Samuel Beckett - The Lost Ones | An Interpetation of Space 9th semester project/ 2014-2015 by Maria Nikoli, undergraduate student at democritus university of thrace, department of architectural engineering supervising professor: Polyxeni Mantzou, assoc. professor ~ Samuel Beckett - The Lost Ones | An Interpretation of Space 9o εξάμηνο / 2014 - 2015 Μαρία Νικολή σχολή αρχιτεκτόνων μηχανικών δπθ επιβλέπουσα καθηγήτρια: Πολυξένη Μάντζου, αναπλ. καθηγήτρια
The creation of the world did not take place once and for all time, but takes place every day. -MARCEL PROUST
The cylinder. Beckett’s short story takes place in an imaginary abode, an enormous, nightmarish structure: a cylinder, fifty meters round and eighteen meters high, with rubber walls and floors. There are niches and tunnels on the upper half of the cylinder, and they can be accessed only through the ladders. The ladders are randomly positioned in the cylinder – they are also the only objects inside it. Their size varies, with the shortest one being six meters long. The conditions inside it. The physical environment in the cylinder of The Lost Ones consists of periods of extreme light and heat alternating with periods of extreme cold and darkness. There are lulls in this tormenting pattern; each lull almost feels like peace, like everything will cease to exist and surrender to nothingness. “Then all go dead still; it is perhaps the end of their abode.” But it is not, although most of its inhabitants will be tempted into thinking so. “A few seconds and all begins again.” A dim yellow light is omnipresent, but no light source is visible; one can only feel its gloom. The characters. The creatures of the cylinder are four types, according to their activity or lack thereof: the searchers, the sedentary-searchers, the sedentary and the vanquished. The first type, the searchers, are perpetually in motion, in intense activity, running around, climbing the ladders and exploring the tunnels, trying to achieve the unachievable: to find the exit and escape their torment. The sedentary searchers sit motionless, moving only their unceasing eyes. The sedentary, although their heads may be dead still, have devouring eyes. Lastly, the vanquished are motionless and blind; they have quit trying to escape and have accepted their fate. Sight. One may have already realized that sight is a very important element of this novella, since the state of one’s eyes in the cylinder represents their state of being. The searchers are “all eyes”; the sedentary searchers’ eyes are “unceasing”; the sedentary’s are “devouring”; the vanquished are blind. However, all characters’ eyes, regardless their type, are perishable, because they are constantly dilating, trying to adapt in the cylinders extreme conditions. In the end, one’s sight gets “ruined by this fiery flickering muck”. Touch. This extreme oscillation of temperature, previously described, has a terrible effect on the characters’ skin, which gets charred, irritated and inflamed through constant friction in the overpopulated cylinder. In Beckett’s hellish abode any form of tactile communication would be excruciatingly painful.
Memory. The never-ending repetition of blinding light and total darkness, freezing cold and blazing heat, supported by the momentary lulls, creates a condition in which there is no continuity of time, and therefore no memory in the cylinder. Each stop in the vicious cycle seems like the first, offering a temporary release from their torment at the expense of an even greater disappointment when it all begins again. Each searcher is doomed to repetitive, meaningless activity, perhaps forgetting past failed attempts to escape. Reading the novella, one can feel the endless torments of the searchers, their longing to escape, their impatient waiting. The worst of all torments is neither the temperature, nor the darkness, but the rekindling of hope. Keeping hope alive means that you have not accepted your fate. This is why the vanquished and their state of non-being is the unconscious goal of all the searchers; they cannot see, they cannot feel, they cannot hope. They can finally rest, physically and mentally, as if they had escaped. Through an enduring punishment and destruction of their bodies, their souls can finally be liberated. * One can easily observe that Beckett has meticulously described the cylinder, representing it completely and accurately; he even described dimensions and materials. He did not just create the nightmarish abode, but carried out its complete representation through the medium of language. This fact led to an inevitable question, altering the course of this project: if the space of the cylinder is described in detail in the novella, what good would it be if I did just that, only with another medium? Would it matter if I carried out another representation of this space, reproducing Beckett’s meticulous descriptions of the cylinder, not with words, but with visual imagery? Would it make any difference? In his essay “Beckett and Sartre: The Nauseous Character of All Flesh”, Steven Connor rehearses the Sartrean idea that “Without my body, there would be no orientation, no perspective on, or place in the world, there would be no world.” Connor is undoubtedly right; he neglects to point out, however, that the opposite can be true too, that without a place in the world, there would be no body. As Merleau-Ponty points out, the human body is never without place and place is never without body. Our perception of the world, or even the absence of a perception, does not represent a de-facto situation outside our organism, but only the way in which it meets stimulation and is related to it. In other words, we cannot know place except through our bodies. One’s body is the origin of space. One’s body finds as well as founds space; thus, space is different from place to place and from body to body.
All things considered, we can say that someone’s experience of space is completely subjective, depending on their physical state, especially their sensory receptors. The same applies to the cylinder’s inhabitants, where each character type has a different experience of the cylinder’s space, according to one’s state of demise. We could say that one’s experience of space is not a representation of that space, but rather an interpretation of it. For this reason, I have decided to formulate space not through mere representation, but through interpretation; one unique interpretation for every type of character in the cylinder. Equally important was the choice of media. I rejected the use of traditional architectural representation (plans, sections, 3d models) because of their lack of subjective qualities. Media like these offer the watchful gaze of Panoptes or God Himself; the designer is automatically an outsider, a supervisor, and because of that he is unable to achieve any form of interpretation. “Sight distances us, while sound touches us”, argued Michel Serres. Audiovisual media was used instead of architecture’s traditional sight-centered media. Animated scenes were used to portray each set of characters from the “inside” rather than the “outside”. Supplementing sound is used to aid us into entering the cylinder’s surreal, delusive world. Bibliography Books - - - - - - - Papers - - -
Beckett, Samuel, The Complete Short Prose, Grove Press, New York, 1995 Foucault, Michel, Πολιτική Οικονομία του Σώματος, στο: επιμ. Μακρυνιώτη, Δήμητρας, Τα Όρια του Σώματος, Διεπιστημονικές Προσεγγίσεις, εκδ. Νήσος, Αθήνα, 2004 Hall, Edward T., The Hidden Dimension, Anchor Books, 1982 Merleau-Ponty, Maurice, Phenomenology of Perception, Routledge and Kegan Paul Ltd, London, 1962 Pallasmaa, Juhani, The Thinking Hand, John Wiley and Sons Ltd, UK, 2009 Serres, Michel, The Five Senses, A Philosophy of Mingled Bodies, Continuum, London, 2008 Tschumi, Bernard, Architecture and Disjunction, The MIT Press, Cam bridge and London, 1996 Addyman, David, Phenomenology “less the rosy hue”: Beckett and the Philosophy of Place, Indiana University Press Brienza, Susan D., The Reader as Searcher, Indiana University Press Cohen, Debra, The Mabou Mines, The Lost Ones, The MIT Press
Ο κύλινδρος. Ο εφιαλτικός κύλινδρος στον οποίο είναι εγκλωβισμένοι οι «χαμένοι» χαρακτήρες του Beckett περιγράφεται τεράστιος και με τοίχους και πατώματα από καουτσούκ. Αναπτύσσεται περιμετρικά κατά 50 μέτρα και καθ’ ύψος κατά 18 μέτρα. Στο πάνω μέρος του υπάρχουν εγκοπές που είναι προσβάσιμες μόνο από ανεμόσκαλες. Οι ανεμόσκαλες αυτές έχουν διάφορα ύψη, με τη μικρότερη στα 6 μέτρα και είναι τυχαία διατεταγμένες στο χώρο. Είναι, επίσης, τα μόνα αντικείμενα μέσα στον κύλινδρο. Οι συνθήκες. Μέσα στον κύλινδρο το φως και η θερμοκρασία υφίστανται ακραίες αλλαγές. Μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα το απόλυτο σκοτάδι εξελίσσεται σε εκτυφλωτικό φως και το τσουχτερό κρύο σε αφόρητη ζέστη. Μετά από κάθε κύκλο της εναλλαγής φωτός και θερμοκρασίας τα πάντα σταματούν σαν να ακινητοποιήθηκε ο χρόνος. Κι έπειτα, ξαναρχίζουν πάλι. Ένα θαμπό κίτρινο φως εκπέμπεται παντού στον κύλινδρο, ακόμα και στις εγκοπές ή στα τούνελ. Δεν υπάρχει καμία πηγή φωτός. Αντίθετα, το φως εκπέμπεται από παντού, ακόμα και απ’ τις σκάλες. Οι χαρακτήρες. Μπορεί κανείς να διακρίνει τέσσερις κατηγορίες χαρακτήρων στους κατοίκους του κυλίνδρου. Η πρώτη κατηγορία, Αυτοί Που Ψάχνουν (The Searchers) βρίσκονται σε αδιάκοπη κίνηση και σκαρφαλώνουν τις ανεμόσκαλες με την ελπίδα να βρουν την έξοδο. Η δεύτερη κατηγορία, Αυτοί Που Ψάχνουν Ενώ Κάθονται (The Sedentary/ Searchers), ενώ είναι ακίνητοι, έχουν ασταμάτητα μάτια που εξερευνούν. Η τρίτη κατηγορία, Αυτοί Που Κάθονται (The Sedentary) έχουν έντονο βλέμμα που καταβροχθίζει τα πάντα γύρω τους και θεωρούνται οι πιο βίαιοι στον κύλινδρο. Τέλος, Οι Εξαφανισμένοι (The Vanquished), η πιο αξιοζήλευτη ομάδα στον κύλινδρο, έχουν παρατήσει κάθε προσπάθεια να δραπετεύσουν, είναι ακίνητοι και τυφλοί. Η όραση. Ίσως είναι η πιο σημαντική αίσθηση στη νουβέλα, αφού χαρακτηρίζει το ποιόν του κάθε χαρακτήρα. Οι Εξαφανισμένοι, που έχουν παρατήσει κάθε προσπάθεια, είναι τυφλοί. Αυτοί που κάθονται, έχουν τρομακτικά έντονο βλέμμα, καρφωμένο σε ένα σημείο. Αυτοί που ψάχνουν ενώ κάθονται έχουν ασταμάτητα μάτια και Αυτοί που ψάχνουν περιγράφονται σαν να είναι οι ίδιοι μάτια. Παράλληλα, οι ακραίες συνθήκες φωτισμού στον κύλινδρο είναι καταστροφικές για τα μάτια και εξασθενίζουν σιγά σιγά την όραση.
Η αφή. Η γρήγορη διαδοχή ακραίων θερμοκρασιών έχει καταστροφικές συνέπειες για το δέρμα, το οποίο ξεραίνεται, εκκρίνει βλέννα, βγάζει φουσκάλες. Λόγω του υπερπληθυσμού στον κύλινδρο τα σώματα είναι σχεδόν συνέχεια σε τριβή που ερεθίζει ακόμα περισσότερο τη μεμβράνη του δέρματος. Η αφή γίνεται, συνεπώς, μια πολύ επώδυνη διαδικασία. Η μνήμη. Μέσα στον κύλινδρο ο χρόνος είναι σχεδόν ακίνητος. Επαναλαμβάνεται συνεχώς η ίδια απάνθρωπη εναλλαγή φωτός και θερμοκρασίας μέσα σε διαστήματα λίγων δευτερολέπτων. Έπειτα, για μια στιγμή, όλα σταματούν και μετά ξαναρχίζουν. Αυτή η αέναη επανάληψη αποσυντονίζει την αίσθηση του χρόνου και εκμηδενίζει την ύπαρξη των κατοίκων του κυλίνδρου. Κατά συνέπεια, δεν υπάρχει μνήμη και τα λάθη του παρελθόντος επαναλαμβάνονται ξανά και ξανά. * Διαβάζοντας το The Lost Ones ο αναγνώστης ταυτίζεται με τους εγκλωβισμένους εξερευνητές του κυλίνδρου και νιώθει την ανέλπιδη προσπάθεια των χαρακτήρων να δραπετεύσουν και τη βασανιστική αναμονή τους. Οι εξαφανισμένοι παρουσιάζονται ως η πιο αξιοζήλευτη ομάδα ανθρώπων στον κύλινδρο γιατί δεν προσμένουν τίποτα. Το πραγματικό βασανιστήριο δεν είναι το φως ούτε η θερμοκρασία, αλλά η επαναφορά της ελπίδας. Ο Beckett παίζει με μια σειρά από παράδοξα που δεν αφορούν μόνο τον κύλινδρο αλλά και τον πραγματικό κόσμο. Υπάρχουν μια σειρά άγραφοι νόμοι για τη χρήση κάθε ανεμόσκαλας που τηρούνται αυστηρά για να μη δημιουργηθεί σύγχυση στο πανδαιμόνιο του κυλίνδρου. Οι διαστάσεις του κυλίνδρου δίνονται έτσι χάριν αρμονίας, αλλά οι εγκοπές είναι τοποθετημένες τυχαία, για να μην υπάρχει αρμονία. Πέρα από τα δίπολα κρύου – ζέστης και φωτός – σκοταδιού, παρουσιάζονται σχεδόν ειρωνικά και τα δίπολα νόμου – χάους, τάξης και τυχαιότητας. Διαβάζοντας τη νουβέλα μπορεί κανείς να παρατηρήσει ότι ο κύλινδρος στον οποίο είναι παγιδευμένοι οι χαρακτήρες περιγράφεται πλήρως. Ο Beckett δε δημιούργησε απλά τον χαοτικό αυτό χώρο, αλλά φρόντισε και για την αναπαράσταση του. Η πλούσια και περιγραφική του γλώσσα αφήνει ελάχιστα πράγματα στη φαντασία. Ο κύλινδρος έχει ήδη σχεδιαστεί και κατασκευαστεί από το συγγραφέα, όχι με εικόνες, αλλά με λέξεις.
Το γεγονός αυτό δημιούργησε τον εξής προβληματισμό, που επηρέασε την εξέλιξη της εργασίας: αφού ο χώρος περιγράφεται πλήρως, τι νόημα έχει να τον αναπαραστήσω ξανά, απλά με διαφορετικό μέσο; Σύμφωνα με τον Sartre, χωρίς το σώμα μας χάνεται η αντίληψη του κόσμου όπως την ξέρουμε, η οπτική μας γωνία γι’ αυτόν, ο προσανατολισμός μας και η θέση μας σ’ αυτόν. Θα μπορούσαμε όμως να πούμε και το αντίστροφο, αφού, όπως σημειώνει και ο Merleau - Ponty, το ανθρώπινο σώμα δεν μπορεί να οριστεί χωρίς το χώρο, αλλά και ο χώρος δε μπορεί να οριστεί χωρίς το σώμα. Ο δεσμός μεταξύ χώρου και σώματος είναι πάρα πολύ ισχυρός. Σύμφωνα με τη φαινομενολογία, το ανθρώπινο σώμα είναι αυτό που δίνει σε έναν χώρο τις ποιότητες και τα χαρακτηριστικά του όταν εισέρχεται σ’ αυτόν και τον αντιλαμβάνεται. Πιο συγκεκριμένα, ο Merleau - Ponty επισημαίνει ότι η σωματική αντίληψη του χώρου δεν περιγράφει τον ίδιο το χώρο αλλά αντιπροσωπεύει τον τρόπο με τον οποίο ο οργανισμός προλαμβάνει συγκεκριμένα ερεθίσματα. Εξάλλου, όπως υποστηρίζει και ο Pallasmaa, εφ’ όσον συνδεόμαστε με τον κόσμο με τις σωματικές μας αισθήσεις, ο κόσμος μας δομείται από τις αισθήσεις και το σώμα μας. Άρα, το σώμα μας είναι αυτό το στοιχείο που πραγματικά προσδιορίζει το χώρο. Τον χώρο δεν τον βρίσκω απλά, αλλά και τον εφευρίσκω. Συνεπώς, ο χώρος διαφέρει από τόπο σε τόπο, αλλά και από σώμα σε σώμα. Συμπερασματικά, το βίωμα και η εμπειρία του χώρου είναι κάτι τελείως υποκειμενικό. Στον κύλινδρο ο κάθε χαρακτήρας έχει διαφορετική αντίληψη του κόσμου, ανάλογα με το πόσο έχει φθαρεί το σώμα του και οι αισθητήριοι υποδοχείς του. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι χαρακτήρες ζουν σε διαφορετικούς μικρόκοσμους οι οποίοι καθορίζονται, απλά, από κάποιους κοινούς και απαράβατους κανόνες, όπως για παράδειγμα την τρομακτική εναλλαγή της θερμοκρασίας. Η λύση στο πρόβλημα της διατύπωσης του χώρου βρίσκεται, λοιπόν, όχι στην αναπαράσταση ή την αναμασημένη δημιουργία, αλλά στην ερμηνεία. Γι’ αυτό επέλεξα να παρουσιάσω τέσσερις διαφορετικές ερμηνείες, μια για κάθε ομάδα χαρακτήρων. Για να εξασφαλιστεί η υποκειμενικότητα της κάθε αντίληψης, όμως, είναι απαραίτητη η χρήση ενός αντίστοιχα «υποκειμενικού» μέσου και τρόπου παρουσίασης.
Σ’ αυτή τη φάση της εργασίας τα παραδοσιακά μέσα αναπαράστασης του χώρου (κάτοψη, τομή, μακέτα, τρισδιάστατο σχέδιο) απορρίφθηκαν, αφού αυτόματα μεταφέρουν τον σχεδιαστή σε εξωτερικό παρατηρητή. Ο σκοπός της επαναδιατύπωσης του χώρου δεν είναι η πλήρης, καθολική εποπτεία που προσφέρουν τα παραδοσιακά μέσα σχεδίασης, αλλά η ερμηνεία του από την οπτική γωνία του κάθε χαρακτήρα. Η υποκειμενικότητα που μπορεί να προσφέρει το ίδιο το μέσο είναι απαραίτητη, αφού για τη σωστή ερμηνεία του χώρου πρέπει να επιτευχθεί σωστός διάλογος μεταξύ σχεδιαστή – ερμηνευτή και χαρακτήρα, χωρίς ο πρώτος να προβάλλει τον εαυτό του στο δεύτερο. Η παρουσίαση της κάθε ερμηνείας γίνεται σε βίντεο με οπτικοακουστικό υλικό. Ο ήχος συμβάλλει στο να μπορεί ο παρατηρητής να μπει «μέσα» και όχι «απέναντι» στο χώρο. Ταυτόχρονα, ενισχύει το οπτικό υλικό - υπογραμμίζει, αποσιωπά, μεταφράζει, ερμηνεύει. Παράλληλα, ένα χαρακτηριστικό του βίντεο και συγκεκριμένα του κινούμενου σχεδίου είναι η χρονική του εξέλιξη. Ενώ σε ένα κόμικ μπορεί κανείς να βάλει όλα τα καρέ απέναντί του έχοντας πλήρη εποπτεία του υλικού, στο κινούμενο σχέδιο αυτό είναι αδύνατο. Μέσα από την ιδιαίτερη εξέλιξη της εργασίας τίθενται διάφοροι προβληματισμοί που αφορούν το χώρο και, φυσικά, την αρχιτεκτονική. Μπορούν τα συνηθισμένα μέσα σχεδίασης, αυτά της ορθής προβολής και της πλήρους, αποστασιοποιημένης εποπτείας, να «χωρέσουν» την ιδιαιτερότητα της ανθρώπινης ύπαρξης; Μπορεί να παραχθεί ποικιλία καταστάσεων μέσα από προκατασκευασμένα και απαράβατα κτηριολογικά προγράμματα; Μπορεί το κτηριολογικό πρόγραμμα να αποδομηθεί και να μεθερμηνευτεί με βάση το ανθρώπινο σώμα, όπως ερμηνεύτηκε με βάση τα ταλαιπωρημένα σώματα του κυλίνδρου; Η αρχιτεκτονική που αποφασίζεται από πριν, με αυτοματοποιημένο και τυποποιημένο τρόπο και προβάλλει πάνω της τα ιδανικά του κάθε αρχιτέκτονα, μπορεί να είναι ποτέ ανθρωποκεντρική;
Βιβλιογραφία Βιβλία - - - - - - -
Beckett, Samuel, The Complete Short Prose, Grove Press, New York, 1995 Foucault, Michel, Πολιτική Οικονομία του Σώματος, στο: επιμ. Μακρυνιώτη, Δήμητρας, Τα Όρια του Σώματος, Διεπιστημονικές Προσεγγίσεις, εκδ. Νήσος, Αθήνα 2004 Hall, Edward T., The Hidden Dimension, Anchor Books, 1982 Merleau-Ponty, Maurice, Phenomenology of Perception, Routledge and Kegan Paul Ltd, London, 1962 Pallasmaa, Juhani, The Thinking Hand, John Wiley and Sons Ltd, UK, 2009 Serres, Michel, The Five Senses, A Philosophy of Mingled Bodies, Continuum, London, 2008 Tschumi, Bernard, Architecture and Disjunction, The MIT Press, Cambridge and London, 1996
Άρθρα - - -
Addyman, David, Phenomenology “less the rosy hue”: Beckett and the Philosophy of Place, Indiana University Press Brienza, Susan D., The Reader as Searcher, Indiana University Press Cohen, Debra, The Mabou Mines, The Lost Ones, The MIT Press