n’ya ng damit ng iba. Hindi sasapat sa’ming pitong magkakapatid ‘yun, at bilang panganay, pasan ko ang responsibilidad na tumulong kahit sa maliit na paraan lamang.

Mag-aanim na buwan na rin siguro nang umpisahan kong magtinda ng plastic bags sa palengke, paminsan-minsan lang, madami na kasi kaming mga batang nagtitinda. Araw-araw din akong tumutulong sa tindahan ni Tita Melrose na malapit lang sa bahay namin, bente pesos ang ibinibigay niya kapalit ng pagbabantay ko sa sari-sari store tuwing hapon.

Hindi namin kamag-anak si Tita Melrose pero ‘yun na ang nakasanayan naming tawag sa kanya. Nagsisilbing mutya ng barangay, kapansin-pansin ang pulang-pula niyang buhok na mukhang mas nag-aalab pa nga kaysa gaserang gamit namin sa bahay. Matandang dalaga na tila napaglipasan na ng panahon, walang pamilya at walang iniintindi sa buhay – happy-go-lucky, tanging sugal lang ang inaatupag. Ni minsan hindi inintinding bumoto – sunod lang sa anumang agos ng buhay.

Sa tuwing maglalako ako ng plastic ay humahalili si Klara sa pagtao ng tindahan. Magkatulong kaming nagbabantay dito habang si Tita Melrose naman ay ‘di magkanda-ugaga sa pagsusugal. Maliit lang ang kapatid ko, at kagaya ko rin, napaka-patpatin at walang imik. Marunong siyang magbilang at manukli pero kung minsan hindi maiwasan na maloko sa pera, iniiwan ko s’yang mag-isa sa tindahan habang ako naman nagtitinda ng plastic sa palengke.

***

“Hoy! ‘Yung kapatid mo pinapag-initan ng lasing sa tindahan!” Hindi pa man nagrerehistro sa utak ko ang isinigaw ng kapitbahay namin ay kumaripas na agad ako ng takbo papunta sa tindahan. Halos mabitawan ko lahat ng plastic na

VOL. XX NO. 1 SPECIAL ISSUE 2016

ni Antipara bitbit ko, nagmistulang lobong inihip ng hangin ang mga ‘yun sa maliit naming eskinita.

Malayo pa lang kitang-kita ko na ang eksena sa tapat ng tindahan, sira ang mga alambreng nakapalibot dito, at isang lalaking nasa 40 anyos ang paulit-ulit na yumuyugyog at humahambalos sa kapatid ko. Sunod-sunod ang latay ng de kalyong palad sa patpatin niyang katawan, kasabay nito ang walang tigil na agos ng pinagsamang luha at sipon. Sa malayo maiisip mong isa lamang ipinapagpag na banig ang katawan ni Klara.

“Tigilan mo kapatid ko!” Itinapon ko ang sarili ko sa lalaki at sabay kaming bumalagbag sa semento. Nakawala si Klara ngunit hindi niya nakayanang tumayo.

“Put****** bata na naman! Makikigulo ka pa ha! Makikita mo!” Bulalas ng naghuhurumintadong lalaki sa’kin, umaalingasaw ang espiritu ng alak sa pananalita at kilos nito. Agad niyang hinatak ang damit ko at sunod-sunod na sipa’t suntok ang sinalo ng katawan ko.

Napakabilis ng tibok ng puso ko, pakiramdam ko sasabog ako sa galit.

Gusto kong lumaban pero hindi ako nakakilos. Napagharian ako ng takot at sakit ng katawan. Naghanap ako ng pamilyar na mukha sa paligid. Lahat sila kilala ko.

Lahat sila nakatingin lang.

Nang tila napagod na ang lalaki sa pananakit sa’min ni Klara ay umupo ito sa isang sulok sa labas ng tindahan, sakto naman ang pagdating ng isang pulis na agad nag-usisa sa mga nangyare. Hindi pa man nakakapagtanong ay naikwento na nitong napadaan lang siya galing sa isang malapit na handaan. Para raw tuloy dalawang aksidente ang nangyari ngayong araw – isa ang pagkakabugbog sa’ming magkapatid at isa nama’y ang tyempo niyang pagkakakita rito.

Humalakhak siya ng malakas, parang isang nakakaaliw na bagay lang ang mga nangyari.

Pero bahagyang nabago ang itsura niya nang masulyapan kami ni Klara sa isang gilid, halata ang pagkabigla sa kanyang mukha ng makita kami ni Klarang magkayakap na umiiyak at duguan. Biyak ang labi ni Klara mula sa paulit-ulit na pagsampal habang ramdam ko naman ang init ng mabagal na agos ng dugo galing sa anit pababa sa noo ko, halos hindi na rin ako makakita sa laki ng eyebags na walang pagdaramot na ibinigay ng ngayo’y pagod na pagod nang lalaki.

Idineretso kami sa istasyon ng pulis. Naputulan daw ng kuryente ang barangay hall kaya sarado ito – walang gaganang electric fan kaya wala raw may gustong manatili roong empleyado.

Pagdating namin ng presinto ay naghintay muna kami. Medyo masikip dahil sa dami ng tao – may mag-asawang nagsasagutan, dalawang babae na halos magsabunutan pero pinipilit pigilan ng mga kasama nila, meron ding isang lalaki na kinukuyog ng tatlong tao. Tatlo lang din ‘yung mga pulis na umaasikaso sa lahat.

Isang matandang officer ang lumapit at naupo sa harap namin, SP03 Genesis Lamparan. Matagal nang nakaalis ang lalaking nambugbog sa’min ng harapin n’ya kami, naiwan na lang ang asawa ng lalaki na makikipag-sap at makikipag-areglo raw kay Nanay pagdating niya.

“Bakit nga ulit nabugbog ang kapatid mo?” Propesyunal ang pulis, wala ni katiting na simpatya para sa dalawang batang sinaktan ng walang dahilan.

“Wala po kasi kaming tindang alak kaya bigla pong nagwala ‘yung lalaki at inumpisahan pong sirain yung tindahan, tapos po lumabas si Klara para awatin daw po ‘yun,” sagot ko.

“Pasalamat ka na lang at buhay pa ang kapatid mo, at nakakagalaw ka pa ngayon,” Pinipilit ko nang hustong pigilan ang mga luhang nagbabadyang bumagsak mula sa mga mata ko. ‘Pasalamat? Porke’t bata ako hindi ko na p’wedeng ireklamo ang mga matatanda? Kamuntik ng mamatay ang kapatid ko, idagdag pa ang tagiliran kong halos malamog sa suntok. Masama bang humingi ng hustisya?’

Sinulyapan ko si Klara na naka-upo sa kabilang silya, nakatulala at puno ng galos ang mukha. Gusto kong patayin ang demonyong nanakit sa kanya, gusto kong magbayad siya sa ginawa niya, pero nakakadismaya na sa mata ng lipunan, isa lang akong paslit na hindi pa kayang gumawa ng kahit na ano. Nang makita niyang nakatitig ako sa kanya, iika-ika siyang lumapit. “Kuya, nasaktan ka ba?”

Gusto kong matawa sa tanong, pero mas lalo akong naawa sa kapatid ko na halos kanina lang ay hindi makakilos sa takot at sakit na nararamdaman pero ngayon ako na ang inaalala. “Hindi na ulit mangyayari ‘yun ha, ipapagtanggol na kita sa susunod,” ngiti ko sa kanya.

“Pinagtanggol mo naman ako, ang tapang mo nga,” may halong pagmamayabang sa boses niya na para bang bilib na bilib siya sa nakakaawang subok ko ng wrestling sa kalye.

Halos tatlong oras na kaming naghihintay nang sa wakas dumating na si

VOL. XX NO. 1 SPECIAL ISSUE 2016

Literary

Nanay at sinundo kami. Hindi siya nagsampa ng kaso kapalit ng pagpapagamot sa’ming magkapatid at kaunting tulong pinansyal.

Lumipas ang halos dalawang linggo, unti-unti nang gumaling ang mga sugat namin ni Klara. Pero hindi na kami bumalik sa tindahan ni Tita Melrose, hindi na namin siya nakausap pagkatapos ng nangyari. Nakaapekto ‘yun sa pang-araw-araw naming gastusin. Hindi man sabihin ni Nanay, alam kong gusto niyang nagtatrabaho rin kami.

“Hindi na babalik ang tatay niyo.” Umiiyak si Nanay nang sabihin niya ito sa’min. Hindi ko alam kung para sa’min o para sa sarili niya ang pahayag, parang siya na lang naman kasi ang umaasa. Matagal na kong nawalan ng tiwala na may pakialam pa sa amin si Ricky.

“Matagal na siyang wala ‘Nay, pero buo pa rin naman tayo ‘di ba?” Kahit kulang, kailangan pa rin naming magpatuloy at magpakatatag bilang pamilya.

Pagkatapos ng pag-uusap naming ‘yun ay parang isang ilaw na nawalan ng liwanag ang Nanay, halos hindi na siya kumilos at parang nawalan siya ng ganang mabuhay. Mahal nga niya siguro talaga si Ricky.

Isang araw nakita ko ang Nanay na binibihisan si Klara. “Matuto kang alagaan ang mukha mo, mahalaga ‘yan sa ating mga babae,” payo n’ya kay Klara.

“’Nay, aalis po ba kayo? Sama po ako.” Halatang meron silang pupuntahan dahil minsan lang ayusan ni Nanay si Klara, naka-asul na bistida ito na tinernuhan pa ng kulay puting laso. Nakatirintas din ang mahabang buhok nito.

“Maiwan ka dito, walang magbabantay sa mga kapatid mo,” sagot sa’kin ni Nanay. Nakakapagtakang dalawa lang silang aalis at hindi kasama ni isa sa mga kapatid namin.

“Saan po kayo pupunta?” hindi na ‘ko sinagot ni Nanay, bagkus kinuha niya ang pitaka at lumabas na ng pinto, nagpaalam na si Klara sa’kin at sumunod na palabas. Bakas sa mukha ni Klara ang saya dahil minsan lang niya makasama ang Nanay, madalas kasi itong nasa ibang bahay para maglaba.

Hindi ko maintindihan pero pagsara ng pinto ay kinabahan ako. Hindi ko alam ang mga pamahiin sa mga ganitong masasamang kutob pero natakot akong baka may mangyaring hindi maganda kina Nanay. Naisipan kong sundan sila. Nakita ko ang kaibigan kong si Tenten na naglalaro sa labas, sa kanya ko ibinilin ang mga kapatid ko kapalit ng pagpapahiram ko sa kanya ng basketbol na napulot ko sa tambakan.

Dali-dali na akong tumakbo palabas ng bahay. Hingal na hingal na ‘ko nang sa wakas ay maabutan ko sila na pasakay na sa jeep. Wala akong nadalang pera, at s’yempre dahil walang pangbayad, sumabit na lang ako, mabuti na lang sa dulo sila naka puwesto– sa may likuran ng drayber kaya hindi nila ko napansin.

Bumaba sina Nanay at Klara sa tapat ng isang subdivision. Medyo malayo din ang nilakad namin, tirik ang sikat ng araw at nahirapan akong magpatagu-tago sa mga poste’t puno nang sa wakas ay tumigil sila sa tapat ng isang puting bahay. Luma na ito at nakakatakot, parang ‘yung makikita sa mga nakakatakot na pelikula, ‘yun nga lang, maliit ito. Lumabas ang isang lalaki. Isang kano.

Halos mangislap ang balat nito sa ilalim ng sikat ng araw, parang gatas kumpara sa mala-tsokolateng kulay nila Nanay.

Nang makita ko na papasok na sila sa loob ng bahay ay kumaripas na ako ng takbo papalapit. Nakita ako ni Nanay at ang kani-kaninang banayad na mukha ay namula at napalitan ng inis.

99

“Letse kang bata ka! Anong ginagawa mo dito?! ‘Di ba’t sinabi ko na sa ‘yo bantayan mo mga kapatid mo?!” Parang lalamunin ako ng buo ni Nanay nang mahuli niyang nakasunod ako sa kanila. Natuon ang atensyon ko sa lalaking kamukha ni Santa Claus, tinititigan niya ang maliit na si Klara. Halos mapunit ni Nanay ang balat ko sa tenga kasabay ng mga mura pero mas natakot ako sa ekspresyon sa mukha ng lalaki habang nakatitig sa inosenteng mukha ng kapatid ko.

“Let’s go inside.” Hindi ko naintindihan ang sinabi ng lalaki ngunit nang pumasok si Nanay kasama si Klara, sumunod na rin ako. Mabilis lang nag-usap ang dalawa, halos hindi umimik si Nanay at tumatango lang. Napansin kong may iniabot na sobre ang lalaki at tumayo na silang dalawa. ‘Sa wakas ay aalis na kami!’ Hinawakan ko ang kamay ni Klara pero pinigilan ako ng dayuhan.

“No, she stays.” Lalo kong hinigpitan ang hawak sa kamay ni Klara at akmang itatakbo na siya pero kasabay ng paghatak ni Nanay sa braso ko ay paghila naman ng dayuhan sa kamay ni Klara. Nakabitiw ako. Pinilit kong muli siyang abutin pero tanging ang puting laso na lang ang nahawakan ko. Hinila akong palabas ni Nanay.

“Huwag ka nang makialam, uuwi din ang kapatid mo bukas.” Sa ilang taong paulit-ulit na pag-iwan sa’min ni Ricky nasanay na ‘kong tingnan ang lungkot at galit sa mga mata ni Nanay. Galit at lungkot. Lungkot at galit. Pero iba ang nakita ko ngayon sa mga mata niya. Hindi ko siya makilala.

“Hindi ko iiwan si Klara sa hindi ko naman kakilala!” Tumakbo ‘ko papasok ng kuwarto kung saan dinala si Klara. Naabutan ko siyang umiiyak at humihingi ng tulong. Inihanda ko ang sarili ko. Matanda na ang dayuhan kaya’t mabagal na itong kumilos, pero nang maabot n’ya ‘ko, kinagat ko siya sa braso at dali-daling hinila si Klara palabas. Nakasalubong namin si Nanay pero natakasan namin siya.

Lumabas kami at tumakbo papalayo. Tumakbo palayo sa aming Ina, palayo sa dayuhang balak mang-angkin ng isang inosenteng buhay, palayo sa puting bahay na nuknukan ng dilim.

Hindi ko na inisip kung saan kami papunta o kung ano nang mangyayari sa’min. Pero isa lang ang sigurado ko – po-protektahan ko si Klara, at hindinghindi ako papayag na may manakit pa na kahit sino sa kanya.

***

‘Yun ang napili kong wakas ng aking kwento, magkasama kami ni Klara na tumakas sa isang madilim na lugar. Magkasama kami ng kapatid ko.

Pero hindi iyon ang nangyari nung araw na ‘yun, naiwang mag-isa si Klara. Hindi siya umuwi kinabukasan, at tanging ang puting laso lamang nito ang naiwan sa’kin. Mag-isa siyang nagdusa sa kamay ng dayuhan na ‘yun. Wala akong nagawa.

Bakit wala akong nagawa? Natakot ako sa dayuhan. Sa sobrang takot hindi ako nakakilos nang iharang niya ang sarili na kung ikukumpara sa amin ni Klara, triple ang laki. Hindi ko na rin naramdaman nang hinila ako ni Nanay papalayo sa puting bahay na iyon.

Iniwan ko siya. Hindi ba’t pwede naman akong magsumbong sa mga kapitbahay – sa mga kapitbahay na pinanuod lang ang pambubugbog sa amin ng isang lasing na lalaki. P’wede kong lapitan si Tita Melrose – si Tita Melrose na pagkatapos makakuha ng pera ay aalis agad sa botohan at didiretso na sa sugalan.

P’wede ba kong magsumbong sa Pulis? Kelangan yata mamatay muna si Klara bago nila bigyang pansin. Teka sa MMFF! Ay hindi, SSS ba ‘yun? DSWD! Saan ba pwedeng puntahan ‘yun? Malayo ba ‘yun? Hindi nasabi sa’kin kung kanino ‘ko pwedeng humingi ng tulong. Kaya wala akong nagawa.

Nung araw na ‘yun parehong nawala ang kamusmusan namin ni Klara ng dahil sa dumi ng reyalidad. Inagaw ng kamunduhan ang inosenteng si Klara at panandaliang nawala sa’kin ang pag-asang kaya kong sumagip ng buhay.

Kung bibilangin ko ang mga maling nais kong itama sa mga nakalipas, siguro hindi na ko makakausad pa patungo sa hinaharap. Sa pangalawang beses, hindi ko siya nailigtas. Pero binuno ko iyon ng pagtulong sa mga batang nasasagip ko bilang volunteer ng isang organisasyong lumalaban sa childtrafficking sa bansa. Sa ilang taon kong pagsuporta dito, nakita ko kung gaano karaming bata ang natulungan at patuloy pang matutulungan ‘pag sama-samang nagkaisa ang bawat indibidwal na sugpuin ang problemang ito.

Sa ngayon, nakapagtapos na ng pag-aaral ang lima sa mga kapatid ko, may mga trabaho na rin sila. Hindi man namin nabawi ang bunsong kapatid, patuloy naman ang komunikasyon namin sa kanya. Namatay ang Nanay nung isang taon. Matagal rin siyang nakipaglaban sa breast cancer bago siya bumigay at tuluyan nang nagpahinga.

Labimpitong taon ang itinagal bago nabigyan ng ending. Masakit balikan ang mga pangyayaring ‘tila isang commercial lang na dumaan sa buhay ko dahil huli na nang matukoy ko kung paano ito agapan, solusyunan, at pigilan. Pero nitong nakaraan lang nakita ko si Klara. O akala kong nakita ko siya. Isang babae ang nakasalubong ko sa daan, at sa isang kisapmata ay nakita ko ang kapatid ko sa kanya.

Kailangan kong pakawalan si Klara. Siguro dala na rin ng pagod sa kakaisip kung ano ang totoong nagyari sa kanya, kung ano nang kalagayan niya ngayon, o kung nabuhay ba siya matapos ’nun. Pero ano man ang kinahinatnan, kailangan ko nang patawarin ang sarili ko.

Kasabay ng pagtatapos ng librong isinulat ko, kasabay ng tuluyang pagiwan ko sa mapapait na ala-ala at huling yakap kay Bobby, kasabay ng isang bagong simulang tatahakin ko at ng mga kasamahang volunteer – ang patuloy kong pagwawasto sa kasalanang naglayo sa amin ni Klara. [G]

Graphics and Page Design by Jhon Paul B. Lucando

10

Literary

VOL. XX NO. 1 SPECIAL ISSUE 2016

Not for sale

Pagsapit ng Takipsilim ni Aymi

Nakadungaw lang sa bintana, Lubog na ang araw at kay lamig na ng hangin.

Maliwanag, maingay at ang gulo sa paligid.

May sumisigaw, tumatakbo, humihingi ng tulong.

Madaming dumadaan, nagbibingi-bingihan.

Kartong tulugan sa gilid, inaapak-apakan.

Bakit ganito? Kapag gabi sila’y lumalabas.

Krimen at gulo, lumilitaw sa dilim.

Natatalupan ang pagkatao, nakikita ang totoo.

Huli ko pa ngang nasulyapan, katawang nakahandusay.

Napailing na lamang, andito na pala ako, TEKA PARA PO!

Gintong Lubid ni Antipara

ni Crux

Kumatha ng iba’t ibang diwa Upang humingi ng isang awa Pero nabingi ang hinaing sapagkat patuloy ang pagdaing Nagpapatuloy ang pakikibaka Upang masindihan ang sulo At gisingin ang pagkatao Tungo sa nais na pagbabago

Bonsai

Kwento ng aking buhay, Ng isang sinulid na pilit pinugot.

Paano gumawa ng bonsai?

Kwento ng pamilya Ng sikretong hindi masasambit Ng tanong na hindi malilinawan sa aking isip.

Kwento ng isang kaluluwang hindi matatahimik, Ng isang apoy na hindi pa man nagningas, Inihip na ng hangin.

Sa piling ng mga letra Nakabuo ng mga salita Upang kalagan ang kadena At gisingin ang diwa Kahit mabahiran ng pait At kulay pula na tinta Na patuloy na umaagos sa lampara At magbukas sa pintong isinara.

Fulcrum ni Felipe

Aliping mababa nagbigay ng ideya ideyang katha niya agad binasura binasurang ideya gamot sa problema naglaho.

Mayamang nagpanukala suporta ay binigay sa kanya ideya niya, walang kwentang panukala ginamit sa problema patay ang buong bansa.

ni Barb Ero

Sila na ang tumapos, Sa mga pangarap niya, Ayos na rin Kesa mahirapan pa.

Ang kaso pangarap niya Pagbabago… ‘di yun maaari Sa mga abusado Walang nakakaalam kun’di ako May kapalit pa kung aking itatago.

Parang sa pelikula At radyo Kung tama nga’y naguguluhan ako Kung ikaw ay ako, Hustisya ba’y ipagbibili mo?

Putulin ang sobrang ugat.

Tapyasin ang mga dahon.

Talian para maiwasan ang paglago.

Tanggalin ang sobrang sanga at lagyan ng hubog.

Limitahan sa dilig at sinag ng araw.

Bawasan ang nutrisyon.

Paano kung ikaw ang i-bonsai?

Tatlong pisong ‘di ko pinangarap ni Jose Graciano

Itim na ang kuko sa pagkutkot Sa alikabok ng aspaltong kalsada Mahina na ang kapit ng mga buto Sa manipis na laman.

Puputulan ng dila.

Tatapyasin ang tainga.

Tatalian ang bisig at paa.

Tatanggalan ng mata.

At hindi bibigyan ng sapat na sustansya.

Paano kung ikaw ang b-in-onsai?

Gugustuhin mo pa bang mabuhay ng patay?

Puro galos at dumi na lang Ang kinakamot sa galising balat Nakasukbit ang kamay Sa mga butas ng damit pang itaas.

Sa maghapong pagtunganga, Tatlong piso lang ang laman ng lata.

Dahil kahit lumabo ang mata Sa ilang beses na pag-luha, Ganun pa rin.

Malayong mabura ang hirap Hanggat may mga taong ‘di marunong lumingon, Sa kalagayang ‘di ko pinangarap.

HALAGA ni Minho

Binigkis ng galit ang damdamin Naghalo ang pagod at hirap Sumidhi ang sakit at tuluyang nanahan sa isip Manhid ang pakiramdam Bunsod ng kasalukuyang kalagayan Walang patid ang pagtulo ng pawis bunga ng sobrang pag-mamalabis 12 oras pinagpaguran Nauwi lang sa bayaran ng utang Kahit kumakalaam pa ang tiyan at bumibigay na ang matatag na kalooban Ituloy mo pa ang pagtawag ng pasahero Akayin pa ang mabigat na araro Pagbutihin ang pagiging karpentero At linisin pa ang sahig hanggang sa dulong espasyo Malapit nang matapos oras ng pagta-trabaho Babagsak sa palad ang pilak na inaasam Tubig na papatid ng uhaw At sa huli lilipas din ang gutom Hanggang sa muling pagtatagpo ng ating kapalaran Butas na sentimong minsaý naging gintong kayamanan.

Liham

ni Marko Mahal, Ako ay ikaw.

Hubog ko ang iyong katawan.

Tindig mo ang aking pustura.

Sabay ako sa indayog ng iyong musika.

Salamin ako ng ‘yong pagkatisod.

Tanaw ko ang ‘yong pagbangon sabay sa ‘kin.

Saksi ako sa dampi ng liwanag sa ‘yong balat, Yaong liwanag na ni-minsa’y ‘di ko nayakap.

Ngayong kukupas na ang liwanag, Nais kong sa‘yo’y mag paalam.

Nangangakong babalik, Sa muling pagbangon ng kislap.

Iyo sanang gunitain, Kahit minsa’y ‘di kinaligtaan, Iwan ka’t mapag isa, Sa dilim ng kawalan.

Lubos kang mahal, Ikaw

Butas na tiyan ni Jose Graciano

Hindi na kayang tiisin Ang sikmurang hangin ang laman.

Hindi na kayang tagalan Ang kagat ng bitukang nais manakmal.

Hindi na mapigil ang kamay Na magkuyom para tikman.

Hindi na kayang lumunok ng butil ng laway Na kanina pa ubos.

Pilit mang sumuka Upang kainin muli, Hindi na kaya…

Mamatay na lang ba?

Grapihics and Page Design by Renzo Kyle Onella and Ace Q. Lobos

Duguang lampara

Meron akong kwento Kwento ng pagtangis at lungkot Kwentong hindi mahalaga sa inyong patnugot.

ni Amore May alam ako, ‘di ko sasabihin, Mahirap na Baka madamay pa.

VOL. XX NO. 1 SPECIAL ISSUE 2016

News

11

Thesis proves quality student services Youth Leader

by Joshua G. Ganoy Study conducted on June 2014 to Feb. 2015 showed effective functions of school services for CvSU studentry titled, “Efficiency and Adequacy of Student Services and Facilities of Cavite State University - Main Campus during the Academic Year 2014-2015”.

The Office of Student Affairs and Services (OSAS) assisted Diana B. Escario, proponent of the study, to determine and evaluate the level of student services and facilities in the university. General result said that the services and facilities were evaluated as efficient and adequate as perceived.

Respondents were randomly selected students from different colleges; first year, 163; second year, 97; third year and fourth year to sixth year, 70 and 58 respectively.

According to Dr. Fe N. Dimero, dean, OSAS, the unit has the right to monitor the services in the campus and is mandated to have an evaluation.

Dimero was thankful for the result of study as student services and facilities in CvSU met the goal for adequacy.

Meanwhile, community extension projects were assessed as very efficient and satisfactory while student admission service has the lowest mean value on efficiency, while comfort rooms or toilets got the least mean value for adequacy.

However, some students opposed the result stating that school services like the admission process did not actually improved.

“Parang wala pa rin pinagbago, tulad sa enrolment, kailangan pa pumila ng madaling araw para maka-enrol.

Tsaka sa ilang colleges like sa amin sa CEMDS [College of Economics, Management and Development Studies] mabagal ang service sa pag-release ng COGs and pre-reg [istration] form,” said Angelica Martez, BSBM 2-8.

The study recommends OSAS to further enhance their programs,

Binay delivers own SONA in CvSU

by Mico Agustin D. Baes

RECORD OF HISTORY. Vice President Jejomar Binay delivers True State of the Nation Address (TSONA) counter to PNoy’s.

Vice President Jejomar Binay delivered his “True State of the Nation Address” (TSONA) at CvSU Gymnasium counteracting President Benigno “PNoy” Aquino III’s SONA, Aug. 3, 2015.

Binay started his speech calling President Aquino’s State of the Nation Address as a report of insignificant stories and criticisms to Arroyo administration.

Binay also highlighted the shortcomings of Aquino governance by exposing the Light Rail Transit (LRT), Bangsamoro Basic Law (BBL) and Disbursement Acceleration Program (DAP) anomalies.

According to him, four years after the budget for the train transportation development was given, commuters still suffer from fair hike and almost everyday train malfunctions and delays.

Moreover, Binay believed that the general increase in Net Foreign Direct Investments, Domestic Investments, Gross-Domestic Product and economy inflation was not purely because of PNoy’s administration but the result of past leaderships.

On the other hand, handful of attendees did not agree as to what Binay has said.

“Tapos na ‘yun [faults of Aquino administration]. Dapat ‘di na n’ya binabanggit nang binabanggit, dapat ang inisip na lang n’ya‘yung ikagaganda

ng bansa hindi ‘yung kasiraan ng administrasyon,” said Adelaida Boac, Treasurer, Brgy. Loma, Amadeo, Cavite.

Further, Binay acknowledged the Special Action Force (SAF) 44 Troopers who sacrificed their lives to catch international terrorists.

Moreover, Binay said that CvSU and its studentry deserves higher subsidy, recalling the 2013 seven million-budget cut as the university occupies a good slot for State Universities and Colleges’ graph of performance.

Jazmin Trias, AB Political Science, 3-1 said that she was joyful when Binay brought up the issue of budget cut.

Meanwhile, few days after the event, Jun Veneracion, GMA News correspondent, reported that University President Dr. Divinia Chavez was not aware about VP’s arrival which reflected a negative image on the university president and to the whole CvSU. The said network aired a video of Chavez saying,“Hindi ko po talaga alam, mamatay na kaming lahat!” with both her hands up.

However, in an exclusive meeting with The Gazette to Central Student Government President Rodel Vincent Bae, he said that the aired report was filtered as Chavez gave full explaination why and how come she was not aware about VP’s TSONA in the CvSU after their exclusive interview with Veneracion. [G]

academic and non-academic organization support and awareness on student insights and concerns.

Marc Jeffrey P. Sioco, research adviser; Justina M. Asuncion, technical crititic; Evangeline B. Mora, chair, Department of Physical Science; Michelle T. Bono, research coordinator and Lynn G. Penales, dean, College of Arts and Sciences, approved the contents of the study. [G]

Young economists engage ineconomic issues

by Reago P. Fedelin

To promote economic awareness and social change, College of Economics, Management and Development Studies (CEMDS) organized Oikonomustahan 3.0, a forum about economic issues and trends affecting the Philippines, held at S.M. Rolle Hall, Dec. 10, 2015.

Economic issues within and outside the country such as poverty, climate change, mining industry, pollution and agriculture were discussed to inform students on how they could help address these issues.

Roderick M. Rupido, dean, CEMDS said future economists, should be part of poverty alleviation until the Philippines become the most improved country in the world.

On the other hand, Mariel Vincent Rapisura, Social Enterprise Development Partnership Inc. introduced sustainable business such as investing on a farm that promotes culture and agriculture.

He encouraged young and aspiring entrepreneurs to pursue ecological business in the future. He added that social entrepreneurs should be able to resolve social problems and business for marginalized sector as well as the environmental problems.

Moreover, Dr. Ernesto Gonzales, professor, Graduate School, said that having sustainable development for economy, society and ecology sectors is the solution to prevent further damage from corruption and poverty.

“They are relevant to our present time. Kasi na-discuss, ‘yung mga constraints kung bakit hindi natin naaabot ang development na gusto natin,” said Ericson G. Sarmiento, BS Economics, 3-1. [G]

Congress fuels student heads

by Shiela Marie G. Incendencia

Themed “A Road to Excellence”, Central Student Government (CSG) organized the annual recognition of student orgs, leadership and financial management seminar at S.M. Rolle Hall, Sept. 10-11, 2015.

Sharing his experiences in congress, guest speaker Atty.

Jesus Crispin C. Remulla, former Congressman, 7th District, said that humility is the first step in being a good leader as he hopes student leaders to stay earth grounded.

Meanwhile, Vic Buenaventura, member, Pilipinas Natin, invited CvSUans to be part of volunteerism and leadership.

“Naniniwala po kami na bawat estudyante dito sa CvSU are all born leaders and heroes,” Buenaventura said.

To start the recognition of orgs, Mrs. Joana Marie M. Tayag, head, Student Development Services awardis the certificate to 39 academic and 14 non-academic orgs, 3 socio-cultural organizations, 9 Student Councils and CSG. Further on the second day, Ms. Lolita G. Herrera, University Accountant, discussed the proper finance and accounting management with the help of CvSU Junior Philippine Institute of Accountants.

Rodel Vincent T. Bae, president, CSG, explained the process of the common fund scheme - new financial management system of the CSG and orgs approved by Board of Regents.

To mark the end, Alex B. Brillantes, commissioner, Commission on Higher Education, encouraged student leaders to be part of the solution and not of country’s problem.

“Hindi lang ‘yung treasurer ang nakakuha ng knowledge, pati ‘yung president, kaya ‘yung mga future leaders, mapapa-ayos pa nila ‘yung kanilang orgs dahil dito sa leadership seminar na ito,” said Joyce P. Arizo, student, CvSU-Rosario campus. [G]

A CHANCE FOR CHANGE. In hope for a brighter economy, Mariel Vincent Rapisura promotes culture, agriculture and social awareness to CEMDS studes.

12

Entertainment

VOL. XX NO. 1 SPECIAL ISSUE 2016

S’ya si Ma’am Tomas

ro rb E o-chan a B ni umik at K

Imbis na roleta, Class records ang pinagbabasihan n’ya sa pagbibigay ng grade

S’ya si Manong Teban

tinuturo n’ya ang pinapaexam n’ya Masipag magturo si Ma’am Tomas

3

4 5

Isa s’yang guard

Tularan natin si Ma’am Tomas

Marunong din s’yang ngumiti Tularan natin si Manong Teban

jackpot ka sa’kin sa evaluation!

Marunong s’yang bumati ng Good morning

S’ya si Rovin Isa s’yang student leader Marunong s’yang sumunod sa rules and regulations ng university

edi wow!!!

Sila sina Pepay at Dudong Mag jowa sila.

May respeto sila sa isa’t isa

Imbis na gumawa ng mga kababalaghan, maaga silang umuuwi para mag-aral.

Tularan natin sina pepay at dudong

kapag may pagbabago sa sistema, nagpapatwag s’ya ng Student Assembly May paninindigan si Rovin

nag-aaral daw ....

Hindi s’ya nagsicivilian tuwing regular day.

Marunong s’yang bumaba sa pwesto

Tularan natin si Rovin

Totoo ba ‘yon?

Epal ka !

Kanina ka pa!

TINAPAY

Singit ka nang singit!

NIGHTMARE

EYECON

UNZIPPED

EYECON