Vrouwen aan de top

Zoek de waarheid achter elk sprookje

Voorzitter Marguerite Soeteman-Reijnen van Stichting Topvrouwen keek raar op toen ze las dat staatssecretaris Mona Keijzer (CDA) pas na drie jaar in deze functie beseft dat zij een voorbeeldfunctie heeft. Hier moet volgens haar iets aan gedaan worden. Ze vertelt hoe we de weg naar de verbindende kracht van femininiteit vrij kunnen maken.

DOOR: ARIE DEKKER

‘Voor mij is empathie misschien wel de meest uitzonderlijk feminiene kracht. Het is echt een vrouwelijke kracht dat je je meer interesseert voor een ander dan voor jezelf.’ Om dit te onderbouwen begint ze het interview met een experiment: schrijf de letter E op je voorhoofd. Heb je dat gedaan? Volgens haar is het verschil tussen man en vrouw in dit geval tastbaar. De man schrijft de E op een manier dat hij het zelf kan lezen. De vrouw schrijft het in spiegelbeeld voor de ander. ‘Dat komt doordat vrouwen geïnteresseerd zijn in andere mensen, ze zijn nieuwsgierig en zijn bereid te luisteren naar een ander perspectief. Zo komt een verbinding tot stand waar je je relatie mee kunt verdiepen.’ Ze deelt de mening van Kaouthar Darmoni (p30). Boven het verschil tussen man en vrouw moet staan welke leiderschapskwaliteiten wij belangrijk vinden. ‘Die kunnen heel verschillend zijn naar aanleiding van de situatie. Zodra je in een crisis komt, is een masculiene eigenschap heel goed. Daarmee ben je goed in aansturen en controle. Toch houdt het daar niet bij op. Verder in het traject heb je de feminiene kracht empathie nodig. Het is belangrijk weer verbindingen te leggen en niet alleen te kijken naar de crisis zelf, maar ook je bereik te vergoten.’ Het op de juiste manier gebruiken van beide krachten in een situatie noemt ze ‘situational awareness’.

Moderne sprookjes

De samenkomst van man en vrouw kent een groot obstakel. ‘Ik las laatst een artikel van een columnist die had geschreven dat boodschappen doen echt een vriendinnending is. Ik heb dat artikel met verbazing gelezen. Hoezo kan ik niet naar een kroeg en kan een man niet winkelen?’ Volgens haar kan het antwoord deels gevonden worden bij de media. ‘Ze zoeken altijd extreme situaties op. Dat is nieuwswaardig. Donald Trump is een narcist, maar voor het nieuws interessanter dan een bescheiden Angela Merkel. Ze dikken bepaalde situaties aan en laten anderen links liggen.’ En nieuwsmedia is maar een deel van het probleem. Ook modebladen dragen bij aan wat Soeteman-Reijnen ‘moderne sprookjes’ noemt. ‘De mens vindt het vreemde interessant. Wij zijn geïnteresseerd in de Kardashians die in een hotelkamer zitten en worden gefilmd alsof dat hun huis is. Alsof ze

‘We groeien op in een omgeving waar stereotyperingen aan de orde van de dag zijn.’

met make-up op wakker worden. Natuurlijk niet. Zij gaan eerst tandenpoetsen, douchen en naar de wc. Dat wordt niet gefilmd. Je hebt nog steeds vrouwenbladen waarin vrouwen als miss perfect worden omschreven, terwijl ze dat niet zijn. Om deze ideaalbeelden te bereiken moet er gefotoshopt worden. Vroeger wisten we dat als iemand een sprookje vertelde over Assepoester of Doornroosje dit niet echt was. Bij moderne sprookjes is dat perspectief verdwenen.’ We hebben volgens haar een extreem, onhaalbaar, feminien beeld. En niet alleen de media is hiervoor verantwoordelijk. ‘Weet je wat het vervelende is? Ik weet dat mensen het fijn vinden als ze een sprookje voorgespiegeld krijgen. Ze verdrinken zichzelf erin. Het helpt hen te ontsnappen uit hun werkelijkheid. Het is een moderne vorm van brood en spelen. De Romeinen gebruikten dit spektakel om het volk bezig te houden. Waarom denk je dat we in coronatijden weer voetbalwedstrijden zijn gaan uitzenden? Het volk moet brood op de plank hebben: liquiditeit en de NOW-regeling, en spelen: voetbal.’

Het generalisatiegevaar

Wij zijn gewend geraakt aan moderne sprookjes en blijven erin hangen. Dit is niet alleen een probleem op persoonlijk gebied. Het leidt volgens SoetemanReijnen tot bredere generalisatie. ‘We groeien op in een omgeving waar stereotyperingen aan de orde van de dag zijn. We hebben een unconscious bias. Daar zijn we allemaal mee opgevoed. Femininiteit voor de vrouw en masculiniteit voor de man. De vrouw gaat shoppen, de man bekleedt de leidende positie.’ Volgens haar is persoonlijke bewustwording de beste manier om met dit probleem om te gaan. ‘Om dit echt te veranderen, moet je je ervan bewust worden dat dit zo is en op zoek gaan naar de echte werkelijkheid. Dat betekent misschien dat we allemaal opnieuw moeten kalibreren wat onze normen en waarden zijn. Hoe willen we ons tot elkaar verhouden? Misschien moeten we meer rekening houden met gevoeligheden waarvan we ons niet realiseerden dat ze er wel of niet waren. Zo komen we af van dat “man” en “vrouw”.’

Wat is werkelijkheid?

‘Eigenlijk is de boodschap die ik wil meegeven dat uiterlijk heel erg kan bedriegen. Het gaat erom dat de inhoud en de vorm manieren kunnen zijn om een boodschap te verpakken. Je moet kijken naar wat er achter de boodschap zit. Wat je ziet is dat er verschillen zijn tussen de manieren waarop een vrouw zich kan uiten ten opzichte van een man. Dat betekent niet dat ik iets anders zeg dan een man. In een vergadering zei ik bijvoorbeeld iets wat op dat moment werd genegeerd. Toen het later door een man werd herhaald werd het pas geaccepteerd.’ Het probleem gaat dus verder dan alleen een persoonlijk vooroordeel, het benadeelt femininiteit. Volgens haar kijken wij niet naar de inhoud, maar naar het uiterlijk. ‘Wij verwachten dat een man de oplossing brengt, dus zullen wij die altijd van een man horen.’

MARGUERITE SOETEMAN-REIJNEN

‘Ik ben voorstander van dingen op een positieve manier benoemen.’

Aan de basis ligt volgens haar de vraag wat de werkelijkheid is. ‘Wij moeten ons gaan realiseren dat wij een eigen subjectieve versie van de werkelijkheid hebben. Welke impact heb ik op een ander als ik iets op een bepaalde manier zeg of doe? Je moet nadenken over hoe je zelf zou reageren vanuit een ander perspectief. Hoe verhouden feminiene stereotypes zich tot een gemiddelde? Wat vinden we totaal niet meer acceptabel? Als je bijvoorbeeld kijkt naar een gefotoshopte foto, zeg dan “deze foto is gefotoshopt.” Wees transparant, zodat kleine kinderen niet allemaal zogenaamd feminiene ideaalbeelden hebben die helemaal geen ideaalbeelden zijn.’ Het is volgens Soeteman-Reijnen hoog tijd om te kijken naar de inhoud. ‘Gelijkenissen zijn fantastisch, maar verschillen vier je. Dat maakt de wereld interessanter. Als we allemaal hetzelfde zouden zijn worden we een soort leger van stormtroopers.’

De hele pijplijn

Om deze problemen het hoofd te kunnen bieden geeft ze een tip: ‘Het gaat om de acceptatie van mensen die “niet aan de norm” voldoen. Het zou goed zijn daar wat meer over na te denken, te zoeken naar een gemiddelde werkelijkheid en een manier om hiermee om te gaan. Zo worden ogen geopend en gaan we naar diversiteit binnen een bedrijf waarbij de samenleving wordt weerspiegeld en waar inclusie meer is dan alleen getallen. Dat we niet zeggen: “Ik heb zoveel vrouwen, transgenders, culturele minderheden in dienst” en ga zo maar door. Zodat mensen zich een integraal deel kunnen voelen van een bedrijf en hun bijdrage kunnen leveren. Dat ze zichzelf kunnen zijn en hun identiteit niet bij de voordeur achter hoeven laten om binnen het bedrijf te werken.’ Niet alleen aan de top moet femininiteit worden geïntroduceerd. Om echte verandering door te voeren, moet dit op elk niveau van het bedrijf voorop staan volgens haar, in ‘de hele pijplijn’. ‘Niet alleen aan de top, want dat is een makkelijke eendagsvlieg. Het gaat erom dat de hele bedrijfscultuur van diversiteit wordt doordrongen, op elke afdeling van een bedrijf. Dat het DNA diversiteit en inclusie is. Dan worden deze waarden duurzaam verantwoord.’

Positiviteit voorop

Om deze veranderingen door te voeren is positiviteit belangrijk. ‘Laat mij een voorbeeld noemen. Op een gegeven moment werd er in Duitsland een onderzoek gedaan. Twee teams schoten penalty’s. Tegen het eerste team werd gezegd: “Je moet zoveel mogelijk ballen in het doel schieten.” Tegen het andere team werd gezegd: “Je moet er zo weinig mogelijk missen.” Welk team denk je dat de beste prestatie leverde? Bij het team waartegen werd gezegd dat ze er zoveel mogelijk moesten inschieten. Zij werden positief gestimuleerd. Ze reageren niet vanuit angst maar vanuit opportunity.’ Het wordt dus tijd om deze problematiek optimistischer in te zien. ‘We hebben het afgelopen jaar heel veel positieve vrouwelijke benoemingen gehad, maar natuurlijk zijn de percentages nog niet wat ik hoop dat ze zijn. Ik ben een voorstander van dingen op een positieve manier benoemen. Om aandacht te vragen voor goede dingen die vrouwen doen en op die manier nog meer goede resultaten teweeg te brengen.’ Het is tijd om economische overwegingen achter ons te laten, besluit ze: ‘Als we dan niet op economisch gebied scoren, zeggen mensen “ik stop ermee”. Wij moeten meer femininiteit doorvoeren, omdat dat het juiste is om te doen.’ •

We close the divide because we know, to put our future first,

we must first put our differences aside.

We lay down our arms

so we can reach out our arms

to one another.

We seek harm to none and harmony for all.

Let the globe, if nothing else, say this is true,

that even as we grieved, we grew,

that even as we hurt, we hoped,

that even as we tired, we tried,

that we’ll forever be tied together, victorious.

Not because we will never again know defeat,

but because we will never again sow division.

Fragment uit The Hill We Climb, het gedicht dat Amanda Gorman voordroeg tijdens de presidentiële inauguratie in Washington, 20 januari 2021.