Straatnamen van Zuidhoven

Tekst: Wim de Vogt

De geneeskracht van de Monarda

De straatnamen in Zuidhoven zijn vernoemd naar de namen van bloemen. Op 1 juli 1970 werd Dubbeldam bij Dordrecht gevoegd. De straatnamen in Zuidhoven hadden dezelfde namen als die in Dubbeldam, namelijk bloemennamen. Toen is besloten de straatnamen in Dordrecht/Zuidhoven te vervangen door hun Latijnse naam. Vandaag bespreken we de Monarda.

De Monarda loopt van de Gentia tot aan de Salvia. Het is een lange straat met woningen van diverse bouwstijlen. Monarda is een bloem uit de muntfamilie (Lamiaceae). De plant komt oorspronkelijk uit Noord-Amerika. Veel voorkomende namen zijn Bergamot, Bijenbalsem, Paardenmunt en Oswego-thee. De eerste naam is geïnspireerd door de geur van de bladeren, die doet denken aan Citus bergamia. Het geslacht is vernoemd naar de Spaanse botanicus Nicolás Monardes, die in 1574 een boek schreef over planten van de Nieuwe Wereld.

Beschrijving

Monarda soorten omvatten eenjarige en meerjarige kruidachtige planten. Ze groeien tot hoogtes van 20-90 cm. De slanke, gekartelde, lancetvormige bladeren zijn tegenovergesteld gerangschikt op de vierkante stengel en ongeveer 7 tot 14 centimeter lang. De bloemen zijn buisvormig met een smalle bovenlip en een bredere onderlip. In het wild zijn ze enkelvoudig, maar sommige gecultiveerde vormen zijn dubbel. Ze zijn eenhuizig met mannelijke en vrouwelijke structuren in elke bloem en komen aan de bovenkant van de stengel of uit de oksels. Het zijn meestal drukke kopachtige trossen met lommerrijke schutbladeren. De kleur varieert van rode, roze tot lichtpaars.

Gebruik in geneeskunde

De geplette bladeren van alle soorten stralen een kruidige en geurige olie uit. Van de onderzochte soorten bevatte Monarda Didyma de hoogste concentratie. Verschillende soorten, waaronder Monarda Fistulosa en Monarda Didyma hebben een lange geschiedenis achter de rug. Het werd veelal gebruikt als medicinale planten door veel indianen. Ze herkenden de sterke antiseptische werking van de planten en gebruikten die voor huidinfecties en kleine wondjes. Het werd ook gebruikt om maag- en luchtwegkwalen te verlichten. Een tisaan (kruidenthee) gemaakt van de plant hielp ook tegen mond- en keelinfecties veroorzaakt door tandcariës. Bijenbalsem is een natuurlijke bron van de antiseptische verbinding thymol, het primaire actieve ingrediënt in sommige moderne commerciële mondwaterformules. Een infusie van geplette, gekookte Monarda is gebruikt om hoofdpijn en koorts te behandelen. De plant is wijdverspreid in Noord-Amerika en te vinden in vochtige weiden, heuvels en open plekken in het bos tot 1.500 meter hoogte. Monarda planten gedijen op zonnige plaatsen in vochtige maar goed doorlatende grond. Planten die in halfschaduw groeien, verspreiden zich horizontaal en produceren minder bloemen. Ze worden gebruikt in borders om kolibries en bestuivende insecten aan te trekken die op hun beurt weer tuinongedierte bestrijden. De plant is gevoelig voor het ontwikkelen van echte meeldauw bij hoge luchtvochtigheid, vooral als ze worden geplant op een plaats zonder goede luchtcirculatie. Er zijn meer dan 50 commerciële gecultiveerde soorten Deze zijn over het algemeen niet zo robuust als wilde soorten. Sommige zijn ontwikkeld om hoge niveaus van essentiële olie te produceren voor gebruik als smaakstof of medicijn. Zo is de Monarda niet alleen een mooie plant, maar heeft ook nuttige bijwerkingen. Weliswaar meer in het verleden dan in het heden.