Ti ểul uậnkết t húchọcphần
LỊ CH SỬ KI ẾN TRÚC PHƯƠNG TÂY GVPhụt r ách: PGS. TS. KTSLêThanhSơn SVTH: NguyễnHoàngThi ênNi
MỤCLỤC A. Phầnmởđầu Lýdochọnđềt ài
3 4
B. Phầnnộidung 1 . Ảnhhưởngcụt hểcủabốicảnhxãhội( t í nngưỡng–t ôngi áo–ki nht ế-chí nht r ị-xãhộiv. v)l ên đặcđi ểm củanềnki ếnt r úcLaMãcổđại 1 . 1 . Quát r ì nhl ị chsử 1 . 2. Nguồngốcr ađờicủanềnki ếnt r úct hờikìLaMãcổđại 1 , 3, Đặcđi ểm vănhóaảnhhưởngđếnnềnki ếnt r úct hờikìLaMãcổđại 2. Ảnhhưởngcủavậtl i ệul ênkỹt huậtxâydựngCol osseum -Đấut r ườngLaMã 2. 1 . Yếut ốkháchquan-môit r ường 2. 2. Đặcđi ểm vềvậtl i ệu 2. 3. Đặcđi ểm vềkỹt huậtxâydựng 3. Bảngsosánhcácđặcđi ểm gi ốngvàkháccủabanềnki ếnt r úc: HyLạpcổđại , LaMãcổđạivàPhục HưngÝ 4. Đấut r ườngLaMãCol osseum -kết hừavàcácht ân 4. 1 . Nhữngđặcđi ểm t hểhi ệnsựkết hừa 4. 2.Nhữngđặcđi ểm t hểhi ệnsựcácht ân
6 7
C. Phầnkết
32
2
7 8 9 1 1 1 1 1 3 1 7 22 26 26 28
A.PHẦN MỞ ĐẦU
3
LÝDO CHỌN ĐỀTÀI
Nềnki ếnt r úcLaMãcổđạil àmộtt r ongnhữngnềnki ếnt r úcvĩ đại .Vớiem,đâyl àmộtt r ongnhữngnềnki ếnt r úct i êubi ểut r ong mônhọcLị chsửki ếnt r úcphươngTây.Ki ếnt r úcl àt ấm gương phảnchi ếuxãhộivàbốicảnhnơimànềnki ếnt r úcấyr ađời .Vì vậy,em chọnđềt àinàyvớimongmuốnhi ểur õhơnvềnềnki ến t r úccũngnhưbốicảnhxãhội ,vănhóat hờikỳLaMãcổđại . 4
KI ẾN TRÚCLAMÃCỔ ĐẠI Nhữngngày,t háng,năm,hàngt hếkỷđể xâydựngRome-t hủđôcủaÝđãđểl ạiảnh hưởngl âudàiđếnki ếnt r úcchođếnngày nay. Ngoàivi ệcvaymượn,họchỏimộtsốý t ưởngđầut i ênt ừngườiHyLạpcổđại , ngườiEt r uscan,ngườiAiCậpvàngườiBa Tư,cácki ếnt r úcsưt hờikìLaMãcổđạiđã t hayđổihì nhdạngki ếnt r úcmọit hờiđại , mangđếnchonhânl oạinhữngt òanhàmà họchưat ừngt hấyt r ướcđây:nhữngcông t r ì nhcôngcộngvớiquimôt ol ớn,đườngxá vàcơsởhạt ầngcót hểđượcsửdụngbởi mọingườit ừmọit ầngl ớpt r ongxãhội .Có t hểnói ,ki ếnt r úcLaMãđãđị nhhì nhnên cấut r úccủamộtđôt hịvănmi nh.
5
B.PHẦN NỘIDUNG
6
7
1 . 2. Nguồngốcr ađờicủanềnki ếnt r úct hờikìLa Mãcổđại - Rađờit ừnềnki ếnt r úccủangườiÉt r usquevà ngườiHyLạpcổđại • NgườiÉt r usquechi ếm l ĩ nhkhuvựcÉt r ur i e( Toscane, phí aTâybánđảoI t al i a)>ngườiLaMãbi ếtxây dựngvòm vàcuốn • Saukhichi nhphụcHyLạp, ngườiLaMãdựngnên nềnki ếnt r úccủamì nhbắtđầut ừnăm 1 46TCN, kéo dàinềnki ếnt r úcnàyt r ongkhoảng4t hếkỷ( t ừnăm 1 00TCN đếnnăm 300sauCôngnguyên) =>Nhi ềul oạihì nhki ếnt r úcdândụngphụcvụcác nhucầuphongphúcủangườidânLaMãđượcxây dựng.
“ 8
”
9
1 0
2.Ảnhhưởngcủavậtl i ệul ênkỹt huậtxâydựng Col osseum -Đấut r ườngLaMã 2. 1 .Yếut ốkháchquan-môit r ường Đấut r ườngLaMãCol osseum ( Roma)đượcxâydựng vàot hờiVespasi anvàTi t us( khởicôngvàonăm 72và khánht hànhvàonăm 80sauCôngnguyên) . Vaspasi anđãchọnxâydựngĐấut r ườngLaMãngayt r ên khuđấtcủaCungđi ệnVàngDomusAur eacủaNer o, côngt r ì nhnằm ngayt r ênnơit ừngl àhồnướcnhân t ạot r ongkhuvườncủaCungđi ệnVàng =>Vi ệcxâydựngsẽyêucầuhệt hốngt hoátnướcsâu t ầm 8m dướil òngđấtđểchuyểnhướngnướcsông vàsuốichảyt ừnhữngngọnđồigầnđó =>NềnmóngcủaĐấut r ườngLaMãsẽphảixuống sâut hêm đểcôngt r ì nhkhôngbịsụpđổ. Đấtcát đượcđàol ênkhỏimặtđấtđểt ạokhônggi ancho nềnmóngl ớnđãđượcsửdụngđểđắpxungquanh kếtcấucủacôngt r ì nh. =>Vìvậy, Đấut r ườngLaMã đãđượcnângl êncaokhoảng7m sovớimặtđất . Do nhữngt hayđổit r ongt hờigi andàinênhi ệnnay, côngt r ì nhnằm gầnnhưngangbằngsovớimặtđất .
1 1
1 2
2. 2Đặcđi ểm vềvậtl i ệu Đấut r ườngLaMãl àmộtki ệtt áct hểhi ệnsựhi ểubi ếtvượtt r ộivàsơkhaicủangườiLaMãvềvậtl i ệu. Côngt r ì nhđượcxâydựngngaysaukhiphátmi nhr aximăngnêncóvậtl i ệuchủyếul àbêt ôngvàđá. Kếtcấuvàvậtl i ệucủacôngt r ì nhchứngt ỏsựt hi ệnnghệcủakỹt huậtxâydựngLaMãcổđại . Cácvật l i ệuchí nhcủacôngt r ì nhcót hểkểđếnnhư: - Ximăng: đượct ạot hànht ừđávôi , nungnóngvàt ạophảnứnghóahọct hànhhỗnhợpsềnsệt . Ximăng hì nht hànht ừđávôivàcátsauđócứngl ạit hànhbêt ôngvàđượcsửdụngđểgi úpkếtdí nhcáckhốiđá đượcxếpt hànhhàngngangđềuđặn. Cáckỹsưt hờibấygi ờchắcchắnđãsửdụngximăngnặnghơnchonềnmóngvàximăngnhẹhơncho cáccuốnt r ongcấut r úcbốnt ầngcủaĐấut r ườngLaMã. Đi ềunàygi úpcôngt r ì nhvữngchắchơnvàcho t ảit r ọngvàứngsuấtnhẹhơn. - Đánhẹchocácmáivòm vàcuốnđượcl àm t ừđát uf fmàuvàng, l àsảnphẩm củanúil ửađượct ì mt hấy gầnRomevàđượcsửdụngnhưmộtphầnt ửl i ênkếtbênt r ongximăng, gi úpchúngbềnvàchị ul ựct ốt hơnmàkhôngl àm t ăngquánhi ềut r ọngl ượng. Ngoàir a, đát uf fcònđượcsửdụngđểl àm cácbổt r ụt r ong côngt r ì nh - Vữa, đượcl àm bằngđá 1 00ngànmétkhối đá bọt , đượcsửdụngkhéo Tr a v er t i ne l éot r êncáct ầngcaonhất vìt r ọngl ượngnhẹcủanó. t ấnc hốts ắt =>Đi ềunàychứngt ỏsự Cộtc ăngdây chúýđếnt ừngchit i ết Khi êng củangườiLaMãđốivới Cửas ổ vậtl i ệucủahọ, cụt hểl à Cuốn vữa Mét Bứct ượng Lối vào khángi ả Mét 1 3
-ĐáTr aver t i nel àmộtl oạiđát r ầm t í ch gi úpxâydựngcácbứct ường, cộtvàsànchí nh. Khait hácởAl bul ae, nằm gầnt hịt r ấnTi vol ingàynaycáchđị ađi ểm xâydựngĐấut r ường LaMãkhoảng32km. VìĐấut r ườngLaMãgồm haiphần, bênt r ongvàbênngoài , nêncó nhữngvậtl i ệukhácnhauchomỗi phần. Đát r aver t i nechủyếuđượcsử dụngchobứct ườngbênngoài , t r ongkhibứct ườngbênt r ongđược l àm bằngđát uf f .
Lớpt ườngngoàicùngđượcướct í nh cầnsửdụngkhoảng1 00, 000métkhối đát r aver t i nemàkhôngdungvữa, được l i ênkếtvớinhaubằng300t ấnchốtsắt ( i r oncl amps)
1 4
- Đácẩm t hạch Dùngt r ongkhuvựcghếngồi , t ượngvàcácchit i ếtt r ang t r í( cột , cácbệcột , bậcl ênxuống, chỗngồi ) , đàiphunnước uốngvàl ớpbaochebênngoàit ường Nhi ềubứct ườngvàt r ầnnhàdọct heocácl ốiđiđược t r angt r íbằngcácbứcbí chhọasơnmàusặcsỡnhưxanhl á câyt ươi , đỏ, t r ắngvàxanhl am vốnr ấtđắtđỏvàot hờicổđại . Vớit ácđộngcủat hờigi an, hi ệnnaynhữngchit i ếtt r ang t r íbằngđácẩm t hạchgầnnhưbịbi ếnmấthoànt oàn.
1 5
- Gạch Sửdụngchot ườngvàsàn
BẢNGKÍ HI Ệ UVẬTL I Ệ U ĐáT r a v er t i ne ĐáT uff Bêt ông ( t ừđánúi l ửa ) Bêt ông ( t ừđánha mt hạ c hx á m) Gạ c h
1 6
Nghi êncứuchor ằng, cáckếtcấubằngđá t r aver t i neđượcxâydựngđầut i ênnhư mộtl oạikhungxươngchocôngt r ì nh, t r ongđócácvậtl i ệukhác( gạchvàt uf f ) đượct hêm vàosauđó. Cácvòm ởt ầng2sẽđượcxâydựngl ên t r ướckhit ầng1hoànt hành, đểnhững ngườit hợxâydựngcót hểl àm vi ệcđồng t hờiởcảhait ầng. Cáckhốiđát uf fvàkhốit r aver t i neđềucó mộtl ớpmỏngl ớpvôibộtởcácbềmặt t i ếpgi áp. Lớpvôisẽl àm chobứct ường gắnkếthơnvàgi úpchuyểnt ảil ựcđồng đềuhơnt ừkhốinàysangkhốikhác, nhưngl ớpvôinàyquámỏngđểcót hể t hựcsựgắnkếtcáckhốivớinhau.Vìvậy, t ấtcảcáckhốiđát r aver t i neđượcl i ênkết vớicáckhốiđákhác( bằngđát r aver t i ne hoặcđát uf f )bằngchốtsắt .
1 7
1 8
Vòm nôicómặtởt ầng1vàt ầng2của đấut r ường, baoquanht oànbộchuvi bênngoài . Vòm 4múiđượcxâydựngởt ầng3và cácl ốiđibênt r ongcôngt r ì nh. Loại vòm nàycungcấpnhi ềusựhỗt r ợhơn vìl ựcsẽdichuyểnxuốngcáccộtt hayvì cácbứct ườngnhưvòm nôi .
Bar r elvaul t
Gr oi nsvaul t
1 9
Hì nhảnhvòm 4múi( gr oi nsvaul t )t r ongl ốiđicủa côngt r ì nhvớit ácdụnggi ảiphóngkhônggi an. Khoảngvượtcót hểl ênđến1 5m vớiđộcaot ừsànl ên t r ầnl ênđến30m. Đâyl àmộtt r ongnhữngchit i ếtcó ảnhhưởngl ớnđếncácnềnki ếnt r úcsaunày
Hì nhảnhvòm nôi( bar r elvaul t ) , vòm nôiđơngi ản l àsựkếthợpt ừnhi ềucuốnchạyquacáchành l ang. Họsửdụngkỹt huậtxâydựngt ươngt ựnhư xâycuốn, vớimụcđí chphânt ánt r ọngl ượngvề phí acácbứct ường. 20
Tr ongĐấut r ườngLaMã, cáccộtđượcsử dụngđểt r uyềnt r ọngl ựccủacấut r úcxuống mặtđấtt r ongkhivẫngi ữchocôngt r ì nhđứng vững. Cộtđượcsửdụngchocảmụcđí chkếtcấu vàt r angt r í : - Tầngđầut i ênsửdụngcộtDor i c, bềngoài đơngi ảnnhưngđượct hi ếtkếđểnângđỡcác t ầngt r êncủacấut r úcvớit hâncộtchắcnị ch. - TầnghaisửdụngcộtI oni c, chit i ếthơn Dor i c. Vớicáccộtt hanhmảnhvàchânđếl ớn, chúngđượcsửdụngchomụcđí chnângđỡ kếtcấuvàt r angt r í . - Tầngt hứbasửdụngcột Cor i nt hi anđược l àm côngphunhấtvàmangmụcđí cht r ang t r íl àchủyếu. - Tầngt hứt ưl àt ườngđặcvớicáccộtCor i nt hi anâm t ường( Cor i nt hi anpi l ast er ) Ngoàir a, đỉ nht ườngcòncócáccộtcăng dâynhằm mụcđí chphủmáibạtl ênkhánđài .
21
Ki ếnt r úcHyLạpcổđại
Ki ếnt r úcLaMãcổđại
Ki ếnt r úcPhụcHưngÝ
Mặtbằng Cónhi ềudạngmặtbằngkhác nhaunhưngnhì nchungcác t hi ếtkếđềucósựvẻđẹpvàsự t i nht ế. Tỉl ệl àmộtt r ong nhữngyếut ốquant r ọng. Bố cụcmặtbằngđốixứng. ệvàhì nhhọcvẫnl àyếut ố Mặtđứng Tỉl hàngđầu, hi ệuchỉ nht hịsai , phânvị , xửl ýt ươngquanđặc r ỗngvàsángt ối , đườngnét , gờchỉđượcsửdụngmạch l ạc. Tr ênmặtđứngt hườngcó nhi ềuchit i ếtđi êukhắct i nh xảo.
nhdángvuôngvắn, đối Cónhi ềudạngmặtbằngkhác Hì r ongđót ỉl ệt hường nhau. Dohọchỏit ừnềnki ến xứngt r ênmôđun t r úcHyLạpcổđại , ngườiLaMã dựat ếnt r úcsưđãvôt ì nh vẫnr ấtquant âm vềt ỉl ệ. Hì nh Cácki haycốýápdụngcáct ỉl ệt oán dángbốcụcmặtbằngđối họcvàot hi ếtkếcôngt r ì nh xứng. Vẫndựat r ênt ỉl ệvàt ổhợp, t uy ThờikỳPhụchưngchút r ọng nhi ênt hụtl ùihơnsovớiki ến đếnt í nhđốixứng, t ỉl ệ, hì nh t r úcHyLạpcổđại . họcvàsựđềuđặndoảnh Ápdụngnguyênt ắc“ t r ênt i nh,hưởngcủaki ếnt r úccổđi ển dướit hô” đặcbi ệtl àki ếnt r úcLaMãcổ Chit i ếtđi êukhắct r ênmặt đại . đứngđơngi ảnhơnsovớit hời Vẫnt i ếpt ụcápdụngnguyên kỳHyLạpcổđại t ắc“ t r ênt i nh, dướit hô” Cóxuhướngchi amặtđứng t hànhcácphầngọnghẽ bằngcácyếut ốnhưcột chống, pi l ast er , v. v
Vậtl i ệu
Phátmi nhr ar anhữngvẫnl i ệu Kếthợpnhi ềuvậtl i ệu, sửdụng mớinhưbêt ông, kếthợp nhi ềunhấtvẫnl àđávàgạch. nhi ềul oạivậtl i ệul ạivớinhau Ngoàir amộtsốcôngt r ì nhcó sửdụngvậtl i ệubêt ông
Sửdụngchủyếuđávàgạch
ệnhì nht hứcvòm Vòm, cuốn Chưaxuấthi cuốn
Xâydựngcuốnt ừcácl oạiđá vàbêt ông, t hườngcócuốn cungnguyên, cuốncókeyst one.Vòm gi úpgi ảiphóng khônggi anvàvượtnhị pl ớn 22
Vẫnt i ếpt ụcứngdụngvòm cuốnt hờikỳLaMã
Sửdụng3t hứccột : Dor i c, Cáct hứccộtđãđượcsửdụngdướidạng Vẫnt i ếpt ụcứngdụngcác I oni c, Cor i nt hi an. Ngoàir a t ổhợpvớicuốnxây. Dầndầnmấtđit ầm t hứccộtcủaki ếnt r úct hờikì còncódạng“ cộtt ượng”vớiquant r ọngvềmặtkếtcấuvàđượcsử LaMãvàHyLạp( Tuscan, hì nhcáccôgáiđứnggọil à dụngđểt r angt r í . ( t r ongĐấut r ườngLa Dor i c, I oni c, Cor i nt hi an, ComCar yat hi deTạor anhững MãởRome, hoặct r ongKhảihoànmôn. ) posi t e) khônggi ancaonhưnghẹp Cáct hứccộtt hườngđượcxếpchồngl ên vớinhi ềucột nhau. ( nhưt ạiĐấut r ườngLaMã) . Phátt r i ểnt hêm t hứccộtTuscandựa t r ênt hứccộtDor i cnhưngphầnđầucột ( capi t al )nhỏhơnvàkhôngcócácr ãnh t r ênt hâncột ThứccộtDor i cí tđượcngườiLaMãsử dụng, dokhôngphùhợpvớit ưt ưởngvề sựnguyngavàt r ángl ệcủangườiLaMã. ThứccộtCor i nt hi anl àt hứccộtyêut hí ch củangườiLaMã, đượcsửdụngt r ong cácngôiđềnl ớnnhất . ThứccộtComposi t eđượcphátmi nhbởi ngườiLaMã, đượcsửdụngphổbi ến t r ongKhảiHoànMôn.Vớiphầnđầucột ( capi t al )cóphầnt r ênl àvol ut ecủat hức l oni ckếthợpvớiphầndướicủat hức Cor i nt hi an. Cửa Cácl Cửasổcóhì nhdạngbán ốicửat hườngcóhì nh Cửasổcóhì nhdạngbánnguyệthoặc nguyệthoặchì nhchữnhật . chữnhật , phầnt r ên hì nhchữnhật . Cửasổcót hểđượcghépnối t hườngl àcor ni ce, được Cửavàcửasổcót hểcót hanhdầm đỡ vàđặtt r ongmộtvòm bán nângđỡbởicáct hanh vàpedi ment . nguyệt , cót hểcót hanhdầm dầm. đỡvàpedi ment .
Cột
23
Tường
Đượcxâydựngbằngnhững Đượcxâydựngbằngvậtl i ệu khốiđácẩm t hạchl ớn, không nhỏvàt hô, chẳnghạnnhư cóvữa, chophépt i nhchếxửl ý gạch, gạchvụnvàbêt ông; có vàhoànt hi ệnkếtcấu. bềmặtđácẩm t hạch. Thường Vi ệcsửdụngđácẩm t hạchđã cóđặcđi ểm t hô. đị nhhì nhvàphátt r i ểnt hành Pi l ast erđượcLaMãphátt r i ển mộtphongcách. dựat r ênAnt acủaHyLạp
Cácbứct ườngngoạit hấtt hời Phụchưngbênngoàinói chungl àbằnggạchxâyhoàn t hi ệncao, đượcđặtt hẳng hàng. Cácgóccủacáct òa nhàt hườngđượcnhấnmạnh bởicácchit i ếtkhóađágóc
Mái , t r ần
Sửdụnghệt hốngmáibằng ( t ừ30001 1 00TCN)vàmáidốc vớihệvìkèogỗ Đi êukhắct r ênpedi mentcông phuvàt i nhxảo
Họct ậpcáchì nht hứcmáit ừ t hờiHyLạp, t uynhi êní tđi êu khắct r ênpedi menthơn. Thi ếtkếôt r ầnđểgi ảm t r ọng l ượngmái Xuấthi ệnmáivòm vậtl i ệubê t ông, t uynhi ênhi ếm khiđược sửdụng, chỉđượcsửdụng t r ongcáccôngt r ì nhquan t r ọngnhưPant heon
Máivòm đượcsửdụngt hường xuyênt r ongt hờikỳnày, vừal à mộtđặcđi ểm cấut r úcr ấtl ớn cót hểnhì nt hấyt ừbênngoài , vừal àmộtphươngt i ệnđểl ợp cáckhônggi annhỏhơn. Máivòm đãt r ởt hànhmộtyếu t ốkhôngt hểt hi ếut r ongki ến t r úcnhàt hờt hờiPhụchưng
Kỹt huậtt r angt r íphongphú Cácchit i ếtt r angt r ínổibậtcó vàđặcsắc, t ạonêncáiđẹphài t hểkểđếnl àgờchỉ , đầucột , hòat r ongcôngt r ì nh. Đát hi ên t r anhảnh. nhi ênđãt ạochoki ếnt r úcHy Cósángt ạot hêm vềghépđá, Lạpcổđạivẻđẹpcủađi êu sànl átđávàchit i ếthơnt r ong khắc. phùđi êu. Cácchit i ếtt r angt r ínổibậtcó Sửdụngđácẩm t hạchchobề t hểkểđếnnhưgờchỉ , đầucột ,mặtt ườngvàcột . t ượngvàphùđi êucũngnhư sửdụngsơn.
Cácđườnggờvàt ấtcảcácchi t i ếtt r angt r íđượcchạm khắc vớiđộchí nhxáccao. Nghi ên cứuvànắm vữngcácchit i ết củangườiLaMãcổđạil àmột t r ongnhữngkhí acạnhquan t r ọngt r ongki ếnt r úct hờikỳ Phụchung. Cósángt ạot hêm vềl ancan cont i ện.
Chit i ết t r angt r í
24
Quymô Đadạngvềcácl oạihì nhki ến công t r úcnhưcungđi ện, l ăngmộ, t r ì nh t hànht r ì , kị cht r ường, t hểdục t hểt haovànghịt r ường, nhưngnổibậtnhấtvẫnl àki ến t r úcđềnt hờ. Dovậtl i ệuxâydựngchủyếu l àđát hi ênnhi ên, nênbịhạn chếvềquymôvàsốl ượng. ếnt r úcHyLạpcổđạil ạit hể Kếtl uận Ki hi ệnsựhàihòagi ữahì nht hức vàcấut r úc, gi ữaki ếnt r úcvà t r angt r í . Vươnt ớisựhàihòavà l ýt ưởnghóa. Ki ếnt r úcHyLạp cổđạiđãt ạonênmẫumựcvề sựhàihòavàduyêndáng.
Đadạngvềchủngl oại , với nhữngl oạihì nhcơbảncho mộtđôt hị . Nhi ềul oạihì nh ki ếnt r úcdândụngphụcvụ chonhucầucủangườiLaMã bấygi ờđượcxâydựng. Cáccôngt r ì nht hườngcóquy
Đadạngvềcácl oạihì nhki ến t r úcmàchủyếul à: nhàt hờ, l âuđàivàbi ệtt hự Cáccôngt r ì nhnhàt hờt hờikỳ Phụchưngt hườngcóquymô l ớn. Cácnhàt hờl ớnt r ởt hành nhữngcộtmốcchí nhcủađô t hịÝ.
Phátt r i ểnl ênmộtt ầm cao Ki ếnt r úcPhụchưngnhấnmạnh mớinổibậtvớicáccôngt r ì nh vẻđẹpcủaconngười( chủnghĩ a quimôđồsộ, mạnhmẽnhấn nhânt hế)vàđẩymạnhvi ệcdùng mạnhquyềnl ựcvàmangt í nh sốhọcvàhì nhhọcđểxácđị nht ỷ bềnvữngl âudài . Cáct hi ếtkế l ệcủacôngt r ì nh. t r uyềnt ảiấnt ượngvềsựt r áng Khôngsửdụngnhữngyếut ốcó l ệđặct r ưngcủamộtchủng hì nhdạngphứct ạpnhưcáccông t ộcmạnhmẽgi àunăngl ượng.t r ì nht hờiTr ungcổmàt hi ênvề Đónggópl ớnđốivớinềnvăn cáchì nhhọccơbảnnhưhì nht r òn mi nhnhânl oạit r ongvi ệcxác vàhì nhvuông. Conngườit hờikỳ l ậphầuhếtcácl oạihì nhki ến nàyđãl ậpnênđượcnhữngbản t r úccơbảnt r ongcấut r úccủa vẽvềt ỷl ệcủacơt hểconngười mộtđôt hịvănmi nh. t uânt heonhữngđườnggi ớihạn Tuynhi ên, sútkém t r ongđi ều códạnghì nht r ònvàhì nhvuông hợpt ỉl ệ, t hôt hi ểnhơnvềhì nh đểquađóchứngmi nhr ằngt ỷl ệ khốivàsứcbi ểuhi ệnsovới cơt hểconngườichí nhl àchuẩn nềnki ếnt r úcHyLạpcổđại . mực. Tuynhi ên,vi ệcchúýt uyệt đốiđếnquyl uậtt ổhợpđãđưa ki ếnt r úcvănhóaPhụchưngđến chỗhì nht hứcchủnghĩ avàt hoát l icôngnăng; đâyl àmộtmặtt r ái củaki ếnt r úcPhụchưng. 25
4.Đấut r ườngLaMãCol osseum -kết hừavà cácht ân 4. 1 .Nhữngđặcđi ểm t hểhi ệnsựkết hừa: -Thứccột : nhưđãt r ì nhbày, Đấut r ườngLaMã đãsửdụngcáct hứccộtcót ừt hờiHyLạpcổ đại: Dor i c, I oni c, Cor i nt hi an, t uyđộhoànt hi ện khôngt i nhxảobằngki ếnt r úcHyLạpcổđại nhưngvẫnl àmộtt r ongnhữngđi ểm kết hừa sánggi ácủaki ếnt r úcLaMãcổđại .
-Đấut r ườngLaMãcũngl àmộtt r ongsốcáccôngt r ì nht hời kỳnàyl ấycảm hứngt ừcácnhàhátt hờiHyLạpcổđại . Ti êubi ểucót hểkểđếnnhưNhàhátEpi daur osđượccácki ến t r úcsưHyLạpt hi ếtkếđã cóhi ệuquảvềâm t hanhvượt ngoàimongđợi . NgườiLaMãđãhọchỏivànghi êncứuvềcác t hi ếtkếnàyđểápdụngkhôngchỉchoCol osseum màcòncho cácnhàhátkhác. 26
Vẫnđềcaonétđẹpcủat ỉl ệt r ongcôngt r ì nhki ếnt r úc. Ki ếnt r úccủaCol osseum phảnánhmộtt ỉl ệt ừ 5: 3>consốl ýt ưởngvàot hờiđi ểm đó. Thậtvậy, t r ụcl ớnvàt r ụcnhỏcủahì nhel i pmặtbằngt oàncông t r ì nh l ầnl ượtl àkhoảng280và1 68f eetLaMã. Chi ềur ộngcủakhukhánđàivàđấut r ườngbằngvới chi ềucaocủaĐấut r ườngLaMã. Vìảnhhưởngđếnchit i ếtcuốnxâycủacôngt r ì nh, chuvicủađấu t r ườngphảichí nhxác. Mỗil ốivàophảir ộngđúngbằng20f eetLaMãvàgi ữacácl ốivàophảicách nhauđúngbằng3f eetLaMã. Theonhưghichép, kí cht hướcf eetLaMãcót hểt hayđổi , nhưngnhì n chungl àkhoảng1 1 , 5i nches( hay29, 21cm) .
27
4. 1 .Nhữngđặcđi ểm t hểhi ệnsựcácht ân -ĐếchếLaMãl àmộtđếchếvớinhi ềusựđổimới , t r ongđócóvi ệcsửdụngbêt ôngđểxâydựngcáccông t r ì nhvớicấut r úcl ớnvàchắcchắnhơnt ấtcảnhữngcôngt r ì nhđãđượcxâydựngt r ướcđó. Vòm vàcuốncủa Đấut r ườngLaMãđượcl àm t ừbêt ông, chophépcôngt r ì nhđồsộnàyduyt r ìđượcbầukhôngkhícởimở, t hoángmát . Nềnmóngcũngđượcl àm bằngbêt ông. Bắtđầut ừbứct ườngngoàicùngcôngt r ì nh, nền mốngđượcbốt r ít heocácvòngt r ònđồngt âm dichuyểndầnvàokhuđấut r ường. Phầnsâunhấtcủanền móng, sâukhoảng1 2, 8m vànônghơnkhidichuyểndầnvàot r ong.
28
- Mộtt r ongnhữngđi ềut húvịnhấtvềĐấut r ườngLaMãl ànócót hểchứamộtl ượngnướct ươngđốiđể cáct hủyt hủcót hểt ổchứccáct r ậnhảichi ếngi ảt r ongnhữngchi ếct huyềnnhỏ. Đểcót hểl àm đượcđi ềunàykhônghềdễdàng, đểcót hểkhi ếnđấut r ườngngậpnước, côngnhânđãphải dỡbỏsàncủađấut r ườngvàcácgi áđỡbằnggỗ. Nướcsẽđượcvậnchuyểnđếnbằngcầuđưanước, sauđó, đấut r ườngsẽngậpt r ongbi ểnnước. Saukhikếtt húc, Đấut r ườngLaMãsẽđượct hoátnướcquamộtl oạt cáckênhnướcchảy. Mứcđộphổbi ếncủacáct r ậnhảichi ếnnàygi ảm dầnt heot hờigi an. Cuốicùng, các gi áđỡbằnggỗđượct hayt hếbằngnhữngbứct ườngxây, chấm dứtkhảnăngl àm ngậpnướcđấut r ường vàt ổchứcnhữngt r ậnhảichi ếngi ả.
29
-Hypogeum: Tr ongmườinăm đầut ồnt ạicủaĐấut r ườngLaMã( t ừnăm 80đếnnăm 90sauCôngnguyên) , sàncủađấu t r ườngnằm t r ênmộtnềnmóngvữngchắct r ênmặtđất . Tuynhi ên, sauđó, sànđấut r ườngl àmộtbềmặt gỗ, phủđầycátvàl ơl ửngt r ênmộtl oạtcấut r úcsâubêndưới . Nhữngcấut r úcdướil òngđấtnày, đượct ạo t hànht ừcácđườnghầm vànhữngcănphòngdài , t ạot hànhhypogeum cónghĩ al à" dướil òngđất "l ànơi chứađộngvật , t ùnhân, đấusĩvàcáct hangnâng Hypogeum chứamộtl oạtt hangnângđượcvậnhànhbằngr òngr ọcvàdâyt hừngđểnângđộngvật , đạocụ vàngườil ênsànđấut r ường. Ngườit aướct í nhr ằngvàot hờikỳĐấut r ườngLaMãhoạtđộngđỉ nhcao, t ừ24 đến28t hangnângđãđượcsửdụngvàmỗichi ếccót hểnângl ênđến272kg( 600pound) , mỗichi ếccần đến8ngườiđểvậnhành. Khiđếnbềmặtcủađấut r ường, cáccửasẽmởr a, t hảnhữngconvậthungdữl àm 50. 000khángi ảt hí cht hú.
30
- Cộtcăngdâyvàmáibạt : Vel ar i um -máibạtkhổngl ồđượct r eol ơl ửngt r ênĐấut r ườngLaMãđểgi ảm bớtánhnắngmặtt r ờichi ếuvàokhángi ả. Cungcấpbóngr âm t r ongĐấut r ườngLaMãkhôngphảil àmột đi ềuxaxỉ , nól àmộtđi ềucầnt hi ết . Tuynhi ên, vel ar i um khôngbaophủt oànbộđấut r ườngmàvẫnđểl ại phầngi ữat i ếpxúcvớiMặtt r ời . Vel ar i um đượct r eot r êncộtcăngdâybằnggỗdọc t heophầnđỉ nht ườngt ầng4. Nhữngcộtcăngdây nàynằm t r ênCor bel s, cấut r úcbằngđánhôr akhỏi bứct ường
cộtcăngdây
cor bel
Cáchcáccộtcăngdâynằm t r êncor bel , đâm l ênt r ên đỉ nht ườngquamộtl ỗvuôngởCor ni ce. 31
C.PHẦN KẾT Đấut r ườngLaMãl àmộtcôngt r ì nhki ếnt r úc phứct ạpt hểhi ệnsựgi àucóvàquyềnl ựccủaĐế chếLaMãcổđại .Côngt r ì nhki ếnt r úcnàyl àmột t r ongnhữngdit í chquant r ọngnhấtt r ênt hếgi ới bởivìđâyl àt r ungt âm củaĐếchếLaMã,t heocả nghĩ ađenvànghĩ abóng.Bêncạnhýnghĩ al ị ch sửcủanó,Đấut r ườngLaMãcònchứađựng nhữngkỹt huậtxâydựngđángkhâm phụccủa ngườiLaMãkhisaugần2000năm,côngt r ì nh vẫnt ồnt ạichođếnngàynay.Đấut r ườngLaMã, mộtđị adanhl ị chsửhùngvĩ ,l àhì nhảnht hunhỏ củakỹt huậtLaMãsơkhaivàsựt hị nhvượngcủa LaMãcổđại .
32
KẾTTHÚC
Em xi nchânt hànhcảm ơnt hầyLêThanhSơnđãt ậnt âm chỉdạychúngem t r ong suốtt hờigi anhọcmônLị chsửki ếnt r úcphươngTâyvừaquat ạit r ường.Từnhững ki ếnt hứcmàt hầyđãt r uyềnt ải ,em đãcót hểđặtr avấnđềvàgi ảiquyếtt r ongbài t i ểul uậnnày. Dochưacónhi ềuki nhnghi ệm l àm đềt àicũngnhưnhữnghạnchếvềki ếnt hức, t r ongbàit i ểul uậnchắcchắnsẽkhôngt r ánhkhỏinhữngt hi ếusót .Rấtmongnhận đượcsựnhậnxét ,ýki ếnđónggóp,phêbì nht ừphí at hầyđểbàit i ểul uậnđược hoànt hi ệnhơn. Lờicuốicùng,em xi nkí nhchúct hầynhi ềusứckhỏe,t hànhcôngvàhạnhphúc.