Factsheet Heupklachten / RA 1/3
Manuele therapie bij heupklachten (acuut/subacuut/chronisch) en Reumatoïde Artritis Auteur • Dr. Harriët Wittink, Lector Leefstijl en Gezondheid, Kenniscentrum Innovatie van Zorgverlening, Hogeschool Utrecht
Definitie Reumatoïde Artritis Reumatoïde artritis (RA) is een chronische systemische ontstekingsziekte (auto-immuunziekte) van onbekende oorzaak, die voornamelijk gelokaliseerd is in de perifere gewrichten. Hierdoor zijn de gewrichten gezwollen, pijnlijk en stijf. Daarnaast zijn vaak de structuren rond de gewrichten aangedaan, zoals peesscheden, slijmbeurzen en aanhechtingsplaatsen van spieren. Minder frequent komen ook afwijkingen in de wervelkolom voor[1].
Inleiding
• • • • • •
Reumatoïde artritis (RA) kenmerkt zich door chronische ontstekingen van meerdere gewrichten. De belangrijkste symptomen zijn pijn en stijfheid. RA is een van de meest ernstige reumatische aandoeningen[2]; In Nederland zijn er bijna 2 miljoen volwassenen met reuma. Het grootste deel heeft een diagnose van arthrose, en 210.000 mensen hebben een diagnose van RA[3]; Er zijn geen of weinig risicofactoren voor RA bekend. Er zijn aanwijzingen dat genetische en hormonale factoren een rol spelen bij het ontstaan van RA. Ook komen er steeds meer aanwijzingen dat er mogelijk een verband bestaat tussen roken en reumatoïde artritis[2]; Vroegtijdige diagnostiek in combinatie met medicamenteuze behandeling heeft voor RA-patiënten geleid tot een gunstiger verloop van de ziekte; Door bevolkingsgroei en vergrijzing zal naar verwachting het absoluut aantal personen met RA tussen 2005 en 2025 met circa 22% toenemen; In 2003 is 103 miljoen euro aan de behandeling van RA besteedt[4] en in 2007 519 miljoen[5].
Overzicht wetenschappelijk onderzoek
•
Er is geen enkele studie gevonden over heuppijn, mobilisatie/manipulatie en reumatoïde artritis.
Manueel therapeutische diagnostiek
•
Het is van belang bij de aanmelding na te gaan of de diagnose RA door een reumatoloog is gesteld. Indien de diagnose RA wel door een reumatoloog is gesteld dient de fysiotherapeut gegevens over gewrichtsschade en over de huidige en verwachte ziekteactiviteit onder het gevoerde medicamenteuze beleid op te vragen bij de behandelend reumatoloog[6].
Kosteneffectiviteit Er zijn geen studies gevonden over heuppijn, mobilisatie/manipulatie en kosteneffectiviteit.
Factsheet Heupklachten / RA 2/3
Na- en bijeffecten Er zijn geen studies over na- en bijeffecten van manuele therapie bij patiënten met reumatoïde artritis.
Prognose, herstel belemmerende factoren
• •
• •
•
Gewrichtsschade gebeurt vroeg in het verloop van RA; Er is sterk bewijs dat vroege diagnose en agressieve behandeling van RA het natuurlijke verloop van RA kan veranderen. Vroege diagnose en behandeling van RA kan structurele schade van gewrichten voorkomen, inclusief erosies en vernauwing van de gewrichtsspleet zoals gemeten op röntgenfoto’s, maar ook deformiteiten bij niet erosieve reuma[7]; De helft van de mensen die vroeg behandeld worden door een reumatoloog met als doel remissie of lage ziekte activiteit kunnen remissie verwachten door het nemen van een ziekte modificerend anti-reuma medicijn (DMARD = Disease Modifying Anti-Rheumatic Drug)[7]; Reumatoide artritis–geassocieerde inflammatie is een belangrijke factor in het verhogen van het risico op cardiovasculaire aandoeningen. Mensen met RA hebben een twee keer hogere kans op cardiovasculaire ziekten als mensen van hun eigen leeftijd en geslacht hetgeen suggereert dat RA een onafhankelijke risicofacor is voor cardiovasculaire ziekten[8]; Catastroferen en depressie zijn risicofactoren voor een aantal negatieve lange termijn RA pijn-gerelateerde uitkomsten zoals onder andere hogere pijnintensiteit, verhoogde pijn sensitiviteit en verminderd fysiek functioneren[9].
Richtlijnen KNGF richtlijn reumatoide artritis (2008))[6] • http://www.fysionet-evidencebased.nl • Op basis van best practice is de werkgroep van mening dat passieve mobilisatie gericht op pijnvermindering bij patiënten met RA noch kan worden aanbevolen noch afgeraden CBO richtlijn Diagnostiek en behandeling van Reumatoide Artritis (2009)[1] • http://www.cbo.nl/thema/Richtlijnen/Overzicht-richtlijnen/Bewegingsapparaat/?p=369 • Geen uitspraak over manueel therapie Non-drug treatment (excluding surgery) in rheumatoid arthritis: Clinical practice guidelines (2009)[10] • “Passieve mobilisaties voor het handhaven/verbeteren van ROM (expert opinion)” RHEUMATOID ARTHRITIS. National clinical guideline for management and treatment in adults (2009) • http://www.rcplondon.ac.uk/sites/default/files/documents/rheumatiod-arthritis-guideline.pdf • “Het therapeutische effect van manueel therapie kan niet worden beoordeeld door het tekort van onderzoek in dit gebied” NICE guideline on Rheumatoid Arthritis (2009) • http://guidance.nice.org.uk/QSD/32 (2013) is nog niet klaar, maar de 2009 versie: http://www.nice.org.uk/nicemedia/live/12131/43327/43327.pdf • Geen uitspraak over het gebruik van manueel therapie SIGN guideline on Early Rheumatoid Arthritis (2011) • http://www.sign.ac.uk/pdf/sign123.pdf • Geen aanbeveling manueel therapie (geen studies) Ottawa Panel Evidence-Based Clinical Practice Guidelines for Therapeutic Exercises in the Management of Rheumatoid Arthritis in Adults (2004) • De effectiviteit van manueel therapie kon niet worden aangetoond door gebrek aan bewijs
Factsheet Heupklachten / RA 3/3
Diagnostiek
•
De diagnose RA wordt gesteld door de reumatoloog
Profielen
•
Er zijn geen manueel therapeutische profielen
Interventies passend bij profielen
•
Niet van toepassing
Behandelfrequentie en behandelduur Er zijn geen studies gevonden waarbij manuele therapie is toegepast als interventie bij patiënten met RA. Er kan daarom geen uitspraak worden gedaan over behandelfrequentie en behandelduur.
Conclusie Er zijn geen studies gevonden waarbij manuele therapie is toegepast als interventie bij patiënten met RA. Er kan daarom geen aanbeveling worden gedaan voor of tegen manuele therapie bij RA. Alle gevonden richtlijnen bevestigen dit.
©2013 Nederlandse Vereniging voor Manuele Therapie (NVMT) H. Wittink (2013). Factsheet Manuele Therapie bij heupklachten en Reumatoïde Artritis (2015 2e druk). Amersfoort: NVMT. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk of kopie of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Nederlandse Vereniging voor Manuele Therapie te Amersfoort (NL). Citeren uit en/of verwijzen naar dit document is toegestaan, mits vergezeld van een juiste bronvermelding. Voor leden: De verantwoording behorende bij deze factsheet en meer factsheets kunt u downloaden op de volgende wijze: Ga naar http://www.nvmt.nl > log in en klik op deze link: http://tiny.cc/z2n4sx.
Verantwoording Factsheet Heupklachten / RA 1/1
Manuele therapie bij heupklachten (acuut/subacuut/chronisch) en Reumatoïde Artristis Auteur • Dr. Harriët Wittink, Lector Leefstijl en Gezondheid, Kenniscentrum Innovatie van Zorgverlening, Hogeschool Utrecht
Referentielijst 1.
Nederlandse Vereniging voor Reumatologie, CBO. Richtlijn Diagnostiek en behandeling van reumatoide artritis. 2009.
2. Linden SJ vd, Poos MJJC. Reumatoïde artritis samengevat. Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. 2013. Bilthoven, RIVM. 3. Chorus AMJ, Schokker DF. Nationale Peiling van het Bewegingsapparaat 2010. 2011. TNO. 4. Slobbe LCJ, Kommer GJ, Smit JM, Groen J, Meerding WJ, Polder JJ. Kosten van ziekten in Nederland 2003. Zorg voor euros’s. RIVM rapport 270751010. 2006. 5. Slobbe LJC, Smit JM, Groen J, Poos MJCC, Kommer GJ. Kosten van ziekten in Nederland 2007. Trends in de Nederlandse zorguitgaven 1999-2010. 2011. Bilthoven, RIVM. 6. Hurkmans: E.J., van der Giesen FJ, Bloo H, Boonman CG, van der Esch M, Fluit M et al. KNGF richtlijn Reumatoide Arthritis. Nederlands Tijdschrift voor Fysiotherapie 2008; 118(5). 7.
Gramling A, O’Dell JR. Initial management of rheumatoid arthritis. Rheum Dis Clin North Am 2012; 38(2):311-325.
8. Michaud K, Wolfe F. Comorbidities in rheumatoid arthritis. Best Pract Res Clin Rheumatol 2007; 21(5):885-906. 9. Edwards RR, Cahalan C, Mensing G, Smith M, Haythornthwaite JA. Pain, catastrophizing, and depression in the rheumatic diseases. Nat Rev Rheumatol 2011; 7(4):216-224. 10. Forestier R, Andre-Vert J, Guillez P, Coudeyre E, Lefevre-Colau MM, Combe B et al. Non-drug treatment (excluding surgery) in rheumatoid arthritis: clinical practice guidelines. Joint Bone Spine 2009; 76(6):691-698.
©2013 Nederlandse Vereniging voor Manuele Therapie (NVMT) H. Wittink (2013). Verantwoording Factsheet Manuele Therapie bij heupklachten en Reumatoïde Artritis (2015 2e druk). Amersfoort: NVMT. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk of kopie of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Nederlandse Vereniging voor Manuele Therapie te Amersfoort (NL). Citeren uit en/of verwijzen naar dit document is toegestaan, mits vergezeld van een juiste bronvermelding. Voor leden: De verantwoording behorende bij deze factsheet en meer factsheets kunt u downloaden op de volgende wijze: Ga naar http://www.nvmt.nl > log in en klik op deze link: http://tiny.cc/z2n4sx.