X
X
Isang Primer Tungkol sa Dengue Department of Health Philippines
ToDOH laban sa DENGUE
X
X
HETO NA ANG DENGUE!!! Ang dengue ay isang lumalalang suliraning pangkalusugan sa buong mundo lalo na sa bansang may klima tulad ng sa Pilipinas Pinaniniwalaang ang paglala ng sitwasyon ay sanhi ng kawalan ng plano, hindi makontrol na paglaki ng populasyon, suliranin sa polusyon, pagbabago ng panahon, at kakulangan ng partisipasyon ng mga tao sa komunidad Kung hindi tayo kikilos at magtutulong-tulong sa pagsugpo sa Dengue, maaasahan natin ang higit na pagtaas pa ng bilang ng kaso at ng namamatay sa Dengue!
ANO BA ANG DENGUE? Ang Dengue ay isang sakit na naisasalin sa tao sa pamamagitan ng kagat ng babaeng lamok na Aedes na may dalang dengue virus (infected female Aedes Mosquito)
PAANO NABUBUHAY AT LUMALAKI ANG PAANO NABUBUHAY AT LAMOK NA AEDES ? LUMALAKI ANG
LAMOK NA AEDES?
Natatapos ang metamorphosis ng lamok na Aedes sa loob ng 10-12 araw, mula sa pagiging itlog, kiti-kiti (larva), pupa, hanggang sa ito’y maging isang ganap na lamok
Sa normal na kundisyon, ang itlog ay magiging kiti-kiti sa loob ng 2-3 araw
Sa init na 27°C, ang Aedes ay mananatiling kiti-kiti sa loob ng 7 araw, 8-13 araw naman kung mas mainit ang panahon
Anu-ano ang mga katangian ng lamok na Aedes? Buong araw na pangangagat na dumadalas ng 2 oras pagkasikat at 2 oras bago lumubog ang araw (day biters) Namamahay sa madidilim na lugar Nangingitlog sa malinaw na tubig
MGA KARAGDAGANG IMPORMASYON
ITLOG oBilugan Bilugan oMakapal Makapalang angbalat balat oMaaaring Maaaringmabuhay mabuhay ng 8-9 na buwan
PUPA TUNGKOL SA LIFE CYCLE NG LAMOK NA AEDES
KITI-KITI oHugis Hugisparihaba parihaba oMaliliksing Maliliksinglumangoy lumangoy sa tubig oIndikasyong Indikasyongmatagal matagal nang nakaimbak ang tubig
oHuling Huling“stage” “stage”sa sa life cycle ng Aedes bago maging ganap na lamok oHindi Hindina naito itolumalangoy lumalangoy maliban lang kung ito’y nagugulat o naiistorbo
MGA KARAGDAGANG IMPORMASYON TUNGKOL SA LIFE CYCLE NG LAMOK NA AEDES
PAGIGING GANAP NA LAMOK Mula sa pagiging pupa, ito ay magiging ganap na lamok Pagkaraan ng 24 oras, ang babae at lalaki ay maaring mag-”mate” Makalipas ang 72 oras o 3 araw, ang babaeng lamok ay mangingitlog sa malinaw na naimbak na tubig 60-100 ang kanilang itlog Ang babaeng lamok lamang ang nangangagat at maaaring magsalin ng Dengue virus
MGA KARAGDAGANG IMPORMASYON TUNGKOL SA LIFE CYCLE NG LAMOK NA AEDES
PAGIGING GANAP NA LAMOK Pagkatapos ng bawat blood meal, sila ay nangingitlog Mainit na balat ang mas gusto nilang kagatin Mas tawag pansin din sa kanila kung gumagalaw ang biktima nila. Kaya ingat ang malilikot na bata! Karaniwan silang umaatake o kumakagat mula sa gilid o likod ng tao Sila ay namamahay sa madidilim na lugar Sila ay nakakalipad sa layong 50-300 metro mula sa pinangitlogan o breeding area Mas dumarami ang lamok na Aedes tuwing tag-ulan Tumatagal ang kanilang buhay mula 20-30 araw
PAANO NABUBUHAY AT LUMALAKI ANG Mula sa unang kagat LAMOK NA AEDES ? ng lamok na Aedes sa taong may dalang Dengue Virus…
PAANO NABUBUHAY AT LUMALAKI ANG Buong buhay na siyang LAMOK NA AEDES ? Dengue virus-carrier
PAANO NABUBUHAY AT Siya ay muling LUMALAKI ANG mangangagat at? LAMOK NA AEDES mangingitlog tuwing Ikatlong araw
Mayroong 2-8 araw na Incubation Period ang Dengue virus sa katawan ng lamok. Sa loob ng panahong ito, ang sinumang makakagat ng lamok na Aedes na may dalang Dengue virus ay hindi magkakaDengue
Makalipas ang incubation period, makakahawa na ang kagat ng lamok na Aedes. Ang makakagat na lamok na Aedes ay mahahawa at magkakaroon na ng Dengue virus
S A M O T N I S A G M N A A D N A T A L A P O A N T I K A S G N E U G N DE
t a n g a l a
n y o l u t y o l w u a t r t a a 7 s ) s a 2 y a a d t g 7 n 2 l Ma r a o f g s t a s t a l a t a m h t u r t e v e a f n s u o inu t n o c (high
t a l a b g n a l u m u t a m a n P g a l a n s a a mat shing) u l f n i (sk
g n i h n a s
u d g Pa
n o g ru
g n o l gi
e s o n f o g n i
d e e l b r o n
o i t a t s e f i n a cm
i g a h r r o m e (h ) s m u g r o / and
d i g a l i g o
g n a l a W (loss
g n a gan
) e t i t e p p a f o
n i a kum
a p t a o l hi
a k u s u s g
a k g Pa e s u a ((n
) g n i t i m o v a/
TOTOO NGA BA NA? X
X
MALI. Apat na beses pwedeng magkasakit ng Dengue ang isang tao dahil mayroong apat na klase ng Dengue virus.
X
?
X
Hindi ka na magkakaroon ng Dengue, basta’t minsan ka nang nagkasakit nito
X
MALI. Ang tanging paraan kung paano tayo maaaring mahawa ng Dengue ay sa pamamagitan ng kagat ng babaeng lamok na Aedes na may Dengue virus (infected female Aedes mosquito)
X
?
X
Naisasalin o naipapasa ang Dengue sa pamamagitan ng pag-ubo, paghawak o sa paglapit sa isang taong may Dengue
X
MALI. Hindi ito mabisang paraan ng pag-iwas sa Dengue dahil hindi nito pinapatay ang mga lamok.
X
?
X
Ang pagsisiga ng basura o mga tuyong dahon ay isang paraan ng pag-iwas sa Dengue
X
MALI. Hindi lamang nito itinataboy ang lamok, kaya rin nitong patayin ang mga lamok kung tama ang pamamaraan ng paggamit nito. Ang tamang oras ay sa peak biting time.
X
?
X
Itinataboy lamang ng fogging ang mga lamok
Ang Dengue ay nakamamatay at maaaring magka-Dengue ang sinuman, bata man o matanda, mahirap o mayaman.
MAG 4-S TAYO LABAN SA DENGUE
Kung kaya’t kailangan ang sama-samang pagkilos at kooperasyon ng buong barangay upang maging matagumpay ang ating pagsisikap na labanan at sugpuin ang Dengue.
S 7 7 7 7
earch and Destroy
Palitan ang tubig sa plorera minsan sa isang linggo Linisin ang alulod ng bubong ng bahay Linisin ang loob at labas ng timba at iba pang ipunan ng tubig
7 7
Siguraduhing walang natirang tubig ang ilalim ng lalagyan ng plato at refrigerator Takpan ang lahat ng drum at iba pang ipunan ng tubig Itaob ang lahat ng hindi ginagamit na imbakan ng tubig
S
7
eek immediate consultation
Kapag dalawang araw nang nilalagnat, agad na kumunsulta sa doctor
S
7
ay “NO” to indiscriminate fogging
Say “YES” only during an outbreak or epidemic
S 7 7
elf-protection measures
Gumamit ng insect repellent Magsuot ng long-sleeved shirts
Ang Color Coding ng Dengue
Ay nagpapakita ng mga dapat gawin ng mga pinuno at mga mamamayan ng isang barangay upang labanan at masugpo ang Dengue. Ito ay may (4) na kulay na may kani-kaniyang pagpapaliwanag.
Walang kaso o biktima ng Dengue
Magbigay kaalaman tungkol sa Dengue at kung paano ito maiiwasan. Mag-�Search and Destroy� ng mga breeding places ng lamok.
PUTI (WHITE)
May 2 o mahigit pang kaso ng Dengue sa isang barangay
Palawakin ang pagbibigay impormasyon at kampanya laban sa Dengue. Bigyang diin ang mga sintomas at angmaagang pagkonsulta sa doctor kung may lagnat na ng dalawang araw. Pagtulungan ang paglilinis ng kapaligiran. Tiyaking wala nang maaaring pamugaran ang lamok.
BERDE (GREEN)
Umpisahan ang pagbabantay (surveillance) sa mga taong may sakit na Dengue sa barangay at ipaalam ito sa pinaka-malapit na health center.
May pagtaas ng bilang ng kaso ng Dengue sa loob ng tatlong sunod-sunod na linggo, kahit na ang bilang na ito ay nasa inaasahang DILAW dami pa (YELLOW)
HOT SPOT Ipagpatuloy ang mga nabanggit na mga dapat gawin at higit pang bigyang-diin ang maaagang pagkilala ng mga sintomas at ang kahalagahan ng agad na pagkonsulta sa doctor kung may lagnat na ng dalawang araw. Agad ring ipaalam sa pinakamalapit na health center ang mga karagdagang bilang ng may sakit na Dengue.
Palawakin ang pagbibigay impormasyon at kampanya laban sa Dengue. Bigyang diin ang mga sintomas at angmaagang Magbigay kaalaman tungkol sa Dengue Pag-ibayuhin ang kung mga ginagawang pagkonsulta sa doctor may lagnat at kung paano ito maiiwasan. sa Dengue at ang iba na Mag-�Search ngkampanya dalawanglaban araw. Pagtulungan and Destroy� ng mga pang nabanggit na mga aksyon upang paglilinis ngbreeding kapaligiran. Tiyaking wala places ng lamok mapigil ang paglaganap ng Dengue sa nang maaaring pamugaran ang lamok. barangay at makipag-ugnayan sa CityUmpisahan o Municipalang Health Officer pagbabantay BERDE PULA para sa sa tamang paraanmay ng (surveillance) mga taong (WHITE) (GREEN) (RED) pagpapa-fogging. sakit na Dengue sa barangay at ipaalam ito sa pinaka-malapit na health center.
May 2 o Ang bilang ng Walang kaso mahigit pang kaso ng Dengue oay biktima ng kaso ng mas marami Dengue sa inaasahan Dengue sa isang barangay
PUTI
OUTBREAK
REFERENCES DOH (2016). ToDOH laban sa Dengue (A Primer on Dengue). Manila, Philippines
PHOTOS http://www.umt.edu.pk/ofm/Core-Functions/Healthcare-Service-Unit/Dengue-Awareness.aspx http://world.time.com/2013/11/18/if-youre-not-worried-about-dengue-fever-heres-why-you-should-be/ http://cdn2.momjunction.com/wp-content/uploads/2015/09/Dengue-Fever-In-Children-%E2%80%93Causes-Symptoms-Treatments.jpg https://cdn1.medicalnewstoday.com/content/images/articles/179/179471/ mosquitoes-spread-dengue-fever.jpg http://1lbxcx1bcuig1rfxaq3rd6w9-wpengine.netdna-ssl.com/wp-content/uploads/2016/06 /AedesAlbopictusEggs.png http://www.fightbugs.com/wp-content/uploads/2013/09/mosquitolarvae.jpg http://www.bug-slayer.com/images/mosquito_pupa_tampa.jpg https://mastcellblog.files.wordpress.com/2013/04/flushing.jpg http://www.quickanddirtytips.com/sites/default/files/images/8846/nosebleed.jpg http://cdn2.momjunction.com/wp-content/uploads/2015/05/Reasons-For-Loss-Of-Appetite-In-Babies.jpg http://yourbutterflymoment.com/wp-content/uploads/2017/07/How-to-Get-Rid-of-Nausea.jpg