Μηνιάτικη ανεξάρτητη ηλεκτρονική-αδέσμευτη έκδοση, σε θέματα Θεάτρου Σκιών, σάτιρας και ευρύτερης ενημέρωσης
Περίοδος Α' Τεύχος 9 Δεκέμβρης 2019
ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Δουλείας Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία Διεθνής Ημέρα Πολιτικής Αεροπορίας Παγκόσμια Ημέρα κατά της Διαφθοράς Παγκόσμια Hμέρα μνήμης των θυμάτων των Γενοκτονιών 10 Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων 14 Παγκόσμια Ημέρα Αγάπης 18 Παγκόσμια Ημέρα Μετανάστη 1 2 3 7 9 9
Το καλύτερο δώρο για τις γιορτές
[
Σατιρικά στιχάκια διά χειρός Βασίλαρου (Θ.Α.)
«Όλη η φτωχολογιά ξεπέφτει στο αγγούρι κι αν τ’ αγοράσεις το πρωί, πάει η ημέρα γούρι»
ΕΚΔΟΤΗΣ: Πάνος Β. Καπετανίδης Τηλέφωνο: 210 46 16 664 Διόρθωση κειμένων:
Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης Εξώφυλλο: Γιώργος Βάντζος
Σελίδα
2
Τα κείμενα, που φιλοξενούνται στο ψηφιακό έντυπο “Ο Καραγκιόζης Αλογόκριτος”, εκφράζουν τις προσωπικές απόψεις των συντακτών τους, κάτι που δεν συνεπάγεται υποχρεωτικά και την αποδοχή τους από τους υπεύθυνους της ύλης του
11 Δεκεμβρίου 2012: ΘΑΝΑΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΟΥ «Ο Γιάνναρος Μουρελάτος, ως γιος του θεατράνθρωπου Ντίνου Μουρελάτου, ήρθε σε επαφή με την τέχνη του Καραγκιόζη από πολύ μικρή ηλικία. Γεννήθηκε στην Πάτρα. Για πρώτη φορά πέρασε πίσω από το πανί ως βοηθός του καραγκιοζοπαίχτη Ορέστη. Μαθήτευσε επίσης σε πολλούς καραγκιοζοπαίχτες, αλλά το κύριο στάδιο της μαθητείας του πραγματοποιήθηκε στο πλάι του Βασίλαρου. Δραστηριοποιήθηκε καλλιτεχνικά κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, ανελλιπώς, τόσο στην Πάτρα και γενικότερα στην δυτική Ελλάδα, όσο και σε ολόκληρη τη χώρα αλλά και στο εξωτερικό. Έπαιξε επί σειρά ετών σε πολλά θερινά “μαντράκια” στην Πάτρα, όπου απέκτησε φανατικό κοινό. Με την είσοδο της νέας χιλιετίας, επίσης, βραβεύτηκε κατ’ επανάληψη από τους Αγώνες Ελληνικού Θεάτρου Σκιών και τα διεθνή Φεστιβάλ της ΔΕΠΑΠ, συνεχίζοντας τις παραστάσεις του στην Πάτρα, στην επαρχία και στο τελευταίο του στέκι στην οδό Ηλείας στην Πάτρα. Συμμετείχε στη σειρά ντοκιμαντέρ: “Σκιές του Μπερντέ”, ενώ αξέχαστες είναι και οι παραστάσεις του στις τηλεοπτικές εκπομπές: “Τα κολλητήρια”, “Καραγκιόζης” και στην παραγωγή του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών: “Και μιλάει και λαλάει”. Ο Γιάνναρος υπηρέτησε την τέχνη του Καραγκιόζη περισσότερο από μισό αιώνα και μάλιστα σε μια εποχή (δεύτερο μισό του 20ού αιώνα), κατά την οποία το Θέατρο Σκιών είχε να αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό του κινηματογράφου και κυρίως της τηλεόρασης. Είναι αλήθεια πως αν το Θέατρο Σκιών επιβίωσε σε αυτά τα δύσκολα χρόνια, αυτό το οφείλει εν πολλοίς (και εκτός των άλλων) και στον Γιάνναρο. Επιπροσθέτως, όμως, με τον Γιάνναρο κλείνει και ένας μεγάλος κύκλος καραγκιοζοπαιχτών, οι οποίοι είχαν στο όνομά τους το μεγεθυντικό προσωνύμιο “-άρος”, αρχής γενομένης από τον Δημήτρη Σαρδούνη ή Μίμαρο και συνεχίζοντας (ιδίως στην Πελοπόννησο) με τους Βασίλαρο, Κώσταρο, Αντώναρο κ.ά., για να ολοκληρωθεί ο κύκλος αυτός με τον Γιάνναρο ως τον τελευταίο των “-άρων”. Το παίξιμο του Γιάνναρου διακρίθηκε ιδιαίτερα για τον ενήλικο προσανατολισμό των παραστάσεών του, με αρκετές αναφορές στην επικαιρότητα, όπου έκανε σάτιρα πολιτικών προσώπων με αριστερή πάντα κριτική ματιά. Από τα μέσα κιόλας της δεκαετίας του 1980, ο Δημήτρης Μόλλας έγραφε (για την καλλιτεχνική αξία του Γιάνναρου) ότι είναι ένας “απ’ τους πιο υπολογίσιμους σημερινούς τεχνίτες με ευρύ μέλλον”, καθώς ο Γιάνναρος (εκτός των άλλων) επέβαλε έναν ιδιαίτερα πολιτικοποιημένο κωμικό Καραγκιόζη, ο οποίος δεν μασά τα λόγια του και ο οποίος ασκεί δριμύτατη κριτική για τα κακώς κείμενα. Από το βιβλίο του Άρη Μηλιώνη “Σκιές στο φως των κεριών”, σταχυολογούμε μια διήγηση του Γιάνναρου, μέσα από την οποία αντανακλάται ο πολιτικοποιημένος Καραγκιόζης του: «Κάποια άλλη φορά ρωτάω τον Βασίλαρο. “Έκανες πολιτική στον Καραγκιόζη ή δεν έκανες;” “Εγώ ποτέ” μου λέει. Του λέω “Δεν έκανες πολιτική όταν έλεγες με τον Καραγκιόζη ότι δεν έχω να φάω, ότι οι δρόμοι έχουν λάσπες, όταν έλεγες ότι δεν υπάρχει εκεί ένα φως για να βλέπω να πάω στη στραβομάρα μου, αυτό δεν είναι πολιτική;” Τα ’λεγε αυτά (ενν. ο Βασίλαρος) στην παράσταση, αλλά πίστευε ότι δεν ήταν πολιτική». Ο Γιάνναρος άφησε την τελευταία του πνοή “ανώδυνα, ανεπαίσχυντα και ειρηνικά” στο Νοσοκομείο “Άγιος Ανδρέας” της Πάτρας, στις 11 Δεκεμβρίου του 2012 και στις έξι παρά τέταρτο το απόγευμα, ελάχιστες μέρες πριν από την κυκλοφορία της διαδικτυακής έκδοσης βιογραφικών, "O ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΜΑΣ", την οποία γνώριζε και περίμενε με ανυπομονησία ως την τελευταία στιγμή».
Σελίδα
3
Οι «Μεταμορφώσεις» του Σταύρακα ΙΙΙ Στον απόηχο της επετείου της 28ης Οκτωβρίου, ο λαϊκός ήρωας και εκπρόσωπος του ελληνικού υπόκοσμου στο νεοελληνικό Θέατρο Σκιών, ο Σταύρακας, δεν θα μπορούσε να μην δώσει το βροντερό «παρών», μαζί με τους άλλους συμπολεμιστές του, σε μια από τις πολλές, ιστορικές και εθνικές, εν προκειμένω, μεταμορφώσεις του. (Φώτο: Σταύρακας Στρατιώτης στο 1940-41 του Πλέσσα) Πατρίκιος
«Ταξιδεύοντας» στην Προύσα Στο μουσείο του Karagöz και του Hacivat, στο Τσεκιργιέ της Προύσας, το ελληνικό στοιχείο και οι φιγούρες του δεν θα μπορούσαν να μην δίνουν το παρών. Πατραϊκός
Σελίδα
4
Μουσείο
«Σημειολογικές παρατηρήσεις περί του Καραγκιόζη σε γελοιογραφίες»
Η εφημερίδα «Καθημερινή», τον τελευταίο καιρό, πρωτοστατεί, με θετικά, αλλά και με αρνητικά σχόλια, ως προς το ζήτημα της επιτυχίας των γελοιογραφιών της. Εν προκειμένω, για το ζήτημα του «Καραγκιόζη» και της τέχνης του Θεάτρου Σκιών, που μας ενδιαφέρει και μας αφορά, σε ένα ακόμα σκίτσο, ο Αλέξης Τσίπρας παρουσιάζεται με τη μορφή της φιγούρας του Καραγκιόζη. Σαν φιγουράκι, δίπλα του, απεικονίζεται και ο Σίγκμουντ Φρόυντ, ως ψυχαναλυτής του Αλέξη Καραγκιόζη. Το θέμα, ωστόσο, δεν είναι απλώς η αξιοποίηση του Καραγκιόζη, αλλά ο συμβολισμός που του αποδίδεται. Ανέκαθεν, έτσι κι αλλιώς, ο Καραγκιόζης, ως σκίτσο σε γελοιογραφίες, σχολίαζε και σχολιάζει την εκάστοτε επικαιρότητα. Εδώ, όμως, ο Καραγκιόζης, όπως έχουμε αναφέρει και ξανά, ταυτίζεται, σχεδόν αποκλειστικά, με τον Αλέξη Τσίπρα, με την όποια σημειολογία έχει αυτή η ταύτιση για τη συγκεκριμένη, ανωτέρω, εφημερίδα. Το ορθόν, δηλαδή, θα ήταν να υπήρχε και στην περίπτωση του Κυριάκου, μια παρόμοια σημειολογική απεικόνιση (Κυριάκος με μορφή Καραγκιόζη), για να διατηρούνται οι όποιες ισορροπίες. Ακόμα και στην περίπτωση αυτή, ωστόσο, πάλι θα ήταν λανθασμένη, αν και συγκριτικά δικαιότερη, η συγκεκριμένη σημειολογία, γιατί έτσι κι αλλιώς είναι άδικο για ένα λαϊκό ήρωα, όπως είναι ο Καραγκιόζης, να αποτελεί τον ορισμό της γελοιοποίησης των όποιων εκπροσώπων της πολιτικής ζωής. Κάπως έτσι, θα λέγαμε ότι αδικείται ο Καραγκιόζης, διότι, με άλλα λόγια, αδικούμε τον ίδιο τον Καραγκιόζη, αποκαλώντας τους πολιτικούς ως «Καραγκιόζηδες». Ο αντίλογος, βεβαίως, υπάρχει: Ότι με τον όρο «Καραγκιόζης» εννοείται
Σελίδα
5
ο όποιος «μασκαράς» ή ότι με τη συγκεκριμένη, έστω και αρνητική, διαφήμιση, ο Καραγκιόζης μας βρίσκεται στην επικαιρότητα. Θα μας επιτραπεί να διαφωνήσουμε. Το θέμα, έτσι, μένει ανοιχτό… Πλην όμως και η «Εφημερίδα των Συντακτών», σε μια παρόμοια περίπτωση, προσωποποιεί την «κανονικότητα» με τη φιγούρα του καταραμένου φιδιού. Μια αυστηρή σημειολογική απεικόνιση, που όμως δεν υποτιμά τον ξυπόλυτο ήρωα, πάντα εν προκειμένω, καθώς είχαμε αναφερθεί σε παλιότερα σημειολογικά λάθη τόσο της «Εφημερίδας των Συντακτών», όσο και της «Δημοκρατίας», παρόμοια σχεδόν με τα πρόσφατα σημειολογικά λάθη της «Καθημερινής», περί του Καραγκιόζη. Μανωλάκης ο Βομβιστής
Σελίδα
6
«ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ» του Τάκη Μαζαράκη
Ο Τόλιας φονεύει τον Δαρείο σε κονταρομαχία με τον Αλέξανδρο, επεμβαίνοντας στο κείμενο της φυλλάδας για λόγους, υποθέτουμε, σκηνικής οικονομίας. Όλοι οι διασκευαστές του Ψευδοκαλλισθένη, πάντα, επενέβαιναν στο κείμενο. Ο φόνος του Δαρείου, όμως, δεν έγινε από τον Αλέξανδρο. Έγινε από δύο υπασπιστές του, με δόλο. Τους τιμώρησε ο Αλέξανδρος, σταυρώνοντάς τους πάνω από τον τάφο του Δαρείου. Η σχετική εικονογράφηση τόσο στον κώδικα 5 του Ινστιτούτου Βενετίας, όσο και στις Δυτικές μεταφράσεις του Ψευδοκαλλισθένη είναι αρκετά πλούσια. Επιλέξαμε, ενδεικτικά, μερικές εικόνες. Καταδιωκόμενος ο Δαρείος από τον Αλέξανδρο, δύο υπασπιστές του, ο Βήσσος (Κανταρκούσης στις μεταβυζαντινές διασκευές, δηλαδή στην Φυλλάδα) και ο 2. Ο Αλέξανδρος αναλαμβάνει τα βασιλικά του καθήκοντα
1. Ο Αλέξανδρος αναγορεύεται βασιλιάς των Μακεδόνων
Αριοβαρζάνης, ξεμονάχιασαν τον Δαρείο, τον χτύπησαν με τα σπαθιά τους και το έσκασαν, νομίζοντας ότι ο Αλέξανδρος θα τους ανταμείψει. Ο Αλέξανδρος βρήκε τον Δαρείο, πεσμένο στο χώμα, γυμνό και ημιθανή, έκλαψε και τον σκέπασε με το πανωφόρι του. Χαρακτηριστικά δε, το γεγονός αυτό καταγράφεται στη Φυλλάδα ως εξής: «Τότε δύο αγαπημένοι του Δαρείου ο Κανταρκούσης και ο Αριοβαρζάνης έδραμον εκεί οπού έφευγε και τον εκτύπησαν ο ένας από το ένα μέρος και ο άλλος από το άλλο. Τον έρριξαν κάτω από το άλογον και τον έγδυσαν. Ούτω απόμεινεν ο δυστυχής Δαρείος ημιθανής». Ο Δαρείος, ξεψυχώντας, κατονόμασε στον Αλέξανδρο τους φονιάδες και ζήτησε να τους τιμωρήσει. Πράγματι, μετά την κηδεία του Δαρείου, ο Αλέξανδρος έβγαλε προκήρυξη στους Πέρσες που έλεγε: «Εκτέλεσαν τον μεγάλο βασιλιά και εχθρό μου, τον αφέντη σας Δαρείο. Δεν τον σκότωσα εγώ αλλά κάποιοι τους οποίους
Σελίδα
7
αγνοώ και στους οποίους χρωστώ μεγάλη χάρη γιατί σκότωσαν τον εχθρό μου. Πρόκειται να τιμήσω όσους σκότωσαν τον εχθρό μου. Ορκίζομαι, ότι θα τους υψώσω και θα τους κάνω πασίγνωστους σε όλους τους ανθρώπους». Τότε, οι δυο κακούργοι ήρθαν από μόνοι τους στον Αλέξανδρο, λέγοντας: «Αφέντη εμείς σκοτώσαμε τον εχθρό σου Δαρείο». Και εκείνος, όταν το άκουσε, τους είπε: «Διατί φονεύσατε τον βασιλέα σας;» και έδωσε διαταγή να συλληφθούν και να σταυρωθούν πλάι στον τάφο του Δαρείου. Αυτοί τότε, κλαίγοντας, του είπανε ότι τους παγίδεψε με δόλο και ορκίστηκε ψέματα ότι θα τους ανυψώσει και θα τους κάνει πασίγνωστους στους ανθρώπους. Ο Αλέξανδρος, όμως, απάντησε: «Δεν ορκίστηκα ψέματα. Θα υψωθείτε επί του σταυρού πιο ψηλά από όλους τους ανθρώπους και για το θάνατό σας θα μιλά όλη η οικουμένη». Αυτοί αποκρίθηκαν και είπαν: «Ο θάνατος του Δαρείου σε έκανε βασιλιά της Περσίας». Και έτσι, τόσο στη χειρόγραφη, όσο και στην έντυπη Φυλλάδα σημειώνονται τα παρακάτω λόγια του Αλέξανδρου: «Εσείς σκοτώσατε τον αυθέντην σας τον φυσικόν, όπου σας ανέθρεψε, σας δόξασε και σας τίμησε με αξιώματα, αμή εμένα του ξένου τι με θέλετε κάμει»; Τότε όρισε και τους κρέμασαν πάνω από τον τάφο του Δαρείου. Βοηθήματα: 1) [ΚΑΛΛΙΣΘΕΝΗΣ] Βίος Αλεξάνδρου του Μακεδόνος, Κάκτος, Αθήνα 2005. 2) «Διήγησις πάνυ ωραία περί Αλεξάνδρου του Μακεδόνος». Ο κώδικας των Μετεώρων Π 400, (έτος 1640). (Θεωρείται η οψιμότερη πρόδρομη χειρόγραφη μορφή της Φυλλάδας). 3) Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Βίος, πόλεμοι και θάνατος αυτού, κατά την έκδοσιν της Βενετίας. Εν Αθήναις, Βιβλιοπωλείον Μιχαήλ Σαλιβέρου. (1926). (Η τελευταία έντυπη έκδοση της «Φυλλάδας» στην Ελλάδα).
3. Ο Αλέξανδρος στέλνει διατάγματα επιστρατεύσεως σε όλες τις πόλεις
Σελίδα
8
4. Ο Δαρείος στέλνει αγγελιοφόρους ζητώντας την καταβολή των φόρων
5. Οι αγγελιοφόροι του Δαρείου υποβάλλουν τα σέβη τους στον Αλέξανδρο, ο οποίος περιστοιχίζεται από τους υπασπιστές του
8. Ο Αλέξανδρος φθάνει στο Γρανικό ποταμό και νικά τα στρατεύματα του Δαρείου
6. Οι απεσταλμένοι των Περσών επιστρέφουν στον Δαρείο
9. Ο Δαρείος στέλνει στον Αλέξανδρο επιστολές συνοδευόμενες από δώρα, ένα μαστίγιο, μία σφαίρα και ένα κιβώτιο με χρυσό
7. Ο Αλέξανδρος επιθεωρεί και καταμετρά το στράτευμά του
10. Η παράταξη των στρατευμάτων του Αλεξάνδρου και του Δαρείου
ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ α) Μόνο όταν κουβαλήσεις το δικό σου νερό, θα μάθεις την αξία της κάθε σταγόνας!
Σελίδα
9
11. Ο Αλέξανδρος κατατροπώνει τον Δαρείο
12. Ο Αλέξανδρος εισέρχεται στο βασίλειο του Δαρείου
13. Ο Αλέξανδρος ενταφιάζει τον Δαρείο
ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ β) Όσο πιο ειλικρινής είσαι, τόσο πιο αντιπαθής γίνεσαι! γ) Το ότι σε κουτσομπολεύουν σημαίνει δυο πράγματα… Πρώτον, η ζωή σου έχει ενδιαφέρον… Δεύτερον, η δική τους κανένα… δ) «Μην αντιμετωπίζουμε το παιδί σαν καθυστερημένο ενήλικο» Μάνος Χατζιδάκις
Σελίδα
10
«Η ΓΕΝΗΣΙΣ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ» του Τάκη Μαζαράκη
ΕΝΑΤΟ ΜΕΡΟΣ: «Πράξις τρίτη»
Πράξις τρίτη Εις το ένα μέρος Παλάτι. Το άλλο Φρούριον.
(Ένας αγγελιοφόρος του Δαρείου εμφανίζεται, ονόματι Κανταρκούσης, πηγαίνων εις το παλάτι μονολογών) Κανταρκούσης Εδώ θα είναι το ανάκτορον του Νέου Βασιλέως Αλεξάνδρου. Μου έδωσε ο Βασιλεύς Δαρείος ένα έγγραφον, όπως το δώσω εις τον υπασπιστήν του Αλέξανδρου. Ας κτυπήσω (κτυπά). Καραγ. εξέρχεται με διάφορα. [εννοεί κωμικά] Παίρνει το έγγραφο και το πάει. Λέγει του Κανταρκούση, να περιμένει για απάντηση. Σύλβιος (έσωθεν) Τι συμβαίνει Καραγ.; Καραγκιόζης Είναι ένας έξω. Έφερε αυτό το έγγραφο και περιμένει έξω. Σύλβιος (εξέρχεται έξω) και διαβάζει μεγαλοφώνως το έγγραφον. Σύλβιος (αναγιγνώσκων) Μακεδόνες ο βασιλεύς Φίλιππος δεν υπάρχει πλέον εις την ζωήν. Την ώραν σας Βασιλεύει ο υιός του Αλέξανδρος. Αυτό το μικρό παιδί δεν μπορεί, να σας διοικήσει και δι’ αυτό απεφάσισα, να σας σώσω. Θα βασιλεύσω εγώ στη χώρα σας και θα είστε όλοι υπό τας διαταγάς μου και τον μικρόν Αλέξανδρον, θα τον σπουδάξω εγώ και όταν μεγαλώσει και είναι καλό παιδί, θα τον κάμω Βασιλέα σας. Δαρείος. Βασιλεύς της Περσίας Σύλβιος (προς τον Κανταρκούση) Περίμενε, να δώσω το έγγραφο εις τον Αλέξανδρον, να σου φέρω την απάντησην. Σύλβιος εισέρχεται, δίνει το έγγραφον εις τον Αλέξανδρον, όπου το διαβάζει. Κατόπιν εξέρχεται μόνος ο Αλέξανδρος και λέγει του Κανταρκούση. Αλέξανδρος Συ είσαι ο απεσταλμένος του Δαρείου; Κανταρκούσης Μάλιστα Υψηλότατε. Αλέξανδρος Δώσε αυτήν την επιστολήν εις τον Δαρείον και να του πεις, ότι να περιμένει λίγα χρόνια ακόμη, να δει πόσο αξίζει ο Αλέξανδρος. Ο Κανταρκούσης φεύγει χαιρετών. (Ο Αλέξανδρος εισέρχεται) Έξωθεν του φρουρίου εμφανίζεται ο Δαρείος. Ο Κανταρκούσης δίνει την επιστολήν λέγων: Μεγαλειότατε την επιστολήν αυτήν μου την ενεχείρισε ο Αλέξανδρος. Δαρείος (αναγιγνώσκων) Δαρείε, έλαβον την επιστολήν σου και σε ευχαριστώ για την καλοσύνην σου. Φύλαξε τας συμβουλάς σου για άλλον, διότι εγώ εντός ολίγου, θα δεις ποιος είμαι. Αλέξανδρος
Σελίδα
11
I. Οι δύο αγαπημένοι του Δαρείου, Βήσσος και Αριοβαρζάνης, συνωμοτούν εναντίον του κυρίου τους, Δαρείου. Με ξίφη επιχειρούν να τον δολοφονήσουν. Ο Δαρείος τραυματίζεται και είναι ημιθανής
III. Ο Αλέξανδρος θρηνεί για το θάνατο του Δαρείου και κρατά τη σωρό του κατά την εκφορά
Σελίδα
12
II. Ο Αλέξανδρος εισέρχεται στο βασίλειο του Δαρείου. Ο Αλέξανδρος βρίσκει το Δαρείο ημιθανή και θρηνεί για αυτόν
IV. Ο Αλέξανδρος ενταφιάζει το Δαρείο
V. Ο Αλέξανδρος συλλαμβάνει τους φονιάδες του Δαρείου Δαρείος Δεν το παρεξηγώ. Είναι παιδί μικρό. Έπρεπε να του στείλω μερικά παιχνίδια για να παίξει. (εισέρχεται στο φρούριον) Αλέξανδρος έξωθεν με τον Σύλβιον Αλέξανδρος Σύλβιε. Σύντομα να ετοιμάσεις στρατό, διότι θα εκστρατεύσομεν. VI. Ο Αλέξανδρος διατάσσει να Σύλβιος σταυρωθούν οι φονιάδες του Δαρείου Στους ορισμούς σου Βασιλεύ. Αλέξανδρος Ήλθε η στιγμή, να εκδικηθώ τους εχθρούς μου, διότι είναι πολλοί (εισέρχεται) (Εξέρχεται ο στρατός του Αλέξανδρου. Εμπρός ο Αλέξανδρος και κατόπιν ο Καραγ. με
VII. Ο Αλέξανδρος εκτελεί τους φονιάδες του Δαρείου
κωμικά. Διάλειμμα Αλλαγή Σκηνής Η Σκηνή παρουσιάζει βουνά, όπου συναντώνται τα στρατεύματα του Δαρείου με του Αλεξάνδρου. Γίνεται μάχη με τα κοντάρια, όπου ο Αλέξανδρος τον φονεύει και νικητής κατακτά το μέρος. Αλέξανδρος Όποιος έχει την ελπίδα εις τον Θεόν, ο Θεός τον εμψυχώνει και πάντα θα έρχεται νικητής. Εμπρός λοιπόν βαδίσατε, να δείξωμεν, ότι είμεθα νικηταί. Βαδίζουν Στο επόμενο τεύχος: «Πράξις Δη»
Σελίδα
13
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΣΤΕΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΜΟΛΛΑ - Λοιπόν, Χατζατζάρη, εγώ ο Καραγκιόζης, γιος του πάλαι ποτέ Καραγκιοζόπουλου, αποφάσισα να γίνω ληστής! Μάλιστα, κύριε, ληστής! Εγώ ο ειρηνικός άνθρωπος, που δεν άφηνα πετεινό να λαλήσει στη γειτονιά μου, εγώ ο αγαθός και φιλήσυχος πολίτης, που μόλις μ' αντικρίζανε οι φουρναραίοι, κλείνανε τα μαγαζιά τους, εγώ ο πονόψυχος άνθρωπος που δεν άφηνα πορτοφόλι για πορτοφόλι μέσα στο τραμ κι όταν με βλέπανε οι εισπράκτορες, βαράγανε το κουδούνι του κινδύνου... Πού έμεινα, Χατζατζάρη; - Το κουδούνι του κινδύνου... - Α, ναι. Λοιπόν, εγώ ο ψυχικάρης και φιλεύσπλαχνος, που μόλις έβλεπα τους ταξιδιώτες να βγαίνουν απ' το τρένο, τους έπαιρνα τη βαλίτσα και την πήγαινα στην παράγκα μου, για να μην τους την κλέψουν οι λωποδύτες, εγώ, Χατζατζάρη μου, που δεν άφηνα παξιμάδι για παξιμάδι στις κηδείες, εγώ αποφάσισα τώρα να γίνω ληστής. Μάλιστα, ληστής! Θ' ανέβω στα ψηλά βουνά κι από κει θα εκδικηθώ τη σκληρή κι άδικη ανθρωπότητα, που δεν μπορεί να θρέψει έναν Καραγκιόζη. Αλίμονο σ' όποιον περάσει από μπροστά μου... Το κεφάλι του αμέσως θα πέσει προ των ποδαριών μου και το πορτοφόλι του στην τσέπη μου. Κι άμα γεμίσω όλες τις τσέπες μου λεφτά θ' αναχωρήσω διά την Ογρώπην κι εκεί θ' ανοίξω ένα μεγάλο φουρνάρικο, σαν όλη την Αθήνα, για να τρώνε οι τεμπέληδες τζάμπα. Ο Χατζηαβάτης ξεκαρδίζεται στα γέλια. Ο Καραγκιόζης τού δίνει μια καρπαζιά. - Γιατί γελάς, μωρέ γρουσούζη; - Γιατί τρελάθηκες, δυστυχισμένε, από την πείνα και δεν ξέρεις τι λες... - Γιατί; - Βρε συ, του λόγου σου θα γίνεις ληστής; - Μάλιστα, εγώ. - Εσύ, ο Καραγκιόζης, ληστής; - Ναι! - Βρε, που κακό χρόνο να 'χεις, για να γίνεις ληστής, πρέπει πρώτα να κάνεις κανένα φονικό. - Καλά λες. - Και μπορείς, εσύ, Καραγκιόζη μου, να κάνεις φονικό; - Θα μπορούσα, Χατζατζάρη, να βρω κανέναν σκοτωμένο και να τον σκότωνα. - Δεν γίνεται, βρε ανόητε. Πρέπει να τον σκοτώσεις μοναχός σου... Φοβάσαι; - Ποιος φοβάται, εγώ; Λοιπόν, Χατζατζάρη, μην το ξαναπείς αυτό, γιατί σ' έφαγα λάχανο. Εγώ να φοβηθώ, μωρέ γρουσούζη; Δεν θέλω, όμως, να με πιάσουν και να με παραδώσουν στα χέρια του Βεληγκέκα... - Τον φοβάσαι, λοιπόν, τον Βεληγκέκα, έτσι; - Κάποτε, του 'σπασα τα μούτρα και του είπα να μην τον ξαναδώ στα μάτια μου, γιατί, αν τον ξαναδώ, θα του τα ξανασπάσω... Να μπορούσα... να μπορούσα... Άγγελος Αλιμπέρτης
Σελίδα
14
5. Το Ηπειρώτικο Θέατρο Σκιών
Η ιστορία του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών αρχίζει με την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους, το 1830. Επί Τουρκοκρατίας, στο σύνολο της οθωμανικής αυτοκρατορίας, παιζόταν κυρίως το κωμικό οθωμανικό Θέατρο Σκιών, το οποίο αποτελεί ένα από τα δύο κομμάτια της προϊστορίας του νεοελληνικού Καραγκιόζη. Η προϊστορία της τέχνης αυτής, για τον κυρίως ελλαδικό χώρο, φαίνεται να εντοπίζεται στην Τρίπολη του 1799 και στα Γιάννινα του 1809, επιβεβαιώνοντας την εκτίμηση του Κ. Δημαρά ότι «ο Καραγκιόζης ήταν γνωστός στην Ελλάδα πριν από τον Αγώνα». Η μνεία του Πουκεβίλ για καραγκιοζοπαίχτες στο σαράι της Τρίπολης είναι μεν αξιόλογη, αλλά υστερεί από άποψη περιγραφικής έκτασης και ουσίας σε σύγκριση με την πολύ πιο σημαντική και κατά δέκα χρόνια μεταγενέστερη περιγραφή του Χομπχάουζ, για παράσταση Καραγκιόζη στην πόλη των Ιωαννίνων: «Μια ή δυο βραδιές πριν από την αναχώρησή μας από τα Ιωάννινα, πήγαμε να δούμε τη μόνη πρόοδο που έχουν κάνει οι Τούρκοι ως προς το σκηνικό ανέβασμα θεατρικών παραστάσεων. Αυτό ήταν ένα θέαμα με κούκλες, διευθυνόμενο από έναν Εβραίο που επισκέπτεται αυτό το μέρος κατά τη διάρκεια του Ραμαζανίου, μαζί με τους χάρτινους ηθοποιούς του. Το θέαμα, ένα είδος από κινέζικες σκιές, ήταν τοποθετημένο μέσα σε μία γωνία ενός πολύ βρώμικου καφενείου, το οποίο ήταν γεμάτο από θεατές, κυρίως νέα παιδιά. Η είσοδος ήταν δύο παράδες για ένα ποτήρι καφέ και δύο ή περισσότερα από αυτά τα μικρά νομίσματα, που τα έριχναν σε ένα πιάτο, που περιφερόταν μετά την παράσταση. Ο ήρωας του έργου ήταν ένα είδος Φασουλή, ονόματι Καραγκιόζης, ο οποίος είχε, όπως ο ταξιδιώτης το είχε εκφράσει καλά, το εφόδιο του “Θεού των Κήπων”, στηριγμένο με ένα σχοινί από το λαιμό του. Ο επόμενος στην ιεραρχία ήταν ένας κωμικός, ονόματι Χατζηαβάτης, ο σύντροφος του Καραγκιόζη. Ένας άντρας και μια γυναίκα ήταν οι υπόλοιπες φιγούρες, εκτός του ότι η καταστροφή του δράματος προκλήθηκε από την εμφάνιση του ίδιου του Διαβόλου στο κατάλληλο άτομο. Ο διάλογος, ο οποίος ήταν όλος στην τούρκικη γλώσσα, υποστηριζόταν σε διαφορετικούς τόνους από έναν Εβραίο και που εγώ δεν καταλάβαινα. Αυτό προκαλούσε δυνατές και συχνές εκρήξεις γέλιου από το κοινό. Αλλά η δράση, που ήταν τέλεια κατανοητή, ήταν πολύ φρικτή στο να περιγραφεί. Αν έχετε δει ποτέ έναν αγγλικό παραδοσιακό χορό σε μερικές υπαίθριες περιοχές της Αγγλίας, μπορεί να έχετε μια αμυδρή ιδέα για αυτό. Αν ο χαρακτήρας ενός έθνους, όπως έχει λεχθεί, μπορεί να εκτιμηθεί καλά από την εικόνα των μορφών διασκέδασης με τις οποίες αυτοί θέλγονται, αυτό το θέαμα με κούκλες θα μπορούσε να τοποθετήσει τους Τούρκους πολύ χαμηλά στην κρίση του κάθε παρατηρητή. Αυτοί δεν έχουν κανένα, όπως πληροφορηθήκαμε, πιο ευπρεπές είδος θεάματος». Έχοντας πάντοτε ως βάση την παραπάνω περιγραφή, είναι δυνατό να διατυπώσουμε τα ακόλουθα συμπεράσματα: α) Τα Ιωάννινα ήταν μία από τις
Σελίδα
15
μεγάλες πόλεις των τότε Βαλκανίων, όπου δίνονταν παραστάσεις Θεάτρου Σκιών, κάτι πολύ λογικό για την εποχή εκείνη (των αρχών του 19ου αιώνα), κατά την οποία τα Γιάννινα ήταν ένα μεγάλο πνευματικό και εμπορικό κέντρο. β) Η συγκεκριμένη παράσταση δινόταν στα τούρκικα από Εβραίο καραγκιοζοπαίχτη. Ωστόσο, θεωρείται δεδομένη και η χρήση της ελληνικής γλώσσας από τους μη Χριστιανούς κατοίκους των Ιωαννίνων εκείνης της εποχής, ενώ επίσης θεωρείται δεδομένο ότι το Θέατρο Σκιών, επί Τουρκοκρατίας, παιζόταν και στα ελληνικά από όλους τους υπηκόους της αυτοκρατορίας, ανεξαρτήτως εθνικότητας ή θρησκεύματος. Με βάση λοιπόν τα ανωτέρω συμπεράσματα, είναι δυνατό να ερμηνευτούν ορισμένες μαρτυρίες καραγκιοζοπαιχτών και ερευνητών, σύμφωνα με τις οποίες, κατά την εποχή του Αλή Πασά (στην περιοχή της Ηπείρου και με επίκεντρο τα Ιωάννινα), δραστηριοποιούταν καλλιτεχνικά ο καραγκιοζοπαίχτης Ιάκωβος. Επικαλούμενος προφορικές παραδόσεις παλιών καραγκιοζοπαιχτών, ο Τζούλιο Καΐμη αναφέρθηκε στον Εβραίο καραγκιοζοπαίχτη Ζακόμπ, ο οποίος ζούσε στα Ιωάννινα (την εποχή του Αλή Πασά) και κατόπιν εξορίστηκε στην Κωνσταντινούπολη. Ο καραγκιοζοπαίχτης Δημήτρης Μόλλας, από την άλλη, επικαλούμενος, επίσης, μαρτυρίες παλιών καραγκιοζοπαιχτών, αναφέρεται στον Ρωμιό καραγκιοζοπαίχτη Ιάκωβο, που ήταν ο δάσκαλος του καραγκιοζοπαίχτη Ηλία. Η μαρτυρία του Χομπχάουζ, σε συνδυασμό με τις παραδόσεις που διασώζουν ο Καΐμη και ο Μόλλας, επιβεβαιώνουν τη θεωρία που πρωτοδιατύπωσε ο Κώστας Μπίρης (και που αρνήθηκαν άλλοι ερευνητές, όπως ο Γρηγόρης Σηφάκης) για το ηρωικό Ηπειρώτικο Θέατρο Σκιών, το οποίο άκμασε στην πόλη των Ιωαννίνων, κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, έχοντας ως κύριο πρωτεργάτη τον Ιάκωβο. Το Ηπειρώτικο Θέατρο Σκιών εξαπλώθηκε στην ελεύθερη Ελλάδα κατά τα τέλη του 19ου αιώνα και κυρίως μετά την προσάρτηση της νότιας Ηπείρου και της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος, το έτος 1881. Κύριοι φορείς του Ηπειρώτικου μπερντέ ήταν οι μαθητές του καραγκιοζοπαίχτη Ηλία, όπως, π.χ., οι Γιάννης Ρούλιας, Μέμος Χριστοδούλου, Θωμάς Αρσενίου, Χαρίλαος Μπασιάκος, Βασίλης Τσιλιάς και Λιάκος Πρεβεζάνος. Οι παραστάσεις της ηπειρώτικης παράδοσης είχαν κυρίως ηρωικό περιεχόμενο, κάτι που επιβεβαιώνεται από τη σχετική μαρτυρία του καραγκιοζοπαίχτη Παναγιώτη Μιχόπουλου: «Στις περιοδείες μου στην Ελλάδα, προ του πολέμου, απ’ όπου περνούσα, έπιανα κουβέντα με τους γεροντότερους που μου μίλαγαν για τα περασμένα. Μερικοί με βεβαίωναν πως οι παππούδες τους έβλεπαν Καραγκιόζη στα χρόνια της σκλαβιάς. (…) Στην Παραμυθιά, το 1933 ένας γέροντας ενενήντα χρονών, καλοστεκούμενος, μου είπε: - Καλούτσικα παίζεις κ’ η αφεντιά σου, μα δεν φτάνεις τους παλιούς καραγκιοζοπαίχτες που παίζανε τα βασανιστήρια των Χριστιανών από τον τύραννο Αλή Πασά μόνο με πέντε κουτσούνια (φιγούρες)». Από το επικό κλίμα του Ηπειρώτικου Καραγκιόζη προέρχονται οι φιγούρες του Πασά και του Βεληγκέκα, το σαράι και η παράσταση του Μεγαλέξανδρου με το καταραμένο φίδι. Η παραπάνω ηρωική ηπειρώτικη παράδοση, μαζί με την τέχνη του κωμικού οθωμανικού μπερντέ, αξιοποιήθηκαν, μετά το 1890, από τον πατρινό καραγκιοζοπαίχτη Μίμαρο. Ο συγκερασμός αυτών των δύο καλλιτεχνικών τάσεων οδήγησε, τελικά, στην εμφάνιση του νεοελληνικού Καραγκιόζη και στη δημιουργία των ηρωικών έργων («Καπετάν Γκρης», «Χριστιανομάχος», «Κατσαντώνης» κτλ.).
Σελίδα
16
5. The Epirus Shadow Theatre
The history of modern Greek Shadow Theatre begins with the establishment of the modern Greek state in 1830. During the Turkish occupation, throughout the Ottoman Empire, mainly comic Ottoman Shadow Theatre was performed, which is one of the two parts of the prehistory of modern Greek Karagiozis. The prehistory of this artform, on the Greek mainland centres on Tripoli in 1799 and Ioannina in 1809, confirming the beliefs of K. Dimaras that “Karagiozis was known in Greece before the War of Independence”. Pouqueville’s reference to shadow puppet players in the seraglio of Tripoli is indeed significant, but lacks the substantial descriptive content provided by Hobhouse, ten years later, of a Karagiozis performance in Ioannina. “An evening or two before our departure from Ioannina, we went to see the only advance which the Turks have made towards scenic representations. This was a puppet show, conducted by a Jew who visits this place during the Ramadan, with his card performers. The show, a sort of ombre-chinoise, was set up in one corner of a very dirty coffee-house, which was full of spectators, mostly young boys. The admittance was two paras for a cup of coffee and two or three more of those small coins put onto a plate handed round after the performance. The hero of the piece was a kind of Punch, called Cara-keus, who had, as a traveller has well expressed it, the equipage of the God of Gardens supported by a string around his neck. The next indignity was a droll, called Codja-Haivat, the Sancho of Cara-keus: A man and a woman were the remaining figures, except that the catastrophe of the drama was brought about apprpriately by the appearance of the Devil himself. The dialogue, which was all in Turkish, and accompanied by the accented tones of the Jew, I did not understand: It caused loud and frequent bursts of laughter from the audience; Yet the action, which was perfectly intelligible, was too horribly gross to describe. Those who have seen Morris-dancing in some counties of England may have a faint idea of it. If the character of a nation, as has been said, can be well appreciated by a view of the amusements in which they delight, this puppet-show would place the Turks very low in the estimation of the observer. They have none, we are informed, of a more decent kind”. Based on the above description, we can draw the following conclusions: a) Ioannina was one of the great cities of the Balkans at the time, where Shadow Theatre performances were given, something very reasonable for that time (early 19th century), when Ioannina was a major cultural and commercial centre. b) The specific performance was given in Turkish by a Jewish puppeteer. However, it is certain that Greek language too was used by non-Christian residents of Ioannina at that time, while it is also certain that Shadow Theatre during the Turkish rule was also played in Greek by citizens across the empire, regardless of nationality or religion. Therefore, based on the above conclusions, we can interpret some reports of puppeteers and scholars, according to which, at the time of Ali Pasha in Epirus, particularly Ioannina, puppeteer Iakovos was artistically active. Citing oral traditions of older puppeteers, Julio Caimi referred to the Jewish puppeteer Jacob, who lived in Ioannina at the time of Ali Pasha and was later exiled to Constantinople. Puppeteer Dimitris Mollas, on the other hand, also invoking reports of older puppeteers, refers to the Greek puppeteer Iakovos, who was the teacher of puppeteer Ilias. Hobhouse’s account, combined with the traditions preserved by Caimis and Mollas confirm the theory of Kostas Biris (which some researchers including Grigoris Sifakis denied) on heroic Epirus Shadow Theatre, which flourished in the city of Ioannina, in the 19th century, with Iakovos being its pioneer. The Epirus Shadow Theatre spread across free Greece in the late 19th century, especially after the annexation of southern Epirus and Thessaly to the Greek State in the year 1881. The main communicators of the Epirus Shadow Theatre were the apprentices of puppeteer Ilias, for example, Yiannis Roulias, Memos Christodoulou, Thomas Arseniou, Charilaos Bassiakos Vasilis Tsilias and Liakos Prevezanos. The traditional performances of Epirus mainly had heroic content, which is confirmed by the relevant report of puppeteer Panagiotis Michopoulos: “During my tours in Greece, wherever I went before the war, I used to chat with the elderly who spoke of years gone by. Some of them informed me that their grandparents had watched Karagiozis during the years of slavery. (...) In Paramythia, in 1933 a ninety-year old man in good health, told me: “You’re not a bad puppeteer yourself, but you are not what the old puppeteers used to be, who performed the tortures of Christians by the tyrant Ali Pasha with only five koutsounia (puppets)”. The epic tradition of the Karagiozis of Epirus created the puppets of Pasha and Veligekas, the seraglio and the play of Alexander the Great and the damned serpent. The above heroic tradition of Epirus, along with the art of the comic Ottoman Shadow Theatre were used, after 1890, by the Patras puppeteer, Mimaros. The combination of these two artistic trends eventually led to the emergence of modern Greek Karagiozis and the creation of heroic plays (“Captain Gris”, “Christian Fighter”, “Katsantonis” etc.). Τ.Α.
Σελίδα
17
Ο Κα ρ α γ κ ι ό ζη ς π έ ρ α α π ό τα σ ύ ν ο ρ α Ονομάζομαι Καλπουζάνης Χρήστος, κατοικώ στην Πάτρα, στη "μητέρα πόλη" του Θεάτρου Σκιών και είμαι ένας από τους επαγγελματίες καραγκιοζοπαίχτες της νεότερης γενιάς. Ασχολούμαι επαγγελματικά με το Θέατρο Σκιών τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια περίπου και το καλοκαίρι που μας πέρασε έζησα το ανέλπιστο! Ας τα πάρουμε τα πράγματα από την αρχή όμως! Για εμάς, τους επαγγελματίες του Θεάτρου Σκιών, η τέχνη μας είναι λίγο "περιπλανώμενη"! Γυρίζουμε από τόπους σε τόπους πολλές φορές μακριά από την πόλη, στην οποία ζούμε και δραστηριοποιούμαστε, έτσι ώστε να πραγματοποιήσουμε τις παραστάσεις μας. Όσοι δεν γνωρίζουν την τέχνη αυτή, θα πούνε: "Παίρνουν μια βαλίτσα, πέντε φιγούρες και έτοιμη η παράσταση"! Δεν είναι όμως έτσι! Οι γνώστες ξέρουν ότι κουβαλάμε όλη τη σκηνή (ναι-ναι, τα ξύλα του μπερντέ), τα σκηνικά, την ηχητική κάλυψη (εκτός και αν μας την καλύπτουν κάπως, εκεί όπου θα παίξουμε) και φυσικά τις πολύτιμες για εμάς φιγούρες! Έχοντας, λοιπόν, αυτή την εικόνα στο μυαλό, σκεφτείτε πώς ένιωσα, όταν το καλοκαίρι του 2019, λαμβάνω ένα e-mail από το ελληνικό σχολείο στην Στουτγκάρδη της Γερμανίας, με πρόταση για συνεργασία! Η ομογένεια, τα αδέρφια μας, ήθελαν στις καλοκαιρινές εκδηλώσεις τους να παρουσιάσουν και παράσταση Θεάτρου Σκιών! "Να μη ξεχαστεί η παράδοση!", όπως είπαν: "....και να μάθουν τα παιδιά μας για το Θέατρο Σκιών". Όπως καταλαβαίνετε, σάστισα! Ήθελα πάρα πολύ να βγω από τα δικά μας σύνορα με τη συντροφιά του ξυπόλυτου, αλλά...πώς; Πώς θα τα κουβάλαγα όλα αυτά; Πέρασα νύχτες ξάγρυπνος, προσπαθώντας να οργανώσω τη "δραπέτευση" αυτή σωστά, χωρίς την παραμικρή απώλεια (και φυσικά εννοούσα τις πολύτιμες φιγούρες μου)! Η κάλυψη των εξόδων (εισιτήρια και διαμονή) ήταν το πιο εύκολο! Τα υπόλοιπα; Όπου, όμως, υπάρχει Έλληνας υπάρχει και λύση! Με τη βοήθεια των Ελλήνων στην Στουτγκάρδη και ενός ξυλουργού, μου ετοίμασαν τα ξύλα που χρειαζόμουν, έτσι ώστε μόλις φτάσω να φτιάξω τον μπερντέ! (συνηθισμένος στις κατασκευές πλέον!) Οι φιγούρες μπήκαν στο αεροπλάνο με ευλάβεια στην ειδική κατηγορία αποσκευών και με πολύ άγχος για το αποτέλεσμα! Όλα, όμως, πήγαν καλά, έφτασαν σωστά (δεν χάθηκαν) και κυρίως δεν έσπασαν! Πάμε, όμως, να σας πω τι συνάντησα στη Γερμανία… Μια ολόκληρη ελληνική κοινότητα να το πω! Ναι, κοινότητα! Μια γιορτή με ελληνικό χρώμα, φυσικά με σουβλάκια και μπύρες! (Έλληνες είμαστε!) Παντού Έλληνες... Ένιωσα τόσο οικία λες και δεν είχα φύγει από την πατρίδα! Με δέχτηκαν με τόση ανυπομονησία, με τόση θέρμη και ένιωσα ακόμα μεγαλύτερη υποχρέωση να τους δικαιώσω που με επέλεξαν! Έπρεπε, λοιπόν, να παίξω αν όχι την καλύτερή μου παράσταση, τότε μια από τις καλύτερες, γιατί μπορεί εδώ στην Ελλάδα να παίζονται συνέχεια παραστάσεις Θεάτρου Σκιών από πολλούς καραγκιοζοπαίχτες ή
Σελίδα
18
και λάτρεις του χώρου, αλλά εκεί ήταν η μία παράσταση και η μοναδική για όλους αυτούς! Δεν ανέφερα ότι πριν από το ταξίδι μου, έστειλα ένα μεγάλο δέμα με ένα μικρό δώρο, για όλα τα παιδάκια του ελληνικού σχολείου και με μεγάλη χαρά είδα ότι δύο εβδομάδες μετά, όταν πλέον έφτασα στην Στουτγκάρδη, όλα τα παιδάκια είχαν μαζί το δώρο τους! Η σκηνή, λοιπόν, ο γνωστός μπερντές, κατασκευάστηκε αμέσως με το βοηθό μου, πάντα δίπλα μου, στα εύκολα και στα δύσκολα, Χρήστο Λαμπρόπουλο! (Άλλος γάμος αυτός!) Όλα ήταν έτοιμα... Φτάνει η ώρα και... κουδουνάκι… Αβάντι, μαέστρο! Εδώ, πρέπει να πω ότι ήταν το καλύτερο κοινό όπου είχα ποτέ! Με σεβασμό σε αυτό που έβλεπαν, χωρίς φωνές και... ανταρσίες! (κάτι που εδώ, στις παραστάσεις εντός συνόρων, το συναντάμε συχνά!) Γέλασαν… στο τέλος, με αγκάλιασαν, με ευχαρίστησαν, αλλά η αλήθεια είναι ότι εγώ ήμουν πιο ευγνώμων για την πρόσκληση αυτή... Εγώ ήθελα να κλάψω από χαρά, που μου συνέβη όλο αυτό στην ηλικία που είμαι (μόλις τριάντα τριών χρονών)! Με χαρά, μετά τους έκανα και ένα μικρό εργαστήρι υπαίθριο και φτιάξαμε μερικές φιγούρες! Τελειώνοντας αυτό το ταξίδι, θα πω δυο πράγματα: "Ελληνική φιλοξενία, αθάνατη σε όλα τα μέρη της γης" και: "Φίλε μου, Καραγκιόζη, τα καταφέραμε! Βγήκαμε παρέα από τα σύνορα για να σκορπίσουμε γέλιο… Σε ευχαριστώ". Η αρχή είχε γίνει... Δύο μήνες μετά, ταξιδεύω στην Ιταλία για παράσταση... Αυτή, όμως, είναι μια άλλη ιστορία, που θα την πούμε άλλη φορά… Να αγαπάτε ό,τι κάνετε… Να παθιάζεστε και να το σέβεστε… Σε ευχαριστώ, Καραγκιόζη… Πάντα στις υπηρεσίες σου! Καλπουζάνης Χρήστος
Ο Στέφανος Τσιτσιπάς προκρίθηκε στους 32 του Αυστραλιανού Open, νικώντας με 3-1 τον Βίκτορ Τροΐτσκι. Ο Έλληνας τενίστας που συνεχίζει ακάθεκτος την πορεία του στο Aυστραλιανό Οpen έστειλε το μήνυμά του μέσω Instagram με Όμηρο: «Εις οιωνός άριστος, αμύνεσθαι περί πάτρης».
Σελίδα
19
8) …-Υφάκι ΧΑΤΖ: Και τώρα, επιτέλους, οι δυο μας! Επιστροφή στην κανονικότητα! ΚΑΡ: Συ… ΧΑΤΖ: Μην μιλάς! Και επιστροφή στην «αναγκαστικότητα» του ξύλου! ΚΑΡ: Συ… ΧΑΤΖ: Σουτ! Ο Βεληγκέκας παραφυλάει, δίπλα, με πτυσσόμενο γκλοπ! ΚΑΡ: Συ… ΧΑΤΖ: Εξάλλου, εθεάθης να είσαι παρών στα γεγονότα της ΑΣΟΕΕ! ΚΑΡ: Σιωπή! ΧΑΤΖΗΑΒΑΤΗΣ: Έκανες λάηκ και στην ανάρτηση του τέως Υπουργού! ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ: Συ… ΧΑΤΖΗΑΒΑΤΗΣ: Πάψε! Και φυσικά ήσουν παρών και στην επέτειο της 17ης! ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ: Συ… ΧΑΤΖΗΑΒΑΤΗΣ: Σςς! Την ίδια ώρα, παραδόξως, φωνάζεις ακόμα για το όνομα! ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ: Συ… ΧΑΤΖΗΑΒΑΤΗΣ: Σιλάνς! Εθεάθης μάλιστα μέχρι και στο περιβόητο μπάρμπεκιου! ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ: Συ… ΧΑΤΖΗΑΒΑΤΗΣ: Ησυχία! Εκεί άρπαξες το σουβλάκι του Πανίκα από το στόμα… ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ: Συ… ΧΑΤΖΗΑΒΑΤΗΣ: Ξέρω! Ξέρω! Το έφαγες απλώς και το έσκασες τρέχοντας. Μόνο! ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ: Συ… ΧΑΤΖΗΑΒΑΤΗΣ: Σκασμός! Μετά, όμως, άρχισες πάλι τα αλλοπρόσαλλά σου… ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ: Συ… ΧΑΤΖΗΑΒΑΤΗΣ: …και έσωσες λαθρομετανάστες, που πνιγόντουσαν στο Αιγαίο!!! ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ: Συ… ΧΑΤΖΗΑΒΑΤΗΣ: Τουμπεκί! Τους περιέθαλψες όλους στην άθλια παράγκα σου! ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ: Συ… ΧΑΤΖΗΑΒΑΤΗΣ: Σταμάτα! Αυτοί αμέσως φύγανε! Δεν τους άρεσε η παράγκα… ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ: Συ… ΧΑΤΖΗΑΒΑΤΗΣ: Στοπ! Άρχισες να τραγουδάς μετά τις δέκα και συνελήφθης! ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ: Συ… ΧΑΤΖΗΑΒΑΤΗΣ: Συνελήφθης, είπα! Είσαι τυχερός που δεν έβρισες και τα θεία! ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ: Συ… ΧΑΤΖΗΑΒΑΤΗΣ: Σύλληψη, που σε καταδικάζει για το υφάκι σου και όλα τα άλλα! ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ: Συγνώμη θα σου έλεγα, αλλά τώρα θα σου την πω τραγουδιστά! ΧΑΤΖΗΑΒΑΤΗΣ: Βγήκε το φίμωτρο! Αμάν! Το στόμα του! Βεληγκέκα! Σώσε με!
Σελίδα
20
«Η Σωτηρία ενός Πρόσφυγα» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη
Εισαγωγή
Τον Ιούλιο του 2007, συμμετείχα σε ένα Διεθνές Συνέδριο, στην Πάτρα, με το θέμα: «Μετανάστευση, Ρατσισμός και Νεοελληνικό Θέατρο Σκιών». Η εργασία αυτή έκλεινε με ένα απόσπασμα από το (υπό δημοσίευση τότε) καινούριο θεατρικό μου έργο με τον τίτλο: «Η Σωτηρία του Μετανάστη». Τα χρόνια πέρασαν, για άλλους γοργά και για άλλους αργά και βασανιστικά, η Ελλάδα άλλαξε (κατά τη γνώμη μου, μάλλον προς το πολύ χειρότερο) και το παραπάνω θεατρικό έμεινε στο συρτάρι, όπως θα λέγαμε παλιά, ή πλέον στους φακέλους του ηλεκτρονικού υπολογιστή, χωρίς ποτέ να ολοκληρωθεί, μολονότι, κατά καιρούς, πολλοί και διάφοροι, ανώνυμοι, αλλά ακόμα και επώνυμοι, με ρωτούσανε αν το έχω ολοκληρώσει. Το σίγουρο, πάντως, ήταν ότι η εν λόγω εργασία είχε κάποια διάδοση και μια σχετική αποδοχή, λόγω θέματος και κυρίως λόγω του ανωτέρω Συνεδρίου. Οι πρόσφατες ιστορικές και κοινωνικές εξελίξεις με οδήγησαν στη σκέψη, ύστερα από δώδεκα ολόκληρα χρόνια, να ανασύρω από τη μνήμη μου, αλλά και από τους προαναφερθέντες ψηφιακούς πια φακέλους, το θεατρικό απόσπασμα αυτής της εργασίας και να το αναδημοσιεύσω, αλλάζοντας μόνο τα ονόματα. Ο Αρναούτ έγινε, απλώς, ο Πρόσφυγας, ο ανώνυμος πρόσφυγας, για άλλους (λαθρο)μετανάστης, για τον οποίο τίθεται το εξής ερώτημα: Πώς θα πρέπει να τον αντιμετωπίσουμε; Και πώς θα πρέπει να τον αντιμετωπίσει ο Καραγκιόζης, στη γνήσια λαϊκή μορφή του, δηλαδή με τη μορφή ενός διαχρονικού και αλογόκριτου επαναστάτη; Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι τέως πρόσφυγες και μετανάστες, αντιστρέφοντας τους ρόλους, ξεχνάνε οι ίδιοι τώρα το δικό τους παρελθόν. Επιπροσθέτως, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε αυτό που δυστυχώς ξεχνάμε, όταν συνειδητά ξαναψηφίζουμε κόμματα, που ήταν παλιά υπέρ συνθηκών της μορφής του «Δουβλίνου 2». Δεν πρέπει, ακόμη, να ξεχνάμε αυτό που ξεχνάνε οι ισχυροί, όταν γεννούν πρόσφυγες, κηρύσσοντας αναιτίως τους άδικους πολέμους τους στο όνομα του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού. Τέλος, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε το σημαντικότερο: Ότι ανεξαρτήτως των όποιων πολιτικών χειρισμών, όπως ακριβώς είχε συμβεί και με τους λανθασμένους χειρισμούς στο Σκοπιανό, η θέση μας θα πρέπει να είναι πάντοτε υπέρ της αλήθειας: Και η αλήθεια, στην περίπτωσή μας, είναι ο Άνθρωπος. Με την έννοια αυτή, ο Καραγκιόζης είναι πάντοτε στο πλευρό του Ανθρώπου, του Πρόσφυγα εν προκειμένω. Απόσπασμα από το θεατρικό έργο: «Η Σωτηρία ενός Πρόσφυγα» «ΠΕΠΟΝΙΑΣ. Τι θέλεις εδώ, Καραγκιοζόπουλε; ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ. Πρέπει να αφήσετε ελεύθερο τον Πρόσφυγα. ΠΕΠ. Τι λες βρε χαμάλαρε! Είσαι στα σωστά σου; Η
Σελίδα
21
διαταγή του αφέντη πρέπει να εκτελεστεί και ο δολοφόνος θα εκτελεστεί. ΠΑΣΑΣ: Τι συμβαίνει εδώ; Γιατί διαμαρτύρεσαι, Καραγκιοζόπουλε; ΚΑΡ. Πασά μου, η απόφασή σου είναι άδικη. Σκοτώνεις έναν αθώο. Αφού δεν έχεις αποδείξεις ότι ο Πρόσφυγας πήγε να σκοτώσει τον Ταχήρ. ΠΑΣ. Και τότε ποιος είναι ο ένοχος, αν δεν είναι αυτός ο ενοχλητικός Πρόσφυγας που αναστάτωσε την φιλήσυχη περιοχή μας; Αυτός ο ξένος που μοιάζει με τη μύγα μες στο γάλα; Αυτός ο αλλοδαπός Πρόσφυγας που εγκαταστάθηκε με το έτσι θέλω ανάμεσά μας; ΚΑΡ. Μιλάτε έτσι για έναν άνθρωπο που έχει χάσει την πατρίδα του και την περιουσία του, χωρίς να φταίει. Για έναν άνθρωπο, που τον στείλανε εδώ, για να κάνουν τη δουλειά τους οι ΜΚΟ και για να ασκεί την πολιτική του ο «Σουλτάνος». Για έναν άνθρωπο, που τον φέρανε εδώ οι βόμβες του άδικου πολέμου. Πατσά μου, έχω ζήσει κι εγώ την προσφυγιά και ξέρω. Όπως έζησα και την προσφυγιά του Εικοσιδύο. ΠΑΣ. Η γενική κατακραυγή ζητεί την τιμωρία του. Φωνή λαού, οργή Θεού... ΚΑΡ. Για ποιους μιλάτε, Πατσά μου; ΠΑΣ. Άκουσε τις φωνές των πολιτών που διαμαρτύρονται στο
Σαράι. ΝΙΟΝΙΟΣ. Να τον αβιζάρετε τσι τζελοτσία το χαρχαμουριομούρη τον Πρόσφυγα. Να τον κογιονάρετε πα να πει. Να του βάλετε μουζαριόλα δελέγκου. Να του κοντραστάρετε για το σκόρσο και το σπαβέντο που μας έδωκε πα να πει. ΜΟΡΦΟΝΙΟΣ. Χειρότερα από ισόβια του αξίζουν του ασχημάντρα. Ουίτ, μαμά μου. ΣΤΑΥΡΑΚΑΣ. Θάνατος ρε. Αυτό ζητάν οι μάγκες και η αφεντιά μου ο λέων της Νεμέας. ΜΠΑΡΜΠΑΓΙΩΡΓΟΣ. Άι μανούλαμ! Αυτούνους ο θεουμπαίχτης ου Καραγκιόζ τον υποστηρίζ μαθές. Άμα τουν τσακώσ, θα τουν αφαλοκόψου τουν έρμου. Αλλά μαθές, δε θα υποστηρίξ ου λύκους του τσακάλ; Κρίμας, ανηψίδ’ μ, για σιένα. ΠΑΣΑΣ. Ακούς, Καραγκιοζόπουλε. Το κοινό αίσθημα ζητεί την τιμωρία του Πρόσφυγα και είναι έτοιμο να στραφεί εναντίον σου. Τι έχεις να πεις για όλα αυτά; ΚΑΡ. Πασά μου, άκουσε τουλάχιστον και τη δική μου επιχειρηματολογία. Γνωρίζεις καλά ότι ο Πρόσφυγας ήταν μαζί μου. Αυτό είναι το άλλοθί του. ΠΑΣ. Τον είδαν να τριγυρίζει εδώ γύρω πριν το έγκλημα. Άσε λοιπόν τα ψεύτικα άλλοθι. ΚΑΡ. Και εσύ πιστεύεις κάποιους που ίσως λένε ψέματα γιατί έχουν το σκοπό τους. Όμως πέρα από τα άλλοθι που λες, άκουσε και τούτα. Όσα θα πω δεν ισχύουν μόνο για το φίλο μου, αλλά ισχύουν και για κάθε
Σελίδα
22
αδύναμο άνθρωπο σε τούτη τη γη. ΠΑΣ. Λέγε γρήγορα να τελειώνουμε. Ο χρόνος κυλά. ΚΑΡ. Εγώ δεν θέλω να κυβερνώ. Θέλω να τους βοηθώ όλους. Όλοι θέλουμε κατά βάθος να βοηθούμε τους συνανθρώπους μας. Αυτό θα πει άνθρωπος. Θέλουμε να ζούμε όλοι μαζί ευτυχισμένα, χωρίς να μισούμε ο ένας τον άλλο. Στη γη υπάρχει χώρος για όλους. Η γη είναι πλούσια για όλους, μα χάσαμε το δρόμο για την Ομορφιά και την Ανθρωπιά. Η απληστία δηλητηρίασε τις ψυχές μας. Μας οδήγησε στη δυστυχία και την αιματοχυσία. Αναπτύξαμε τις επιστήμες, παγιδεύοντας τους εαυτούς μας. Οι μηχανές της αφθονίας μάς άφησαν στερημένους. Η γνώση μάς έκανε κυνικούς. Περισσότερο από τις μηχανές όμως χρειαζόμαστε ανθρωπιά. Περισσότερο από την εξυπνάδα, ζητάμε την καλοσύνη. Χωρίς αυτά η βία θα πνίξει τη ζωή και όλα θα χαθούν. Αεροπλάνο και τηλεόραση μάς έφεραν πιο κοντά και για αυτό θα έπρεπε να είχαμε παγκόσμια αδελφοσύνη. Η φωνή μου μπορεί να φτάσει σε εκατομμύρια δυστυχισμένους ανθρώπους, θύματα ενός συστήματος που βασανίζει αθώους. Πρέπει όμως να μην απελπιζόμαστε. Η δυστυχία είναι προϊόν της απληστίας, αλλά η ελευθερία κι η ανθρωπιά δε θα χαθούν. Μην περιφρονείτε τους άλλους. Μη μετατραπείτε σε αναίσθητα κτήνη. Μην αφήσετε να σας παρασύρουν στον αργό θάνατο της ανθρωπότητας. Έχετε όλοι αγάπη στην καρδιά, ώστε να μη μισείτε. Αγωνιστείτε για την ελευθερία όλων των ανθρώπων, όπως και η Βασιλεία του Θεού είναι για όλους τους ανθρώπους. Έχουμε τη δύναμη να κάνουμε τη ζωή καλύτερη. Στο όνομα της Δημοκρατίας, ας ενωθούμε με αυτή τη δύναμη. Ας αγωνιστούμε για έναν καλύτερο κόσμο, που θα προσφέρει σε όλους εργασία και ασφάλεια. Ας πολεμήσουμε αυτούς που σκλαβώνουν τους άλλους. Ας αγωνιστούμε για έναν κόσμο ελεύθερο. Ας καταργήσουμε τα σύνορα, την απληστία και το μίσος. Η επιστήμη και η πρόοδος ας μας οδηγήσουν στην ευτυχία. Ας ενωθούμε γι’ αυτόν το σκοπό. Τα σύννεφα ας διαλυθούν, ο ήλιος ας ξεπροβάλλει. Ο άνθρωπος ας υψωθεί πάνω από την απληστία και το μίσος. Η ψυχή μας ας πετάξει από το σκότος στο φως της ελπίδας, για ένα λαμπρό μέλλον που θα ανήκει σε όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως χρώματος, φυλής ή θρησκεύματος».
Σελίδα
23
ΕΝΑ ΠΑΛΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Κυριακή 25 Ιανουαρίου 2009
Για τον Σάββα τον καραγκιοζοπαίχτη και το θίασό του που αργοπεθαίνει Αν με ρωτήσεις, φίλε θεατή, πού εκτίθενται οι φιγούρες του καραγκιοζοπαίχτη Φωτογραφία 1 Σάββα Γκιτζάρη, θα σου πω στο παλιό δημαρχείο του Βραχατίου, στην άκρη ενός δωματίου δημοτικής υπηρεσίας, πίσω από τα γραφεία των υπαλλήλων, σαν σε τιμωρία, δίπλα σε χαρτόκουτα και αριθμούς πρωτοκόλλων, φάτσα απέναντι από οθόνες υπολογιστών, φιγούρες του Θεάτρου Σκιών, μπερδεμένες με τα πορτοκαλί σωσίβια των ναυαγοσωστών. Αν με ρωτήσεις πώς έφτασαν εκεί, θα σου πω ότι τις αγόρασε η κοινότητα του Βραχατίου από τη χήρα, λίγο μετά το θάνατο του Σάββα και αυτό με τη μεσολάβηση του Κ.Θ.Β.Ρ.. Αν με ρωτήσεις σε τι κατάσταση βρίσκονται, θα σου πω ότι καταστρέφονται μέρα με τη μέρα, δυο από αυτές δεν είναι καν κρεμασμένες, στέκουν πεσμένες στο κάτω μέρος της μιας βιτρίνας, παραμορφώνονται από τη ζέστη το καλοκαίρι και κρυώνουν το χειμώνα, ενώ οι υπόλοιπες ξεθωριάζουν, γερνάνε και μελαγχολούν σαν άποροι γέροι ηθοποιοί, που δεν έχουν αφήσει χρήματα για την κηδεία τους. Αν με ρωτήσεις πώς πέθανε ο Σάββας, θα σου πω ότι άφησε τον μπερντέ αυτού του κόσμου σε κάποιο χιονισμένο χωριό της ορεινής Κορινθίας, όταν τον καλοδέχτηκε τελικά κάποιος καφετζής μετά από αλλεπάλληλες αρνητικές απαντήσεις την ίδια μέρα, από άλλους καφετζήδες ορεινών χωριών, που προτίμησαν να προβάλλουν στο καφενείο τους βιντεοταινίες, αντί να καλωσορίσουν τον Σάββα και το χαρτονένιο θίασό του. Αν με ρωτήσεις για τη γριά γυναίκα του, θα σου πω ότι ζει στο Βραχάτι, σε νοικιασμένο σπίτι, λίγα μέτρα από τις φιγούρες του άντρα της, δίχως τη σύνταξη γυναίκας καραγκιοζοπαίχτη. Αν με ρωτήσεις πόσο συχνά επισκέπτονται τα παιδιά των σχολείων αυτά τα έργα τέχνης, δεν ξέρω τι να σου απαντήσω. Αν με ρωτήσεις γιατί δεν μεταφέρθηκαν οι φιγούρες ως έκθεση στο νέο Δημαρχείο Βόχας, δεν ξέρω τι να σου απαντήσω. Αν με ρωτήσεις γιατί μοιάζει ο θάνατος αυτών των χαρτονόμουτρων με το θάνατο του μάστορά τους, πάλι δεν ξέρω να σου απαντήσω. Αν σε ρωτήσω για τις σκιές τις
Σελίδα
24
σκαλιστές, που βγαίνουν τις νύχτες και σουλατσάρουν σε μάντρες, αλάνες και καφενεία, μιλώντας με φωνές αλλόκοτες, που γελάνε ή κλαίνε, τραγουδάνε και χορεύουνε, δακρύζουν και πεθαίνουν για την αγάπη, μήπως ξέρεις να μου απαντήσεις; Υ.Γ.: Αποσπάσματα από χαρακτηριστικά έργα του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών παίζει ο Σάββας Γκιτζάρης στην ταινία της Λένας Βουδούρη: "Ο Καραγκιόζης" (1975). Στην ίδια ταινία, μιλούν για την τέχνη τους οι καραγκιοζοπαίχτες Μάνθος Αθηναίος, Μίμης Μάνος, Σωτήρης Σπαθάρης, Ευγένιος Σπαθάρης. Φωτογραφία 1: Ο καραγκιοζοπαίχτης Σάββας Γκιτζάρης μετά από παράσταση που έδωσε σε μία από τις Βαλκανιάδες Θεάτρου στην Κόρινθο, λίγο πριν το θάνατό του (δεκαετία 1980). Η παράσταση δόθηκε για τους θιάσους, που έλαβαν μέρος στην Βαλκανιάδα. Δ. Π. Όθωνας https://www.youtube.com/watch?v=OoRySz2LRC0
http://shop.karagkiozis.com/
Σελίδα
25
το
νέα ζη α Τ κιό γ α ρ υ Κα
Καλλιτεχνικός Διευθυντής ΚΟΤΣΟΡΕΣ ΣΩΚΡΑΤΗΣ
Καλλιτεχνικό Συμβούλιο ΚΩΣΤΙΔΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ (Τάκης) ΚΟΥΖΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ (Κούζαρος) ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΑΝΑΡΓΥΡΟΣ (Αργύρης) ΤΖΟΥΒΑΝΑ ΚΑΛΛΙΟΠΗ (Πόπη) ΜΕΛΙΣΣΗΝΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΕΛΙΣΣΗΝΟΣ ΙΑΣΩΝ με κλήρωση ΑΝΑΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟ ΜΕΛΟΣ ΤΣΙΩΝΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ
Την Κυριακή 1η Δεκέμβρη στον Κινηματογράφο Σπόρτιγκ (Κ. Παλαιολόγου 18, Νέα Σμύρνη) το Πανελλήνιο Σωματείο Θεάτρου Σκιών οργάνωσε την δεύτερη παράσταση του έτους με το Θέατρο Σκιών του Νίκου Μπαρμπούτη και το φαντασμαγορικό έργο "Ο Καραγκιόζης στη σελήνη".
Σελίδα
26
ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΚΛΟΓΗ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ Η ψηφιακή έκδοση "Ο Καραγκιόζης Αλογόκριτος" εύχεται στο νέο Καλλιτεχνικό Διευθυντή και στο ανανεωμένο Καλλιτεχνικό Συμβούλιο της Εθνικής Σκηνής του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών, καλή επιτυχία στο δύσκολο έργο της προσεχούς τριετούς θητείας τους. Θα περιμένουμε, με ενδιαφέρον, τις ιδέες τους και την υλοποίησή τους, ενόψει ιδιαιτέρως των εορτασμών των διακοσίων ετών από την κήρυξη της Επανάστασης του 1821, ευχόμενοι και ασκώντας γόνιμη και εποικοδομητική προβολή και κριτική, πάντοτε για το "καλό" του "Καραγκιόζη".
