gazeteler yayınlanmaktadır. Azerbaycan'da hür basın ancak 1905 ihtilalinden sonra başlayabilir. Çarlık Rusyası'nın basla politikası uyguladığı 1905 ihtilaline kadar olan dönemde bütün Rusya'da Türkçe olarak 12 gazete ve dergi çıkmıştır.ıs2 Azerbaycan Türkleri, Ekinci'nin neşrinden
Şark-ı Rus'un kapanmasına kadar geçen 35 yıllık zaman içinde biri Rusça olmak üzere altı gazete ve dergi çıkarır. Bunlar Azerbay can Türklerinde siyasi ve içtimai fikir birliği meydana getirmek, çağdaşlaşmak, millet meselelerini ortaya koymak ve cehaletle mücadele alanlarında ilk tohumları atmışlardır. 1905 sonrası döneme iyi birer örnek ve hazırlık olmuşlardır.
Basında ı. Afama (1905-1907) XIX. yüzyılın son çeyreğinde çıkan Ekinci, Keşkül ve Ziya
kapandıktan sonra 1905 inkılabına kadar Çarlık hükümeti tara fından Azerbaycan Türklerine basın yasağı getirilmiştir. 189o'da Samet Bey Mihmandarlı'nın gazete çıkarmak isteği reddedilmiştir. 1896'da Mehmet Ağa Şahtahtlı'nın Tiflis adlı gazete çıkannak isteği, 1899'da Nerimanov'un Taze Haberler ve 1901'de Mektep adlı gazete çıkarmak istekleri çeşitli bahaneler ileri sürülerek kabul edilmemiştir. ı53 Rusların 1905'de Japonlara mağlup olmalanndan sonra yapılan ihtilal hareketiyle, Çarlık hükümeti meşruti bir idareyi kabul etmek durumunda kalır. Bu durum bütün Rusya Türkleri ısz
153
62
1905 yılından önce Azerbaycan'da gazetelerin dışında diğer Türk boyla nnın Rusya'da yayınlanan gazete ve dergiler şunlardır; Türkistan Vila yeti Gazetesi, Taşkent 1870; Tonguç, Bahçesaray 1881; Tercüman, Bah çesaray 1883; Dala Vilayeti, Omsk 1888; Mirat, Petesburg 1902; Nur, Petersbug 1904. Nadir Devlet, Rusya Türklerinin Milli Mücadele Tarihi (1905-1917), Ankara, TI'K, 1999, s. 42; Yüksel, a.g.e., s. 92-93· Hüseyin Baykara, «1905 ve 1917 Rus İııkı13plan Arasında Azerbaycanda Basınn, TK, No: 18, 1964, s. 114.
