7 · Hōe-oân tâu-kó 會 員 投 稿

《丁窈窕樹: 樹 á 跤 ê 自由夢》繪本，創作動機 林秀珍

Che 是一个淒涼 ê 故事，想袂到竟然離阮 hiah-nī-á 近。Iah-koh 會記得，2013 年 12 月 12，郭振純先輩來到台南女中，hit 時 tú-á 好是學校運動會 ê 前一工，學生 lóng leh 無閒佈置 會場，郭先輩 chhōa 阮一陣人來到運動埕邊 á ê 金龜樹跤，kā 阮講丁窈窕學姊 ê 故事。郭先 輩講：丁窈窕 tiāⁿ -tiāⁿ 講，校園內 ê 生活是伊 chit 世人上歡喜 ê 時陣。郭先輩講，伊有 kā 窈 窕學姊 ê 一 chhok 頭毛埋 tiàm chia，向望窈窕學姊會當永遠守護 chit-kóa 青春活潑 ê 查某 gín-á。無 m̄-tio̍h，運動埕邊 á 滿滿是運動會進前 ê 歡喜 chham 鬥志。

Che 就是 chit 本繪本出版 ê 動機，阮想 beh 講一个故事，一个查某 gín-á 早早 tio̍h 死 ê 故事，hit 个時代到底發生過啥款 ê 代誌？阮 ê 團隊去訪問丁窈窕高中仝班 ê 同窗，àn che 知 影伊高中 ê 時做過班長，mā bat 勇敢 kā 日本老師提出家己 ê 意見。2015 年 8 月風颱『蘇迪 勒』（Soudelor）掃過台灣，金龜樹 hō͘狂風吹倒，引起各界拚勢搶救，校園內 ê 查某 gín-á mā 拍拚替樹 á 祈禱，主要是為 tio̍h 記持內 ê 丁窈窕 ê 故事。Chit-má，金龜樹 á 已經 koh 活過來 ah，m̄-koh，丁窈窕 ê 故事 iah-koh 有偌濟人會記得 leh？

少年人向望透過 chit 本繪本，kāchit 个記持講 hō͘koh-khah 濟人聽，向望咱 chit 个 lú 來 lú 文明 koh 現代化 ê 國家，會當 koh-khah 主動積極來 hō͘ 大眾清楚知捌 chit-kóa 代誌。阮 kā 咱逐家應該 ài 知影 ê 記持畫出來、寫落來，用丁窈窕熟似 ê 台語來講伊家己 ê 故事，向望 chit 个出版會當吸引 koh-khah chē人同齊來拍拚，hō͘濟濟咱台灣 ê 故事會當繼續 hông 講出 來。 頂懸 ê 文字是我寫 tī 繪本序言內 ê。當初時，beh tiàm 校園推 sak 人權議題，chiâⁿ 艱難， 因為學校無清楚 chit ê 故事 ê 因由，認為若是 tiàm chit châng 樹 á 邊 khǹg 一塊紀念碑，恐驚 會 hō͘ tiàm 運動埕運動 ê 學生感覺驚 hiâⁿ 不安。Koh 因為 chit-má 高漲 ê 升學主義，會額外 關懷人權議題 ê 少年人確實無 chōe。Liáu 後，阮想 tio̍h 一 ê 辦法，tō 是 kā 故事畫出來，koh 送 hō͘ta̍k 間學校 ê 圖書館，無 tiāⁿ -tio̍h 會有機會 hō͘koh-khah chōe 人了解 chit ê 故事，hō͘人 權 ê 故事四界開花。

Koh 有，丁窈窕 ê 母語是台語，接受 ê 是日本時代 ê 教育。向一位前輩致敬 siōng 好 ê 方 式，就是 tńg-kàu 伊所使用 ê 語言來創作。後一步，ǹg 望因為國家語言發展法 ê 執行，hō͘咱 kā 阿公阿媽 ê 聲音 koh 講 tńg 來。Che 是一本小小繪本 ê 大大眠夢。

Khai 1000 kho͘kah 上帝做朋友 Âng Ek-sim 洪憶心

Ŏe！憶心喔，2015 年咱 beh 慶祝台灣羅馬字協會 15 週年，蔣為文教授起鼓捐款 1000 kho͘ 做 單位，助印台灣字版 ê〈全民台語聖經〉，koh 會送一本 tǹg 你 ê 名專有 ê 聖經 hō͘ 你做紀念， 這是足有意義 ê 代誌，你 beh 參加無？Ok 無問題！

2016 年提 tio̍h 冊 ê 時，phú-sek ê 冊皮配 thǹg-kim ê 文字，téng-koân 寫 Tâi-oân-jī Pán Sèngkeng Holy Bible Common Taiwanese Bible，tiŏng 一个 TLH 15 kah 台灣 ê logo 下底是 Âng Eksim put-lí-á 厚，khiok 有一種穩重 tiām-tiām-ásúi ê 感覺，koh 掀後壁 ê 名單，ĕ~ Âng Ek-sim khāi 捐款芳名錄 ê 第一个，mh！是羅馬字 A 起頭 ê 緣故，心頭 chŏaⁿ 浮出一種神祕 kah 奧妙 ê 感覺，上帝 beh 傳達啥？it’s a sign！我久久仔會 kā 掀來讀一下，練羅馬字視讀 ê 速度。

會想 beh 練羅馬字視讀主要 ê 原因是彼陣 tī 張 醫生 in tau ê 醫學台語讀冊會，頭一擺親目看 tio̍h 詠淯 kah 子柔 in 兩個少年家讀全羅 ê 文章 真正好聽 koh 袂跳針，對我這个菜鳥仔跤來講 m̄是刺激顛倒是目標 kah 模範，心內想講有一 工我一定 beh 像 in 按呢。Sòa-chhùi 問講 beh 按怎才會當有像 lín 按呢 ê 程度？詠淯 kah 子柔 ê kháu-keng 一致攏講「你逐工讀，久自然 tō 會 ā」。是 lah！ 「逐工讀」對一个菜鳥仔來講是 比登天 koh khah 難，tiāⁿ -tiāⁿ 喙念 ph 寫 p，念 th 寫 t，咱是 khōng-ku-lí ê 頭殼看 tio̍h 這豆菜 芽仔字雖然有學過西班牙語 m̄-koh 發音攏受英 語影響，第一擺感受頭殼 ê 革命 ngē-tiau 是唯 一 ê 路，有夠痛苦。

仝一个時期我 tī 鄭詩宗醫生 hia 上班，伊人真好攏會 kā 我講你這字寫 m̄-tio̍h，hit 字 m̄-tio̍h.... 這陣 ê 我 kah 逐个學習 ê 過程攏仝款，beh 寫一字羅馬字是拼 tàu-kú ê，寫 kah 意志消沉家 己 jôe-sí 家己。彼陣李文正議員 mā 有送阮一本「Thian-lō͘ chí-bêng」我利用下班時間 bóng 掀，彼工 nā 有讀一段彼暝絕對足好睏，因為腦神經衰弱.....thiám！一暫仔了後，kài 成久無 hông 糾正 à neh！

別人 ê 經驗講 khah chē tō 較輸家己親身經驗，故事跳 khah 緊 leh，這馬 ê 我對信仰 18 冬 ê 佛教受上帝 ín-chhōa 來行伊 ê 路，逐工透早 ài kah 教會小組讀聖經，in 讀華語我讀台語，不 時聽 tio̍h 華語文言音 ê khùi-kháu kah 用字，我攏會問 in lín 有法度用你 ê 理解 koh 講一擺 無？通常會 hō͘ 我問倒。我讀台語 hō͘ in 聽 koh 問 in 台語是 m̄是 khah 清楚 koh 好理解?

咱 nāmài 分宗教派系，單純以練台語羅馬字 ê 角度來看聖經，聖經本身 tō 是文學、歷史、社 會、天文、地理、真理 ê 偉大著作，thèng-hó 會當講是救台語 ê 十全大補湯，目前我主要使 用 ê 是上帝來挵門 ê 這本『全民台語台灣字 POJ 版』，對照使用 ê 有和合本、巴克禮修訂台語 漢字版。我開 1000 kho͘kah 上帝交陪做朋友，上帝送我 ê feedback 是 chiâⁿ -chò 台語老師、對 袂曉台語到會寫文章、老母 mā 信上帝逐工喜樂、20 歲 ê 後生會曉台語白話字 koh 已經是做 冷氣 ê 師傅兼會牽 sai-á、我高師大碩士畢業...... 。

像這投資 1000 kho͘，有形 ê 利純用複利計算 m̄-chai 翻幾翻我已經袂曉算，nā 無形 ê 利益是 厝內喜樂、平安，漸漸咱生活中有聖經經典 ê 氣味講話會安慰人、做就人、勸勉人利益別人 mā 利益家己，這攏無法度用錢來 chhìn--ê。天下間有啥物投資比這 koh khah 會和--ê？我 nā kā 你講投資 chia 穩趁無了 ê，你 beh 無？

Sù-kùi koa-siaⁿ Khu Phek-hôa

Chúi-ke op-op-op, chhân-kap-á tī leh kiò Phang-á hng-hng-hng, bit-phang leh chò-kang Chhun-thiⁿ í-keng kàu, siaⁿ -im lâi ha̍ p-chàu

Chhiū-siâm chit-chit-chit, am-po͘-chê leh chhiùⁿ -koa Tek-ke-á kih-ko͘-koâi, kih-ko͘-koâi Hoe-á-hôe-siūⁿ kok-kok-kok, kok-kok-kok Joa̍ h-thiⁿ í-keng kàu, siaⁿ -im lâi-ha̍ p-chàu

Tiū-sūi thiàu-bú, phiú phiú phiú Hong chhoe chhiū-hio̍h, sah sah sah Hō͘ lo̍h gîm-chî, tap-tap-tih Chhiu-thiⁿ í-keng kàu, siaⁿ -im lâi-ha̍ p-chàu

Léng-hong chhoe--lâi sih-sih-chùn Tek-á sio-kho̍k, koàiⁿ koàiⁿ koàiⁿ Kôaⁿ -thiⁿ í-keng kàu, siaⁿ -im lâi ha̍ p-chàu

Chúi lâu ji̍ p hái, liu-liu khì Ji̍ t-thâu lo̍h hái, sim hi-bî Hiông-hiông piàn kah tiām-chih-chih Tán-thāi koa-siaⁿ chài-lâi sî

Chhài-chhī-á ê Kì-tî 陳俐雯/ Tân Lī-bûn

Lâi o͘h! Hó-chia̍ h ê bí-hún-chhá, súi koh iù ê chhài-se, bô-chhiⁿ biánchîⁿ ê hî-hòe, hiān thâi ê ke-á ah-á lóng tī chia, kín lâi khòaⁿ --o͘h! Ji̍ tthâu iáu-bē peh--khí-lâi, seng-lí-lâng ê nâ-âu-khang chá tō hoah kah chhiâng-chhiâng-kún, iōng nâ-âu cheng-á keng-khui thiⁿ -téng-bóe ê bâ-bū-kng.

Tī hit-ê bô chiat-io̍k koan-liām ê nî-tāi, chē kiáⁿ gō-sí pē ê chêng-hêng sī that-tó-ke. Gún tau tō sī án-ne, ūi-tio̍h beh chhī kui tōa-tīn ê thâuchhùi, ka-tī chò-seng-lí sī siōng thàn-ū-chia̍ h mā chîⁿ -chúi khah oa̍ h ê soán-tek, só͘-pái sè-hàn ê sî-chūn tû-liáu ha̍ k-hāu, chhài-chhī-á tō sī góa siōng-chia̍ p khì ê só͘-chāi.

Tāng-khoâi-khoâi ê tàⁿ -thâu hō͘ gún pē-bú ta̍ k-kang thiⁿ bōe-kng tō ài chhut-mn̂ g chò-seng-lí. Lâng kóng: “Chò piáu ài chhiò, chò-seng-lí ài kiò.” Pâi-tàⁿ thàn ê sī ngē-táu ê kan-khó͘ chîi, àn Tâi-oân thâu kàu Tâioân bóe, hoân nā ū chhī-chháu bē-bái ê chhī-á lóng ē thiaⁿ tio̍h in kiòhoe1 ê hoah-hiu-siaⁿ. A-bú seⁿ -sêng gâu chò-seng-lí, piān-nā mài-khuh chi̍ t gia̍ h--khì-lâi, tàⁿ -thâu-á chêng ê lâng chóng--sī chhah-chhah-chhah, nāu-jia̍ t ê sè-bīn bē-su sī teh hān-sî tōa-siok-bē kâng-khóaⁿ. Kui chái-khí àn-nāi lâng-kheh ê mài-khuh siaⁿ lóng bô thêng kòe, hit-pêng pa̍ k thâuchang-bé-á ê sió-chiá beh bé 2 su iûⁿ -chong; tàⁿ -chêng chit-ê amá beh ti̍ h 5 niá té-khò͘…. M̄ -koán sī sió-chiá, a-peh iáu sī a-sáng kap a-má, chi̍ t-ê-á chi̍ t-ê sī bé kah sio-cheⁿ chhiúⁿ, seng-lí ka-ia̍ h ê thêng-tō͘ sī liân Bángkah ū miâ ê 「叫賣哥」 mā tòe i bē tio̍h.

Gún gín-á-lâng sui-bóng sē bē-hiáu chó-seng-lí, m̄-koh khah-chá lâng teh kóng hì-koán piⁿ ê ti-bó, bē pûn siau mā ē phah-phek. Góa tòe pē-bú chhut-mn̂ g bē-saⁿ -á-khò͘ chó-seng-lí mā m̄ sī chi̍ t-kang nn̄ g-kang ê tāichì, kú--lâi mā ū o̍h-tio̍h nn̄ g-pō͘-chhit-á. Hoat-chhī khā-hoe2 hō͘ pē-bú sī bô-êng-chhì-chhì, góa chit-ê gín-á-phí mā bô-thang gōa êng, kā tàⁿ -á tòng-chò ūn-tōng-tiûⁿ, kui-tiûⁿ cháu-pha-pha. Thiah sok-ka-lok-á pau saⁿ -á-khò͘ ê kha-chhiú mé-lia̍ h bô-su kûn-thâu-sai; siu-chîⁿ ê ba̍ k-sek pí thiⁿ -téng kho͘-poe ê bā-hio̍h koh-khah lāi, kang-hu pō͘-sò͘ chīn-tián tio̍hsī ūi beh kò͘ saⁿ -tèng, chin-chiàⁿ sī chò-seng-lí ê bô-êng chi̍ t-ke.

Kúi-cha̍ p-tang lâi, pē-bú ūi-tio̍h beh ke thàn nn̄ g-sián-chîⁿ, m̄-koán sī thàu-hong lo̍h-hō͘ ā-sī chiūⁿ -soaⁿ lo̍h-hái, m-bat thiaⁿ in hoah kòe chi̍ tsiaⁿ thiám, ta̍ k-kang kí-chá bong-àm sái chi̍ t-tâi hòe-chhia thuh kui Tâioân. Chhài-chhī-á tùi gún lâi kóng m̄-nā sī chi̍ t-ê bé-bē chò-seng-lí ê só͘chāi niā-niā, i mā sī iúⁿ -chhī gún kui-kháu-chàu ê chhiū-thâu. Tōa-hàn liáu-āu chia chhài-chhī-á ê kì-tî piàn-chiâⁿ sī liân-kiat chêng-kám ê sisòaⁿ, tī hia ū a-pah a-bú kui-nî-thàng-thiⁿ ūi-tio̍h saⁿ -tǹg cháu-chông chha̍ p-chha̍ p-tih ê kōaⁿ -chúi; mā ū ún hiaⁿ -tī chí-mōe ài chiàu-lûn chhut-tàⁿ chò-seng-lí ê chhiò-khoe-chhut, oa̍ t-thâu khòaⁿ hiàng-sî chi̍ tke-hóe-á tâng-chê phah-piàⁿ ê kiâm sng khó͘ siap, chit-má soah piànchiâⁿ siōng tiⁿ ê kì-tî.

Lô-má-jī Siá-chok Î, Giok Ngô

Siá Lô-má-jī ū Lô-má-jī ê kui-kí, lán ài chiàu kui-kí. Siá Hàn-jī ū Hàn-jī ê kuikí. Ká-ná chheⁿ -âng-teng ū chheⁿ -âng-teng ê kui-kí. Peh-ōe-jī, chiū-sī Lô-má-jī siá Tâi-oân Bó-gí, pau-hâm Tâi-gí, Hakfa kap Goân-chū-bîn gí, mā hō-chò Tâioân-jī.

2020 ê7goeh 25, lán pì-su-chhù iau-chhiáⁿ lí-sū-tiúⁿ Tiuⁿ, HokChû i-seng káng Lô-má-jī siá-chok ê mê-kak. Chit kái chú-iàu theh piau-tiám hû-hō (PTHH), punctuation marks, chhut-lâi soat-bêng. Kì-liok tī chia hō lán ê iú-chì bóng chham-khó.

Tâi-oân-jī siá-chok ài chù-ì ê tiōng-tiám ū 3 hāng: 1. Nā-sī iōng Hàn-jī, PTHH iōng “全形”, nā-sī iōng Tâi-oân-jī siá ê sî tioh ài iōng “半形”. 2. Nā Hàn-lô lām-siá ê sî, in-ūi Hàn-jī khah chē, tioh iōng “全形”.

Che sī kú-nî lâi Tâi-bûn siá-chok kiōng-tông ê piau-chún. 3. Ài cheng-bit kap bûn-kù jú té jú ū-lat.

Chit-má ū chiok chē sin ê sû, jîn-bûn, kho-hak, tiat-hak...lán lóng bô, beh ánchóaⁿ? Gí-sû nā bô, lán ài khì chhōe. In-ūi lán ka-kī bat ê gí-sû iú-hān, bô it-tēng chinchiàⁿ bô. Lán ài mng--lâng, chhōe sû-tián. Sû-tián nā bô, ū su-iàu chhòng-chō. Án-ne Tâi-gí-sû ē jú lâi jú chē.

Lán beh kiông-tiāu pêⁿ -pêⁿ beh kóng 1 ê ì-sù, Tâi-gí-sû ài iu-sian sú-iōng, mài iōng Hôa-gí sû. Chhiūⁿ “tāi-seng”, mài kóng “siú-sian”, “kóe-chí”, mài kóng “chúi-kó”. Chin-chiàⁿ chhōe bô, tō sī lán ka-kī chhòng-chō. Lán beh kā 1 ê mih-kiāⁿ hōmiâ ē-tàng chham-khó ê chu-liāu ū: gōa-hêng, sek-tì, khì-bī, lō͘-iōng... Nā-chún lóng bô, tō khòaⁿ goân-bûn, liah khah óa ê im lâi siá chò Tâi-oân-jī.

Ē-bīn ê liān-sip tāi-ke chò-hóe siá khòaⁿ māi. 1. Só͘-pái, lí bô beh khì chham-ka. 2. I bē-hiáu siá Tâi-oân-jī; lí mā bē-hiáu. (tùi-pí)

I bē-hiáu siá Tâi-oân-jī. Lí mā bē-hiáu. (2 ê tok-lip ê kù) 3. Góa chòe-kīn ū chò-kòe 3 hāng tāi-chì: khì khòng-gī, khì chhit-thô, khì lim chiú. 4. I mng góa kóng, “Lí kám bat chit ê lâng?” 5. Góa kā hat kóng, “Lí kā thiⁿ -kong chioh táⁿ, káⁿ án-ne kā ‘lín pē’ chhiàngsiaⁿ?”