རྩྭ་སའི་ལྕགས་ར་ཡིས་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ ཡུག་དང་རིག་གནས་ལ་ཐེབས་པའི་ ཤུགས་རྐྱེན་སྐོར་གླེང་བ། བུན་ཁྲང་རྒྱལ།
༢༠༡༥ལོ་ཟླ་༦་ཚེས་༥ ལ་བོད་ཡུལ་སྐྱེ་ཁམས་ཐེབས་རྩ་ཚོགས་པས་སྤེལ།
རྩྭ་སའི་ལྕགས་ར་ཡིས་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་དང་རིག་གནས་ལ་ཐེབས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་སྐོར་གླེང་བ།
༄༅།།རྩྭ་སའི་ལྕགས་ར1་ཡིས་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་དང་ རིག་གནས་ལ་ཐེབས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་སྐོར་གླེང་བ། ནང་དོན་གནད་བསྡུས། རྩོམ་འདི་བརྒྱུད་ནས་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་གིས་བསླངས་པའི་འཚེར་སྣང་གི་མདུན་ དུ་འཛམ་གླིང་ཡུལ་གྲུ་སོ་སོས་ཚ་ཚ་འུར་འུར་གྱིས་བསྒྲུབས་དང་སྒྲུབ་ཀྱིན་པའི་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་ལས་འགུལ་གྱི་ གོམ་སྟབས་ཁྲོད། བོད་ཁུལ་གྱི་ཕྱུགས་ལས་རྩྭ་སར་ལྕགས་ར་བསྐོར་ཏེ་ལོ་གྲངས་བཅུ་ལྷག་ཕྱིན་པའི་སྐབས་འདིར། རིམ་གྱིས་བོད་ཀྱི་འབྲོག་སྡེ་གཏན་སྡོད་ཅན་དུ་བསྒྱུར་ཞིང་། བགྲང་བྱ་དུ་མའི་འབྲོག་ལས་ཀྱི་འཚོ་ཐབས་ལ་སྔ་ན་ མེད་པའི་གནམ་ས་བླ་འོག་བརྗེ་བ་ལྟ་བུའི་འགྱུར་བ་བྱུང་དང་འབྱུང་བཞིན་པ་ནི་བྲིས་ཀྱིས་མི་ལང་བ་ཞིག་ཡོད་ ནའང་། ཐེངས་འདིར་གླེང་བར་བྱ་བ་ནི་དེའི་ཁྲོད་ཀྱི་ཆ་ཤས་གཅིག་སྟེ། འབྲོག་ཡུལ་གྱི་རྩྭ་སར་ལྕགས་ར་བསྐོར་བ་ དེས་བོད་ཀྱི་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་གཙོ་བའི་དམངས་སྲོལ་རིག་གནས་བཅས་ལ་ཐེབས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་སྐོར་ནས་ ཅུང་ཙམ་དཔྱད་ཞིབ་བགྱིས་ཡོད། ། བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ།ལྕགས་ར།
ཤུགས་རྐྱེན།
སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག
རིག་གནས།
གླེང་གཞི། དེ་ཡང་ཉེ་ཆར་གོ་ལ་སྤྱིའི་ཁོར་ཡུག་གི་འགྱུར་ལྡོག་ནི་རྒྱལ་ཁོངས་གཅིག་གམ་ས་ཁོངས་གཅིག ཡང་ན་མི་རིགས་ བྱེ་བྲག་པ་ཞིག་གི་སའི་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་འགྱུར་ལྡོག་གི་གནད་དོན་འབའ་ཞིག་མ་ཡིན་པར། སའི་གོ་ལར་འཚོ་བའི་ ཚེ་སྲོག་ཡོངས་དང་ཚེ་སྲོག་འདི་དག་གི་རྒྱུན། དེ་བཞིན་ཚེ་སྲོག་བགྲང་གིས་མི་ལང་བ་དག་གི་འཚོ་ཡུལ་དུ་གྱུར་ བའི་སའི་གོ་ལ་འདི་ཉིད་ཀྱི་གནས་ཡུན་ཇི་ལྟར་སྲིང་ཐུབ་པར་བྱེད་པའི་གནད་དོན་ཁ་ཚ་དགོས་གཏུག་ཅན་དེ་ ཡིན་པས་ན། འཛམ་གླིང་ཕྱོགས་སོར་གནས་པའི་ཡུལ་གྲུ་དག་ཏུ་འདིའི་དོན་ལ་ལས་འགུལ་དང་ཆེད་རྩོམ་སྤེལ་བ་ རི་བོའི་གཏོས་དང་མཉམ་ཞིང་། འདིའི་ཐད་བརྩམས་པའི་ཡར་སྐུལ་གྱི་སྦྱོར་བ་དང་གསལ་འདེབས་ཀྱི་བསྒྲགས་ ཚིག་གིས་ནི་ཆ་འཕྲིན་དུས་རབས་འདིའི་བརྙན་རླུང་དེབ་གསུམ་གྱི་བརྒྱུད་ལམ་རྣམས་འགད་ལ་ཉེ་བར་བྱེད། འདི་དག་ནི་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་ཐད་ཀྱི་ལོ་འཁོར་ཚོགས་ཆེན་ (the United Nations Climate Change Conference) ཞེས་པས་མཚོན་པའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྒང་དང་རྒྱལ་ནང་དུ་ཁྱབ་ཁོངས་སོ་ སོའི་གཞུང་སྒེར་གང་རུང་གི་རྩ་འཛུགས་ལ་དོ་སྣང་ཅུང་ཙམ་སྤྲད་པས་ཀྱང་ཤེས་ཡོང་པས་འདིར་རྒྱས་པར་མ་ སྤྲོས། 1
སྤྱིར་བཏང་ལྕགས་སྐུད་དང་རྣོ་ལྕགས་སྐུད་པ་བསླས་ནས་བཟོས་པའམ་གྲུབ་པའི་རྩྭ་ས་སོགས་བསྐོར་བྱེད་ཀྱི་ར་བ།
1
www.khoryug.org
རྩྭ་སའི་ལྕགས་ར་ཡིས་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་དང་རིག་གནས་ལ་ཐེབས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་སྐོར་གླེང་བ།
གོང་དུ་སོང་བའི་འཛམ་གླིང་གནམ་གཤིས་ཀྱི་དྲོ་གྲང་འགྱུར་བ་ནི་ཉེ་སྔོན་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་གངས་རི་ དང་། གཙང་བོ། མཚོ་དང་མཚེའུའི་གནས་བབ་ལས་མངོན་གསལ་གྱིས་ཤེས་ཡོང་བ་མི་རྣམས་གཅིག་མཐུན་དུ་ སྨྲ་ཞིང་། གངས་རི་དང་གཙང་བོའི་རྒྱུད་དུ་བོད་རིགས་ཙམ་མ་ཟད། མི་རིགས་གཞན་སོགས་མི་གྲངས་དུང་ཕྱུར་ མང་པོ་འདུས་སྡོད་ཀྱིས་གཙང་བོ་འདི་དག་འཚོ་རྟེན་གྱི་ཁུངས་སུ་བཅོལ་ཡོད་པ་ནི་གཙང་བོའི་སྨད་ཀྱི་བཞུར་ རྒྱུན་སོ་སོར་སྡོད་པའི་ཀྲུང་གོའི་ནང་ས་དང་། ཝེ་ཊི་ནམ། ལཱོའོ་ཟི། ཁཱམ་བྷོ་ཌེ་ཡ། གསེར་གླིང་། འབར་མ། བྷིང་ག་ ལ། རྒྱ་གར། ཕཱ་ཁེ་ཟི་ཊན། འབྲུག་དང་བལ་བོ། སོག་ཡུལ་སོགས་རྒྱལ་ཁམས་དང་ཡུལ་ཁམས་དག་ཏུ་མ་ཡུམ་ གཙང་བོར་འབོད་ཅིང་འགྲོ་མིའི་ཤེས་རིག་གི་དཔལ་སྩོལ་བའི་འབྱུང་ཁུངས་ཡང་གཅིག་བྱས་ན་དབལ་སོ་གངས་ ཀྱི་ར་བས་ཀུན་ནས་བསྐོར་ཞིང་། ཁ་འབབ་བཞི་གཙོ་བྱས་པའི་ཆུ་སྣ་མང་བྱུང་གི་རང་རེའི་གངས་ཅན་པའི་ ལྗོངས་འདི་ཡིན་པ་བསྙོན་དུ་མེད། དེ་བས་བོད་ཀྱི་ཡུལ་འདིས་ཡ་གླིང་ས་བབ་ཀྱི་ཆ་ཤས་གལ་ཆེན་ཟིན་ཡོད་ ནའང་། ཆ་སྙོམས་ཀྱི་མཐོ་ཚད་མཚོ་ངོས་ལས་རྨིད་༤༠༠༠ ཡན་ཆད་ཡིན་པའི་སྟབས་ཀྱིས་མཐོ་སྒང་གི་སྐྱེ་ཁམས་ མ་ལག་ཧ་ཅང་གཉོམ། །
བརྗོད་གཞི་འདིའ་ི ཐད་ཀྱི་སྔར་ཡོད་ཞིབ་འཇུག་གནས་བབ། མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་འབྲོག་ལས་ནི་རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ལས་ཆ་སྙོམས་མཐོ་ཚད་རྨིད་༣༥༠༠ ཡི་ཡན་ལ་ཡོད་ཅིང་། དགུན་དུས་རིང་ལ་ཆར་ཆུ་དཀོན་པས་སྐྱེ་དངོས་ཀྱི་རིགས་སྐྱེས་པར་བཀག་རྒྱ་ཆེ་བ་བཅས་ཀྱི་དབང་གིས་འཛམ་ གླིང་ཡུལ་གྲུ་གཞན་གྱི་འབྲོག་ལས་དང་འདྲ་གི་མེད་པར་བརྗོད་ཡོད།2 དམིགས་བསལ་གྱི་ས་བབ་ཁོར་ཡུག་འདི་ ལྟ་བུར་ཡུལ་ལུང་གཞན་ལ་དཀོན་པའི་སྐྱེ་དངོས་རིགས་མང་པོར་གལ་སྲིད་རང་བྱུང་ངམ་མིས་བཟོས་གཏོར་ བརླག་ཅུང་ཙམ་ཕོག་ཚེ་སླར་གསོ་དཀའ་བ་ཡིན་ཙང་། དེས་ཡ་གླིང་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་གི་མགོ་ཁོངས་ལ་གཏོར་ ཤུགས་ཐེབས་པ་མ་ཟད། ཡ་གླིང་སའི་ཆ་ཤས་གལ་ཆེན་ཟིན་པས་གླིང་དེ་སྤྱི་ལ་སྐྱེ་ཁམས་དོ་མི་མཉམ་པའི་ཤུགས་ རྐྱེན་འདོན་པ་དེར་ཡ་གླིང་གིས་འཛམ་གླིང་སྤྱིའི་ས་ཡི་ཆ་ཤས་ཆེན་པོ་ཟིན་པས། བྱེ་བྲག་གི་གླིང་གང་དང་འདྲ་ བར་ཡ་གླིང་གི་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་ལ་བརྡབ་གསིག་ཐེབས་པས་ནི་འཛམ་གླིང་སྤྱི་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་འབྱུང་བ་དང་ གཅིག ཡང་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་ལ་སླར་གསོ་དང་སྲུང་སྐྱོབ་ཐོབ་པར་འབྲོག་ལས་ཚོད་ འཛིན་ནི་གཡོལ་ཐབས་མེད་པ་ཞིག་ཡིན་ཚུལ་གྱིས་འབྲོག་པ་རྣམས་ཕྱུགས་བསྐྱུར་གཏན་སྡོད་དུ་བསྒྱུར་བར་ཁོང་ ཚོའི་འཚོ་ཐབས་སོགས་གནས་ཚུལ་ཐད་གནད་དོན་རབས་དང་རིམ་པ་བྱུང་དང་འབྱུང་བཞིན་པར་རྒྱལ་ཕྱི་ནང་ གི་ཉམས་ཞིབ་པ་མང་པོས་དཔྱད་འཇོག་བྱས་དང་བྱེད་མུས་སུ་ཡོད་པ་ལ་གཙོ་བོར། ༼ཀྲུང་གོའི་ནང་གི་བོད་ཀྱི་ 2
ཌ་ནེའོ་མཱེ་ལར་(Daniel J. Miller) ཡི་ “Nomads of the Tibetan Plateau Rangelands in Western China Part Two: Pastoral Production Practices”, སྤྱི་ལོ་༡༩༩༩ ལོའི་ཟླ་༢ པར་ Rangelands ༼འབྲོག་ས༽ཞེས་པའི་དུས་དེབ་ཀྱི་གླེགས་བམ་༢༡ པའི་ཤོག་ ངོས་ ༡༦ ནས་༡༩ བར་གསལ། Allen Press དང་ Society for Range Management གཉིས་ཀྱིས་པར་དུ་བསྐྲུན་ཞིང་༢༠༡༤ལོའི་ཟླ་༥ ཚེས་༡༤་ཉིན་ Jstorལས་མཁོ་སྤྲོད་བྱས།
2
www.khoryug.org
རྩྭ་སའི་ལྕགས་ར་ཡིས་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་དང་རིག་གནས་ལ་ཐེབས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་སྐོར་གླེང་བ།
དབང་ཤུགས་མེད་པའི འཕེལ་རྒྱས།༽ (the Disempowered Development of Tibet in China3) ཞེས་པའི་དབྱིན་ཡིག་ཕྱག་དེབ་དུ། རྩོམ་པ་པོ་ཨཱན་ཌི་རོ་མཱར་ཊིན་ཧྥེ་ཧྲིར། (Andrew Martin Fischer) ལགས་ཀྱིས་ཀྲུང་གོའི་འཕེལ་རྒྱས་སྲིད་ཇུས་ཐད་ཀྱི་རྩིས་ཐོ་སོགས་ཡིག་ཆ་དང་རིག་ཚན་བསྣོལ་མའི་ཡུལ་དངོས་ རྟོག་དཔྱོད་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་ཐབས་གཙོ་བོར་བཟུང་སྟེ། དེང་རབས་བོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་ རྒྱས་ཐད་དགོངས་འཆར་ལྷུག་པོ་བཏོན་གནང་མཛད་ཡོད་ལ། སྒྲུབ་བྱེད་བཙན་ཞིང་སྒྲུབ་ཐབས་ཡིད་རྟོན་འཕེར་ བས་བོད་ཀྱི་ནུས་མེད་ཉམ་ཐག་གི་ད་ལྟའི་གནས་ཚུལ་ནི་རྒྱལ་ནང་གི་བྱ་འཕུར་བ་ལྟར་མགྱོགས་པའི་དཔལ་ འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱིས་བསྐྱེད་པས། ས་ཁུལ་བར་དབུལ་ཕྱུགས་མི་སྙོམས་པའི་སྣང་ཚུལ་མངོན་གསལ་དོད་ཅིང་། དེ་འབྲེལ་གྱི་གནད་དོན་ལུ་གུ་རྒྱུད་དུ་ལྷགས་ཡོང་བཞིན་པར་འདོད་པ་བཅས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་གལ་ཆེན་བཏོན་ཡོད། འདི་ནི་ཀྲུང་གོའི་འཕེལ་རྒྱས་སྲིད་ཇུས་དང་བོད་ཁུལ་དཔལ་འབྱོར་གནས་ཚུལ་ཐད་ཐོད་བརྒལ་ཅན་གྱི་ཞིབ་ འཇུག་བརྩམས་ཆོས་ཤིག་རེད། རྒྱལ་ནང་དུ་ཀྲུང་དབྱང་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་གྱི་དགེ་རྒན་སུའུ་ཧྥ་ཞང་དང་ཁོའི་ཞིབ་འཇུག་སློབ་མ་རྣམས་ཀྱིས་ མདོ་སྨད་ལྷོ་རྒྱུད་ཀྱི་འབྲོག་པའི་གཏན་འབེབས་སྡོད་ཁུལ་འགའི་གཏན་སྡོད་སྔ་རྗེས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཐད་ལ་གཙོ་ བོར་འབྲོག་པའི་འཚོ་ཐབས་འགྱུར་ལྡོག་དང་བྱིས་པའི་སློབ་གསོར་ཉམས་ཞིབ་4གནང་འདུག་ནའང་། དེ་དུས་སུ་ འབྲོག་དམངས་གཏན་སྡོད་དུ་བསྒྱུར་ནས་དུས་ཡུན་རིང་པོ་ཕྱིན་མེད་པས། འབྱུང་མུས་ཀྱི་འགྱུར་ལྡོག་དག་བཀོད་ ཐུབ་མེད་པ་དང་ཞིབ་འཇུག་གི་གཞི་འཛིན་ས་ཡང་མི་འདྲ་བས་ན། རྩྭ་སར་བསྐོར་བའི་ལྕགས་སྐུད་ཀྱི་ར་བ་དང་། དེས་ཁོར་ཡུག་དང་རིག་གནས་ལ་ཐེབས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཐད་ཀྱི་ཉམས་ཞིབ་ནི་མེད་པ་མིན་ཡང་ཉུང་ཉུང་རེད། གཞན་ཡང་མཐོང་ཐོས་མྱོང་སྣང་ཅུང་ཙམ་བཀོད་པའི་རྩོམ་ཐུང་རེ་འགའ་ཕུད་བོད་ཡིག་གི་ལམ་ནས་བརྗོད་ གཞི་འདིར་ཆེད་དུ་ཞིབ་འཇུག་བགྱིས་པའི་ཆེད་རྩོམ་མམ་དཔྱད་རྩོམ་ད་ཕན་ཕལ་ཆེར་མེད་པ་ནང་བཞིན་ཆགས་ ཡོད་ལ། དེས་ནི་རང་ཅག་གི་སློབ་ཆེན་དག་ཏུ་འདིའི་ཐད་ཀྱི་བོད་ཡིག་གི་ཆེད་ལས་མེད་པའི་སྟོང་ཆ་དང་། ཚན་ རིག་ཞིབ་འཇུག་གི་སྡེ་ཁག་དག་ཏུ་ཡང་ཉམས་ཞིབ་བོད་ཡིག་གི་ལམ་ནས་བྲི་བའི་སྡེ་ཚན་གྱི་དགོས་མཁོ་ཞིག་ གསལ་འདེབས་བྱེད་ཀྱིན་པ་ཡིན་ནམ་སྙམ། ཡིན་ནའང་དགའ་འོས་པ་ནི་རང་རེའི་འབྲོག་ལས་རིག་གནས་ཀྱི་ སྐོར་ལ་སྔོན་བྱོན་དམ་པ་དག་གི་རྣམ་ཐར་གྱི་ཟ་དང་ཟུར་ནས་ཅུང་ཙམ་ཤེས་ནུས་ལ། དེ་མིན་དམངས་སྲོལ་དང་ ཡུལ་ལུང་ལོ་རྒྱུས་སྐོར་གྱི་ཕྱག་དེབ་ལས་ཚུར་སྣང་བྱས་པ་ཐར་ཐོར་ཡོད་པ་དེ་དང་དེང་གི་ཡུལ་དངོས་འབྲོག་ མིའི་གནས་བབ་སོ་སོ་བསྡུར་ན་ཟུར་བལྟས་ལེབ་མཐོང་གི་ཚུལ་དུ་ཅུང་ཙམ་རྟོགས་ཡོང་། ཡང་བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་འབྲོག་ལས་ཐད་ཀྱི་ཆེད་རྩོམ་ལ་གཙོ་བོར་༼བྱང་འབྲོག་གི་ལམ་ཡིག༽5དང་༼བོད་སྤྱི་ བཤད་༽6ལྟ་བུ་འབྲོག་ལས་སྤྱིར་བརྗོད་པའི་ཕྱག་དེབ་ཉུང་ཙམ་ལས་བྱེ་བྲག་ཏུ་དེང་གི་ཡུལ་ལུང་སོ་སོའི་འབྲོག་ 3
ཨཱན་ཌི་རོ་མཱར་ཊིན་ཧྥེ་ཧྲིར་གྱིས་བརྩམས་ཤིང་ཨ་རིའི་ Lexington Books དཔེ་ཁང་གིས་སྤྱི་ལོ་༢༠༡༤ ལོར་དཔར་བའི་ཕྱག་དེབ་དབྱིན་བྲིས་མ། སྤྱི་ལོ་༢༠༠༩ ལོར་བསྒྲིགས་པའི་རྒྱ་ཡིག་ཆེད་དེབ་ ༼ཨ་མདོའི་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིག་གནས་འགྱུར་ལྡོག་ཞིབ་འཇུག༽（《安多藏族牧区社会文化变 迁研究》）ཀྲུང་དབྱང་མི ་རིགས་སློབ་ཆེན་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར། 5 ༼ནམ་མཁའི ་ ནོ ར ་བུའི ་ གསུང་རྩོ མ ་ཕྱོ གས་བསྒྲིགས།༽ཀྲུང་གོའི་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་༡༩༩༢ ལོའི་ཟླ་༤ བར་པར་དུ་བསྐྲུན་པའི་ཤོག་ངོས་༩༨ ནས་༢༡༣ བར་གསལ། 6 བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་སོགས་ཀྱིས་བསྒྲིགས། སྤྱི་ལོ་༢༠༠༨ ལོའི་ཟླ་༥བར་ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་བསྐྲུན། 4
3
www.khoryug.org
རྩྭ་སའི་ལྕགས་ར་ཡིས་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་དང་རིག་གནས་ལ་ཐེབས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་སྐོར་གླེང་བ།
ལས་འགྱུར་ལྡོག་གི་རྣམ་པ་བརྗོད་གཞིར་བཟུང་ཞིང་བོད་ཡིག་གིས་བྲིས་པ་ཧ་ཅང་དཀོན། དེ་བས་འདིར་བོད་ཀྱི་ འབྲོག་པ་ཁུལ་བསྡུ་གཏན་སྡོད་དུ་བསྒྱུར་བའི་གནས་བབ་བྱེ་བྲག་པ་རེ་རེའི་སྐོར་དོ་སྣང་སྒོས་བྲི་བར་བྱེད་པར་ སྐུལ་སློང་དང་རང་གི་མཐོང་ཐོས་མྱོང་གསུམ་གྱི་ཆ་ཤས་ཕྲ་མོ་ཞིག་ཀུན་ལ་དྲན་ཚུལ་བརྗེ་རེས་ཀྱི་ཚུལ་དུ་འགོད་ པ་ལ་མདོ་སྨད་ཡུལ་གྱི་མཚོ་ཁྲི་ཤོག་རྒྱལ་མོའི་མཐའ་འཁོར་རམ་དེ་དང་ཁད་ཉེ་བའི་འབྲོག་སྡེ་ཁག་གི་འགྱུར་ ལྡོག་གི་ཆ་ཅུང་ཙམ་ཞིག་གཤམ་གྱི་ཕྱོགས་འགའ་ནས་ཞུ་བར་བྱེད།།
དང་པོ། ལྕགས་ར་དང་རྩྭ་ཐང་གི་ཚེ་སྲོག་གཞན་དག གཅིག ཡངས་ཤིང་རྒྱ་ཆེ་བའི་རྩྭ་ཐང་ནི་འབྲོག་པའི་སྡོད་ཡུལ་དང་ཕྱུགས་ལས་གཉེར་བའི་གཞི་མ་ཁོ་ ནར་ངོས་བཟུང་ན་ནི་ང་ཚོ་མིའི་རིགས་ཀྱི་སྒེར་གཅོད་བསམ་ཚུལ་འབའ་ཞིག་ལས་མ་འདས་ཏེ། དེ་ནི་མི་དང་ང་ ཚོའི་སྒོ་ཕྱུགས་ཙམ་མ་ཟད། ད་དུང་འགྲོ་བ་གཞན་དག་གིས་འཚོ་རྟེན་འཆའ་བའི་ཡུལ་ཡང་ཡིན་པས་སོ། ཡིན་ ནའང་ང་ཚོའི་ཕྱུགས་ལས་ཀྱི་རྩྭ་སར་བསྐོར་བའི་ལྕགས་ར་ལ་ད་ཕན་སྤྱོད་སྒོ་གཉིས་ཏེ། གཅིག་ནི་རང་གི་སྒོ་ ཕྱུགས་ལ་འདང་ཚད་ཀྱི་རྩྭར་དམིགས་ནས་བསྐོར་ཞིང་འཚོ་རྟེན་གྱི་རྒྱུ་ཙམ་ཡིན། ཡང་ཅིག་ཤོས་ནི་རྩྭ་ས་སྲུང་ སྐྱོབ་ཀྱི་ཆེད་དུ་བསྐོར་བ་ཡིན་ཡང་ང་ཚོས་ཐོག་མར་བསམ་པ་ནི་མི་རང་གི་ཁེ་དབང་དང་བསམ་འདུན་གཞིར་ བཟུང་ཡོད་པ་ལས་རྩྭ་ཐང་གི་ཚེ་སྲོག་གཞན་དག་གི་བདེ་སྡུག་དང་སྐྱེ་ཁམས་མ་ལག་གི་གྲུབ་ཆ་ལ་དོ་སྣང་བྱས་པ་ འདང་མེད་དེ། དཔེར་ན། ང་ཚོས་ནམ་རྒྱུན་རྩྭ་སའི་ལྕགས་ར་རྒྱུད་དུ་བྱ་རིགས་ཆེ་ཆུང་སྣ་ཚོགས་ཤི་ཡོད་པ་ མཐོང་ཐུབ་སྟེ། འདབ་ཆགས་ཀྱི་རིགས་དེ་དག་ནི་གནམ་ལ་འཕུར་སྐབས་མཉམ་མ་བཞག་པའམ་ཡང་ན་མཚན་ དུས་འཕུར་བའི་སྐབས་སུ་ལྕགས་སྐུད་ཕྲ་མོ་དེ་དག་མ་མཐོང་བའི་རྐྱེན་གྱིས་དེའི་ནང་ལ་དཀྲིས་ནས་ཤི་བཞིན་པ་ མིག་མཐོང་ལག་ཟིན་རེད། ཡང་ང་ཚོས་ལྕགས་ར་བསྐོར་དུས་གཞུང་ཀའི་ཤིང་དུམ་འཛུགས་སར་བྲུས་པའི་ས་ དོང་ཆེ་ཆུང་གང་རུང་རང་དགར་བཞག་ཐོག་སྲོག་ཆགས་ཆུང་ངུའི་རིགས་དག་དེར་ལྷུང་ནས་ཤི་བའང་བྱམས་ དང་སྙིང་རྗེ་གཙོ་བོར་བྱེད་ཅིང་འགྲོ་ཀུན་འདྲ་མཉམ་དུ་ལྟ་བའི་བོད་བརྒྱུད་བསྟན་པའི་དགོངས་དོན་གྱིས་ཁྱད་ གསོད་བྱེད་མི་ཐུབ་7ལ། སྐྱེ་ཁམས་དོ་མཉམ་དགོས་པའི་ཆོས་ཉིད་དང་ཡང་ག་ལ་མཐུན་ཏེ་མདོར་ན་རྩྭ་ཐང་ནི་ ཚེ་སྲོག་དུ་མའི་འདུས་བྱས་ཤིག་ཡིན་པའི་དེ་ཉིད་རྟོགས་དགོས་པ་ཤིན་ཏུ་ནས་ཀྱང་གལ་ཆེ་སྙམ། གཉིས། ང་ཚོས་ཤེས་གསལ་ལྟར་རྩྭ་སར་བསྐོར་བའི་ལྕགས་ར་ནི་གོང་དུ་སྨྲས་པའི་ཚེ་སྲོག་དེ་དག་གི་གཤེད་མར་ གྱུར་བ་ལས་གཞན་ད་དུང་རི་སྐྱེས་སྲོག་ཆགས་གཞན་དག་གི་ཚེ་སྲོག་ལ་གནོད་པའི་རྒྱུ་རུ་གྱུར་ཡོད་དེ། དཔེར་ན། ང་ཚོས་ཉེ་སྔོན་གྱི་གསར་འགྱུར་བརྒྱུད་ལམ་ཁག་ནས་ཁོར་ཡུག་ཐད་ཀྱི་ལས་སྣ་བས་རི་དྭགས་སྲུང་སྐྱོབ་ལ་ བསྒྲགས་པའི་སྐད་འབོད་ལས་ཤེས་པ་ནི་རྩྭ་ཐང་གི་རི་དྭགས་དགོ་བ་སོགས་ལྕགས་སྐུད་ནང་དུ་དཀྲིས་ནས་ཤི་ 7
རཱོ་བྷིར་ཁྲི་ཨེ་ཁི་ཧྥོ (Rovert B. Ekvall) ཡི་ཕྱག་དེབ་ Fields on the Hoof: Nexus of Tibetan nomadic pastoralism ཡི་ ཤོག་ངོས་༨༠ ནས་༨༣ བར་གསལ། ཨ་རིའི་ Waveland Press པར་སྐྲུན་ཁང་གིས་སྤྱི་ལོ་ ༡༩༦༨ ལོར་པར་ཐེངས་དང་པོ་དཔར།
4
www.khoryug.org
རྩྭ་སའི་ལྕགས་ར་ཡིས་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་དང་རིག་གནས་ལ་ཐེབས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་སྐོར་གླེང་བ།
ཡོད་པ་མཐོང་ཐུབ། གཞན་ཡང་ཐ་ན་སྐབས་སྐབས་སུ་མ་མཐོང་བའམ་མཉམ་མ་བཞག་སྟབས་མི་ཡང་འཕྲུལ་རྟ་ བཅས་པ་ལྕགས་སྐུད་དུ་དཀྲིས་ནས་ཤི་བའི་གནས་ཚུལ་ཡང་ཐོན་གྱིན་ཡོད་ཀྱང་། གནད་དོན་འདི་ལྟ་བུའི་མཇུག་ འབྲས་ནི་རྒྱུན་པར་མི་སྒེར་རང་ཉིད་ལ་ཁག་འགེལ་བའམ་རང་ཉིད་ནས་གདོང་ལེན་བྱེད་དགོས་པར་འཕྲད་ འདུག་པ་ལས་བཅོས་ཐབས་གཞན་མེད་པ་ལྟར་གནས་ཡོད། གསུམ། ཉེ་སྔོན་འབྲོག་ཁུལ་དུ་ཝ་དང་། སྤྱང་ཀི། གསའ་སོགས་རྩྭ་ས་དང་ཕྱུགས་རའི་ཉེ་འདབས་སུ་སླེབས་ནས་ མི་ཕྱུགས་གཉིས་ལ་འཇབ་རྒོལ་ཐེབས་ཚུལ་ཐོས་རྒྱུ་བྱུང་། དེ་ལའང་སྤྱིར་གཅན་གཟན་དེའི་རིགས་ཀྱིས་འབྲོག་ པའི་ཕྱུགས་ལ་རྒོལ་བ་ནི་སྔར་ནས་བྱུང་མ་མྱོང་བ་ཞིག་མ་ཡིན་ཏེ། ཡིན་ཡང་དེང་གི་སྐབས་འདིར་གཅན་གཟན་ གྱི་རིགས་འདི་དག་བལྟས་ཚོད་ཀྱིས་འཇིགས་སྣང་དེ་ཙམ་མེད་པར་མི་དང་སྒོ་ཕྱུགས་ལ་གནོད་འཚེ་རྒྱུན་ཆད་ མེད་པར་གཏོང་བ་ནི། གཅིག་ན་རྩྭ་སར་ལྕགས་ར་བསྐོར་ཏེ་རི་སྐྱེས་སྲོག་ཆགས་རང་དགར་རྒྱུ་བའི་འགྲོ་ལམ་ བཀག་ཟིན་པས། གཅན་གཟན་རྣམས་ནི་གང་སར་ཁ་ཟས་འཚོལ་བར་ཚད་བཀག་ཐེབས་ཤིང་ལྟོགས་ཀྱིས་མནར་ ནས་སྒོ་ཕྱུགས་ལ་འཇབ་རྒོལ་མི་བྱེད་རང་བྱེད་དུ་གྱུར་བ་རེད། གཉིས་ན་མི་རྣམས་ཀྱིས་དེང་གི་སྨན་རྫས་བེད་ སྤྱད་དེ་སྲོག་ཆགས་བྲ་ཡི་རིགས་སོགས་རྩ་མེད་གཏོང་བའི་བྱེད་སྒོ་སྤེལ་དྲགས་པ་རེད། དཔེར་ན། ཝ་ཡི་ཁ་ཟས་ གཙོ་བོ་བྲ་རྣམས་སྨན་གྱིས་བསད་ནས་ཁ་གྲངས་ཉུང་དུ་ཆགས་པས། ཝ་ཡིས་སྒོ་ཕྱུགས་ལུ་གུ་མི་ཟ་ཐབས་མེད་ བྱུང་བའི་གནས་སུ་གྱུར་ཡོད་པ་ལྟ་བུ་ནི་མི་ཡིས་དང་ཐོག་གི་སྐྱེ་ཁམས་མ་ལག་དེ་གཅིག་ལ་གཅིག་རྟེན་ཡིན་པའི་ ཆོས་ཉིད་ལ་དོ་སྣང་མེད་པའི་མཇུག་འབྲས་སུ་བྱུང་བ་ཞིག་རེད་དོ།།
གཉིས་པ་། ལྕགས་ར་དང་འབྲོག་པའི་བརྡ་ཆད། འབྲོག་ལས་ལ་རང་གི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ལས་ཀའི་རྣམ་གྲངས་མང་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་ནི་དེ་ལ་དོ་སྣང་ཅུང་ཙམ་ སྤྲོད་མཁན་ཞིག་ཡིན་ན་ཤེས་སླའོ། འབྲོག་ལས་ཁོ་ན་གཉེར་བའི་མི་སྡེ་ནི་དུས་བཞིའི་འགྱུར་ལྡོག་དང་རྩྭ་ཆུའི་ གནས་བབ་ལ་བསྟུན་ནས་ཡུལ་སྤར་ཏེ་འགྲོ་བ་ནི་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་དང་འབྲེལ་བ་དམ་ལ་སྲོལ་རྒྱུན་དུའང་གྲུབ་ ཡོད། དེའི་སྟབས་ཀྱིས་གོམས་སྲོལ་ལྟར་ན་རྩྭ་སར་ལྕགས་ར་བསྐོར་བའི་གོང་དུ་ཕྱུགས་རྫི་རྣམས་རི་ལ་གང་སར་ ཕྱུགས་འཚོ་སྐྱོང་ལ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་ལ། རྩྭ་ས་ནི་འབྲོག་སྡེ་སྤྱི་ཡིས་རྒྱ་ཁྱབ་དུ་སྤྱོད། དེའི་མཐའ་ལ་ཚད་བཀག་ མེད་པས་མི་ཚང་མི་འདྲ་བའི་ཕྱུགས་ཁྱུ་ཕན་ཚུན་འདྲེས་པ་ནི་རྒྱུན་ལྡན་ཡིན། དེ་ཡང་ཕྱུགས་ཁྱུ་ཕན་ཚུན་འདྲེས་ པའི་སྐབས་དག་ནི་རྫི་བོ་གཞོན་རབས་རྣམས་ལ་མཚོན་ན་ཕན་ཚུན་དུང་བ་གླེང་བའི་གོ་སྐབས་ཤིག་ཀྱང་ཅི་ལ་ མིན་ཏེ། ཁོང་ཚོས་ལུག་དང་ར་མ་འདྲེས་སོང་། ཞེ་དང་སྣང་བ་སྐྱིད་བྱུང་། ཞེས་རི་ལུང་ཐང་གསུམ་དུ་ཕྱུགས་ འཚོ་བའི་སྐབས་སུ་ཕྱུགས་རྫི་ཕོ་མོ་མཉམ་འཛོམས་ཀྱི་སྟབས་ཀ་སྒྲིག་སྟེ། རི་གླུ་ལེན་ཞིང་བརྩེ་བ་འཚོལ་བའི་འཚོ་ བ་ཡི་སྟེགས་བུ་ཞིག་རང་ཉིད་ཐུན་མོང་ལ་བསྐྲུན་ཡོད་ལ་རྫི་བོ་ཕན་ཚུན་བར་མེད་དུ་མི་རུང་བའི་རོགས་རེས་
5
www.khoryug.org
རྩྭ་སའི་ལྕགས་ར་ཡིས་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་དང་རིག་གནས་ལ་ཐེབས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་སྐོར་གླེང་བ།
དང་མཉམ་འབྲེལ་ཡང་ཡིན།8 ཡང་ཕྱུགས་ཁྱུ་ཕན་ཚུན་འདྲེས་པ་ལས་སྐབས་སྐབས་སུ་ཕྱུགས་ཟོག་ཁ་ཤས་ ཕྱུགས་ཁྱུ་གཞན་དུ་བོར་བའང་མང་པས། རྫི་བོས་ཕྱུགས་འཚོལ་དུས་ནམ་རྒྱུན་སྤུ་མདོག་སོགས་ཕྱུགས་ཀྱི་ལུས་ སྟེང་གི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཁྱད་རྟགས་ཤིག་བརྗོད་དེ་རྫི་བོ་གཞན་སོགས་མི་རྣམས་ལ་འདྲི་བར་བྱེད་ཅིང་། ཕྱུགས་རྙེད་མཁན་ནམ་མཐོང་མཁན་གྱིས་ཀྱང་ཕྱུགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཤིག་གཞིར་བཟུང་སྟེ་ཕན་ཚུན་ལ་དེ་འདྲའི་ ཁྱད་རྟགས་ཅན་གྱི་ཕྱུགས་རྙེད་འཚོལ་གནས་ཚུལ་བརྗོད་ན་གཞི་ནས་སོ་སོར་གོ་བརྡ་འཕྲོད་ཅིང་ངོས་འཛིན་སླ་ བ་ཡིན། དཔེར་ན་སྒོ་ཕྱུགས་ལུག་ལྟ་བུར་མཚོན་ན། མདོ་སྨད་འབྲོག་ཡུལ་རྣམས་སུ་ལུག་གི་ལུས་ཧྲིལ་པོའི་སྤུ་ མདོག་གམ་བལ་གྱི་མདོག་གཞིར་བཟུང་ན།9 དཀར་དཀར་ནག་ནག གྲོ་གྲོ་གཙོ་བའི་མང་ཙམ་ཡོད་ཀྱང་མིང་ བརྡ་མང་ཤོས་ཤིག་སྒོ་ཕྱུགས་ལུག་དེའི་ཡན་ལག་གི་སྤུ་མདོག་ལྟར་འདོགས་སྲོལ་ཡོད་པ་ནི་ཡང་དཔེར་ན། མགོའི་ སྤུ་མདོག་ནག་པོ་དང་ལུས་ཡོངས་དཀར་པོ་ལ་སྨུག་གཞི་དང་། ལུས་ཡོངས་དཀར་པོ་ཡིན་ལ་མིག་མཐའ་དང་ མཆུ། རྣ་སྣེའི་སྤུ་མདོག་ནག་པོའི་རིགས་ལ་ཁྲ་གཞི། ཡང་ལུས་ཡོངས་དཀར་པོ་དང་མིག་མཐའ། མཆུ། རྣ་སྣེའི་སྤུ་ མདོག་སེར་པོའི་ཚུལ་དུ་ཡོད་པ་ལ་རྒྱ་རྒྱ། ལུས་ཡོངས་དཀར་པོ་དང་། མགོ་རྣའི་སྤུ་མདོག་གི་ཆ་ཙམ་སྔོ་ཤོས་ཅན་ ལ་སྔོ་གཞི་དང་། དེ་མིན་རག་གཞི་དང་གྭ་གཞི་སོགས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་ལ་རྭ་ཅོ་ཡོད་མེད་ཀྱིས་ཀྱང་མིང་བརྡ་དེ་ དག་ལ་འགྱུར་བ་ཅུང་ཙམ་འགྲོ་གི་ཡོད་པ་ནི་འབྲོག་པ་རྒན་རབས་པའི་ཁ་རྒྱུན་དུ་ཆགས་ཡོད་པ་མ་ཟད། ད་དུང་ ཕྱུགས་ཀྱི་འགྲོ་ཚུལ་རྣམ་པ་དང་གཟུགས་ཚད་ལ་གཞི་བཅོལ་ཏེ་མིང་འདོགས་ཚུལ་ཡང་མང་པོ་ཡོད། གཞན་ཡང་ ལུག་གི་ལོ་གྲངས་དང་རྟགས་རྟེན་གྱི་ཐད་མཁས་དབང་ནམ་མཁའི་ནོར་བུས།10 ལུ་གུ་11དང་། ལ་ག་ལ་མོ། འཚེ་རུ12་འཚེ་མོ། སྙིག་པ་སྙིག་མོ། ཀྲིག་པ་ཀྲིག་མོ། ཁྱུགས་དང་པོ་དང་། ཁྱུགས་ཆིག་མ་སོགས་མང་པོ་ཡོད་པ་ བཞིན་ནོ། འདི་ལས་ཤེས་ཐུབ་པ་ནི་འབྲོག་ལས་མིང་གི་བརྡ་ཆད་ལ་འབྲོག་པའི་འཚོ་བའི་ཕྱོགས་སོ་རེ་རེ་ན་རྣམ་གྲངས་མང་ པོ་ཡོད་ཀྱང་། གོང་དུ་སོང་བ་ནི་སྒོ་ཕྱུགས་སྐོར་ལས་ཀྱང་ལུག་གི་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ཉུང་ཙམ་ཞིག་བཀོད་པ་ ཡིན་ལ། མིང་དེ་དག་སྔོན་ནས་ད་ལྟའི་བར་དུ་རྒྱུད་འཛིན་བྱེད་ཐུབ་པར་གོང་དུ་སྨྲས་པའི་ཕྱུགས་ཁྱུ་ཕན་ཚུན་ འདྲེས་སྡེབ་ལྟ་བུས་ཆ་རྐྱེན་ལེགས་པོ་བསྐྲུན་པ་རེད། དེ་ནི་ཕྱུགས་ཁྱུ་འདྲེས་ནས་ཕྱུགས་ཟོག་བོར་བ་བྱུང་ཚེ་འཚོལ་ མཁན་གྱིས་ཕྱུགས་ཀྱི་ཁྱད་རྟགས་དེ་ཤེས་རྗེས་དེར་མིང་འདོགས་པའི་ཐབས་འདི་འདྲ་ལ་བརྟེན་ནས་འཚོལ་བ་
8
མེལ་ཝན་གྷོ་ཌི་ཟི་ཊན་(Melvyn C. Goldstein) དང་ཟཱེན་ཟེའ་སྦེའོ་(Synthia M. Beall) གཉིས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི་ Nomads of the Western Tibet: the Survival of a Way of Life. ཡི་ཤོག་ངོས་༡༠༨ནས་༡༧༤བར་གསལ། སྤྱི་ལོ་༡༩༩༠ ལོར་ཧང་ཁང་ནས་པར་བསྐྲུན་བྱས། 9 མི ང ་བརྡ་འདི ་ དག་ནི ་འབྲོག་སྡེ་མི་གཅིག་པ་ལ་རང་རང་སོ་སོའི་འདོགས་ལུགས་ཀྱི་དབང་གིས་སྐབས་འགར་མི་འདྲ་བ་ཅུང་ཙམ་ཐོན་གྱིན་ཡོད། 10 མཁས་དབང་ནམ་མཁའི ་ནོར་བུའི་གསུང་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་ཀྱི་ཤོག་ངོས་༡༧༤ ནས་༡༧༦ བར་གསལ། 11 འབྲོ ག ་ཡུལ་འདི ་ དག་ཏུ་ལུ་གུ་ནི ་སྤྱི་མིང་ཡིན་ལ་དེར་བྱེ་བྲག་ཏུ་ཕོ་ལུག་དང་མོ་ལུག་ཅེས་དབྱེ་མཁན་ཡང་ཡོད། 12 མདོ་སྨད་འབྲོག་ཡུལ་མང་ཤོས་སུ་ཐུང་བའམ་ཐུང་ང་ཡང་ཟེར།
6
www.khoryug.org
རྩྭ་སའི་ལྕགས་ར་ཡིས་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་དང་རིག་གནས་ལ་ཐེབས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་སྐོར་གླེང་བ།
ཡིན་པས། མིང་གི་རྣམ་གྲངས་དེ་དག་ནི་ནམ་རྒྱུན་འབྲོག་མིའི་སེམས་སུ་ཡོད་ལ་མི་ཐོག་ནས་མི་ཐོག་བརྒྱུད་ཐུབ་ པ་བྱུང་བ་ཡིན།13 ཡིན་ནའང་མིང་བརྡ་འདི་དག་ནི་ད་ལྟའི་ཕྱུགས་ལས་ལ་ཚད་བཀག་ཐེབས་པས་འབྲོག་པའི་མིང་བརྡ་ཕུན་སུམ་ ཚོགས་པའི་རིག་གནས་ལས་རིམ་གྱིས་མེད་པ་ཆགས་ཀྱིན་པའི་སྣང་ཚུལ་བྱུང་དང་འབྱུང་བཞིན་འདུག དེ་ནི་རྩྭ་ སར་ལྕགས་ར་བསྐོར་བའི་ལམ་ལུགས་འདིའི་ཐད་ཀའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཡིན་ཏེ། ཕྱུགས་བསྐྱུར་རྩྭ་འདེབས་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་ ལག་ཏུ་བསྟར་བ་ནས་འབྲོག་ཁྱིམ་གྱི་ཕྱུགས་གྲངས་ཇེ་ཉུང་དུ་ཆགས་ཡོད་པ་མ་ཟད། ཁྱིམ་རེ་ལ་ཚད་བཀག་ ཐེབས་པའི་རྩྭ་སའི་ལྕགས་ར་རེ་བསྐོར་ཡོད་པས། ཕྱུགས་ཁྱུ་རྣམས་ནམ་རྒྱུན་རྩྭ་ས་དེ་ལས་བརྒལ་ཐུབ་ཀྱིན་མེད་ལ། སྲོལ་རྒྱུན་ལྟར་འཚོ་སྐྱོང་གནང་མཁན་གྱི་རྫི་བོས་ཀྱང་ཉིན་ཧྲིལ་པོར་འཚོ་དགོས་པ་ལྟར་འཚོ་སྐྱོང་བྱེད་ཀྱིན་མེད། དེ་ནི་ལྩགས་རའི་དབང་གིས་ཕྱུགས་ཁྱུ་ཕན་ཚུན་འདྲེས་པའི་གནས་ཚུལ་མེད་པས། འབྲོག་ཡུལ་གྱི་ལོ་ཆུང་བྱིས་པ་ སློབ་གྲྭ་བ་རྣམས་ཕར་ཟད། སློབ་གྲྭར་མ་ཞུགས་པའི་ཕྱུགས་རྫི་གཞོན་རབས་པ་དག་གིས་ཀྱང་སྔོན་གྱི་མིང་ འདོགས་ཚུལ་སྣ་ཚོགས་ཤིག་ཡོད་པ་དེ་བེད་སྤྱོད་མེད་པའམ་རྒན་རབས་རྣམས་ནས་བརྒྱུད་པའི་གོ་སྐབས་ཕྲ་བས། མིང་བརྡ་དེ་དག་ད་ལྟ་ཉམས་བཞིན་པའི་སྣང་ཚུལ་ཤིན་ཏུ་མགྱོགས་པ་ནི་དཔེར་ན་གོང་དུ་སོང་བའི་འབྲོག་པས་ ལུག་ལ་བཏགས་པའི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་མིང་དེ་དག་ད་ལྟའི་གཞོན་རབས་པའི་ནང་ན་ཤེས་མཁན་ཧ་ཅང་ཉུང་བ་དེས་ བོད་ཀྱི་རིག་གནས་སྤྱི་ཡི་ཆ་ཤས་འདི་དང་འདི་འདྲ་བ་མང་པོ་ཞིག་བསམ་བཞིན་མ་ཡིན་པའི་ངང་བོར་བརླག་ ཐེབས་ཀྱིན་པ་རྟོགས་ནུས། དེ་བཞིན་ང་ཚོས་ལྕགས་སྐུད་ར་བས་བསྐོར་ཟིན་པའི་རྩྭ་ས་ལས་ཤེས་པ་ལྟར། དེང་གི་རྫི་བོ་རྣམས་ཀྱིས་ཕྱུགས་ འཚོ་བར་རྟའི་ཚབ་ཏུ་འཕྲུལ་རྟ་བཀོལ་བ་༼པར་དང་པོ་ལས་མངོན།༽ནས་བཟུང་རྟ་ནི་ལག་ལེན་ཁྲོད་ནས་རིམ་ གྱིས་ཡལ་བའམ་ཡང་ན་ཆེད་དུ་རྟ་རྒྱུགས་འགྲན་བསྡུར་སྤེལ་བར་མ་གཏོགས་བཀོལ་བ་ཉུང་བས། རྟ་དང་འབྲེལ་ བའི་བཤད་རྒྱུན་སོགས་ཀྱི་རིག་གནས་རྣམས་ཀྱང་སྐབས་བསྟུན་གྱིས་ཉམས་དམས་སུ་འགྲོ་བཞིན་པ་ནི་རྟ་ལ་རྐྱང་ རྐྱང་དང་ར་ར་ཞེས་པའི་སྤུ་མདོག་ཐད་ཀྱི་མིང་བརྡ་ཡོད་པ་མ་གསལ་བར་རྟ་དམར་དམར་དང་དཀར་དཀར་ ཟེར་བ་ནི་བཞད་གད་སློང་བའི་རྒྱུ་རུ་གྱུར་ཡོད་པ་བཞིན་ནོ།།
13
རིག་འཛིན་ཐར་རྒྱལ་གྱིས་བརྩམས་ཤིང་ཁྲོ་ནི་ཧོས་བྷིར་ (Toni Huber) ཡིས་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས་པའི་བོད་ཀྱི་འབྲོག་པའི་སྐོར་གྱི་དབྱིན་དེབ་ Nomads of Eastern Tibet: Social organization and economy of a pastoral estate in the Kingdom of Dege, ཡི་ཤོག་ངོས་༧༣ ནས་ ༧༤ བར་གསལ། ༢༠༠༧ ལོར་ནཱེ་ཌར་ལཱན་ཌི (Netherlands) རྒྱལ་ཁབ་ནས་དཔར།
7
www.khoryug.org
རྩྭ་སའི་ལྕགས་ར་ཡིས་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་དང་རིག་གནས་ལ་ཐེབས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་སྐོར་གླེང་བ།
པར་དང་པོ། ཕྱུགས་ལས་སུ་རྟའི་ཚབ་ལ་འཕྲུལ་རྟ་བཀོལ་བཞིན་པ། ༢༠༡༣ ལོའི་སྟོན་ཀ གསུམ་པ། ལྕགས་ར་དང་ཕྱུགས་རྫིའ་ི གླུ་སྐད། ཀུན་གྱིས་ཤེས་གསལ་ལྟར། འབྲོག་ཡུལ་མང་ཤོས་ཤིག་སའི་ཁ་ཞེང་ཆེ་ལ་དབེན་པའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པ་ནི་འབྲོག་ 14 ཅེས་པའི་མིང་བརྡའི་ཐད་ནས་ཀྱང་མཚོན་ཐུབ། འབྲོག་ཡུལ་གྱི་རྫི་བོ་རྣམས་ནམ་རྒྱུན་ས་དབེན་ཞིང་རང་གི་ ཡུལ་དང་བར་ཐག་གིས་ཆོད་པའི་ས་རུ་གླུ་གཞས་སྣ་ཚོགས་གཏོང་བ་ནི་ཁོང་ཚོའི་ཐུན་མིན་གྱི་གོམས་སྲོལ་ཞིག་ གམ་རིག་གནས་ཤིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། ཡིན་ནའང་གླུ་སྣ་ཚོགས་ཡོད་པ་ལས་ལ་གཞས་ལྟ་བུ་ནི་ངོ་ཚ་དང་འཛེམས་ བག་བྱེད་དགོས་པའི་གླུ་ཡི་རིགས་ཡིན་པས།15 ཕ་མ་མིང་སྲིང་རྣམས་ཀྱིས་ཐོས་ཐུབ་པའི་སར་ཤིན་ཏུ་ནས་ཀྱང་ ལེན་མི་འོས་པའི་གླུ་ཡིན། དེ་ལ་སྔར་འབྲོག་ཡུལ་གྱི་རྩྭ་སར་ལྕགས་ར་བསྐོར་མེད་པའི་དུས་སུ་རྫི་བོ་རྣམས་རང་གི་ ཡུལ་དང་ཁྱིམ་མིར་ཐག་རིང་བའི་སར་ཕྱུགས་འཚོ་བཞིན་ཡོད་པས། ཁོར་ཡུག་དེ་འདྲའི་ཆ་རྐྱེན་གྱི་འོག་ཏུ་རྫི་ བོས་རང་འདོད་བཞིན་རི་གླུ་ལ་གཞས་དང་བརྩེ་གླུ་མཛའ་གཞས་སོགས་གཏོང་བར་གོམས་ཡོད་ལ། རི་ལུང་ནས་ ལྗོན་ཧྥན་ཟིན་ཁྲི་བྷེ་ལེ་ཟཱ (John Vincent Bellezza) ཡི་ཕྱག་དེབ་ the Dawn of Tibet: the ancient civilization on the roof of the world ཡི་ཤོག་ངོས་༤༧ ནས་༥༧ བར་གསལ། སྤྱི་ལོ་༢༠༡༤ ལོར་ཨ་རིའི་ Rowman & Littlefield པར་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར། 15 ཁྲོ་ནི་ཧོས་བྷིར་(Toni Huber) གྱིས་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས་པའི་ Amdo Tibetans in Transition: Societies and culture in the Post-Mao Era ཡི་ཤོག་ངོས་༡༧༩ ནས་༡༨༡ བར་གསལ། སྤྱི་ལོ་༢༠༠༢ ལོར་ ནཱེ་ཌར་ལཱན་ཌི (Netherlands) རྒྱལ་ཁབ་ནས་དཔར།
8
www.khoryug.org
རྩྭ་སའི་ལྕགས་ར་ཡིས་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་དང་རིག་གནས་ལ་ཐེབས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་སྐོར་གླེང་བ།
དེ་ལ་མྱོང་རོལ་བྱེད་པ་ནི་ཁེར་རྐྱང་གི་སྣང་བ་ལྡོག་པའི་ཐབས་མཆོག་ཅིག་ཀྱང་ཡིན། དེར་མ་ཟད། དེ་ནི་རང་ བཞིན་གྱིས་ཡུལ་སྲོལ་རིག་གནས་དེ་ལྟ་བུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་གལ་ཆེན་དེའང་ཡིན་སྙམ། དེ་ བཞིན་དབེན་པའི་འབྲོག་ཐང་རྣམས་སུ་སྐད་ངག་སྙན་མོ་མེད་ལ་གླུ་ཚིག་གོ་རིམ་འཆོལ་བའི་གླུ་ཙམ་མ་གཏོགས་ ལེན་མི་ཤེས་པའི་རྫི་བོ་ཆུང་ཆུང་ཞིག་ཡིན་ནའང་གླུ་ལེན་པར་གཞན་གྱི་འཁང་ར་དང་འཕྱ་སྨོད་སོགས་ཀྱི་བཀག་ རྒྱ་མི་ཐེབས་པས། གང་དགའ་རང་འདོད་ཀྱིས་བླངས་ཆོག་ལ་མདོར་ན་ཁོད་ཡངས་པའི་རི་ལུང་ནི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ གླུ་བ་སྐད་གྲགས་ཆོད་པ་རྣམས་ལ་སྦྱོང་བརྡར་སྤྲོད་པའི་སློབ་གསོའི་ལྟེ་གནས་ལྟ་བུ་ཆགས་ཡོད། ད་ལྟ་དུས་ཆེན་སོགས་དཔེར་ན་བོད་ཀྱི་ལོ་སར་ལྟ་བུའི་སྐབས་སུ་ལོ་ཆུང་རྣམས་གཙོ་བྱས་པའི་བོད་མི་རྣམས་དེང་ རབས་ཀྱི་གླུ་གཞས་ལེན་པར་དགའ་བའམ་ལེན་ཤེས་མཁན་ཡང་ལྟོས་བཅོས་ཀྱིས་མང་ནའང་། དམངས་གླུ་ནི་ སྔར་ལྟར་ཀུན་གྱིས་ལེན་ཤེས་པ་དེ་འདྲ་མིན་ལ། གླུ་ཚིག་ཀྱང་ཡིད་ལ་འཛིན་སླ་བོ་མིན་པ་ལྟ་བུའི་སྣང་ཚུལ་བྱུང་ བཞིན་པ་སྟེ། ཁྱད་པར་དུ་གཞོན་རབས་རྣམས་ཀྱིས་ཡི་གེ་ཤེས་ནའང་མི་ཐོག་སྔོན་མ་ལྟར་དམངས་གླུ་དེ་དག་དེ་ འདྲའི་ལེན་མཁས་པོ་མེད་སྟབས། མི་རྣམས་ཀྱིས་འགྱུར་ལྡོག་འདི་ལྟ་བུ་ནི་བྱུང་བ་མགྱོགས་ལ་བསམ་ཡུལ་འདས་ པ་ལྟ་བུར་བྱེད་ཀྱང་། ཞིབ་ཀྱིས་གཞིགས་ན་དེར་རྒྱུ་མཚན་མེད་པ་མ་ཡིན་ཏེ། བོད་ཀྱི་གཞོན་རབས་པ་རྣམས་ ཀྱང་མི་རིགས་གཞན་ནང་བཞིན་དེང་རབས་ཀྱི་གོ་ལ་ཧྲིལ་འགྱུར་ཅན་དང་མཉམ་དུ་མི་འཚོ་རང་འཚོ་ཡིན་པ་ དང་གཅིག ད་ལྟའི་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་རྩྭ་ར་ནི་སོ་སོའི་ཁྱིམ་གྱི་འདབས་དང་རྒྱང་ཐག་མི་རིང་བས་༼པར་གཉིས་པ་ ལས་མཐོང་ཐུབ།༽དམངས་གླུ་སོགས་ལ་གཞས་ལེན་པར་འཛེམས་དོགས་དགོས་པའི་དབང་གིས་ཁོར་ཡུག་མེད་ པར་ཆགས་པ་དང་གཉིས་སོགས་རྒྱུ་རྐྱེན་མང་པོས་ཡུལ་སྲོལ་རིག་གནས་འདི་ལ་བཀག་རྒྱ་ཐེབས་ཤིང་རྒྱུན་སྐྱོང་ དཀའ་བ་ཡིན་ནོ།།
པར་གཉིས་པ། སྦྲ་རྙིང་བའི་འདབས་ཀྱི་ལྕགས་ར་དང་ལུག་ཁྱུ། ༢༠༡༢ ལོའི་དབྱར་ཁ།
9
www.khoryug.org
རྩྭ་སའི་ལྕགས་ར་ཡིས་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་དང་རིག་གནས་ལ་ཐེབས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་སྐོར་གླེང་བ།
བཞི་བ། ལྕགས་ར་དང་འབྲོག་ལས་ལྷག་མ། སྔར་ལྟར་ན་འབྲོག་ཡུལ་མང་ཤོས་སུ་རྩྭ་ཆུ་ཁ་སྤྲོད་དུ་ཡོད་དགོས་རྒྱུ་ནི་འབྲོག་ལས་ལ་མཚོན་ན་ཆེས་མ་ མཐའི་ཆ་རྐྱེན་ཡིན་ཕྱིར་གལ་སྲིད་དེ་ལས་ལྡོག་ན་འབྲོག་ས་བཟང་པོར་མི་བརྩི་ཞིང་དཀའ་ལས་མང་པོར་གདོང་ ལེན་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དེ་ཡང་ཆུ་དང་བར་ཐག་ཅུང་རིང་ནའང་ཕྱུགས་ལ་ཆུ་རེས་དང་རྩྭ་རེས་ཞེས་ཉིན་ བགོས་ཏེ་ཆུ་རེས་ཉིན་ལ་སྔ་མོ་ནས་ཆུ་ཡོད་པའི་ཡུལ་དེར་ཆེས་ཐུང་བའི་ལམ་ཐག་བརྒྱུད་ནས་ཕྱུགས་ཟོག་ལ་ཆུ་ ལྡུད་པར་འདེད་པ་ཡིན། ཡིན་ནའང་རྩྭ་སར་ལྕགས་ར་བསྐོར་བས། ཆུ་ལམ16་དེ་དག་གི་ཐད་འགྱུར་བ་མི་བྱུང་ རང་བྱུང་ལྟ་བུ་ཆགས་ཡོད་དེ། དུད་ཁྱིམ་སོ་སོའི་ལྕགས་ར་ཡིས་འབྲོག་སྡེ་སྤྱིའི་ཕྱུགས་ཀྱི་ཆུ་ལམ་བཀག་པར་ བརྟེན་ཆུ་རེས་ཉིན་དེར་ཆུའི་ཁར་ལམ་ཐག་རིང་བའི་འབྲོག་ཁྱིམ་རྣམས་ནས་ཆུ་ལམ་བཀག་ཡོད་པའི་དུད་ཁྱིམ་ དག་གི་རྩྭ་རའི་མཐའ་བསྐོར་ཏེ་ཆུ་ལྡུད་པར་འགྲོ་དགོས་པས། སྔར་གྱི་ལམ་ཐག་རྣམས་ལྡབ་འགྱུར་གྱིས་རིང་དུ་ ཕྱིན་པ་མང་བ་དང་། ཡང་སྐབས་རེ་འགར་ཁྱིམ་མཚེས་ཀྱི་རྩྭ་སའི་ར་བར་ཕྱུགས་ཟོག་ཐོན་པས་ཁྱིམ་མཚེས་ཕན་ ཚུན་བར་གྱི་འབྲེལ་ལམ་ཇེ་ཞན་དུ་གྱུར་བའམ་སྔར་གྱི་འབྲེལ་བ་བཟང་པོ་མེད་པར་ཆགས་པ་སོགས་མང་པོ་ཡོད་ ཀྱང་སྐབས་འདིའི་བརྗོད་བྱར་མི་འོས་པས་མ་བྲིས། རྩྭ་ཐང་དེ་འབྲོག་ཡུལ་གྱི་སྤྱི་ས་ཡིན་དུས་སུ། རྫི་བོའི་ལས་ཀ་འབའ་ཞིག་ནི་ཕྱུགས་ཟོག་རྣམས་ལ་རྩྭ་ཁའི་ འཚོ་སྐྱོང་བཟང་པོ་བྱེད་རྒྱུ་ལས་གཞན་མེད། ཡིན་ནའང་སོ་སོའི་རྩྭ་སར་ལྕགས་ར་བསྐོར་བ་ནས་བཟུང་འབྲོག་པ་ རྣམས་ལ་ལས་ཀ་གཞན་ཞིག་ལྷགས་ཡོང་བ་ནི་རང་གི་ལྕགས་ར་དེར་དུས་ངེས་གཏན་མེད་པར་སླར་གསོ་དགོས་ པ་དེ་རེད། དེ་ནི་དུས་ཡུན་ཅུང་རིང་ཙམ་འགོར་སྐབས་ལྕགས་སྐུད་ཆད་པའམ་ལྕགས་རའི་གཞུང་ཀ་རྣམས་རྙིང་ བར་འགྱུར་འགྲོ་བས་ནམ་རྒྱུན་སླར་གསོའི་སྐབས་སུ་ཤིང་ནགས་དང་། ལྕགས་སྐུད་སོགས་ལག་ཆ་གཞན་དག་ དགོས་ཀྱང་འབྲོག་ཡུལ་རྣམས་སུ་རྒྱུ་ཆ་དེའི་རིགས་དཀོན་པས། འབྲོག་མི་རྣམས་ཡུལ་ལུང་གཞན་དུ་ཕྱིན་ནས་རྒྱུ་ ཆ་དེ་དག་རག་ཐབས་བྱེད་དགོས་ལ་དེ་ནི་སྔར་མེད་ཀྱི་འབྲོག་ལས་ལྷག་མ་ཞིག་ཡིན་ཏེ། རྒྱུ་ཆ་དེ་དག་ཉོ་དགོས་ ལ་དབོར་འདྲེན་ཡང་བྱེད་དགོས་པར་བརྟེན། དེར་མ་མཐའ་ཡང་དུས་ཡུན་དང་གྲོན་དངུལ་ངེས་ཅན་ཞིག་ འཛད་ཀྱིན་ཡོད། སྤྱིར་ཀུན་ལ་རྒྱུས་ཡོད་པ་བཞིན་བོད་གངས་ཅན་གྱི་ས་བབ་དང་གནམ་གཤིས་ལ་ཡུལ་རང་གི་ཐུན་མིན་གྱི་ཁྱད་ ཆོས་མངའ་བའི་སྟབས་ཀྱིས་འབྲོག་པའི་རྒྱུན་ཤེས་ལའང་ཕྱུགས་ཟོག་ནི་དུས་བཞིའི་འགྱུར་བ་དང་བསྟུན་ནས་ གནས་སྤར་བ་དང་གཞི་བརྗེ་ན་ཕྱུགས་ནད་སྔོན་འགོག་བྱེད་ཐུབ་པ་སོགས་གནའ་མིའི་ལག་ལེན་དང་ཉམས་མྱོང་ དངོས་སུ་བདོག་པའི་བསླབ་བྱ་མོད་པོ་ཡོད་མོད། དེང་སྐབས་ལྕགས་ར་བསྐོར་བ་དེས་ཡུལ་མང་པོའི་རྩྭ་དང་ ཕྱུགས་ལ་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་ནུས་པ་ཐོན་པའང་ཡོད་དེ། དཔེར་ན་འབྲོག་ལས་ཀྱི་གཏན་སྲོལ་དང་ཉམས་མྱོང་གཞིར་ བྱས་ན། ཕྱུགས་ཀྱི་རིལ་མ་སོགས་ཀྱིས་རྩྭ་སར་ལུད་རྫས་ཀྱི་བྱེད་ནུས་ཐོན་ཐུབ་པ་དང་དེ་ནི་དེང་སྐབས་ང་ཚོས་ལོ་ རེར་མཐོང་བའི་ལྕགས་རའི་ཕྱི་ཡི་རྩྭ་ནི་ནང་གི་རྩྭ་ལས་རིང་བོར་སྐྱེས་ཡོད་པའམ་སྐྱེས་ཐུབ་པ་༼པར་གསུམ་པ་ 16
མདོ་སྨད་འབྲོག་ཡུལ་འགའ་ཞིག་ཏུ་སྒོ་ཕྱུགས་ལ་ཆུ་ལྡུད་པར་འགྲོ་བའི་ལམ་ལ་ཆུ་ལམ་ཟེར།
10
www.khoryug.org
རྩྭ་སའི་ལྕགས་ར་ཡིས་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་དང་རིག་གནས་ལ་ཐེབས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་སྐོར་གླེང་བ།
ལས་མངོན་ཡོད།༽ལས་ཀྱང་ཤེས་ཡོང་།17 དེ་ལས་ལྡོག་ན་ནམ་རྒྱུན་ཕྱུགས་ཟོག་མི་ཐོན་པའི་རྩྭ་སའི་ནང་གི་རྩྭ་ རྩེ་སེར་པོ་དང་། རྩྭ་རྐང་གི་དཀྱིལ་ནས་རུལ་བ། སྔར་ལོའི་རྩྭ་སྐྱའམ་རྩྭ་རྙིང་གིས་བཏུམས་པའི་རྩྭའི་རྩད་པས་ཉི་ འོད་མི་མཐོང་བས་ཤི་བའམ་སྐྱེ་སྟོབས་ཉམས་པའི་སྣང་ཚུལ་ནམ་རྒྱུན་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་དོ།།
པར་གསུམ་པ། ལྕགས་རའི་ཕྱི་ནང་གི་རྩྭའི་སྐྱེས་སྟོབས་མི་འདྲ་བའི་རྣམ་པ། ༢༠༡༣ ལོའི་དཔྱིད་མཇུག
ལྔ་བ། མཇུག་སྡོམ། སྤྱིར་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་འབྲོག་ཡུལ་སོ་སོར་སྤྱི་ལོ་༢༠༠༥ ཙམ་ནས་ལྕགས་ར་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་བསྐྲུན་ཏེ་རྩྭ་ཐང་གི་ ཕྱོགས་ཕྱོགས་སུ་བསྐོར། ལྕགས་ར་བསྐོར་བས་ཁོར་ཡུག་སླར་གསོའི་ཐད་དུས་ཡུན་ཐུང་ངུའི་མངོན་མཐོང་གི་ མཇུག་འབྲས་ཡོད་ནའང་། དོན་དང་མཐུན་པའི་ལེགས་བཅོས་ཤིག་རྒྱུན་སྲིང་ཐུབ་མིན་ནི་ད་དུང་ཁ་ཚོན་མི་ཆོད་ དེ། ལྕགས་ར་བསྐོར་བས་རི་སྐྱེས་སྲོག་ཆགས་རང་དགར་རྒྱུ་མི་ཐུབ་པས། ལྕགས་ར་དེ་གཅན་གཟན་གྱིས་རི་དྭགས་ གསོད་པའི་རྙི་རུ་གྱུར་བ་ནི་སྤྱང་ཀིས་དགོ་བ་རྣམས་ལྕགས་རར་གཏད་དེ་གསོད་ཅིང་རྨས་ནས་མང་པོ་འཆི་བའི་ གནས་ཚུལ་བྱུང་ཡོད་པ་དཔེར་དྲངས་པ་བཞིན། རྩྭ་སའི་སྲུང་སྐྱོབ་བམ་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ལས་ཞུགས་སུ་སྲིད་ 17
ཉམས་ཞིབ་པས་སྤྱི་ལོ་༢༠༠༦ ནས་ད་ལྟའི་བར་དུ་འབྲོག་ཡུལ་མང་པོར་རྟོག་ཞིབ་དང་རྒྱུས་ལོན་བྱས་པ་ལས་མཐོང་ཚོར་བྱུང་།
11
www.khoryug.org
རྩྭ་སའི་ལྕགས་ར་ཡིས་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་དང་རིག་གནས་ལ་ཐེབས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་སྐོར་གླེང་བ།
གཞུང་དང་། མི་སྒེར། རིག་གནས་པའི་སྡེ་ཡོད་ཀྱང་དེ་དག་རེ་རེའི་བསམ་ཚུལ་མཐུན་པོ་མེད་པས་ད་དུང་ཞིབ་ བསྡུར་དང་ཉམས་ཞིབ་བྱེད་དགོས་འདུག རྩྭ་ས་སྲུང་སྐྱོབ་དང་ཕྱུགས་བསྐྱུར་བའི་མཇུག་འབྲས་ནི་འབྲོག་དམངས་གཏན་སྡོད་ཡིན་ལ། ༼པར་བཞི་བ་ལྟར་ ཡིན།༽ གཏན་སྡོད་རྗེས་སུ་འཕྲོད་བསྟེན་དང་། བྱིས་པའི་སློབ་ཞུགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཇེ་ལེགས་སུ་ཕྱིན་པ་ཙམ་ ཡོད་ཀྱང་། འབྲོག་ཡུལ་གྱི་མིའི་ལས་ཞུགས་ཐག་གིས་མི་ཆོད་པ་དེས་གནད་དོན་གསར་བ་མང་པོ་འབྲོག་སྡེ་ རྣམས་སུ་བསྐྱེལ་ཡོད་པས། བྱིས་པའི་སློབ་གསོ་དང་མ་བུའི་བདེ་སྲུང་མཐའ་མ་འཁྱོལ་བའི་སྔོན་དུ་འབྲོག་ དམངས་ཀྱི་རྨང་གཞིའི་འཚོ་ཐབས་ལ་གཏོར་ཕམ་མི་འབྱུང་བའི་ངེས་པ་མེད། མདོར་ན་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་ཕྱུགས་ གྲངས་ཉུང་དུ་ཆགས་ཡོད་ཀྱང་དེའི་ཁ་གཏད་དུ་འགྲེང་ཞིང་ལོ་རེར་གྲངས་ཀ་འཕེལ་བའི་རི་དྭགས་ཀྱིས་རྩྭ་ས་ སྔར་བཞིན་བེད་སྤྱོད་གཏོང་གིན་ཡོད་པས། ཐོན་ཁུངས་ཆུད་ཟས་ལྟ་བུར་འགྲོ་བཞིན་པ་མིན་ནམ་ཅི། ཡང་ཕྱོགས་ གཞན་ཞིག་ནས་གཞིགས་ན་འབྲོག་ལས་ཐོན་རྫས་རྩ་མེད་དུ་ཆགས་ན། མི་རྣམས་ཀྱིས་རི་སྐྱེས་སྲོག་ཆགས་གསོད་ པ་འཚོ་བའི་ཐབས་ལམ་དུ་མི་བསྒྱུར་བའི་ངེས་པའང་མེད་པས། དེ་དུས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ལྟ་ཞོག་སྐྱེ་ཁམས་མ་ ལག་དོ་མི་མཉམ་པར་བཟོས་པ་མ་ཡིན་ནམ།། །།
པར་བཞི་བ། གྲོང་མཐར་གཏན་སྡོད་དུ་བསྒྱུར་བའི་འབྲོག་སྡེ། ༢༠༡༠ ལོའི་དགུན་ཁ།
12
www.khoryug.org